ÊÙµ³·ñ³Ï³Ý §¸ñû߳ϦÇ
äáõ¿Ýáë ²Ûñ¿ë, ²ñųÝÃÇÝ - 82ñ¹ ï³ñÇ - ÂÇõ 13.520 - 19 ¸»Ïï»Ùµ»ñ 2013 - лé. (54 11) 4775 7595
Հ
Տաւութօղլու բողոքի ցոյցով դիմաւորուեցաւ Երեւանի մէջ
ինգշաբթի, 12 Դեկտեմբերի առաւօտեան Երեւանի «արմենիա Մարիոթ» պանդոկին մօտ հաւաքուած` Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարար ահմեթ Տաւութօղլուի այցելութեան առիթով բողոքի ցոյց կատարող եւ Ցեղասպանութեան ճանաչումը պահանջող Հ.Յ.Դ. Երիտասարդական Միութեան, «Նիկոլ աղբալեան» ուսանողական Միութեան եւ Ս.Դ.Հ.կ. «Սարգիս Տխրունի» ուսանողական-Երի տա սարդական Միութեան անդամները չտեսան Տաւութօղլուն, որ Հայաստան ժամանեց Սեւծովեան Տնտեսական Համագործակցութեան կազմակերպութեան խորհուրդի նիստին մասնակցելու նպատակով: Յայտնի դարձաւ, որ Տաւութօղլու պանդոկ մըտած է ետեւի մուտքէն: Ցուցարարները «ամօթ, ամօթ» վանկարկումներով արձագանգեցին այդ լուրին: անոնք փորձեցին մօտենալ պանդոկի մուտքին, բայց ոստիկանները զանոնք ետ մղեցին: «Թուրքիա կրկին ապացուցեց, որ վախկոտ է, որ կը վախնայ առճակատիլ պատմութեան, որ կը վախնայ կանգնիլ եւ բաց աչքերով նայիլ Հայոց Ցեղասպանութեան ժառանգներուն: Քանի տակաւին Թուրքիա չէ ճանչցած Ցեղասպանութիւնը, միշտ ալ ետեւի մուտքէն պիտի մտնէ, միշտ ալ փախուստ պիտի տայ: Թող իմանան, որ պահանջատէր ենք: Եթէ այսօր մենք չյաջողինք իրաւունքով կամ միջազգային հանրութեան ճնշումով հասնիլ պատմութեան արդարութեան, մեր թոռները վաղը զէնքով պիտի հասնին անոր», յայտարարեց Հ.Յ.Դ. «Նիկոլ աղբալեան» ուսանողական Միութեան վարչութեան ատենապետ գերասիմ Վարդանեան: անհրաժեշտ է նշել, որ թուրք լրագրողներ եւս եկած էին Հայաստան եւ կը լուսաբանէին Տաւութօղլուի դէմ կատարուած բողոքի ցոյցը: Երիտասարդները պանդոկին առջեւ հաւաքուած էին «STOP» գրութեամբ պաստառներով, որոնցմով STOP կ՛ըսէին Ցեղասպանութեան, STOP ուրացման, STOP պատմութեան խեղաթիւրման, STOP անարդարութեան: գետինը թափուած էին թրքական դրօշներ` վրան խաչ քաշուած: Տեղեկանալով, որ Տաւութօղ-
լու արդէն պանդոկին մէջ կը գտնուի, ցուցարարները յայտարարեցին, որ կ՛աւարտեն բողոքի ցոյցը: Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի Հայ Դատի եւ Քաղաքական Հարցերու պատասխանատու կիրօ Մանոյեան «Սիվիլնեթ»ի տաղաւա-
2015 թուականին հետ, այլ Թուրքիոյ կողմէ Հայաստան-Թուրքիա արձանագրութիւններուն չվաւերացուելուն հետ: Մանոյեան ընդգծեց, որ եթէ Թուրքիա արձանագրութիւնները վաւերացուցած ըլլար, ապա վերաբերմունքը տարբեր
րին մէջ կարծիք յայտնեց, որ Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարարը իր հայաստանեան այցելութեամբ կը փորձէ ցոյց տալ, որ Հայաստանի եւ Թուրքիոյ միջեւ հոլովոյթ կայ: «Եթէ այդ նպատակով եկած չըլլար, ապա ճիգ պիտի չթափէր հանդիպելու Հայաստանի արտաքին գործոց նախարարին, նախագահին կամ որուն հետ որ պատահի: ան ուղղակի կը ցանկայ ցոյց տալ, որ հոլովոյթ կայ», ըսաւ Մանոյեան: Պատասխանելով այն հարցումին, թէ արդեօք հայկական կողմի պաղ վերաբերմունքը Տաւութօղլուի նկատմամբ կապւա՞ծ է Հայոց Ցեղասպանութեան 100ամեակի տարելիցին հետ, Մանոյեան յայտնեց, որ կեցուածքը կապուած է ոչ թէ
պիտի ըլլար: այս ձեւով կ՛ուզեն ցոյց տալ, որ դժգոհ են Թուրքիոյ պահուածքէն: ան միաժամանակ աւելցուց, որ շատ գէշ պիտի ըլլայ, եթէ մինչեւ 2015 թուական արձանագրութիւնները ոչ միայն վաւերացուած ըլլան, այլ նոյնիսկ շարունակեն գոյութիւն ունենալ: Ըստ Մանոյեանի, հայկական կողմը պէտք է յետս կոչէ իր ստորագրութիւնները եւ սեղանին վրայ դնէ առանց նախապայմաններու փաստաթուղթ մը, ուր կը նշուի դիւանագիտական յարաբերութիւններու եւ ցամաքային հաղորդակցութեան հաստատման, ինչպէս նաեւ հայ-թրքական յարաբերութիւններու միջազգային իրաւունքին համապատասխան դարձնելու մասին:
ºñ»õ³ÝÇ Ù¿ç
կայացաւ Սեւծովեան Տնտեսական Համագործակցութեան կազմակերպութեան արտաքին գործոց նախարարներու նիստը
Դ
եկտեմբեր 12ին ՀՀ արտաքին գործոց նախարար Էդուարդ Նալբանդեանի նախագահութեամբ Երեւանի մէջ տեղի ունեցաւ Սեւծովեան Տնտեսական Համագործակցութեան կազմակերպութեան (ՍԾՏՀ) անդամ երկիրներու արտաքին գործոց նախարարներու խորհուրդի 29րդ հանդիպումը: Նիստին կը մասնակցէին պատուիրակութիւններ կազմակերպութեան անդամ 12 երկիրներէ, 9 դիտորդ եւ ներկայացուցիչներ գործընկեր երկիրներէ, ՍԾՏՀ կառոյցի եւ միջազգային կազմակեր(Þ³ñ.Á ¿ç IV)
