Սուրիոյ տագնապ
«Ընդունիլ որպէս կոչ»
Յարձակում Քեսապի վրայ
äáõ¿Ýáë ²Ûñ¿ë, ²ñųÝÃÇÝ - 82ñ¹ ï³ñÇ - ÂÇõ 13.533 - 27 سñï 2014 - лé. (54 11) 4775 7595
Ա
նցեալ ուրբաթ 21 մարտի առաւօտեան, զինեալ խմբաւորումներու կողմէ յարձակման ենթարկուեցաւ Սուրիոյ հայաբնակ Քեսապ բնակավայրը եւ շրջակայքը: Յարձակողները ներխուժեցին Թուրքիոյ տարածքէն: Յարձակման թիրախը սկզբնապէս կազմեց Քեսապի մաս կազմող Սեւ աղբիւր գիւղը, որու շրջակայ բարձունքները գրաւուեցան: Սուրիական բանակը փորձեց ետ մղել գրոհայինները: Բախումները շարունակուեցան: Այս ընթացքին բնակչութիւնը Սեւ Աղբյուրէն եւ վտանգի ենթակայ այլ տարածքներէ հեռացաւ աւելի ապահով վայրեր: Սուրիական պաշտօնական աղբիւրները հաղորդեցին, որ ծանր բախումներ տեղի ունեցան: Նշենք, որ ընդդիմադիր զինեալներ ամիսներէ ի վեր համախմբուած էին նշեալ գօտիին վրայ, անոնքԻտլիպէն, Ժապել Զաուիյէէն եւ այլ շրջաններէն հեռացած էին: «Բերիոյ Նիուզ» նշեց, որ ներթափանցած արձակազէնները կը կրակեն բնակավայրերուն վրայ: Սուրիական զօրքը թէեւ այդ շրջանին մէջ ներկայութիւն էր սակայն ոչ բաւարար թիւով: Մարտ 23-ին սակայն անմիջապէս սուրիական բանակի յաւելեալ ջոկատներ հասած են շրջան:
2
Միւս կողմէ, բանակը Պասիթի Ճանապարհը փակած է յանուն բնակչութեան ապահովութեան: Սուրիական զօրքը արդէն կը շարունակէ ընդդիմադիր զինեալներու կարեւոր կէտերը հարուածել եւ կըպաշտպանէ աւանը՝ նահանջի մղելով ընդդիմադիրները: Մարտ 23-ի երեկոյեան Լաթաքիոյ շտապէն «Ազդակ»ին հաղորդեցին, որ Քեսապի հայ բնակչութիւնը գրեթէ պարպուած է շրջանէն: Քեսապի հայերուն մեծամասնութիւնը ապաստանած են Լաթաքիոյ իրենց հարազատներուն մօտ կամ քաղաքի հայկական եկեղեցւոյ բակը: Սուրիական Կարմիր մահիկը, պետական կառոյցներ, հայկական միութիւններ եւ եկեղեցին մեծ ջանքեր կը գործադրեն գաղթական քեսապահայութեան օժանդակութեան համար՝ անոնց բաժնելով ուտելիք եւ ծածկոցներ: Դամասկոսի մէջ «Ազդակ»ի թղթակիցը հաղորդեց, որ սուրիական պաշտօնական լուրեր երէկ երեկոյեան հաստատեցին, որ Սուրիա Թուրքիա սահմանային կէտերէն ներթափանցում կատարուածէ թրքական տարածքէն դէպի Լաթաքիոյ արուարձանը: PERIO NEWS կը հաղորդէ, որ ուրբաթ, 21 մարտ 2014-ին Քեսապի վրայ եղած յարձակումին
հետեւանքով Քեսապցիք ապաստան գտան Լաթաքիա, որոնցմէ մաս մը տեղաւորուեցաւ իրենց հարազատներուն մօտ, իսկ ուրիշներ Առաքելական Ս. Աստուածածին եկեղեցւոյ յարակից սրահներուն մէջ, ուր ամէն տեսակի օժանդակութիւն ցուցաբերուեցաւ: Ծովափի հայութեան (ԼԱԹԱՔԻԱ ՔԵՍԱՊ) շտապ օգնութեան գործադիր մարմինը, Սուրիական Կարմիր մահիկը, պետական կառոյցները, հայկական միութիւնները եւ եկեղեցին մեծ ջանքեր կը գործադրեն գաղթական քեսապահայութեան օժանդակութեան համար` անոնց բաժնելով ուտելիք, անկողին, ծածկոցներ եւ ամէնտեսակի կենսական նիւթեր:
Հալէպի մէջ հայ աշակերտ մը վիրաւորուեցաւ
Հալեպի հայաշատ թաղամասերը անցնող շաբաթավերջին հրասանդներու թիրախ դարձան: Նոր Գյուղ թաղամասին մէջ ինկած հրթիռներու պայթիւնէն հայ երեխայ մը վիրաւորուեցաւ: Այս մասին «Արմէնփրէս»-ին տեղեկացուց Հալէպի մէկ աղբիւրը՝ աւելցնելով, որ վիրաւորը 9-րդ դասարանի աշակերտ Խաչիկ Գաբրիէլեանն է: Երեխայի վիճակը կայուն է, իր կեանքին վտանգ չ´սպառնար:
Հ.Օ.Մ.ը կը շարունակէ սուրիահայութեան իր օժանդակութիւնը Կրկին անգամ տրամադրելով $125,000 ԱՄՆ
0-24 Մարտ, 2014-ին Պոսթընի մէջ Հ.Օ.Մ.ի Կ.Վ.ը գումարեց իր 22-րդ լիագումար նիստը: Կազմակերպական, մարդասիրական բազմաբնոյթ օրակարգերու շարքին, կարեւորութեամբ քննարկուեցան Հայոց ցեղասպանութեան 100ամեակի նշման միջոցառումները եւ Սուրիահայութեան օժանդակութեան ծրագիրները: Թրքական բացայայտ հովանաւորութեամբ զինեալներու Քէսապ ներթափանցման փորձին եւ անոր հետեւանք հայաւանի պարպումին ի տես, յաճախակի կապ հաստատելով եւ խորհրդակցելով տեղւոյն միաւորի շրջանային եւ մասնաճիւղի վարչութեանց ընկերուհիներուն հետ, Լաթաքիա ապաստանած մեր հայրենակիցներու անմիջական կարիքներու բաւարարման համար՝ այս հանգրուանին Լաթաքիոյ եւ Քէսապի մասնաճիւղերուն յատկացուեցաւ $15,000 ԱՄՆ: Ընթացքի մէջ եղած ծրագիրներու գծով որոշուեցաւ.- Միաւորներու աշխոյժ մասնակցութեամբ շարունակել աշխատանքները՝
