äáõ¿Ýáë ²Ûñ¿ë, ²ñųÝÃÇÝ - 82ñ¹ ï³ñÇ - ÂÇõ 13.530 - 6 سñï 2014 - лé. (54 11) 4775 7595
ö.ø.ø.-Ç ³é³çÝáñ¹ ²åïáõÉÉ³Ñ ¾û׳ɳÝÇ Ý³Ù³ÏÁ
Մ
Յակոբ Տէր Խաչատուրեան: “Ողջունելի, բայց լուրջ վերապահումներով”
օտ չորս շաբաթ առաջ հրապարակուեցաւ Փ.Ք.Ք.-ի առաջնորդ Ապտուլլահ Էօճալանի նամակը՝ Հրանդ Տինքի սպանութեան տարելիցին առիթով, որ նախ հրատարակուեցաւ Պոլսոյ «Ակօս» շաբաթաթերթին մէջ։ Հ.Յ.Դ.-ն ցարդ պաշտօնապէս չարձագանգեց այդ նամակին. Այս նամակի մասին, ի՞նչ է կուսակցութեան կեցուածքը։ Յ.Տ.Խ. – Նախ ըսեմ, որ Էօճալանի նամակը նախատեսուածէն ուշ հրապարակուեցաւ, ենթադրաբար՝ որովհետեւ պէտք է անցներ թրքական համապատասխան կառոյցներու բովէն։ Հրապարակումէն մօտ քսան օր առաջ, Էօճալան «մինչեւ Հրանդին սպանութեան տարելիցի օրը» — այսինքն՝ 19 Յունուար — «մեր հայ հայրենակիցներուն ուղղուած» նման նամակ մը գրելու մասին արդէն հրապարակում կատարած էր։ Այդ ճիշտ այն օրերուն էր, երբ Էօճալանի գլխաւորած մէկ կազմակերպութեան՝ Քիւրտիստանի Համայնքներու Միութեան (KCK) համանախագահ Պէսսէ Խոզաթ խնդրահարոյց յայտարարութիւն կատարած էր հայութեան մասին։ Էօճալան, արձագանգելով Խոզաթի ըսածներուն նկատմամբ ստեղծուած ընդվզումին, ըսած էր, թէ հայերուն համոզելու համար պիտի գրէ իր նամակը։ Էօճալանի նամակը, սակայն, յստակ կերպով անհրաժեշտ սրբագրութիւնը չի կատարեր: Հարցում – Այսինքն, դժգո՞հ էք նամակէն։ Յ.Տ.Խ. – Ողջունելի է այն փաստը, որ քիւրտ ժողովուրդի ազատագրական պայքարի բանտարկուած առաջնորդը՝ Աբոն հայութեան ուղղուած նամակ գրած է։ Պէտք է անպայման նկատի ունենալ այն հանգամանքները, իր բառերով՝ «դժուար պայմաններ»ը, որոնց մէջ կը գտնուի Էօճալանը եւ նամակին բովանդակութիւնը ըստ այդմ պէտք է հասկնալ, արժեւորել։ Ուրախ ենք, որ Էօճալան անգամ մը եւս Հայոց Ցեղասպանութեան ճիշդ բնորոշումը կու տայ եւ Թուրքիոյ հանրապետութեան համար այս ցաւոտ պատմութեան հետ առերեսումը անխուսափելի կը նկատէ: Ինչ որ անհասկնալի է Էօ-
Ձախէն՝ աջ Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի անդամ Յակոբ Տէր Խաչատուրեան, Թուրքիոյ քրտամէտ Խաղաղութիւն եւ Ժողովրդավարութիւն կուսակցութեան (BDP) համանախագահ Սալահէտտին Տէմիրթաշ եւ նոյն կուսակցութեան արտաքին յարաբերութիւններու պատասխանատու, Վանէն ընտրուած Թուրքիոյ խորհրդարանի անդամ Նազմի Կիւր, Հայ Դատի Յանձնախումբի Ուաշինկթընի գրասենեակին մէջ, 29 Հոկտեմբեր 2013:
ճալանի նամակին մէջ, յղումներն են «լոպիներու» եւ «համայնքանման կառոյցներու»: Հայութեան ուղղուած նամակի մը մէջ այս յղումները առնուազն շփոթմունք կը ստեղծեն՝ արդեօ՞ք խօսքը Սփիւռքի հայկական համայնքային կառոյցներու եւ լոպիներու մասին է։ Մանաւանդ՝ երբ Էօճալան հայ ժողովուրդին կ՚առաջարկէ «առանց ցեղապաշտ-ազգայնական թակարդներու մէջ իյնալու շարունակէ իր պայքարը» եւ այդ բոլորին «դէմ զգուշութեան, յստակ դիտարկումով մը խնդիրը քննարկելու կը հրաւիրէ»: Սփիւռքի թէ Թուրքիոյ մէջ հայկական լոպիներու մասին բացասական արտայայտութիւն կար նաեւ Խոզաթի ըսածին մէջ, եւ ըսած ըլլալու վերագրում՝ մօտ մէկ տարի առաջ, նոյնինքն Էօճալանին։ Սփիւռքի մէջ «հայկական լոպի» կոչուածը հայութեան ժողովրդային լայն խաւերու կամքը արտայայտող գործունեայ կառոյցներ են: Չեմ անդրադառնար նաեւ նամակին մէջ արտայայտուած եւ կամ չարտայայտուած մտքերու մասին արժեւորումնե-
րուն եւ քննադատութիւններուն, որոնք տեղ գտան հայկական լրատուամիջոցներու մէջ։ Այս բոլորէն անկախ, մենք, մեղմ ըսած՝ խիստ վերապահ ենք Աբոյի ակնարկած Թուրքիոյ հեռանկարին նկատմամբ, թէ՝ ան կրնայ ըլլալ «ժողովրդավարութեամբ պսակադրուած հանրապետութիւն մը, որ թէ՛ պիտի յաջողի անցեալի հետ հաշտուելու եւ թէ բոլոր տարբեր ինքնութիւններուն ազատապէս ապրած հանրապետութիւն մը դառնալու»: Ամենայնդէպս, կը կրկնեմ որ այս կոչը ինքնին, որքան ալ պակասաւոր կամ նոյնիսկ հակասական մտքերով խճողուած, ողջունելի է որպէս քայլ մը, որ կրնայ ճամբայ հարթել հայ-քիւրտ յարաբերութիւններու զարգացման: Այդ յարաբերութիւնները անշուշտ պէտք է խարսխուին նաեւ Հայկական Ցեղասպանութեան եւ հայութեան իրաւունքներուն նկատմամբ արդարութեան վրայ՝ որպէս գրաւական իսկական ժողովրդավարութեան եւ համահաւասար իրաւունքներու հաստատման:
Հ.Յ.Դ. Մամլոյ Դիւան
Հարաւային Տաքոթա մերժած է Ազրպէյճանի հովանաւորած հակահայկական բանաձեւը
Մ
իացեալ Նահանգներու Հարաւային Տաքոթա նահանգի Ներկայացուցիչներու տունը մերժած է ազրպէյճանցի լոպիիստներու ներկայացուցած հակահայկական թիւ 1020 բանաձեւը: «Արմէնփրես» կը հաղորդէ, որ Քոնկրեսի աղբիւրները Միացեալ Նահանգներու արեւելեան շրջանի Հայ Դատի յանձնախումբին յայտնած են, որ ընդլայնուած քննարկումներէն ետք` բանաձեւը ներկայացուցած քոնկրեսական Լանս Ռասըլ ստիպուած եղած է պաշտօնապէս զայն ետ վերցնել: «Ցաւալի է, որ բանաձեւը այսքան հեռու գացած է, սակայն դրական կողմը այն է, որ Հարաւային Տաքոթայի 105 օրէնսդիրներ ականջալուր եղան հալածուած հայ քրիստոնեաներու վիճակին», ըսած է բանաձեւին դէմ արտայայտուած քոնկրեսական Սթիւ Հիքէյ: Միացեալ Նահանգներու արեւելեան շրջանի Հայ Դատի յանձնախումբի գործադիր տնօրէն Էլըն Ասատրեան նշած է. «Մենք խորապէս երախտապարտ ենք, որ Միացեալ Նահանգներու եւս մէկ նահանգի ընտրուած ղեկավարները ընդդիմացան քարիւղով հարուստ եւ փտած Ազրպէյճանի նախագահի ջանքերուն` իր հայատեաց արշաւը տարածելու Ամերիկայի սրտին մէջ»: Թիւ 1020 բանաձեւը յառաջ մղուած էր Իլհամ Ալիեւի կողմէ` միջամտելու Հարաւային Տաքոթայի ժողովրդավարական համակարգին: Անիկա կը վերաբերէր Խոջալուի դէպքերուն եւ Ներկայացուցիչներու տուն ներկայացուած էր 21 փետրուարին: Միացեալ Նահանգներու Հայ Դատի յանձնախումբը նախազգուշական միջոցներու ձեռնարկած էր հակազդելու Ազրպէյճանի եւ խոչընդոտելու բանաձեւի որդեգրումը: Յանձնախումբը կոչով դիմած էր Հարաւային Տաքոթայի քաղաքացիներուն, որպէսզի վերջիններս կապուին իրենց Ներկայացուցիչներու տան ղեկավարներուն եւ ներկայացուցիչներուն հետ` յորդորելով դէմ քուէարկել բանաձեւին:
Հանդիպում՝ ՀՄԸՄի Կեդրոնական Վարչութեան ատենապետին եւ Նախագահ Սարգսեանի միջեւ
Ե
ՐԵՒԱՆ.- Փետրուար 21ին, Հայաստանի նախագահական պալատին մէջ տեղի ունեցաւ հանդիպում մը՝ Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսեանի եւ ՀՄԸՄի Կեդրոնական վարչութեան ատենապետ Գառնիկ Մկրտիչեանի միջեւ։ Ներկայ էր նաեւ «Փիւնիկ» հիմնադրամի հոգաբարձուներու խորհուրդի պատուոյ նախագահ Գաբրիէլ Չեմպերճեանը։ Շուրջ մէկ ժամ տեւած տեսակցութեան ընթացքին քննարկուեցան Հայաստան-Սփիւռք յարաբերութիւնները, համագործակցութիւնը շարունակելու եւ աւելի եւս ամրապնդելու անհրաժեշտութիւնը, ինչպէս նաեւ այս իմաստով ՀՄԸՄի ունեցած դերակատարութիւնն ու ներդրումը։ Արծարծուեցաւ նաեւ Հայոց Ցեղասպանութեան 100ամեակի պետական յանձնախումբի աշխատանքներուն ընթացքը։ ՀՄԸՄի Կեդրոնական վարչութեան ատենապետը նաեւ անդրադարձաւ ՀՄԸՄ-ՀԱՍԿ Բիւրականի բանակավայրի կացութեան, զայն բարեկարգելու եւ ընդարձակելու վերաբերող ծրագիրներուն։ Իսկ նախագահ Սարգսեան դրական մօտեցում ցուցաբերեց այս ծրագիրներուն նկատմամբ՝ զանոնք նկատելով շինիչ ու կարեւոր, եւ պատրաստակամութիւն յայտնելով պետական աջակցութիւն ցուցաբերելու։ Նախագահ Սարգսեանի եւ Գառնիկ Մկրտիչեանի սոյն տեսակցութիւնը նաեւ առիթ եղաւ անդրադառնալու ՀՄԸՄի ծաւալած բազմաճիւղ եւ աշխարհատարած գործունէութեան։
ARMENIA
II
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 6 سñï 2014
Âáõñùdz
Փ
27 ՓԵՏՐՈՒԱՐ 1988, Սումկայիթ Հակահայ ցեղասպանական ոճրագործութեան ատրպէյճանական մոլեգնումը
ետրուարի այս օրերուն, 26 տարի առաջ, աշխարհի չորս ծագերէն միլիոնաւոր մարդիկ սահմըռկած աչքերով հետեւեցան ազգային «մաքրազտման» քստմնելի ոճրագործութեան մը, որ ժամանակակից պատմութեան սեւ ու ամօթալի էջերէն մէկը դարձաւ՝ «Սումկայիթի փոկրոմը» անունով։ Իսկ հայ ժողովուրդին համար մինչ այդ գրեթէ անծանօթ ատրպէյճանական ծովեզերեայ քաղաք մը՝ Սումկայիթը դարձաւ «մանրանկար» հոմանիշը... Տէր-Զօրի։ Այսօր արդէն մանրամասնօրէն եւ անվիճելիօրէն փաստագրուած են ահաւորութիւնն ու բարբարոսութիւնը Խ.Ատրպէյճանի իշխանութեանց իրագործած այդ հակահայ ցեղասպանական Ոճիրին։ 1988 Փետրուարի վերջին օրերուն եղածը, «ազգային մաքրազտման» մոլուցքով, Սումկայիթի հայ բնակչութեան դէմ գործադրուած զանգուածային սպանդ մըն էր, որ նորօրեայ ապացոյցը դարձաւ քսաներորդ դարասկիզբին, ատենի Օսմանեան Կայսրութեան տարածքին, թրքական պետութեան կողմէ դրսեւորուած հակահայ ցեղասպանական մոլուցքին։ 27 Փետրուար 1988ին ոչ ոք, ոչ իսկ Թուրքիոյ գործադրած Ցեղասպանութենէն վերապրած հայութիւնը կրնար հաւատալ, թէ փաստօրէն կրնար կրկնուիլ 20րդ դարասկիզբի հակահայ մեծ եղեռնագործութիւնը՝ այս անգամ թէեւ մանրանկարային տարողութեամբ,
այսուհանդերձ ցեղասպանական միեւնոյն վայրագութեան սանձարձակ մոլեգնումով։ Միջազգային հանրային կարծիքը ձեւաւորող եւ առաջնորդող շրջանակները այսօր իրենք կը հաստատեն, թէ Սումկայիթի մէջ ազերի խուժանը, հաւաքագրուած, զինուած եւ ղեկավարուած քաղաքի ատրպէյճանական իշխանութեանց ներկայացուցիչներուն կողմէ, 1988ի փետրուարեան այս օրերուն կազմակերպուած յարձակում գործեց քա-
Ð᷻ѳݷÇëï
ÎÇñ³ÏÇ, 9 سñïÇÝ, Û³õ³ñï êáõñµ ä³ï³ñ³·Ç, Ñ᷻ѳݷëï»³Ý å³ßïûÝ åÇïÇ Ï³ï³ñáõÇ êáõñµ ¶ñÇ·áñ Èáõë³õáñÇã سÛñ î³×³ñÇÝ Ù¿ç, Ù»ñ ëÇñ»ÉÇ ½³õÏÇÝ »õ »Õµûñª
àÕµ. èàêîàØ ²ð²Ø ²öÆκ²Ü-Ç
Ù³Ñáõ³Ý 7ñ¹ ï³ñ»ÉÇóÇÝ ³éÇÃáí£ Ü»ñϳÛë ÏÁ ͳÝáõó³Ý»Ýù Ç ·ÇïáõÃÇõÝ Ù»ñ ³½·³Ï³ÝÝ»ñáõÝ »õ µ³ñ»Ï³ÙÝ»ñáõÝ£
سÛñÁ »õ ùáÛñÁ
ÎÁ ÜáõÇñ»Ý
Æñ»Ýó ëÇñ»ÉÇ ½³õÏÇÝ »õ »Õµûñª áÕµ. èàêîàØ ²ð²Ø ²öÆκ²ÜÇ Ù³Ñáõ³Ý 7ñ¹ ï³ñ»ÉÇóÇÝ ³éÇÃáí, زð² »õ ÈàôêÆÜ ²öÆκ²Ü ÏþÁÝ»Ý Ñ»ï»õ»³É ÝáõÇñ³ïáõáõÃÇõÝÝ»ñÁ.Ð.ú.Ø.Ç Ð³Ý·ëï»³Ý î³Ý $ 600.²ðغÜƲÛÇÝ $ 600.Ð.Ú.¸. øñÇëï³÷áñ ÊáõÙµÇÝ $ 500.Ð.Ø.À.Ø.Ç §²ñ³ñ³ï¦ êϳáõï³Ï³Ý ÊáõÙµÇÝ $ 500.§²ñ³ùë¦ ºñ·ã³ËáõÙµÇÝ $ 500.§ÆÝûÏñ³ëÇáÝ ²ñÙ»Ýdz¦ è³ïÇáųÙÇÝ $ 500.-
ղաքի հայ բնակչութեան դէմ։ Թէեւ միջազգային մամուլի էջերուն այսօր ալ տակաւին կը յամենան այնպիսի մեկնաբանութիւններ, ըստ որոնց այդ ժամանակ Խորհրդային Հայաստանի մէջ ծաւալած Արցախեան պահանջատիրութիւնը իբր թէ պատճառ եղաւ ազգամիջեան լարուածութեանց սրումին… հայերու եւ ազերիներու միջեւ։ Բայց նոյնիսկ նման անհիմն վերագրումներու հեղինակները չեն կրնար ուրանալ փաստացի իրողութիւնները եւ կը խոստովանին, որ այդ օրերուն Հայաստանէն փախուստ տուած եւ Ատրպէյճանի տարբեր շրջաններն ու, անոնց կարգին, Սումկայիթ թափած ազերի գաղթականները առաւելագոյնս գործածուեցան ատըրպէյճանեան իշխանութեանց կողմէ, որպէսզի ամբոխային գրգռութեանց քողով ծածկուի հայ բնակչութիւնը սպանդի ենթարկելու եւ, այդ սպառնալիքով, Սումկայիթի ու ամբողջ Ատրպէյճանի հայերը երկրէն վտարելու ատրպէյճանեան բո՛ւն ոճիրը։ Այսօր միջազգային շրջանակները իրե՛նք անուն-ազգանունով կը յիշատակեն Սումկայիթի իշխանաւոր այն դէմքերը, որոնք նախ հրահրեցին եւ, ապա, գազազած ամբոխին գլուխը անցած, նախապէս պատրաստուած ցուցակներու հիման վրայ, հայերու բնակարաններուն եւ խանութներուն վրայ յարձակում եւ երկօրեայ արեան բաղնիք կազմակերպեցին... Միջազգային մամուլը որոշապէս կու տայ անունը Ճահա-
նկիր Մուսլումզատէ կոչուած Սումկայիթի Կոմկուսի առաջին քարտուղարին, որ գլխաւոր պատասխանատուն եղաւ քսաներորդ դարավերջին Ատրպէյճանի տարածքին պետականօրէն ծրագրուած ու գործադրուած հայերու առաջին փոկրոմին, որուն շուտով պիտի հետեւէին Պաքուի եւ այլ վայրերու աւելի լայնածաւալ հակահայ ոճիրները։ Սումկայիթի հայոց սպանդին մէջ պատասխանատուութեան իր բաժինը անկասկա՛ծ ունեցաւ խորհըրդային կեդրոնական իշխանութիւնը։ Կրեմլի ղեկավարութիւնը շատ ուշ միջամտեց՝ ատրպէյճանեան եղեռնագործութիւնը սանձելու համար։ Իսկ երբ միջամտեց, քաղաքական իշխանափոխութեան կորպաչովեան խաղերուն համապատասխան շարժեցաւ՝ հայութեան բաժին հանուած ողբերգութեան համարժէք կեցուածք չճշդելով ու հատու եւ զսպիչ հարուած չտալով յանցագործներուն։ Խորհրդային իշխանութիւնը օրին մինչեւ իսկ նսեմացնել փորձեց Սումկայիթի հակահայ սպանդին տարողութիւնը։ Ամէն ճիգ թափեց, որպէսզի միայն 30 մեռեալ ցոյց տայ հայ զոհերու թիւը, մինչդեռ ականատեսներու եւ վերապրողներու անհերքելի վկայութիւններով ու տուեալներով՝ աւելի քան 200 անզէն ու խաղաղ բնակիչ հայերու արիւն հեղեցին ազերի ջարդարարները։ 26 տարիներ անցած են Սումկայիթի այդ բարբարոսատիպ եղեռնագործութեան սեւ օրերէն։ Հայեւատըրպէյճա-
նեան յարաբերութիւնները արեան ու մահւան ամբողջ ճամբայ մը կտրած են Սումկայիթէն ասդին։ Բուն կռուախնձորը՝ Արցախը իրողապէս ազատագրուած եւ իր անկախ Հանրապետութիւնը հաստատած է։ Բայց ցեղասպանական ոճիրի գնով հայկական իրաւունքները ոտնակոխելու քաղաքական մոլուցքը տակաւին կ'եռայ ատրպէյճանեան իշխանութեանց մէջ, ինչ անուն ալ կրեն անոնք։ Հայ ժողովուրդը Փետրուարի այս օրերուն կը սգայ եւ կ'ոգեկոչէ Սումկայիթի իր նահատակները, որոնք նորօրեայ զոհերն են թրքական պետութեան ներշընչումով մոլեգնող հայաջնջումի ցեղասպանական քաղաքականութեան։ Իսկ Ատրպէյճանի եւ Թուրքիոյ պետական այրերը ոչ միայն կը շարունակեն ուրանալ իրենց կազմակերպած ու հրահրած ոճիրները, ոչ միայն կը մերժեն խոնարհիլ հայ անմեղ զոհերու յիշատակին առջեւ, այլեւ օր ու գիշեր միջոցներ կը փնտռեն եւ սադրանքներ կ'որոճան, որպէսզի կարենան խեղաթիւրել պատմական ճշմարտութիւնները եւ աշխարհին ներկայանան իբրեւ «զոհերը… հայկական մոլեռանդութեան»։ Արդէն քանի տարի է, ահա՛, որ Փետրուարի այս օրերուն Ատրպէյճանի դիւանագիտական մեքենան, Թուրքիոյ պետական աջակցութեան հովանիին տակ, աշխարհով մէկ կեղծ ահազանգ կը հնչեցնէ իբր թէ «Խոջալուի մէջ հայերու գործած հակաազերիական ցեղասպանութեան» դէմ… Սումկայիթի հակահայ սպանդին պատասխանատուները տարուէ տարի նոր թափ կու տան ուրացումի եւ խեղաթիւրման իրենց այդ արշաւին, որովհետեւ մեծապետական ուժերը իրենց հաշիւներով իսկ չեն ուզեր մեղադրեալի աթոռին նստեցնել որոշապէս Ատրպէյճանն ու Թուրքիան, այլ շարունակ կը փնտռեն առիթներ, որպէսզի իբրեւ իրաւարարի՝ իբր թէ հաւասար աչքով նային ցեղասպանին եւ զոհին… Այդ առումով ալ մեծապետական ուժերը իրենք եւս պատասխանատուութեան իրենց բաժինը ունին հակահայ ցեղասպանական մոլուցքին պարբերական դրսեւորումներուն եւ մոլեգնութեան մէջ։ Սումկայիթը արիւնալի վկան ու յուշարարն է դառնագոյն այդ իրողութեան եւ ողբերգութեան։
Նազարեթ Բէրբէրյան
ARMENIA
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 6 سñï 2014
III
2014-ÇÝ Ñ³Ù³ÛÝ Ù³ñ¹ÏáõÃÇõÝÁ åÇïÇ Ýß¿ Ø»Í ä³ï»ñ³½ÙÇ Ñ³ñÇõñ³Ù»³ÏÁ
Հայութիւնը համաշխարհային առաջին պատերազմի հարիւրամեակին Þ³ñ. II Ù³ë
Հայաստանն ու հայութիւնը 2014-ին
2014-ը 20-ամեակն է արցախեան զինադադարին, այն տարին որ Մինսքի Խումբի մանտադի պայմանաժամը իր լրումին կը հասնի: Երեւանի համար անշուշտ լաւագոյնը գործընթացի շարունակման ապահովումն է, սակայն դժուար չէ անդրադառնալ, որ խորքին մէջ Ատրպէյճանն է որ պիտի որոշէ պատերազմի վերսկսումը կամ զինադադարի շարունակումը: Աւելի՛ն, նոյնիսկ եթէ պատերազմական գործողութիւններու վերսկսումը մեծ ռիսք է Ատրպէյճանին, հաւանականութիւնը շատ է, որ Պաքու հակամարտութեան լուծման գործընթացը դուրս բերէ Մինսքի Խմբակէն եւ տեղափոխէ Մ.Ա.Կ., ուր, ի տարբերութիւն հայկական դիւանագիտութեան, Պաքու արդէն իր քայլերը առած է Հայաստանին ճնշումի տակ դնելու համար: Միւս իրադարձութիւնը, որ ճակատագրական անդրադարձ պիտի ունենայ հայութեան 21-րդ դարու ապագային վրայ` անշուշտ սուրիահայութեան կացութիւնն է: Երկու տարի առաջ, երբ Սուրիոյ մէջ իրավիճակը մագլցում կ՛արձանագրէր եւ հայրենի պետութիւնն ու սփիւռքեան համայնքները մէկ օրէն միւսը դէմ յանդիման գտնուեցան սուրիահայութեան գոյապայքարին օժանդակութեան հրատապ հարցին, իրենք իրենց բնականաբար պարտադրեցին օրուան խնդիրները: Այս կացութիւնը պիտի շարունակուի այնքան ատեն որ սուրիական տագնապը իր լուծումին չէ հասած: Սակայն արդէն օրակարգի վրայ ինքզինք կը պարտադրէ 21-րդ դարու սփիւռքեան գոյավիճակի սահմանումը, սփիւռքեան գոյավիճակի նոր տեսութեան մը առաջացումը որպէս մեկնակէտ վերակազմակերպական նոր գործընթացի մը: Կարճ` Համաշխարհային Առաջին Պատերազմէն հարիւրամեակ մը յետոյ միջազգային յարաբերութիւնները դարափոխութեան գործընթացի մը ազդանշանները կու տան: Միաբեւեռ աշխարհակարգի հազիւ քսանամեայ “պահ“էն յետոյ ուժերու հաւասարակշռումի գործընթացը աշխարհաքաղաքական նոր կացութիւն մը կը ձեւաւորէ: Հայաստանն ու Սփիւռքի ամենահիմնարար համայքներէն մէկը կը գտնուին ուժերու հաւասարակշռումի գործընթացի ամենաթէժ տարածաշրջաններուն մէջ: Հայութեան ճակատագիրը 21-րդ դարուն սերտօրէն առընչակից է
Խ. ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ
անոնց: Ինչպէս որ էր հարիւր տարի առաջ… Միեւնոյն ժամանակ, սակայն, թէկուզ եւ ամենափոքր ժողովուրդներու պարագային սեփական ճակատագրի որոշումը կարեւոր չափով կախում ունի իր ներքին կազմակերպական կուռ ըլլալէն, խոցելիութեան սահմաններէն եւ մանաւանդ` աշխարհի մէջ իր տեղը որոշելու կարողութենէն: Այս բոլորը կրնանք սահմանել որպէս քաղաքական մտածողութիւն` հաւաքական գոյավիճակի ծրագրման կարողութեան իմաստով: Առ այդ` հաւաքական գոյավիճակի ծրագրման իմաստով ո՞ւր էր հայ քաղաքական մտածողութիւնը հարիւր տարի առաջ եւ ի՞նչ կացութեան մէջ կը գտնուի այսօր:
Հայութիւնը 20-րդ դարէն 21-րդ դար
Հարիւր տարի առաջ, հայութիւնը բաժնուած էր երկու կայսրութիւններու միջեւ եւ հաւաքական ճակատագիրը որոշուեցաւ այդ կայսրութիւններու փլուզման գործընթացներով: Արտասահմանեան համայնքներ կային անշուշտ, բայց չէին կազմակերպուած ոչ ալ քաղաքականապէս ակտիւ էին այնպէս ինչպէս ինքզինք որպէս Սփիւռք ճանչցած արտասահմանեան հայութիւնը պիտի ընէր 21-րդ դարու կէսերէն սկսեալ: Հայ քաղաքական մտածողութիւնը այն ժամանակ ձեւաւորուած էր Արեւմտահայ եւ Արեւելահայ զոյգ Զարթօնքներով, Արեւմտահայաստանի մէջ կեղեքումներու դէմ տարերային ըմբոստութիւններով, Եւրոպական պետութիւններու միջամտութեամբ փրկութիւն ակնկալող նախաձեռնութիւններու ձախողութեան դասերով եւ, մանաւանդ, 19-րդ դարու վերջին քառորդին ծնունդ առած ազգային ազատագրական շարժումով: Պատճառականութեան բարդ շղթայ մը կայ այս բոլոր իրադարձութիւններուն միջեւ, եւ այս իմաստով սխալ չէ բանաձեւել ազգային ազատագրական շարժումը որպէս հայութեան արդէն կազմաւորուած հաւաքական գիտակցութեան արտայայտութիւնը: Արմէնականներու նախաձեռնութեամբ սկզբնական շրջանին, բայց շուտով նախ Սոցիալ Դեմոկրատ Հնչակեան Կուսակցութեան ղեկավարութեամբ, ապա Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան առաջնորդութեամբ մղուած ազգային ազատագրական պայքարը քաղաքական մտածողութիւնը ամբողջական
իմաստով յեղափոխեց. Հայը այլեւ Հայաստանեաց Առաքելական Եկեղեցւոյ ընդմէջէն ինքզինք ճանչցող քրիստոնէան չէր միայն, այլ` իր ճակատագիրը իր ձեռքերով կերտելու ելած գիտակից հաւաքականութիւն մը: Ինչ որ իւրայատուկ էր 19րդ դարու վերջին քառորդին ընթացք առած ազգային ազատագրական պայքարին անոր էապէս յառաջդիմական բնոյթն էր: Այսպէս, ծրագրային թէ գործելաոճային իրենց բոլոր տարբերութիւններով, Ս.Դ. Հ. Կուսակցութիւնը եւ Հ.Յ.Դաշնակցութիւնը հայկական յեղափոխութիւնը գաղափարախօսական թէ պատմափիլիսոփայական աշխարհահայեացքով տեղադրեցին համայն մարդկութեան ազատագրութեան մեծ դատին, իմա՛` ընկերվարական շարժման, ոլորտին մէջ: Հայկական յեղափոխութիւնը ազգային ինքնութեան ճակատագրի կերտումը սահմանեց բացառաբար ձախակողմեան, այսինքն` սոցիալական արդարութեան եւ հաւասարներու հասարակարգի ստեղծման պրիսմակին մէջ: Միեւնոյն ժամանակ, հայկական յեղափոխութիւնը այն ժամանակ գրեթէ բացառաբար դասակարգային պայքարով կլանուած եւրոպական ընկերվարական շարժման օրակարգին կը բերէր կայսրութիւններու մէջ ճնշման ենթարկուած հաւաքականութիւններու ազգային դատերուն իմաստն ու արդարութիւնը: Հայկական յեղափոխութիւնը, անշուշտ, առանձին չէր այդ նախաձեռնութեան մէջ. Սիոնական շարժումը, վրաց Մենշեւիկները եւ Օսմանեան կայսրութեան մէջ պայքարող քրիստոնիայ ժողովուրդներ ինչպէս սերպերն ու մակեդոնիացիները իրենց քաղաքական մտածողութիւնը նոյն ուղղութեամբ կը զարգացնէին, թէեւ, հասկնալիօրէն, իւրաքանչիւրը իրեն յատուկ պայմաններուն մէջ: Ազգային ազատագրական պայքարը ձախակողմեան գաղափարախօսական հասկացողութեամբ սահմանելու եւ կազմակերպելու ճիգ երեւոյթի պիտի վերածուի միայն 20-րդ դարու երկրորդ կէսերուն. Չինաստանի մէջ Մաոյի զօրաշարժը ընդդէմ ճաբոնական գրաւման եւ Չան Քայ Չէքի բռնատիրութեան, Գուպայի յեղափոխութիւնը Ֆիտէլ Գասթրոյի առաջնորդութեամբ, Ասիոյ, Ափրիկէի, Միջին Արեւելքի եւ Լատին Ամերիկայի մէջ հակագաղութատիրական եւ հակակայսերական ազատագրական շարժումները 1960-70ական թուականներուն, ինչպէս նաեւ Հիւ-
սիսային Իրլանտայի եւ պասքերու պայքարները: Աւելի ժամանակակից նման մտածողութեան ոլորտին մէջ կարելի է տեղադրել Վենեզուելայի Ուկօ Չավէսն ու սկովտիացի մտածող եւ քաղաքական գործիչ Սթեֆըն Մաքսուէլ, ի շարս այլոց: Ինչ որ տասնիններորդ դարու հայ քաղաքական մտածողութեան իւրայատուկ էր ազգային պետականութեան բացակայութիւնն էր: Հնչակեանները տակաւին իրենց “մօտաւոր“ եւ “հեռաւոր“ ծրագրային նպատակներով այդ ուղղութեամբ ծրագրային բանաձեւում ունէին թէեւ վերջնական նպատակով շատ աւելի մօտ էին մարքսեան տեսլականին: Դաշնակցութիւնը շատ աւելի վերացական էր իր ծրագրային բանաձեւումին մէջ եւ գործնականօրէն հետամուտ զինեալ պայքարի ճամբով արեւմտահայութեան իրաւունքներու առօրեայ պաշտպանութեան: Ամէն պարագայի, սխալ չէ ըսել որ հայ քաղաքական մտածողութիւնը այն ժամանակ գործնական իմաստով խարսխուած էր Օսմանեան կայսրութենէն ներս բարեկարգումներու առաջադրութեան վրայ որով եւ կը մտածուէր վերջ տալ հայութեան կեղեքման ու շահագործման: Նման առիթ ստեղծուեցաւ 1908-ին Օսմանեան Սահմանադրութեամբ որուն մեծ խոստումն էր կայսրութեան բոլոր ազգութիւններուն տալ օրէնքի առջեւ հաւասար քաղաքացիի իրաւունք: Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի նախօրեակին, հետեւաբար Օսմանեան կայսրութեան սահմաններուն մէջ ապրող հայութիւնը իր պատմական հայրենիքի վրայ թէ Պոլսոյ կամ այլ քաղաքներուն մէջ, առնուազն օրէնքի սահմանումով այդ պետութեան քաղաքացին էր: Ճիշդ է, քաղաքացիական հաւասարութեան թերահաւատութիւնը կը տիրապետէր ի հետեւանք ջարդերու եւ հալածանքներու շարունակումին, որով եւ Պատերազմի ճիշդ նախօրեակին դարձեալ բարեկարգումներու հարցը եւրոպական օրակարգին գալու երեւոյթը: Բայց իրողութիւնն այն էր, որ Առաջին Համաշխարհային պատերազմին Օսմանեան կայսրութեան մէջ հայութիւնը քաղաքացիական կարգավիճակ ունէր եւ ուրեմն պարտաւոր էր սահմանադրական իր պարտաւորութիւնը յարգելու, երբ պետութիւնը պատերազմ յայտարարեց: Մնացեալը արդէն յայտնի է… Քաղաքացիութեան նման սթաթուս չկար 1905-էն ի վեր թափով իր անկումը ապրող
Ցարական կայսրութեան մէջ: Քաղաքական խմորումները հոն շատ աւելի ընկերային յեղափոխութեան հեռանկարով տեղի կ՛ունենային քան այսպէս կոչուած ազգային ազատագրական պայքարի: Ի դէպ, երկու կայսրութիւններէն ներս ալ “ազգային“ը աշխարհագրական սահմաններով հայրենիքի եւ գերիշխան պետութեան տրամաբանութեամբ չէր սահմանուէր, որքան ալ որ հայութեան նման հաւաքականութիւններ քաջ գիտակից էին իրենց պատմական արմատներու հողերու պատկանելիութեան: Այսինքն, որքան ալ որ Ցարական կայսրութեան մէջ պատմականօրէն հայկական հողատարածքը վարչական տարբեր նահանգներու բաժնուած ըլլար տեղւոյն հայ բնակչութիւնը անոնց պատմական ինքնութեան մասին կասկած չունէր: Բայց հայութիւնը, ի մասնաւորի կայսրութեան մեծ քաղաքներուն մէջ, անտարբեր չէր ընկերային ու աշխատաւորական շարժումներու խմորումներուն, որոնք, ի դէպ, Հ.Յ.Դաշնակցութեան քաղաքական գործունէութեան ոլորտին մէջ մտան 1907-ի Ընդհանուր Ժողովի Կովկասեան նախագիծով: Հետեւաբար, եթէ 1916-էն սկսեալ Կամաւորական Շարժումն էր, որ յատկանշեց արեւելահայոց մասնակցութիւնը Համաշխարհային Առաջին Պատերազմին ռուսական բանակին, այսինքն` Դաշնակիցներուն կողքին, այդ մէկը շատ աւելի հետեւանք էր արեւմտահայոց ճակատագրին գիտակցութեան եւ ինքնապաշտպանութեան առողջ բնազդին, որ արթուն մնացած էր ֆետայական շարժման մասնակից եւ հիմա կամաւորական գունդերը առաջնորդող մարտական ղեկավարներուն: Անկիւնադարձային իրողութիւնը, բնականաբար, հայ անկախ պետականութեան ակամայ ստեղծումն էր 1918-ի Մայիսին: “Ակամայ“` որովհետեւ, ինչպէս ծանօթ է, այն արդիւնք էր պատմական իրադարձութիւններու եւ ոչ թէ` ծրագրուած նախաձեռնութիւն: Պատմական հայրենիքն ու ազգային ինքնութիւնը իրարու առընչող գերիշխան պետականութեան հասկացողութիւնն ու անոր կարեւորութիւնը ամրագրուեցաւ հայ քաղաքական մտածողութեան մէջ միայն 20-րդ դարուն ե՛ւ այն հատուածներուն համար, որ Հայաաստանի Խորհրդայնացումը կամ ողջունեցին կամ ալ ընդունեցին որպէս իրականութիւն, ե՛ւ միւսներուն համար որ զայն տեղադրեցին Սեւրի դաշնագրով
IV
գծուած հայկական պատմական հողատարածքներու վերադարձին ու միջազգային իրաւունքի հասկացողութեամբ գերիշխան պետութեան ստեղծման նպատակին մէջ: Սխալ չէ 20-րդ դարու հայ քաղաքական մտածողութեան մէջ նորութիւն հանդիսացած երկրորդ երեւոյթը` արտասահմանեան հայութիւնը Սփիւռք հասկացողութեամբ սահմանումը կապել հայրենիքին ու պետականութեան: Այլ խօսքով` հայութեան փրկութիւնը որպէս ազգային հաւաքականութիւն տեսնել հողահաւաքի եւ հայահաւաքի, հայրենադարձութեա՛ն, տրամաբանութեան մէջ անկախ թէ գաղափարախօսական ո՛ր ակնոցով կը դիտուէր կամ գործնականին մէջ ինչպէ՛ս կ՛արտայայտուէր այն: Զանց առնելով Սփիւռքեան քաղաքական հոլովոյթին, արցախեան շարժումին ծնունդ տուած խանդավառութեան եւ հայ անկախ պետականութեան անցնող քսաներկու տարիներու մասին այլապէս անհրաժեշտ խորհրդակցութիւնը, հայութեան գոյավիճակը այսօր բաղդատած հարիւր տարի առաջուայ կացութեան հետ կը յատկանշուի անկախ պետականութեան եւ Սփիւռքի երեւոյթներով, անոնց անմիջական ապագայի հարցադրումներով եւ երկու երեւոյթները իրարու առընչող հայրենադարձութեան մարտահրաւէրով: Այսինքն` ե՛ւ անկախ պետականութիւնը, ե՛ւ Սփիւռքը իրենց գոյութեան շարունակման յատուկ հարցեր ունին: ….Եթէ 2014-ը միջազգային համակարգի ձեւաւորման իմաստով դարափոխութիւն կը նշանակէ, ապա եւ հայ անկախ պետականութեան համար գլխաւոր հարցը կը մնայ Ռուսիոյ նախաձեռնած Եւրասիական Համարկումի ծրագրին բնոյթը երկու իմաստով: Առաջին` Եւրասիական Համարկումի ծրագիրը Ռուսիոյ համար տարածաշրջանային իր ազդեցութեան գօտին կառուցային իմաստով ամրապնդելու փորձ է, որ կրնայ դիտուիլ որպէս Անկախ Պետութիւններու Հասարակապետութեան (Ա.Պ.Հ.) աւելի զարգացած կամ բնորդ, միեւնոյն ժամանակ հասկցուիլ որպէս ռուսական ծաւալապաշտութեան նոր հանգրուան: Պէտք է ընդգծել որ Փութինի այս նախաձեռնութիւնը ոչ ցարական կայսրութեան նոր տարբերակ մը պիտի ըլլայ, ոչ ալ Խորհրդային Միութեան վերակազմաւորումը, այն իմաստով, որ համարկումի գործըն-
