ΑΠΟΨΗ
«Λαός διχασμένος και από τη διαφθορά προδομένος»:
Μπορούμε τελικά να μάθουμε την «αλήθεια»; Δρ Χριστίνα Χατζησωτηρίου
PhD in Education, University of Cambridge, UK Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Λ
αός ενωμένος, ποτέ νικημένος», υποστηρίζει η λαϊκή θυμοσοφία. Δυστυχώς, όμως, οι χειρισμοί της τρέχουσας κρίσης του κορωνοϊού, σε συνδυασμό με τις καταιγιστικές ειδήσεις αναφορικά με τη διαφθορά του πολιτικού μας συστήματος, φαίνεται να αφήνουν τον λαό διχασμένο και κατ’ επέκταση «λαβωμένο». «Χτίζει σπίτια η ομόνοια, τα γκρεμίζει η διχόνοια», μας διδάσκει επίσης η λαϊκή σοφία. Δυστυχώς, όμως, το εθνικό μας οικοδόμημα φαίνεται να καταρρέει από τη διχογνωμία που περίτεχνα καλλιεργείται, χωρίζοντας τον λαό σε πολλαπλά στρατόπεδα: οι «τρέμοντες» τον ιό και οι αρνητές του, οι αυτοπροσδιοριζόμενοι ως κριτικά σκεπτόμενοι και οι ετεροπροσδιοριζόμενοι ως συνωμοσιολόγοι, οι ζητούντες τα μέτρα και οι μη τηρούντες τα μέτρα, οι κατακρίνοντες τη διαφθορά και οι προφασιζόμενοι την έλλειψη απτών στοιχείων, κτλ. Oι κατακρίνοντες τους αρνητές του ιού, τους καταστροφείς κεραιών, τους μη τηρούντες τα μέτρα, τους συνωμοσιολόγους, όσους αμφιβάλλουν για την αληθότητα της αποτελεσματικότητας του εμβολιασμού αλλά και για την πραγματική ή αληθή ή ειλικρινή υπόσταση πολλών άλλων γεγονότων, ας αναλογιστούν ποιοι είναι οι πραγματικοί υπαίτιοι της χειραγωγημένης καλλιέργειας της δυσπιστίας για το τι εστί αλήθεια, συχνά από τα ίδια τα ΜΜΕ και ακόμη συχνότερα από διάφορα πολιτικά πρόσωπα για ίδιον όφελος. Δεν ενστερνίζομαι σε καμία περίπτωση θεωρίες συνωμοσίας, αλλά θεωρώ ότι τα αίτια της έκδηλης εμφάνισης τέτοιων συμπεριφορών είναι βαθύτερα από την απουσία κριτικής σκέψης, η οποία καταλογίζεται στους μη πιστεύοντες. Οι ριζικές αιτίες αυτής της κρίσης είναι καθαρά αξιακές και κατ’ επέκταση βαθιά κοινωνιολογικές. Ο συνεχής βομβαρδισμός των πολιτών με αντιφατικές πληροφορίες και ειδήσεις όσον αφορά την επιστημονική τους
«
86 EconomyToday
τεκμηρίωση ή την προς υποστήριξή τους επιχειρηματολογία, σε συνδυασμό με την έντονη ανησυχία για τον εκφυλισμό του κοινωνικο-πολιτικού μας συστήματος, έχουν καλλιεργήσει την κοινωνική δυσπιστία, οδηγώντας μας στην εποχή που οι κοινωνιολόγοι ονομάζουν «εποχή της μετα-αλήθειας». Η μετα-αλήθεια χαρακτηρίζεται από την κατάρριψη των κοινών αντικειμενικών προτύπων για την αλήθεια, αλλά και από την ολίσθηση σ’ έναν κύκλο μεταξύ γεγονότων ή εναλλακτικών γεγονότων, γνώσεων, απόψεων, πεποιθήσεων και «αλήθειας». Τα επονομαζόμενα ως alt-γεγονότα ή alt-απόψεις (όπου alt βλέπε alternative) θέτουν υπό αμφισβήτηση αν ένα γεγονός διαδραματίστηκε όντως ή έτσι ακριβώς όπως περιγράφεται, ή ακόμη χειρότερα αν μια «αλήθεια» είναι όντως «αληθής». Η εκμετάλλευση της μετα-αλήθειας από τα ΜΜΕ και τον πολιτικό κόσμο μπορεί να συμβάλει συνεπώς στην εθνική πόλωση διαμέσου της αξιοποίησής της ως εργαλείου πολιτικής χειραγώγησης στη βάση της στρατηγικής του «διαίρει και βασίλευε». Το ουσιαστικότερο πλήγμα της μετα-αλήθειας που προκύπτει από την εργαλειοποίησή της στη βάση της εργαλειοποίησης της γλώσσας, της πληροφόρησης και της ίδιας της επιστήμης είναι να πιστεύουμε τελικά πως τίποτα δεν είναι αλήθεια ή να πιστεύουμε ότι τίποτα δεν απορρέει από γνήσια κίνητρα. Για κάθε άποψη ουσιαστικά που υπάρχει εκεί έξω, η οποία υποστηρίζεται από διάφορα μέσα πειθούς, όπως η επίκληση στην αυθεντία, η επίκληση στο συναίσθημα, ή η επίκληση στη γνώση, υπάρχει ακριβώς και η αντίθετη άποψη, η οποία αξιοποιεί εξίσου αληθοφανή επιχειρηματολογία. Προτού όμως επιχειρήσουμε να αναλύσουμε τους τρόπους διαχείρισης της αβεβαιότητας που δημιουργεί η μετα-αλήθεια, θα πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα: «Υπάρχει τελικά μία και μοναδική αντικειμενική αλήθεια ή πραγματικότητα;». H