Դ
Հայ-թրքական դերասանութիւն
եկտեմբերի 6ին, թուրք եւ հայ դերասաններ Դենիս Բարըշն ու Յովհաննէս աջինեանը Վրաստանի մայրաքաղաքում իրար ձեռք սեղմեցին: այդ ընթացքում նրանք ձեռքի հետ ձեռքսեղմումի համաշխարհային ռեկորդ սահմանեցին, իրար բաց չթողնելով 43 ժամ շարունակ: Խորհրդանշական ակտը ի սկզբանէ ուղեկցուեց համապատասխան քարոզչութեամբ: կարծում եմ իսկապէս երեւոյթը խորհրդանշական է, բայց այն իմաստով, որ իրար ձեռք են սեղմել երկու դերասաններ եւ հետեւաբար տեղի ունեցածը աւելին չէ քան՝ դերասանութիւնը: Հետաքրքիրն այստեղ այն է թերեւս, որ մեզանում միշտ գտնւում են մարդիկ, ովքեր իրենց իրաւունք են վերապահում, հանդէս գալու որպէս ազգի, երկրի եւ երբեմն էլ պետութեան ներկայացուցիչներ: Սեփական մանր յաւակնոտութիւնը (գուցէ նաեւ ինչ-ինչ շահեր) բաւարարելու համար նրանք պատրաստ են թուրքերի հետ հաշտեցման կամ եղբայրացման նպատակով համատեղ մշակութային, տնտեսական կամ հասարակական բնոյթի ձեռնարկումներ նախաձեռնել, եղբայրական ձեռքսեղմումներ եւ նմանատիպ շոուներ կազմակերպել: Իսկ ոմանք էլ աւելի են առաջ անցնում եւորոշում են թէ օրինակ կարող են հանդէս գալ որպէս արեւմտահայաստանի իրաւատէրեր, թուրքերի հետ պատմական կամ քաղաքական խնդիրներ քննարկողներ եւ այլն: Մանր յաւակնոտութիւնը (գուցէ նաեւ ինչ-ինչ շահերը) այս մարդկանց այնպէս են կուրացնում, որվերջիններիս մտքով չի անցնում, թէ իրենք-իրենց այդպիսի իրաւասութիւններ վերապահելու իրաւունքունե՞ն արդեօք, ում անունից են հանդէս գալիս ու վերջապէս, այն թէ իրենց արածը վնաս չի բերի արդեօք երկրի ու ժողովրդի շահերին: Թերեւս կարելի էր եւ անտեսել նման անհեթեթ դրսեւորումները, մտահոգիչը սակայն այն է, որ նման ձեռնարկումները հաւանաբար բազմապատկուելու են ցեղասպանութեան 100րդ տարելիցի մօտենալուն զուգահեռ: Չծայրայեղացնելով խնդիրը նկատի ունենանք, որ ամենայնհաւանականութեամբ, յաճախ դրանց ետեւում կանգնած կը լինեն հէնց թուրքական իշխանութիւնները: Եւ դա կարող է լինել հայութեան բարձրացրած ալիքի դէմ թուրքական պատասխաններից մէկը: այն է տպաւորութիւն ստեղծել, թէ հայ-թուրքական մերձեցման գործընթացը շարունակւում է, երկու երկրների հասարակութիւնները տարբեր մակարդակներով եւ ձեւաչափերով արդէն իսկ գնում են փոխշփման ու հաշտեցմանն: այս թատերական ներկայացման մէջ չի բացառւում, որ ներառուեն նաեւ քաղաքական գործիչներ, որոնք կը ստեղծեն բանակցութիւնների իմիտացիա, հող կը նախապատրաստեն, որպէսզի միջազգային ասպարէզում պատճառաբանութիւն շրջանառւի, թէ ինչու ճանաչումներով ու դատապարտումներով չի կարելի խոչընդոտել երկու ժողովուրդների մերձեցման գործընթացը: Ըստ էութեան ներկայացման նոր արարը արդէն իսկ ընթացքի մէջ է եւ դրսեւորւում է ոչ միայն պաշտօնական դերասանների խաղով: Յիշենք ինչպէս օրեր առաջ, Հայաստան առաջիկայ այցելութեան առիթն օգտագործելով, Թուրքիայի արտգործնախարարը կրկին փորձել էր ներկայացնել, թե Հայաստանի հետ բանակցութիւնների մի ինչ-որ գործընթաց շարունակւում է եւ խօսքի հետ կրկին անցել էր նախապայմաններին ինչպէս եւ ի ցոյցդրել Ղարաբաղի խնդրին միջամուխ լինելու, իր կառավարութեան, անհագուրդ ձգտումը: ակնյայտ է նաեւ, որ Սեւծովեան տնտեսական համագործակցութեան կազմակերպութեան խորհրդի նիստին մասնակցելու նպատակով Հայաստան այցելութիւնը, ինչը նրա ու նրա ներկայացրած կառավարութեան համար կը լինի բոլոր կողմերից պատճառաբանուած եւ անխոցելի, լաւ առիթ կը ծառայի կրկին անդրադառնալու բանակցութիւնների ու յայտնի արձանագրութիւնների թեմային: Եւ աւելին: կը յաջողուի՞ արդեօք Տաւութօղլուին, ինչ-որ ձեւով, խօսակցութեան նիւթ դարձնել Ղարաբաղի թեման թէ՝ ոչ նա այցից օրեր առաջ խօսել է նաեւ այս մասին, ի սկզբանէ տպաւորութիւն ստեղծելով, թէ տուեալ թեման յաջողուել է օրակարգային նիւթ դարձնել նաեւ Հայաստանի իշխանութեան հետ: Միաժամանակ, նոյն օրերին, մէկ այլ առիթով, թուրք արտաքին գործոց նախարարն ասել է. «Երբ դուք հրաժարւէք հարեւան երկրի տարածքների բռնազաւթումից, այդ ժամանակ բարեկամներ դառնալու հեռանկար կը լինի»։ Տաւութօղլուի ձեռնարկած խաղի քարոզչական կողմը զուգահեռաբար տանում են թուրքականլրատուամիջոցները: այս ամենին ընդհանուր առմամբ ճիշդ արձագանգեց ՀՀ
(Þ³ñ.Á ¿ç IV)
ARMENIA
II
արծուիկ Մինասեանը պարգեւատրուած է «Ֆրիտեոֆ Նանսէն» ոսկէ յուշամետալով
Ֆ
րիտեոֆ Նանսէն» հիմնադրամի հոգաբարձուներու խորհուրդի որոշումով` հասարակական, քաղաքական, մարդասիրական սկզբունքերու եւ Հայոց Ցեղասպանութեան դատապարտման ուղղութամբ ծաւալած աշխատանքին համար ազգային ժողովի Դաշնակցութիւն խմբակցութեան պատգամաւոր արծուիկ Մինասեանը պարգեւատրուած է Խաղաղութեան Նոպէլեան Մրցանակի դափնեկիր Ֆրիտեոֆ Նանսէնի ոսկէ յուշամեդալով: այս մասին կը հաղորդէ yerkirmedia.am-ը: Յուշամետալը յանձնած են Երեւանի Պետական Համալսարանի Նանսէնի անուան լսարանին մէջ: Հիմնադրամի նախագահ Ֆելիքս Բախչինեանը Մինասեանը բնութագրած է իբրեւ կիրթ եւ իր գործին քաջատեղեակ քաղաքական գործիչ եւ նկատած, որ պարգեւատրման որոշումը ընդունուած է միաձայն: «Շատ քիչ է պատահում, երբ հաճելին զուգակցւում է պատասխանատւութեան բարձր գիտակցումով», ասել է արծուիկ Մինասեան` աւելցնելով, որ եթէ այլազգ մարդասէրը կրցաւ հայութեան դատը պաշտպանել, ուրեմն իւրաքանչիւրս եռակի, քառակի, տասնապատիկ աւելին պէտք է ընենք, որպէսզի ապացուցենք, որ մեծ մարդասէրին ապրած կեանքը պարզապէս այդպէս չէ անցած: «ուրախ եմ որ Նանսէնի ոսկէ յուշամետալին է արժանանում մի հայորդի, ով իր ապրած կեանքով, գործունէութեամբ կարծես Նանսէնի գործի շարունակողն է Հայաստանում եւ կարողանում է արդարացիօրէն ոչ միայն Հայ Դատը պաշտպանել, այլ նաեւ դրսեւորել իր քաղաքացիական ոգին, կարողանում է կիրթ ու գրագէտ աշխատանքով մի նոր քար դնել մեր պետութեան կայացման գործում», ըսած է Բախչինեան:
Úáõݳëï³Ý
î³õáõÃûÕÉáõÇ ²Ã¿Ýù ³Ûó»Éáõû³Ý ³éÇÃáí`
Հ.Յ.Դ. Հայ Դատի Յանձնախումբի ցոյցը իր նպատակին հասաւ
ա
զատ օր» հաղորդեց, որ ուրբաթ, 13 Դեկտեմբերին ցուցարարներ հաւաքուեցան Նէա Զմիռնիի «Իմվրիոն» Միութեան կեդրոնատեղիին առջեւ, ուր պիտի ժամանէր Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարար ահմեթ Տաւութօղլու` Իմվրոս կղզիի մշակութային ժառանգութեան նուիրուած ցուցահանդէսի մը բացման ներկայ գտնուելու համար: Հ.Յ.Դ. Յունաստանի Հայ Դատի Յանձնախումբի եւ Հ.Յ.Դ. Յունաստանի Երիտասարդական Միութեան անդամներուն ընկերացած էին Պոնտոսի Երիտասարդական Միութեան նախագահն ու անդամները: Ցուցարարները կանուխէն հաւաքուեցան կեդրոնի մուտքին առջեւ, սակայն երբ փորձեցին պահանջատիրական պաստառ մը պարզել, ոստիկանութիւնը քանի մը մեթր ետ մղեց զիրենք: այսուհանդերձ, ցուցարարները տեղւոյն վրայ մնացին` պահանջատիրական կարգախօսներ բացագանչելով, մինչեւ Տաւութօղլուի ժամանումը: Մէկ ժամ ուշացումով հասաւ Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարարը: Իր ժամանումի ընթացքին ցուցարարներու բողոքը սաստկացաւ: Տաւութօղլու առաջնորդուեցաւ «Իմրիոն» Միութեան սրահը: Ինք եւս ողջոյնի կարճ խօսք մը ուղղեց: Խօսքերու լման տեւողութեան, դուրսէն կը լսուէին ցուցարարներուն ձայները. հակառակ թուրք նախարարին ուղեկցող պատուիրակութեան անդամներուն ճիգին` դուռ-պատուհան փակելու առումով, երբեք կարելի չեղաւ խանգարել ցուցարարներու բողոքի ձայնը:
Av. Callao 1162 - Buenos Aires info@hotelwilton.com.ar
4812-4993 www.hotelwilton.com.ar
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 19 ¸»Ïï»Ùµ»ñ 2013
г۳ëï³Ý Àë³õ ÎÇñû سÝáÛ»³Ý`
«Վատ չէր ըլլար, եթէ Լեռնային Ղարաբաղի հարցով Հայաստան Թուրքիա ճամբու քարտէս ըլլար»
Մ