թացը տեղի կ՛ունենայ միջազգային իրաւունքով գերիշխան ճանչցուած պետութիւններու մասնակցութեամբ: Միեւնոյն ժամանակ սակայն ո՞վ կրնայ կասկածի տակ առնել, որ միջազգային իրաւունքի կողքին եւ թերեւս անկէ աւելի կը կշռէ պետութիւններու ուժային յարաբերութիւններու համակարգը: Այս իմաստով, Եւրասիական Համարկումի ծրագիրը կապիտալիստ Ռուսիոյ, կամ ռուսական կապիտալի, ծաւալապաշտական ծրագիրն է նաեւ: Մէկ կողմ ձգելով այն հիմնական հարցումը թէ մինչեւ ե՞րբ ռուսական կապիտալիզմը կրնայ պահել տնտեսութեան զարգացման ներկայ մակարդակը, կամ` ե՞րբ հարստութեան այս անհաւասար բաշխումի հետեւանքով առաջացած եւ հետզհետէ սրող սոցիալական բեւեռացումը ռուսական հասարակութենէն ներս պայթունավտանգ աստիճանի պիտի հասնի, յստակ է որ Հայաստանի համար ռուսական պարտադրանքով դէպի Եւրոպական Միութիւն կատարուած քայլերուն յանկարծական լքումը եւ Մաքսային Միութեան համաձայնագրի ստորագրումը Սեպտեմբեր 3, 2013ին արդիւնք է երկու կախուածութիւններու` զինուորական եւ կապիտալիստական: Առաջինին մասին արդէն շատ խօսուած է եւ աւելորդ է այդ էջը կրկին բանալ: Կը մնայ միայն նշել, որ Հայաստանի դիւանագիտութիւնը այնպէս ալ չյաջողեցաւ Մոսկուային արժեւորել տալ Կովկասի մէջ իր միակ ռազմական դաշնակիցին կարեւորութիւնը… Երկրորդ կախուածութիւնը, որ, ի դէպ, ընդհանրապէս կ՛անտեսուի որպէս թապու, աւելի վտանգաւոր է եւ, թերեւս, շատ աւելի լաւ կը բացատրէ հայրենի իշխանութիւններու անկարողութիւնը իրենց ռուս գործընկերներուն դէմ: Քանի որ Հայաստան, որպէս սուրբ գրային ճշմարտութիւն ընդունած է ազատ շուկայականութիւնը որպէս տնտեսական քաղաքականութեան տոկմա, ռուսական կապիտալէն հայաստանեան կախուածութեան ախտաճանաչումը որպէս սկզբունք ընդհանրապէս կ՛անտեսուի: Բայց իրողութիւնը այն է, որ Հայաստանի տնտեսական անցումը դէպի շուկայական համակարգ եղաւ ազատականացման եւ սեփականաշնորհման պիտակներով կատարուած ալան-թալանի ճամբով եւ ծնունդ տուաւ երկիրը “քաունթրի քլապ“ի վերածած բուռ մը օլիկարգերու,
Ð᷻ѳݷÇëï ÎÇñ³ÏÇ, 9 سñï 2014ÇÝ, Û³õ³ñï êáõñµ ä³ï³ñ³·Ç, Ñ᷻ѳݷëï»³Ý å³ßïûÝ åÇïÇ Ï³ï³ñáõÇ êáõñµ ¶ñÇ·áñ Èáõë³õáñÇã سÛñ î³×³ñÇÝ Ù¿ç, Ù»ñ ëÇñ»ÉÇ ùñáçª
àÕµ. ä¾²ÂðÆê ì²ð¸º²Ü-Ç
Ù³Ñáõ³Ý ù³é³ëáõÝùÇÝ ³éÇÃáí£ Ü»ñϳÛë ÏÁ ͳÝáõó³Ý»Ýù Ç ·ÇïáõÃÇõÝ Ù»ñ ³½·³Ï³ÝÝ»ñáõÝ »õ µ³ñ»Ï³ÙÝ»ñáõÝ£ øáÛñ»ñÁª ²ñáõ뻳Ï, Þ³ù¿ »õ ÈáõëÇ ºÕµ³ÛñÝ»ñÁª ²ñÙ¿Ý »õ ²ñÃáõñû øñáçáñ¹ÇÝ»ñ »õ ½³õ³ÏáõÝù ÀÝï³Ý»Ï³Ý µáÉáñ å³ñ³·³Ý»ñÁ
ARMENIA
որոնք գրեթէ նոյնացած են պետութեան հետ ի դէմս պետական ամենաբարձր պաշտօններ վարած անձնաւորութիւններու, որոնք պիզնէսմէնի վերածուած են, կամ պիզնէսմէններու, որոնք պատգամաւոր եւ նախարար եղած են: Գաղտնիք չէ, որ հիմնականօրէն ֆինանսներու հոսքով յատկանշուած հայրենի տնտեսութեան մէջ ռուսական կապիտալին ներթափանցումը գրեթէ բացարձակ է եւ այդ մէկը հայ օլիկարգներուն մասնակցութեամբ: Այլ խօսքով` Մաքսային Միութեան Հայաստանի մասնակցութիւնը ներկայ իրավիճակով պիտի ծառայէ հայաստանեան մեծ կապիտալի շահերուն, միշտ աւելի հարստանալու հետամուտ շահագործողներու այդ դասակարգը աւելի պիտի յղփանայ, եւ, ցինիքաբար, նոյնիսկ դրական պիտի համարէ, որ Հայաստանի մէջ աշխատանք չգտնող մասսայական հատուածը փոխանակ բողոքելու պիտի նախընտրէ փրթիները հաւաքել եւ խոպան երթալ… Մաքսային Միութեան համաձայնագրի ստորագրութեան յաջորդած դժգոհութեանց ալիքը եւ անոր բանական բացատրութեան փորձերը ընդհանրապէս իրարու հակադրեցին դէպի Եւրոպա կամ դէպի Ռուսիա գործընթացներու այլընտրանքը: Հայաստան որպէս գերիշխան պետութիւն կրնար ընտրել մէկը կամ միւսը, եւ այնքան ալ կարեւոր չէ Եւրոպա թէ Ռուսիա պրէնտներէն մէկուն ընտրութիւնը որքան այլընտրանքը կատարելու կոչուած երկրի ազգային շահերը: Հիմնականը այդ ազգային շահերու սահմանումն է: Հայաստանի պարագային, երկիրը գնած օլիկարգներուն ամբողջ ճիգը ազգային շահերը իրենց շահերուն հետ նոյնացնելու կը ձգտի, եւ քանի որ անցնող տասը տարիներուն այդ դասակարգը կրցաւ ժողովրդավարութեան խաղին ընդմէջէն ստեղծել համակարգ մը որ ընտրութենէ ընտրութիւն ինքզինք կը վերարտադրէ, կրնայ նաեւ Պետութիւնը օգտագործել իր շահերու պաշտպանութեան համար: Հետեւաբար, թէկուզ եւ Հայաստանի ընդգրկումը Եւրասիական Համարկման ծրագրի մէջ հաստատ կը թուի, իր ազգային շահերու պաշտպանութիւնը հիմնականին մէջ կախում պիտի ունենայ ներքաղաքական մարտահրաւէրէն. որքանո՞վ կարելի պիտի ըլլայ պետական համակարգը դուրս բերել օլիկարգներու ճիրաններէն եւ ապահովել հասարակութեան լայն մասնակցութիւնը ոչ միայն քաղաքական այլ նաեւ ու մանաւանդ տնտեսական, այսինքն` հարստութեան վերաբաշխումի, որոշումներու կայացման գործընթացներուն: Միայն այդ ձեւով կարելի է որոշել Եւրասիական Համարկումի Հայաստանի մասնակցութեան չափանիշին եւ գործընթացը դնել Հայաստանի ու Հայութեան զարգացման ծառայութեան եւ ոչ թէ վերածուիլ ռուսական մեծ կապիտալի եւ անոր ճամբով իրականացող նոր կայսերական ծաւալումի մէկ խաղաքարտին: (Þ³ñ. Û³çáñ¹Çõ)
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 6 سñï 2014
Մարտահրաւէրներ
ՀՕՄ-ի մասնակցութիւնը ՄԱԿ-ի Կիներու Իրավիճակի Յանձնաժողովի 58 րդ նիստին՝ ՄԱԿ-ի Նիւ Եորքի նստատեղւոյն մէջ մարտ 10-21, 2014
Ո
րպէս, ՄԱԿ-ի անդամ, ոչ-կառավարական կազմակերպութիւն (ՈԿԿ/ NGO), եւ ՄԱԿ-ի Տնտեսական եւ Ընկերային Յանձնաժողովի (ECOSOC) խորհրդական անդամ, Հայ Օգնութեան Միութիւնը անգամ մը եւս կը մասնակցի բազմանիստ խորհրդակցական աշխատանիստի մը՝ այս տարուայ ՄԱԿ-ի Կիներու Իրավիճակի Յանձնաժողովի (CSW) 58րդ համաժողովին: Խորհրդակցական այս համաժողովին այս տարուան գլխաւոր նիւթն է՝ «Հազարամեակի Զարգացման Նպատակներու Գործադրութեան Մէջ Կանանց ու Աղջկանց Մարտահրաւէրներն ու Նուաճումները»: Այս գլխաւոր թէմային կողքին, պիտի քննարկուին «Կանանց ու աղջկանց ներառումն ու մասնակցութիւնը կրթական, վարժողական ուսմունքի, գիտութեան եւ ճարտարարուեստի մարզերէն ներս, ինչպէս նաեւ, կանանց համար պարկեշտ աշխատանքի համեմատ՝ հաւասար իրաւունքներու յառաջացում» գլուխի տակ ներկայացուած հարցերը: Աշխարհի ամէն կողմէն, անդամ երկիրներու ներկայացուցիչներ, ՄԱԿ-ի միաւորներ, եւ ECOSOC-ի գրանցուած ոչկառավարական կազմակերպութիւններ պիտի մասնակցին այս տարուայ նիստին: ՀՕՄ-ի կողմէ՝ Միութեան ՄԱԿ-ի յանձնախումբի ատենապետուհի՝ Վալանթին Պէրպէրեան, Կեդրոնական գրասենեակի տնօրէն՝ Լալա Տէմիրճեան-Աթթարեան, ՄԱԿ-ի աշխատանքներու համադրիչ՝ Հուրի Կէօտէլէքեան, ՄԱԿ-ի անցատոմսակիր ՀՕՄուհիներ, եւ այլ անդամներ եւս ներկայ պիտի ըլլան CSW-ի նիստերուն համընթաց տողի ունեցող ելոյթներուն եւ հաւաքներուն: Յանձնաժողովի 58րդ Նիստի բացումէն մէկ օր առաջ, Կիրակի Մարտ 9, 2014-ին, տեղի պիտի ունենայ օրակարգերու ծանօթացում ու միտքերու փոխանակում, աւելի քան 900 ներկայացուցիչներու մասնակցութեամբ: Այլ պաշտօնատարերու կարգին, ՀՕՄ-ի ՄԱԿ-ի մէջ տարած աշխատանքներուն որպէս համադրիչ՝ Հուրի Կէօտէլէքեան եւս պիտի մասնակցի որպէս հանդիսավար օրուան յայտագրի կատարման: Երկուշաբթի, Մարտ 10-ին, ՀՕՄ-ը World Vision International-ի հետ, կը կազմակերպէ աշխատանիստ մը՝ սեռերու նախընտրանքի հարցին եւ անոր Արեւելեան Եւրոպայի վ-
րայ ունեցած ժխտական հետեւանքներուն շուրջ: Հարցը պիտի ներկայացնեն Դր. Քրիստոֆ Չ. Գիլմոթօ, Institute de Recherche Pour le Developpement-ի Երեց ժողովրդագէտ. Գարիկ Հայրապետեան, Հայաստանի մէջ ՄԱԿ-ի Ժողովուրդներու Ֆոնտի Օգնական ներկայացուցիչ. Եւա Աւագեան, Gender and Evaluation at World Vision, ԱՄՆ-ի Երեց խորհրդական. Ատրինէ Գրիգորեան, շարժանկարիչ, հեղինակ վաւերագրական Բաւական ժապաւէնին. Դր. Յասմիկ Գէորգեան, Երեւանի Պետական Համալսարանի Ընկերային Գիտութեանց ու Սեռային իւրայատկութեանց դասախօս, եւ Ճէսի Իվզ, Child Protection at World Vision ԱՄՆ-ի խորհրդատուն, որ պիտի վարէ աշխատանիստը: «Կողմնակալութիւն՝ ծնունդէ առաջ սեռի նախընտրանքը որպէս առու-էգի միջեւ կողմնակալութիւն» հարցը պիտի քննարկուի Armenian Convention Center-ի մէջ, կէսօրէ ետք ժամը 12:30-2:00: ՄԱԿ-ի Կիներու Յանձնաժողովի նիստին տարեկան ընդունելութիւնը տեղի պիտի ունենայ Armenian Convention Center-ի մէջ, Երեքշաբթի, Մարտ 11-ին Դեսպան Կարէն Նազարեանի ներկայութեամբ: Ելոյթ պիտի ունենայ Շուշի պարախումբը: Ներկայ պիտի ըլլան աշխարհի այլազան երկիրներ ներկայացնոց աւելի քան հինգ հարիւր մասնակիցներ: Չորեքշաբթի Մարտ 12-ին ՀՕՄ-ը անգամ մը եւս պիտի հիւրասիրէ աշխատանիստ մը, այս անգամ ICJW եւ Soroptimist International-ի հետ՝ «Երկինքին կէսը բաւարար չէ: Կանանց եւ աղջկանց մղել Հազարամեակի զարգացման նպատակներէն՝ Կայուն զարգացման նպատակներու» գլուխի տակ: Human Rights at Vital Voices-ի փոխ-նախագահ, Սինտի Դայըր պիտի վարէ աշխատանիստը՝ որուն դասախօսներն են՝ Համաշխարհային Դրամատան Gender and Development ի տնօրէն՝ Ճէնի Քլուկմըն. Campaigns at Change.org-ի վարիչտնօրէն՝ Գէյթի Պեթըլ, եւ Games for Change-ի նախագահ՝ Ասի Պուրագ: Աշխատանիստը պիտի քննարկէ Հազարամեակի զարգացման նպատակներու ժողովի ժամանակ առաջարկուած երեք համաշխարհային առաջադրանքները, եւ թէ ի՞նչ ձեւով կիներն ու աղջիկները կարող են իրականացնել զանոնք՝ յետ 2015-ի զարգացման շրջանի ընթացքին: