äáõ¿Ýáë ²Ûñ¿ë, ²ñųÝÃÇÝ - 82ñ¹ ï³ñÇ - ÂÇõ 13.526 - 30 ÚáõÝáõ³ñ 2014 - лé. (54 11) 4775 7595
ըսաւ Կիրû Մանոյան
Ղ
«ԼՂՀ-ի ընդգրկումը որպէս բանակցային կողմ վաղուց հասունցած խնդիր է»
արաբաղեան կարգաւորման գործընթացի շուրջ բանակցութիւնները այս կերպ շատ հեռու չեն կրնար երթալ. յունուար 27ին «Փաստարկ» մամուլի ակումբի մէջ հրաւիրուած ասուլիսին տեսակէտ յայտնեց Հ.յ.դ. Հայ դատի և Քաղաքական Հարցերու գրասենեակի պատասխանատու Կիրօ մանոյանը։ «Վաղուց ժամանակն է, որ ԼՂՀն որպէս լիիրաւ կողմ մասնակցի բանակցութիւններուն, և միջնորդ կողմերն առնուազն այդ պէտք է ապահովեն՝ որպէս զսպող մեխանիզմ, Ատրպէյճանին թոյլ չտալով նման վարքագիծ դրսևորել», ըսաւ ան։ Կիրօ մանոյանը նկատել է նաև, որ արտաքին դիւանագիտութիւնը փոխելու անհրաժեշտութիւնը յատկապէս ակնյայտ դարձաւ յատկապէս Հայաստանի և Ատրպէյճանի արտգործնախարարներու վերջին հանդիպումէն առաջ, երբ Ատրպէյճանը հրադադարը խախտեց։ Անդրադառնալով մինսքի խումբի համանախագահներու յայտարարութիւններուն, Կիրօ մանոյանը տարակուսանք յայտնեց՝ թէ անկէ ետք իմաստ ունէ՞ր շարունակել բանակցութիւնները, թէ՞ պէտք էր ընդամէնն ըսել, որ, Փարիզի մէջ նախատեսուած հանդիպման նախօրէին Ատրպէյճանի պահուածքը ընդունելի չէ, և մենք չենք մասնակցիր։ «Չեմ կարծեր, որ հայկական կողմը երբևէ կը մերժէ երթալ բանակցութիւններուն, որովհետև միշտ ցանկութիւն կայ «լաւ» հասկցուելու, յատկապէս՝ Արևմուտքի կողմէ։ Բայց անհրաժեշտ է նոյն Արևմուտքին ցոյց տալ, որ իրենց այդ «հաւասարակշռուած» մօտեցումը մեղսակցութիւն է Ատրպէյճանի քաղաքականութեան և անոր համար ալ պէտք է Ղարաբաղի լիիրաւ մասնակցութիւնը ապահովեն», կրկնեց մանոյանը: Կիրօ մանոյանի համոզմամբ, թէեւ Ատրպէյճանը պատերազմ չ՚ուզեր սկսիլ, բայց պատերազմի վերսկսման հաւանականութիւնը կը մեծնայ։ «Վստահ չեմ, որ Ատրպէյճանը պատերազմ կ՚ուզէ սկսիլ, եթէ ան համոզուած ըլլար, որ յաղթանակ կը տանի, կ՚սկսէր վաղուց, բայց հաւանական է, որ
նման գործողութիւնները կարող են պատերազմի սկսման պատճառ դառնալ։ Անհրաժեշտ է որ միջնորդները յստակ գնահատական տան, և չթաքնուին կեղծ հաւասարակշռութեան ետև», ըսաւ ան։ Հարցումին, թէ Ատրպէյճանի նպատակն այն չէ՞ արդէօք, որ բանակցութիւնները տապալի, Կիրօ մանոյանը համաձայնեցաւ, բայց ընդգծեց, որ հայկական կողմի քայլերը պէտք չէ սահմանափակուին բանակցութիւններով և պէտք է նախ և առաջ արտաքին քաղաքականութիւնն ուղղել ԼՂՀ միջազգային ճանաչման ուղղուած քայլերու իրականացման։ «մեր դիւանագիտութիւնը պէտք է ըլլայ նախաձեռնողական, և Հայաստանը պէտք է սկըսի ուղղակի քայլեր ձեռնարկել ԼՂՀ միջազգային ճանաչման համար», ընդգծեց մանոյանը: Քաղաքական գործիչը անդրադարձաւ նաև Հայաստանի մաքսային միութեան անդամագրուելուն և, պատասխանելով այն հարցումին, թէ արտաքին քաղաքական ի՞նչ ազդեցութիւն կարող է ունենալ փաստա-
թուղթերու արդէն վերջնական ստորագրումը, ըսաւ. «Արտաքին քաղաքականութեան վրայ բաւական յստակ ազդեցութիւն պիտի ունենայ: Եւրոմիութեան հետ յարաբերութիւններու խորացումը նոյն ինտենսիւութեամբ առաջ պիտի չ՚երթայ իր բոլոր հետեւանքներով: Եւրոմիութեան այն շրջանակները, որոնք հակառուսական տրամադրութիւն ունին, պիտի մեկանաբանեն որպէս Հայաստանի կողմէ Եւրոպայէն հրաժարում, բայց, բարեբախտաբար, ամբողջ Եւրոմիութիւնը այդպիսի գնահատական պիտի չի տայ: Անոնք կը հասկընան, որ Եմն ինքն ալ պատասխանատուութիւն ունի, որ Հայաստանի հետ բանակցած փաստաթուղթը չստորագրուեցաւ, որովհետև իրենք չէին առաջարկեր Հայաստանին այն, ինչի կարիքը Հայաստանն ունէր»: մանոյանը աւելցուց, որ չի կարծեր, թէ այս որոշումը Ղարաբաղի հարցի կարգաւորման գործընթացի վրայ ուղղակի ազդեցութիւն ունենայ. «մենք պէտք է յիշենք, որ Ռուսաստանը մեր ռազմավարական գործընկերն է, բայց իր առջև խնդիր դրած է՝ տարածաշրջանի մէջ յստակ պահել իր ազդեցութիւնը: մենք պէտք է միշտ զգոն ըլլանք»: պատասխանելով հարցումին, թէ ինչ կրնայ ընել Հայաստանը, եթէ անոր չեն հրաւիրեր Սուրիոյ հարցով «Ժնեւ 2» խորհրդաժողովին, Կիրօ մանոյանը պատասխանց` Հայաստանը պէտք է հետեւի Սուրիոյ ազ-
Հայաստանի Ազգային Ժողովի չորս խմբակցութիւններու միացեալ յայտարարութիւն
2
014 թուականի յունուարի 24ին Սահմանադրական դատարանը, մինչեւ գործի դատաքննութեան աւարտը, կասեցրեց «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրէնքի 76րդ յօդուածի եւ 86րդ յօդուածի 3րդ մասի գործողութիւնները: Սա նշանակում է, որ 1974ին եւ դրանից յետոյ ծնուած աշխատող անձինք չեն խախտել օրէնքի պահանջը` մինչեւ 2014 թուականի յունուարի 1ը չընտրելով կենսաթոշակային ֆոնտ եւ ֆոնտի կառավարիչ: Բացի այդ` առնուազն մինչեւ 2014 թուականի մարտի 28ը գործատուները կարող են չհաշուարկել եւ չփոխանցել այդ աշխատողների համար կուտակային վճարները` չկրելով որեւէ պատասխանատուութիւն: Ելնելով այս որոշման էութիւնից, վերահաստատելով օրէնքի պարտադիր բաղադրիչի վերացման ուղղութեամբ համակարգուած պայքարի կարեւորութիւնը` Կոչ ենք անում 1.- Գործատուներին` աշխատողների աշխատավարձից պարտադիր կուտակային վճարի հաշուարկում եւ փոխանցում մի կատարէք: Այլապէս, աշխատակիցների փաստացի տնօրինւող աշխատավարձերը կը նուազեն, աշխատակիցներին կը ստիպէք այս անորոշութեան մէջ ընտրութիւն կատարել կենսաթոշակային ֆոնտերի եւ կառավարիչների միջեւ: Եւ եթէ 2014 թուականի մարտի 28ի դատաքննութեամբ օրէնքի վիճայարոյց դրոյթները ճանաչուեն սահմանադրութեանը հակասող եւ անվաւեր, դուք եւ ձեր աշխատակիցները կը կրէք չվերականգնուող ելեւմտական կորուստներ: 2.- 1974 թուականին եւ դրանից յետոյ ծնուած աշխատող բոլոր քաղաքացիներին` մի կատարէք ընտրութիւն կենսաթոշակային ֆոնտերի եւ կառավարիչների միջեւ, յորդորէք ձեր գործատուներին, որ ձեր աշխատավարձից պարտադիր կուտակային վճարներ չպահեն եւ չփոխանցեն: 3.- Գործատուների միութիւններին եւ արհեստակցական միութիւններին` պաշտպանէք ձեր իրաւունքները համախմբըւած հասարակութեան հետ, թոյլ մի՛ տուէք որեւէ մարմնի կողմից ձեր կազմակերպութեան անդամների նկատմամբ անօրինականութեան պարտադիր գործադրում: 4.- Հայաստանի Հանրապետութեան պաշտօնատար անձանց, կառավարութեանը եւ Կենտրոնական դրամատան` դադարեցրէք ապատեղեկատուութիւնը քննարկուող օրէնքի վերաբերեալ, ինչը մենք գնահատում ենք որպէս բացայայտ ճնշում Սահմանադրական դատարանի վրայ: 5.- Հայաստանի Հանրապետութեան բոլոր քաղաքացիներին, կազմակերպութիւններին եւ պայքարող երիտասարդութեանը` էլ աւելի համախմբուած, լայն թափով շարունակէք պարտադիր բաղադրիչը հակասահմանադրական ճանաչելուն ուղղուած գործողութիւնները: 6.- մենք ակնկալում ենք, որ Սահմանադրական դատարանը կը ճանաչի պարտադիր բաղադրիչը սահմանադրութեանը հակասող եւ կ՛առաջարկի խնդրի սահմանադրական լուծման այնպիսի տարբերակ, որը հաշուի կ՛առնի կենսաթոշակային համակարգի առջեւ ծառացած բոլոր մարտահրաւէրները: մենք վճռական ենք շարունակել պայքարը կուտակային կենսաթոշակային համակարգի պարտադիր բաղադրիչի դէմ: Հայաստանի Ազգային ժողովի խմբակցութիւններ`
Հ.յ.դ. ԲԱՐԳԱՒԱՃ ՀԱյԱՍՏԱՆ ԺԱՌԱՆԳՈՒԹԻՒՆ ՀԱյ ԱԶԳԱյԻՆ ՔՈՆԿՐԵՍ
(Þ³ñ.Á ¿ç III)
ըսաւ Սէյրան Օհանեան
Հ
«Հայկական Զինեալ Ուժերը մարտունակութեան առումով շրջանին մէջ իրենց նմանը չունին»
այաստանի պաշտպանութեան նախարար Սէյրան Օհանեան շնորհաւորելով մեր բանակի կազմաւորման տարեդարձը, նշեց թէ հայկական բանակը ոչ թէ 22 տարւան երիտասարդ, այլ զինուորական մեծ փորձառութիւն
ունեցող բանակ է, որուն կազմաւորման հիմքը ժողովուրդի զինուորական գիտելիքներն են: Ան նշեց, որ հայ զօրավարներու միջազգային պատերազմներու ժամանակ մասնակցութեան եւ կերտած յաղ-
թանակներուն շնորհիւ հայկական զինեալ ուժերը տարուէ տարի կը դառնան աւելի մարտունակ ու զարգացած եւ այդ առումով շրջանին մէջ իրենց նմանը չկայ: Հայկական զինեալ ուժերը միջազգային ասպարէզին մէջ իրենց մասնակցու-
թեամբ ցոյց տուին ոչ միայն բարձր պատրաստուածութիւն, այլեւ ապացուցեցին, որ սպառազինութեան եւ զինուորական-արհեստագիտական հարցերուն մէջ ազնիւ են եւ կը նըպաստեն ապահովութեան:
(Þ³ñ.Á ¿ç III)
ARMENIA
II
üñ³Ýë³
Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի Արտաքին Գործոց նախարարներու հանդիպում Փարիզի մէջ
«Սահմանին վրայ միջադէպերը կը խափանեն բանակցութիւնները», հաստատած են մինսկի խումբի համանախագահները
Ե
ՐԵՒԱՆ, «Նիուզ».- Հայաստանի ու Ատրպէյճանի Արտաքին Գործոց նախարարներու՝ Էտուարդ Նալբանտեանի եւ Էլմար մամետեարովի միջեւ հերթական հանդիպումը տեղի ունեցած է Ուրբաթ, յունուար 24ին, Փարիզի մէջ: Նախարարները խորհրդակցութիւն ունեցած են անջատաբար եւ ապա՝ ԵԱՀԿ մինսկի խմբակի համանախագահներ Իկոր Փոփովի (Ռուսիա), Ժագ Ֆորի (Ֆրանսա) եւ Ճէյմզ Ուորլիքի (ԱմՆ) մասնակցութեամբ: Խորհրդակցութիւններուն մասնակցած է նաեւ ԵԱՀԿի գործող նախագահի անձնական ներկայացուցիչ Անճէյ Քասփըրչիք: Նախարարներն ու համանախագահները քննարկած են խաղաղ բանակցութիւնները առաջ մղելու հարցը՝ հիմնուելով Վիեննայի մէջ անցեալ տարուան Նոյեմբեր 19ի գագաթնաժողովին վրայ: Նախարարները վերահաստատած են իրենց պատրաստակամութիւնը՝ շարունակել աշխատանքը հակամարտութեան խաղաղ կարգաւորման ուղղութեամբ՝ բանակցութիւններու միջոցով Նախարար Նալբանտեանը համանախագահներու ուշադրութիւնը հրաւիրած է Ատրպէյճանի կողմէ Հայաստանի հետ սահմանին եւ Արցախի հետ շփման գիծին վրայ հետզհետէ մեծցող լարւածութեան եւ հրադադարի կոպիտ խախտումներու ու Ատրպէյճանէն ամէնաբարձր մակարդակով շարունակաբար հնչող ռազմատենչ յայտարարութիւններուն վրայ։ դեսպան Քասփըրչիք եւս իր կարգին, համանախագահներուն տեղեկացուցած է սահմանին վրայ վերջին իրադարձութիւններուն մասին: Համանախագահները խոր մտահոգութիւն յայտնած են տարածաշրջանին մէջ բռնութիւններու շարունակման կապակցութեամբ՝ ընդգծելով, որ վերջին միջադէպերը կը խափանեն բանակցութիւնները եւ կը նուազեցնեն խաղաղ կարգաւորման հեռանկարները: Անոնք կողմերուն կոչ ըրած են լիովին պահպանելու զինադադարի պայմանները: Համանախագահները կը ծրագրեն յառաջիկայ շաբաթներուն այցելել տարածաշրջան, նախագահներուն հետ բանակցութիւնները շարունակելու համար:
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 30 ÚáõÝáõ³ñ 2014
г۳ëï³Ý
Արմէն յովհաննիսեանի յուղարկաւորութիւնը կատարուեցաւ զինուորական պատիւով
19
յունուարի կէս գիշերին ղարաբաղեանա տրպէյ ճա նա կան զօրքերու սահմանագիծին հիւսիսարեւելեան (Ջրաբերդ) եւ հարաւարեւելեան (Կորգան) ուղղութիւններով ատրպէյճանական խումբերու հետախուզական բնոյթի համակարգըւած յարձակումը կասեցնելու ընթացքին հերոսաբար նահատակուած, Լեռնային Ղարաբաղի պաշտպանութեան բանակի ենթասպայ Արմէն յովհաննիսեանի դին Աւանի մէջ գտնուող իր տունէն դուրս բերուեցաւ պատուոյ պահակախումբին ընկերակցութեամբ՝ զինուորական նուագախումբի մահերգի կշռոյթով։ Հերոսին երեք քոյրերը, ծնողներն ու տատիկը իրենց հարազատին վերջին հրաժեշտ տուին հերոսական զսպուածութեամբ: յուղարկաւորութեան ներկայ էին պաշտպանութեան նախարար Սէյրան Օհանեան, Արդարադատութեան նախարար Հրայր Թովմասեանը, պատգամաւորներ, պաշտօնեաներ, բարձրաստիճան սպաներ ու մեծ թիւով անծանօթ քաղաքացիներ, Արմէնի հրամանատարները, ծառայակիցներն ու անոնց ծնողները, որոնք եկած էին երախտագիտութեամբ հըրաժեշտ տալու իրենց զաւակներուն կեանքը փրկած ենթասպային: Թաղման թափօրը ուղղուեցաւ Եռաբլուր զինուորական պանթէոն, որուն Ս. Վարդանանց նահատակաց եկեղեցւոյ դիմաց տեղի ունեցաւ հոգեհանգստեան կարգը: Արմէնին հրամանատարը՝ Էդուարդ Ասը-
րեան, 19ամեայ ենթասպային շնորհուած յետմահու մետալը յանձնեց Արմէնի հօրը: պաշտպանութեան նախարար Սէյրան Օհանեան վերջին հրաժեշտի խօսքին մէջ նշեց, որ Արմէնին կորուստն անդառնալի է ու չափազանց դառն բոլորին համար: «Արմէնի կատարածը սխրագործութիւն է, որն ուղղուած էր մեր ժողովրդի անվտանգութեան ապահովմանը։ Հակառակորդը կառուցողական մօտեցում ցուցաբերելու փոխարէն հերթական անգամ դիմեց սադրանքի», յայտնեց ան: Նախարարը բարձր գնահատեց Արմէն յովհաննիսեանին եւ անոր ստորաբաժանման մարտական գործողութիւնները: «Արմէնը լրացրեց այն քաջորդիների շարքը, ովքեր տարել են իրենց ստորաբաժանումները դէպի յաղթանակ, սակայն իրենք զոհուել են։ Այսօր Արմէնը գնում է յաւերժական կեանքի: Շատ կարճ երկրային կեանքում ինքն ապահովեց յաւերժական երկնային կեանք», հաստատեց ան։ Աւելի ուշ լրագրողներուն հետ ունեցած զրոյցին ընթացքին նախարար Օհանեան ըսաւ. «դիւերսիոն հետախուզական խմբի ներթափանցման ժամանակ Արմէն յովհաննիսեանը եւ նրա ընկերները՝ ջոկի անդամները, հերոսաբար մարտնչել, կռուել են, արժանի պատասխանը տուել են հէնց այդ պահին: Հակառակորդը, կրելով ծանր կորուստներ, մի քանի զոհ եւ շուրջ 25 վիրաւորներ, հետ է շպրտուել մեր դիրքերից։ Ընդ որում այդ խմբերի անդամ-
ներ են եղել հակառակորդի յատուկ նախապատրաստուած ստորաբաժանումներ, եւ յարձակումը իրականացուել է մի քանի խմբերի կազմով, շուրջ երեք խմբի կազմով: Համարժէք պատասխանները մշտապէս եղել եւ լինելու են: Այս պահին մենք պէտք է ընդգծենք Արմէնի կատարած սխրագործութիւնը, հերոսութիւնը»: Սահմանին վրայ տիրող կացութեան անդրադառնալով՝ նախարարը ըսաւ. «Շուրջ երկու օր է լարուածութիւնը հասել է իր գագաթնակէտին, հակառակորդի կողմից կրակոցները բազմաթիւ են, երբեւիցէ այս քանակութեամբ կրակոցներ չեն եղել: Ի հարկէ, հասկանալի է, որ մտավախութիւն կայ, որ պատասխաններ կը լինեն, իսկ պատասխաններ անպայման կը լինեն, մենք պահը կը գտնենք։ Հակառակորդի կողմից ակտիւութիւնը սադրանքներն են՝ միջազգային ասպարէզում լարուածութիւնը ցոյց տալու համար, ուղղուած են նրան, որպէսզի նաեւ մեր բանակցային գործընթացում շեղումներ իրականացնեն: Այն հիմնական խնդիրը, որ մենք այսօր կատարում ենք, որպէսզի խաղաղ ճանապարհով եւ երկխօսութեան պայմաններում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութեան հարցը լուծուի, կառուցողական մօտեցում չի ցուցաբերւում նրանց կողմից, եւ մշտապէս սադրանքները լինում են ադրբեջանցիների կողմից: Որքան լինեն, այնքան էլ պատասխան լինելու է այդ սադրանքներին»:
Քաղաքագէտ Լեւոն Մելիք-Շահնազարեանի տուեալներով՝
Av. Callao 1162 - Buenos Aires info@hotelwilton.com.ar
4812-4993 www.hotelwilton.com.ar
Ո
Ազրպէյճանական կողմը ունեցած է 7 զոհ, 20-30 վիրաւոր
սկանապատ» վերլուծական կեդրոնի տնօրէն, քաղաքագէտ Լեւոն մելիք-Շահնազարեան իր ունեցած տուեալները ներկայացնելով յայտնած է, որ թէեւ Ազրպէյճան կը պնդէ, որ յունուար 19ի լոյս 20ի գիշերը ազրպէյճանական կողմը կորուստներ չէ ունեցած, սակայն ունեցած է 7 զոհ։ «մարտակերտի շրջանի Ջրաբերդի ուղղութեամբ սպաննըւած են 4 ազրպէյճանցի զինուորներ, իսկ Հադրութի ուղղութեամբ 3 ազրպէյճանցի զինուորներ սպաննուած են՝ ընդհանուր 7 ազրպէյճանցի զինուոր։ Վիրաւորներու թիւը 20-30ի սահմաններուն մէջ կը տարուբերի, դըժւար է ըսել։ մեր կողմէ միայն մէկ զոհ եղած է, բոլորս կը ցա-
ւինք կրտսեր ենթասպայ Արմէն յովհաննիսեանի համար, իսկ վիրաւոր չունինք», ըսաւ ան։ Քաղաքագէտը մատնանշեց նաեւ այն հանգամանքը, որ ազրպէյճանցիները մասնայատուկ ուժերու զինուորներ էին, որոնց թիւը, ըստ անոր, երկու ուղղութեամբ կազմած է շուրջ 45 հոգի, իսկ հայկական կողմի երկու դիրքերէն մէկու զինուորները, պաշտօնական տուեալներով, 9 հոգի եղած են, այդ ալ՝ պարտադիր զինուորական ծառայութիւն կատարողներ։ «Ասիկա իսկապէս ցոյց կու տայ հայկական կողմի ռազմական պատրաստուածութեան մասին», ըսաւ ան։ Աւելին՝ Լեւոն մելիք-Շահնազարեանը տեղեկացուց, որ մարտակերտի շրջանին մէջ
մինչեւ այսօր ազրպէյճանցիի երկու դիակ կը շարունակէ մնալ չեզոք գօտիին մէջ։ «Ատիկա տեսանելի է մեր զինուորներու կողմէ, իրենք չեն համարձակիր, իրենց դիակները տանիլ»։ Քաղաքագէտը խնդրեց ուշադրութիւն դարձնել այն հանգամանքի վրայ, որ ազրպէյճանական կողմը իր լրատուամիջոցներէն կը պահանջէ չհրապարակել տուեալներ՝ զայն որակելով պետական դաւաճանութիւն, փոխարէնը իր կորուստներու մէկ մասը կը ներկայացնէ տարաբնոյթ հրապարակումներով. յունուար 20էն ետք, ազրպէյճանցի զինուորներ վիրաւորուած են՝ իրարու վրայ կրակելու հետեւանքով կամ ինքնաշարժի արկածով։
ARMENIA
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 30 ÚáõÝáõ³ñ 2014
III
²ÏݳñÏ
Տալու եւ առնելու մասին
Պտոյտ մը հայոց լեզուի բառարանին մէջ
Ա
մէն գրող պատասխանատու է ո՛չ թէ միայն իր արտայայտած գաղափարէն ու խօսած նիւթէն, այլ նաեւ իր գործածած լեզուէն։ Ա՛յս է գրականութեան ոգին։ Բան մը ըսել, բայց այդ բանը ըսել ամենագեղեցիկ ձեւով։ Այդ բանը ըսել իր լեզուին հարստութիւնն ու շքեղութիւնը զօրաշարժի ենթարկելով։ Այո՛, ամէն գրող պատասխանատու է իր գործածած լեզւէն։ Եւ ես հիմա, վերադառնալով հայոց լեզուի բառարանի իմ պըտոյտիս, պահ մը խորին պատասխանատուութեամբ պիտի բռնեմ այս «պատասխանատու» բառին օձիքէն։ Քիչ մը երկար, բայց բարոյական բարձր իմաստով գեղեցիկ բառ է «պատասխանատու»ն։ Ես լեզուագէտ չեմ, բայց բոլոր ընթերցողներուս նըման ես ալ գիտեմ որ այս բառը շինուած է «պատասխան» բառով եւ «տու» յետադաս մասնիկով։ «պատասխան»ը գիտենք, իսկ այդ «տու» յետասդաս մասնիկը ի՞նչ է։ դժուար չէ ենթադրել որ այդ «տու» մասնիկը արմատն է «տալ» կամ «տուող» բառին։ պատասխանատու կը նշանակէ
«ԼՂՀ-ի...
(Þ³ñ. ¿ç I-Ç)
գային փոքրամասնութիւններու, այդ պարագային` հայերու իրաւունքներու պաշտպանութեանը. «Նման տեսակէտ արդեն հնչած է. լաւ պիտի ըլլար, եթէ Հայաստանը մասնակցեր այդ խորհրդաժողովին` որպէս շահագրգիռ կողմ: Եթէ այդ տեղի չէ ունեցած, ապա մենք պէտք է առնվազն հետեւինք, որպէսզի բանակցութիւններուն մէջ մշտապէս հաշուի առնուին Սուրիոյ ազգային փոքրամասնութիւններու իրաւունքները, մասնաւորապէս` հայերու»: մեկնաբանելով Հայաստանի ԿԳ նախարար Արմէն Աշոտյանի վերջին յայտարարութիւնը` Հայաստանը Արեւելեան Հայաստան անուանափոխելու համար, Կիրօ մանոյանը ըսաւ` արդեն շատ ուշ է: Ան յիշեցուց, որ Հայաստանի նման անուանումը արդեն քըն-
պատասխան տուող, պատասխան տալու պարտաւոր։ Այսպէս անմիջապէս կրնանք շարել բազմաթիւ բառեր՝ գործածական ու հրաշագործ։ Ահա «Նուիրատու» բառը։ Նուէր տուող։ Նուիրատուութիւն ընող։ մեր ազգը լեցուն է «նուիրատու» մարդոցմով։ Բայց համրենք ուրիշ «տու»եր ալ։ «Կենսատու» (կեանք տուող), «Լուսատու» (լոյս տուող)։ «յուսատու» (յոյս տուող, յոյս ներշնչող)։ «Հաշուետու» (հաշիւ տուող)։ «Խորհրդատու» (խորհուրդ տուող)։ «Խրատատու» (խրատ տուող)։ Շատ ալ մեր միտքը յոգնեցնելու պէտք չունինք որպէսզի գտնենք «տու» մասնիկով կեանքի կոչուած ուրիշ բառեր։ Եթէ մեր պարտէզները խնամուած են, այդ պարտէզներուն մէջ ունինք «պտղատու» ծառեր։ Եթէ գանձապահ ենք կամ որեւէ հաշիւէ պատասխանատու մարդ ենք, ուրեմն նաեւ «համարատու» ենք, պարտաւոր ենք հաշիւ տալու։ Անկէ անդին, նաեւ «հարկատու» ենք, այսինքն պարտաւոր ենք մեր ապրած երկրի օրէնքներուն համաձայն եւ մեր շահած գումարներուն վրայէն տուրք վճարել։
Ի՛նչ ընենք, երբեմն մեզի ծանօթ բարեկամ մը դրամական նեղ կացութեան կը մատնուի ու մեզմէ փոխ դրամ կը խնդրէ։ Ան մեզ կը ստիպէ որ «փոխատու» դառնանք, փոխ տանք։ Երբեմն ալ մեր սիրածներէն մէկուն համար կ’ունենանք լաւ լուր մը աւետելու առիթը, երջանիկօրէն կը դառնանք «Աւետա-տու»։ Բնաւ կասկած չունենանք որ բոլոր այս բառերը կան բառարաններուն մէջ։ Եւ արդէն բառարանները «Ձեռնտու» են որպէսզի փարատեն մեր կասկածները կամ մեզի սորվեցնեն նոր բան ու գիտելիք։ Իսկ այն թերթերը զորս մեզի նման խմբագիրները կը հրատարակեն ու ընթերցողները կը կարդան, անխտիր «լրատու» են, լուրեր տալու պարտականութիւնը ստանձնած են։ Եւ մենք ալ, շատերու նման, շատ կ’ուրախանանք երբ յանկարծ կը յայտնուի «պարգեւատու» մը, որ պարգեւով մը մեզ պիտի վարձատրէ մեր ծառայութեան փոխարէն։ Թերեւս «տու» յետադաս մասնիկով վերջացող բառերը այսքան են պայմանաւ որ իորպէս վերջին բառ յիշենք «մուրատա-
նարկուած էր 1990 թուականի Օգոստոսին Անկախութեան հռչակագիրը կազմելու ժամանակ: Գերագոյն Խորհուրդի անդամներու մեծ մասը այն ժամանակ մերժած էր այդ տարբերակը` նշելով, որ Հայաստանի Հանրապետութիւնը պէտք է ըլլայ պատմական արդարութեան հասնելու գործին մէջ իր դերը գիտակցող երկիր: «պէտք է ոչ թէ անունը փոխել, այլ` քաղաքականութիւնը: Թող իշխանութիւնները հրաժարին հայ-թրքական Արձանագրութիւններէն: Թող Հայաստանը Նոյեմբեր 22ը` ՈՒուտրօ ՈՒիլսոնի արբիտրաժային որոշման օրը, ընդունի որպէս Հայրենիքը վերադարձնելու օր: Բացի անկէ, այժմ գործող Սահմանադրական բարեփոխումներու յանձնաժողովը կրնայ տեքստում հետեւեալ փոփոխութիւնը առաջարկել. ՀՀն Հայաստանի Առաջին հանրապետութեան իրաւայաջորդն է եւ
հանդէս կու գայ հայկական սահմաններու վերաբերեալ կայացած վճիռներուն կողմ: Քանի որ ՈՒուտրօ ՈՒիլսոնի որոշումը կը վերաբերէր ոչ թէ ամբողջ հայ ժողովուրդին, այլ որոշակի իրաւական ենթակայի` Հայաստանի Հանրապետութեանը», յայտարարեց Կիրօ մանոյանը: Հարցումին, թէ ինչու Աշոտյանի գաղափարը չէ ստացած արտգործնախարար Էդուարդ Նալպանտեանի աջակցութիւնը, մանոյանը նշեց, որ հնարաւոր է` այդ պարզապէս հասարակութեան վրայ գաղափարի ազդեցութիւնը ստուգելու փորձ էր. «Համեմատէք այդ ՀՀ գլխաւոր դատախազ Աղւան յովսէփեանի` 2013 թուականի յուլիս 5ի յայտարարութեան հետ, որը յայտարարած էր Թուրքիոյ ներկայացուող պահանջներու մանրամասն իրաւական հիմնաւորման անհրաժեշտութեան մասին»:
տու» բառը։ Այս բառը աւելի շատ գաղափարական գեղեցկութիւն ունի, քան թէ բառական։ մենք, այն օրէն ասդին երբ ժամադըրւեցանք մեր ազգային ինքնութեան հետ, շատ յաճախ իմացանք մշոյ «մուրատատու» Ս. Կարապետ եկեղեցիին մասին։ «մուրատատու»։ մուրատ բառը անշուշտ զուտ հայկական չէ, բայց մենք հարիւր տոկոս հայկական հայկական կը նկատենք այս «մուրատատու» բառը, որ մեր ուխտը կ՚իրականացնէ, մեր փափաքներուն համար բարեխօս կ’ըլլայ, մեզի երջանկութիւն կը պարգեւէ։ մալխասեան բառարանը չունի այս «մուրատատու» բառը, բայց ունի «մուրազատու» բառը։ Անոր աչքին, ուրեմն, բառը «մուրատ» չէ, այլ «մուրազ» է։ Սխալ չէ։ մեր բարի գրականութիւնը յաճախ խօսած է «մուրազ»ի մասին, ոչ թէ «մուրատ»ի։ Իսկ ես, ամէն անգամ որ կ՚արտասանուի «մուրատ» բառը, կը տարուիմ անձնական յիշատակէ մը։ Երիտասարդ տարիքէս սկսեալ, երբ ինկայ գիրի ու մանաւանդ գիրքի պաշտամունքին մէջ, ամէնէն ուժեղ երազըս եղաւ օր մը տիրանալ տպարանի մը։ Ա՜խ, եթէ տպարան մը ունենայի, պիտի կարենայի տըպել ինչ գիրք որ պիտի ուզէի։ Ասիկա կեանքիս «մուրատ»ն էր։ Եւ երբ օր մը հրաշքը պատահե-
ցաւ ու առիթը ունեցայ տպարան մը հիմնելու, անվարան զայն կոչեցի «մուրատ» տպարան։ Եթէ հայերէն լեզուի ուսուցիչ մը ըլլայի... Օ՜, յանկարծ կարծես հրաշքով կը յիշեմ ուրիշ բառ մըն ալ զոր մոռցած էի։ Ուսուցիչ բառին հոմանիշն է ան՝ «դասատու»։ դաս տուող։ Է՜հ, այո՛, եթէ հայերէն լեզուի «դասատու» մը ըլլայի, աշակերտներուս սիրով ու համբերութեամբ պիտի պատմէի այս «տու» յետադաս մասնիկով շինւած բառերուն մասին եւ սակայն պիտի զգուշացնէի. -- Տղաք, չըլլա՛յ որ ասոնց հետ շփոթէք «Հատու», «Կատու», «Առտու», «Ուրարտու» բառերուն հետ, որոնց մէջի «տու»ն մեր վերեւ յիշածներուն հետ կապ չունի։ Այս «տու»ն ուրիշ «տու» է։ Թերեւս ուշիմ աշակերտ մը պիտի հարցնէր. -- պարոն, եթէ «տու»ն տալ բառով շինուած է. «Առնել» բառով շինուած բառեր չունի՞նք։ -- Ապրիս, պիտի պատասխանէի։ Հարկաւ ունինք։ Բայց շատ չեն։ «Հոգէ«առ»։ Գր«առ»ում։ Փոխ«առ»ութիւն։ պաղ«առ»ութիւն։ Ուրիշներ կա՞ն։ Կը դժուարանանք գտնելու։ «Տու»երը աւելի շատ են քան «առ»երը։ Արդեօք «տալը» «առնել»էն աւելի՞ շատ կը սիրենք։ Ռ. Հ. rh@normarmara.com
«Հայկական Զինեալ Ուժերը ...
(Þ³ñ. ¿ç I-Ç)
«մենք խնդիրը պիտի լուծենք ոչ միայն մեր երկրին սահմաններու պաշտպանութեան, այլեւ աշխարհի տարբեր կէտերուն վրայ խաղաղութեան պահպանման համար: Հայկական զինեալ ուժերը այսօր կը հանդիսանան շրջանին մէջ ապահովութեան երաշխաւորը», ըսաւ Օհանեան՝ աւելցնելով, որ 2012 եւ 2013 թուականներուն հայկական զինեալ ուժերուն մէջ որակական յառաջընթացի տարիներ էին, եւ այդ յառաջընթացի պահպանման ու զարգացման ուղղուած պիտի ըլլայ հետագայ աշխատանքը: պաշտպանութեան նախարարութիւնը 2014 թուականին պիտի շարունակէ փտածութեան դէմ պայքարը՝ ատիկա նուազագոյնի հասցնելու համար: Բացի անկէ, նախարարութիւնը այս տարի յայտարարած է փողոցային բարքերու դէմ «պատերազմի տարի»:
ARMENIA
IV
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 30 ÚáõÝáõ³ñ 2014
¶ñ³Ï³Ý
պետրոս դուրեան (1851-1872)
Վաղամեռիկ բանաստեղծի հանճարեղ բոցավառումը
21
յունուար 1872ին, 21 տարիքը նոր թեւակոխած, բայց արդէն թոքախտէ հիւծած՝ մեր աշխարհէն առյաւէտ հեռացաւ վաղամեռիկ բանաստեղծի հանճարեղ բոցավառումը խորհրդանշող պետրոս դուրեան, որ իր երգերով գրաւեց սիրտը մեր ժողովուրդին եւ արժանաւորապէս բազմեցաւ հայ գրականութեան անմահ մեծերու գահին։ Ծնած էր 1851ին, պոլսոյ Սկիւտար թաղամասը, երկաթագործ Զմպայեանի աղքատ յարկին տակ եւ հօրենական ազգանունին հայացումով էր, որ պետրոս դուրեան գրչանունով ստորագրեց հազիւ 13 տարեկանին իր գրած առաջին բանաստեղծութիւնը։ Կեանքը դաժան գտնուեցաւ բնատուր տաղանդով օժտուած այս պատանիին նկատմամբ։ Աղքատութեան մէջ մեծնալով՝ չկրցաւ ուսման իր ծարաւը յագեցնել եւ պատանի տարիքէն աշխատանքի ասպարէզ նետուեցաւ՝ ընտանիքին կարիքները հոգալու պարտաւորութեամբ։ Գըրականութեան հանդէպ սէրը եւ բանաստեղծական երկունքի ներքին հուրը այնքան բուռն ու կրակոտ էին դուրեանի սրտին եւ մտքին մէջ, որ իբրեւ ապրուստի միջոց ան ընտրեց ժամանակի հայկական մամուլին աշխատակցութիւնը, յատկապէս թատերագրական գործերով, որովհետեւ այդ օրերուն մեծ ժողովրդականութիւն կը վայելէր թատրոնը։ պատանի դուրեան նաեւ դերասանութեամբ իր ապրուստը ապահովելու
հարկին տակ գտնուեցաւ։ մանաւա՛նդ առողջական առումով կեանքը դաժան եղաւ հայ գրականութեան անզուգական այս պատանիին նկատմամբ, որովհետեւ կանուխէն իր մէջ յայտնուած թոքախտը ուղղակի քայքայեց մարմինը կեանքին ու սիրոյ այնքան ամրօրէն փարած պետրոս դուրեանի։ Բայց գեղեցիկի պաշտամունքին անմար կրակը ունեցող մահամերձ բանաստեղծը անտրտունջ չհեռացաւ մեր աշխարհէն։ Ընդհակառակն՝ 1871ին, մահուան իր սնարին գամուած, յաւերժութեան յանձնեց «Տըրտունջք» խորագրուած իր անմահ բանաստեղծութիւնը՝ Ճակատագրի եւ մահուան դէմ ընդվզումի ու ըմբոստացման հանճարեղ երգը երկնելով.-
Է՜, մընաք բարով, Աստուած եւ արեւ, Որ կը պըլպըլաք իմ հոգւոյս վերեւ... Աստղ մþալ ես կ’երթամ յաւելուլ երկինք, Աստղերն ի՜նչ են որ եթէ ոչ անբիծ եւ թշուառ հոգւոց անէ՜ծք ողբագին, Որք թըռին այրել ճակատն երկնքին. Այլ այն Աստուծոյն՝ շանթերո՜ւ արմատ՝ յաւելուն զէնքերն ու զարդերն հըրատ... Այլ, ո՜հ, ի՞նչ կ’ըսեմ... շանթահարէ՛ զիս, Աստուա՛ծ, խոկն հսկայ փշրէ՛ հիւլէիս՝ Որ ժպրհի ձգտիլ, սուզիլ խորն
Ð᷻ѳݷÇëï
ÎÇñ³ÏÇ, 2 ö»ïñáõ³ñ 2014ÇÝ, Û³õ³ñï êáõñµ ä³ï³ñ³·Ç, Ñ᷻ѳݷëï»³Ý å³ßïûÝ åÇïÇ Ï³ï³ñáõÇ ì³ñ³·³Û êáõñµ ʳ㠻ϻջóõáÛ Ù¿ç, Ù»ñ ëÇñ»ÉÇ ³ÙáõëÝáÛÝ, Ñûñ »õ Ù»Í Ñûñª
àÕµ.Ú²Îà´ ê²ð¶Æ꺲Ü-Ç
Ù³Ñáõ³Ý ². ï³ñ»ÉÇóÇÝ ³éÇÃáí£ Ü»ñϳÛë ÏÁ ͳÝáõó³Ý»Ýù Ç ·ÇïáõÃÇõÝ Ù»ñ ³½·³Ï³ÝÝ»ñáõÝ »õ µ³ñ»Ï³ÙÝ»ñáõÝ£ ²ÛñÇݪ ïÇÏ. سñÇë³ ¶¿áñ·»³Ý ¼³õ³ÏÝ»ñÁª àõÏû »õ Îñ³ëǿɳ гñëÁª Îñ³ëǿɳ ÂáéÝ»ñÁª ÊáõÉÇ³Ý »õ ²ÏáõëÃÇÝ ÀÝï³Ý»Ï³Ý µáÉáñ å³ñ³·³Ý»ñÁ
Ð᷻ѳݷÇëï
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 6 ö»ïñáõ³ñ 2014ÇÝ, ųÙÁ 19.30ÇÝ, Ñ᷻ѳݷëï»³Ý å³ßïûÝ åÇïÇ Ï³ï³ñáõÇ Ü³ñ»ÏÇ îÇñ³Ùûñ سÛñ î³×³ñÇÝ Ù¿ç (â³ñù³ë ÷áÕáó 3529, äáõ¿Ýáë ²Ûñ¿ë), Ù»ñ ëÇñ»ÉÇ ïÇÏÝáç, Ùûñ »õ Ù»Í Ùûñª
àÕµ.ïÇÏ. ÐÆÈî² ØÆêÀðÈÆ-öàÂÆøº²Ü-Ç
Ù³Ñáõ³Ý 2ñ¹ ï³ñ»ÉÇóÇÝ ³éÇÃáí£ Ü»ñϳÛë ÏÁ ͳÝáõó³Ý»Ýù Ç ·ÇïáõÃÇõÝ Ù»ñ ³½·³Ï³ÝÝ»ñáõÝ »õ µ³ñ»Ï³ÙÝ»ñáõÝ£ öáÃÇù»³Ý ÁÝï³ÝÇù
երկնի, Ելնել աստղերու սանդուխքն անալի...։
Հիւանդոտ կեանքը եւ անոր առաջացուցած յուսահատութիւնն ու յոռետեսութիւնը ծանր անդրադարձ ունեցան սիրոյ խոր զգացումներով եւ ալեկոծումներով յատկանշուող վաղամեռիկ այս բանաստեղծին յուզաշխարհին վրայ։ Կրկնակիօրէն դաժան այսօրինակ կեանք մը ապրելով՝ պետրոս դուրեան բանաստեղծութեան մէջ որոնեց եւ գտաւ ինքնադրսեւորման ու ինքնահաստատման իր կենսունակ աշխարհը։ Թէեւ ժամանակը չունեցաւ բեղուն ստեղծագործութեան, բայց հազիւ քառասունի հասնող իր բանաստեղծութիւնները ինքնին բաւարար եղան, որպէսզի պետրոս դուրեան հորիզոն բանայ հայ քնարերգութեան առջեւ ու թռիչք տայ սիրոյ եւ տառապանքի մարդկային ամէնէն վաւերական, յորդ ու անկեղծ զգացումները գեղարուեստականօրէն բանաձեւելու եւ յաւերժութեան յանձնելու երկունքին։ Ճակատագրի հանդէպ դառնութեան խորագոյն զգացողութիւնը եւս դուրեան բանաստեղծականօրէն յաւերժացուց՝ հայ գրականութեան կտակելով իր անկրկնելի «Լճակ»ը.-
Շատերը զիս մերժեցին, «Քընար մ՚ունի սոսկ» - ըսին. մին՝ «դողդոջ է, գոյն չունի» միւսն ալ ըսաւ.- «կը մեռնի»։
Ոչ ոք ըսաւ,- «Հէ՛ք տըղայ, Արդեօք ինչո՞ւ կը մըխայ, Թերեւս ըլլայ գեղանի, Թէ որ սիրեմ, չը մեռնի»։
Ոչ ոք ըսաւ՝ - «Սա տըղին պատռե՛նք սիրտը
տըրտմագին, Նայինք ինչե՜ր գրուած կան...» - Հոն հրդեհ կայ, ո՛չ մատեան։
Իր օրին արդէն պետրոս դուրեան շատ արագ սիրուած եւ փնտռուած բանաստեղծը դարձաւ հայ երիտասարդութեան։ Իր «Ինչո՞ւ ապշած ես լճակ»ը, «Տրտունջք»ը, «Հեծեծմունք»ը, «Ինչ կ’ըսեն»ը, «Թրքուհին» ու «Իմ մահը» բանաստեղծութիւնները դարձան երիտասարդ սըրտերու եւ հոգիներու հարազատ թարգմանը, անոնց շրթներուն շարունակ հնչող երգերը... դուրեանի մեծութիւնը չըսահմանափակուեցաւ իր ցաւին ու տառապանքին ահագնութեամբ։ Նորարարութիւնը տիրական գիծը դարձաւ դուրեանի գրականութեան։ Թատրոնի մէջ, ժամանակի ընդհանուր հունով պատմական թատերախաղեր գրելով հանդերձ, դուրեան թագաւորներու եւ իշխաններու կողքին բեմ բարձրացուց նաեւ պարզ ժողովուրդը՝ ազգային եւ ընկերային մեր հիմնական հարցերը արծարծելով։ մանաւանդ որ Ազգային Զարթօնքի շարժումին եւ աշխարհաբարի տարածման դրօշակիրներէն էր դուրեան, որ այս առումով եւս պայքարի դիրքերը ակամայ լքելու ճակատագրին դէմ ընդվզեցաւ՝ «Իմ Ցաւը» բանաստեղծութեան մէջ աւաղելով.Հէք մարդկութեան մէկ ոստը գօս՝ Հայրենիք մը ունիմ թշուառ, Չօգնած անոր մեռնի՜լ աննշան, Ո՜հ, ա՛յս է սոսկ ցաւ ինձ համար։ Նաեւ ընկերային ազատամտութեան դրօշակիր եղաւ դուրեան, որ չվարանեցաւ պահպանողական կաշկանդունմերը մերժելու եւ կեղծ բարոյա-
պաշտութեան պատուարներ քանդելու. «Թրքուհին» խորագրուած իր բանաստեղծութիւնը վկայութիւնն է սիրոյ եւ գեղեցիկի անհուն պաշտամունքին եւ սանձազերծ թռիչքին.Լանջն է յուզեալ Ովկէանի մը նման, Կ’ուզէ սիրել... համբոյրի մ՚ հետ նուաղիլ, Նէ շողերու, բոյրերու է թագուհի, Խոնջ թիթեռնիկ մ՚ որ կը խնդրէ ծաղկէ թառ. Եթէ շիկնի, Կ’ըսես.- «Հի՜մա կը բռնկի»։
Այդ էր պատճառը, որ իր թաղումը ազգային մեծ շուքով ու չորս հազարէ աւելի երիտասարդներու մասնակցութեամբ տպաւորիչ թափօրով կատարւեցաւ։ մանրավէպի նշանակութիւն ունի, բայց կþարժէ հոս մէջբերել մուշեղ Իշխանի այն վկայութիւնը, որ երիտասարդութիւնը փափաքած է դուրեանի թաղումը նուագախումբի ընկերակցութեամբ կատարել, հակառակ անոր որ մեր եկեղեցին այդ ժամանակ կ’արգիլէր նման բան։ Այդ խնդրանքով ալ երիտասարդներ դիմած են օրուան պոլսոյ Հայոց պատրիարք Խրիմեան Հայրիկին, որուն պատասխանը՝ «Հրաման չեմ տար, բայց կը ներեմ»ը շատ բան կ’ըսէ մեր ժողովուրդի սըրտին մէջ պետրոս դուրեանի գրաւած տեղին եւ հանճարեղ բանաստեղծի անոր արժանաւորութեան մասին։ «Իմ մահը» բանաստեղծութեան վերջին տունով՝ պետրոս դուրեան արտայայտած է մահւան սնարին գտնուող ամէն մարդու խորագոյն ցաւն ու վախը, գրելով որ՝ Իսկ աննշան եթէ մնայ երկրի մէկ խորշն հողակոյտն իմ, եւ յիշատակս ալ թառամի, ա՜հ, ա՛յն ատեն ես կը մեռնիմ»... Բայց մահէն աւելի զօրաւոր եղաւ դուրեանի բանաստեղծութիւնը։ Ոչ միայն չթառամեցաւ դուրեանի յիշատակը, այլեւ՝ իր երգերով դուրեան մնայուն ընկերակիցը դարձաւ հայոց սերունդներուն։ Անմահութիւնը նուաճեց։ Թէեւ կեանքը անողոք գըտնուեցաւ հայ գրականութեան Հանճարեղ պատանիին նկատմամբ, բայց ինչպէս դուրեան ինք՝ իր բանաստեղծութեամբ, նոյնպէս եւ մեր ժողովուրդը՝ իր սերունդներու հոգիին մէջ վառ պահելով դուրեանի ժառանգութիւնը, յաղթեցին մահուան եւ անմահութեան արժանացուցին վաղամեռիկ բանաստեղծի հանճարեղ բոցավառումը մարմնաւորող պետրոս դուրեանը։
ՆԱԶԱՐԷԹ պԷՐպԷՐԵԱՆ