ամլոյ «ուրբաթ» ակումբին մէջ լրագրողներուն հետ հանդիպման ժամանակ Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի Հայ Դատի եւ Քաղաքական Հարցերու գրասենեակի պատասխանատու կիրօ Մանոյեան յայտնեց, որ ոչինչ կարելի է սպասել Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարար ահմեթ Տաւութօղլուի Հայաստան կատարելիք այցելութենէն: ան պարզաբանեց, որ այս այցելութիւնը իրականութեան մէջ ոչ թէ Երեւան այցելութիւն է, այլ պարզապէս Երեւանի մէջ տեղի ունենալիք ժողովին մասնակցութիւն: Թուրքիան, ըստ Մանոյեանի, բաւական յաջող ձեւով, որոշ չափով նաեւ հայկական լրատւամիջոցներու «մեղսակցութեամբ» յաջողեցաւ տպաւորութիւն ստեղծել, թէ ասիկա, կարծես, Երեւան պաշտօնական այցելութիւն պիտի ըլլայ, եւ որոշ բան պէտք է ակնկալել հայ-թրքական յարաբերութիւններուն մէջ: «Թուրքիա այս ընթացքին իր կեցուածքը չէ փոխած, ասկէ առաջ ալ: Եթէ անպայման հանդիպման անհրաժեշտութիւն պիտի ըլլար, կար կարելիութիւն, որ Հայաստանի եւ Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարարներու հանդիպում ըլլար: ատիկա չէ էղած», ըսաւ ան` նշելով, որ մենք այսպիսի ապատեղեկատուութիւն պիտի շարունակենք տեսնել առնըւազն մինչեւ 2015 թուականը, որովհետեւ Թուրքիա կ՛ուզէ այն տպաւորութիւնը ստեղծել, թէ որոշ հոլովոյթ կայ Հայաստանի եւ հայութեան հետ: Ըստ Մանոյեանի, առնուազն Հայաստանի հետ նման հոլովոյթ չկայ, հայութեան հետ ալ այսպիսի հոլովոյթ չկայ, բայց ոմանք կրնան հասարակական կազմակերպութիւններու կողմէ
իրականացուող որոշ քայլեր մեկնաբանել իբրեւ այդպիսին: ան նաեւ նշեց, որ թէեւ թըրքական մամուլին մէջ շատ կը
շրջանառուին արցախեան ազատագրուած տարածքներուն վերաբերող հարցերը, սակայն կարելի չէ անոնց հետ լուրջ վերաբերիլ ճիշդ այն պատճառով, որ գրուած են թրքական մամուլին մէջ. անոնք աւելի շուտ սադրանք եւ ապատեղեկատըւութիւն են: Թէ Տաւութօղլուն որո՞ւն ձեռքը պիտի սեղմէ Հայաստանի մէջ եւ ո՞վ պիտի դիմաւորէ զայն, ըստ Մանոյեանի, որքան տեղեակ է, երկկողմանի հանդիպումներ նախատեսուած չեն Հայաստանի ներկայացուցիչներու հետ, անոր համար ալ որուն ձեռքը կ՛ուզէ, թող սեղմէ: Հայկական մամուլին մէջ որոշ ճամբու քարտէսի մասին լուրերու առնչութեամբ ալ ան նշեց, թէ ատիկա ալ «առաւօտ»ի հնարքն էր` փորձել ընել այն, ինչ որ թուրքերը կը փորձեն իրենց մամուլին մէջ ընել, ինչ որ, սակայն, պաշտօնապէս հերքուեցաւ Հայաստանի ար-
տաքին գործոց Նախարարութեան կողմէ: այսպիսի ճամբու քարտէսը, շեշտեց կիրօ Մանոյեան, ամէն պարագայի վատ պիտի չ՛ըլլայ: «այսինքըն` Հայաստան ըսած ըլլայ Թուրքիոյ` նախ Ցե ղասպանութիւնը ճանչցի՛ր, յարաբերութիւններ հաստատէ՛, շրջափակումը հանէ՛, վերջաւորութեան ալ եկո՛ւր, նստէ՛, տեսնենք` ինչ կրնաս ընել Ղարաբաղի գծով` զըսպելու համար ազըրպէյճանը», պարզաբանեց ան: «Հայաստանի դիւանագիտութիւնը պէտք է առաւելագոյնը շատ` սկսեալ մեր հասարակութենէն մինչեւ միջազգային համայնքը, յիշեցնէ, որ ոչ մէկ հոլովոյթ կայ, Թուրքիան սառեցուցած է Հայաստանի հետ յարաբերութիւններու հոլովոյթը», յայտնեց կիրօ Մանոյեան: Թուրքիոյ պահուածքն ալ, ըստ անոր, բաւարար հիմք է, որպէսզի Հայաստան իր ստորագրութիւնը յետս կոչէ Հայաստան Թուրքիա արձանագրութիւններէն ու միանգամընդմիշտ ազատի անոնցմէ եւ Թուրքիոյ որեւէ լծակ տալէն, որովհետեւ Թուրքիա այդ արձանագրութիւններու լծակը կ՛օգտագործէ, որպէսզի Հայաստանի առջեւ նախապայմաններ դնէ: «Իրականութեան մէջ` Թուրքիա այսօր ցանկութիւն չունի Հայաստանի հետ յարաբերութիւններ հաստատելու, պարզապէս ցանկութիւն ունի տպաւորութիւն ստեղծելու, թէ Հայաստանի հետ յարաբերութիւններ ստեղծելու որոշ հոլովոյթ կայ», ըսաւ կիրօ Մանոյեան: Մանոյեան նաեւ նշեց, որ անկէ ետք կարելի է բանակցութիւններու սեղանին դնել նախագիծ, ուր իսկապէս առանց նախապայմաններու յարաբերութիւններ հաստատելու առաջարկ պիտի ըլլայ երեք պարբերութեամբ: «Ըսել, որ երկու պետութիւնները որոշած են հաստատել դիւանագիտական յարաբերութիւններ, երկու պետութիւնները որոշած են ցամաքային հաղորդակցութիւնը բանալ ու սերտացնել այդ հաղորդակցութեան կապերը, եւ երկու պետութիւնները որոշած են իրենց միջեւ առկայ բոլոր խնդիրները լուծել միջազգային իրաւունքի համաձայն, խաղաղօրէն, միջազգային չափանիշերու հիմքերով», ներկայացուց կիրօ Մանոյեան:
ARMENIA
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 19 ¸»Ïï»Ùµ»ñ 2013
III
î»ë³Ï¿ï
²ÏݳñÏ
«Հայրենադարձութեան» հրաւէր՝ Դաւութօղլուի Թուրքիան ընտրուած Է Մակի կողմէ Մշակութային Յանձնաժողովի անդամ Սփիւռքահայութեան §¶³ÛÉÁ` å³Ñ³å³Ý áã˳ñÇݦ
ա
յս տարուան սկիզբը գըրած էի յօդուած մը, ուր ներկայացուցած էի Թուրքիոյ կառավարութեան կոշտ մարտավարութիւնը` եւրոպական եւ ամերիկեան թանգարաններէն հին իրերը վերադարձնելու առնչութեամբ: Հեգնական է, որ Թուրքիան` այլ ազգերու մշակութային ժառանգութեան մեծագոյն կողոպտիչներէն եւ աւազակներէն մէկը, կրնայ այդպէս, բուռն յարձակման անցնելով, պահանջել այդ հնութիւնները: Սպառնալիքներով յաջողութեան չհասնելէ ետք, Թուրքիան անցեալ ամիս նախաձեռնեց նոր քայլի մը` կաշառքի: Թուրքիոյ կրթութեան նախարար Նապի աւճըն նոյեմբեր 10ին յայտարարեց. «Թուրքիան կրկնապատկած է իր ներդրումը Մակի կրթութեան, գիտութեան եւ մշակոյթի կազմակերպութեան (ԵոՒՆԵՍՔՕ) մէջ, որ կը գտնուի տնտեսական ճգնաժամի մէջ, որովհետեւ Միացեալ Նահանգներ եւ Իսրայէլ իրենց անդամավճարները վճարելու անկարող են»: Նախարար աւճըն նոյնիսկ չէ փորձած ծածկել Թուրքիոյ առատաձեռնութեան բուն պատճառը: ան բացայայտած է, որ` «Թուրքիոյ թեկնածութեան հարցով էական յառաջընթաց արձանագրուած է ԵոՒՆԵՍՔՕի Համաշխարհային ժառանգութեան յանձնաժողովի ընտրութիւններուն, որոնք տեղի պիտի ունենան Նոյեմբեր 19ին»: Իրօք, թուրք նախարարին կանխատեսումը իրականացաւ, երբ իր երկիրը Համաշխարհային ժառանգութեան յանձնաժողովի 21րդ անդամ ընտրուեցաւ յառաջիկայ չորս տարիներուն համար: Թուրքիոյ արտաքին գործոց Նախարարութիւնը անմիջապէս յայտարարեց, թէ որպէս այդ յանձնաժողովի անդամ` «Թուրքիան մտադիր է կիսել իր փորձառութիւնն ու գիտելիքները միջազգային մակարդակով, որ կուտակած է համաշխարհային ժառանգութեան իր սեփական 11 շրջաններու կառավարման եւ պաշտպանութեան ընթացքին, որոնք կը ներկայացնեն անատոլիական քաղաքակրթութեան տարբեր շերտերը, որոնց շարքին` նէոլիթեան, հելլենիստական, հռոմէական, բիւզանդական, սելճուքեան եւ օսմանեան դարաշրջանները»: Թուրքիոյ ընտրութիւնը մարմինի մը մէջ, որ կոչուած է պահպանելու մշակութային արժէքները, համազօր է ոչխարը գայլին պահպանութեան յանձնելուն: Թուրքիա պէտք չէ իրաւունք ունենայ ծառայելու ԵոՒՆԵՍՔՕի յանձնաժողովին մէջ կամ Մակի այդ յանձնաժողովի մէջ` իբրեւ մարդու իրաւունք-
ներու մեծագոյն խախտող եւ դրացի երկիրներու խաղաղութեան եւ անվտանգութեան հիմնական սպառնալիք հանդիսացող երկիր ըլլալու իր երկարամեայ հանգամանքին բերումով: Զարմանալի չէ, որ Թուրքիոյ արտաքին գործոց Նախարարութեան յայտարարութեան մէջ որեւէ յիշատակութիւն չէ եղած հայկական բազմաթիւ կրօնական եւ մշակութային կոթողներուն մասին, որոնք կը գտնուին ժամանակակից Թուրքիոյ տարածքին: Միայն վերջերս, մտադիր ըլլալով դիւրացնել Եւրոմիութեան թեկնածութեան իր ճանապարհը, ինչպէս նաեւ` օտար զբօսաշրջիկներէն եկամուտ ապահովելու նպատակով, Թուրքիոյ կառավարութիւնը վերանորոգած է քանի մը հայկական եւ յունական եկեղեցիներ` տասնամեակներով զանոնք անուշադրութեան մատնելէ, պարբերաբար սրբապղծելէ եւ ոչնչացնելէ ետք: այժմ, երբ Թուրքիան անարժան կերպով կ՛անդամակցի Համաշխարհային ժառանգութեան յանձնաժողովին, ԵոՒՆԵՍՔՕի մէջ Հայաստանի ներկայացուցիչը կարելիութիւն ունի յառաջիկայ չորս տարիներու ընթացքին իւրաքանչիւր հանդիպման ժամանակ մատնանշելու այն զաւեշտալի իրավիճակը, որուն դէմ յանդիման պիտի ըլլայ Թուրքիան` ունենալով մշակութային կոթողներու պահպանութեան յանձնարարականը եւ շարունակելով մնալ իբրեւ այլ ազգերու մշակութային ժառանգութեան մեծագոյն բռնագրաւողներէն մէկը: Թուրքիոյ մշակութային ժառանգութեան եւ թանգարաններու գլխաւոր տնօրէն Մուրատ Սուսլուն առանց դէմքի արտայայտութիւն ունենալու` «Նիւ Եորք Թայմզ» թերթին ըսած է. «Մենք միայն կը փափաքինք վերադարձնել այն, ինչ որ արդարօրէն մերն է… Եթէ դուք գաք իմ տունս եւ ինձմէ գողնաք արժէքաւոր իրեր, արդեօք ես իրաւունք չե՞մ ունենար զանոնք վերադարձնելու»: Մ. Սուսլուին, որ կը պնդէ, թէ գողութիւնն ու կողոպուտը սխալ են, անկախ անկէ, թէ ատոնք ե՛րբ տեղի ունեցած են, պէտք է յիշեցնել, որ Թուրքիան պահանջներ կրնայ ներկայացնել միայն այն ատեն, երբ ալեւիներուն, ասորիներուն, արաբներուն, կիպրացիներուն, հայերուն, յոյներուն եւ քիւրտերուն վերադարձնէ ամէն ինչ, որ արդարօրէն անոնց կը պատկանի: Նոյնքան զաւեշտալի էր Թուրքիոյ մշակոյթի նախարար Էրթուղրուլ կիւնայի յայտարարութիւնը, որ ան կատարած է «Տի Իքոնոմիսթ» շաբաթաթերթին. «Ես անկեղծօրէն կը հաւատամ, որ իւրաքանչիւր հնու-
