AEIBIAKH E K_e EI I I ·1 9 3 9
Η ΛΕΣΒΟΣ
ΛΕΣΒΙΑΚΗ
ΕΚΘΕΣΙΣ
1939
Τύποις : «ΠΥΡΣΟΥ» Α.Ε. - Αθήναι 1939.
Η
ΛΕΣΒΟΣ
ΤΟΠΟΣ ΠΑΡΑΘΕΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΩΝ Από τούς Αρχαίους χρόνους που ο πατέρας του μυθιστορή ματος Λόγγος ετοποθέτησε στην Λέσβο τον τρυφερότερο έρωτα, του Δάφνη και της Χλόης, αλλά και από τον μυθικό πρώτο οικιστή που η μυθολογία ωνόμασε Μάκαρα, από τις καλλονές του νησιού, ως τα σήμερα, η Λέσβος δεν παύει να είναι ο τόπος που αρχοντικά προικίστηκε από την φύση. Βουνά και ρεμματιές κατάφυτες από εληές και πεύκα. Κάθε κομμάτι του νησιού έχει και το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό σημείο μιαν ώμορφη λαογραφική εικόνα με τον ιδιαίτερο χορό του ή με το πατροπαράδοτο δημοτικό τραγούδι στον ντόπιο ιδιωτισμό του και τις γραφικές του λαϊκές φορεσιές του παληού καιρού. Από τούς προϊστορικούς χρόνους ως τα τώρα το νησί της Λέσβου δεν έπαυσε να είναι η σκάλα της Ανατολής προς την Δύση και της Δύσης στην Ανατολή και για τον λόγο αυτό βρίσκουμε τόσα πράγματα, τόσες αντιθέσεις ενδιαφέρουσες, που μόνο ένας τόπος με χιλιόχρονη ιστορία σαν της Λέσβου μπορεί να παρουσι άσει στην εξέλιξη της τέχνης και της ζωής. Γι' αυτό ο περιηγητής από τη στιγμή που θα πατήση το πόδι του στην Λέσβο, μόνο ευχαρίστηση και ψυχική ανάταση θα αισ θανθή. Καθώς το αυτοκίνητο θα τον φέρνει από τη μια σύδενδρη διάβα του δρόμου στην ακρογιαλιά, κι’ απ' αυτή θα τον ξαναφέρει ανάμεσα σε τοπεία κατάφυτα από αιώνια πλατάνια, ο νους θα τον ξαναφέρνει στην εποχή του Δάφνη και της Χλόης. Εδώ μια ρεμματιά με καταστόλιστες πικροδάφνες, εκεί μια πηγή νερού και ανάμεσά τους ένα σπιτάκι ή εξοχικό κέντρο, όπου μπορεί να ξαποστάση ο περιηγητής του νησιού αγναντεύοντας ένα συμπαθητικό τοπίο. Αλλά και από την πλευρά της μελέτης το νησί έχει άπειρο υλικό σκορπισμένο σε κάθε του γωνιά. Κάστρα που ξεπροβάλλουν ανάμεσα από θρύλους και παραδόσεις, ερείπεια αρχαίων πόλεων, αρχαίες Βασιλικές εκκλησιές πρωτοχριστιανικές, με θαυμάσια μωσαϊκά και ξεχωριστική τέχνη στην αρχιτεκτονική των, ενεπί
γραφες πλάκες, βιβλιοθήκες, Μουσεία, και ότι θα χρειασθή ένας σοβαρός μελετητής της ιστορίας και της τέχνης για να πλουτίση τις γνώσεις του. Ιαματικές πηγές και ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, συγκοι νωνία τακτική και στην πιο απόμερη γωνιά του νησιού. Πυκνό οδικό δίκτυο διευκολύνει τον επισκέπτη της νήσου, που μαζύ με τ’ αλλά θα βρη όπου κι’ αν πάη φιλοξενεία και ανοιχτή καρδιά. Ένας από τους σκοπούς της Λεσβιακής Εκθέσεως 1939 είναι και η ανάπτυξις του Τουρισμού της νήσου. Να γνωρίσουν όλοι το νησί που γιγαντώθηκε το αιολικό μέλος και που τραγουδούσε η Σαπφώ. Η Νομαρχιακή Επιτροπή Ε.Ο.Ν. που διοργανώνει την Έκθεση φιλοδοξεί να ακούση από κάθε ξένο - επισκέπτη του νησιού τα λόγια που εδώ και πολλές κατοστές χρόνια είπεν ο Λόγγος : Η Μυτιλήνη είναι πολιτεία Μεγάλη και ώμορφη. Εκεί είδα το ωραιότερο πράμα στην ζωή μου. Ζωγραφιά υπέροχη.
Η Μυτιλήνη όπως φαίνεται από τα βουνά της. (Φωτογραφία Χουτζαίου-Κεμερλή).
Η Μυτιλήνη όπως φαίνεται από τα «Πεφκάκια». (Φωτογραφία Χουτζαίου-Κεμερλή).
Τα προάστεια της Μυτιλήνης όπως φαίνονται από τα «Πεφκάκια». (Φωτογραφία Χουτζαίου-Κεμερλή).
Άποψις της πόλεως από το Ακλειδιού. (Φωτογραφία Ηλιοπούλου)
ΜΟΥΣΕΙΑ - ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ
ΧΩΡΟΙ
ΜΟΥΣΕΙΟΝ ΛΕΣΒΟΥ Το Μουσείον Μυτιλήνης περιλαμβάνει: α) Συλλογή προϊστορικών Αντικειμένων, που έχουν ανευρεθεί στην Θερμή. β) Συλλογή από αγάλματα, ανάγλυφα και αρχιτεκτονικά μέλη, που χρονολογούνται από την εποχή την αρχαϊκή ως τους χρόνους της Ρωμαιο κρατίας. Επίσης πήλινα αγαλμάτια και αγγεία. γ) Γλυπτά παλαιοχριστιανικής εποχής και τμήμα ψηφιδωτού από την πρωτοχριστιανική Βασιλική του Αγίου Ανδρέου της Ερεσσού κ.λ.π.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ Μυτιλήνη: Σώζονται υπολείμματα του αρχαϊκού Τείχους. Ύψους 2 μέτρων (Α για Κυριακή). -Επίσης σώζεται το κοίλον του περιφήμου Θεάτρου της αρχαίας Μυτιλήνης. - Είναι γνωστόν, ότι τα Ρωμαϊκά Θέατρα έγιναν επάνω στο υπόδειγμα του Θεάτρου της Μυτιλήνης. Στο σχέδιο τούτο ο Πομπήιος άρχισε το χτί σιμο του πρώτου Θεάτρου της Ρώμης στην θέση του «Κολοσσαίου». - Στον βόρειο λιμένα, τον αρχαίο «Μαλλόεντα», σώζονται τμήματα του αρχαίου λιμενοβραχίονα. - Το Φρούριον Μυτιλήνης είναι Γατελουζο-Βυζαντινής εποχής. Έχει πολύ ενδιαφέρον από κάθε του πλευρά. Μέσα στο Φρούριο σώζονται: Αρχαίο Παλάτι της εποχής των Γατελούζων, υπόγειες στοές, βυζαντινή δεξαμενή και θαυμάσιο τουρκικό κτίριο, ιεροδιδασκαλείον, «Μεδρεσσές», που έχει κι' αυτό πολύ ενδιαφέρον. - Στην συνοικία Πόρτες σώζεται αρχαία Κρήνη με θαυμάσιους ρόδα κας, τέχνης του 18ου αιώνα. - Αι Εκκλησίαι Αγίου Αθανασίου (Μητροπόλεως) και Αγίου Συ μεών έχουν τέμπλα και θρόνους εξαιρετικής τέχνης του 18ου αιώνα.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ. (Κοντά στο προάστειον Μυτιλήνης). Νεάπολις.
Σώζονται τα θεμέλια του Ναού, σταυροειδές Βαπτιστήριον∙ έχουν αποκαλυφθεί αρίστης τέχνης Μωσαϊκά.
ΥΠΑΙΘΡΟΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΟΥΤΡΩΝ: Πρωτοβυζαντινής εποχής. Απέχει 3 χλμ. περίπου από το χωριό Λουτρά. Έχει αποκαλυφθεί μεγάλο τμήμα Μωσαϊκών. ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟΝ ΜΟΡΙΑΣ: Πολύ κοντά στο χωριό Μόρια. Χρονολο γείται από τους πρώτους μ.X. αιώνας. Εχρησίμευσε για την μεταφοράν του νερού από την περιφέρειαν Αγιάσσου στην Μυτιλήνη. Εκεί στην θέση «Πασπαλιά» σώζεται κι' άλλο τμήμα του. Είναι οικοδόμημα εξαιρετικά γραφικό. ΘΕΡΜΗ: Κοντά στη Λουτρόπολη. 1 χλμ. περίπου έχουν γίνει ανα σκαφές προϊστορικών συνοικισμών, όπου απεκαλύφθη πολιτισμός ισόχρο νος με τον Τρωικό και Μινωικό-3.300-1200 π.X. Τα αντικείμενα βρί σκονται τώρα στο Μουσείον Μυτιλήνης. - Πίσω από το ξενοδοχείον «Σάρλιτζα Πάλλας» και στην θέση χω ράφα έχουν αποκαλυφθεί θεμέλια αρχαίου οκταγωνικοΰ Λουτρού, πιθα νόν μέρος του ιερού της θεάς Αρτέμιδος. - Κοντά στις δεξαμενές βρίσκονται βάθρα με τιμητικές επιγραφές της ©ερμαϊκής πανηγύρεως. -Επίσης απεκαλύφθη μέσα στο κτήμα ΧατζηΔήμου αρχαία Εκκλησία Αρχαγγέλων. ΠΥΡΓΟΙ ΘΕΡΜΗΣ: Εδώ υπάρχει η γνωστή Εκκλησία «Παναγιά η Τουρλωτή», κτίσμα του ΙΕ' μ. X. αιώνα. ΓΕΡΑ: Στην περιφέρεια εδώ βρίσκονται: α) Τα ερείπια της Βυζαντινής μονής του όσιου Γρηγορίου, επισκόπου Άσσου, στην θέση «Μπριγιάμ». β) Στα υψώματα και πάνω από το χωριό Μεσαγρός σώζονται τα ερείπια Κάστρου, γνωστού στην ιστορία ως «Κάστρου Γέρας» από τους μεσαιωνικούς χρόνους. γ) Στη θέση «Μάννα» εδώ εσώζοντο μέχρι των χρόνων της τουρκο κρατίας ερείπια αρχαϊκά. Σήμερον δεν υπάρχουν. Στη θέση αυτή ευρέθη ο «λέων της Γέρας», έργον εξαιρετικής τέχνης, που φυλάσσεται τώρα στο Μουσείον της Μυτιλήνης. δ) Στο χωριό Παλαιόκηπος υπάρχει η Βασιλική Αγίου Ερμολάου, τέμπλον αρίστης τέχνης του ΙΗ' αιώνος. ε) Στη θέση «Χαλατσές» έχουν βρεθεί πολλά αρχαία ερείπια και ενε πίγραφες πλάκες. στ) Πάνω από το χωριό Παπάδος σώζονται αρχαία ερείπια. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ: Εδώ ευρίσκονται Εκκλησίες με. αξιοπρόσεκτη αρχιτεκτονική του ΙΗ' αιώνος. ΑΣΩΜΑΤΟΣ: Καί εδώ υπάρχει Βασιλική τέχνης ΙΗ' αιώνος.
Το Κάστρο της Μυτιλήνης με τα «Πεφκάκια». (Φωτογραφία Χουτζαίου- Κεμερλή).
Το Βοστάνειο Νοσοκομείο Μυτιλήνης. (Φωτογραφία Χουτζαίου - Κεμερλή).
Σαν βγαίνει ο ήλιος στη Μυτιλήνη. (Φωτογραφία Ηλιοπούλου).
Το Βουνάρι.- Μια γωνιά της Μυτιλήνης. (Φωτογραφία Χουτζαίου-Κεμερλή).
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ Στην θέση «Κλοπεδή», 5 •χλμ. περίπου από την κωμόπολη, άνεσκάφησαν δύο αρχαϊκοί ναΐσκοι, όπου εύρέθησαν τα «Αιολικά κιονόκρανα» του Μουσείου. - Στην θέση «Μέσα» (7 χλμ. περίπου από την κωμόπολη), 1 χλμ. από το 32ο χιλιόμετρο του δρόμου Μυτιλήνης - Καλλονής, ύπάρχουν τα θεμέ λια μεγάλου ναοϋ της άρχαιότητος (ίσως της Αφροδίτης), πάνω στα όποια είχε κτισθεΐ Εκκλησία από το ύλικόν του άρχαίου ναοΰ. - Στην θέση «Χαλινάδες», 1 χλμ. από την Αγία Παρασκευή, άπεκα λύφθη και άνεστηλώθη πρωτοχριστιανική Βασιλική. ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΚΡΕΜΑΣΤΗΣ: Πάνω στον «Τσικνιά» ποταμό και κοντά στήν 'Αγία Παρασκευή, ωραιότατο μεσαιωνικό γεφύρι με παρά δοση κάπως άνάλογη με την παράδοση του γεφυριοΰ της «’Άρτας». Λέγε ται και «Γιοφύρι της Αρετής» από το όνομα της γυναίκας του πρωτο μάστορα που φέρεται πώς θάφτηκε στα θεμέλια για να τα στερεώση.
- ΕΡΕΙΠΙΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΡΙΣΒΗΣ (μεταξύ Αγίας Παρασκευής και Καλλονής) : Σώζονται λείψανα αρχαίων τειχών και οικοδομών. ΑΝΕΜΩΤΙΑ: Έχει πολύ ενδιαφέρουσα Εκκλησία για την τέχνη της. ΠΥΡΡΑ: Σημερινό κτήμα Αχλαδερή, αρχαία πολυάνθρωπος πόλις. Σώζονται ερείπια της Ακροπόλεως, καθώς και τειχών και οικοδομημά των. Στην παραλία επίσης διακρίνονται ερείπια λιμένος. Εδώ απεκαλύφθη Βασιλική πρωτοβυζαντινή. ΒΡΥΣΣΑ: Κοντά στο χωριό. Σώζεται Μεσαιωνικός πύργος με σήμα των Γατελούζων και στην παραλία ερείπια του αρχαίου ναού του Διονύσου. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΛΕΙΟΥΣ: Εδώ απεκαλύφθησαν ερείπια αρχαίας Βασιλικής. Επίσης φαίνονται λείψανα Μεσαιωνικού φρουρίου. Από γενο μένας μελέτας βγαίνει ότι πρόκειται για το ιστορικό Κάστρο των Αγίων Θεοδώρων. Ίσως η Βασιλική να ανήκε στο αρχαίο μοναστήρι Βούρκου. ΣΥΚΑΜΝΙΑ: Παλαιά εκκλησία «Σωτήρας» με τέμπλο και θρόνο ξυλόγλυπτα και παλαιάς βυζαντινάς εικόνας. ΜΑΝΔΑΜΑΔΟΣ. Κοντά στο χωριό: Ανεσκάφη και απεκαλύφθη αρχαία Βασιλική και ωραίο ψηφιδωτό με ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική . ΥΨΗΛΟΜΕΤΡΟ: Κοντά στο χωριό. Ανεσκάφη και ανεκαλύφθη αρχαία Βασιλική και ωραίο ψηφιδωτό με ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική. ΕΡΕΣΣΟΣ : Στην αρχαία της Ακρόπολη, κοντά στη Σκάλα, σώζον ται ωραία πολυγωνικά και εσωδομικά τείχη. - Κοντά στην Εκκλησία Αγίου Ανδρέου (Νέα Εκκλησία), ανεσκά φησαν θεμέλια αρχαίας πρωτοχριστιανικής Βασιλικής (το ψηφιδωτό του Μουσείου Μυτιλήνης προέρχεται από εκεί). - Στην Κοινότητα υπάρχει αρχαιολογική συλλογή, που στεγάζεται προσωρινά στο σχολείον. ΑΝΤΙΣΣΑ: Στην περιφέρεια Αντίσσης (Τελωνίων) έχομεν:
α) Στην Ακρόπολη της αρχαίας πόλεως λείψανα τειχών, αρχαίων και μεσαιωνικών. β) Πολλά μεσαιωνικά ερείπια σ' όλη την περιφέρεια. γ) Στην «Περιβολή» αρχαίο μοναστηράκι, ενδιαφέρουσες τοιχο γραφίες. ΣΙΓΡΙ: Εδώ σώζεται ακέραιο σχεδόν το Κάστρο του, της εποχής της τουρκοκρατίας.
ΜΟΝΗ ΥΨΗΛΟΥ (κοντά στην Άντισσα): Σ’ εκκλησάκι του Νεκρο ταφείου σώζονται τοιχογραφίες Κρητικής τέχνης.
ΜΗΘΥΜΝΑ: Εδώ σώζονται λείψανα τειχών της αρχαίας πόλεως. Το σωζόμενον Κάστρο είναι βυζαντινής εποχής και έχει ανακαινισθή από τους Γατελούζους (μεσαίωνας). ΠΕΤΡΑ: Η Εκκλησία Αγίου Νικολάου έχει θαυμάσιες τοιχογρα φίες των πρώτων χρόνων της τουρκοκρατίας.
ΣΗΜΕIΩΣIΣ : Εδώ ανεγράψαμε μόνον αρχαιολογικούς χώ ρους, που μπορεί να επισκεφθή εύκολα ο περιηγητής με αυτοκίνητο και με μικρό κόπο. Υπάρχουν κι’άλλοι που δεν τους αναφέραμε, γιατί βρί σκονται σ’ απόμερες γωνιές κ’ είναι δύσκολη η επίσκεψή των. ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΚΛΕΙΟΥΣ - ΑΡΓΕΝΟΣ : Θάπρεπε να μη δοθή για το κομμάτι του νησιού απλός ο χαρακτηρισμός της διαδρομής. Δεν φθά νει αυτό. Εδώ θέλει και άλλο κοντά. Αν λέγαμε αυτό διαδρομή-όνειρο, θάτανε λίγο. Από την Κλειού και πέρα μια βουνοσειρά κατάφυτη, καταστόλιστη, καταπράσινη, που την διακόπτουν χαράδρες και διά σελα. Όχι για να σταματήσουν το θαύμα της φύσεως - όχι - μα για να προσδώσουν την εναλλαγή των χρωματισμών του πρασίνου. Εάν φείδι σερνάμενο ο δρόμος στην πλαγιά. Από κάτω μια ταντελλωτή ακρογιαλιά που την χαϊδεύει το κύμα του Στενού της Μυτιλήνης. Η Ανατολή αντίκρυ πολύ, πάρα πολύ κοντά. Δύο αντικρυστές ομορφιές που καταλήγουν σε όρμους μικρούς, όπου τα λίγα σπίτια των βάνουν την σφραγίδα της άφθα στης γραφικότητος. Θα έπρεπε στη διαδρομή τούτη να μπη και μια θαλάσσια εκδρομή. Το μαγευτικό θέαμα είναι αξέχαστο. Από το πλοίο αγναντεύεται όλη η γωνιά αυτή της Λέσβου - μια πλαγιά, όπου είναι σκαρφαλωμένα τα χω ριά Συκαμνιά, Άργινος και Χάλικας. Στο αντίκρυσμα αυτό ο επισκέπτης της Νήσου δεν θα μπορέση να σταματήση τον θαυμασμό του. Θα νοιώση, αλήθεια, γιατί στον τόπο αυτόν η ποίησις και η μουσική έστησαν τον θρόνο τους.
Ακρογιαλιά του Ακλειδιού.
Ένα αρχοντόσπιτο στο Ακλειδιού.
Άποψη Πλωμαρίου Λέσβου. (Φωτογραφία Χουτζαίου-Κεμερλή).
Ένα κομμάτι από την Θερμή.
ΥΠΑΙΘΡΟΣ - ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑ Πλούσιο οδικό δίκτυο συνδέει την πρωτεύουσα με την πιο απόμερη γωνιά του Νησιού. Οι συγκοινωνιακές αρτηρίες της Λέσβου είναι: 1. ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ-ΓΕΡΑΣ 27 χλμ. ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ-ΓΕΡΑΣ-ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ 42 χλμ. Κατά την διαδρομή τούτη ο επισκέπτης θα έχη την ευκαιρία να θαυ μάση άπειρες φυσικές καλλονές του νησιού, θαυμάσιες εναλλαγές πρα σίνου και ακρογιαλιάς. Κατηφορίζοντας από την θέση «Παγανή», έξω από την Μυτιλήνη, περνά παράλληλα απ’ τον κόλπο της Γέρας, αντικρύζοντας το θαυμάσιο θέαμα των χωριών της, για να χωθή, ύστερα από μια διαδρομή 10-12 χλμ. στην καταπράσινη και γεμάτη από εληές και πεύκα κοιλάδα της Γέρας. Πέντε χωριά σπαρμένα ανάμεσα στα βουνά, πλαισιώνουν την κοιλάδα της Γέρας. Στην περιφέρεια αυτή ευρίσκετο άλλοτε η αρχαία πόλις Ιερά, στην παραλία, κοντά στο σημερινό Πέραμα. Εδώ στη θάλασσα μέσα βρί σκονται πολλά ερείπια, που τα λέγει ο λαός «σκαλάκια». Κέντρο της περιφερείας είναι ο Παπάδος, στο 27ο χλμ., όπου συγ κεντρώνεται ολόκληρος η κίνησις των χωριών. Απ' εδώ συνεχίζει το αυτοκίνητο το δρόμο για το Πλωμάρι (ή Ποτα μός). Η σημερινή πόλις, που αποτελεί Δήμο, ήρχισε να γίνεται πολιτεία από τα 1843. Στην ίδια περιφέρεια υπάρχει και το θαυμάσιο θέρετρο Καμμένο Χωριό ή Μεγαλοχώρι, σε υψόμετρο περί τα 600 μ. Εδώ εγεννήθη ο Βενια μίν ο Λέσβιος. Το σημερινόν Πλωμάρι είναι ένα εκλεκτό κέντρο από κάθε πλευρά. II. ΓΡΑΜΜΗ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ-ΑΓΙΑΣΣΟΥ 27 χλμ. ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ-ΑΓΙΑΣΣΟΥ-ΠΟΛΥΧΝΙΤΟΥ 45 χλμ. Η γραμμή αυτή αποτελεί συνέχεια της γραμμής Μυτιλήνης - Γέρας από την θέση «Λάρισσο», περνά από το χωριό Κεραμιά (γνωστό κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους ως φρούριο Κεραμίων) και από την μαγευ τική τοποθεσία «Καρίνη». Τόσο η θέση Καρίνη, όσο και η είσοδος της κωμοπόλεως Αγιάσσου είναι εξαιρετικές. Η κωμόπολις Αγιάσσος είναι ένα από τα πρώτα τουριστικά κέντρα της Λέσβου, ονομαστή για το κλίμα της, τα φρούτα της και το πανηγύρι της Παναγίας. Εδώ παραθερίζουν κάθε χρόνο πολλοί. Στην κωμόπολη υπάρχει ο ιστορικός παληός Ναός της Παναγίας. Την 15 Αυγούστου γίνεται μεγάλο θρησκευτικό πανηγύρι προς τιμήν της Θεοτόκου, το μεγαλείτερο πανηγύρι του Νησιού και άλλοτε ένα από τα μεγαλείτερα της Ανατολής, στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Η κωμόπολις έχει αρκετά ανεπτυγμένη τουριστική κίνηση, καλλιτε χνικές οργανώσεις και είναι ένα από τα κέντρα της Νήσου, όπου διατη
ρούνται τα παλαιά ήθη και έθιμα, καθώς και οι παληές ενδυμασίες εδώ και κατοστές χρόνια. Έχει ανεπτυγμένη βιοτεχνία των πηλίνων αγγείων, την γνωστή με το όνομα «Aγιασσώτικα» έργα θαυμασίας λαϊκής τέχνης. Βρίσκεται σε υψό μετρο άνω των 500 μέτρων. Επίσης η περιφέρεια Πολυχνίτου, που αποτελείται και από αλλά χωριά, είναι ξεχωριστό γεωργικό κέντρο. Στην παραλία βρίσκεται η εξο χική θέσις τα «Βατερά», που τραβά πολλούς παραθεριστές και κυνηγούς και τούτο γιατί όλη η περιοχή είναι κατάλληλη για κυνήγι. Στην περιοχή του Πολυχνίτου υπάρχουν και αλυκές.
III. ΓΡΑΜΜΗ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ - ΚΑΛΛΟΝΗΣ χλμ. 40. ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ-ΚΑΛΛΟΝΗΣ-ΑΝΤΙΣΣΗΣ-ΕΡΕΣΣΟΥ χλμ. 88. Εις την γραμμήν τούτη βρίσκει ο ταξειδιώτης τα εξής ιστορικά κέν τρα: Αφού διασχίση το μαγευτικό «Τσαμλίκι», το αρχαίο «Πιτιώδες Ό ρος», θα συναντήση πρώτα την Καλλονή εις το 40 χλμ. παληό κέντρο του Νησιού και πρωτεύουσά του κατά τα μέσα του 18ου αιώνος επί τουρκο κρατίας. Εκεί κοντά βρίσκεται το ιστορικό Μοναστήρι του «Λειμώνα», που το έκτισε στα 1523 ο τότε Μητροπολίτης Άγιος Ιγνάτιος ο Αγαλ λιανός. Το Μοναστήρι τούτο κατά τους πρώτους χρόνους της τουρκοκρατίας ήταν το μοναδικό πνευματικό κέντρο της Νήσου και, χάρις σ’ αυτό, διετη ρήθησαν και υπάρχουν ως τα σήμερα πάμπολλα πνευματικά και καλλι τεχνικά κειμήλια πολύ μεγάλης αξίας για την Λέσβο και διά τον Ελλη νισμόν ακόμη ολόκληρον. "Εχει βιβλιοθήκην, μουσείο πολυτίμων βιβλίων με πάμπολλα χειρόγραφα και μουσικούς κώδικες. Στα υψώματα του Μοναστηριού έγινεν η τελευταία μάχη στην Λέσβο κατά το 1912, γνωστή με το όνομα μάχη του Πλακάδου, που τελείωσεν οριστικά το ξενικό καθεστώς του Νησιού. Στην μνήμη των πεσόντων και στον Λόφο «Τυραννίδα», στο σημείο από κείνο που άρχισεν η μάχη, έχει στηθή αναμνηστική στήλη, στα 1938 δε έγιναν επιβλητικά τα αποκαλυπτή ριά της ανάμεσα σε χιλιάδες Λεσβίους που προσήλθον από όλα τα σημεία της Λέσβου διά να αποδώσουν φόρον ευγνωμοσύνης προς τους ελευθε ρωτάς. Στην Καλλονή είναι η έδρα του Μητροπολίτου Μηθύμνης. Άλλο κέντρο, το οποίον θα συναντήση ο περιηγητής κατά την δια δρομή του, είναι η Άντισσα, πατρίς του μεγάλου μουσικού της αρχαιό τητος Τερπάνδρου. Η Ερεσσός, όπου τερματίζεται το ταξείδι, είναι γνωστή ως έδρα τέως Επισκοπής της Μητροπόλεως Μυτιλήνης, όπως εκεί και ο τόπος, όπου ετάφη ο μέγας υμνωδός Επίσκοπος Ανδρέας ο Κρής. Έχει επίσης αξίαν και ως αρχαιολογικός χώρος, διότι εδώ απεκαλύφθησαν μωσαϊκά θαυμασίας τέχνης και ερείπια αρχαίας πρωτοχριστιανικής εκκλησίας. Εί ναι γνωστή και για το πρώτο Ελληνικό ναυτικό κατόρθωμα του αγώνος 1821: «Το Μπουρλότο της Έρεσο».
Ο θαυμάσιος περίπατος Μακρυγιαλός. (Φωτογραφία Χουτζαίου- Κεμερλή)
Η Κράτηγο κοντά στη Μυτιλήνη. (Φωτογραφία Χουτζαίου-Κεμερλή).
Το εξωκκλήσι της Αγίας Παρασκευής, έξω από την κωμόπολη και μέσα στον βράχο, σε μαγευτική τοποθεσία.
Η Παναγία της Πέτρας και η γύρω συνοικία της.
IV. ΓΡΑΜΜΗ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ - ΘΕΡΜΗΣ 11 χλμ. ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ-ΘΕΡΜΗΣ-ΜΑΝΔΑΜΑΔΟΥ 35 χλμ. ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ-ΘΕΡΜΗΣ-ΜΑΝΔΑΜΑΔΟΥ-ΜΗΘΥΜΝΗΣ 66 χλμ. Και η διαδρομή αύτη είναι πολύ ενδιαφέρουσα για τον επισκέπτην της Νήσου. Εις την αρχήν αυτής ακολουθεί τον παραλιακό δρόμο, που αρχίζει από τον αρχαίο Β. Λιμένα της Μυτιλήνης, τον «Μαλλόεντα». Ο ταξειδιώτης έχει δεξιά μεν την νταντελλωτή και γεμάτη γοητεία ανατο λική παραλία του Νησιού. Η διαδρομή αυτή το πρωινό που βγαίνει ο ήλιος από το βουνό της Ίδης στην Ανατολή ξεπερνά και την πιο ποιητική φαντασία. Στο 11ο χλμ. θα συναντήση ο ταξειδιώτης τη Λουτρόπολη Θερ μής. για κείνην που έγινε λόγος σ’ άλλο σημείο, όταν λέγαμε για τις Λου τροπόλεις και τις Ιαματικές Πηγές. Στο 35ο χιλιόμετρο βρίσκεται ο Μανταμάδος. Πλούσια κωμόπολις, ξακουστή στο Νησί για τον «Ταξιάρχη» της, το μεγάλο αυτό χριστιανικό προσκύνημα. Ο Μανταμάδος ακόμα φημίζεται για τα πολλά πανηγύρια του και για τον λόγον αυτόν τους Μανταμαδιώτες τους λένε και «Πανη γυράδες». Ο ταξειδιώτης, περνώντας από τον Μανταμάδο, δεν μπορεί παρά να αγοράση και το ενθύμιό του, ένα «κουμάρι» για να παγώνη το νερό του. Είναι περίφημη η βιοτεχνία των κουμαριών του χωριού. Εδώ στην Εκκλησία των Ταξιαρχών, φυλάγουν το Εθνικό κειμήλιο, τον σάκκο Γρηγορίου Ε' του Εθνομάρτυρος. Κάτι το τέλειο είναι η διαδρομή από τη «Σαρακίνα», μια καταπρά σινη κοιλάδα. Στην κοιλάδα αυτή υπήρχεν άλλοτε συνοικισμός και το Κάστρο των Αγίων Θεοδώρων. Τούτο επολιόρκησαν στα 1464 οι Ενετοί, για να το πάρουν και να το κάνουν ορμητήριο για την κατάληψη του Νησιού από τους Τούρκους. Εδώ έπρεπε να υπάρχη και παληό Μοναστήρι του «Βούρ κου». Ο τόπος έχει αρκετό αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Και φθάνουμε, αφού κάνουμε μια διαδρομή από 4-5 χωριά το ένα ομορφότερο από το άλλο, στον Μόλυβο, την Μήθυμνα, όπου μπορεί θαυ μάσια να ονομασθή ένα απομεινάρι του μεσαιώνα. Μ’ όλη την επιβλητικό τητα ενός παληού Κάστρου, που μόλις το αντικρύσης προσμένεις να δης και τον σιδηρόφραχτο ιππότη να κατεβαίνη καβαλλάρης. Ο Μόλυβος - Μήθυμνα είναι ένα πυκνό σύνολο ιδιορρύθμων σπιτιών γύρω στο μεσαιωνικό Κάστρο. Όλο το χωριό μια εικόνα άξια προσο χής, με ιστορία και θρύλους. Η Μήθυμνα είναι από τις πιο αρχαιότερες πόλεις του Νησιού, σύγ χρονη με την Μυτιλήνη. Το όνομά της, κατά την μυθολογία, το πήρε από την κόρη του οικιστού της Νήσου, του Μάκαρος, Μηθύμνης, που ήταν και σύζυγος του Λέσβου, εκείνου που έδωσε το όνομά του σ’ ολόκληρο το Νησί. Η Μήθυμνα στους αρχαίους χρόνους είχεν ένα ωραίο μύθο του Ενά λου, που αξίζει να τον μάθη ο επισκέπτης της Λέσβου. Όταν -λέγει η μυθολογία- οι Αιολείς κατά το 1000 ή 900 π.X. επήγαιναν διά να την εποικήσουν, είχαν πάρει και ένα χρησμό, που έπρεπε να θυσιάσουν μιαν παρθένο όταν θα έφθαναν στον τόπο που έπρεπε να βγουν. Όταν κόντε
ψαν την Λέσβο, τα πλοία τότε, σύμφωνα με τον χρησμό, έρριξαν εις την θάλασσα την όμορφη κόρη του Σμινθαίου, που την αγαπούσε όμως τρυ φερά ένα άλλο παλληκάρι της αποστολής, ο Έναλος. Τότε έπεσε κι' αυ τός στη θάλασσα. Έτσι η αποικία εστερέωσε. Υπήρχε ο θρύλος και όλοι σεβόντανε την μνήμη των θυμάτων. Μιαν αυγή όμως ο Έναλος βγήκε στην ακρογιαλιά της Μηθύμνης κρατώντας στο χέρι ένα χρυσό κύπελλο. Οι κάτοικοι έτρεξαν να τον δοξάσουν. Μα κείνος χάθηκε αφού τους είπε πως «δεν πρέπει να λυπούνται για την θυσία τους, γιατί αυτός μεν έβοσκε τα άλογα του Ποσειδώνος, η κόρη δε ζούσε μαζί με τις νεράιδες της θαλάσσης». Καί μια άλλη ακόμα μεσαιωνική παράδοσις της Αρριέτας Ντόρια, ειπώθηκε και έμεινε ο θρύλος του Κάστρου, σαν τον θρύλο της Ζάν ντ’ Αρκ της Ορλεάνης. Η Μήθυμνα είναι η πατρίς του μεγαλειτέρου από τους κιθαρωδούς και διθυραμβικούς της αρχαίας Ελλάδος, του Αρίωνος, που τον περι βάλλει ο ωραίος θρύλος του Δελφινιού. Σήμερα η Μήθυμνα είναι ένα πολιτισμένο τμήμα της Λέσβου, προο δευτικό και αξιοπρόσεχτο. Κάτω από τον Μόλυβο - Μήθυμνα είναι η Πέτρα, θερινό κέντρο με ξεχωριστή αμμουδιά και με την Παναγιά της, που είναι η γραφικότερη εκκλησιά του νησιού.
ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
ΙΑΜΑΤΙΚΑΙ
ΠΗΓΑΙ
1) ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ:
Ξενοδοχείον «Αιγαίον» (Μυτιλήνη), τάξις Β'. Τηλ. Δ/νσις «Αιγαίον» Τηλέφωνον 3.87. Ανοικτόν όλον το έτος. Δωμάτια 20. ΤΙΜΗ ΔΩΜΑΤΙΟΥ: Μιας κλίνης .................................................... Δρχ. 50- 70 Δύο κλινών .......................................................... » 105-125 πρωινό ................................................................... » 20 λουτρόν................................................................. » 25 υπηρεσία ............................................................... » 15% φόρος .................................................................... » 8% ΘΕΡΜΗ (Λουτρόπολις) : Σιδηρούχος αλιπηγή. Λουτρική περίοδος: Μάιος -Οκτώβριος. Τοποθεσία -Ιστορικό: Η Λουτρόπολις της Θερμής είναι περίφημη από τα αρχαία χρόνια. Εδώ υπήρχαν Ναοί αφιερωμένοι στην Θεά Άρ τεμη, που την λάτρευαν ως προστάτη των θερμοπηγών. Υπήρχεν ακόμα εδώ και πολιτεία μεγάλη, όπου γινότανε μεγάλο πανηγύρι, που μαζευό τανε εκτός από τους αρρώστους και λαός από παντού για να ευχαριστήση την Θεά για τις θαυματουργές ιδιότητες των νερών της. Τες πηγές της Θερμής τες αναφέρει ο αρχαίος ιατρός Γαληνός, μιλά δε γι’ αυτές και ο Αριστείδης ο Αίλιος, που λέγει και για τες γιορτές της, την περίφημη «Θερμαϊκή Πανήγυρι». Στα χριστιανικά χρόνια την θέση της Αρτέμιδος την πήραν ο Άγιος Κωνσταντίνος και η Αγία Ελένη, κι’ ως τα τελευταία χρόνια τον Μάη γινόντανε ιππικοί αγώνες και ένα από τα μεγάλα πανηγύρια του νησιού. Ενώ στα νερά, ο λαός έδωσε για την δεξαμενή μεν των ανδρών το όνομα του Αγίου Κωνσταντίνου, των δε γυναικών το όνομα της Αγίας Ελένης. Καί τώρα ακόμα ο επισκέπτης, αν ζητήση, θα ιδή δυο μεγάλες κολώ νες που είναι στημένες στο μέσο των δεξαμενών. Ο λαός τες θεωρεί ιερές και ανάβει ακοίμητο καντήλι. Πρόπερσυ η Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία,, με την συνδρομή της Κοινότητος, έκαμε πρόχειρες ανασκαφές και βρήκε αρχαίους λουτή ρες (πιθανό Ιερό της Θεάς) και αρχαία εκκλησία των Αρχαγγέλων, χτισμένη με αρχαίο ελληνικό υλικό. Βρέθηκαν ακόμα και καθαρίστηκαν πολλές στήλες με επιγραφές γύρω στην αρχαία Θερμαϊκή Πανήγυρη. Ετσι η Θερμή είναι σήμερα μια σπάνια λουτρόπολις, που συγκεν τρώνει κλίμα ξηρό, θέση μαγευτική, ακρογιαλιά για μπάνια (Πετραλώ νια), περιπάτους με μιχτό ενδιαφέρον, ιστορικό, φυσιολατρικό και αρχαιο λογικό, που αρχίζει από τις 3000 χρόνια π. X. ως τα 300 μ. X. κ. ά.
Η συγκοινωνία είναι πυκνή και τακτική με αυτοκίνητα. Ο παραθερι στής στη Θερμή θα μείνη ενθουσιασμένος από την διαμονή του. Κάθε του βήμα θα είναι και μια όμορφη απασχόληση, που δεν θα την βρη σ’ άλλη Λουτρόπολη της Ελλάδος. Περίφημος είναι ο περίπατος του Κυπαρισσιού, όπου και το αιωνόβιο Κυπαρίσσι, το πιο μεγάλο δέντρο στο Αιγαίον, όπου βγαίνει και εξαιρετικό πόσιμο νερό περιζήτητο. Θεραπευτικές ενδείξεις: Για όλες τες παθήσεις, που η επίδραση των αλιπηγών κάνει καλό. Φημίζονται τα λουτρά της Θερμής για λιθιάσεις, ψαμμιάσεις, διαταραχάς του ήπατος, για μητρικά που οφείλονται στην εν δοκρινική ανεπάρκεια, αρθρίτιδες, χρόνιους ρευματισμούς κ. ά. Διάρκεια της θεραπείας: 15-25 ήμερες. Ξενοδοχείο «ΣΑΡΛΙΤΖΑ ΠΑΛΛΑΣ» (Ιδιοκτησία Ταμείου Υγειονο μικών). Τηλ. Δ/σις «Σάρλιτζα». Ανοικτό Μάης -Οκτώβρης. Δωμάτια 30. Τιμή Πανσιόν (πρόγευμα-δείπνο) δρχ. 160 για κάθε άτομο. Κάθε γεύμα δρχ. 50. Νερό τρεχούμενο σε κάθε δωμάτιο. Λουτρικές εγκαταστάσεις καθαριότητος μέσα στο Ξενοδοχείο. Μπαρ και Ζαχαροπλαστείο. Τιμή Ιαματικού Λουτρού Δρχ. 9-18-25 ανάλογα με τους λουτήρας. Υπηρεσία ........ Δρχ. 10% Φόρος ................... .... .................................................. 8%
ΘΕΡΜΑ ΠΟΛΥΧΝΙΤΟΥ: Υπερθερμαί χλωριονατριούχοι πηγαί. Λουτρική περίοδος Μάιος - Σεπτέμβριος. Εδώ δεν υπάρχουν σοβαρές λουτρικές εγκαταστάσεις. Θεραπευτικές ενδείξεις: Θεωρούνται από τους περιοίκους ως εξαι ρετικής αξίας για την θεραπείαν των αρθρορευματισμών, μυαλγιών, νευ ραλγιών, ισχυαλγιών και γυναικολογικών παθήσεων. Αι λοιπαί ενδείξεις, όπως αι θερμαί χλωριονατριούχοι αλατοπηγαί.
* * ΛΟΥΤΡΑ ΕΦΤΑΛΟΥΣ : Χλωριονατριούχοι, ραδιοενεργοί πηγαί. ΛΟΥΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Μάιος - Σεπτέμβριος. Τοποθεσία: Παρά την Μήθυμναν, πλησίον της παραλίας. Στερούνται σοβαρών λουτρικών εγκαταστάσεων (δύο δωμάτια μόνον). Θεραπευτικές ενδείξεις: Η πηγή Εφταλούς ωφελεί και ως χλωρονα τριούχος και ως ραδιενεργός. Μπορεί να γίνη ποσιθεραπεία και λουτρο θεραπεία.
ΘΕΡΜΑ ΚΟΡΦΟΥ (Γέρας) : Πηγή θερμή χλωρονατριούχος. Λουτρική περίοδος Μάιος-Σεπτέμβριος. Τοποθεσία-Συγκοινωνία: Στον δρόμο Μυτιλήνης - Γέρας και στο 6ο χλμ. Εξυπηρετείται από ειδικά αυτοκίνητα από την Μυτιλήνη.
Μία άποψις του κόλπουτηςΓέρας
Μυτιλήνη. -Το γραφικό εκκλησάκιτης Σουράδας, στην ακρογιαλιά.
Το Κιόσκι. - Μια όμορφη γωνιά της Μυτιλήνης. (Φωτογραφία Χουτζαίου- Κεμερλή).
Το «Σάρλιτζα», Ξενοδοχείο της Θερμής.
Διαύγεια τελεία -οσμή ουδεμία - γεύσις υφάλμυρη - χρώμα ουδέν. Θερμοκρασία 39.7° Κελσ. ραδιοενέργεια 18 μονάδας. Λουτρικόν Κατάστημα -20 δωμάτια, Θεραπευτικές ενδείξεις: Όπως των Θερμοπηγών Κουρτζή.
* * * ΘΕΡΜΑ ΚΟΥΡΤΖΗ: 500 μέτρα έξω από την πόλη Μυτιλήνης. Πέντε πηγές μέσα στον ελαιώνα, κοντά στις δεξαμενές, είναι χλωριονατριούχοι ασθενείς. Συγκοινωνία: Πολύ εύκολος. Μπορεί να πάη κανείς και με τα πόδια σαν περίπατο. Θεραπευτικές ενδείξεις: Κατά χρονίων ρευματισμών των αρθρώ σεων, ισχυαλγιών, αρθριτικών, δερματοπαθειών, γυναικολογικών νόσων.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ
Π. X. 3300-1000 Προϊστορικός Πολιτισμός της Νήσου αντίστοιχος με τον Τρωικό και Μυκηναϊκό. 1826-1680 Εποικισμός της Νήσου από τον Μάκαρα, γυιό του Ηλίου και κατ’ άλλους γυιό Κρινάκου γυιου του Διός. Η Νήσος μετά τον κατακλυσμόν του Δευκαλίωνος ερημώνεται. 1507 Εποικίζεται από τους Πελασγούς με αρχηγό τους τον Ξάν θον, γυιό του Τριόπου Βασιλέα της Τροιζήνος. 1200-1100 Κάθοδος των Ηρακλειδών και μετακινήσεις Λαών σε όλη την Ελλάδα. 1393-1184 Κατάληψις της Νήσου από τους Αχαιούς. Σημ. Μυθολογικά ονόματα της Νήσου: 'Ισσα, Πελασγία, Ιμαρτή, Αιθιόπη, Μακαρία και Λέσβος, από Λέσβον γαμβρόν του Μάκαρος, σύζυγον της Μηθύμνης. 1000-900 Ίδρυσις της Αιολικής αποικίας στην Λέσβο από τον Πενθι λίδην Γρα. Επίσης ίδρυσις Αιολικής αποικίας στην αντικρυνή Μ. Ασία . με Μητρόπολη την Λέσβο. - 642-500 Αναπτύσσεται η πνευματική ζωή της Μυτιλήνης. Το Αιολικό μέλος έρχεται σε πολύ μεγάλη ακμή. Στην περίοδο τούτη ζουν η Σαπφώ, ο Αλκαίος, ο Πιττακός. Κατά τα τελευταία χρόνια αρχίζει πόλεμος μεταξύ Αθηναίων και Μυτιληναίων για την πόλη Σίγειο στην Τρωάδα, που την κατέχουν οι Μυτιληναίοι. 612 Ο Πιττακός, λόγω των εσωτερικών διαμαχών της Μυτιλήνης, ανακηρύσσεται Αισυμνίτης. Ειρηνεύει με τους Αθηναίους και παραμένει στην Αρχή 10 έτη. Μεγάλη ακμή της ναυτιλίας και του εμπορίου της Μυτιλήνης, τα κρασιά της Λέσβου ξοδεύ ονται στην Αίγυπτον και στας Αθήνας. 570 Ιδρύεται στην Αίγυπτον η Ελληνική πόλις «Ναύκρατις» και κτίζεται από τους εμπορευομένους Έλληνας ο Ναός «Έλλή νιον». Διά την κτίση του Ναού τούτου το μεγαλείτερον ποσόν προσφέρουν οι Μυτιληναίοι έμποροι. 548 Η Λέσβος υποδουλώνεται στους Πέρσας (εις τον Κύρον) και αναγκάζεται να πάη μαζί τους στον πόλεμο κατά των Σκυ θών και της Αιγύπτου. 493 Η Λέσβος αναγκάζεται να δώση πλοία κατά της Ελλάδος, όπως και αλλά Νησιά, για την ενίσχυση της Περσικής Εκ στρατείας. 479 Η Νήσος διώχνει την Περσική κυριαρχία και γίνεται σύμμα χος των Αθηναίων. 432 Κηρύσσεται ο Πελοποννησιακός πόλεμος. Κατά το διάστημα των 4 πρώτων ετών η Λέσβος μένει σύμμαχος των Αθηναίων.
Η «Καρίνη»: Μαγευτικό τοπίο του Νησιού, στο δρόμο της Αγιάσ σου. Στο Καφενείο βρίσκονται τοιχογραφίες του Θεοφίλου.
Η είσοδος της Αγιάσσου. (Φωτογραφία Χουτζαίου- Κεμερλή).
Οι «Καμάρες» της Μόριας. Ρωμαϊκό Υδραγωγείο.
428
427
415 406
405 394
Από την σκληρότητα των Αθηναίων, η Μυτιλήνη επαναστατεί. Το παράδειγμα της Μυτιλήνης ακολουθούν και άλλες πόλεις της Νήσου. Αποστέλλεται ο Στρατηγός Πάχης εναντίον της Μυτιλήνης. Πο λιορκεί την πόλη, την κυριεύει και αποστέλλει 1000 Μυτιληναίους ομήρους στας Αθήνας. Οι Αθηναίοι αποφασίζουν την σφαγήν των Μυτιληναίων και στέλλεται η απόφασις αυτή προς τον Πάχη. Πλην όμως επικρατούν φρονιμότερες σκέψεις κατόπιν της Δημηγορίας του Διοδώρου. Τότε αποφασίζεται η ακύρωσις της πρώτης αποφά σεως. Η νέα αύτη απόφασις φθάνει εις τον Πάχη, ότε είχε συγκεν τρωμένους τους Μυτιληναίους διά να τους κατασφάξη και ήτο έτοιμος να αναγνώση το ψήφισμα, που αποφασίζανε να τους σφά ξουν ομαδικά. Ύστερα απ’ τη σωτηρία της Μυτιλήνης από τη σφαγή τούτη, τα τείχη της Μυτιλήνης τα κατακρήμνισαν και το νησί διαμοιράστηκε σε 2700 κλήρους που δόθηκαν σε Αθηναίους. Τούς κλήρους τού τους τους ξανανοίκιασαν κατόπιν οι Λέσβιοι, πληρώνοντας μια μνα τον καθένα. Η Λέσβος τότε είναι πια στην ουσία υπόδουλος στους Αθηναίους. Οι Μυτιληναίοι προσπαθούν να διώξουν τον Αθηναϊκό ζυγό και ζητούν την ενίσχυσιν των Σπαρτιατών. Οι Σπαρτιάτες αποστέλλουν στην Λέσβο τον Ναύαρχο Καλλικρα τίδα που καταλαμβάνει την Μήθυμνα, γιατί είχε ταχθή με το μέρος των Αθηναίων και από εκεί τραβά στην Μυτιλήνη. Η Νήσος τότε ολόκληρη επαναστατεί. Οι Αθηναίοι τότε στέλνουν τον Ναύαρχο Κόνωνα να βοηθήση την Μήθυμνα. Στην αρχή έμεινε στα Εκατόνησα (στα σημερινά Μοσχονήσια) μια νύχτα και το πρωί τράβηξε για την Μυτιλήνη. Εκεί κοντά στο λιμάνι της Μυτιλήνης έδωσε ναυμαχία με τον Καλλικρατίδα, όπου έχασε και τράβηξε στο λιμάνι της Μυτιλήνης (το βόρειο). Εκεί προπαρασκευάζεται όσο μπορούσε γρήγορα και έκλεισε το λιμάνι. Όταν πλησίασε, έγινε μεγάλος αγών των Αθηναίων και των Μυ τιληναίων, που έδιωχναν αυτή την φορά τους Σπαρτιάτας. Ο Καλ λικρατίδας τελικά νικά, παίρνει το λιμάνι και πολιορκεί τους Αθηναίους και τους Μυτιληναίους. Ειδοποιούνται οι Αθηναίοι και στέλλουν αμέσως τον ναύαρχον Διομέδοντα με 12 πλοία, αλλά μόλις πλησιάζουν την Μυτιλήνη, τους κτυπά ο Καλλικρατίδας και χάνουν τη μάχη οι Αθηναίοι. Ετοιμάζεται δυνατός τώρα στόλος από 150 πλοία με ναύαρχο τον Ετεόνικο. Στες Αργινούσσες (αρχή του στενού Μυτιλήνης) συναντώνται τα πλοία του Καλλι κρατίδα και των Αθηναίων. Γίνεται μεγάλη ναυμαχία, όπου χάνει οριστικά τη μάχη ο Καλλικρατίδας, και η Λέσβος επανέρχεται και πάλιν στους Αθηναίους.
Η Νήσος ολόκληρος καταλαμβάνεται από τους Σπαρτιάτες. Επανέρχεται και πάλιν η Λέσβος στους Αθηναίους, ύστερα από τες νίκες του Στρατηγού Θρασυβούλου.
387
387 334 332
88
18
Η Νήσος γίνεται αυτόνομος, αλλά σύντομα καταλαμβάνεται από τους Σπαρτιάτες. Επανέρχεται και πάλιν η Αθηναϊκή κυριαρχία. Επικρατούν οι Πέρσαι και καταλαμβάνουν την Νήσον. Η Λέσβος διώχνει τους Πέρσας και αναγνωρίζει την κυριαρ χίαν του Μ. Αλεξάνδρου. Κατά τους χρόνους του Μ. Αλεξάν δρου προσφέρει την βοήθειάν της. Τότε ακμάζουν δύο Λέσβιοι, ο Στρατηκός Αρίγειος και Λαομάδων Διοικητής της Συρίας μέχρι Πτολεμαίου Α'. Καταλαμβάνεται από τους Ρωμαίους η Νήσος και επισκέπτεται την Μυτιλήνην ο Πομπήιος (62 π.X.). Ο Θεοφάνης ο Μυτιλη ναίος, Σύμβουλος του Πομπηΐου, μεσουρανεί εις την Ρώμην και γίνεται αυτόνομη η Νήσος. Πέφτει στην δυσμένεια και ζει στη Μυτιλήνη ο Γερμανικός και η Αγριππίνα. Εγεννήθη τον χρόνον τούτον στην Μυτιλήνη η κόρη των Ιουλία. Η πόλις γιόρτασε μεγαλόπρεπα την γέν νησί της.
Μ. X. (Κατά Βούλγαρην). Περνά από την Μυτιλήνη ο Απόστολος Παύλος, γυρνώντας από την Άσσο. 70 Καταργείται η Λεσβιακή Αυτονομία από τον Αυτοκράτορα Ουεσπασιανό. 313 Η Νήσος περιέρχεται στο Βυζαντινόν Κράτος (17ον θέμα των Νήσων Αιγαίου, 29η Τούρμη). Από τότε, κατά τον Πορφυρο γέννητο, υπήρχαν στη Νήσο δύο Μητροπόλεις, της Μηθύμνης και της Μυτιλήνης. 822 Ο Αποστάτης Θωμάς χρησιμοποιεί την Λέσβο για ορμητήριό του εναντίον της Κωνσταντινουπόλεως, πάντα όμως λογαριά ζεται σαν μια άσημη επαρχία. Εξωρίσθησαν στην Μυτιλήνη η Αυτοκρατόρισσα Ειρήνη (803), ο γυιός του Αυτοκράτορος Ρωμανού Στέφανος, ο Πατριάρχης Ιγνάτιος Ραγκαβέ (849), ο Κωνσταντίνος ο Εικονομάχος (1048), Λέων ο Κουροπαλάτης, Ιωάννης ο Ορφανότροφος (1042). 1028-34 Ακμή του Λεσβίου Υμνωδού Χριστοφόρου του Μυτιληναίου του ανθυπάτου. 1085 Ο Τζαχάς καταλαμβάνει την Νήσο, μέσα δε στον ίδιο χρόνο διώχνεται από τους Βυζαντινούς Στρατηγούς Δούκαν και Δαλασσινόν. 1204 Περιέρχεται στο Λατινικόν Κράτος της Κωνσταντινουπόλεως. 1224 Ύστερα από την ήττα του Λατίνου Αυτοκράτορος της Κων σταντινουπόλεως από τον Αυτοκράτορα της Νικαίας Ιωάννην Βατάσην, προσαρτάται στην Αυτοκρατορία της Νικαίας. 1225 Κατόπιν νέας συνθήκης, επανέρχεται και πάλιν εις το Κράτος των Λατίνων της Κωνσταντινουπόλεως. 1247 Ύστερα από τας ήττας των Λατίνων, επανέρχεται και πάλιν εις το Κράτος της Νικαίας.
52
Οι χωριανοί χορεύουν. (Φωτογραφία Σίμου Χουτζαίου).
Το παραμύθι της γιαγιάς. (Φωτογραφία Σίμου Χουτζαίου).
Αγιάσσο. - Μια κοπέλα και μια γρηά. (Φωτογραφία Χουτζαίου- Κεμερλή).
Μπουγάδα στη ρεματιά.
(Φωτογραφία Σίμου Χουτζαίου).
Κατόπιν της συνθήκης του Νυμφαίου, εδόθη εις τους Γενουϊσί ους το δικαίωμα να ιδρύσουν στην Μυτιλήνη Εμπορική Στοά και να έχουν και Κόνσολον, καθώς και Λατινικήν Εκκλησίαν. Επίσης να έχουν και Δικαστήριο δικό τους στην Μυτιλήνη. 1261 Καταλύεται οριστικά το Κράτος των Λατίνων και η Λέσβος επανέρχεται στο Κράτος του Βυζαντίου. 1333 Ο Δουξ της Νάξου Σανούδος εκστρατεύει κατά της Λέσβου μετά τους Ιωαννίτες της Κως και της Ρόδου και τον ηγεμόνα της Φωκαίας Κατάνεο. Η πόλις Μυτιλήνη περιέρχεται εις τον τελευταίον. 1334 (ή 1341;) Διώχνεται από τον Αυτοκράτορα Ανδρόνικον Παλαιολό γον, που στέλνει στην Μυτιλήνη τον Στρατηγό Αλέξιο τον Φιλανθρωπινό. 1354 Η Λέσβος δίδεται ως προίκα στον Γενουΐσιον ευγενή Φραγκί σκο Γατελούζο, γαμβρό του Αυτοκράτορα Ιωάννη Παλαιολό γου. Αρχίζει η δυναστεία των Γατελούζων της Λέσβου. 1355 Κατέρχεται για πρώτη φορά ο νέος ηγεμόνας της Νήσου με την σύζυγό του Μαρίαν, αδελφήν του Αυτοκράτορος. Αι σχέ σεις της Λέσβου και του Βυζαντίου είναι πολύ στενές. 1397 Πεθαίνει ο Φραγκίσκος και τον διαδέχεται ο γυιός του Ιάκωβος. 1397 Ανεβαίνει μετά τον θάνατό του στον θρόνο ο γυιός του Φραγ κίσκος Β'. Η Λέσβος γίνεται φόρου υποτελής στους Τούρκους. 1401 Καταστρέφεται η Νήσος από σεισμό. Ο ηγεμώνας Φραγκίσκος σκοτώνεται μέσα στα παλάτια του. 1401 Ανεβαίνει στον θρόνο ο Δουρίνος. 1441 Γίνονται οι γάμοι του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, ποτέ Δεσπό του του Μωριά, με την Αικατερίνη Γατελούζη, κόρη του Δορί νου, στη Μυτιλήνη. 1442 Προσβάλλεται από τους Τούρκους το Κάστρο του Μολύβου. Περνά από τη Μυτιλήνη ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος και παίρνει μαζί του τη σύζυγό του Αικατερίνα, ταξιδεύοντας για την Πόλη. Στο δρόμο η Αικατερίνα πεθαίνει από αποβολή και θάβεται στο Παλιόκαστρο της Λήμνου. 1445 Ο Μπαλτάογλου ενεργεί επιδρομή στην Λέσβο. Προσβάλλει την Καλλονή και την Αρίσβη. 1459 Προσβάλλεται για δεύτερη φορά από τους Τούρκους το Κάστρο του Μολύβου. 1459 Ο Νικόλαος, αδελφός του Βορινού, τον δολοφονεί, γίνεται αυτός ηγεμώνας της Λέσβου. 1462 Εκστρατεύει εναντίον της Λέσβου ο ίδιος ο Σουλτάνος Μεχμέτ Β'. ο Πορθητής και την 14 Οκτωβρίου καταλαμβάνει την Μυ τιλήνη. Η πόλις ερημώνεται, οι κάτοικοί της μεταφέρονται στην Κωνσταντινούπολη όπου άλλοι πεθαίνουν στες φυλακές και άλλοι εξισλαμίζονται ή κατατάσσονται στον στρατό∙ το υπόλοιπον του Νησιού παίρνεται ειρηνικά από τους Τούρκους. Πρώτος Τούρκος Διοικητής διορίζεται ο Σαμλιάτογλου. 1464 Καταλαμβάνει την ύπαιθρο ο Ουρσάτυ Ιουστινιάνι και περι 1261
σφίγγει τους Τούρκους εις τα φρούρια των Αγίων Θεοδώ ρων. Στην επιχείρηση αυτή τον διαδέχεται ο Ιάκωβος ο Λο ρεντάτος. Τελικά απομακρύνονται από την Νήσο. Πολλοί Μυτιληναίοι καταφεύγουν στην Εύβοια. 1525 Κτίζεται η Ιερά Μονή του Λειμώνος. 1692 Υπάρχει στη Μυτιλήνη το Ξενοδοχείο (το πρώτο Φιλανθρω πικό Κατάστημα). 1770 Ο Ρωσσικός στόλος φθάνει στην Μυτιλήνη χωρίς να επιχει ρήση αποβίβαση. Υποφέρει τα πάνδεινα ο εξόριστος τότε στην Μυτιλήνη Πατριάρχης Μελέτιος, που χαρακτηρίζεται φίλος των Ρώσσων. 1771 Επανέρχεται ο Ρωσσικός στόλος και πολιορκεί την Μυτι λήνη. Η πόλις καταλαμβάνεται χωρίς να καταληφθή το φρού ριό της∙ ύστερα από 5 ημέρες φεύγουν οι Ρώσσοι, αφού ελεη λάτησαν την πόλη. 1771-1772 Έφθασε στη Μυτιλήνη ο Γαζής Χασάν Πασάς Τζεζαερλής. Φέρνει τα πρώτα τρεχούμενα νερά στην Μυτιλήνη ο Πασάς αυτός. 1783 Αφιερώνεται όλη η περιουσία του Χασάν Πασά, που είχε στην Λέσβο, στην πόλη Μυτιλήνη, για τα νερά της. 1817 Οι πρώτοι Φιλικοί στην Μυτιλήνη. 1821 Το μπουρλότο της Ερεσσού. Γίνονται οι σφαγές της Μυτιλή νης από τους Τούρκους. 1821-1824 Οι περισσότεροι Λέσβιοι ζουν στα βουνά, άλλοι στις Κυκλά δες. Πολλοί πολεμούν μαζί με τους αγωνιστάς. 1824 Επαναστατεί η Μυτιλήνη, αλλά η Επανάστασή της κατα πνίγεται. 1826 Η Ναυμαχία του Στενού της Μυτιλήνης. Κατά το διάστημα της Επαναστάσεως τα Φιλανθρωπικά Καταστήματα Μυτιλή νης συντηρούν στας φυλακάς τους Ψαριανούς και Χιώτες και μεριμνούν διά τες διάφορες ανάγκες των. Επίσης εξαγόρα σαν πολλές σκλάβες που τες έστειλαν πίσω στες πατρίδες των με τον καιρό. 1833 Ιδρύθη στην Μυτιλήνη το πρώτο Ελληνικό Προξενείο. 1836 Πέφτει πανώλης. Ο Λαός της έδωσε το όνομα «Μεγάλο Θα νατικό». Την χρονολογίαν αυτή γίνεται το Θαύμα του Αγίου Θεοδώρου, του Βυζαντίου του Νεομάρτυρος. Κατά το διά στημα της επιδημίας απέθανον περισσότερα από 25 χιλιάδες άτομα. 1840 Κτίζεται το πρώτο Γυμνάσιο Μυτιλήνης. 1841-1843 Εις το Μεγάλο Χωριό του Πλωμαρίου γίνονται μεγάλες πυρ καϊές. Από τότε αρχίζει ο Συνοικισμός του σημερινού Πλω μαριού. 1850 Έγινε η μεγάλη καταστροφή των ελαιώνων της Λέσβου. Τούτο έκανε τους κατοίκους του Βορείου τμήματος να μετα ναστεύσουν στην απέναντι Ανατολή, όπου δημιουργήθηκαν πλούσιες Λεσβιακές παροικίες. 1852 Έγινε η μεγάλη πυρκαϊά της Μυτιλήνης τότε, που κατε-
Αγιάσσο. - Κουτσομπολιό στο καλντερίμι. (Φωτογραφία Σίμου Χουτζαίου).
Εσωτερικό από παληό σπίτι στο Μόλυβο. (Φωτογραφία Χουτζαίου- Κεμερλή).
Οι μαζώχτρες τσουβαλιάζουν τις ελιές.
1858 1859 1861 1863
1864 1867 1877 1873 1887
1890
1891
1892 1893
1893
στράφη ολόκληρος η αγορά και ο πολύτιμος Παλιός Κώδικας της Μητροπόλεως Μυτιλήνης. Ο Παναγ. Βουρνάζος (Βουρναζέλλης) κτίζει το I. Νοσοκομείο της Πόλεως (απέναντι του Αγίου Θεράποντος). Κτίζεται η Εκκλησία των Δυτικών στην Μυτιλήνη. Κτίζεται το πρώτο Παρθεναγωγείο Μυτιλήνης. Η Δημογεροντία Μυτιλήνης ανακηρύσσει επίτιμο Δημότη τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Καλλίνικο, τέως Μητροπολίτη Μυτιλή νης. Μεγάλη πυρκαϊά έκαψε τη συνοικία Νέο Χωριό. Η συνοικία εκτίσθηκε πάλι με εράνους Ελλήνων και Τούρκων της Μυτιλήνης. Κτίζεται η Εκκλησία της Μητροπόλεως. Έγινε ο μεγάλος σεισμός της Λέσβου. Αι απώλειαι ανήλθον εις 1000 περίπου νεκρούς και τραυματίας. Μεγάλη πυρκαϊά κατέστρεψε την Αγιάσσο, εσώθη μόνος ο Ναός της Παναγίας που ήταν πέτρινος. Εκτίσθη το σημερινόν Μέγαρον της Μητροπόλεως. Ιδρύθη το σημερινόν Νεκροταφείον Μυτιλήνης από τον Ιάκωβον Σταθόπουλο. Έως τότε οι ταφές εγένοντο εις τους Περιβόλους των Εκκλησιών. Ανεκαινίσθη η Εκκλησία του Αγίου Συμεών. Εκτίσθη το ση μερινόν Γυμνάσιον Μυτιλήνης. Δαπάνη Νικολάου Μητρέλια και Σοφοκλή Βουρνάζου. Εκτίσθη το Τουρκικόν Γυμνάσιο (ιδαδιέ) τώρα Μέγαρον Δι καστικό. Εκτίσθη το Τελωνείον Μυτιλήνης. Τελείωσε η Οικοδόμηση του Δικαστηρίου της Μυτιλήνης τώρα Εθνικού Ορφανοτροφείου. Για την κακοδιοίκηση έγιναν έντονες κινήσεις. Αποτέλεσμα ήταν η αντικατάσταση του Μουτεσαρίφη. Διωρίσθη άλλος, ο Φεβ ζή Πασάς, στην εποχή του έκαμε πλούσιο το οδικό δίκτυο στην νήσο.
1899
Σημειώνεται στην Νήσο, μεγάλη κίνηση για τα Πατριαρχικά Προνόμια.
1901 1905
Έγινε η Γαλλική κατάληψις του Τελωνείου Μυτιλήνης. Έγινε η Διεθνής κατοχή Μυτιλήνης. Ζώναι κατοχής. Από το Τελωνείον μέχρι σημερινής «Μ. Βρεττανίας» Γαλλική, η Αγορά Ζώνη Ιταλική, από το Τελωνείον ως τον Λιμενοβραχίονα Αγ γλική.
1908
Στην Μυτιλήνη έγιναν Εορτές για το Τουρκικό Σύνταγμα.
1909
Εκλέγονται οι πρώτοι Βουλευταί για την Τουρκική Βουλή Πα ναγιώτης Βοστάνης και Μιχαήλ Σάλτας. Γίνονται τα πρώτα Αθλητικά Σωματεία Διαγόρας και Άτλας. Από αυτά το δεύ τερο ήταν Εθνικό καλυμμένο στον Αθλητικό τίτλο. Από την
1910
1912
1912
1913
1914 1914
1915
δράση του «Άτλαντος» η Νεοτουρκική Εφημερίδα «Τανίν» καταγγέλλει την δράση του σωματείου και τότε απειλείται η κήρυξη της Λέσβου σε κατάσταση Πολιορκίας. Την Νήσον σώζει τότε από τα επακόλουθα μιας τέτοιας καταστάσεως ο Μυτιλη ναίος Πρωθυπουργός της Τουρκίας Χιλμή Πασάς. Αρχίζει εις την Νήσον η Στρατολογία των Ελλήνων για τον Τουρκικό Στρατό. Γίνονται δεύτερες Βουλευτικές Εκλογές, βγαίνουν τότε Βουλευταί οι Παναγιώτης Βοστάνης και Δημή τριος Σάββας. Απειλείται κατάληψις της Νήσου από Μεγάλη Δύναμη. Η ιδία Μεγάλη Δύναμη έχει επιχειρήσει με διάφορα μέσα να εισχω ρήση εις τα Κοινοτικά της Νήσου.Πέρνονται τα έξοδα της συν τηρήσεως των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Η Κατάστασις εσώθη από τον Μητροπολίτη Κύριλλο (Μουμτζήν) και τον Δημογέ ροντα Αλέξ. Μητρέλια. Νοεμβρίου 8. Η απελευθέρωσις της Μυτιλήνης. Μάχη Κλαπά δου 5-6-7 Δεκεμβρίου. Παράδοσις του Τουρκικού Στρατού εις τον Συνταγματάρχην Συρμακέζη. Οι Τούρκοι ύστερα από τις Βαλκανικές νίκες ζητούν από την συνδιάσκεψιν του Λονδίνου όπως αι Νήσοι Λέσβος και Χίος μείνουν Τουρκικαί. (Ιούνιος) έρχεται για πρώτη φορά ο Στόλος στη Μυτιλήνη ύστερα από τες Νίκες. Στον Κουντουριώτη γίνεται αποθεωτική υποδοχή. Εξακολουθεί το ζήτημα των Νήσων να ασχολή τας Δυνάμεις. Υπογράφεται η Συνθήκη Ελλάδος και Τουρκίας, ο διακανονισμός του ζητήματος των Νήσων Λέσβου και Χίου μένει στα χέρια των Δυνάμεων. Η Τουρκία προτείνει, η Ελλάς να επιστρέψη την Χίο και Λέσβο και να πάρη τα Δωδεκάνησα. Προσφεύγουν στην Μυτιλήνη τα θύματα των διωγμών Μ. Ασίας και γίνονται εδώ επιτροπές Μικρασιατών Προσφύγων Αδραμη τυνού Κόλπου, Κυδωνιών, Περγάμου, Δικελή, Φωκών, Ερυ θραίας Χερσονήσου. Προτείνονται από την Τουρκίαν διάφορες λύσεις για το Νησιωτικό ζήτημα. α΄.) Όλα τα Νησιά να γίνουν αυτόνομα με Έλληνα ηγεμόνα της εκλογής του Βασιλέως των Ελλήνων, β'.) Να παραμείνουν στην Ελλάδα η Λέσβος και η Χίος υπό την κυριαρχίαν της Τουρκίας, τον δε Διοικητή να εκ λέγη ο Σουλτάνος ανάμεσα στους Πρωθυπουργούς της Ελλά δος. γ'.) Να αναγνωρισθή η Τουρκική Κυριαρχία στην Λέσβο και Χίο η δε Ελλάς να πληρώνη 20 χρόνια φόρο στην Τουρκίαν. Γίνεται η συνδιάσκεψη Βουκουρεστίου όταν οι Τούρκοι αντι πρόσωποι ζητούν την επιστροφή της Λέσβου και Χίου. Ύστερα από τα παραπάνω απειλείται πόλεμος Ελλάδος και Τουρκίας, που προλαμβάνεται από την μεσολάβηση του Τάκε Ιοννέσκου, Υπουργού Εξωτερικών της Ρουμανίας. Ξεσπά ο Μεγάλος Πό λεμος και το ζήτημα των Νήσων μένει όπως ήταν. Η Μυτιλήνη χρησιμοποιείται για συμμαχικό Κέντρο. Απειλεί
1916
1922
1923
ται πραξικόπημα των Γάλλων για μονομερή κατοχήν της Νή σου. Γίνονται αι πρώτες Βουλευτικές εκλογές. Η αντιπροσω πεία αποτελείται από 12 Βουλευτάς. Συνεστήθη στην Μυτιλήνη η Μεραρχία και το 4ο Σύνταγμα Αρχιπελάγους, αντί του 43ου που βρίσκεται νεκρό στον Βόλον. Η Μυτιλήνη δέχεται Μικρασιάτας Πρόσφυγας. Συνολικά με την ανταλλαγή των πληθυσμών παραμένουν μόνιμα στην Νήσο 37.804 αστοί και γεωργοί πρόσφυγες. Με την Συνθήκη της Λωζάνης η Λέσβος παραχωρείται πεια ορι στικά στην Ελλάδα και τελειώνει το ζήτημα των Νήσων.