գաղութային շտապ օգնութեան մարմիններու շրջանակներէն ներս: 2012 Նոյեմբերէն սկիզբ առած Տաք Ճաշ ծրագիրը շարունակել նոյն ընթացքով: Այս հանգրուանին ծրագրին տրամադրելով $25,000 ԱՄՆ: Ուսումնական ընթացիկ տարեշրջանին համար, սուրիահայ վարժարաններու օժանդակութեան ծիրէն ներս՝ Դպրոց ֆոնտին յատկացնել $75,000 ԱՄՆ: ՍՕԽ-ի Շրջանային վարչութեան ճամբով, Հալէպահայութեան խնամատարական կարիքներու բաւարարման ուղուած ծրագիրներու համար յատկացնել $10,000 ԱՄՆ: Աշխարհասփիւռ իր միաւորներու անվերապահ եւ յանձնառու աջակցութեամբ առաւել հզօրացած՝ Կեդրոնական վարչութիւնը կը շարունակէ աջալրջութեամբ հետեւիլ զարգացումներուն, կարիքի թելադրութեամբ օժանդակութեան անհրաժեշտ նախաձեռնութիւններ կատարելու: Հայ Օգնութեան Միութեան Կեդրոնական վարչութիւն
Ս
ուրիոյ պատերազմի անցնող երեք տարիներու ընթացքին, թէեւ Քեսապը ապրեցաւ տագնապի ելեւէջները, սակայն Քեսապը համեմատաբար կը շարունակէր մնալ ապահով: Տեղի կ՛ունենային թափանցման փորձեր, որոնց կը յաջողուէր ետ մղել: 21 Մարտ 2014ին հրաձգութիւնները սկսան, որոնք աստիճանաբար զարգացան: Առաւօտեան ժամը 5:45-ին արդէն զինեալ խմբաւորումներ իրենց արձակազէնները զետեղած էին ու թրքական բանակին հրթիռով պայթեցուցին Կասիոս լերան բարձունքին վրայ գտնուող ամէնէն մօտ ոստիկանատունը, որ համարեա՛ թրքական զօրանոցին դէմ կը գտնուի եւ անցնող երկու տարուան մէջ այդ շրջանէն թափանցման ոչ մէկ փորձ պատահած էր: Հոն վիրաւորուեցաւ ոստիկանապետն ու նահատակուեցան շարք մը ոստիկաններ, ապա զինեալները թափանցեցին Սեւ Աղբիւր գիւղ եւ գրաւեցին երկու ոստիկանատուներն ու բարձրադիր տուներու վրայ զետեղեցին իրենց արձակազէններն ու սկսան կրակել խաղաղ բնակչութեան վրայ եւ հրասանդեր արձակել: Մինչեւ առաւօտեան ժամը 7:30 ը արդէն մեծաթիւ ձեռաշէն հրթիռներ պայթեցան Քեսապի մէջ: Ապա անոնք յարձակեցան Լեղի Ջուր շրջանի եւ մաքսատան վրայ: Հոն ունէինք ապահովական ուժեր, սուրիական բանակը տեղակայուած էր թիւ 45 կէտին վրայ եւ ունէր իր կազմածները: Լեղի ջուր կոչուած շրջանն ու 45-րդ կէտը Քեսապի մէջ կարեւոր դիրքեր են: Լեղի ջուրէն մինչեւ Գալատուրանի ծով 25 քլմ․ սահմանագիծ կ՛երկարի Թուրքիոյ հետ: Սահմանագծին վրայ, սուրիական երեք ոստիկանատուն կայ, ներառեալ մաքսատունը` շուրջ 100 ոստիկաններով միայն: 1952-53 թուականներէն Սուրիոյ եւ Թուրքիոյ մէջ համաձայնութիւն գոյութիւն ունի, ըստ որուն սուրիական կողմը` միայն ոստիկանատուներով, թրքական կողմին հետ համատեղ պիտի պաշտպանէ Սուրիա-Թուրքիա սահմանը եւ ծանր հռետանի մը 5 քլմ․ հեռու պիտի մնայ սահմանէն: Այս պատճառով ալ սուրիական բանակը ներկայութիւն չէր այդ շրջանին մէջ: Թուրքիան եւս նշեալ պայմանագրով յանձնառու կ՛ըլլար հսկել սահմանն ու թոյլ չտալ զինեալ անօրինական թափանցումներուն: Սակայն Թուրքիան խախտեց արդէն նշեալ համաձայնագրի պայմանները: Սուրիական բանակը անցնող տարիներուն շատ զգոյշ էր եւ վերապահ: Փաստօրէն Քեսապի պարագային մենք մնացած էինք թուրքին քմայքին: Թուրքիան նախապէս զգոյշ էր, բայց այս անգամ ան բառացուցական կերպով օժանդակեց թափանցման, որովհետեւ զինեալները, քեսապցի ականատեսներու վկայութեամբ, ճիշդ թրքական զօրանոցներէն անցան: Լեղի Ջուրի եւ Կասիոսի բարձունքին վրայ թրքական կողմը ունի հսկայ հրթիռներու եւ ռատարներու կայան, որոնց տակէն անցան զինեալներն ու թափանցեցին Քեսապ: Քեսապի մէջ ամէնէն պարզունակ մարդն անգամ կը հաստատէ, որ թրքական կողմին յստակ օժանդակութեամբ զինեալները խուժեցին Քեսապ: Տեղւոյն համայնքի պատասխանատուները հայ բնակչութիւնը հաւաքեցին Էքիզօլուխի բարձունքին վրայ, ապահովական անցարգելին մօտ եւ հանգրուանաբար անոնց ուղարկեցին աւելի ապահով վայրեր` Պասիթ, Լաթաքիա: Մինչ այդ բանակը հասաւ օժանդակելու եւ պաշտպանելու Քեսապը: Առաջին օրը մերթ հանդարտ, մերթ թէժ բախումներ տեղի կ՛ունենային: Սուրիական բանակը մինչեւ իրիկուն բաւական վնասազերծեց շրջանն ու դուրս մղեց զինեալները, եւ վերապաշարեց Սեւ Աղբիւրի եւ Քէմմէյի ոստիկանատուները, զինեալներ սկսան տեղի տալ: Մարտ 22ին բախումները կրկին սաստկացան: Զինեալ խմբաւորումներ կրկին յարձակեցան այս անգամ թրքական օժանդակութեամբ, այս իրողութիւնը «Ճապհաթ Ալ-Նուսրա», «Շամ ալ-Իսլամ» եւ «Անսար ալ-Շամ» արմատական ծայրայեղ շարժումնրը իրենց կայքերուն վրայ հաստատած են, նշելով «եօթ ամիսէ ի վեր կը պատրաստուին այս օրուան` թրքական կողմէն խուժելու համար այս շրջանները»: (Þ³ñ.Á ¿ç III)
ARMENIA
II
ºõñáå³Û
Աւստրիոյ մէջ հիմնուեցաւ Հայ Դատի յանձնախումբ
Ռ
ումանիայէն ու Լեհաստանէն ետք, տեղի ունեցաւ Հայ Դատի յանձնախումբի ստեղծումը Աւստրիայի մէջ: Այս առթիւ, մարտ 18-ին, մայրաքաղաք Վիէննայի մէջ կազմակերպուած միջոցառման, որպէս հրաւիրեալներ ներկայ էին Աւստրիոյ եւ Հունգարիոյ մէջ ՀՀ արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Արման Կիրակոսեանը, Աւստրիոյ հոգեւոր հովիւ Տէր Անտրեաս քահանայ Իսախանեանը, Աւստրիոյ հայ համայնքային կառոյցներու ներկայացուցիչներ: Ելոյթ ունենալով, Եւրոպայի Հայ Դատի յանձնախումբի գրասենեակի նախագահ Գասպար Կարապետեանը, նախ անդրադարձաւ ներկայիս հայ ժողովրդի դիմագրաւած հիմնախնդիրներուն, Թուրքիոյ կողմէ Հայկական Ցեղասպանության ճանաչման եւ հատուցման հարցին, Թուրքիա-Հայաստան յարաբերութիւններուն, Արցախի հարցի հոլովոյթին եւ Սուրիոյ հայութեան դիմագրաւած հիմնահարցերուն: Գասպար Կարապետեանը շեշտեց, որ Եւրոպայի տարածքին Հայ Դատի աշխատանքներու ծաւալման առումով իր կարեւորութիւնն ունի Աւստրիան: Ան պաշտօնապէս յայտարարեց, որ կազմուած է եւ պիտի գործէ Հայ Դատի յանձնախումբը: Ներկայացնելով, որ յանձնախումբն ունի երիտա-
սարդ եւ որոշակի պատրաստուածութիւն ունեցող կազմ, Կարապետեան ներկաներուն կոչ ըրաւ օժանդակել Հայ Դատի աշխատանքներուն: Ան նաեւ շնորհակալութիւն յայտնեց դեսպան Կիրակոսեանին՝ ներկայ գտնուելու համար եւ շեշտեց, որ հոն, ուր կը գործեն Հայաստանի պաշտօնական դիւանագիտական ներկայացուցչութիւնները, Հայ դատի գրասենեակները վերոնշեալ խնդիրներու հարցով կը համագործակցին անոնց հետ: Խօսք առնելով դեսպանը, իր գոհունակութիւնը փոխանցեց յանձնախումբի ստեղծման առթիւ եւ պատրաստակամութիւն յայտնեց սերտօրէն համագործակցելու յանձնախումբին հետ: Արման Կիրակոսեան առաջարկեց անմիջապէս հանդիպիլ՝ քննելու համար գալիք ապրիլ քսանչորսի հետ կապուած միասնական գործունէութեան օրակարգը, ինչպէս նաեւ գալիք համատեղ աշխատանքները ծրագրելու նպատակով: Ապա Աւստրիոյ Հայ Դատի նորաստեղծ յանձնախումբի ատենապետ Կարօ Շատոյեանը ներկայացուց յանձնախումբի կազմը, եւ իր հերթին նշեց, թէ առաջին օրէն անհրաժեշտ է համագործակցիլ դեսպանութեան, ինչպէս նաեւ տեղի բոլոր հայկական կառոյցներուն հետ։
Ռուսաստան յատուկ կարգադրութիւն խոստացած է հայ գաղթականներուն համար
Վ
արչապետ Տիգրան Սարգսեան Խորհրդարանին մէջ յայտարարած է, որ Սոչիի մէջ իր ռուս պաշտօնակից Մետվետեւի հետ հանդիպումին գոյացած է կարեւոր համաձայնութիւն, ինչ կը վերաբերի Ռուսաստան աշխատանքի մեկնող Հայաստանի քաղաքացիներուն: Ըստ Տիգրան Սարգսեանի, Հայաստան եւ Ռուսաստան ի մօտոյ կը ստորագրեն համա-
Av. Callao 1162 - Buenos Aires info@hotelwilton.com.ar
ձայնագրեր, որոնցմով մինչեւ Հայաստանի անդամակցութիւնը Մաքսային ու Եւրասիական միութիւններուն, Հայաստանի քաղաքացիները աւելի ճկուն պայմաններով պիտի կարենան մեկնիլ Ռուսաստան աշխատանքի, քան այլ երկիրներու գաղթականներ: Ինչպէս ծանօթ է, Ռուսաստան խստացուցած էր օտար բանուորներու Ռուսաստանի մէջ մնալու գործընթացը:
4812-4993 www.hotelwilton.com.ar
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 27 سñï 2014
È»éݳÛÇÝ Ô³ñ³µ³Õ
ՀՅԴ Հայ Դատի ներկայացուցիչները հանդիպեցին Արցախի Արտգործնախարարի հետ
Հ
ՅԴ Հայ Դատի հանձնախմբերի ներկայացուցիչներին հանդպիեցին Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Կարեն Միրզոյանի հետ ։ Ինչպես հաղորդում Արցածի Հանրապետության արտգործնախարարության մամլո ծառայությունը հանդիպման ընթացքում կարծիքներ են փոխանակվել մի շարք հարցերի, այդ թվում՝ Ադրբեջանի և Լեռ-
նային Ղարաբաղի միջև հակամարտության կարգավորման ներկայիս փուլի և Արցախի միջազգային ճանաչման գործընթացի վերաբերյալ։ Անդրադարձ է կատարվել նաև տարածաշրջանային վերջին զարգացումներին։ ԼՂՀ արտաքին գործերի նախարարը կարևորել է նման հանդիպումների անցկացումը՝ համատեղ քայլերի հնարավորությունները քննարկելու և
համագործակցության օրակարգն ընդլայնելու առումով։ Հանդիպման ավարտին նախարար Կարեն Միրզոյանը ՀՅԴ Հայ Դատի հանձնախմբերի ներկայացուցիչներին է հանձնել ԼՂՀ ԱԳՆ հուշամեդալներ։ Հիշեցնենք, որ ՀՅԴ Հայ Դատի հանձնախմբերի ներկայացուցիչներն Արցախում են գտնվում ՀՅԴ միջմարմնական խորհրդաժողովին մասնակցելու համար:
ջոցով իր վճռական խօսքն ասաց յօգուտ անկախ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան, ինչը վերահաստատուեց 2006 թուականի դեկտեմբերի 10-ի սահմանադրական հանրաքուէի արդիւնքներով: Հաշուի առնելով անկախութեան հանրաքուէից յետոյ Ազրպէյճանի կողմից պարտադրուած պատերազմի, Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան հետ յարաբերութիւնների կարգաւորումը ձգձգելու դառը փորձը` Արցախի Ազգային ժողովի խմբակցութիւնները եւ պատգամաւորական խումբը կոչ են անում ձեռ-
նարկել հնարաւոր բոլոր միջոցները, որպէսզի Խրիմի Ինքնավար Հանրապետութիւնում տեղի ունեցած հանրաքուէից յետոյ ստեղծուած իրավիճակը կարգաւորուի բացարձակապէս խաղաղ միջոցներով, փոխադարձ յարգանքի հիման վրայ: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան Ազգային Ժողովի «Դաշնակցութիւն», «Հայրենիք» «Ժողովրդավարութիւն» Խմբակցութիւններ եւ «Արցախատուն» Պատգամաւորական Խումբ
Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան Խորհրդարանի յայտարարութիւնը` Խրիմի մէջ տեղի ունեցած հանրաքուէին մասին
Մ
արտի 16-ին Խրիմի ժողովուրդը համաժողովրդական հանրաքուէի միջոցով քուէարկեց իր ապագան ինքնուրոյն տնօրինելու օգտին: Խրիմի կարգավիճակի հարցով հանրաքուէն, այդպիսով, դարձաւ ազգերի ինքնորոշման իրաւունքի իրացման եւս մէկ նախադէպ, որով հերթական անգամ հաստատուեց, որ միջազգային իրաւունքում պետութեան տարածքային ամբողջականութիւնը գերակայ չէ ժողովրդի ազատ կամարտայայտութեան նկատմամբ: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան Ազգային ժողովի խմբակցութիւնները եւ պատգամաւորական խումբը ողջունում են Խրիմի ժողովրդին` պատմական հնարաւորութիւնը իրացնելու առթիւ: Արցախի խորհրդարանի քաղաքական ուժերը եւ պատգամաւորական խումբը տեղին են համարում յիշեցնել, որ 1991 թուականի դեկտեմբերի 10-ին, առաջնորդուելով այդ պահին դեռեւս գործող Խորհրդային Միութեան օրէնսդրութեամբ եւ միջազգային իրաւունքի հիմնարար սկզբունքներով` Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդն իրացրեց իր ինքնորոշման իրաւունքը եւ հանրաքուէի մի-
ARMENIA
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 27 سñï 2014
²ÏݳñÏ
Խ
Համոզումի եւ շանթաժի միջեւ
րիմի ինքնորոշման հանրաքուէի եւ Մոսկուայի հետ համապատասխան համաձայնագիրի ստորագրութեան առընթեր կը թէժանան Արցախի ուղղութեամբ հայկական քաղաքական եւ լրատուական դաշտերու մէջ արձանագրուող քննարկումները: Եւ ոչ միայն հայկական: Ռուս ազգայնական գործիչ Ժիրինովսքիի նշանաւոր յայտարարութիւնը, թէ տրուած ըլլալով, որ արցախ եւ ազրպէյճանական հակամարտութիւնը չէ յանգած որեւէ համաձայնութեան, կողմերուն համար ընդունելի եւ ընկալելի կ՛ըլլայ Արցախին կցումը Ռուսաստանին, չի վերագրուիր միայն Ժիրինովսքիին: Կան մէկէ շատ աւելի մեկնաբանութիւններ, որոնք Ժիրինովսքին նկատելով պաշտօնական Մոսկուայի խօսափողը, այս հրապարակումը կը նկատեն Ռուսիոյ պետութեան ծրագիրը: Ժիրինովսքին, թէեւ լրացուցիչ յայտարարութիւն կատարած էր չընդունելով ազրպէյճանցի ազգի գոյութիւնը, այսուհանդերձ բացայայտած էր ռուսական քաղաքական շրջանակներու մօտ տիրող որոշ մտայնութիւն մը: Ժիրինովսքիի այս յայտարարութիւնը հետեւողներուն մօտ շատ արագ մտաբերել տուաւ հասարակական գործիչ Զօրի Բալայեանի Փութինի գրած բաց նամակի բովանդակութեան առանցքային բաժինը, ուր յղում կատարելով Գիւլիստանի դաշնագիրին հայ գործիչը կոչ կ՛ընէր Ռուսիոյ տէր կանգնելու Արցախին: Բալայեանի նամակին հրապարակման օրերուն տակաւին Մայտանը չէր բռնկած, ոչ ալ Խրիմը ինքնորոշուած էր: Բալայեանի առաջարկը գրեթէ միանշանակ մերժումներով եւ մեկնաբանութիւններով գերյագեցուցած էր հայկական քննադաշտը: Արցախի հայապատկանութեան վիճարկումը կամ անկախութիւն-միացում յղացքէն դուրս որեւէ պատկերացում բնականաբար կ՛արժանանայ հայկական ամենամերժողական հակազդեցութեան: Զօրի Բալայեանի երկարաշունչ նամակին եւ Ժիրինովսքիի դիպուկ ու ամփոփ յայտարարութիւններուն համահունչ մտածումներ կը հրապարակէր նաեւ 1992-1995 թուականներուն Հայաստանի Հանրապետութեան պաշտպանութեան նախարարութեան սպայակոյտի պետ, 1993 թուականին պաշտպանութեան նախ-
արարի պաշտօնակատար, Արցախեան պատերազմի հերոս, զօր. Նորատ Տէր Գրիգորեանցը: Տէր Գրիգորեանցը նաեւ վերջին շրջանին աշխուժ մասնակցութիւն կ՛ունենար Արեւմտահայոց համագումարի համակարգող խումբի աշխատանքներուն. վերջերս էր միայն, որ հրաժարեցաւ այդ աշխատանքներէն: Խրիմի ինքնորոշման փաստին դիմաց նկատելի է եւ հասկնալի անշուշտ Երեւանի եւ Ստեփանակերտի դիրքորոշումներու տարբերութիւնը: Առաջինին զուսպ եւ ընդհանուր բնոյթը եւ երկրորդին աւելի շեշտակի եւ երեւցող խանդավառութիւնը: Այդպէս ալ պիտի ըլլար: Խնդիրը այս պարագային այն է, որ նախատեսելի կրնայ թուիլ հայկական դաշտին մէջ Արցախի լուծման ա՛յս տարբերակի մօտեցումներու երեւումը: Զինուորական նախկին պաշտօնատարներ եղած ըլլան անոնք, թէ գործող քաղաքական դէմքեր. կը թուի, թէ Բալայեանն ու Տէր Գրիգորեանցը իրենց հետեւողները պիտի ունենան այս առումով: Այստեղ պէտք չէ բացարձակացնել ռուսական ծրագիրը: Պայման չէ, որ նման ծրագիր գոյութիւն ունենայ: Բայց որ քաղաքական շանթաժ իբրեւ այս հնարաւորութիւնը պիտի օգտագործուի, այդ մէկը քաղաքականօրէն տրամաբանական կը թուի ըլլալ: Այս առումով ալ հայկական հասցէներէ հնչող նման կոչեր, պահանջներ կամ մտածումներ կարելի է տարբաղադրել: Անոնցմէ ոմանք ընկալել իբրեւ պատուէր, ուրիշներ իբրեւ համոզում (դժուար թէ) կամ ինչու չէ իբրեւ քաղաքական մարտավարութիւն: Ի վերջոյ Արեւմուտքը կրնայ քննել ինքնորոշուած Արցախի անկախ կարգավիճակի առաւելութիւնը Ռուսիոյ տարածքային ամբողջականութեան մաս կազմելէն: Շանթաժային մարտավարութիւնը սակայն պիտի չհատէ կարմիրով գծուած այն սահմանը, որմէ անդին խնդրոյ առարկայ կարելի է դարձնել առաջադրուած կարգավիճակը: Արցախը ինքնորոշուած տարածք է: Իսկ այդ ինքնորոշումը ոչ միայն Ազրպէյճանի կազմէն դուրս գալն է, այլ նաեւ որեւէ այլ տարածքի մէջ չմտնելն է, ինչ որ կը բանաձեւուի «անկախ հանրապետութիւն» կարգավիճակով:
«ԱԶԴԱԿ»
Visite nuestra renovada página
www.diarioarmenia.org.ar facebook/Diario ARMENIA twitter: @diarioarmenia
III
àõñáõÏáõ³Û
Սումկայիթի կոտորածներու առիթով
Յակոբ Արք. Գըլընճեան կ՛ըսէ: "Մենք ոչ եղբայր և ոչ ալ բարեկամ ենք Ազրպէյճանին"
Մ
օնթէվիտէոյի Ս. Ներսէս Շնորհալի եկեղեցւոյ մէջ, յաւարտ Ս. Պատարաքի, ՀՅԴ Վռամեան Կոմիտէի խնդրանքով, հոգեհանգստեան պաշտօն կատարուեցաւ Ազերի Սումկայիթ քաղաքի հայ խաղաղ բնակչութեան դէմ իրագործուած և նախապէս ծրագրուած կոտորածներու 26-րդ տարելիցի առթիւ։ Հոգեհանգստեան արարողութենէ անմիջապէս ետք, եկեղեցւոյ շրջաբակը գտնւող Մեծ Եղեռնի Նահատակներու համար կառուցուած Յուշարձանի մօտ, հաւաքուած ներկաները իրենց յարգանքը մատուցեցին, որու ընթացքին խօսք առաւ մեր գաղութի առաջնորդ սր(Þ³ñ. ¿ç I-Ç)
Քեսապի բնակչութեան 90 տոկոսը պարպեց շրջանը: Գալատուրանտ եւ Քեսապի մէջ մնացած էին 10-15 ընտանիք, որոնք բոլորը երէկ գիշեր լքեցին իրենց բնակարաններն ու հաստատուեցան Լաթաքիա: Վերջին իջնողները եղան լեռներու բարձունքներուն վրայ գտնուող մեր երիտասարդ տղաքը, որոնք կը հսկէին շրջանը: Քեսապ մնացին որոշ թիւով տարեցներ, որոնք չուզեցին լքել իրենց բնակարանները: Մինչեւ այս ժամը` Կիրակի 23 Մարտ կէսօրուայ ժամը 12:00, տակաւին անոնք Քեսապ չէին մտած1: Ապահովական ուժեր յայտնած են, թէ կացութեան տէրն են: Անոնք թափանցած են Էքիւզօլուխի հարաւը, դաշտային բաժինը եւ Տիւզաղաճ գիւղը: Բանակը հակայարձակումի չէ անցած տակաւին եւ կը սպասէ յաւելեալ ուժերու: Թէժ մարտեր կ՛ընթանան Խրթպէթ Սըլաս եւ Պէյթ Ֆարէս () سراف تيب – سالس ةبرخ շրջաններուն մէջ, ուրկէ կը փոր-
բազանը ուր ի միջի այլոց ըսաւ "Շատ ցաւալի էր կատարուածը, որովհետև երբէք չէինք սպասեր նման զարգացում մը, քանի որ տակաւին Սովետ Միութիւնը գոյութիւն ուներ և մենք, Հայաստանի մէջ, տասնամեակներ շարունակ կ՛երգէինք "Եղբայր դարձան Հայաստան Ազրպէյճան", բայց մէջտեղ ելլաւ որ ամէն ինչը սուտ էր, ոչ բարեկամութիւն և ոչ ալ եղբայրութիւն կար, պարզուեցաւ որ թուրքը, ազերին, նոյն մարդիկն են, նոյն բարբարոսներն են, ըլլայ անցեալին, ըլլայ ներկայիս։ Կոտորածները երեք օրերու վրայ երկարեցան, սարսափելի էր և ինչ մեթոտներով նոյնիսկ կրակի մէջ ողջ ողջ այրելով։ Ուշա-
ցումով այդ անիծեալ քաղաքը մտած կարնիր բանակի զինւորները, ականատեսը եղան այդ սարսափազդու եղեռնին"ըսաւ սրբազան հայրը աւելցնելով որ "Նման ոճիրները յիշելով, մեր ժողովուրդը միշտ պէտք է զգաստ մնայ, պատրաստ ըլլայ և չխաբուի այն կոչերով որ երբեմն կը հնչեն, ըսելով թէ, պէտք է մոռնանք անցեալը, "Փրոդոքոլ"ներ կ՛ստորագրենք, բայց կը տեսնենք որ նոյն մարդիկն են, նոյն հոգեբանութեամբ որ գործադրեցին Հայոց Ցեղասպանութիւնը 1915-ին, այսօր ալ, երբ առիթ գտնեն, միևնոյնը կը կատարեն" եզրակացուց սրբազան հայրը։ Կարօ Հէքիմեան Մօնթէվիտէօ-Ուրուկուայ
ձեն մտնել Պելան գիւղը: Եթէ թրքական միջամտութիւնը չըլլար բանակը արդէն ետ մղած կ՛ըլլար ներխուժողները, որովհետեւ առաջին հանգրուանին բաւական ետ մղեց զանոնք: Զինեալները տեղացիներու վկայութեամբ, թրքական միջամտութեան շնորհիւ կրցան կրկին յառաջխաղացք արձանագրել: Քեսապի բնակչութիւնը այս դրութեամբ հաւաքուած է Լաթաքիոյ դպրոցին ու եկեղեցւոյ մէջ: Շուրջ 670 հայ ընտանիք (90% բնիկ քեսապցի), որոնք Քեսապ եկած էին ժամանակաւորապէս Եագուպիէէն, Րաքքայէն եւ Հալէպէն այժմ կը գտնուին Լաթաքիա: Տեղահանուած բնակիչներուն կ՛օժանդեն Սուրիական Կարմիր Մահիկ կազմակերպութիւնը, Սուրիահայ Օգնութեան Խաչը, Յոյն Օրթոտոքս եկեղեցական կազմակերպութիւնը, Քեսապի երեք համայնքներու հովիւները եւս Լաթաքիոյ եկեղեցին են: Շրջանի նահանգապետն ու
առողջապահական պետական գրասենեակի տնօրէնը եւս այցելած են տեղահանուած ժողովուրդը: Լաթաքիոյ եւ Քեսապի Շտապ Օգնութեան մարմինները միացուցած են իրենց ճիգերն ու կը փութան ժողովուրդի օգնութեան եւ կենցաղային էական կարիքներու ապահովման: Միջազգային պաշտօնական աղբիւրները այսօր կը հաստատեն թրքական կողմին ուղղակի դերակատարութիւնը Քեսապի վրայ գործուած ներխուժման: Քեսապ ներխուժումը նորագոյն փաստն է սուրիական պատերազմին մէջ Թուրքիոյ ունեցած դերակատարութեան: Թուրքնան քաղաքական սեփական ծրագիր կը մշակէ հակահայ գործունէութիւն ծաւալելու: Հարկաւոր է, որ այսօր համայն աշխարհի հայութիւնը ողջ աշխարհին բացայայտէ թրքական հայատեաց քաղաքականութիւնը Սուրիոյ մէջ: Այս պէտք է ընդունիլ որպէս կոչ:
ԾԱՆՕԹ. ԽՄԲ. — Աւելի ետք, անոնք գրաւեցին Քեսապը, պատանքդ վերցուցին այնտեղ մնացած հայերու, պղծեցին երեք հայկական եկեղեցիները, սկսան կողոպտել բնակարանները։
ARMENIA
IV
Ð᷻ѳݷÇëï ÎÇñ³ÏÇ, 6 ²åñÇÉÇÝ, Û³õ³ñï êáõñµ ä³ï³ñ³·Ç, Ñ᷻ѳݷëï»³Ý å³ßïûÝ åÇïÇ Ï³ï³ñáõÇ êáõñµ ¶ñÇ·áñ Èáõë³õáñÇã سÛñ î³×³ñÇÝ Ù¿ç, Ù»ñ ëÇñ»ÉÇ ³ÙáõëÝáÛÝ, Ñûñ »õ Ù»Í Ñûñª
àÕµ.Îð¾ÎàðÆú ¾îàô²ðîú ʲâ²îàôðº²Ü-Ç
Ù³Ñáõ³Ý 3ñ¹ ï³ñ»ÉÇóÇÝ ³éÇÃáí£
Ü»ñϳÛë ÏÁ ͳÝáõó³Ý»Ýù Ç ·ÇïáõÃÇõÝ Ù»ñ ³½·³Ï³ÝÝ»ñáõÝ »õ å³ñ»Ï³ÙÝ»ñáõÝ£
²ÛñÇÝ, ¼³õ³ÏÝ»ñÁ, ÂáéÝ»ñÁ »õ ÀÝï³Ý»Ï³Ý µáÉáñ å³ñ³·³Ý»ñÁ
Ð᷻ѳݷÇëï ìÇë»Ýÿ Èá÷»ëÇ ÎñÃ³Ï³Ý ÐÇÙݳñÏáõÃÇõÝÁ, ê.¶¿áñ· ºÏ»Õ»óõáÛ Â³Õ³Ï³Ý ÊáñÑáõñ¹Á ¢ ѳٳÛÝ Û³ÝÓݳËáõÙµ»ñÝ áõ ûųݹ³Ï Ù³ñÙÇÝÝ»ñÁ:
Ò»½ ÏÁ Ññ³õÇñ»Ý Ñ᷻ѳݷëï»³Ý å³ßïûÝÇݪ ºÏ»Õ»óõáÛë ³é³çÇÝ ¢ »ñϳñ³Ù»³Û ݳËÏÇÝ Ñá·»õáñ ÑáíÇõ áõ ²½·³ÛÇÝ ì³ñųñ³ÝÇ ïÝûñ¿Ýª
î. ²ðÞ²Ø ². øÐÜÚ. äà¼àÚº²Ü-Ç
í³Ë׳ÝÙ³Ý 9ñ¹. ï³ñ»ÉÇóÇÝ ³éÃÇõ, áñ ï»ÕÇ åÇïÇ áõÝ»Ý³Û ìÇë»Ýÿ Èá÷»ëÇ ê. ¶¿áñ· ºÏ»Õ»óõáÛ Ù¿ç, ÎÇñ³ÏÇ 6 ²åñÇÉ, ųÙÁ 10£30ÇÝ£
вÔà𸲶ðàôÂÆôÜ
Î
Á ï»Õ»Ï³óÝ»Ýù Ù»ñ ѳõ³ï³ó»³ÉÝ»ñáõÝ, ÿ Ø»Í ä³Ñáó ÁÝóóùÇÝ, (ÙÇÝã»õ ̳Õϳ½³ñ¹, 13 ²åñÇÉ) âáñ»ùß³µÃÇ ûñ»ñÁ, ³é³õûï»³Ý Å³ÙÁ 10.30-ÇÝ åÇïÇ Ï³ï³ñáõÇ ²ñ»õ³·³ÉÇ Ä³Ù»ñ·áõÃÇõÝ. ÇëÏ àõñµ³Ã ûñ»ñÁ »ñ»ÏáÛ»³Ý ųÙÁ 6.00-ÇÝ ÐëÏÙ³Ý ²ñ³ñáÕáõÃÇõÝ£ ²ñ»õ³·³ÉÁ »õ ÐëÏáõÙÁ Û³ïáõÏ »Ý Ø»Í ä³Ñáó, áñ ³Ûë ï³ñÇ ÏÁ ëÏëÇ 3 سñïÇ ºñÏáõß³µÃÇ ûñ, áñáõÝ Ý³Ëáñ¹áÕ ÎÇñ³ÏÇÝ (2 سñï) ´áõÝ ´³ñ»Ï»Ý¹³Ý (¶³ñݳõ³É) ¿£ êïáñ»õ Ïáõ ï³Ýù Ø»Í ä³Ñáó âáñ»ùß³µÃÇ, àõñµ³Ã, Þ³µ³Ã »õ ÎÇñ³ÏÇ ûñ»ñáõ Ãáõ³Ï³ÝÝ»ñÝ áõ îûÝ»ñÁ. âàðºøÞ²´ÂÆ.- ²ñ»õ³·³ÉÇ Ä³Ù»ñ·áõÃÇõݪ ųÙÁ 10.30.²åñÇÉ 2, 9 àôð´²Â.- Ê³Õ³Õ³Ï³Ý Ä³Ù»ñ·áõÃÇõÝ »õ ÐëÏáõÙª ųÙÁ 18.00.سñï 28, ²åñÇÉ 4, 11,£ Þ²´²Â.- ÎÁ ÛÇß³ï³ÏáõÇÝ êñµáó ïûÝ»ñ.سñï 29, îûÝ ù³é³ëáõÝ êáõñµ سÝáõÏÝ»ñáõ, áñáÝù 껵³ëïÇáÛ Ù¿ç ݳѳï³Ïáõ»ó³Ý£ ²åñÇÉ 5, Ø»ñ êáõñµ ¶ñÇ·áñ Èáõë³õáñãÇ ëáëϳÉÇ ã³ñã³ñ³ÝùÝ»ñáõ »õ ìÇñ³å ÙáõïùÇ îûÝÝ ¿£ ²åñÇÉ 12, ÚÇß³ï³Ï Ô³½³ñáëÇ Ú³ñáõû³Ý£ ²åñÇÉ 19, ²õ³· Þ³µ³Ã£ ÎÆð²ÎÆ.- àõÝÇÝ Çñ»Ýó Ù³ëݳõáñ ³ÝáõÝÝ»ñÁ, áñáÝù ÁݹѳÝñ³å¿ë ³éÝáõ³Í »Ý ûñáõ³Ý ³õ»ï³ñ³Ý¿Ý ϳ٠³é³Ï¿Ý. سñï.- 30, ¸³ï³õáñÇ ÎÇñ³ÏÇ ²åñÇÉ.- 6, ¶³Éëï»³Ý 13, ̳Õϳ½³ñ¹ Ú³çáñ¹ ß³µ³ÃÁª ²åñÇÉ 14-¿Ý 19 ²õ³· Þ³µ³ÃÝ ¿ ÇëÏ 20 ²åñÇÉÇ ÎÇñ³ÏÇ ûñÁ êáõñµ Ú³ñáõû³Ý ¼³ïÇÏÇ îûÝÝ ¿£ ¸Æô²Ü ²¼¶²ÚÆÜ ²è²æÜàð¸²ð²Ü
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 27 سñï 2014
Հայոց ցեղասպանութեան ու հայ կանանց կրկնակի ցաւին մասին ծագումով քիւրտ լրագրողի անդրադարձը
Ք
րտական արմատներով թուրք լրագրող Մուճկան Հալիս «Տեմոքրաթ Հապեր» կայքին վրայ լոյս տեսած յօդուածը նուիրած է Հայոց ցեղասպանութեան իբրեւ հետեւանք կրկնակի տուժած հայ կանանց՝ անոնց բռնաբարութիւններու, բռնի իսլամացման եւ ստրկացման դէպքերուն։ Ստորեւ յօդուածը. «Հայոց ցեղասպանութեան մինչեւ օրս անտեսուած յուշերէն մէկը սեռական կողմն է, այսինքն՝ Ցեղասպանութեան կանացի դէմքը։ Այո՛, ցեղասպանութիւնը հայ կանանց համար կրկնակի ցաւ էր, որովհետեւ անոնց համար ատիկա միաժամանակ բռնաբարութիւններ, բռնի ամուսնութիւններ, ստրկացում կը նշանակէր։
ԲՌՆԱԲԱՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐ
1915-ին, հայ կանայք թէ՛ իրենց հայրենիքէն արտաքսուեցան, թէ՛ իրենց ամուսինները, եղբայրները, զաւակները կորսցուցին, թէ՛ պարբերաբար բռնաբարութիւններու զոհ դարձան…։ «Մինչեւ հիմա այդ թեմայով ուսումնասիրութիւններու թիւը շատ քիչ է։ Մինչեւ մեր օրերը ողջ մնացածները իրենց բանաւոր պատմութիւններուն մէջ բռնաբարութիւնները կամ մեղմացուցած են, կամ կը շրջանցեն։ Ատիկա ցոյց կու տայ, որ կանայք չեն ուզեր խօսիլ այդ բռնութեան մասին։ Նոյն աղբիւրները կը նշեն, որ տղամարդիկ ալ այդ թեմայի շուրջ խօսիլ չեն ուզեր կամ ալ կը նշեն, որ ատիկա պատմելը շատ դժուար է։
ԱՌԵՒԱՆԳՈՒԱԾ, ԻՍԼԱՄԱՑԱԾ ԿԱՆԱՅՔ
«Հայ կանայք ցեղասպանութեան հետեւանքով ապրեցան նաեւ բռնի իսլամացումը։ Ենթադրութիւններ կան, որ 200 հազար հայ կին ցեղասպանութեան ընթացքին եւ ատկէ ետք
իսլամացուեցան, ձուլուեցան։ «Հայ կիներու հանդէպ իրագործուած բռնաբարութիւններուն կը յաջորդէին բռնի ամուսնութիւնները։ Իսլամացած հայ կիները ժամանակի ընթացքին կը մոռնային իրենց ինքնութիւնն ու մայրենի լեզուն։ Անոնցմէ շատերը իրենք զիրենք եւ իրենց հարազատները փրկելու համար բացի իսլամանալէ այլ ելք չէին ունենար։
ՏԱՏԻԿՆԵՐՈՒ ԴԱՋՈՒԱԾՔՆԵՐԸ
«Իսլամացած կանայք աւելի ուշ իսլամ տղամարդոց հետ կ՚ամուսնանային, եւ ըստ աւանդութեան, հինա կը քսէին։ Այդ հինաները կամ դաջուածքները մէկ այլ նշանակութիւն ալ ունէին։ Բեմադրիչ Սիւզան Խարտալեանի «Մեծ մօրս դաջուածքները» շարժանկարը ճիշդ ատոր նուիրուած է։ Շարժանկարը Հայոց ցեղասպանութենէն վերապրած, «մարմինը վաճառելու» ստիպուած հազարաւոր մոռցուած կանանց մասին է։ Անոնց մարմիններուն այլ մարդոցմէ տարբերելու համար դաջուածքներ կային։ «Խարտալեանը կը նշէ, որ իր շարժանկարը ընտանիքի գաղտնիքը բացայայտող ճանապարհորդութիւն մըն է։ «Խանըմ նենեն բոլորի նման չէր։ Ես անոր իբրեւ չար սիրտ ունեցող կին մը կը յիշեմ։ Ֆիզիքական շփումը կ՚ատէր։ Երբեք չէր գրկախառնուեր, կամ համբուրեր, ձեռքի դաջուածքները կը պահէր։ Այժմ գիտեմ, թէ ինչու տատիկս շատ լաւ քրտերէն կը խօսէր։ 12 տարեկանին Եփրատի ափին բռնաբարութեան ենթարկուած էր, անոր՝ օգնութիւն հայցող աղաղակներուն արձագանգած քիւրտը զինք փախցուցած էր։ Այդ տղամարդու հետ ստիպուած ապրած է 7 տարի, ապա անգլիացի միսիոնարի օգնութեամբ փախած է։ Տատիկս տարիներ շարունակ գերիի կեանքով ապրած է։
Անոր կենդանիներու խարանելու նման խարանած են։ Թուրքերը տատիկս ոչ միայն ձեռքերը, այլ նաեւ՝ ճակատագիրը խարանած են, անոր յիշողութեան մէջ բռնութիւն, ամօթ եւ վախ դաջած են», կ՚ըսէ բեմադրիչը։ «Համաշխարհային առաջին պատերազմէն ետք՝ հայկական միութիւններն ու միսիոնարական կազմակերպութիւնները փորձեցին ազատել առեւանգուած կիները։ Յատկապէս դանիացի միսիոնար Քարեն Եփփեն, արաբ ցեղախումբերու ղեկավարներուն հետ համաձայնութիւն գոյացնելով, 2000 կին ազատեց։
ԳԵՐԻՆԵՐՈՒ ՇՈՒԿԱՆԵՐԸ
«Հայ կանանց ապրած մէկ այլ դաժանութիւն էին գերիներու շուկաները։ Այդ մասին կարելի է կարդալ Իվ Թերնոնի՝ Մարտինի ցեղասպանութեան մասին պատմող գիրքին մէջ։ «Հեղինակը կը պատմէ, որ հայ կանանց կ՚աշխատցնէին իբրեւ սեռային յարաբերութեան ստրուկներ։ «Թեռնոնի համոզումով՝ Օսմանեան կայսրութեան մէջ, 1909-էն սկսեալ պաշտօնապէս փակուած ստրուկներու շուկաները, մինչեւ պատերազմի աւարատը հայ կանանց եւ երեխաներու համար կը բացուէին։ «Վաճառողները իրենց «ապրանքէն» կարճ ժամանակի մէջ ձերբազատիլ կ՚ուզէին, այդ պատճառով՝ հայերու գինը շատ ցած էր։ 5-7 տարեկան երեխաները կրնային վաճառուիլ 5-20 ղրուշով, որ հաւասար էր մէկ գառնուկի գինին։ Երիտասարդ աղջիկը կամ 14-15 տարեկան երիտասարդը 2-3 մեժիտիէյով (արծաթ դրամ) գնորդ կը գտնէր։ Գիները կը փոխուէին հայու ընտանիքի ունեցած դիրքին համաձայն։ Այդ կանանց կամ աղջիկներուն տիրացողները ապագային կրնային օրինական ճանապարհով ձեռք բերել անոնց ունեցուածքը»։