թիւն աշխարհի որեւէ մասին մէջ ի վերջոյ պէտք է վերադառնայ իր հայրենիքը: Թէկուզ այդ իրերը պատրաստուած են քարէ, ինչպէս որ մարդիկ, այնպէս ալ անասունները, բոյսերն ու յուշարձանները հոգի ունին: Յուշարձանի մը հեռացնելը կ՛ապակայունացնէ աշխարհը եւ անյարգալից վերաբերմունք է պատմութեան հանդէպ»: Թուրք պաշտօնեաները իրենց երկիրը իբրեւ թալանի զոհ ներկայացնելու փոխարէն` պէտք է գիտակցին, որ իրենք իւրացուցած են բազմաթիւ հընութիւններ, որոնք իրենց օսմանեան նախնիները բռնազաւթած են աւելի քան տասնեակ մը դրացի երկիրներու գրաւման ատեն: Օրինակ մըն է ալեքսանդր Մակեդոնացիի սարկոֆագը, որ 1887 թուականին յայտնաբերուած է Լիբանանի մէջ, Սիտոնի մերձակայքը, սուլթան ապտուլ Համիտ Բ.ի հրամանով առաքուած է Պոլսոյ հնագիտական թանգարան, ուր ան կը պահուի մինչեւ այսօր իբրեւ թանգարանի ունեցուածքին ամենաթանկարժէք նմուշներէն մէկը: այժմ Լիբանան կրնայ Թուրքիայէն ետ պահանջել այս արժէքաւոր մըշակութային գանձը: Սէուտական արաբիան եւս իրաւունք ունի պահանջելու բազմաթիւ իսլամական սուրբ մասունքներ, որոնք օսմանեան իշխանութիւններու կողմէ 19րդ դարուն տեղափոխուած են Մեքքայէ: Թուրքիոյ անդամակցութիւնը ԵոՒՆԵՍՔՕ-ի Համաշխարհային ժառանգութեան յանձնաժողովին բացառիկ կարելիութիւն կ՛ընձեռէ հայ ժողովուրդին եւ այլ ազգերու` աշխարհի ուշադրութիւնը հրաւիրելու թրքական կառավարութեան կողմէ իրենց մշակութային ժառանգութեան ապօրինի բռնազաւթման վրայ եւ պահանջելու անոնց անյապաղ վերադարձը:
ՅաՐոՒԹ ՍաՍոՒՆԵաՆ «Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի հրատարակիչ եւ խմբագիր
Թ
ուրքիոյ արտաքին գործոց նախարարի երեւանեան այցելութեան առիթով եւ անոր ընթացքին՝ շրջանառության մեջ դրուեցան տարբեր «տեղեկութիւն»ներ։ Հիմնականին մէջ բոլորին աղբիւրը թրքական ԶԼՄներն էին։ Փաստօրէն, շրջանառութիւնը կ՛ընթանար հետեւեալ կերպով. անգարայի համապատասխան գերատեսչությունները կ՛ընտրէին թեմա, կը տրուէր պատուէր ընտրուած թեմայի արձագանգումին համար.անպաշտօն խօսափողները կու տային լրատուության մեկնարկի ազդանշանը եւ սկիզբը թրքական լրատուադաշտը կը հեղեղուէր թիրախային նշանակէտ ճշդած լրատուութիւններով։ Նոյնքան արագ կ՛արձագանգէր հայկական տեղեկատուադաշտը։ Մինչ ազրպէյճանականը հասկնալի պատճառներով կամ կը լռէր այդ բոլորի մասին, կամ խնամքով անուշադրութեան կը մատնէր եւ կամ ալ շատ զուսպ ու ժլատ լրատուութիւն կը թողարկէր։ Փաստօրէն խաղի կանոնները կը թելադրէր անգարան. եւ հակառակ անոր, որ հայկական կողմէն բազմիցս հնչեցին, որ անգարայի անունէն հրապարակուած տեղեկատուութիւնը քաղաքական խաբկանքի գործողութիւններու շղթայի արտացոլացումն է լրատւական դաշտին մէջ, այսուհանդերձ հետաքրքրաշարժ ըլլալու մղումով կամ զգայացունց տեղեկութիւն թողարկելու փորձութեան չդիմանալով հայկական շատ մը լրատուամիջոցներ, ընդ որում թէ՛ հայաստանեան եւ թէ՛ սփիւռքեան, ներքաշուեցան այս խաղին։ Մի քանի օրինակ։ «Դավութօղլուի այցելութիւնը Երեւան կապւած է նախագահներ ալիեւ եւ Սարգսեան Վիեննայի հանդիպումի արդիւնքէն»։ այս, մէկ կողմէ Պաքուն հանգստացնելու համար էր, միւս կողմէ նաեւ հանրային կարծիքը ապակողմնորոշելու, որ հայկական կողմը արդէն համաձայնած է իր ուժերը հեռացնել արցախեան երկու տարածքներէն, որու համար ալ Դաւութօղլուն զիջած է այցելելու Երեւան։ Մինչեւ իր որոշելը, Դաւութօղլուն արդեն հայտարարած էր , որ Երեւան-անգարա յարաբերություններու վերաձեռնարկման նախապատրաստական աշխատանքները կը գտնուին իրենց վերջին փուլին մէջ։ ասոր յաջորդեց դարձեալ թրքական աղբիւրներու կողմէ թողարկուած խանդավառ լրատուութիւնը այն մասին, որ իբրեւ թէ կ՛ականազերծուի սահմանի թրքական կողմը, այն ալ եւրոպական ֆինանսաւորումով։ կը ստացուի այնպէս, որ Թուրքիան կը ստեղծէր խաբկանք, որ իբրեւ թէ հայկական կողմը համաձայն էր հեռացնելու իր ուժերը արցախեան երկու տարածքներէ, որուն դիմաց Տաւութօղլուն ոչ միայն համաձայնած է գալ Երեւան, այլ նաեւ ապաշրջափակել Հայաստանի հանրապետութիւնը։ կը թուէր, թէ խաբկանքի այս քաղաքականութեան առանցքային խնդիրներու հանգոյցը կը վերաբերէր արցախեան հիմնահարցին։ Թուրք լրագորղներու հետ Երեւանի մէջ կայացած փակ հանդիպումէն սպրդած լուրը շեղեց թեմայի ուշադրության կեդրոնը։ Եւ ահա Հիւրիյէթ թերթը հրապարակեց Երեւանի մէջ սպասուած զգայացունց յայտարարութիւնը։ Դաւութօղլուն հայերու 1915ի տեղահանութիւնը որակած է անմարդկային, խուսափելով անշուշտ թրքական կառավարութեան պատասխանատուութենէն։ «Թուրքիան չէ աջակցած այդ քայլին» ըսելով Դաւութօղլուն մշուշի մեջ ձգած է թէ ի վերջոյ ո՞վ է անմարդկայնօրէն տեղահանել հայերը։ անգարա-թրքական ԶԼՄներ համակարգուած այս տեղեկատուութենէն դուրս, դիտարժան է Դաւութօղլուի հանդիպումը հանրային խորհուրդի նախագահ Վազգէն Մանուկեանի հետ։ Հարցազրոյցի ճամբով հանրային խորհուրդի նախագահը կ՛անդրադառնայ Դաւութօղլուի հետ կայացած խօսակցութեան։ Խօսակցութեան ընթացքին Դավութօղլուն նշած է, որ իրենք յատուկ քաղաքականութիւն պիտի վարեն սփիւռքահայերու հետ` առաջարկելով, (Þ³ñ.Á ¿ç IV)
ARMENIA
IV
Հայ-թրքական դերասանութիւն
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 19 ¸»Ïï»Ùµ»ñ 2013
г۳ëï³Ý
(Þ³ñ. ¿ç I-Ç)
ագ փոխ արտաքին գործոց նախարար Շաւարշ Քոչարեանը: Պարոն Քոչարեանը բաւական յստակ ու կոշտ թօնով ասաց հետեւեալը. «ահմետ Տաւութօղլուն սադրիչ յայտարարութիւնների փոխարէն ճիշդ կ՚անի Երեւանում այցելի Հայոց ցեղասպանութեան յուշահամալիր՝ լռութեամբ յարգանքի տուրք մատուցելու ցեղասպանութեանզոհերի յիշատակին»: «Եթէ Թուրքիան ձգտում է էլ աւելի արագացնել տարածաշրջանի երկրների միջեւ քաղաքակիրթ յարաբերութիւնների հաստատման գործընթացը, ապա նա պէտք է ճանաչի Օսմանեան կայսրութեան կողմից իրականացուած հայոց ցեղասպանութիւնը եւ բացի իր կողմից փակուած հայ-թուրքական սահմանը»: Ցաւոք Պարոն Քոչարեանը չի խուսափել իր միանգամայն ճիշդ եւ արժանապատիւարտայայտութեան մէջ կրկնել Հայաստանի իշխանութեան չարդարացուած, եւ թերեւս աւելորդ շրջահայացութեամբ թելադրուած տեսակէտն այն մասին, որ. «Թուրքիան կարող է նպաստել Հայասատանի հետ յարաբերութիւնների կարգաւորմանը՝ առանց որեւէ նախապայմանի վաւերացնելով եւ կեանքի կոչելով 2009թ. Ցիւրիխում ստորագրուած հայ-թուրքական արձանագրութիւնները»: Սա այն դէպքում, երբ Թուրքիան բաւական առիթ է տուել չպարտուողի դիրքերից հրաժարուելույիշեալ հայավնաս փաստաթղթերից: Հայաստան այցելութեան ու հանդիպումների փաստը իւրովի մեկնաբանելով ու արժեւորելով, Տաւութօղլուն եւ նրա թիմը (խումբը), փորձելու են ստեղծել այն ցանկալի տպաւորութիւնը, ինչի մասինխօսուեց վերեւում: Եւ առհասարակ, այս սցենարը շարունակելու է խաղարկուել առնուազն մինչեւ 2015 ապրիլ: Հայկական կողմը եւ հայերն առհասարակ, այս ընթացքում պէտք է ձգտեն դերակատար չդառնալ այն ներկայացումներում, որոնց ոչ սցենարիստն են իրենք, ոչ էլ բեմադրողը:
«Հայրենադարձութեան» հրաւէր...
(Þ³ñ. ¿ç III-Ç)
որ վերադառնան իրենց հայրենիք, ուրկէ գաղթած են իրենց պապերը։ այս հաստատումին կարելի է յղում ընելով որոշ դիտարկում կատարել, որովհետեւ անիկա վերարտադրուած է հարցազրոյցի կարգով հանրային խորհուրդի նախագահին կողմէ։ այս հաստատումը կը կապուի Հիւրիյէթթի հրապարակումի բովանդակութեան։ կը ստացուի այն միտքը, որ օրին հայերը անմարդկային ձեւով տեղահանուած են Թուրքիայէն, որու համար պատասխանատուութիւն չունի այսօրուան կառավարութիւնը, որ իր արտաքին հարցերու գերատեսչութեան ղեկավարի ճամբով կը նախաձեռնէ «մարդասիրական» եւ «խաղաղասիրական» գործողութեան, տեղահանուած հայերու ժառանգորդներուն խոստանալով վերադարձնելու իրենց տուները։ Հայերու այս «հայրենադարձութիւն»ը իրականացնելու համար Դաւութօղլուն ըսած է, որ անգարան պիտի վարէ յատուկ քաղաքականութիւն Սփիւռքի հետ։ Մէկ կողմ ձգելով թրքական լրատւամիջոցներու բարձրացուցած աղմկարարութիւնը, ամփոփենք Դաւութօղլուի հայաստանեան եւ սփիւռքեան ուղղութիւններով վարած քաղաքականութեան փոխանցած ուղերձը։ Հայկական ուժերը կը հեռանան արցախեան երկու շրջանէ, որու դիմաց անգարան կը բանայ սահմանը. իսկ սփիւռքեան որոշ շրջանակներ կը համաձայնին սկսելու երկխօսութիւն՝ վերատիրանալու համար իրենց կալուածներուն, տուներուն եւ ինչքերուն։ այլոց կատարած անմարդկային տեղահանութեան դիմաց այս մէկը անգարայի ստանձնած փոխհատուցման քաղաքական «ժեսթ»ն է։ կը թուի, թէ Հայաստանի հանրապետութեան եւ Սփիւռքի ուղղութիւններով երկկողմանի բանակցութիւններու աշխուժացման ազդանշանը կը տրուի Հայոց Ցեղասպանութեան 100ամեակի նախաշեմին…
«աԶԴակ»
կայացաւ Սեւծովեան Տնտեսական Համագործակցութեան կազմակերպութեան արտաքին գործոց նախարարներու նիստը (Þ³ñ. ¿ç I-Ç)
պութիւններէ: Օրակարգի վրայ էին Սեւծովեան տարածաշրջանի երկիրներու միջեւ տնտեսական համագործակցութեան խորացման, կազմակերպութեան արդիւնաւէտութեան բարձրացման, երկկողմ եւ բազմակողմ ձեւաչափերու մէջ անդամ-պետութիւններու համագործակցութեան ամրապնդման եւ ընդլայնման, ՍԾՏՀ և միջազգային կազմակերպութիւններու ԵՄ համագործակցութեան խթանման hարցեր: Բացուցած յայտարարելով նիստը՝ Էդուարդ Նալբանդեան ամփոփեց ՍԾՏՀի մէջ Հայաստանի վեցամսեայ նախագահութեան ընթացքին իրականացուած գործունէութեան արդիւնքները: Նախարար Նալբանդեանը յոյս յայտնեց, որ այս հանդիպումը աւելի լայն հնարաւորութիւն պիտի ընձեռէ անդամ-պետութիւններու միջեւ համագործակցութեան խըթանման: Հայաստանի արտաքին քաղաքական գերատեսչութեան ղեկավարը նշեց, որ ՍԾՏՀի մէջ հայկական նախագահութեան ընթացքին կազմակերպուեցան շուրջ 70 միջոցառումներ՝ նախարարական հանդիպումներ, համաժողովներ, սեմինարներ եւ աշխատանքային խումբերու նիստեր: ՍԾՏՀ անդամ երկրները ներկայացնող պատվիրակութիւններու ղեկավարները եւ ՍԾՏՀ գլխաւոր քարտուղարը՝ իրենց ելոյթներուն մէջ բարձր գնահատեցին Հայաստանի գործունէութիւնը՝ որպէս կազմակերպութեան նախագահող՝ նշելով, որ ՍԾՏՀ աշխատանքները աշխուժ էին եւ արդիւնաւէտ: Նախարարներու խորհուրդի նիստի աւարտին կայացաւ Հայաստանի ագ նախարար Էդուարդ Նալբանդեանի կողմէ Պուլկարիոյ ագ նախարար կոնստանտին Վիգենինին ՍԾՏՀ նախագահութեան յանձնման արարողութիւնը, որուն յաջորդեց համատեղ մամուլի ասուլիս:
ՏաՒոՒԹՕՂԼոՒՆաԼԲաՆԴԵաՆ ՀաՆԴԻՊոՒՄ
Նշենք, որ Տաւութօղլուն Երեւան փոխադրող թռիչքին մէջ, իրեն կ’ուղեկցէին «ակօս» շաբաթաթերթի գլխաւոր խըմբագիր Ռոպերթ Քոփթաշը եւ «Ենի Շաֆաք» թերթի յօդուածագիր Մարգար Եսայեանը։ Մամլոյ ասուլիսէն ետք, պատասխանելով լրագրողներուն այն հարցումներուն, թէ հանդիպում պիտի ունենա՞յ
Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարարին հետ եւ ի՞նչ հարցեր պիտի քննարկէ, Նալբանդեան յայտնեց, որ այո, պիտի հանդիպի Սեւծովեան տնտեսական համագործակցութեան կազմակերպութեան բոլոր արտաքին գործոց նախարարներուն, որոնց շարքին նաեւ Տաւութօղլուի, եւ իրենց քննարկած հարցերը պիտի ներկայացուին հանդիպումէն ետք: անդրադառնալով լրագրողներուն այն դիտարկման, որ Թուրքիա ամէն անգամ կը փորձէ ղարաբաղեան տագնապի լուծման հարցը կապել հայթրքական յարաբերութիւններուն հետ, Նալբանդեան յայտնեց, որ հայ-թրքական յարաբերութիւններու կարգաւորումը կարելի է միայն առանց նախապայմաններու: աւելի ուշ տեղի ունեցաւ Հայաստանի եւ Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարարներուն 1.5 ժամ տեւած դռնփակ հանդիպումը, որմէ ետք Տաւութօղլու հարցազրոյց տուաւ միայն թրքական լրատուամիջոցներուն: «արմենփրես» լրատու գործակալութիւնը հաղորդեց, որ թրքական «Տողան» լրատու գործակալութիւնը Երեւանի «Մարիոթ» պանդոկէն ուղիղ սփռեց Տաւութօղլուի մամլոյ ասուլիսը: Տաւութօղլու խօսեցաւ Սեւծովեան տնտեսական համա-
գործակցութեան կազմակերպութեան նիստին ընթացքին տեղի ունեցած կարեւոր քըննարկումներուն մասին: անդրադառնալով հայ-թրքական յարաբերութիւններուն՝ թուրք նախարարը նշեց, որ Նալբանդեանի հետ հանդիպման ընթացքին կարեւոր նկատւեցան հայ եւ թուրք ժողովուրդներու պատմական անցեալը բաց եւ անկեղծ կերպով քննարկելու, կովկասի մէջ առկայ խնդիրներուն մնայուն լուծում գտնելու, շրջանը տնտեսապէս զարգացնելու, Հայաստանի շըրջանային տնտեսական նախագիծերուն անդամակցելու անհրաժեշտութեան հարցերը: «անկեղծ հանդիպում էր: առանց հանդիպելու, խօսելու եւ առկայ խնդիրները քննարկելու յառաջ ընթանալ կարելի չէ», ըսաւ Տաւութօղլու: Մամլոյ ասուլիսին թուրք լրագրողները ընդամէնը երկու հարցեր բարձրացուցին: այն հարցումին, թէ արդեօ՞ք շօշափուա՞ծ է «գրաւեալ երկու շրջաններէ հեռանալու դիմաց հայ-թրքական սահմանը բանալու» մասին Երեւան մեկնելէն առաջ թրքական մամուլին մէջ շրջանառուած հարցը, Տաւութօղլու պատասխանեց, որ անոնք թրքական մամուլին կողմէ կատարուած յայտարարութիւններ են, որոնց անդրադարձած է նաեւ հայկական մամուլը: