imprenta - 13547 - 3-7-2014 - armenio_Armenio 30/06/2014 10:48 p.m. Página I
²ÏݳñÏ §²½¹³Ï¦Ç
ÚÇßáõÙ »Ù »õ å³Ñ³ÝçáõÙ
äáõ¿Ýáë ²Ûñ¿ë, ²ñųÝÃÇÝ - 83ñ¹ ï³ñÇ - ÂÇõ 13.547 - 3 ÚáõÉÇë 2014 - лé. (54 11) 4775 7595
ΰÁë¿ ÎÇñû سÝáÛ»³Ý
«Ալիեւ վտանգաւոր կը դառնայ աշխարհին համար»
Ա
նդրադառնալով Եւրոպական խորհուրդի խորհրդարանական վեհաժողովին մէջ Ազըրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի յայտարարութիւններուն, Panorama.am-ի հետ զըրոյցի ընթացքին Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի Հայ Դատի եւ քաղաքական Հարցերու գրասենեակի պատասխանատու Կիրօ Մանոյեան նշեց, որ Իլհամ Ալիեւի ելոյթը պարզապէս հեռու է առողջ բանականութենէն: Նշենք, որ Եւրոպական խորհուրդի նախարարներու կոմիտէի նիստին Ազրպէյճանի նախագահութեան ելոյթին ընթացքին Իլհամ Ալիեւ կրկին հակահայկական յայտարարութիւններով հանդէս եկաւ: Ազրպէյճանի մէջ մարդու իրաւունքներու եւ ազատութիւններու վերաբերեալ խորհրդարանական վեհաժողովի պատգամաւորներու հարցումներուն ան պատասխանած է կոպիտ ձեւով եւ մարդու իրաւունքներու ոտնահարման մէջ մեղա-
դրած եւրոպական ժողովրդավարական պետութիւնները: «Հասկնալի է, որ խօսքի ազատութիւն է, ով ինչ կ՛ուզէ` կրնայ ըսել, սակայն եթէ որեւէ երկրի նախագահ այս ձեւով ու ոճով կը խօսի նման ատեանի մէջ, եթէ մարդ այդքան սուտ խօսելու համարձակութիւն ունի եւ խօսքի ազատութեան անւան տակ Եւրոպայի խորհուրդին մէջ կը հանդուրժուի ատիկա, կը սկսիմ մտածել, թէ արդեօք այդ ատեանին մէջ մենք պէ՞տք է մնանք, թէ՞ ոչ: Չեմ
պատկերացներ, թէ ինչպէ՛ս կարելի է խօսիլ նման մարդու հետ», ըսաւ Մանոյեան: Ըստ Մանոյեանի, Ազըրպէյճանի նախագահի իւրաքանչիւր ըսածին հայատեաց էութիւնը յստակ պէտք է ներկայացուի միջազգային հանրութեան, եւ պէտք չէ մտածել, որ ուրիշներ խնդիրները կը պատկերացնեն այնպէս, ինչպէս մենք: «Ալիեւ կ՛ըսէ, թէ Հայաստանի նախագահը ըսած է, որ հայ-ազրպէյճանական տագնապը կրօնական է: Այսինքն` այդ նոյն սրահին մէջ Հայաստանի նախագահի ըսածը այդքան գլխիվայր ներկայացնելը, ալ չեմ ըսեր անոր յայտարարութիւնը, թէ այսօրուան Հայաստանը հին ազրպէյճանական տարածք է, զարմանալի է ուղղակի: Այդ մարդը քիչ մըն ալ որ շարժի, ուղղակի պէտք է կապել-տանիլ` իբրեւ գլուխը կորսնցուցած մարդ, որ կրնայ վըտանգ ներկայացնել աշխարհին համար», շեշտեց Մանոյեան:
Հայաստան եւ Լեռնային Ղարաբաղ ԵԱՀԿ-էն կը պահանջեն ԼՂՀ-Ի մասնակցութիւն բանակցային գործընթացներուն
Հ
այաստանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի միջ-խորհըրդարանական յանձնաժողովը դիմեց ԵԱՀԿ Մինսկի խումբի համանախագահներուն՝ բանակցային գործընթացներու բոլոր փուլերուն Լեռնային Ղարաբաղի լիարժէք մասնակցութիւն ապահովելու համար: Պատգամաւորները Մինսկի խումբին մէջ համանախագահող երկիրներուն կոչ ուղղեցին գործնական քայլեր ձեռնարկել Հայաստանը, Լեռնային Ղարաբաղի եւ Ատրպէյճանի սահմանագիծէն դիպուկահարներու հեռացման, միջադէպերու հետաքննութեան եւ ժողովուրդներու միջեւ ատելութիւն սերմանող յայտարարութիւններու ու գործողութիւններու բացառման ուղղութեամբ: Լեռնային Ղարաբաղը իբրեւ հակամարտութեան կարգաւորման լիիրաւ կողմ, յիշեցնեմ, բանակցային գործընթացին չի մասնակցիր 1998 թուականէն: Հայաստանի Ազգային ժողովի փոխ-
նախագահ Էդուարդ Շարմազանովը (ՀՀԿ) «Ազատութեան» հետ զրոյցին ընթացքին ըսաւ՝ առանց Լեռնային Ղարաբաղի մասնակցութեան բանակցային գործընթացին, հնարաւոր չէ ակնկալել լուրջ առաջընթաց: «Սրանով թէ՛ Հայաստանի Հանրապետութիւնը, թէ՛ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնը յստակ ազդակ են յղում միջազգային հանրութեան եւ առաջին հերթին՝ Մինսկի խումբի համանախագահ երեք երկիրներուն եւ անոնց նախագահներուն, որ թէ՛ Հայաստանը եւ թէ՛ Լեռնային Ղարաբաղը պատերազմ չեն ցանկանում: Մենք բացառապէս խաղաղ բանակցութիւններու կողմնակից ենք: Եւ մենք պատրաստ ենք դուրս հանել դիպուկահարներին: Եթէ մենք ուզում ենք բանակցութիւնների վերսկսում կամ բանակցութիւնների ակտիւացում, ապա այստեղ նաեւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնը, որպէս զինադադար
կնքած կողմերից մէկը, պատրաստ է ամբողջութեամբ ներգրաւուել», ըսաւ Շարմազանովը: Հարցին, թէ կարելի է այս քայլը դիտարկել որպէս հայկական կողմէ բանակցութիւնները ակտիւացնելու նախապայման է, ան արձագանգեց. «Սա ոչ թէ պայման է կամ նախապայման է, սա անհրաժեշտութիւն է՝ տրամաբանական եւ կարեւոր անհրաժեշտութիւն, առանց որի հնարաւոր չէ առաջընթաց: Որովհետեւ որեւէ մէկը՝ ո՛չ Հայաստանը, ո՛չ Ատրպէյճանը, ո՛չ համանախագահ երկրներից որեւէ մէկը ո՛չ բարոյական, ո՛չ իրաւական, ո՛չ էլ պատմական իրաւունք ունեն առանց Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի որոշելու նըրանց ճակատագիրը: Իսկ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը ինքը իր ճակատագիրը որոշել է եւ պէտք է վերադառնայ բանակցային սեղան, որպէսզի ինքը, որպէս կողմ, ներկայացնի իր շահերը»:
«Հասարակաց ապագայ» եւ միակողմանի հատուցում
Թ
ուրքիոյ Արտաքին գործոց նախարարին վերջին յայտարարութիւնը որեւէ նոր տուեալ չ՛ապահովեր Անգարայի կողմէ որոշ ժամանակէ ի վեր կիրարկութեան դրուած թաւշեայ ժխտողականութեան քաղաքականութեան մէջ: Ուղերձը նոյն յստակութեամբ բանաձեւուած է: Իր վարչապետը «խաղաղասիրական մեծ քայլ առած է»: Կատարուածը ցաւակցութենէն անդին «յարատեւ խաղաղութեան» առաջադրանքով հասարակաց ապագայի ապահովման միտող ծրագիր է: Բնականաբար պիտի հետեւէր հայկական կողմէն առնուելիք համապատասխան քայլի սպասումը: Մինչեւ հոս նոյն յանկերգն է: Այս բանաձեւի իրականացման համար ներկայացուող հիմնաւորումները որոշակի դիտարժանութիւն կ՛ապահովեն: Անոնք հետեւեալներն են.Թուրքիոյ եւ Հայաստանի Հանրապետութեան միջեւ նոր եւ աւելի հիմնաւորուած խաղաղութեան ժամանակաշրջան մը կը սկսի, եթէ մտաւորականներ եւ քաղաքագէտներ երկու կողմերուն միջեւ հոգեբանական պատուարները յաղթահարելու եւ արդար յիշողութիւն մը կառուցելու համար իրենց ներդրումը ունենան: Նախքան յաջորդ կէտերուն անցնիլը, պահ մը կեդրոնանանք առաջին այս հիմնաւորումին վրայ: Առաջարկուածը գուցէ մասնագէտներու աշխատանք է, եւ եթէ կը խօսուի հոգեբանական պատուարները յաղթահարելու մասին, մտաւորականներէն եւ քաղաքագէտներէն առաջ գուցէ հոգեբաններու կարիքը զգացուէր, ուսումնասիրելու համար երկու կողմերուն միջեւ գոյացած հոգեբանական պատուարներուն պատճառները: Բայց այստեղ, խորքին մէջ թրքական միեւնոյն յանկերգային առաջարկին մէկ տարբերակն է, որ սահած է Տաւութօղլուի յայտարարութեան մէջ: Մտաւորականներ ըսելով, Անգարայի վարիչը խորքին մէջ կը հասկնայ պատմագէտներ եւ գիտակցաբար բառին չօգտագործումով կ՛առաջադրէ պատմաբաններու միացեալ յանձնաժողովի միեւնոյն ծուղակը: Նոյն Տաւութօղլուն կը պատասխանէ՞ արդեօք Ցեղասպանութեան 100ամեակի պետական յանձնաժողովի նիստի բացումին նախագահ Սարգսեանի այն յայտարարութեան, որ արխիւներու ուսումնասիրութեան կարիքը չկայ համոզուելու համար, որ դէպքերը Ցեղասպանութիւն էին: Առաջին հիմնաւորումին մէջ, թուրք նախարարը կը խօսի արդար յիշողութիւն մը կառուցելու անհրաժեշտութեան մասին: Պարզ է ակնարկը: Հայերը կ՛ապրին անարդար յիշողութեամբ: Եթէ արդարացման ենթարկենք յիշողութիւնը, ապա այնտեղ պիտի յայտնուի հասարակաց ցաւը, որ նաեւ թուրքերունն է: Այստեղ ահա կը սկսի աշխատիլ Անգարայի միւս թեզը, որ կառուցուած է զոհերու համահաւասարեցման ըսկզբունքին վրայ: Արդար յիշողութիւնը դժուար թէ այլ բացատրութիւն ունենայ: Հիմնաւորումները կը զարգանան. եթէ արդար յիշողութիւնը չկայանայ, այլ ուժեր պիտի շահարկեն հայ-թուրք հակամարտութիւնը եւ երկու կողմերը պիտի ենթարկուին շահագործումի: Ներկայ գոյավիճակի պահպանման, առ այդ թէ՛ հայերու եւ թէ՛ թուրքերու շահագործման ենթակայ մնալու պատասխանատուութիւնը հայկական կողմին է, ուրեմն, ըստ թուրք դիւանագէտի տրամաբանութեան: Աւելի՛ն. հայկական կողմը այսպիսով պատասխանատուութեան տակ կը դրուի ոչ միայն հասարակաց անցեալի ճիշդ գնահատականը չտալու, այլ նաեւ գրաւի տակ դնելու երկու ժողովուրդներու հասարակաց ապագան: Կարմիր թելի պէս բոլոր հիմնաւորումներուն մէջ կը գծուի հասարակաց բառը. հասարակաց անցեալ, հասարակաց պատմութիւն, հասարակաց ցաւ, հասարակաց յիշողութիւն, եւ հիմա` հասարակաց ապագայ: Հասարակացումի այս քաղաքականութիւնը, որ խորքին մէջ թաւշեայ ժխտողականութիւն է, կը յատկանշէ 100ամեակին թրքական ռազմավարութիւնը: Կը թուի, թէ հասարակաց ապագայ կառուցելու բազմաթիւ առաջարկներ պիտի ստանայ հայկական կողմը Անգարայէն: Հայկական պատասխանը բոլոր խնդիրները հասարակացնելու թրքական այս խաղին լսուեցաւ քոնկրեսի ժողովասըրահներուն մէջ, երբ հատուցման բանաձեւը 4347 համարակալումով արտաքին յարաբերութիւններու յանձնախումբին անունով Անգարայէն պահանջեց իրաւատիրոջ վերադարձընել քրիստոնէապատկան գոյքերը: Հատուցման իրաւաքաղաքական հոլովոյթը, 100ամեակի արդէն հիմնական փուլին մէջ, ծայր առած է: Եւ այստեղ հոգեբաններէն եւ մտաւորականներէն առաջ իրաւագէտները աշխատանք ունին կատարելիք: Եւ կը կատարեն արդէն:
imprenta - 13547 - 3-7-2014 - armenio_Armenio 30/06/2014 10:48 p.m. Página II
ARMENIA
II
Ð.Ú.¸.
Âáõñùdz
գաղտնապահութիւնը կը շարունակուի Տինքի սպանութեան հարցով
Պ
ՈԼԻՍ, «Մարմարա».- Հրանդ Տինքի սպանութեան դատավարութիւնը կը շարունակուի՝ առանց շօշափելի արդիւնքի մը հասնելու կամ մօտենալու։ Թէեւ դիւրին չէ թափանցել դատական կնճռոտ գործողութիւններու եւ կանոններու իմաստէն ներս ու յստակ կերպով հասկնալ, թէ դատավարութիւնը ո՞ր հանգրուանին կը գտնուի, հաղորդուած լուրերէն կարելի է ենթադրել, որ կայ ուժ մը, որ կը դիմադրէ լուծումի մը յանգիլ ուզող դատարանին։ Դատարանը նախորդ նիստէն ի վեր որոշած էր ՄԻԹը (Թուրքիոյ գաղտնի գործակալութեան) հարցաքննել այն մասին, թէ պետական գաղտնիքի հանգամանք ունէի՞ն արդեօք այն փաստաթուղթերն ու տեղեկութիւնները, որոնք Թուրքիոյ խորհրդարանի Պետական հարուածներու հետաքննութեան յանձնախումբին ղրկուած էին եւ որոնց մէջ Տինքի սպանութեան մասին տեղեկութիւններ կային։ Հետաքրքրական է, որ ՄԻԹը դատարանի այս հարցումին պատասխանած է՝ ըսելով, որ կազմակերպութիւնը յանգած է այն եզրակացութեան, որ այս մասին տեսակէտ չի կրնար պարզել։ Այլ խօսքով՝ ՄԻԹը չի կրնար կամ չ՛ուզեր կարծիք յայտնել այն մասին, թէ այս տեղեկութիւնները պետական գաղտնիքի սահմաններուն մէջ կը մտնե՞ն, թէ ոչ։ Դատարանը, սակայն, չէ գոհացած ՄԻԹի այս պատասխանով։ Դատական խորհուրդը նոր դիմում կատարած է՝ ըսելով, որ եթէ ՄԻԹը տեղեկութիւն չի կրնար տալ, ապա գոնէ թող ցոյց տայ մարմին մը, որ այս մասին տեղեկութիւն կրնայ տալ։ Դատարանը Տինքի սպանութեան դատավարութեան յաջորդ նիստի թուական իբրեւ, որոշեց Հոկտեմբեր 17ն։
Ð᷻ѳݷÇëï
ÎÇñ³ÏÇ, 6 ÚáõÉÇë 2014ÇÝ, Û³õ³ñï ê. ä³ï³ñ³·Ç, Ñ᷻ѳݷëï»³Ý å³ßïûÝ åÇïÇ Ï³ï³ñáõÇ ê. ¶ñÇ·áñ Èáõë³õáñÇã سÛñ î³×³ñÇÝ Ù¿ç, Ù»ñ ëÇñ»ÉÇ Ùûñ³ùñûçª
àÕµ. ²Ü²ÐÆî ØÊƲðº²Ü-Ⱥôàܺ²Ü-Ç
Ù³Ñáõ³Ý ù³é³ëáõÝùÇÝ ³éÇÃáí£ Ü»ñϳÛë ÏÁ ͳÝáõó³Ý»Ýù Ç ·ÇïáõÃÇõÝ Ù»ñ ³½·³Ï³ÝÝ»ñáõÝ »õ µ³ñ»Ï³ÙÝ»ñáõÝ£ øñáçáñ¹ÇÝ»ñÁª ²Ýïñ¿³, êÇÉídz, ²ïñÇ³Ý »õ Üáñ³ Êáõ³Ý سÝáõ¿É ÀÝï³Ý»Ï³Ý µáÉáñ å³ñ³·³Ý»ñÁ
Ð᷻ѳݷÇëï
ÎÇñ³ÏÇ, 6 ÚáõÉÇë 2014ÇÝ, Û³õ³ñï ê. ä³ï³ñ³·Ç, Ñ᷻ѳݷëï»³Ý å³ßïûÝ åÇïÇ Ï³ï³ñáõÇ ê. ¶ñÇ·áñ Èáõë³õáñÇã سÛñ î³×³ñÇÝ Ù¿ç, Ù»ñ ëÇñ»ÉÇ Ùûñ »õ Ùûñ³ùñûçª
àÕµ. èàê² ØÊƲðº²Ü-êø²ÒÆà²-Ç
Ù³Ñáõ³Ý ². ï³ñ»ÉÇóÇÝ ³éÇÃáí£ Ü»ñϳÛë ÏÁ ͳÝáõó³Ý»Ýù Ç ·ÇïáõÃÇõÝ Ù»ñ ³½·³Ï³ÝÝ»ñáõÝ »õ µ³ñ»Ï³ÙÝ»ñáõÝ£ ¸áõëïñÁª êÇÉídz øñáçáñ¹ÇÝ»ñÁª ²ïñdzÝ, ²Ýïñ¿³ »õ Üáñ³ Êáõ³Ý سÝáõ¿É ÀÝï³Ý»Ï³Ý µáÉáñ å³ñ³·³Ý»ñÁ
Av. Callao 1162 - Buenos Aires info@hotelwilton.com.ar
4812-4993 www.hotelwilton.com.ar
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 3 ÚáõÉÇë 2014
Յ
Շուէտի մէջ Հայ Դատի Յանձնախումբի կազմութիւն
ունիս 29ին Սթոքհոլմի հայկական կեդրոնէն ներս, տեղի ունեցաւ Շուէտի մէջ Հայ Դատի Յանձնախումբի կազմութեան պաշտօնական յայտարարութիւնը: Միջոցառումը իրենց ներկայութեամբ պատւած էին, Հայաստանի Հանապետութան դեսպան՝ Արտակ Աբիդոնեանը, հիւպատոս՝ Դաւիթ Մանուկեան, հայկական միութիւններու համադրող կեդրոնի նախագահ՝ Կառլէն Մանսուրեան, Հ.Յ.Դ. Շուէտի Կոմիտէի ներկայացուցիչ՝ Արմենակ Մահտէսեան, եւ միութիւններու ներկայացուցիչներ: Նախ խօսք առաւ Արմենակ Մահտէսեան, որ Հայ Դատի Յանձնախումբի կազմութիւնը Շուէտի հայկական համայնքին համար պատմական իրադարձութիւն մը նկատեց: Ապա՝ իր կարգին դեսպանը, շնորհաւորական մաղթանքը ուղեց յանձնախումբի անդամներուն, իր համոզումը յայտնելով, թէ դեսպանութիւն եւ Հայ Դատի Յանձնախումբ սերտ գործակցութիւն պիտի ունենան մեր ազգային խնդիրներուն շուրջ: Եւրոպայի Հայ Դատի Յանձնախումբի նախագահ՝ գասպար Կարապետեան բացատրելէ ետք, նոր կազմուող Հ.Յ.Դ. Հայ Դատի Յանձնախումբերուն կարեւորութիւնը շեշտեց, թէ վերջին ութ ամիսներու ընթացքին Շուէտինը Հայ Դատի Յանձնախումբի չորրորդ կազմութիւնն է, Ռումանիոյ, Լեհաստանի եւ Աւստրիոյ յանձնախումբերու կազմութենէն ետք: Աւելցուց, թէ այս գործընթացը պիտի շարունակուի եւ մինչեւ տարեվերջ պիտի կազմուին երկու նոր յանձնախումբեր եւս:
Ան հանգամանօրէն ներկայացնելէ ետք ներկայիս մեր ժողովուրդի դիմագրաւող ազգային գերխնդիրներն ու մարտահրաւէրները, իր համոզումը յայտնեց, թէ Հայ Դատի Յանձնախումբերու ցանցի ընդլայնումով եւ նուիրեալ անձերու մասնակցութեամբ, Հայ Դատի աշխատանքներու իրագործումը եւ մեր հիմնախնդիրներու հետապնդումը աւելի լայն կերպով ծրագրուած կարելի պիտի ըլլայ եւ աւելի մեծ թիւով երկիրներու մէջ համակարգուած ձեւով զանոնք ընթացքի մէջ դնել: գասպար Կարապետեան յաջողութիւն մաղթեց նոր յանձնախումբի անդամներուն, յայտնելով, թէ Եւրոպայի Հայ Դատի Յանձնախումբը ամէն կերպ պիտի զօրակցի իրենց աշխատանքներուն: Յանձնախումբի ատենապետ Արշակ գաւաֆեան հաւաստիացուց, թէ Հայ Դատի Յանձնախումբը կարելին պիտի ընէ արդարացնելու իր առաքելութիւնը եւ արդէն անմիջապէս պիտի մշակուի կարճաժամկէտ ծրագիր ի տես Շուէտի խորհրդարանական ընտրութիւններուն, որոնք տե-
Ð᷻ѳݷÇëï
ÎÇñ³ÏÇ, 6 ÚáõÉÇë 2014ÇÝ, Û³õ³ñï ê. ä³ï³ñ³·Ç, Ñ᷻ѳݷëï»³Ý å³ßïûÝ åÇïÇ Ï³ï³ñáõÇ ê. ¶ñÇ·áñ Èáõë³õáñÇã سÛñ î³×³ñÇÝ Ù¿ç, Ù»ñ ëÇñ»ÉÇ Ùûñ »õ Ù»Í Ùûñª
àÕµ. ìÆðÊÆÜƲ ØÊƲðº²Ü-غðøàôðÆú-Ç
Ù³Ñáõ³Ý 2ñ¹ ï³ñ»ÉÇóÇÝ ³éÇÃáí£ Ü»ñϳÛë ÏÁ ͳÝáõó³Ý»Ýù Ç ·ÇïáõÃÇõÝ Ù»ñ ³½·³Ï³ÝÝ»ñáõÝ »õ µ³ñ»Ï³ÙÝ»ñáõÝ£ ¼³õ³ÏÝ»ñÁª ²ïñdzÝ, ²Ýïñ¿³ »õ Üáñ³ ÂáéÁª Êáõ³Ý سÝáõ¿É ÀÝï³Ý»Ï³Ý µáÉáñ å³ñ³·³Ý»ñÁ
ղի պիտի ունենան Սեպտեմբեր ամսին: Շուտով նաեւ պիտի մշակուի յանձնախումբի գործունէութեան ամբողջական ծրագիրը: Ան խնդրեց նաեւ միութիւններու ներկայացուցիչներէն, որ զօրավիգ կանգնին յանձնախումբի աշխատանքներուն: Հանդիպումի աւարտին տեղի ունեցաւ զրոյց, որուն ընթացքին գասպար Կարապետեան մանրամասնօրէն պատասխանեց ներկաներու կատարած հարցումներուն:
Հ.Յ.Դ ԵւրՈՊԱՅԻ ՀԱՅ ԴԱՏԻ ՅԱՆձՆԱխՈւՄԲԻ գրԱՍԵՆԵԱԿ Պրիւքսել
г۳ëï³Ý
²ÙµáÕç ·ÇõÕÁ ÍáõËÇ Ù¿ç ¿ñ
Ազրպէյճան ռմբակոծեց Այգեպար
Ա
զրպէյճանական կողմի ռմբակոծութեան պատճառով Տաւուշի մարզի սահմանամերձ չէզոք հատուածին մէջ հրդեհ բռնկեցաւ: Հակառակորդը մօտ 2 ժամ ռմբակոծեց սահմանամերձ Այգեպար, Ներքին Կարմիրաղբիւր եւ Բարեկամաւան գիւղերը, որոնք զգալի վնասներ կըրած են: «Երկիր»ի հետ զրոյցի մը ընթացքին Այգեպար գիւղի գիւղապետ Անդրանիկ Այդինեան յայտնեց, որ «ամբողջ գիւղը ծուխի մէջ է, ազրպէյճանական կողմը անկանոն կերպով կրակած է Այգեպարի վրայ: գիւղի տուներէն մէկը հրկիզուած է, գիւղացիները շուտով կրցած են մարել այդ հրդեհը»: Նշենք, որ ռմբակոծութեան պատճառով վնասւած է գիւղի կազատար խողովակը, որ արդէն վերականգնուած է: գիւղապետին խօսքով` ամէն օր ռմբակոծութիւններուն պատճառով, միւս կորուստներէն բացի առնուազն 8 տուն կը վնասուի:
imprenta - 13547 - 3-7-2014 - armenio_Armenio 30/06/2014 10:48 p.m. Página III
ARMENIA
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 3 ÚáõÉÇë 2014
Ֆ
րանսացի տնտեսագէտ Թոմաս Փիքեթթիի «Կապիտալը 21րդ Դարուն» գրքին անգլերէն թարգմանութիւնը եւ անոր տարածումը անգլիախօս երկիրներու, ի մասնաւորի Միացեալ Նահանգներուն, մէջ տեղի տուաւ դեռեւս շարունակուող բանավէճի մը՝ վերջին երեք տասնամեակներուն պարտադիր անտեսման ենթարկուած ու լռութեան մատնուած անհաւասարութեան հիմնախնդրին շուրջ: Փիքեթթի, եթէ փորձենք արագօրէն ամփոփել իր թէզը, ոչ միայն առարկայան փաստարկներով եւ տնտեսագէտներուն այնքան հաճելի ուսողական հաշուարկներով կը վերահաստատէ Մարքսեան տեսութիւնը, այլ ահազանգ կը հնչէ 19րդ դարուն կապիտալի կուտակման եւ աշխատանքի շահագործման տրամախոհութենէն ծնունդ առած անհաւասարութեան շատ աւելի արմատականօրէն կեղեքիչ կուտակուող եւ ֆինանսական եկամուտի հետամուտ կապիտալի արդիւնքով արդէն առկայ ու խորացող անհաւասարութեան մասին: Ֆրանսացի տնտեսագէտը առաջինը չէ անշուշտ, որ ի մասնաւորի 1990ական թուականներուն Պաղ Պատերազմի աւարտով արագընթաց կշռոյթով համաշխարհայնացող ազատ շուկայակական յարաբերութիւններէն ծնունդ առնող ճգնաժամերու մասին զգուշացուցած է: Բայց շատ հաւանաբար քիչերէն է որոնց տեսութիւնները Աջի օրգանական մըտաւորականներուն զօրաշարժի ենթարկած են: քիչ կը պատահի, օրինակի համար, որ ազատական մտածողութեան հիմնաղբիւր հանդիսացող Տհը Իքոնոմիսթը ձախակողմեան հակումներով տնտեսագէտի մը այնքան լուրջի առնէ, այսինքըն՝ անոր գրածներով այնքան մտահոգուի, որ խմբագրականով մը անդրադառնայ անոր: Թէկուզ եւ յաւուր պատշաճի ընդունելէ յետոյ անոր տեսութեան կուռութիւնը վերադառնալու իր գաղափարախօսական դիրքերուն՝ զանոնք վերահաստատելու համար, ինչպիսին է պարագան շաբաթաթերթի Մայիս 3ի համարի կիսահեգնականօրէն «Մարքսէն ալ մեծ» խորագրուած առաջնորդողը: Փիքեթթիի տեսութիւնը չէ որ այնքան կը նեղէ կապիտալի երկրպագուներուն որքան իր եզրակացութիւններէն ոմանք, ի մասնաւորի՝ եկամուտի վերաբաշխումի հոլովոյթին էապէս քաղաքական բնոյթը: Այլ խօսքով՝ շուկայական յարաբերութիւններու հաւասարակըշռական կախարդանքը չէ որ հարստութեան վերաբաշխումի անհաւասարութեան չափը կը ճշդէ, այլ՝ պետութեան միջամտութիւնը՝ հարկային քաղաքականութեան ընդմէջէն: Արդ, ինչպէս գրքին բնագիրը անոր հրատարակիչ Հարվըրտ Եունիվըրսիթի Փրեսսի խնդրանքով կարդացած Փրինսթըն Հա-
III
î»ë³Ï¿ï
21րդ դարու կապիտալի -եւ թշուառութեան- հայկական բաժինը
մալսարանի տնտեսագէտ Տանի Ռոտրիք կը գրէ Փիքեթթիի երեւոյթին (Ցայթկայսթ) մասին՝ յատկապէս Միացեալ Նահանգներուն մէջ գրքին գտած մեծ յաջողութիւնը կը բացատրուի նաեւ այն իրողութեամբ որ անցնող հինգ տարիներուն, մինչ տնտեսական աճը կը վերադառնար 2008ի ֆինանսական ճգնաժամէն յետոյ ընչազուրկերու թշուառութիւնը չէր բարելաւեր իսկ միջին դասակարգի աշխատավարձերը կը մնային լճացած վիճակի մէջ եւ կենսամակարդակի բարելաւման ուղղութեամբ սոցիալական տեղաշարժը կը բացառւէր: Արդարեւ, ծանօթ է որ այդ ճգնաժամէն դուրս գալու համար Օպամա ունէր տնտեսական քաղաքականութեան ուղղուածութիւնը զգուշաւոր կերպով փոխելու ուղղափառութենէն դէպի նոր-քէյնեզականութիւն որուն ջատագովն էին Ճոզըֆ Սթիկլիթցի եւ Փօլ քրուկմընի նման տնտեսագէտներ: Սակայն Օպաման նախընտրեց շարունակականութիւն տալ համակարգին, վստահեցաւ ճգնաժամին անխուսափելիութիւնը կամաւոր կերպով անտեսած փորձագէտներու, որոնք, ի վերջոյ, քանի մը դրամատուն «պատժեցին» մնացեալներուն փրկելու ի խնդիր՝ «շատ մեծ է իյնալու համար» տրամաբանութեան հիմամբ: Ճգնաժամէն ամենէն աւելի տուժած կարիքաւոր խաւին Օպամա խոստացաւ վերականգնել հանրային առողջապահութեան համակարգը, բայց այդ նոյնիսկ շատ համարեցին ազատ շուկայականութեան ֆունտամենթալիստներ եւ գոնկրէսէն ներս իրենց կամակատարներու ճամբով խեղաթիւրեցին Մետիքէրի եւ Մետիքէյտի սկզբնական ծրագիրները: Նոյն տրամաբանութեան հետեւեցան ճըգնաժամէն շատ աւելի ազդուած եւրոպացիները, որոնք իրենց ժողովուրդներուն մինչեւ այսօր կը պարտադրեն ժուժկալութեան լեղի դեղահատը առանց որ անոր ենթադրաբար առողջական ազդեցութիւնը դեռեւս զգացուի: Այս քաղաքականութեան արդիւնքով՝ նոյնիսկ յանցագործ գործարարքներու կասկածանքի տակ եղող խոշոր դրամատուներ իրենց պատճառած ճգնաժամէն հինգ տարի անց աւելի եւս ամրապնդած են իրենց դիրքերը: Դրամատուներու մէջ անյայտօրէն, ոչ-թափանցիկ կերպով կուսակուող ֆինանսական մեծ կապիտալի եւ անոր ոչ-արդիւնաբեր ներդրումի երեւոյթին մասին է Փիքեթթիի աշխատասիրութիւնն ու զգուշացումը: Այսպէս, այդ կուտակւած դրամագլուխը կը ներդրըւի համաշխարհային մասշտապով մէկ տոկոս մեծ դրամատէ-
րերու ընչաքաղցութեան անկարելի բաւարարութիւն տալու համար: Աւելի մտահոգիչ է պետութիւններու տնտեսական քաղաքականութիւնը, որ հակամէտ է այս իրավիճակը պահպանելու՝ ի ծառայութիւն առանձնաշնորհեալ գլոպալ դասակարգի մը շահերուն եւ ի հեճուկս մարդկութեան ինիսունին տոկոսին: Անգլիական Սանտէյ Թայմզ օրաթերթին համաձայն Լոնտոնի մէջ կը բընակին 72 անձնաւորութիւններ որոնց սեփական հարստութիւնը մէկուկէս միլիառ տոլարէն աւելի է, Մոսկուայի նոյն յատկանիշերով բնակիչներու թիւը 48 է, ապա կու գան Նիւ Եորքը (43), Սան Ֆրանսիսքօն (42) եւ Լոս Անճելըսը (38): Սպանիոյ մէջ իշխանութեան վրայ գտնըւող աջ-պահպանողական Ժողովրդային Կուսակցութեան անցուցած վերջին օրէնքին համաձայն երկրին մէջ մնայուն բնակութիւն հաստատելու արտօնութիւն կը տրուի արտաԵՄ որեւէ երկրի քաղաքացիի որ պատրաստ է երկրին մէջ հինգ հարիւր հազար Եւրոյի արժէքով բնակարան գնել կամ՝ կառավարութեան պարտքէն երկու միլիոն Եւրոյի արժողութեամբ բաժնեթղթեր ձեռք բերել: Պատճառաբանութիւնը միեւնոյնն է՝ այդ ներդրումները որպէս թէ անհրաժեշտ են աշխատատեղիներու ստեղծման համար: Իրականութիւնը սակայն այն է որ այդ ներդրումներէն լաւագոյն պարագային կ’օգտուին շատ սահմանափակ թիւով անձեր կամ ձեռնարկութիւններ: Մինչ այդ, Սպանիոյ սահմանապահները իրենք իրենց թոյլ կու տան կրակ բանալու ապօրինի գաղթականներու վրայ՝ ստիպելով անոնց որ իրենց բաղդը Միջերկրականի ջուրերուն մէջ, կամ ծովուն յատակը, փնտռեն... Եւրոպական արժէքներուն նոր արժանացած Պուլկարիան արդէն շատ աւելի բացայայտօրէն ծախու հանած է ԵՄի անձնագիրը. ոեւէ անձ որ ութ հարիւր հազար Եւրոյի գումար ներմուծէ երկրի ֆինանսական համակարգին մէջ՝ քաղաքացիութիւն կը ստանայ: Տնտեսական այս քաղաքա-
կանութիւնները պատճառ են անհաւասարութեան խորացման: Ֆրանսուա Պուրկինեոն, որ եկամուտի վերաբաշխման ուսումնասիրութեան մէջ մասնագիտացած համաշխարհային կերպով հանրածանօթ տընտեսագէտ մըն է, կարեւորութեամբ կը շեշտէ կապիտալի կուտակման պատմական արմատները: Հարաւային Ամերիկայի մէջ, օրինակի համար, Պրազիլ, Արժանթին, վենեզուելա, Պոլիվիա եւ Ուրուկուայ, ի շարս այլ երկիրներու, վերջին տասնամեակին մեծ յառաջընթաց արձանագրած են աղքատութեան վերացման պայքարին մէջ: Այդուհանդերձ, Լատինական Ամերիկան կը մնայ եկամուտի վերաբաշխումի իմաստով աշխարհի ամենաանհաւասար տարածաշրջանը: Անոր պատճառները, կը բացատրէ Պուրկինեոն, պատմական են եւ կ’երկարին մինչեւ տարածաշրջանի գաղութայնացման սպանական արշաւանքներու օրերը, տեղածին բնակչութեան ստրկացումն ու մերօրեայ օլիկարգային համակարգի նմանօրինակ տնտեսութեան առաջացման: Այդ օլիկարգային դասակարգն է, որ անցնող երկու հարիւր տարիներու ընթացքին, սպանական գաղութատիրութենէն ազատագրուած տարածքներուն վըրայ ազգ-պետութիւններու սահմաններէն ներս, պետական հարուածներու միջոցաւ, եւ յաճախ խաւարամիտ կաթողիկէ եկեղեցւոյ մը օրհնութեամբ, ճնշած է աշխատաւորական եւ ժողովրդային շարժումները՝ իր առանձնաշնորհեալ դիրքն ու եկամուտը պահպանելու համար: Հետեւաբար, անհաւասարութիւնը նաեւ ժառանգական է: Փիքեթթի իր աշխատասիրութեան մէջ կը շեշտադրէ որ ժառանգական հարստութիւններու վրայէն վերցուած հարկերն են որ ամենէն աւելի խորացուցած են անհաւասարութիւնը դրամատէրերու եւ միջին խաւին ու, մանաւանդ, ընչազուրկերու միջեւ: 21րդ դարու կապիտալի կայացման ու համաշխարհայնացման մէջ Հայաստանն ալ իր մասնակցութիւնը բերաւ,
թէկուզ եւ հայկական կապիտալը կարելի է բաղդատել գլոբալ կապիտալի ովկիանոսին մէջ ինկած ջուրի կաթիլի: Անշուշտ, անհրաժեշտ է սահմանել թէ ի՛նչ կը հասկնանք «հայկական կապիտալ» ըսելով. լոկ Հայաստանի հարստութի՞ւնն է այն որ առաջացած է սեփականաշնորհումներով, թէ՞ հայկական կապիտալը պէտք է հասկցուի նաեւ Սփիւռքի եկամըտային հաշուարկներով: Այս իմաստով, թերեւս աւելի ճիշդ է ըսել որ 21րդ դարու կապիտալի յորձանուտը իր հետ քաշեց տարաւ նաեւ Հայաստանն ու հայրենի ժողովուրդը, որ Լեւոն Տէր Պետրոսեանի օրով շուկայական յարաբերութիւններուն անցաւ գործընթացի «շոք»ային տարբերակով: Անոր արդիւնքով այլ ձեւաւորուեցաւ օլիկարգիկ համակարգ եւ ծընունդ առաւ թշուառութիւնը: Այսինքն՝ հայրենի ընկերատընտեսական իրավիճակը արտացոլումն է 21րդ դարու կապիտալի ամենատգեղ անհաւասարութեան պատկերին: Բայց անոր մասին չխօսուիր: Չկայ անհաւասարութիւնը հաշուարկելու պետական նախաձեռնութիւն որ առարկայական ենթահող ստեղծէր անոր նուազեցման հետամուտ քաղաքականութեան մը որդեգըրման նպատակով: Լաւագոյն պարագային, քիչ թէ շատ հաւատացեալ պետական պատասխանատուներ աղքատութեան նուազեցման քրիստոնէավայել բարեգործական ծըրագիրներ կը դնեն՝ կիրակնօրեայ աղքատախնամի պնակին մէջ դրուած ողորմութեան մը նման: Առանց անտեսելու իրենց այդ աստուածահաճոյ ժեսթին համար օլիկարգային համակարգի հոգեւոր պարթնեօր եկեղեցւոյ, կամ եկեղեցականներու, բաժին հանելու անհրաժեշտութիւնը... Բայց հարստութեան վերաբաշխումի անհաւասարութեան դէմ ազգային համաձայնութեան մը մտածել իսկ չըլլար: Չէ՞ որ աղքատներ միշտ ալ եղած են եւ օլիկարգներուն դիզած հարըս-
(Þ³ñ.Á ¿ç IV)
խ. ՏԷր ՂՈւԿԱՍԵԱՆ
imprenta - 13547 - 3-7-2014 - armenio_Armenio 30/06/2014 10:48 p.m. Página IV
ARMENIA
IV
ÐÇÝ·ß³µÃÇ, 3 ÚáõÉÇë 2014
¶³ÕáõÃÇ Î»³Ýù¿Ý
г۳ëï³ÝÇ ³é³çÇÝ Ð³Ýñ³å»ïáõû³Ý Ñéã³ÏÙ³Ý ïûݳϳï³ñáõÃÇõÝÁ ²ñÍñáõÝÇ í³ñųñ³ÝÇÝ
Ú
áõÝÇë 9ÇÝ, ²ñÍñáõÝÇ í³ñųñ³ÝÇÝ ëñ³ÑÁ ÏñÏÇÝ É»óáõÝ ¿ñ Ù³ñ¹Ï³Ýóáí: ì³ñųñ³ÝÇÝ Ñ³ÛÏ³Ï³Ý µ³ÅÝÇ ³ß³Ï»ñïÝ»ñÁÝ ³Û¹ ûñáõ³Ý ѳٳñ å³ïñ³ëï³Í ¿ÇÝ ·»Õ»óÇÏ áõ ÛÇß³ñÅ³Ý Ñ³Ý¹¿ë-ÙÇçáó³éáõÙ ÙÁ` ÝáõÇñáõ³Í ê³ñ¹³ñ³å³ïÇ Ñ»ñáë³Ù³ñïÇ »õ г۳ëï³ÝÇ ³é³çÇÝ Ð³Ýñ³å»ïáõû³Ý Ñéã³ÏÙ³Ý ïûÝ»ñáõÝ: ØÇçáó³éáõÙÇ ëÏǽµÁ, µ³óÙ³Ý Ëûëùáí ѳݹ¿ë »Ï³õ ì³ñųñ³ÝÇ Ñ³ÛÏ³Ï³Ý µ³ÅÝÇ ïÝûñ»ÝáõÑÇ ÈáõÇë³ ä³É¹³»³Ý` áÕçáõÝ»Éáí »õ Ý»ñϳ۳óÝ»Éáí ÙÇçáó³éáõÙÇÝ Ýå³ï³ÏÝ áõ ϳñ»õáñáõÃÇõÝÁ ÿ ÷áùñÇÏÝ»ñáõ »õ ÿ ٻͻñáõ ѳٳñ: ²ÛÝáõÑ»ï»õ, Ý»ñϳݻñÁ ÑÁñ³õÇñ»ó³Ý ÛáïÝϳÛë ¹ÇÙ³õáñ»Éáõ г۳ëï³ÝÇ »õ ²ñųÝÃÇÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÇõÝÝ»ñáõ ¹ñáßÝ»ñÝ áõ ÑÇÙÝ»ñÁ, áñáõ Û³çáñ¹»ó ². ¹³ë³ñ³ÝÇ ³ß³Ï»ñïÝ»ñáõ ÏáÕÙ¿ å³ïñ³ëïáõ³Í ËûëùÁ` Ù³ÛÇë 28Ç ³éÃÇõ: ØÇçáó³éáõÙÇ ÁÝóóùÇÝ í³ñųñ³ÝÇ ë³Ý»ñÁ` ëÏë»³É Ø³Ýϳå³ñ﻽¿Ý ÙÇÝã»õ ܳ˳Ïñóñ³ÝÇ 7ñ¹ ¹³ë³ñ³ÝÁ, Ý»ñϳ۳ó³Ý Çñ»Ýó å³ïñ³ëï³Í µ³Ý³ëï»ÕÍáõÃÇõÝÝ»ñáí, »ñ·»ñáí áõ å³ñ»ñáí, áñáÝó ÙÇçáóáí ϳñÍ¿ù Ó»õáí ÙÁ Ïáõ ·³ÛÇÝ í»ñ³Ñ³ëï³ï»Éáõ Ù»½Ù¿ ·ñ»Ã¿ Ù¿Ï Ñ³ñÇõñ³Ù»³Ï ³é³ç ϳï³ñõ³Í ÇñáÕáõû³Ý ϳñ»õáñáõÃÇõÝÝ áõ Ùßï³ÙÝ³Û Ý»ñϳÛáõÃÇõÝÁ: ÞÝáñÑÇõ Çñ»Ýó áõëáõóÇãÝ»ñáõ ³Ý¹³¹ñáõÝ ³ß-
˳ï³ÝùÇ »õ ÝáõÇñáõÙÇ, ÷áùñÇÏÝ»ñÁ Ïñó³Ý ³åñÇÉ Çñ»Ýó óáõó³¹ñ³ÍÁ »õ ë»÷³Ï³Ý íëï³Ñáõû³Ùµ íëï³Ñ»óÝ»É Ý³»õ Ý»ñϳݻñáõÝ ïûÝÇ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÇõÝÝ áõ Çñ»Ýó Ý»ñùÇÝ ³åñáõÙÝ»ñáõ Çñ³Ï³ÝáõÃÇõÝÁ: Æõñ³ù³ÝãÇõñ ¹³ë³ñ³Ý ÷áñÓ»ó ÇõñáíÇ Ý»ñϳ۳óÝ»É ê³ñï³ñ³å³ïÇ Ñ»ñáë³Ù³ñïÇÝ ÝáõÇñáõ³Í ³Ûë ïûÝÁ, ë³Ï³ÛÝ ÁݹѳÝáõñÁ Ù¿ÏÝ ¿ñ` ѳëÏÝ³É áõ ·Ý³Ñ³ï»É ³ÛÝ ³Ù¿Ý Ó»éùµ»ñáõÙÝ»ñÝ áõ Û³ÕóݳÏÝ»ñÁ, áñ Ñ³Û ÅáÕáíáõñ¹Ç ½³õ³ÏÝ»ñ áõÝ»ó³Í »Ý ¹³ñ»ñáõ ÁÝóùÇÝ` Ç ½ûñ³óáõÙ »õ Ç Ñ³ñ³ï»õáõÃÇõÝ ë»÷³Ï³Ý ³½·Ç: ØÇçáó³éáõÙÇ ÁÝóóùÇÝ ãå³Ïë»ó³Ý »ñ·»ñ ÝáõÇñõ³Í ê³ñï³ñ³å³ïÇÝ, ý»ï³ÛÇÝ»ñáõÝ »õ г۳ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõû³Ý, ÇÝãå¿ë ݳ»õ å³ñ»ñáí Ý»ñϳ۳ó³Ý سÝϳå³ñï»½Ç »õ ܳ˳Ïñóñ³ÝÇ ë³Ý»ñÁ, áñáÝóáí ³É ³õ»ÉÇ á•»Ïáãáõ»ó³õ áõ ·»Õ»óϳó³õ ѳݹ¿ëÇÝ ÁÝóóùÁ: ²ß³Ï»ñïÝ»ñáõ á·»õáñáõû³Ý »Ï³õ Éñ³óÝ»Éáõ Ý»ñϳݻñáõ á·»õáñáõÃÇõÝÝ áõ áõñ³ËáõÃÇõÝÁ, »õ å³Ñ ÙÁ ϳñÍ¿ù µáÉáñÁ ÙdzëÇÝ ¹³ñÓ³Ý ³åñáÕÝ áõ í³Û»ÉáÕÁ ³Û¹ ·»Õ»óÇÏ Ñ³Ý¹¿ëÇÝ: ²õ³ñïÇÝ ê³ñï³ñ³å³ïÇ Ñ»ñáë³Ù³ñïÇ Ù³ëÇÝ Ëûë»ó³õ ܳ˳Ïñóñ³ÝÇ áõëáõóãáõÑÇ êÇÉídz ø³ñ³õ»ñ¹` Ý»ñϳ۳óÝ»Éáí Ñ»ñáë³Ù³ñïÇÝ å³ïÙ³Ï³Ý ÁÝóóùÁ: ²ÝÏ¿ í»ñç, Ý»ñϳݻñáõÝ Çñ ûñÑÝáõû³Ý ËûëùÁ µ»ñ»-
Ð᷻ѳݷÇëï
ÎÇñ³ÏÇ, 6 ÚáõÉÇë 2014ÇÝ, Û³õ³ñï ê. ä³ï³ñ³·Ç, Ñ᷻ѳݷëï»³Ý å³ßïûÝ åÇïÇ Ï³ï³ñáõÇ ê. ¶ñÇ·áñ Èáõë³õáñÇã سÛñ î³×³ñÇÝ Ù¿ç, Ù»ñ ëÇñ»ÉÇ ïÇÏÝáç »õ Ùûñª
àÕµ. ÈÆîƲ èàê² ¶²êä²ðº²Ü-Ç
Ù³Ñáõ³Ý ù³é³ëáõÝùÇÝ ³éÇÃáí£ Ü»ñϳÛë ÏÁ ͳÝáõó³Ý»Ýù Ç ·ÇïáõÃÇõÝ Ù»ñ ³½·³Ï³ÝÝ»ñáõÝ »õ µ³ñ»Ï³ÙÝ»ñáõÝ£ ²ÙáõëÇÝÁª Üáï³ñ ²ñÃáõñû ä³É³ë³Ý»³Ý ¸áõëïñÁª ïáùó. ²Ýïñ¿³ ä³É³ë³Ý»³Ý ÀÝï³Ý»Ï³Ý µáÉáñ å³ñ³·³Ý»ñÁ
Éáõ ѳٳñ Ññ³áõñáõ»ó³õ ì³ñ³·³Û êáõñµ ʳ㠻ϻջóõáÛ Ñá·»õáñ ÑáíÇõ ²ñųݳå³ïÇõ î. ²éÝ³Ï ù³Ñ³Ý³Û Ú³ñáõÃÇõÝ»³Ý: î¿ñ гÛñÝ Çñ ËûëùÇÝ Ù¿ç Áë³õ. §Æõñ³ù³ÝãÇõñ ³½· »ñ»õÇ Ã¿ Çñ å³ïÙáõû³Ý ÁÝóóùÇÝ áõÝ»ó»É ¿ ¹ñáõ³·Ý»ñ, áñáÝù ³ÝÑ»ñù»ÉÇ Ï³ñ»õáñáõÃÇõÝ áõÝÇÝ: ²ÛëåÇëÇ ¹ñáõ³· ÙÁÝ ¿ ê³ñ¹³ñ³å³ïÁ Ñ³Û ÅáÕáíáõñ¹ÇÝ Ñ³Ù³ñ, ³Ûá ¹ñáõ³·, ù³Ý½Ç ѳÛáó å³ïÙáõÃÇõÝÝ ³ÝͳÛñ³ÍÇñ ¿ »õ ѳñáõëï Çñ ÁÝóóùáí, »õ ³Û¹ ÁÝóóùÇ Ù¿ç, ³Ýßáõßï ¹ñáõ³· ÙÁÝ ¿ ê³ñ¹³ñ³å³ïÁ: ¸ñáõ³·, áñ å³ïÙáõû³Ý ųٳݳÏÇ Ñ³Ù³ñ ÷áùñ ¿, ë³Ï³ÛÝ ÇÙ³ëïáí »õ ϳñ»õáñáõû³Ùµ ³Ýë³ÑÙ³Ý Ù»Í áõ ³ÝÏñÏÝ»ÉÇ: àõñ³Ë »Ýù,
21րդ դարու...
(Þ³ñ. ¿ç III-Ç)
տութիւնը իրենց ճակտի քըրտինքով ձեռք բերուած հալալ վաստակ է: Յետոյ եթէ հաւասարութեան մասին պէտք է խօսիլ լիբերալ կուրուները արդէն ըսած են՝ հաւասարութիւնը միայն պատեհութիւններու կըրնայ վերաբերիլ, մնացեալը՝ անհատին նախաձեռնութիւնն է: Իրականութիւնը այն է, որ Հայաստանի տնտեսական քաղաքականութեան կառոյցը տեսական ու գործնականօրէն բանաձեւած պետական «իմաստուն» այրերը՝ Հրանդ Բագրատեանէն մինչեւ Տիգրան Սարգիսեան բոլոր հաւատացեալ նէօլիբերալներուն նման անհաւասարութիւնը հասկցան միայն շուկայական յարաբերութիւններու տրամաբանութեամբ, որու հետեւանքով ալ այն վերածուեցաւ «նան իշշու»ի: Անշուշտ իրենց բոլոր բանաձեւումները պարզապէս արդարացում էին մենաշնորհային համակարգի վերարտադրման, որուն հոլովոյթը եթէ չընդհատուի ի խնդիր սոցիալապէս արդար համակարգի մը Հայաստանի մէջ ալ, Մեծ Եղբայր Ռուսաստանի օրինակով, անհաւասարութիւնը պիտի վերածուի պատմականօրէն հաստատագրուող կառոյցի: Ներդրումներու քաջալեր-
áñ ³Ûëûñ Ù»ñ ³ß³Ï»ñïÝ»ñÁ ÏÁ ÷áñÓ»Ý í»ñ³åñÇÉ ³Û¹ ¹ñáõ³·Á` Çñ»Ýó ³Ûëù³Ý ·»Õ»óÇÏ »ñ·»ñáí áõ å³ñ»ñáí, áñÇ Ñ³Ù³ñ ßÝáñѳϳÉáõÃÇõÝ å¿ïù ¿ Û³ÛïÝ»Ýù ¹åñáóÇ ïÝûñÇÝáõû³Ý »õ ³ß˳ï³Ï³½ÙÇÝ: ÞÝáñѳϳÉáõû³Ý Ëûëù Ïáõ½»Ù Û³ÛïÝ»É Ý³»õ ÍÝáÕÝ»ñÇÝ, áñ ³Ûëûñ Ù»½Ç Ñ»ï »õ Çñ»Ýó ½³õ³ÏÝ»ñáõ Ñ»ï ÏÁ ÏÇë»Ý Ñ³Û ÅáÕáíáõñ¹Ç áõñ³ËáõÃÇõÝÁ, ÇÝãå¿ë áñ ²ñ·»ÝïÇÝ³Ñ³Û ÅáÕáíáõñ¹Ç ½³õ³ÏÝ»ñÁ ÝáÛÝåÇëÇ Ëݹáõû³Ùµ ÏÁ ÏÇë»Ý ³ñ·»ÝïÇÝ»³Ý ³½·³ÛÇÝ ïûÝ»ñáõ µ»ñÏñ³ÝùÁ ³ÝáÝó Ñ»ï¦: ²ñųݳå³ïÇõ î¿ñ гÛñÁÝ Çñ ËûëùÇÝ Ù¿ç Ù³ëݳõáñ Ýß»ó. §²õ»ï³ñ³ÝÁ ÏÁë¿` í³Û ³Ýáñ, áñ ³Ûë ÷áùñÇÏÝ»ñ¿Ý ման ճիգեր, ինչ խօսք, պետութիւնը ըրաւ, եւ անկախութենէն յետոյ բոլոր կառավարութիւնները իրենց կարիքներուն համաձայն ձգտեցան ի մասնաւորի Սփիւռքի դրամագլուխը ներգրաւել Հայաստան: Բայց բոլորն ալ լաւ գիտէին որ համակարգի խորքային տրամաբանութիւնը ոչ թէ երկրի զարգացումը եւ քաղաքացիներու կենսամակարդակի բարելաւումն է –որքան ալ որ այդ մէկը պարբերաբար տեղի ունենար-, այլ՝ երկրի հարստութեան ալան թալանէն յետոյ երբ արդէն աճուրդի հանուելիք քիչ բան մընացած է, աշխատաւոր քաղաքացիէն անարդար հարկային դրութեան շնորհիւ մինչեւ վերջին լուման կորզելն է: Որպէսզի մենաշնորհեալ դասակարգը, ձեռնարկատէր օլիկարգ, պետական անձնաւորութիւն թէ հոգեւորական, կարենայ ուրճացնել իր օֆֆ-շորային հաշիւները, եւ, օրինակի համար, ինքզինքին թոյլ տալ Պենթլի մակնիշով ինքնաշարժերով պտտելու երկրային փոքր հաճոյքները վայելել... Տիգրան Սարգսեանի հրաժարականով համակարգային փոփոխութեան մը հեռանկար առայժմ չ’երեւիր: Պետական քաղաքականութիւնը դեռեւս մենաշնորհեալ դասակարգին շահերուն կը ծառայէ: Կը մնայ որ պարտադիր կուտակայինի
Ù»ÏÇÝ ·³ÛóÏÕ»óÝ¿: Ø»Ýù ³Ûëûñ ³Ï³Ý³ï»ë »Õ³Ýù ³ÛÝ ÷³ëïÇ, áñ ²ñÍñáõÝÇ ì³ñųñ³ÝÇë ³ß˳ï³Ï³½ÙÁ ÏÁ Ñ»ï»õÇ îÇñáç ³Ûë å³ï·³ÙÇÝ »õ Ùßï³ñÃáõÝ Ï»ñåáí ½»ñÍ ÏÁ å³Ñ¿ Çñ ³ß³Ï»ñïáõÃÇõÝÁ ë˳ÉÙáõÝù¿Ý »õ ³ÛÉ»õ³ÛÉ ·³ÛóÏÕáõÃÇõÝÝ»ñ¿Ý, »õ íëï³ÑáõÃÇõÝ áõÝÇÙ, áñ ÝáÛÝ Ó»õáí »õ ³õ»ÉÇ ³é³ç å¿ïù ¿ »ñóÝù, ù³ÝÇ áñ ³Ûëûñ Ù»ñ áõëáõóÇã »õ áõëáõóãáõÑÇÝ»ñáõ Ýå³ï³ÏÁ Ù»ÏÝ ¿` áõÝ»Ý³É ³Õáõáñ »õ ѳ۳ë¿ñ ë»ñáõݹ¦: ØÇçáó³éáõÙÇ ³õ³ñïÇÝ ì³ñųñ³ÝÇ Ð³ÛÏ³Ï³Ý µ³ÅÝÇ ïÝûñ»ÝáõÑÇ îÇÏ. ÈáõÇë³ ä³É¹³»³Ý ßÝáñѳϳÉáõÃÇõÝÝ»ñ Û³ÛïÝ»ó Ý»ñϳݻñáõÝ »õ Ù³Õûó ³Ù»ÝùÇÝ ãÙáéÝ³É Çñ»Ýó ïûÝ»ñÁ »õ Ñ»ï»õáճϳÝûñ¿Ý ÙÕ»É ÷áùñÇÏÝ»ñÁ` ѳëÏݳÉáõ »õ Ýß»Éáõ ³½·³ÛÇÝ ïûÝ»ñÁ, 㿱 áñ ³ÝáÝó ÙÇçáóáí ݳ»õ ÏñݳÝù ³Ùáõñ »õ ³½·³×³Ý³ã ë»ñáõݹ Ù»ÍóÝ»É` ѳÝáõÝ Ð³Ûñ»ÝÇùÇ »õ Ñ³Û ÅáÕáíáõñ¹Ç »ñϳñ³Ï»óáõû³Ý: ä³ïñ³ëï»ó` ²ðÄ. î¾ð ²èܲΠøÐÜÚ. Ú²ðàôÂÆܺ²Ü ³ñ·Ù³Ý»ó »õ ËÙµ³·ñ»ó` úñ. ²Ýݳ-üÉáñ³ ø³ñ³õ»ñ¹
դէմ ծաւալած «Դէմ Եմ» շարժումի վճռակամութիւնը, ինչպէս նաեւ ընդդիմութեան թերեւս աննախընթաց իմաստութիւնը համաձայնութեան գալու, ըստ երեւոյթին համակարգի պետական դերակատարներուն մտահոգութեան պաճառ դարձած են: Շատ հաւանաբար կապիտալի անբարտաւանութիւնը որ Հայաստանի մէջ կ’արտայայտուէր օլիկարգային դասակարգի մսխումի հրապարակայնացումով այլեւս մտածելու սկսած է որ մի գուցէ այնքան ալ թափանցիկ պէտք չէ ըլլայ իրենց ախտագին փտտածութիւնը, եւ ուրեմն վատ չէր լինի քանի մը օրէնք որ փողերու արտահանումը շատ վԻՓ անձնաւորութիւններու համար ըլլայ գաղտնի, կամ ձեռնարկութիւններու հաշուապահական վերահսկողութիւնը թուլանայ: Ի վերջոյ անհրաժեշտ է ամրակայել հարստութեան ժառագականութեան երաշխիքները, որպէսզի Հայաստանի մէջ ալ անհաւասարութեան խորացումը վերածուի 21րդ դարու հայկական արեւմտա-ազատականացած բայց միշտ ռուսակախեալ եւ պետութեան չափ հզօր –եթէ ոչ, մէջբերելով Փիքքեթթիի մասին Տհը Իքոնոմիսթի վերոնշեալ խորագիրը, «պետութենէն ալ մեծ»- կապիտալի ոմանց համար «հպարտութիւն» պատճառող փաստին...