Agiasos mag 091 1995

Ο μεγάλος ευεργέτης του Συλλόγου μας Στρατής Σουσαμλής με τη συμβία του Παναγιώτα, στην Αθήνα...

Ο Γιάννης Παναγιώτη Μαστραντωνάς άφησε την τελευταία του πνοή στη μακρινή Αυστραλία...

Ο εκλεκτός συνεργάτης μας Γιώργος Ακαμάτης (αριστερά) με το Θεόφιλο Τσομπανέλη στην Κρήτη (18.10.1958)

ΜΕΜΕΈΘΜΜΜΑ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Στο κατώφλι του νέου έτους................................................................................. ΚΛΕΑΝΘΗ ΚΟΡΟΜΗΛΑ, Η μουσικοχορευτική παράδοση της Αγιάσου........................................................ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΒΑΔΑ, Το Διδασκαλείο Μυτιλήνης............................................................................................ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ X. ΑΪΒΑΛΙΩΤΗ, Ο Απόστολος Παύλος, ταξιδιώτης του Αιγαίου Πελάγους................................... ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΠΑΠΑΝΗ, Τα παιχνίδια μας. Το ζαζάρ’........................................................................................,..... ΓΙΛΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Γρηγόριος Ξενάκη Γρηγορίου. Από την Αγιάσο στο θεοβάδιστο όρος Σινά....... Αιδ. ΖΑΝΟΥ ΓΟΥΓΟΥΤΑ, Χωρίς τίτλο.................................................................................................................. ΜΑΡΙΑΣ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ, Χριστούγεννα 1995. ΟΜΗΡΟΥ ΠΑΠΑΝΗ ΜΛΡΙΓΩΣ, Αν (ποίημα). ΜΑΡΙΑΣ ΠΑΤΣΕΛΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ, Χίλια εννιακόσια ενενήντα τρία (ποίημα). ΕΥΣΤΡΑΤΙΑΣ ΚΛΕΙΡΑΔΑ, Όι γονείς μου (ποίημα).............................................................................................................................................. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ, Αγέραστη καρδιά (ποίημα). ΟΜΗΡΟΥ ΠΑΠΑΝΗ ΜΛΡΙΓΩΣ, Τραγούδι. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΠΑΠΑΝΗ, Τα σημεία του κόσμου (ποίημα). ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Του Καστρέλ’ τ’ Ταξιάρχ’ (ποίημα)...................................................................................................................................................... Στρατή Χρ. Χατζηβασιλείου, Ο Στρατής Τζίνης και η Λαογραφική Συλλογή του................................................... Στρατή Απ. Μουτζουρέλη, Στιγμιότυπα από την Αγιάσο του χτες.......................................................................... Γιάννη Χατζηβασιλείου, Βιβλιοκριτική..................................................................................................................... Γιάννη Δ. Παπάνη, Μπουλ’μπούλ’κα Καμώματα.................................................................................................... Τα πθίτκα μας (Χρίστος Γλεζέλης (Πουπούσας), Παλιαμπάς, Ερμόλαος Χατζηβασιλείου).................................. Παναγιώτη Τζέγκου (Παγίδα), Η γιορτή της φασκομηλιάς...................................................................................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Σας πληροφορούμε............................................................................................................................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Αυτοί που φεύγουν. Ο «Σκόρπιός» του 1934 συλλυπείται.................................................................. Κοινωνικά..................................................................................................................................................................

Σελ.

3 4 9 12 14 15 17

18

19 20 24 26 28 29 30 31 32 34

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Καντάδα. Ελαιογραφία, διαστάσεων 0,65 χ 0,95, του Χαράλαμπου Πανταζή. (Διαφάγεια Ιάκωβου Μουτζουρέλη)

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Το ξωκλήσι του Αγίου Χριστόφορου και στο βάθος ο βιγλάτορας του νησιού Όλυμπος... (Διαφάνεια Στρατή Τσουλέλη)

Ι88Β Ν 1106-3378

ΣΤΟ ΚΑΤΩΦΛΙ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΤΟΥΣ... ^ νας ακόμη χρ ό νο ς, δουλεμένος στο α μόνι των αντιθέσεων, της χαράς και της λύπης, της ειρή­ νης και του πολέμου, της ευτυχίας και της δυστυ­ χίας, βρίσκεται στο γέρμα του. Έ να ς νέος χρόνος ετοιμάζεται να εναρμονιστεί με την ατέρμονη τρο­ χιά της αιωνιότητας. Ό λοι οι άνθρωποι του πλανή­ τη μας περιμένουν με αγωνία να γίνει η ανανέωση της σκέψης και της δράσης τουν. Και τούτο, για τί και στην περιοδική ανακαίνιση εναποθέτουν π ά ­ ντοτε πολλές ελπίδες... Ο « Φ ιλοπ ρ όοδος Σ ύλλογος Α γιασω τώ ν», με την ανατολή του νέου έτους, θα αρχίσει την ολο­ κλήρωση της δεύτερης δεκαετηρίδας της δράσης του. Α πό το 1976, όταν έλαβε σάρκα και οστά ο οραματισμός κάποιω ν φιλοπρόοδω ν Αγιασωτών, άρχισε ο σκληρός α γώ να ς της συσπείρω σης και τω ν π ολιτισ τικ ώ ν αναζητήσεων. Τέσσερα χρόνια αργότερα ιδρύθηκε το περιοδικό «Αγιάσος», για να συμβάλει και αυτό στην επικοινω νία των α πα ­ νταχού αποδήμων και στην ενεργοποίησή τους... Π ολλά μέχρι στιγμής υλοποιήθηκαν. Ό λα τα Δ ιοικητικά Συμβούλια έκαναν το καθήκον τους, όλα τα μέλη έδωσαν την υλική και την ηθική βοήθειά τους. Γι’ αυτό και ο Σύλλογος έκανε σταθερά βήματα πρ οόδου και φ ιλο δο ξεί να διευρύνει το

φάσμα των κοινω νικών και πολιτιστικών δραστη­ ριοτήτων του. Οι προϋποθέσεις υπάρχουν και οι συνθήκες είναι σήμερα ευνοϊκότερες... Το 1996 ευχόμαστε να είναι έτος νέων πραγμα­ τώσεων, ώστε να ανυψωθεί ο Σύλλογος μας ακόμη περισσότερο. Για να υλοποιηθούν όμως οι φιλοδο­ ξίες όλων μας, χρειάζεται μεγαλύτερη συμμετοχικότητα και εντονότερη διάθεση προσφοράς. Αξίζει να στηρίξουμε το Σύλλογό μας, που όλοι τον αγα­ πάμε. Έ χουμ ε ηθική υποχρέω ση α π ένα ντι στον τόπο μας, που περιμένει να τον βοηθήσουμε, γιατί δια θ έτουμ ε αυτή τη δυνα τότη τα . Η οικ ονομ ικ ή ευ ρ ω σ τία του Σ υ λ λ ό γ ο υ μ π ο ρ εί να α ν ο ίξ ε ι το δρόμο της εκτέλεσης κάποιω ν έργων στην Αγιάσο, σε συνεργασία βέβαια με την τοπική αυτοδιοίκηση, όπω ς έχουν κάνει για τον τόπο τους διάφορα άλλα σωματεία της χώρας μας. Δεν ωφελεί σε τίποτα το να κρίνουμε και να επικρίνουμε τους μαχόμενους εργάτες της προκοπής, από το προπύργιο της νεφε­ λώδους θεωρητικολογίας και της εύκολης συμβου­ λευτικής... Η π ρ ό ο δο ς περνά πά ντοτε μέσα από κόπους, από θυσίες και από συμπληγάδες. Καιρός επ ο μ ένω ς ό χ ι γ ια π ερ ίσ σ εια λό γω ν... Κοδ, ποη νοτϋα... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Το παρεκκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής (Αγία Σωτήρα) λευκοντυμένο... (Φωτογραφία Γ ιάννη Χατζηβασιλείου, 30 Δεκεμβρίου 1991)

Η ΜΟΥΣΙΚΟΧΟΡΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ Αναβίωση της παλιάς ορχήστρας των «φυσερών» ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ε ίν α ι δύσκολο, αν μη ακατόρθωτο, να ψηλαφίσει κανείς, μέσα μόνο α π ’ τις ποικίλες διηγήσεις των παλιώ ν, τις όμορφες εκείνες εποχές που έζη­ σαν οι πρόγονοί μας, πριν πολλές δεκαετίες, πριν εμείς γεννηθούμε σ’ αυτόν τον τόπο, με την πλού­ σια πολιτιστική παράδοση και ανάπτυξη στο λόγο και στην τέχνη. Ιδιαίτερα δύσκολο είναι να ζωντανέψ ουμε τη λαϊκή μας μουσικοχορευτική παράδοση· οι ήχοι πέταξαν, οι γλεντζέδες έφυγαν, τα έθιμα ξεθώρια­ σαν.

ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΟΑΑΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΕΩΝ Α κ ρ ιβ ώ ς σ ’ αυτόν τον τομέα της λαϊκής μας μ ο υ σ ικ ή ς π α ρ ά δ ο σ η ς το Α ν α γν ω σ τή ρ ιο , π ρ ιν τριάντα περίπου χρόνια, α π ’ το 1963, με πρω τερ­ γάτη τον πρόεδρό του Πάνο Πράτσο, με συνεργά­ τη τον αείμνηστο «δάσκαλό μας», γενικό γραμμα­ τέα του Α να γνω σ τη ρ ίο υ , Χ ρ ισ τό φ α Χ α τ ζ η π α ­ ναγιώτη και βοηθούς εκτελεστές τους μουσικούς Στρατή Ψ ύρρα και Σταύρο Ρόδανο διέβλεψε π ρ ω ­ τοπορ ια κ ά την αξία του μουσικού μας πλούτου κ α ι με τα τότε π ε ν ιχ ρ ά μέσα έκαμε τ ις π ρ ώ τες η χογραφ ήσ εις. Κ α τα γρ ά φ η κ α ν σε π α ρ τιτο ύ ρ ες από π α λιο ύ ς μουσικούς πά νω από πεντα κόσ ιοι σ κ οποί και λ ιγό τερ ο ι ηχογραφ ήθηκαν. Το έργο αυτό αξιολογήθηκε, από ειδικούς και μη, εφάμιλ­ λο προς τα κτίρια που στήθηκαν. Οι σ τόχοι αυτής της πρ ο σ π ά θ εια ς ήταν υψη­ λοί. Ο « δά σ κ α λό ς μας» με τη χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ή φωνή του μας τους θυμίζει: «Πάλι το λ α ϊκ ό τρα­ γούδι και τα π α λιά νοσταλγικά χορευτικά α π ' την π λ ο ν α α σ υ λ λ ο γή το υ λ α ο γρ α φ ικ ο ύ υ λ ικ ο ύ το υ Α ν α γ ν ω σ τ η ρ ίο υ Α γ ιά σ ο υ η χ ο γ ρ α φ ο ύ ν τ α ι κ α ι σήμερα. Έ τσ ι π ισ τεύ ο υμ ε ότι διασώ ζουμε α π ’ τη φθορά του χρό νο υ εκλεκτό λαογραφ ικό υλικό της όμορφής μα ς κω μοπόλεω ς Α γιά σ ο υ , π ο υ το χ α ρ ί­ ζο υ μ ε σ τ ις π α ρ α κ ά τω γεν εές κα ι σ υ μ β ά λ λ ο υ μ ε σ τη ν προ β ο λή το υ χ ιλ ιο τρ α γ ο υ δ ισ μ έ ν ο υ νησ ιού μ α ς, της Α έσβου, της νύ φ η ς το υ Α ιγ α ίο υ σ ’ όλη την Ελλάδα...». Το Αναγνωστήριο δεν έπαψε να διασώζει από

τότε μέχρι σήμερα τη λαϊκή μουσική μας π α ράδο­ ση. Έ γινα ν δεκάδες ηχογραφήσεις και παρουσιά­ σεις τω ν τραγουδιώ ν. Τα τελευταία χρόνια δημι­ ούργησε την Π α ιδ ικ ή Χ ο ρ ω δ ία με π α ιδ ιά α π ό επτά έως δώ δεκα χρονώ , που με τη διδα σ κ α λία του Π άνου Π ράτσου υλο π ο ιεί αυτό που λέγεται παράδοση. Κ αι παράδοση είναι τούτο: τα μικρά π α ιδ ιά του 1994 τρ α γο υ δ ο ύ ν κ α ι χορ εύουν, με ιδια ίτερ η αγάπη κ α ι π ρ ο θ υ μ ία , το υ ς ν ο σ τα λ γ ι­ κούς εκείνους σκοπούς τω ν π ρ ο π α π π ο ύ δω ν και προγιαγιάδω ν του 1894!

ΣΥΝΤΟΜ Η ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗ ΜΟΥΣΙΚΟΧΟΡΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ Π ο ιε ς είναι οι ρίζες της λαϊκής μας μουσικής π α ρ ά δ ο σ η ς κ α ι π ο ια π ο ρ ε ία τρά βηξε μ έχρι το 1935, εποχή που έρχονται στην Αγιάσο τα πρώ τα έγχορδα ; Π ρ ιν π ρ οχω ρ ή σ ω , π ρ έπ ει να πω π ω ς ούτε μ ουσ ικολόγος είμα ι ούτε μουσικός. Ε ίμα ι μόνο γοητευμένος με τη μουσική παράδοσή μας και επιγρα μμα τικά αναφέρω σ τοιχεία που βγαί­ νουν α π ’ την πολύχρονη έρευνά μου, στηριγμένη πάντοτε στην προφορική παράδοση. Η Αγιάσος ακολουθεί και αυτή στον π ολιτισ τι­ κό τομέα γενικά την π ο ρ εία τω ν άλλω ν χω ρ ιώ ν της Λέσβου. Έ χ ει όμω ς κ ά π ο ιες ιδια ιτερ ότη τες πολύ σημαντικές, κατά τη γνώμη μου, που πηγά­ ζουν από το χώρο, στον οποίο είναι χτισμένη, το Προσκύνημα που διαθέτει και τις οικονομικοκοινωνικές συνθήκες που διαμορφώ νουν οι παράγο­ ντες αυτοί. Γ ι’ αυτό, πιστεύω πω ς κράτησε σ τοι­ χεία που δεν κράτησαν άλλα χω ριά, δημιούργησε π α ρ α λ λ α γ έ ς τω ν μ ο υ σ ικ ώ ν α κ ο υ σ μ ά τ ω ν τω ν μικρασιατικών παραλίω ν ή εμπνεύστηκε καινούρ­ γιους μουσικούς δρόμους. Απελευθερωθήκαμε το 1912 α π ’ τον τούρκικο ζυ γό κ α ι η εξάρτησή μας ή τα ν σ η μ α ν τικ ή κ α ι καθοριστική α π ’ την Ανατολή και την Τουρκία. Η Σμύρνη, αλλά και οι άλλες πόλεις τω ν μικρασια­ τικ ώ ν π α ρ α λ ίω ν , ήταν ο ι χ ώ ρ ο ι ε π ικ ο ιν ω ν ία ς μ α ς, ιδ ια ίτ ε ρ α τω ν Α γ ια σ ω τ ώ ν , π ο υ με το Προσκύνημα της Π αναγίας είχαμε δοσοληψίες με Σ μ υ ρ ν ιο ύ ς , Α ϊβ α λ ιώ τ ε ς , Φ ω κ ια ν ο ύ ς , Π ερ γα μηνούς..., όχι μόνο οικονομικές, αλλά και π ο λ ιτι­ στικές. Φυσικό ήταν, λοιπόν, και στο χώρο της μουσι­

κής και του χορού να δεχτούμε και να αγαπήσου­ με τα ανατολίτικα μοτίβα και ιδιαίτερα το σμυρνιοπολίτικο ύφος. Καθώς μας διακρίνει η ξεχω ρι­ στή αγάπη για το τραγούδι, η ευχέρεια να συνθέ­ τουμε στίχους και μελωδίες και το πάθος για γλέ­ ντι και χορό, δημιουργήσαμε αυτό που λέγεται «Μ ουσικοχορευτική Παράδοση της Αγιάσου». Οι Αγιασώτες τα παλιά τα χρόνια τραγουδού­ σανε και χορεύανε σ ’ όλες τις εκδηλώσεις της κοι­ ν ω ν ικ ή ς τ ο υ ς ζ ω ή ς. Σ τα γ ε ν ν η τ ο ύ ρ ια με τ ις μακρόσυρτες διασκεδάσεις, στους γάμους με τα τ ρ α γ ο ύ δ ια κ α ι τ ο υ ς χ ο ρ ο ύ ς της π ε ρ ίσ τ α σ η ς , ακόμη και στο θάνατο θέλανε το νεκρώσιμο τους. Οι μ ο υ σ ικ ές δε σ τα μ α το ύ σ α ν να π α ίζ ο υ ν στα πανηγύρια, στα κουιτούκια, στα γλιτώ ματα, στα σ πίτια πολλές φορές, στα κάλαντα, στις π α τιν ά ­ δες, στα ισνάφια. Τρικούβερτο γλέντι γινόταν τις α π ο κ ρ ιέ ς κ α ι ο ι γ ε ιτ ο ν ιέ ς α ν τη χ ο ύ σ α ν α π ’ τη φωνή του αρχινιστή, του Μ εγαλέξανδρου με την περικεφ αλαία, που τραγουδούσε τη «Σούσα», τη «Αυγερή» και άλλα. Δεν ήταν μόνο οι οργανωμέ­ νες κομπανίες, που σκορπούσαν το κέφι και τον ενθουσιασμό. Α ντηχούσαν οι ζουρ νά δες και τα ν τα β ο ύ λ ια κ α ι στα κ ο υ ιτο ύ κ ια α π ’ το 1895 (;) πήραν τη θέση τους και οι λατέρνες. Οι λ α ϊκ ο ί ο ρ γ α ν ο π α ίχ τ ε ς της Α γιά σ ο υ , "οι μ ο ν σ ίκ ά ν τ ε ς ”, α πλοί ά νθρω ποι, αλλά και ιδ ιό ρ ­ ρυθμοι, είχαν έρωτα προς την τέχνη της μουσικής, ευαισθησία, δημιουργικότητα. Υ πήρξαν εκτελε­ στές, α λλά τα υ τ ό χ ρ ο ν α κ α ι δ η μ ιο υ ρ γο ί. Έ τσ ι,

β α πτισ μ ένοι μέσα στους ρυθμούς και τις μελω ­ δίες των προγόνω ν τους, εμπλούτιζαν τη μουσική και πρόσθεταν νέα στοιχεία, χω ρίς να ξεφεύγουν α π ’ την κληρονομιά τους. Η π ρ ώ τη ο ρ γα νω μ έν η κ ο μ π α ν ία π ρ έ π ε ι να υπήρχε στην Αγιάσο π ρ ιν το 1875, με όργανα το σ α ντο ύ ρ ι, το κ λ α ρ ίν ο κ α ι την μ πα σ α βιόλα . Το 1902 η ορχήστρα αποτελείται από σαντούρι, κλα­ ρ ίν ο , β ιο λ ί κ α ι κ ο ρ ν έ τ α . Σ το Μ ο υ σ είο το υ Αναγνωστηρίου υπάρχει φω τογραφία της εποχής με αυτή τη σύνθεση. Από το 1913 έχουμε τα "φυσε­ ρά ” (χάλκινα όργανα) σε πλήρη σύνθεση, με κορ­ νέτα, τρομπόνι, μπάσο και κλαρίνο, πλαισιωμένα με βιολί και σαντούρι. Η ορχήστρα ήταν συναρμολογημένη με τον καλύτερο τρόπο για τις ανά­ γκες της δουλειάς και των μελωδιών. Υπήρχαν τα π ρ ίμ α όργα να κα ι τα β αρύτονα, που ενα ρ μ ο ν ι­ σ μ ένα , κ υ ρ ιο λ ε κ τ ικ ά μ ά γ ευ α ν , ε ν θ ο υ σ ία ζ α ν , ζέσταιναν τις καρδιές των Αγιασωτών. Στις αρχές του αιώνα μας οι σκοποί που παίζο­ νταν ήταν συρτοί και μπάλοι, καρσιλαμάδες, ζεϊμ π έκ ικ α , χ α σ ά π ικ α , κ α λ α μ α τ ια ν ά , π η δ η χ τά . Ιδιαίτερα συγκινούσαν τους Αγιασώτες τα καθιστι­ κά και τα τραγούδια του δρόμου. Χαρακτηριστικό είναι πως τους άγγιζαν σκοποί λυπητεροί, αλλά και ενθουσιώδεις. Αντίφαση που ταιριάζει στο χαρα­ κτήρα του Αγιασώτη. Ό μω ς υπήρχαν και οι ευρω­ π αϊκοί χοροί και κάπου ακούγονταν μαντολίνα και κιθάρες. Αυτό συνέβαινε στις ανώτερες τάξεις και στους μορφωμένους, σε πολύ περιορισμένο κύκλο.

Αγιασώτισσες που χορεύουν στην Καρύνη. (Έργο Θεόφιλου Χατζημιχαήλ)

Η εισβολή α πό το 1911 τω ν α ντιγρ α φ ώ ν της ευρ ω π α ϊκ ή ς ασ τικής κ ουλτούρ α ς δεν επηρέασε καθόλου την παράδοσή μας. Ο Αγιασώτης έμεινε πέρα για πέρα πιστός στις μελωδίες των τραγου­ διών, που του μεταδόθηκαν από στόμα σε στόμα. Δε θεώρησε το ανατολίτικο και αιγαιοπελαγίτικο μοτίβο τούρκικο, όπω ς έτσι θέλανε να το περ ά ­ σουνε οι στραμμένοι στη Δύση. Κ αι είναι χα ρ α ­ κτηριστικό τούτο: Ο Αγιασώτης έκανε την επιλο­ γή του, χω ρίς να έχει ιδέα από "αυθεντικότητες" ή "κα θα ρ ότη τες" κ α ι δια τή ρ ησ ε ό ,τ ι η φω νή της ψυχής του υπαγόρευε. Τολμώ να πω πω ς προηγήθηκε των διαπιστώ σεω ν τω ν εθνολόγων και μουσικολόγων και διείδε με την ψυχή του πω ς η μουσ ικ ο χ ο ρ ευ τικ ή του π α ρ ά δ ο σ η ε ίν α ι ελλη νικ ή, για τί κρύβει μέσα της στοιχεία και από το μουσι­ κό σύστημα της κλασικής εποχής και έχει άμεση σχέση με τη βυζαντινή μουσική, όπ ω ς και με τη μουσική των γειτόνω ν λαών της Ανατολής. Τούτο το επισημαίνω ιδια ίτερα, γ ια τί ορισμένα α π ’ τα ω ρ α ιό τερ α τ ρ α γ ο ύ δ ια π ο υ λέμε "α γ ια σ ώ τικ α " μπορεί να παρεξηγηθούν και να χαρακτηριστούν ξενόφερτα ή τούρκικα.

ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΟΡΧΗΣΤΡΑΣ ΤΩΝ «Φ ΥΣΕΡΩ Ν» Σ τ η ν καλλιτεχνική εκδήλωση του περασμένου καλοκαιριού, στις 7 Α υγούστου 1994, στα π λ α ί­ σια των εκδηλώσεων για τα Εκατόχρονα του Α να­ γνωστηρίου, παρουσιάσαμε μια κομπανία, όπω ς ήταν στις αρχές του αιώ να μας, τα «φυσερά», με σαντούρι, βιολί, κορνέτα, κλαρίνο, λαουτοκιθάρα. Στάθηκε α δύνα το να βρεθεί σ ’ ολόκληρη τη Αέσβο μπάσο και τρομπόνι. Η σκέψη αυτή πήγασε α π ’ τις διηγήσεις τω ν παλιότερω ν για κλαρινατζήδες και κορνετίστες, που μάγευαν, άναβαν τα αίμα τα τω ν χορευτώ ν, το υ ς ά δ εια ζα ν τ ις τσ έπ ες, που « χα λούσ α ν τον κόσμο» για δυο τρεις μέρες, τότε που οι ά νθρω ­ ποι χαίρονταν τη ζωή και τη ζούσαν. Οι παλιοί μελωδικοί σκοποί και τα τραγούδια, πα ρ μ ένα α π ’ την π λ ο ύ σ ια μουσ ικ ολα ογρ α φ ική συλλογή του Αναγνωστηρίου, επιλέχτηκαν α π ’ τις ε κ α τ ο ν τ ά δ ε ς το υ α ρ χ ε ίο υ μ α ς, έ τσ ι, γ ια να δώσουν δείγματα και μόνο της μουσικής παράδο­ σης της Α γιάσου, που για πρώτη φορά εκτελούνται από «φυσερά». Η αναβίωση της ορχήστρας των «φυσερών», με το χρώμα-ύφος των παλιώ ν μουσικάντηδων, θεω­ ρείται σχεδόν ακατόρθωτο. Εμείς ξεπεράσαμε τα ποικίλα και μεγάλα προβλήματα και με τη συμμε­ τοχή στρα τιω τικώ ν μουσικών παρουσιάσαμε τα

«φυσερά», τους χορευτές και τους τραγουδιστές μας. Οι χορευτές, π α λ ιο ί και νέοι, χόρεψαν γνή­ σια και απλά, όπω ς παλιά χόρευαν, χω ρίς επιτη­ δεύσεις και φιγούρες. Την ίδια εκδήλωση π α ρ ο υ ­ σ ιά σ α μ ε, ύ σ τερ α α π ό π ρ ό σ κ λ η σ η το υ « Φ ιλ ο ­ πρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» της Αθήνας, στις αρχές Νοεμβρίου, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.

Π Α ΡΟ Υ ΣΙΑ ΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ Λ έ γ α ν ε πω ς π α λ ιά οι Α γιασώ τες, καθώ ς την αυγή ξεκινούσαν για τη δουλειά τους και περνού­ σαν α π ’ τα κουιτούκια, όταν το αποσπερινό γλέντι είχε α ν ά ψ ε ι, ξ ε χ ν ο ύ σ α ν το ν π ρ ο ο ρ ισ μ ό το υ ς, μαγεύονταν, άκουγαν στην αρχή και έμπαιναν και αυτοί στο γλέντι, στη συνέχεια. Είμαστε στις αρχές του αιώ να μας. Ας φ αντα­ στούμε μια γειτονιά της Αγιάσου με τα σαχνουσίνια της, τα γραφ ικά της δρομάκια, στο βάθος το κουιτούκι με τα παλικάρια κι απέναντι τις όμορ­ φ ες κ ο π έλ ες να ρ ίχ ν ο υ ν στα κ λ εφ τά ερ ω τικ ές ματιές υπό την "αυστηρή" επίβλεψη των μανάδων. Στο βάθος του δρόμου ξεπροβάλλουν οι μουσικάντες και πίσω αγκαλιασμένα τα π α λ ικ ά ρ ια στην καθιερωμένη τους πατινάδα. Ο σκοπός που ακού­ γεται είναι:

Τα Ν τα μ π ά νια ή Ξύλα Ε ν θ ο υ σ ιώ δ η ς σκοπός του δρόμου, που είναι συνδεδεμένος με τη στήριξη της σκεπής του π ρ ώ ­ του α τμοκίνη του ελα ιοτρ ιβείου της Α γιάσου το 1878. Ή τα ν τόσο μεγάλος ο ενθουσιασμός, που αντικαταστάθηκαν οι μύλοι, ώστε όλο το χω ριό, με το υς β ιο λ ιτζή δες μ πρ οσ τά , βοηθούσαν το υς βοδαραμπάδες στην ανηφόρα προς το Κ αμπούδι, να μεταφ έρουν το υς τερ ά σ τιους κ α σ τα νίτικ ο υ ς κ ορ μ ούς-ντα μ πά νια , που θα στήριζαν τη σκεπή. Πρέπει να είναι εμβατήριο τούρκικο, που το άλλα­ ξαν οι Αγιασώτες και το έφεραν στα μέτρα τους. Η καθεαυτού ονομασία του είναι Κ ιο νρτικο και η μ ελω δία του είν α ι μαρς. Το π α ρ ά γ γ ελ ν α ν σ τις πατινάδες μαζί με ένα αραβικό. Από διηγήσεις του Στρατή Ρόδανου (1885-1960) επί τουρκοκρατίας πήγαιναν και το παίζανε κάθε χρόνο στον Τούρκο διοικητή, στην Αγιάσο, όταν γιόρταζε, τους κέρνα­ γε και τους πλήρωνε καλά. Ξεκίνησε, λοιπόν, από την Αγιάσο, σήμερα παίζεται σ ’ όλο το νησί, αλλά αλλαγμένο σε συρτό. Είναι σκοπός του δρόμου, δε χορεύεται στη σωστή του μελωδία, είναι ο κατεξο­ χήν σκοπός που ξεσηκώνει τους Αγιασώτες. Είναι ο σκοπός μας.

Αραβικό (αράπκου) Ε ί ν α ι ένα ς α π ’ το υ ς π ιο π α λ ιο ύ ς σ κ ο π ο ύ ς (μέσα του 19ου αιώνα) και α π ’ τους ωραιότερους. Σ κ ο π ό ς της π α ρ έ α ς , « τ σ ο υ μ π ο υ σ λ ο ύ δ κ ο υ ς » , ό π ω ς τον λέγανε, δηλαδή μεγάλος, που να μην τελειώνει γρήγορα και να γλεντούν οι γλεντζέδες. Α ρ γ ό σ υ ρ το , γεμ ά το π α ρ ά π ο ν ο , φ ο ύ σ κ ω νε τ ις ψ υ χ έ ς τω ν π α λ ικ α ρ ιώ ν , π ο υ ξ ε χ ε ίλ ιζ α ν α π ό ενθουσιασμό μαζί και κλάμα. Το «αραβικό» αυτό το είχε δώσει ο Παναγιώτης Ρόδανος (1856-1931) σε νότες στον Πάνο Πράτσο το 1930.

Ν ταμπαχανιώ τικο με αμανέ Η τ α ν μ ελω δία σ μυρνιά . Το όνομ α το πήρε α π ’ τα Ν ταμπάχανα, συνοικία της Σμύρνης. Ή ταν ο π ιο μ ερ α κ λ ίδ ικ ο ς σ κ ο π ό ς κ α ι το κ α θεα υ το ύ «ντα μ π α χα νιώ τικ ο » που πα ρ ά γγελνα ν οι Α για ­ σώτες. Οι πα λιοί μουσικοί της Αγιάσου το άλλα­ ξα ν και έβαλαν κ ο μ μ ά τια α πό άλλα ντα μ π α χα -

ν ιώ τ ικ α κ α ι το έκ α να ν π ιο μερακλωμένο* στο τέλος έκλεινε με τη «χήρα» και ένα «τσάκισμα», αγιασώτικη επινόηση. Στο «ντα μ πα χα νιώ τικ ο» ο αμανές ήταν α π α ­ ραίτητος. Ο αμανές στο χώρο τον α ιγαιοπελαγίτι­ κο εθεωρείτο ανώτερο είδος τραγουδιού, μιλούσε κ υ ρ ίω ς για θά να το κ α ι στην πλειο νό τη τα είνα ι ένα μοιρολόγι. Α ποτελείται από πλούσιους αυτοσχεδιασμούς και τον τραγουδούσε ο καλλίφωνος της παρέας: Α χ, όσο μπορείς, καρδούλα μου, - αμάν, οχ γιαρέμ, οχ αμάν -, κρύβε βαθιά τον πόνο, για να μη ν ξέρει ο καθείς, - αμάν, οχ γιαρέμ, οχ αμάν -, με τι μεράκι λιώνω.

Ισπαχάν Σ τ ι ς α ρ χ έ ς το υ α ιώ ν α μ α ς, στην Α γ ιά σ ο , υπήρχαν γλεντζέδες, που είχαν μανία να πάρουν

Αναμνηστική φωτογραφία από γλέντι Αγιασωτών, στις αρχές του αιώνα. Διακρίνονται, από αριστερά, οι μου­ σικοί Στρατής Ρόδανος (τρομπόνι), Ψύρρας ή Μαντάτσ’ (κλαρίνο), Παναγιώτης Ρόδανος (βιολί) και Αριστείδης Πολύπαθου ή Βατσίνα (σαντούρι).

τη μουσική, όχι να χορέψουν, αλλά ν ’ ακούν δια ­ λεχτές ανατολίτικες μελωδίες, τα σαρκιά. Τέτοιες μελω δίες δ ιά τα ζα ν και μετά το χορό, ιδ ια ίτερ α τ ις α υ γ έ ς, ό τ α ν ή τα ν π λ έ ο ν μ ε ρ α κ λ ω μ έ ν ο ι. Μ εγάλη π έρ α σ η ε ίχ ε, ό τ α ν το π α ίζ α ν ε με τα «φυσερά»... Α κούγονταν όλα τα όργανα, από το ένα μ έχ ρ ι το ά λ λ ο , σε ά ρ ισ τ ο σ υ ν δ υ α σ μ ό . Α π ο λά μ β α να ν, κ ερ νο ύ σ α ν κ α ι σ πούσ α ν. Αυτή ήταν η διασκέδαση. Το όνομα Ισ π α χά ν αραβικό, μάλλον πόλη. Το ύφος του ανατολίτικο, πένθιμο, και ο ρυθμός του αργός. Η μελωδία αυτή μαζί με τα σ υ ρ τά ή τα ν η τρ ο φ ή τω ν μ ο υ σ ικ ά ν τ η δ ω ν , δηλαδή τους απέφεραν πολλά χρήματα. Το γλυκό παίξιμο τω ν φυσερών έδιδε στη μελωδία κάτι το ξεχωριστό.

Α νάθεμα τον αίτιο Ο ι παλιοί σκοποί της Αγιάσου δεν είχαν λόγια. Υπάρχει όμως με λόγια το παραπάνω καθιστικό. Είναι ίσως το πιο παλιό τραγούδι στην Αγιάσο. Τα λόγια υπήρχαν. Οι Α γιασώ τες το θυμούνται α π ’ τους πατεράδες τους πριν το 1850. Μοιάζει με μοιρολόγι, τραγούδι του αποχωρισμού, αναθεματίζει τον αίτιο του χωρισμού δυο ερωτευμένων νέων της παλιάς εποχής. Μ ’ αυτό είχαν ασχοληθεί ιδιαίτερα οι μ ο υ σ ικ ο λ ό γ ο ι Σ ίμ ω ν Κ α ρ ά ς κ α ι Φ ο ίβ ο ς Α νω γεια νά κη ς. Ο κ α ν ο ν ικ ό ς ρυθμ ός του είνα ι αργός, όπω ς παλιά το τραγουδούσαν, σε αντίθεση π ρ ο ς το δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό χρ ώ μ α π ο υ πή γε να του δώσει ο Σίμων Καράς στις ηχογραφήσεις του. Τα λόγια του γεμάτα πόνο και παράπονο: Ανάθεμα τον αίτιο κι ας το ’χ ει αμαρτία, να χω ριστονμ ’, αγάπη μου, χω ρίς καμιά αιτία.

- Σ ν μπαχτσές τσι γω φ ιντά νι, να σ ’ απαρνηθώ δεν κάνει. Α γά π α με, πουλάκι μου, όπως μ ’ αγάπας πρώτα, τα ξένα λόγια μην ακούς, μο ν ’ την καρδιά σου ρώτα.

- Σ άλτα τ σ ’ άρπα μ ’ α π ’ του κύμα, μη πνιγώ τ σ ’ έχεις το κρίμα.

Σ αν το κεράκι έλιωσα

Η πατινάδα, δηλαδή η βόλτα μέσα στις γειτο­ νιές, ήταν απαραίτητο μέρος του γλεντιού. Με το βασίλεμα του ήλιου, τα παλικάρια αγκαλιασμένα έβαζαν τη μουσική μπροστά και τραβούσαν για τις γ ε ιτ ο ν ιέ ς με τα κ ο υ ιτ ο ύ κ ια . Σ ω σ τό π α ν η γ ύ ρ ι. Μ ο να δ ικ ό ς τρ ό π ο ς ν ’ α ρ π ά ξ ο υ ν την κ λέφ τικ η ματιά της αγαπητικιάς τους. Ο έρωτας, ο μεγάλος τύραννος του πα λικα ριού που αγα πά και δε βρί­ σκει α νταπόκρισ η, κ α τα ντά ει τυ ρ α νν ία που δεν μπορεί να παραβγεί με τίποτα. Ασήκωτο το παρά­ πονό του. «Σαν το κεράκι έλιωσα»: σκοπός του δρόμου. Η μελω δία υπή ρχε σ τις α ρ χές του α ιώ ν α μας. Τα λόγια μπήκαν ύστερα α πό τον Π άνο Π ράτσο, ο οποίος και στο μουσικό μέρος πρόσθεσε στο τέλος το σόλο, για να κλείσει ομαλά, σύμφω να με τον τονισμό του. Τόσο σκληρή και άπονη δεν το για να ’σαι, να λιώ νει το κορμάκι μ ο υ και να μ η ν το λυπάσαι. Δε με λυπάσαι, δενπονείς, δε βλέπεις, δεν πιστεύεις, σαν το κεράκι έλιωσα, έσβησα, έλιωσα και συ ακόμα με παιδεύεις. Κάφτει μι γήλιους, κάφτει κάφτει μι τσι του κάμα, σα π ’μ ’έκαψι γη αγάπη σου, δε μ ’έκαψι άλλου πράμα. Κ ά λλια να μι φαρμάκουνις, παρά να μι πιδεύεις, είν ι τα χ ε ίλ ια σ ο υ ρα κί, ρο ζα κ ί, είν ι γ ια τ ρ ό ς και όταν θέλεις με γιατρεύεις. Ίδρους κρυγιός μ ι πιριχά, ότα ν σι δω κουντά μου, και ένας καπνός απί φουτιά βγαίν’από την καρδιά μου. Σ αν του μουρά κατάντησα, όπου δεν έχει γνώση, στα χέρια σου π ο υ έμπλεξα, αλίμονο μπερδεύτηκα και τώρα π οιος θα με γλιτώ σει (δυο φορές και σόλο βιολί). (Συνεχίζεται)

Θα το ’χ ω το παράπονο σε όλη τη ζωή μου κι όταν σε συλλογίζομαι θα λιώ νει το κορμί μου.

- Κ λαι η καρδιά μ ’ τσι δε μιρώνει σαν της ερημιάς τ ’ αηδόνι. Σ ’ αφήνω την καληνυχτιά και έχε γεια, χρυσό μου, πιάσε πω ς ήταν όνειρο τον αποχωρισμό μου.

- Έ χε γεια τσι γω παγαίνου μι τ ’ αχείλι του καμένου.

ΚΛΕΑΝΘΗΣ ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ

ΤΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ Τ ο Διδασκαλείο μας, που άπλωσε δειλά δειλά τα φτερά του πάνω στον αιγαιοπελαγίτικο άνεμο, δ εν ή τα ν σ χ ο λ ε ίο . Ή τ α ν ο π τ α σ ία τη ς θ εά ς Α θηνάς, που μετεμψύχω σε τη θεϊκή θέλησή της στο μ εγά λο ο ρ α μ α τισ τή κ α ι ά ν δ ρ α Ε υ ά γγ ελ ο Π απανούτσο. Κ αι δεν τον προέβαλε από γ υ ν α ι­ κείο καπρίτσιο πράγμα που δεν απέφυγε τον π ε ι­ ρασμό το ω ρ α ίο φ ύλο, α λλά α π ό τη σ φ ρ α γίδ α δω ρεάς του πνεύματος, του λόγου, της αλήθειας κ α ι της δ η μ ιο υ ρ γ ία ς , π ο υ το υ τα χ ά ρ ισ ε όλα απλόχερα η καλή μάγισσα. Ο ίδ ιο ς γρ ά φ ει σ τ ’ Α π ο μ ν η μ ο ν ε ύ μ α τ ά του: «Από το Δ ιδασκαλείο Μ υτιλήνης αρχίζει η π ερ ίο ­ δος μ ία ς μακράς και επίπονης εργασίας π ο υ α φ ιέ­ ρ ω σ α σ τ η ν ε κ π α ίδ ε υ σ η δ η μ ο δ ιδ α σ κ ά λ ω ν . Δ εκ α τρ ία χ ρ ό ν ια τη ς ζω ής μ ο υ έδω σα σ το έργο τούτο μέσα σε εξαιρετικά δύσκολες εθνικές π ε ρ ι­ στάσεις. Τρία χρό νια εργάστηκα να δημιουργήσω α πό το μ η δέν το Δ ιδ α σ κ α λ είο Μ υ τιλ ή ν η ς (ό τα ν έφτασα στο νησί τον Οκτώβριο του 1931, όλο και όλο το σχολείο ήταν το χ α ρ τί του διορισμού μ ο υ ο ύ τε δ ιδ α κ τή ρ ιο υ π ή ρ χ ε ο ύ τε π ρ ο σ ω π ικ ό ο ύ τε φυσικά σπουδαστές». Π ρ οτού μπούμε στο θέμα μας, π ο υ είνα ι το Διδασκαλείο Μ υτιλήνης-έργο μεγάλο και βασανι­ στικό του μεγάλου δασκάλου μας - που οι πρ οε­ κτάσεις του ά νοιγα ν κ α ινούρ γιους δρόμους στο απαρχαιω μένο εκπαιδευτικό σύστημα της π α τρ ί­ δας μας, θα κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν με πρ οσ ω πικ ές εμπειρίες μου, που δε νομ ίζω ν ’ απέχουν πολύ α π ’ τις αντίστοιχες του καθένα μας, που έζησαν και ένιωσαν στο πετσί τους τα φοβερά εκείνα χρόνια του διασυρμού της πατρίδας μας.

1922-1923. Π ρώτη τάξη α γο ρ ιώ ν του Δ ημο­ τικού Σχολείου Αγιάσου. Μια φω τογραφία αυτής της τάξης δημοσιεύτηκε στο 89 τεύχος του π εριο­ δικ ού « Α γιά σ ο ς» , με κείμενο πα ρ ουσ ία σ η ς του φ ίλο υ κ α ι συμμαθητή μου Θ εόφ ρασ του Γέρου, δια κ εκ ρ ιμ ένο υ π α ιδ α γω γο ύ κ α ι εκ π α ιδ ευ τικ ο ύ συμβούλου, ενός α π ’ τους ελάχισ τους που α να ­ δείχτηκε α π ’ τα 64 πα ιδιά της φω τογραφίας, που ασφαλώς θα ήταν πολύ περισσότερα, αλλά ποιος νοια ζότα ν τότε στα σοβαρά για π α ιδ ιά , σχολεία και φ ω το γρ α φ ίες, φυσικά. Μ ’ άλλα λόγια , όσα κορίτσια και αγόρια γεννήθηκαν στην Αγιάσο το 1916, πήγαν στράφι οι κόποι τους να πηγαίνουν στο σχολείο. Ο δάσκαλός μας της πρώ της τάξης Στρατής Φωτεινέλης πολεμούσε ακόμα στη Μ ικρά Ασία, υποχω ρώ ντας. Και όταν μας ήρθε αργότερα, έμοιαζε με νικημένο πετεινό που γλείφει τις πληγές

Ο διευθυντής του Διδασκαλείου Μυτιλήνης Ευάγγελος Παπανούτσος, σε σκίτσο του ζωγράφουσκιτσογράφου Τάκη Καλμούχου (1895-1961). (Το σκίτσο παραχώρησε η Μαρία Πατέστου)

του. Και όμως ήταν από τους καλύτερους. Δε μας έφτανε, βλέπετε, να σιγουρέψουμε τα πατρώα ελλη­ νικά εδάφη της Μικράς Ασίας. Θέλαμε να πάμε και στην «Κόκκινη Μηλιά». «Ε πίσκοπε του Δαμαλά, μήτε νου μήτε μυαλά»... Δεύτερη, τρίτη, τετάρτη, πέμπτη τάξεις. Έ να ς δάσκαλος, ο ίδιος, κάθε τάξη η ίδια με την προη­ γ ο ύ μ εν η . Ή τ α ν δ ά σ κ α λ ο ς το υ π α τ έ ρ α μ ου, Βασίλης Γαλετσέλης. Μ εγάλος πια, κουρασμένος. Μ όνο να πηγαινοέρχεται τέσσερις φορές τη μέρα α πό το σ π ίτι του, που ήταν μακριά α π ’ το σ χο­ λείο, έφτανε. Αλλά το πρόβλημά μας δεν ήταν το μόνο. Στο χ ω ρ ιό μας α π ’ το Σ επτέμ β ρ η β ρ έχει κι α π ’ το Νοέμβρη βρέχει και χιονίζει μέχρι και τον Απρίλη ακόμα. Τον ήλιο τον χάνουμε α π ’ το Νοέμβρη και μας έρχεται τον Απρίλη. Ό τα ν στις 28 του Μάρτη 1944 μπλοκάρισαν οι Γερμανοί την Α γιάσο, από πάνω, α π ’ την «Ελβετία», και πολυβολούσαν τους δρόμους που βγάζουν έξω α π ’ το χω ριό, για να μας τιμωρήσουν, για τί γιορτάσαμε με το δικό μας

τρόπο την εθνική εορτή 25 Μ αρτίου, το χιόνι ήταν μισό μέτρο και τα βουνά πιά το μπροστά τους με τις κ α σ τα νιές γυμ νές α πό φ ύλλα κα ι εμείς σαν μύγες μέσα στο γά λα να δ ίν ο υ μ ε σ τόχο σ τους Γερμανούς. Θα είχαμε περισσότερα θύματα, αλλά γρήγορα δόθηκε το σύνθημα να μείνουμε μέσα στο χωριό. Τελικά πήραν 80 ομήρους κι έφυγαν στον αγύριστο*. Τα σχολεία βρίσκονται στο π ιο ακραίο μέρος του χω ριού. Εγώ κα ι η πα ρέα μου κάναμε μισή ώρα να πάμε στο σχολείο. Τις περισσότερες μέρες να βρέχει ή να χιονίζει ή η παγω νιά να σου π α ίρ ­ νει την ψυχή. Κι αν τύχαινε να έχεις ομπρέλα και φυσούσε, γινόσ ουνα κ α ι αλεξιπτω τισ τής. Βρεγ­ μένοι πηγαίναμε, βρεγμένοι μέναμε στο σχολείο κ α ι βρεγμένοι γυρίζα μ ε. Ή τα ν μια σόμπα στην κάθε τάξη, αλλά για το γράμμα του νόμου. Κι ας είχαμε ξύλα να βάλουμε φω τιά στο Βόρειο Πόλο. Κι εκείνο το φοβερό ω ράριο 8-12 και 2-4, εκτός Τετάρτης και Σαββάτου! Μ όλις ξημέρωνε, φεύγα­ με για το σχολείο και λίγο πρ ιν νυχτώσει γυρίζα­ με στα σπίτια μας. Να κάνουμε τι; Να διαβάσουμε με μια λάμπα κοινή πετρελαίου, με γυάλινο φου­ γάρο, για όλες τις δουλειές, ακόμα και να πά ει κανείς προς... νερού του! Το ηλεκτρικό μάς ήρθε το 1927. Μ ια ηλεκτρική λάμπα τζιμ π λιά ρ ικ η σ ’ ένα δω μάτιο κ α τ’ αποκοπήν. Και να... χτυπιέται

ένα μεγάλο μέρος του χωριού α π ’ το εργοστάσιο, π ο υ έγινε μέσα κ α ι... π ά ν ω στα σ π ίτ ια του. Ο πατέρας μου ήταν γραμματικός κι έγραφα κι εγώ α π ο δ ε ίξ ε ις κάθε μήνα. Ε νώ λ ο ιπ ό ν το μάθημα έπρεπε να το μ α θα ίνουμ ε α π ’ το δάσκαλο, στο σχολείο, δεν το μαθαίναμε ούτε στο σχολείο ούτε στο σπίτι. Κ άποτε με την ψυχή στο στόμα φτάσαμε στην έκτη τάξη του δημοτικού. Ή τα ν το σχολικό έτος 1927-1928. Ο δάσκαλός μας πολύ καλός, Στυλιανίδη τον λέγανε, προσπαθούσε πολύ ο χριστιανός, α λλά εμ είς δεν α ν τ α π ο κ ρ ιν ό μ α σ τ ε . Α υτά π ο υ έπρεπε να ξέρουμε και να στηρίξει πάνω σ ’ αυτά τα δικά του, που αγω νιζόταν να μας μάθει, εμείς δεν τα ξέραμε. Ωστόσο δεν έμειναν στην ίδια τάξη όσοι στις προηγούμενες, που έπεφτε άγριο μαχαί­ ρι. Σαν να έφταιγαν τα π α ιδιά , τα έκοβαν συστη­ ματικά, όσο α νέβ α ινα ν οι τά ξεις κ α ι στο τέλος πρ οχω ρ ούσ α ν όσοι είχαν... δ ό ν τι ή συγγένεια... Σκεφτείτε, είχαμε και τρίτη Η μ ιγυμνασ ίου στην Αγιάσο κι έβαλε λουκέτο, για τί δεν υπήρχαν γυμνασιόπαιδες. Το 1928-1929 οι τελευταίοι: Δημή­ τρ ιος Π απάνης, Κ ώ στας Γεωργαντής, Έ λλη Κ ο ­ ντούλη, Σ τρατής Δ ούκα ρ ος, Ε λευθερία Δ ο υκ ά ­ ρου, Σ τρατής Μ ιλτιά δη Ν ουλέλης κ α ι κ ά π ο ιο ς Κ αλουντζόγλου. Ο δρόμος ήταν κοντά κι εύκο-

Το άλλοτε Α' Γυμνάσιο Μυτιλήνης - σήμερα στεγάζονται σ ’ αυτό τα Λύκεια Α και Β'-, στη μεγάλη αίθουσα του οποίου φιλοξενήθηκε αρχικά το Διδασκαλείο...

λα... σκαλώσαμε στην πρώτη Η μ ιγυμνασ ίου και συνέχεια στη δεύτερη. Το Ημιγυμνάσιο αυτόματα γινόταν μεικτό. Έ τσι μας ήρθαν στην πρώτη, από την έκτη τάξη του Δημοτικού Θηλέων Αγιάσου, η Πάλιου και η Αρετή Καραφύλλη, νομίζω και μια Ν ουλέλη, δε θ υ μ ά μ α ι. Ο ι δυο κ α θη γη τές μα ς, Π α ν α γ ιώ τ η ς Σ κ ο ύ ν ιο γ λ ο υ κ α ι Δ η μ ή τ ρ ιο ς Κ ύπριος έκαναν ό,τι μπορούσαν. Τους είχε καθη­ γητές και ο πατέρας μου και σέβομαι τη μνήμη και των τριών. Κι αν όλα αυτά γίν ο ν τα ν στην Α γιάσο με τα τόσα κλιματολογικά προβλήματα και τη νοοτρο­ πία των συμπατριω τώ ν μου, τι να πει κανείς για την τρίτη τάξη του μοναδικού τότε Γυμνασίου της Μ υτιλήνης το σχολικό έτος 1930-1931, με τα τόσα πολλά π α ιδ ιά από τη Αέσβο, εκτός Π λω μαρίου, π ο υ θα π ρ έ π ε ι να είχε π λ ή ρ ες Γ υ μ νά σ ιο σ τον «Ταρσανά», στον Π οταμό, ή Η μιγυμνάσιο με Γ ' τάξη.Κ τίρια σπουδαία, καθηγητές πολλοί και δ ια ­

Οι γονείς του εκλεκτού συνεργάτη μας Δημητρίου Καβαδά, Παναγιώτης Ιωάννου Καβαδάς (1882 20.1.1957), ιεροψάλτης και άνθρωπος φιλοπρόοδος, και Ελένη Καβαδά (1882 - 30.7.1957)...

κεκριμένοι, αλλά μάθημα δε γινότα ν. Α κροατές ήμασταν... πανεπιστημιακού επιπέδου. Κι είχαμε τόση μεγάλη ανάγκη να σκύψουν όλοι από πάνω μας, για να μας βοηθήσουν να συμπληρώ σουμε τις μέτριες μέχρι ελάχιστες γνώσεις μας. Α πό την Α γιάσο κατεβήκαμε στην Γ ' Γ υμνα­ σίου ο Θεόφραστος Γέρου κι εγώ. Κι α π ’ τα κορί­ τ σ ια η Π ά λ ιο υ , η Α ρετή Κ α ρ α φ ύ λ λ η κ α ι μ ια Νουλέλη. Από τ ’ άλλα κορίτσια θυμάμαι τις δυο κόρες του διοικητή Χ ωροφυλακής Κουλούρη και τις δυο Ραχήλ, αδελφές ή εξαδέλφες μαυροφορού­ σες. Και α π ’ τ ’ αγόρια δειγματοληπτικά: το Βάσο Θ εο δ ο σ ιά δ η , το Μ ίνω Χ α σ λ α ρ ίδ η , το Β ρά νη Μ α λα κ έλη , το ν Π α π α φ ώ τη , Μ α λ ιά κ α , Ε μ μ α ­ νουήλ, Καζατζή. Κι όσο ήμασταν στα σ πίτια μας, μπορούσαμε να μείνουμε και μια χρονιά στην ίδια τάξη, για να τα μάθουμε καλύτερα. Ό μω ς στη Μυτιλήνη είχαμε έξοδα που δεν ήταν ευκ α τα φ ρόνη τα . Δ ω μ ά τιο, φαγητό κ α ι τόσα άλλα, που δεν μ πορούσ α ν να σηκώσουν πάντα οι γονείς μας. Ή μασταν κι εκτε­ θειμένοι σε χ ίλ ιο υ ς δυο π ειρ α σ μ ο ύς κα ι κ ιν δ ύ ­ νους, μακριά α π ’ το φυσικό περιβάλλον μας, που μας παρακολουθούσε και μας έλεγχε, χτυπώ ντας κάθε τόσο το καμπανάκι του κινδύνου. Κι όταν θυμάμαι δυο χρόνια που σιγοβράζαμε με το ζουμ ί μας στο Η μ ιγυμ νάσ ιο Α γιάσου και περιμέναμε με λαχτάρα πότε θα πάμε στη Μ υτι­ λήνη, στην Γ 'τ ά ξ η του Γυμνασίου, ν ’ ανοίξουμε τα μάτια μας, και βρήκαμε άλλα α π ’ ό,τι υπολογί­ ζαμε, π ισ τεύ ω τώ ρα π ω ς κ α λώ ς επαναστάτησα τότε και γύρισα στο χω ριό μου να γίνω αγρότης, αλλά οι γονείς μου είχαν διαφορετική γνώμη. Για να με μεταπείθουν κι όχι για να με τιμωρήσουν, με παρέδω σαν στον αγρότη, που είχαμε στα κτή­ ματά μας, Στρατή Π εργάμαλη ή Κ οκόνα, με την παραγγελιά να με στρώσει για καλά στη δουλειά. Νύχτα φεύγαμε και νύχτα γυρίζαμε. Τα χέρια μου πρήστηκαν να κόβω ξύλα και να τα κατεβάζω με τα ζώ α στο χω ρ ιό . Π ρ ιν περ ά σ ει μια βδομάδα, είχα σπάσει. Ό χι τόσο α π ’ την κούραση και τα λα ι­ πω ρία, όσο από τη μάνα μου που την άκουγα να σ ιγ ο κ λ α ίε ι π ίσ ω α π ’ το π α ρ α θ υ ρ ό φ υ λ λ ο κάθε φορά που ξεφόρτωνα τα ζώα. Δεν ήξερε γράμμα­ τα - οι π ο λ λ ο ί τότε ήταν α γρ ά μ μ α το ι - αλλά το μυαλό της ξυρ ά φ ι. Της Ελένης Κ αβαδά ο λόγος ήταν βαρύς και αδιάψευστος. Μ ια βδομάδα έλειψα α π ’ το σχολείο και μου φάνηκε χρόνος. Έβαλα νερό στο κρασί μου και αποφάσισα ν ’ ακολουθή­ σω τη μοίρα μου. (Συνεχίζεται)

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ

Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ "Ο υ π έ ρ ο χ ο ς ύλοςτ α ξίδεψ ε σε μ ερικέςήλθομεν προς αυτούς είς τήν Τρωάδα, άχρις ημερών α Π πέντε, οΰ διετρίψ αμεν ημέρας επτά"5. Η πόλη αυτή πόλεις της δυτικής Μικράς Ασίας, καθώς και μερι­ υπήρξε σταθμός και της τέταρτης πορείας του· "τόν κώ ν νη σ ιώ ν, π ο υ β ρ έχο ν τα ι α π ό τα νερ ά του φαιλόνην δν άπέλιπον είς Τρωάδα... "6. "Αιγαίου πελάγους"1, όπως την Τρωάδα, μια παρα­ Σε κάποιο μικρασιατικό λιμάνι απέναντι στη Χίο θαλάσσια ιωνική πόλη της χερσονήσου της Ερυ­ στάθμευσε ο Απόστολος κατά την τρίτη αποστολική θραίας, απέναντι στη Χίο, την Έφεσο, τη Μίλητο, τη πορεία του "άποπλεύσαντες τή έπιούση κατηντήσαΣαμοθράκη, τη Μ υτιλήνη, την π ρ ω τεύουσ α της μ εν α ντίκρυ Χ ίο υ " 1. Στο ακρωτήρι Τ ρω γύλιο8 της Λέσβου, την Κω και τη Ρόδο. δυτικής Μικράς Ασίας, που απέχει από τη Σάμο δέκα Η Τρωάδα υπήρξε ένα από τα κέντρα της ιεραπο­ χιλιόμετρα περίπου, στάθμευσε επίσης ο Απόστολος σ τολικ ή ς δρ α σ τη ρ ιό τη τα ς του Α π ο σ τό λο υ τω ν κατά την τρίτη αποστολική πορεία. Η πόλη Έφεσος Εθνών και σταθμός της δεύτερης πορείας, η οποία που αποτελεί και αυτή κέντρο ιεραποστολικής δρα­ είχε αφετηρία την Α ντιόχεια της Συρίας· κατά την στηριότητας του Α ποστόλου υπήρξε σταθμός της π ορεία αυτή, ύστερα α πό παρόρμηση του Α γίου δεύτερης πορείας του "κατηντήσαμεν είς "Εφεσον"9, Πνεύματος, μαζί με τους συνεργάτες του, Σίλα και καθώς και της τρίτης "Παύλον έλθεΐν είς "Εφεσον"10. Τιμόθεο, "Προελθόντες... τήν Μ υσίαν κατέβησαν είς Η πόλη Μίλητος υπήρξε σταθμός της τρίτης πορείας· τήν Τρωάδα"*. Κατά την άφιξή του αυτή, συνάντησε "ήλθομεν είς Μ ίλ η το ν"11, καθώς και της τέταρτης· ο Απόστολος τον ευαγγελιστή Λουκά και από τότε "Τρόφιμον δέ άπέλιπον εν Μ ιλήτφ "12. Από τα νησιά άρχισε η φ ιλία τους, μια από τις π ιο α ποδοτικές του Α ιγ α ίο υ π ελ ά γο υ ς υ π ή ρ ξ α ν σ τα θ μ οί, η μεν φ ιλίες στην ιστορία του χρισ τιανισ μού. Α πό την Σαμοθράκη13 της δεύτερης πορείας, η δε Μυτιλήνη14, πόλη αυτή συνέχισε ο Απόστολος την πορεία του στη η πρωτεύουσα της Λέσβου, η Κ ω ς15και η Ρόδος16της Μακεδονία4, ανταποκρινόμενος στην πρόσκληση του τρίτης πορείας. Με τα τα ξίδια του Μ ικρα σ ιάτη 17 Μακεδόνα, τον οποίο είδε στο όραμά του να ζητεί τη Αποστόλου, "του μεγαλύτερου ταξιδιώτη"18 του Α ' βοήθειά του. Η Τρωάδα υπήρξε επίσης σταθμός και αιώ να μ.Χ., ο ο π ο ίο ς υπήρξε η χρυσή εποχή τω ν της τρίτης πορείας του Αποστόλου, κατά το τελευ­ ταξιδιώ ν19, καθαγιάστηκαν από την παρουσία του τα ταίο του ταξίδι στα Ιεροσόλυμα· "ημείς δέ έξελεύσανερά του Α ιγ α ίο υ π ελ ά γ ο υ ς, του γεω γρ α φ ικ ο ύ μεν μετά τας ημέρας τών άζύμων από Φιλίππων και

χώρου, ο οποίος από τους αρχαιότατους χρόνους ανήκε στην Ελλάδα, την οποία "... ό σκηνοποιός επέ­ σ τρ εψ ε"20, όταν "ήλθενείς τήν ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ X. ΑΪΒΑΛΙΩΤΗΣ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. "Αγιου Αυγουστίνου, Αι εξομολογήσεις. Μ ετάφρασις Ανδρέου Δαλέζιου. Τεύχος Β '. Βιβλίον ΙΓ '. Αθήνα! 1958, σελ.

187.

2. Ευσταθίου, αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, Οοπιπιαιΐαηΐ αάΠίαάαη. Είρδίασ 1829, σελ. 136.

3. Πρξ. ιστ 8. Πρβλ. "Ελθών δέ είς τήν Τρωάδα είς το Εύαγγέλίον του Χρίστον, και θύρας μοι άνεωγμένης εν Κυρίφ" (Β ' Κορ. β 12). Διδύμου ’Αλεξανδρέως, Υπόμνημα είς τάς

Έπιστολάζ του Αποστόλου Παύλου. Ερμηνευτικά αποσπά­ σματα 19 (ΒΕΠΕΣ 49, 74, 25-38-75, 1-4)"... αφέντες είς τήν μεσόγειον έσπευδον" (Ταχχννου Χρυσοστόμου, ΌμιλίαΑΑ ' είς τάς Πράξεις τών Αποστόλων 3-ΕΠΕ 16 Α 310,8-9)" δέν έπρεπε να παρέλθωσιν, αλλά να διέλθωσι τήν Μυσίαν, όπως καταβώσιν είς το Αίγαίον πέλαγος» (Γ. Βΐαδδ- Π. Ν. Τρεμπέλα, Υπόμνημα είς τάς Πράξεις τών Αποστόλων. Αθήναι 1955, σελ. 452).Στη Μυσία ανήκει και η πόλη Αδραμύτι, που απέχει δέκα χιλιόμετρα από το λιμάνι της, που βρέχεται από τον Α δραμυτινό κόλπο, ένα τμήμα του Α ιγαίου πελάγους. Έ να πλοίο που ανήκε στο λιμάνι αυτό μετέφερε το "δεσμώτη" (Πρξ. κζ 1, 42) Απόστολο από την Καισάρεια της Παλαιστίνης μέχρι τα Μύρα της Λυκίας (Πρξ. κζ 3-6). Πρβλ. Πρξ. κζ 5 (Έκδοση Κ. Α. ΝσδΗσ). Ιω ά ν ν ο υ Χ ρυσοστόμου, Ό μιλία Ν Τ ' είς τάς Πράξεις των Αποστόλων 1 (ΕΠΕ 16Β 224,23-24-266, 1-5, 1926). Ν.Π. Τρεμπέλα, ό.π., σελ. 652, και Γ Ηοΐζηστ, Παύλος. Μετάφρασις άρχ. Ιερωνύμου Κοτσώνη. Αθήνα! 1955, σελ. 401.

5. Πρξ. κ 6 "Καίτοι ού μεγάλη ή Τρωάς έστιν τι οϋν ημερών

9. Πρξ. ιη 19.

10. Πρξ. ιθ 1 1 .0 Απόστολος έστειλε επιστολή προς Εφεσίους και Α ' και Β ' προς Τιμόθεο. Στη Β ' προς Τιμόθεο υπεν­ θυμίζει "άναζωπυρεΐν το χάρισμα τού Θεού, ό έστιν έν σοί διά

τής έπιθέσεως τών χειρών" (α.6). "Περί δέ τών ύφ’ ημών χειροτονηθέντων έπισκόπων... τής δέ Ε φέσου Τιμόθεος ύπό Παύλου" (Αιαταγαί Αποστόλων Ζ, Χ Ενΐ-ΒΕΠ ΕΣ 2, 136, 39137, 9). Οι θεόπνευστες επιστολές του Α ποστόλου Παύλου έχουν γραφεί στην ελληνική γλώσσα, την οποία γνώριζε (Πρξ. κη 37).

11. Πρξ. κ 15.

12. Β ' Τιμ. δ 20.

13. Πρξ. ιστ 11.

14. Πρξ. κ 14.

15. Πρξ. κα 1.

16. Πρξ. κα 1. Κ α τ’ επιχώ ριον παράδοσιν της Ρόδου, ο άγιος Παύλος απεβιβάσθη εις Α ίνδον (Γεωργίου I. Ζολώτα, Ιστορία της Χίου. Τόμος Β . Εν Αθήναις 1924, υποσημείωση 1). Πρβλ. και ΚούοΠ Ηιΐ£0άό, $αΐη1 ΡαυΙ α Ια Οτέεε. Ρατίδ 1982, σελ. 225.

17. "Εγώ μέν άνθρωπός είμι Ιουδαίος Ταρσεύς, τής Κιλικίας ούκ άσήμου πόλεως" (Πρξ. κα 39). Πρβλ. Πρξ. θ 11, Πρξ. ια 25 και Πρξ. κβ 3.

18. Αβθδΐίηο ΟΗΐΙαπώ, Απόστολος Παύλος. Οι μεγάλοι όλων των εποχών. Αθήναι 1965. Εκδόσεις Φυτράκη, τ. 11ος, σελ. 32.

19. Κυριάκου Σιμοπούλου, Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα. Αθήνα 1990, τ. α, σελ. 21.

20. Ιω ά ννου Χ ρυσοστόμου, Ό μιλία Γ είς τήν Προς Ρωμαίους Επιστολήν 5. (ΕΠΕ 16Β 364, 33-34). Πρβλ. και Ιω ά ν ν ο υ Χρυσοστόμου, Ερμηνεία είς τήν Προς Γαλάτας Επιστολήν. Κεφ. δ ' 5 (ΕΠΕ 20,342,4-5).

21. Ιω άννου Χρυσοστόμου, Όμιλία ΜΓ' είς τάς Πράξεις τών Αποστόλων 2 (ΕΠΕ 16 Α, 578,8) και 1 ό. π., σελ. 570.

άριθμόν έπτά εν αυτή ποιοϋσι; Μεγάλη Ισως ήν κατά τούς πιστούς. Και ημέρας δέ διατρίψας έπτά, τή έπιούση τήν νύκτα άνάλωσεν είς τήν διδασκαλίαν οϋτω δυσαποσπάστως και αύτός αυτών είχε, και αυτοί αυτόν " (Ιωάννου Χρυσοστόμου, Όμιλία Μ Γ 'είς τάς Πράξεις τών Αποστόλων-ΕΠΕ 16 Α 578, 16-21). Ο Αντιοχείας Ιγνάτιος, ο οποίος "ύπό Παύλου κεχειροτόνηται" (Αιαταγαί Αποστόλων Ζ, Χ Γ\Τ -Β Ε Π Ε Σ 2, 137)" ...προσέσχε τή Τρωάδι... αύτός μέν έξελθεΐν έσπευδεν, κα τ’ Ιχνος έθέλων τού Αποστόλου Παύλου" (Μαρτύριον του Αγίου ίερομάρτυρος Ιγνατίου τού Θεοφόρου-ΒΕΠΕΣ 2,940 ε).

6. Β Τιμ. δ 13.

7. Πρξ. κ 15. Πρβλ. Ταχχννου Χρυσοστόμου, Όμιλία ΜΓ' είς τάς Πράξεις τών Αποστόλων 1 (ΕΠΕ 16 Α 575, 12-18) και Όμιλία Μ Ε ' είς τάς Πράξεις τών Αποστόλων 2 (ΕΠΕ 16Β 18, 9-10)· "έναντι τής Χίου το πλοΐον διά νυκτός ήγκυροβόλησεν" (I. Β0π§σ1 -Π.Ν. Τρεμπέλα, ό.π., σελ. 545)* "ό Απόστολος

Παύλος μεταβαίνων έκ Μακεδονίας είς Ιεροσόλυμα, διεπεραιώθη είς τήν έναντι τής Χίου χώραν" (Ανδρεάδου Ιωάννου Μ. αρχιμανδρίτου, Ιστορία τής έν Χ ίφ Όρθοδόξου Εκκλησιάς. Μέρος Α '. Αθήνησιν 1940, σελ. 11-12). Άλλη εκδοχή δέχεται ότι το πλοίο που μετέφερε τον Απόστολο και τους συνοδούς του στάθμευσε στο λιμάνι της πόλης Ερυθραί (Αυθρί) της χερ­ σονήσου της Ερυθραίας της Μικράς Ασίας (XV. Μ. Καπΐδαγ, 77?£ ύΚΐοήοαΙ £€θβταρίιγ οί Αζΐα Μίηοτ. Ατηδΐσπίαπι (Ανατύπωση) 1962, σελ. 105, και Ιιΐδίιΐδ ΒσιΐΗσδ, Αΐ1α$ αηΐΐμυιΐΞ επεξεργασία από το δρα ναη Όατηροη. 10 έκδοση. ΟοΐΗα (Ανατύπωση από την έκδοση του 1897) (αριθμός χάρτη 7).

8. Πρξ. κ 15. Για τη διαφορετική γνώμη που διατυπώνεται στο θέμα αυτό, βλέπε Π.Ν. Τρεμπέλα, ό.π., σελ. 545, και Γ Ηοΐζηστ, ό.π., σελ. 364.

Ο εκλεκτός συνεργάτης μας Βασίλειος Αϊβαλιώτης με μαθήτριες του μπροστά στον ιερό ναό του Αγίου Σπυρίδωνα Βαθέος Σάμου, μετά το μάθημα της Λειτουργικής...

ΤΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΑΣ Το ξαξάρ’ Ο λ ο ι έχουμε ενοχληθεί μέσα στη νύχτα από το μονότονο θόρυβο, που κάνει με το πέταγμά του το κουνούπι, καθώ ς μας πλησιάζει με τις... γνωστές του ρουφηχτικές διαθέσεις. Οι Ιταλοί τα κουνούπια τα λένε ζανζάρες (προφανώς ηχοποίητη λέξη). Ζ α ζ ά ρ ’λ έγαμε και μεις το απλό π α ιχν ίδ ι που κατασκευάζαμε για τις κρύες μέρες του χειμώνα, τότε που το χιόνι και τα παγωμένα καλντερίμια της Αγιάσου δε μας επέτρεπαν και πολλές εξόδους. Και το όνομα "ζαζάρ’" το οφείλει σαφώς στον οξύ και θυμωμένο ήχο του αέρα που δημιουργούσε, καθώς στριφογύριζε σαν τρελό στα επιδέξια χέρια μας. Τα υ λ ικ ά π ο υ χ ρ εια ζό μ α σ τε ή τα ν α π λ ά κ α ι εύκολα να βρεθούν κ α ι η διάθεση για π α ιχ ν ίδ ι πάντα απεριόριστη. Έ να κομμάτι γερός σπάγκος και ένα μεγάλο κουμπί από παλτό ήταν ό,τι έπρε­ πε. Ό ταν βέβαια η γιαγιά θα χρειαζόταν το παλτό της για τις έτσι κι αλλιώς σπάνιες εξόδους της κι αν έλειπε κάποιο κουμπί, τι πείραζε! Περνούσαμε λοιπόν το σπάγκο στις δυο τρ ύ ­ πες του κουμπιού και μετά δέναμε τις δυο άκρες. Κ α τό π ιν π ερ νούσ α μ ε στο μεσαίο δ ά χτυ λ ο του κάθε χεριού τις δυο άκρες της θηλιάς και το κου­ μπί βρισκόταν στο μέσον της όλης κατασκευής. Με τον ελεύθερο τώρα δείκτη και αντίχειρα δίνα ­ με περιστροφική κίνηση στο κουμπί, ενώ αρχίζαμε αργά και μεθοδικά να τεντώνουμε και να χαλαρώ ­ νουμε το σπάγκο.

Το κουμπί άρχιζε να περιστρέφεται μια δεξιά με το τέντωμα, μια αριστερά με το χαλάρωμα και η ταχύτητα π ερισ τροφ ή ς, που ολοένα μεγάλωνε δημιουργούσε το γνωστό θυμωμένο σφύριγμα του βοριά, που έτσι κι αλλιώ ς λυσσομανούσε έξω τις άγριες χειμω νιάτικες μέρες. Μ ερικές φορές τη θέση του κουμπιού έπαιρνε ένα κομμάτι ντενεκές 5x5 εκατοστά τετράγω νος με λυγισμένες τις γω νίες και δυο τρύπες στη μέση. Ο θόρυβος στην περίπτωση αυτή ήταν πολύ μεγα­ λύτερος λόγω τω ν λυγισμένων γω νιώ ν και ήθελε π ολύ γερό σ πάγκο, γ ια τί αν έσπαζε, ο ντενεκές εκσ φ εντονιζότα νε μακριά κα ι... ό π ο ιο ν π ά ρ ει ο χάρος. Συνήθως την πλήρωνε κανένα δάχτυλο του ίδιου του παίχτη, αλλά ποιος φοβόταν τα αίματα! Αρκεί που το "ζαζάρ’" στριφογύριζε θυμωμένο στα χ έρ ια μας κ α ι άφ ηνε τη φ ω νή το υ σαν του θυμω μένου φ ιδιο ύ , που π ρ οσ πα θεί να τρομάξει τον εχθρό του. Και μεις, αν θέλαμε να απειλήσου­ με κάποιον, που μας ενοχλούσε, είχαμε την κατάλ­ ληλη φράση για την περίπτω ση . "Κ άτσι καλά, ε Δμήτ ’,για τί θα ζα ζα ρίξου το υ σ τσ ύ λο σι κ ά ν ’ θρούβαλου" (κάτσε ήσυχα, Δημήτρη, γιατί θα αγριέψω το σκύλο μου εναντίον σου και θα σε κάνει κομμάτια). Β λέπεις κ α ι ο υπ όκ ω φ ος βρυ­ χηθμός του θυμω μένου σκυλιού έμοιαζε με τον ήχο του "ζαζαριού" και η λέξη "ζαζαρίξου" ήταν η πιο κατάλληλη, για να εκφράσει αυτή την απειλή. Να π ο υ ήμαστε κ α ι γλω σ σ οπλάσ τες κα ι δ ια ­ μ ο ρ φ ώ να μ ε με τα π α ιχ ν ίδ ια μ α ς το γλ ω σ σ ικ ό ιδίωμα της Αγιάσου! ΓΙΑΝΝΗΣ Α. ΠΑΠΑΝΗΣ

Το «ζαζάρ’» (Σχέδιο Σοφίας Οικονομάκη)

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΞΕΝΑΚΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Από την Αγιάσο στο θεοβάδιστο όρος Σινά Ο α ρ χ ιμ α ν δ ρ ίτ η ς

Γ εννά δ ιο ς, κ α τά κ όσ μ ον Γ ρ η γό ρ ιο ς Ξενάκη Γ ρη γορ ίου, γεννήθηκε στην Α γιάσ ο το 18831 κα ι πέθα νε, ως ο ικ ο νό μ ο ς της μονής του θεοβάδιστου όρους Σινά, στο μετόχι της Βασιλείας (Α γίας Μ αρίνας) της Κ ύπρου στις 16 Ν οεμβρίου 1943. Φ οίτησε στη Ρ ιζά ρ ειο Ε κκλη ­ σιαστική Σχολή, ως υπότροφος του Καλαγάνειου Κ ληροδοτήματος, από 28 Α υγούστου 1899 μέχρι το Φεβρουάριο του 19052 και αποφοίτησε από το Β ' Βαρβάκειο Γυμνάσιο. Εγκατέλειψε τη θέση του δασκάλου στην Αγκυρα και ήρθε στην Αίγυπτο το 1905. Στη συνέχεια, σ τις 13 Μ αρτίου 1906, ήρθε στη μονή του όρους Σινά και το Νοέμβριο του επό­ μενου έτους εκάρη μοναχός. Το Μάιο του 1912 χει­ ροτονήθηκε ιεροδιάκονος και ιερέας και το 1934 προχειρίστηκε αρχιμανδρίτης... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ 1. Β ιβλίο ν Β Ν οφ ουσίου (Α ρ χ ε ίο Δ η μ α ρ χ ε ίο υ Αγιάσου). Αντίθετα ο αρχιμανδρίτης Σω φρόνιος, στην από 29 Ια ν ο υ ά ρ ιο υ 1976 επ ισ τολή του π ρ ο ς το ν γρ ά φ ο ν τα , σημειώ νει ό τι ο Γ εννάδιος Γρηγορίου γεννήθηκε στις 25 Ιανουάριου 1881.

2. Νικολάου Ράδου, Τα κατά την Ριζάρειον Εκκλησια­ στικήν Σχολήν από της συστάσεώς αυτής, έκδοσις Β ' , εν Αθήναις 1903, σα. 371,524. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θρύλος και ιστορία της Αγιάσου της νήσου Αέσβου, τεύχος τρίτον, Μ υτιλήνη 1948, 6.287. Δ ημητρίου Θ. Βέργου, Ιστορικόν

των εν τη Ριζαρείφ Εκκλ. Σχολή κληρονομιών, κληροδοτη­ μάτων και δωρεών από της συστάσεώς αυτής μέχρι 30 Ιουνίου 1954, Α θήναι 1954, σ.24. Α λεξάνδρου Σ. Σ άντα, Ριζάρειος Εκκλησιαστική Σχολή, Ονομαστικός κατάλογος πάντων των σπουδαστών των εισαχθέντων εις την ΡΕ.Σ. από του έτους 1844-1969, συνταχθείς βάσει των μαθητολο­ γίων και των πρακτικών της ΡΕ.Σ. και συμπληρωθείς όσον αφορά εις την εξέλιξιν αυτών. Α ν ά τυ π ο ν εκ του Π α νη ­ γυρικού Τόμου επί τη 125ετηρίδι της Ριζαρείου Σχολής, εν Αθήναις 1969, α. 18.

Ο Γεννάδιος Γρηγορίου στο Κάιρο... (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Μανόλης Περρής)

Επιστολή του πανοσιολογιότατοί Σινά (29 Ιανουάριου 1976) Σωφρονίου, από τη Μονή της Αγίας Αικατερίνης του όρους ’ ενδιαφέροντα στοιχεία για τον Αγιασώτη κληρικό Γεννάδιο Γρηγορίου.

Χ Ω Ρ ΙΣ ΤΙΤΛΟ Η αλησμόνητη Μ ικρά Α σία μας Κ ά θ ε χρόνο φέρνουμε στη μνήμη μας τα θλιβε­ ρά γεγονότα του 1922, το χαλασμό της Μ ικράς Ασίας. Θυμόμαστε τους εθνομάρτυρες κληρικούς και π ρ ώ τον α π ’ όλους το μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο. Η νέα γενιά πρέπει να γνωρίσει τις θυσίες της εκκλησίας μας στους εθνικούς αγώνες και κυρίως κατά το 1821... Και να μην κρίνουμε το γενικό από το μερικό...

Ο Ασημάκης Π ανσέληνος Ε ί χ α τη χαρά να τον γνωρίσω . Ψ υχοπνευματική τροφή! Κ αι θερμός φ ίλος του ανθρώ που, ο ο π ο ίο ς ζητά το ν εα υτό το υ ... Κ α ι κ α ρ π ο φ ό ρ ο δέντρο στον κήπο της κοινω νίας! Αυτό μας ζητά κ α ι ο Χ ρ ισ τό ς. Να είμαστε π α ιδ ιά του Θεού με πολλές ικανότητες και με έντονη διάθεση προσφο­ ράς. Να δη μιουργούμε τέχνη και π ο λιτισ μ ό και ηθική, π ο υ δ ιευ θ ύ νει τ ις φ υσ ικ ές δ υ ν ά μ εις κ α ι θυμίζει τις ευθύνες των πράξεών μας...

του θανάτου, έστω και ως φόβητρο ή απειλή, πρέ­ πει να διατηρηθεί, η κατάργησή της θα αποτελέσει μια πρόσ θετη ενθά ρ ρ υνσ η κ α ι πα ρόρμ ησ η για τους απεχθείς εγκληματίες. Εδώ στην Αμερική, η κατακόρυφη αύξηση της εγκ λη μ α τικότη τα ς κ α ι η κ ο ινω νικ ή ευαισθησία για την καταπολέμησή της π ρ ο σ α ν α το λ ίζει την επιστήμη προς τη Χημεία. Ερευνάται εδώ, μήπως η Χημεία μπορεί ν ’ αλλάξει τις ορμές του εγκλη­ ματία και να συντελέσει στην ατροφία τω ν ζω ω ­ δών ενστίκτων του. Π ά ντω ς, ό ,τι κ α ι να γ ίν ει, το κ ρ ά το ς κ α ι το σχολείο, αλλά κυρίω ς η Εκκλησία δεν μπορεί ούτε στιγμή να αμελήσουν την «α νθρω ποποίσ η » του α τ ό μ ο υ με τα ε γ κ λ η μ α τ ικ ά έ ν σ τ ικ τ α κ α ι τ ις τάσεις. Γιατί η δικαιολόγηση της τιμω ρίας και της ποινής από το Δάντη εξακολουθεί να ισχύει, αφού «μαστόρεψέ με η Θεία, η Υ πέρτατη Σ οφ ία και η πρώ τη Α γάπη», ό π ω ς λέγει στην επ ιγρ α φ ή της «Κολάσεως». Αιδ. ΖΑΝΟΣ ΓΟΥΓΟΥΤΑΣ

Η ποινή του θανάτου Α λ γ ε ιν ή εντύπωση προξένησε στην εδώ Ομογένεια η είδηση ότι στην Π ατρίδα καταργήθηκε η εσχάτη τω ν π ο ινώ ν, σύμφω να, όπω ς λέγεται, με οδηγία της Ευρω παϊκής Ένωσης. Π αρά τις αμφιλεγόμενες κοινω νικοφιλοσοφικές θεωρίες για την κατάργησή της, εδώ οι Π ολι­ τείες της Αμερικής εξακολουθούν να τη διατηρούν και να την εφαρμόζουν. Ό που δε την κατάργησαν α να γκ ά σ τη κ α ν να την επ α να φ έρ ο υν! Ε ξα γγ έλ ­ λεται, παράλληλα, ότι θα δαπανηθούν πολλά εκα­ τομμύρια δολάρια για νέες φυλακές. Α σφαλώς η εσχάτη τω ν π ο ιν ώ ν γ ια την Π ο λ ιτ ε ία δεν έχει α ν τ α π ο δ ο τ ικ ό ή εκ δ ικ η τικ ό χα ρ α κ τή ρ α . Α λλά ε ρ ω τ ά τ α ι κ α τά τ ι θα ω φ ελ ή σ ει το κ ο ιν ω ν ικ ό σύνολο ή την έννομη τάξη η διατήρηση π.χ. του απεχθούς εκείνου εγκληματία του καταδικασθέντο ς, ό π ω ς διαβάσαμε, επ τά κ ις στην ποινή του θ α νά το υ , γ ια τ ί ο υ π ο τιθ έμ εν ο ς «μ ορφ ω μένος» α υ τό ς εγκ λ η μ α τία ς σ χεδία ζε κ α ι εκτελούσε τα θύματά του, για να τα κληρονομήσει; Είναι δυνα­ τόν ποτέ, εάν αυτός δεν αποβληθεί, να επανεντα­ χ θ εί στο κ ο ιν ω ν ικ ό σ ύνολο με τ ις χ ά ρ ες, π ο υ ασφ αλώ ς με τα χρ ό νια θα του δοθούν; Η ποινή

Ευχαριστήρια επιστολή του μακαριότατου αρχιεπι­ σκόπου Βορείου και Νοτίου Αμερικής κ. Ιακώβου προς το συνεργάτη μας αιδ. Ζάνο Γουγουτά (27 Αυγούστου 1993).

ΧΙΛΙΑ ΕΝΝΙΑΚΟΣΙΑ ΕΝΕΝΗΝΤΑ ΤΡΙΑ

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ 1995 Να ’ταν απόψε οι τρανοί της γης ν ’ αφουγκραστούνε τον ύμνο των αγγέλων Σου, να νιώσουνε ντροπή. Τα απολιθωμένα τους μάτια το φως να δούνε του αστεριού, στη σκοτεινιά, που έχουν βυθιστεί! Μέσα στους αιματόβρεχτους χώρους ν ’ αναζητήσουν, καθώς οι μάγοι, της ζωής τον ελευθερωτή. Λ κ ΐ Της μετάνοιας δάκρυά στη φάτνη Σου ν ’ αφήσουν, αντί χρυσό και λίβανο τη νύχτα Σου αυτή! Οι βρεφικές πνοούλες Σου ας ήταν να ζεστάνουν της προσφυγιάς τ’ αδύναμα, μαρτυρικά κορμιά. Είναι φριχτό, Χριστούγεννα, χωρίς Χριστό να κάνουν, οι χριστιανοί!!!, με την καρδιά γεμάτη απονιά. ΜΑΡΙΑ ΑΓΪΑΣΩΤΟΥ-ΑΑΜΠΡΙΝΟΥ

ΑΝ Αν ήταν, μάνα, μπορετό θεός να σε ξυπνήσω, σαράντα χρόνια θάνατο σε μια στιγμή να κλείσω και στη γωνιά του πατρικού Μ αντόνα να σε στήσωΣκοτεινά... σκοτεινά... σκοτεινά... των ανθρώπων τα πρόσωπα... και μια σπίθα την ελπίδα δε μηνά... Αν ήταν, μάνα, μπορετό εγώ να σε σηκώσω, θα μάτωνε η σκέψη μου... θα παιδευόμουν τόσο, με της αγάπης το φιλί ζωή σε σε να δώσω. ΟΜΗΡΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ ΜΑΡΙΓΩΣ

Χίλια εννιακόσια ενενήντα τρία, χρονιά ευλογημένη, ήρθες και έλαμψε το φως σ ’ όλη την οικουμένη. Ιούνιος δεκαεννιά, ξημέρωμα Σαββάτο, άνθισες, μπουμπουκάκι μου, φρέσκο και μυρωδάτο. Χελιδονάκι μου μικρό και δεύτερό μου εγγόνι, δυο ξαδερφούλες ήρθατε κι έπαψα να ’μαι μόνη. Περί μένα, καρδούλα μου, να ’ρθεις σαν ηλιαχτίδα, να μου ζεστάνεις την ψυχή, να φέρεις την ελπίδα. Και τώρα ανυπομονώ πάνω μου να σε σφίξω, στα πρώτα βηματάκια σου εγώ να σε στηρίξω. Στράτα, στρατούλα σκέπτομαι πως κάνεις και κοιτάζω, να ταλαντεύεσαι εσύ κι εγώ να σε αρπάζω. Κι όταν σε παίρνω αγκαλιά στο στήθος μου επάνω, να βρίσκομαι στον έβδομο ουρανό και παραπάνω. Να ’ξερες πόσο σ ’ αγαπώ και κάνω χίλιες σκέψεις και χίλια όνειρα τρελά, θέλω να με πιστέψεις. Σκέπτομαι πότε θα με πεις, γιαγιάκα μου, καλή μου, πότε θα ’ρθεις χαρούμενο να παίξεις στην αυλή μου. Να μου γελάς, να τραγουδάς, λογάκια να φωνάζεις, με τα χεράκια σου τα δυο σφιχτά να μ’ αγκαλιάζεις. Χριστέ μου, δώσ’ μου τη χαρά, σαν θα ’μαι πια γριούλα, ευτυχισμένο κι όμορφο να το χαρώ νυφούλα. Βοήθα, Παναγία μου, γερό, σωστό και φίνο, να ’ναι και να μοσχοβολά όμορφα σαν το κρίνο. Να τ ’ αγαπούν και ν ’ αγαπά κι αυτό με τη σειρά του, στις πράξεις μόνο τις καλές να βρίσκει τη χαρά του. ΜΑΡΙΑ ΠΑΤΣΕΑΗ-Κ ΑΜΙΝΕΑΗ

ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ Μ ΟΥ Βλέπω φιγούρες όμορφες, φιγούρες ξεχασμένες, που χάθηκαν στο πέρασμα του χρόνου το σκληρό. Θυμάμαι τον πατέρα μου, που μ ’ έπαιρνε α π ’ το χέρι και ιστορίες μου ’λεγε, σαν ήμουνα μωρό. Και τη γλυκιά μανούλα μου, την πολυαγαπημένη, που πάντοτε νοιαζότανε ποτέ μην πικραθώ. Μα τώρα που πικραίνομαι και είσαι πεθαμένη, πες μου σε τίνος αγκαλιά, μανούλα, να κρυφτώ; Αγιάσος, 12.8.1993

ΕΥΣΤΡΑΤΙΑ ΚΑΕΙΑΑΡΑ

ΑΓΕΡΑΣΤΗ ΚΑΡΑΙΑ

ΤΑ Σ Η Μ Ε ΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Απλώνω το χέρι κι αιχμαλωτίζω τους ήχους, πατώντας ένα κουμπί.

Ο χρόνος με το διάβα του μαράζωσε το σώμα, μα η αγέραστη καρδιά δεν το πιστεύει ακόμα.

Γυρνώ το δεύτερο και φέρνει μπροστά μου το άλλο ημισφαίριο της Γης. Κρατώ στα χέρια τη σφαίρα της Γης σαν τόπι: χρώμα, ήχο και σχήμα.

Και τρέχει όπου βρει χαρές, μπερδεύεται στα νιάτα και την αφήνουν μοναχιά τα χρόνια τα φευγάτα. Σαν κυπαρίσσι στον μπαχτσέ, σε γάμο νεκροφόρα, νιώθω στο μέσο της χαράς κάθε στιγμή και ώρα.

Παίρνω όρκο στη Αημοκρατία και το Αίκιο, στην Αλήθεια και τον Ανθρωπο. Τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα Σήμερα-Πάντα Στη ζωή του Κόσμου.

Μ όλις ανοίξω τα φτερά, τα χρόνια μου τα κλείνουν, και σε μια άβυσσο βαθιά τα όνειρά μου σβήνουν. Γι’ αυτό, καρδιά μου, ησύχασε, πάψε να τυραγνιέσαι, αυτή είνα ι η μοίρα μας και μην παραπονιέσαι. Αγιάσος, 22.1.1994

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ

ΤΡΑΓΟΥΔΙ Στο στέκι της η Μ πόμπω η γριά πελάτη δε σταυρώ νει πια, περνούν αδιάφορα πολλοί και το αλάνικο σκυλί λούφα κοντά στην παρδαλή. Από τα χρόνια τα παλιά ήτανε - λέει το παραμύθι: πανέμορφη μια κοπελιά, πλεξούδες είχε τα μαλλιά, χρυσό σταυρό στα στήθη την Κυριακή στην εκκλησιά με κεντημένη ντυμασιά. Απέναντι βιτρίνα παιχνιδιών* φωνές στη μνήμη της παιδιών... και μια ματιά λαβωματιά της φεγγαρώνει την ιτιά γρηγόρεψε το βήμα η φωτιά... ΟΜΗΡΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ ΜΑΡΙΓΩΣ

«Δημόσιες σχέσεις»

ΑΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΚΛΕΠΑΡΗΣ

ΤΟΥ Κ Α ΣΤ ΡΕ Α ’ Τ ’ ΤΑΞΙΑΡΧ’ Σα σκαρφαλώγ’ς για του Καστρέλ’, μισόπλιβρα στη ράχη, θα δεις ατέλειουτις μουρφιές στουν Αγιου Ταξιάρχη. Σα σάλιακας ανηφουρίγ’ς, τρυπών’ς μέσα στη ζούγκλα, κάθισι στου καναπιδέλ’ τσ’ απουλαμβάν’ς τα ούλα. Σα ξιπατήγ’ς, θα δεις καρσί σ ’ μιγάλις δυο χαράδρις, ούλου του κόσμου γύρσα τουν, τέτγις δεν είδα άλλις. Τιλειώνουντας τ’ διαδρουμή, θα δεις του Ταξιάρχη πουκάτου π ’ του καμπαναριό όρθιου μι τη σπάθη. Κατουλουγής αρώματα απουρουφάς π ’ τα τσάμια, χαρείτι τα, ρε χουριανοί, χώρις παράδις, τσάμπα. Μισή ώρα διαδρουμή μι λίγ’ ταλιπουρία, μειώνιτι του ζάχαρου, χουληστιρίν’ τσ’ ουρία. Σα θέλιτι πουπάνου σας να γιατριφτούνι ούλα, βάλιτι μπρος του δίπουδου τα ίσια σν ανηφόρα. Πα στου Καστρέλ’ έχ’ γιατρικά, που δρών’ς τσι τρέχιν λίπη, τσι φρουπιτά πλια γη καρδιά σ’ τσ’αλλάζουνι γοι χτύποι. Θα κάτσ’ς να πιεις του καφιδέλ’ σ’, νιρό παγουμένου, φρέσκου, τσι θαν α νοίξ’ γη όριξή σ ’, να θέλ’ς φαγί ένα τέστου. Αε γράφτου λιπτουμέρειις, γιατί δεν έχου χώρου, πανιέτι ν ’ απουλάψιτι τς μουρφιές μι δίχους φόρου. Πανιέτι να ρουφήξιτι πιφτσίτκου ουξυγόνου, του μόνου φάρμακου καλό στου ψυχικό του πόνου. Κόντιψα να παλαβουθώ φέτου π ’ τς μουρφιές που είδα, όσα να γράψου στου χαρτί για μένα είνι λίγα. Αγιάσος, 21.4.1991

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ

Ο ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΖΙΝΗΣ ΚΑΙ Η ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ Ένα αξιόλογο ιδιωτικό μουσείο στην Αγιάσο Σ την είσοδο της καταπράσινης Αγιάσου, από τις 16 Μ αρτίου του 1990, λειτουργεί η Ιδιω τική Λ α ο γρα φ ική Σ υλλο γή του δραστήριου Στρατή Π. Τζίνη. Σ τεγά ζετα ι σε ένα διώ ρ ο φ ο π α τρ ικ ό του σπίτι και τώρα τελευταία αρχίζει να επεκτείνεται και σε ένα άλλο δ ιπ λ α νό οίκημα. Ε ξω τερικά το οίκημα αυτό δεν έχει τίποτε το ιδιαίτερο, για να τραβήξει την προσοχή του επισκέπτη. Ε ίνα ι ένα, όπω ς τα άλλα, παραδοσιακό σ π ίτι της Αγιάσου. Δίπλα στην είσοδό του, σε μια προθήκη, υπάρχουν ένα ζευγάρι λαδιές (είδος παπουτσιών παλιότερης επ ο χ ή ς) κ α ι μ ια π ιν α κ ίδ α , ό π ο υ σ η μ ειώ ν ετα ι "Ιδιω τική Λ α ο γρ α φ ικ ή Σ υ λ λ ο γή Σ τρ α τή Τζίνη". Πολλές φορές θα δούμε μπροστά να έχουν σταθ­ μεύσει και αυτοκίνητα και να κλείνουν ακόμα και την είσοδο. Η Λαογραφική Συλλογή καθημερινά επισημαί­ νετα ι α πό το ν ίδ ιο το Στρατή Τ ζίνη, ο ο π ο ίο ς, παρά την ηλικία του, τα ογδόντα τρία του χρόνια, από το πρω ί πιά νει δουλειά σ ’ αυτή, μαστορεύο­ ντας περίτεχνα προθήκες ή ξεναγώ ντας ορεξάτα και αφιλοκερδώ ς τους περαστικούς ξένους, που έριξαν τα βήματά τους στην κιβωτό αυτή της λ α ϊ­ κής τέχνης. Δίνει απαντήσεις στα ποικίλα ερωτή­ ματα τους και ο ίδιος συμπληρώνει, αναλύει και επισημαίνει την ιστορία και τη λειτουργικότητα

του κάθε εργαλείου. Του αρκούν τα θερμά συγχα­ ρητήρια των επισκεπτών του. Π ολλοί εντυπωσιά­ ζονται από κάποια εργαλεία και ζητούν να τα αγο­ ράσουν, χω ρίς να λογαριάζουν πω ς καρφώθηκαν, για να μείνουν κληρονομιά στις μετέπειτα γενιές. Είναι μια Συλλογή, που ο ίδιος ο Στρατής έστη­ σε, από το πρώ το μικρό εργαλείο μέχρι το τελευ­ ταίο, και συνέχεια την π λο υ τίζει, με προσφ ορές συμπατριωτών του και ξένων ακόμα ή με αγορές, ξο δεύ ο ν τα ς π ο λλά χρήμα τα ή κ α ι φ τ ιά χ ν ο ν τα ς διάφορα εργαλεία και αντικείμενα, που σήμερα δε χρησ ιμοποιούνται και δεν έχουν πιθα νώ ς σωθεί. Π ολλά τα σ χεδιάζει ο ίδ ιο ς π ά νω σε χ α ρ τί κα ι, εφόσον είναι σίγουρος πω ς ήταν κάπως έτσι, πλη­ ρ ώ νει κ ά π ο ιο σ ιδερ ά ή α γγειο π λ ά σ τη , π ο υ κ α ι αυτοί σήμερα λιγόστεψαν, για να του τα φτιάξουν. Στη Συλλογή υπάρχουν αρκετά από αυτό. Είναι ένας άνθρωπος που έκανε τη Συλλογή του τρόπο ζωής. Θα τον δείτε όλη τη μέρα να φυλάει α κούρα σ τος κ α ρα ούλι. Η Συλλογή του είνα ι το καφενείο του, είναι ο σεβντάς του, είναι το έργο της ζωής του. Είχα την ευκαιρία, για άλλη μια φορά φέτος το καλοκαίρι, να επισκεφτώ τη Συλλογή για αρκετές ώρες και να συζητήσω μαζί του για ποικίλα θέματα. Από τη συζήτηση καταλαβαίνει κανείς το ασίγαστο

Ο παπα-Γρηγόρης Μαριγλής κάνει αγιασμό στο μουσείο (1990). Παρίστανται η Σαπφώ Στρατή Τζίνη και ο νεωκόρος Νικόλαος Γεωργίου Παπου­ τσής, ο οποίος από το Μάη του 1992 μας άφησε χρόνους...

του μεράκι και το πά θος του για τη Συλλογή και δεν έχει άδικο. Η Συλλογή του είναι ένα έργο, που πολλές πόλεις θα το ζήλευαν για το μεγάλο αριθμό των εκθεμάτων και για την τάξη και τη διαρρύθμιση στο μικρό χώ ρο που δια θέτει. Έ χω επισ κεφ τεί, κατά καιρούς, πολλές ιδιωτικές λαογραφικές συλ­ λογές. Εντυπωσιάζεσαι σίγουρα από την πληθώρα των εκθεμάτων τους, όμως συνήθως δεν τις χαρα­ κτηρίζει τάξη. Πολλά από τα εκθέματά τους είναι μουσειακά συγκεντρωμένα, χω ρίς να δένουν στον όλο χώρο της συλλογής. Στη Συλλογή του Στρατή Τζίνη εντυπωσιάζεσαι από τη σειρά και την τάξη. Α ρχικά τα τα ξινομ εί, τα προβάρει πά νω στα τα μ π λό . Υ π ο λ ο γ ίζει να σ υμπλη ρώ σ ει την κάθε σ ειρά τω ν ερ γα λ είω ν κ α ι α φ ή νει το ν α νά λ ο γο χώρο. Μετά από όλη αυτή την πραγματική ιεροτε­ λεστία, τα σταθεροποιεί με σύρμα, καρφιά, βίδες και με κάθε άλλο καλλιτεχνικό τρόπο. Στο ισόγειο έχουν εκτεθεί, κατά κατηγορίες, πάνω σε ταμπλό, τα πάσης φύσεως χρήσιμα εργα­ λεία της περασμένης εποχής. Η μηχανή, το αδηφά­ γο αυτό θηρίο, τα εκτόπισε και ο άνθρω πος σιγά σιγά τα εγκατέλειψε και σκούριασαν ή σ άπισ αν α πό την π ο λ υ κ α ιρ ία κ α ι την α χρη σ ία μέσα στα κελάρια, τα υπόγεια και τα ντάμια. Ο Σ τ ρ α τ ή ς Τ ζ ίν η ς κ α ι π α λ ιό τ ε ρ α είχε Λαογραφική Συλλογή σε κάποιο χώρο της εκκλη­ σίας, της Παναγίας. Η τότε Συλλογή του ήταν σχε­ τικά φτωχή, συγκριτικά με τη σημερινή. Έ χοντα ς όμως την πείρα μιας δοκιμασμένης Συλλογής και το μεράκι, με την πρώτη ευκαιρία που του δόθηκε, τα εξέθεσε με έναν τρόπο υποδειγματικό και λει­ τουργικό. Κ ατά κ α τη γορίες θα δούμε εκτεθειμένα είδη

σιδηρουργίας, φ ανοποιίας, τσαρουχοποιίας, υπο­ δ η μ α τ ο π ο ιία ς , σ α γ μ α τ ο π ο ιία ς , β υ ρ σ ο δ εψ ία ς, ξυλουργική ς, α γγειοπλα σ τικ ή ς, μ α χ α ιρ ο π ο ιία ς, υλοτομίας, υφαντικής και σακοποιίας. Επίσης είδη οικιακής χρήσης, είδη χτισ τά δω ν, πετράδω ν και τό σ ω ν ά λ λ ω ν επ α γγ ελ μ ά τω ν , π ο υ α π ό χ ρ ό ν ια έσβησαν και έμειναν εδώ και εκεί εγκαταλειμμένα τα εργαλεία τους. Μ ια μαγνητοφωνημένη κασέτα θα μας πληρο­ φορήσει για τα εκθέματα της Συλλογής. Δε θα κάνω αναφορά σε κάθε κατηγορία χωριστά, γιατί θα χρει­ α ζ ό τα ν π ο λ ύ ς χ ρ ό ν ο ς κ α ι ίσ ω ς ε ίν α ι δ ο υ λ ειά κάποιου άλλου, που όλα αυτά τα εκθέματα θα τα έκανε ένα πολυσέλιδο εικονογραφημένο βιβλίο, για να μείνει στην ιστορία και να μας δείχνει το γού­ στο, την τέχνη και την ευρηματικότητα των ανθρώ­ πω ν του μόχθου και της βιοπάλης. Αυτό που πρέ­ πει να προσέξει κανείς σ ’ αυτή τη Συλλογή είναι ότι τα εκθέματά της είναι χειροποίητα. Είναι φτιαγμέ­ να σιγά σιγά, με γούστο και φινέτσα, που συναγω­ νίζοντα ι τα σύγχρονα βιομηχανικά προϊόντα . Το καθένα τους μοιάζει με το άλλο όμοιο του, αλλά δεν είναι το ίδιο, γιατί έγινε από την αρχή από το χέρι του μερακλή επαγγελματία. Το καθένα τους έχει το δικό του γούστο, τη δική του τέχνη. Είναι ερ γα λεία κ α ι α ντικ είμ εν α π ο υ γ ίν ο ν τα ν με τον πικρό ιδρώτα του τεχνίτη, αλλά προπα ντός με το μεράκι του. Ο επαγγελματίας, για ένα μικρό μερο­ κάματο, από το πρωί μέχρι το βράδυ δημιουργούσε στο φτωχικό του εργαστήρι. Δινόταν στο έργο του, αφοσιωνόταν και σμίλευε με τα χέρια του τον πολι­ τισμό μας. Έ ναν πολιτισμό με τον οποίο ζήσαμε οι Έλληνες για πολλούς αιώνες. Στα δημιουργήματά του επάνω έχει χαράξει ανεξίτηλα τη σφραγίδα του.

Ο Στρατής Τζίνης (στο μέσον) φωτογραφίζεται με επισκέπτες... Αριστερά του ο Ερμόλαος Παπάζογλου, τέως πρόεδρος Κοινότητας Παλαιοκήπου, και δεξιά του ο φιλόλογος Στρατής Χατζηβασιλείου. (Φωτογραφία Γ ιάννη Χατζηβασιλείου, 25 Αυγούστου 1991)

Ανάμεσα στα εκθέματα θα δει κανείς εργαλεία για πάσης φύσεω ς δουλειές, α πό τ ις π ιο α πλές μέχρι τις πιο σύνθετες. Το καθένα τους έχει το νού­ μερό του, που παραπέμπει σε ένα βιβλίο με φω το­ γραφίες για κάθε κατηγορία. Εκεί θα βρει ο ενδια­ φερόμενος τις ονομασίες τους και τη χρησιμότητά τους. Α πό τις ο νο μ α σ ίες π ο λλές σήμερα έχουν ξεχαστεί. Στο βάθος της Συλλογής δεσπόζει μια μηχανή βουβού κινηματογράφου, που για πολλά χρόνια ψυχαγω γούσε τους κα τοίκους της Α γιάσου. Και αυτή έχει περιέλθει σε αχρησία από τα μηχανήματα της εποχής μας και προπαντός από την τηλεόραση, που εδώ και κάποιες δεκαετίες μπήκε σε κάθε σ πι­ τικό. Κ άτω στο δ ά π εδ ο ε ίν α ι α κ ο υ μ π ισ μ έν η μια μήτρα (καλούπι) για την κατασκευή πήλινων σωλή­ νω ν (κουμλουκιώ ν), χειροποίητο κατασκεύασμα, απλό και πολύ αποτελεσματικό. Ακόμα θα δει κανείς και άλλες μήτρες για την κατασκευή διακοσμητικών εξαρτημάτων κιγκλιδω­ μάτων, την κατασκευή των α τζγκ ά ν ’κων καρφιών και την κατασκευή μ τ α ρ ιώ ν ζ ώ ω ν , μ ουλα ρ ιώ ν, γαϊδάρω ν κλπ. (Μταριά, μ υ τα ρ ιά · χάλκινο εξάρτη­ μα στο κα πίσ τρι, που εφαρμόζει πάνω στη μύτη του ζώου). Ακόμα ποικίλα είδη οικιακής χρήσης, στεφανο­ θήκη, θυμιατά για το άνοιγμα των κυψελών, αφαλοτσούκαλο (πήλινο κατασκεύασμα με δυο χεράκια, που το τοποθετούσαν με ζεστό νερό πάνω στο στο­ μάχι του άρρωστου), λαδιές με α τζγκ ά ν’κα καρφιά από κάτω, κόλντιμιρ για το κλείσιμο της εξώ πορ­ τας, καβουρντιστήρι με εσωτερική πυρά από κάρ­

βουνα για το ψήσιμο κάστανων, καφέ κλπ., τσαταλέλια για το φτιάξιμό της βρακοζώνης, θειαφτήρα α μ π ελ ο ρ α ν τίσ μ α το ς , α λ επ ο π α γίδ α , ιλ π ο ύ τ ζ ις ή π α λ ’β ά ν ια , για να μην α π ο μ α κ ρύνοντα ι τα ζώα, ιμ το υ τή ρ α ς για την κατασκευή τω ν μ τα ρ ιώ ν της κρεβατής, αρματω σιά μπισκιτζήδω ν (πριονιστών), μετρητής σιταριού στα αλώνια (σνυ κάτι παρόμοιο με τον κουβά), λαγήνι από λαμαρίνα για το πούλη­ μα του λαδιού, ταχράς (όργανο για το κόψιμο των π ο υ ρ ν α ρ ιώ ν , κ λ α δ ιώ ν κ α ι τω ν μ ικ ρ ώ ν ξύλω ν), σιδερένιος καθαριστήρας κορμώ ν δέντρω ν κλπ. Αυτά είναι μερικά από τα πιο χτυπητά εργαλεία κ α ι α ντικ είμ ενα . Τα επα γγέλμ α τα με τα χ ρ ό νια μ π ο ρ εί να έσβησαν, όμ ω ς έμ εινα ν τα ερ γα λεία τους, για να σηματοδοτούν τον αγώνα των ανθρώ­ πω ν του μόχθου και της προκοπής. Στο δ ιπ λ α νό χώ ρο, π ο υ ου σ ια σ τικ ά είνα ι το εργαστήρι, υπά ρ χει ένας π ίνα κ α ς με όλους τους δη μ ά ρ χο υ ς της Α γιάσ ου, α π ό το 1912 μέχρι το 1995. Για τον καθένα υπάρχει και μια φωτογραφία, με τα χρόνια της δημαρχίας του στο κάτω μέρος. Αφού τελειώσει η ξενάγηση στον κάτω χώρο, ο Σ τρατής Τ ζίνη ς θα σε π ά ει κ α ι στο α για σ ώ τικ ο παραδοσιακό σπίτι. Αρχικά μπαίνεις στο αξάτο, θα λέγαμε σήμερα στο χολ, στον προθάλαμο. Στη θέση τους βρίσκονται τα απαραίτητα αντικείμενα για την καθημερινή λάτρα του σ πιτιού. Α πό εκεί περνάς στο μαγειρείο (μαγειρείο), που το βράδυ γινόταν το υπνοδωμάτιο. Στη μέση ο σουφράς (χαμηλό στρογ­ γυλό τρ α π έζι φαγητού) με τα σ καμ νέλια κ α ι τα μαξιλάρια ολόγυρά του και πάνω του τα υφαντά μεσάλια με τα ποτήρια έτοιμα για το σερβίρισμα του τσαγιού ή του καφέ. Δεξιά η γουνιά (γωνία, το

Ο Δημήτριος Τσέγκος και η λαογράφος Μαρία Αναγνοστοπούλου στο παραδοσιακό σπίτι-Συλλογή του Στρατή Τζίνη (Ιούλιος 1994).

τζάκι) με τα κάθε λογής τσουκάλια. Ό λος ο εξοπλι­ σμός της βρίσκεται στη θέση του και το κουμάρι δίπλα με το πήλινο πώμα του για το δροσερό νερό. Το α ρμάρι διάπλατα ανοιχτό με το πανέρι για το ψωμί, τα λογής λογής σακούλια για τα όσπρια, το ρύζι, τη ζάχαρη κλπ. και τις κουτάλες για το ζερντέ (είδος γλυκ ίσ μ α τος) και την α λευριά . Στο κάτω μέρος το αρμαρέλ ’ με το λαδόμπρικο, τα τηγάνια κλπ. Στα ψηλά το κονοστάσι με την καντήλα και τη στεφανοθήκη για την ευτυχία του ανδρόγυνου και της οικογένειας. Σε μια πλευρά του μαγειρειού τα στρώματα μαζεμένα και σκεπασμένα. Δε λείπει και η γκαρνταρόμπα με τις ανδρικές και τις γυναικείες βράκες, τα διάφορα ρούσικα, την καναβέτσα (ανδρικό σακάκι), τα μαύρα και λευκά ζωνάρια, το κασκέτο και χίλια δυο άλλα ρούχα για τις καθημερινές και τις σκόλες. Πάνω από το τζάκι δεσπόζει ο πκαρής με τη νύφη (έτσι λέγεται το τόξο που σχηματίζεται πάνω στον τοίχο με ένα ρόδακα στη μέση), με αραδιασμένα τα παλιά πιάτα και τις φ ιλ τζά ν ες για το τσ ά ι κ α ι το ν καφέ. Στο τζά κ ι μπροστά υπάρχει ένα παραδοσιακό κόκκινο καπτέλι. Και στο τέλος ο δίσκος με τους φοκάδες (γυάλι­ να βάζα) για τα ποικίλα γλυκά, με τα πιρουνάκια και τα κουταλάκια έτοιμα για το σερβίρισμα. Κ άπως εδώ σταματά η ξενάγηση. Τι να πρωτοαναφ έρει κα νείς, ότα ν βρίσκεται μπροστά σε μια πλη θώ ρα α ντικ ειμ έν ω ν κ α ι εργαλείω ν! Ό λ ο ς ο

λα ϊκός θησαυρός έχει συγκεντρωθεί και έχει βρει την κατάλληλη θέση του. Ό μως δεν πρέπει να πάει χαμένος. Το έργο αυτό του Στρατή Τζίνη πρέπει να συνεχιστεί. Πρέπει να γίνει πόλος έλξης για τους επισκέπτες. Επιβάλλεται να γνωστοποιηθεί σ’ όλη τη Μυτιλήνη και να αρχίσουν να επισκέπτονται τη Λαογραφική Συλλογή και τα σχολεία και να βιώ­ νουν το λ α ϊκ ό μας π ο λ ιτισ μ ό . Σ ίγο υρα σήμερα α ντιμ ετω πίζει μια καταφανή στενότητα, η οποία στο μέλλον, όσο ενισχύεται η Συλλογή, ολοένα θα γίνετα ι μεγαλύτερη. Ο χώ ρος αυτός αποδείχτηκε λ ίγο ς για το λ α ϊκ ό μας π ο λ ιτισ μ ό . Για το λόγο αυτό, ο Δήμος Αγιάσου ή κάποιος άλλος φορέας, που σέβεται το λαϊκό μας πολιτισμό, θα πρέπει, με τη σ ύ μ φ ω νη γνώ μ η κ α ι το υ δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ της Συλλογής, να ενεργοποιηθεί για το χτίσιμο, σε καί­ ριο μέρος του χωριού, ενός οικήματος και τη μεταστέγαση α υ το ύ του α ν εκ τίμ η το υ θησ α υρ ού. Η Συλλογή αυτή δεν π ρ έπ ει κά ποτε να κλείσει τις πό ρ τες της, αλλά να τις α νο ίξει δ ιά π λ α τα στον κάθε επισκέπτη και μελετητή του λαϊκού μας πολι­ τισμού. Η Α γιάσος είναι ακόμα γεμάτη από έργα λαϊκής τέχνης. Ο καθένας μας πρέπει να ενισχύσει αυτή τη Συλλογή, για να αποκτήσει πληρότητα σ ’ όλα τα εργαλεία και τα αντικείμενα. Σέρρες, Οκτώβριος 1995

ΣΤΡΑΤΗΣ ΧΡ. ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Ο Γιάννης Χατζηβασιλείου αιχμάλωτος της Συλλογής Στρατή Τζίνη... (Φωτογραφία Στρατή Τζίνη, καλοκαίρι 1990)

ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΙΑΣΟ ΤΟΥ ΧΤΕΣ Ο Τζακιτξής Σ του καφενέ του Νιγδέλη ή Δοντά, γύρω στα 1950, ήταν μια μεγάλη παρέα, που περίμενε πότε να έρθει η εφημερίδα, για να ακούσουν τη συνέχεια της ιστορίας του θρυλικού Τζακιτζή, του λαϊκού ήρωα της Μ ικράς Α σίας, του εφέ του Α ϊδ ιν ίο υ . Στο ανάγνωσμα παρουσιαζόταν ως ο προστάτης τω ν αδικημένων και ως αμείλικτος τιμω ρός τω ν αδικούντων. Ή ταν όλοι τους συνομήλικοι, παλαιοί πολεμι­ στές, που υπηρέτησαν οι π ιο π ο λλο ί στη Μ ικρά Ασία. Είχαν αγαπήσει τον τόπο και δέθηκαν με την ισ το ρ ία κ α ι την π α ρ ά δ ο σ η του α δ ικ ο χ α μ έ ν ο υ μικρασιατικού ελληνισμού. Απάντεχαν λοιπόν να έρθει η εφημερίδα, σταματούσαν τα χαρτιά και το τάβλι και μαζεύονταν ένα γύρο. Αλλοι είχαν ανα­ θέσει την ανάγνωση αποκλειστικά στο Βασίλη το Βίγλατζη. Ίσως, γιατί είχε την ανάλογη φωνή ή τα υποκριτικά προσόντα, που απαιτούσαν οι διά λο­ γοι του κειμένου. Οι άλλοι άκουγαν με θρησκευτι­ κή ευ λ ά β εια . Μ π ρ ο σ τά τ ο υ ς ζ ω ν τ ά ν ε υ α ν κ α ι κινούνταν ο εφές, τα κισντάνια του, ο καϊμακάμης, οι τζανταρμάδες και τόσοι άλλοι. Στο τέλος βέβαια «ο ιπ π ό τη ς τω ν ορέων» θριάμβευε κ α ι δικαίω νε τους κατατρεγμένους. Άμα τέλειωνε η ανάγνωση, σχολίαζαν και ανέ­ λυαν τα δρώμενα, ανέτρεχαν στις αναμνήσεις τους για τους τόπους, που πέρασαν, για ιστορικά γεγο­ νότα, ό,τι ήθελες. Μια μέρα ετοιμάστηκαν, έστησαν αυτί, κράτη­ σαν την ανάσα τους και άκουσαν το Βασίλη τον «Τζάκιτζη»-του το κόλλησαν το παρατσούκλι, να συλλαβίζει θορυβημένος: «Η συνέχεια της δημοφι­ λούς σ ειρά ς μας «Τ ζα κιτζής», λόγω π λη θώ ρ α ς ύλης, αναβάλλεται διά την αύριον»... Ή ταν να τους κλαις. Α ποδοκιμασίες, γκρίνια, βρισιές, που ίσως δεν τις έλεγαν ποτέ άλλοτε. Σαν τα μωρά που τους πήραν το πα ιχνίδι μέσα από τα χέρια. Να το παραλληλίσουμε σήμερα με την ανα­ βολή της προβολής ενός επεισοδίου μιας σαπουνό­ περας, δε νομίζω ότι θα είναι επιτυχές. Γιατί στο κάτω κάτω θα αλλάξεις κανάλι και θα δεις κάποια άλλη « α λ’πανάβατη » σειρά, που δε θα έχει και μεγάλη διαφορά. Γι’ αυτούς όμως τους ανθρώπους μπορεί να ήταν η μόνη τους πνευματική τροφή... Την α δ υ ν α μ ία το υ ς αυτή την ε π ισ ή μ α ν ε ο Στέλιος, ο περίπτερός. Α υτουνού του άρεσαν τα χωρατά. Πήρε την εφημερίδα εκείνης της ημέρας

και τη φύλαξε. Περίμενε την κατάλληλη ευκαιρία, για να δράσει. Η ευκαιρία παρουσιάστηκε μια μέρα που ο Β ίγλατζης έλειπε. Ή τα ν στον Τ ζίγκο για νερό. Ο Στέλιος λοιπόν καραδοκούσε. Μ όλις ήρθε η εφημερίδα, την πήρε και δήθεν ξεφυλλίζοντάς την, μπήκε στο περίπτερο. Έβγαλε το φύλλο, στο οποίο ήταν το ανάγνωσμα του Τζακιτζή, και το αντικατέ­ στησε με το παλιό, αυτό της αναβολής. Την ξαναδίπλωσε και την έφερε πά λι στον καφενέ. Εντωμεταξύ οι α κροατές είχαν μαζευτεί. Π ερίμεναν με αγωνία οι άνθρωποι να ακούσουν τη συνέχεια.

- Εμ τώ ρ α τ ι θα κ ά ν ο υ μ ι, π ο υ λ ε ί π ’ γ ιο υ Τ ζ ά κ ιτ ζ η ς ; Ε ν ν ο ο ύ σ α ν β έβ α ια ό τ ι έ λ ειπ ε ο Βασίλης, ο αναγνώστης.

- Ε! Αιντι να σας διαβάσου ’γω! Είπε πρόθυμος ο Στέλιος και στρογγυλοκάθισε. Έ πιασε να γυρίζει τα φύλλα, να το βρει. Δ ιάβαζε τις επικεφ α λίδες των ειδήσεων, έτσι για να ανεβεί... «η ακροαματι­ κότητα». Οι άλλοι αδημονούσαν: - Αιντι πλια! Ίσ α μ ’ να κνιστείς, βραδιάζ’! Κ ά π ο τε έφ τα σε ο Σ τ έ λ ιο ς στη σ ελ ίδα , στην οποία ήταν πάντα η θέση του αναγνώσματος.

- Πού είνι; Δεν του βλέπου!

-Να! Έ δ ο υ ν α λέγ’. Τ ι λ έ γ ’; «Η σ υνέχεια της δη μ οφ ιλούς σ ειράς μας « Τ ζα κιτζή ς, ο εφ ές το υ Α ϊδινίο υ» , αναβάλλεται διά την αύριον». Κ εραυ­ νός έπεσε ανάμεσα στους ακροατές. Μούδιασαν... Ύ στερα ξέσπασαν: -Φτου σας, α διάντρουπ’! Α διαφόριτα κουρμιά! Ξ ιτσ ίπ ο υ τ’! Να χα θείτι, καταφρόνια! Οι βρισιές και οι αποδοκιμασίες έπεφταν βροχή. Ίσω ς και ο πιο πεινασμένος να μην κάνει έτσι, άμα του πάρεις την μπουκιά από το στόμα. Σκόρπισαν άκεφοι. Τώ ρα ο Σ τέλιος α γω νιούσ ε, μήπω ς κ ά π ο ιο ς, που θα έπιανε στα χέρια του την εφημερίδα, κατα­ λάβαινε την αντικατάσταση. Έ τρεχε λ ο ιπ ό ν και καθόταν δίπλα, σε όποιον τη διάβαζε. Τον... βοη­ θούσε να περνά γρήγορα την επίμαχη σελίδα. Έ νας ή δυο, που κατάλαβαν τη λαθροχειρία, ενημερώθη­ καν σ υνω μοτικά, να μη μιλήσουν κ α ι αποκαλύψουν το μυστικό. Η ίδ ια τα κ τικ ή ακολουθή θηκε κ α ι άλλη μια φ ο ρ ά . Το φ α ρ μ ά κ ι, π ο υ κ α τ ά π ιν α ν α υ τ ο ί οι άνθρωποι, δεν περιγράφεται... Ό μ ω ς όλα τα τ ε χ ν ά σ μ α τ α κ α ι ο ι π ο ν η ρ ιέ ς κάποτε ξεσκεπάζονται. Αργά το απόγευμα έτυχε να περάσει απέξω κάποιος της ίδιας κλάσεως, που σύχναζε όμω ς σε άλλον καφενέ. Ή τα ν κι α υτός μανιώδης αναγνώστης του Τζακιτζή. Στάθηκε στο πα ρ ά θ υ ρ ο κα ι μιλούσε με κ ά π ο ιο ν της πα ρ έα ς.

Ανάμεσα στα άλλα για τις δουλειές τους είπε και το εξής: -Ε ίδις τι πήγι να π ά θ ’ σήμερα γιου εφές; Α π ’ του στόμα τ ’ λύκου γλίτουσι!

-Τι λ έ γ ’ς τώ ρα ; Π ού τα είδ ις συ ούλα αυτό; Αφού γρά φ ’ ότι «αναβάλλεται για την αύριον». Ο άλλος τον διέψευσε παραξενεμένος. Μπήκε μέσα, έπιασαν την εφημερίδα. Είδε την... αναβολή. Γύριζε τα φύλλα από ’δω και από ’κει, μπερδεμέ­ ν ο ς . Κ ά π ο τ ε ό μ ω ς κ ά τ ι είδ ε, κ ά π ο ια ε ικ ό ν α , κάποια είδηση παλιά. Κοίταξε την ημερομηνία του φύλλου. Κατάλαβε: -Εμ τούτου του φύλλου είνι παλιό. Δεν του βλέ­ πιτι; Στραβοί είστι; Μη χειρότιρα! Έ μειναν άφωνοι οι άνθρωποι. Το φέραν από τη μια, το γύρισαν α πό την άλλη. Το ζύγισαν καλά. Κάποτε κατάφεραν να εντοπίσουν το δράστη. Α υτός βέβαια ήταν απασχολημένος ο άνθρω ­ πος. Καθόταν δίπλα στην πόρτα -να είναι έτοιμοςκ α ι έκανε π ω ς παρακολουθούσε το «ραμί», που έπαιζε μια παρέα. Γελούσε κάτω από τη μύτη του. Σηκώθηκαν όλοι μαζί και έπεσαν απάνω του να τον... γδάρουν. Αυτός ξέφυγε και έτρεξε να κλει­ στεί στο περίπτερο. Είχε όμως αρπάξει δυο τρεις καντήλες* με νερό, που του πέταξαν οι παθόντες. Δ εν έλυσ α ν την... π ο λ ιο ρ κ ία , π α ρ ά μόνο ό τα ν παρέδωσε τα κλεμμένα φύλλα. Τότε έσπασαν τον αποκλεισμό και έτρεξαν να διαβάσουν με αγω νία τα γεγονότα της σ υνέχεια ς, π ο υ η φ ιλ ο π α ίγμ ω ν διάθεση του Στέλιου είχε διακόψει. Ο Τ ίν ’ς καθόταν σχεδόν πάντα παράμερα. Τον ε ίχ α ν γ ια «λα φ ρύ», ή τα ν κ α ι α π ό άλλο χ ω ρ ιό . Ακουμπούσε τον αγκώνα στο τραπέζι ή στο περβά­ ζι του πα ραθύρου και με την παλάμη στήριζε το σαγόνι. Ο αντίχειρας πάντα έπρεπε να πιέζει τον κρόταφο. Καθόταν έτσι ώρες. Έβλεπε ο άνθρωπος, άκουγε και σκεπτόταν. Ή ταν άνθρωπος της ...υψη­ λής διανόησης! Ή ταν όμως και φιλομαθής. Συχνά ρω τούσε τους ά λλους, π ο υ «δίδασ καν», να του πούνε να μάθει κι αυτός. Έ τσι και με την αναβολή του Τζακιτζή, ρώτησε: -Ε Μ πάνου, τι θα πει «πληθώρας ύλης»; Ο άλλος είτε γιατί δεν ήξερε είτε για να γελάσει, του λέει: -Ε! Να! Στου βαρέλ’ μι του κρασί δεν κατακάθιτι του σπίρτου, που του λέν’ ύλη; Φ αίνεται πους του βαρέλ’ είχι πουλλή ύλη! Κατάλαβις!

-Α! Αυτό είνι; Καλά... Γρίτ’σα του... Και ο άνθρω πος βυθίστηκε πάλι στους στοχα­ σμούς του. Μια άλλη φορά που ένα άλλο ανάγνωσμα εικο­ νογραφ ημ ένο, «Ο Τ α ρ ζά ν σε νέες π ερ ιπ έτειες» , αναβλήθηκε, ρώτησε πάλι ο Τ ίν’ς:

Όταν λειτουργούσε το καφενείο του Στρατή Νιγδέλη (Αοντά), λίγο πιο πάνω από την αγορά, στο δρόμο που οδηγεί στο Σταυρί... Διακρίνεται ο καφετζής, στο τεζάχι, και ο πελάτης Στρατής Στε­ φάνου (Σκουντιανός). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Προκόπης Κουτσκουδής)

-Τι θα π ει αυτό του π ώ ς του λ έγ’, «τεχνικού κωλύματος»; -Να σ ’ του π ω ... Ε ίν ι η τέχνη το υ ... κώ λου! Βλέπ’ς έχ’ τσι φτος τέχνη. Δεν είνι εύκουλ’ δ ’λεια! Μ παίνει τώρα ο Μ ήτσος, π ιο λεπτομερής και επεξηγηματικός, στη συζήτηση: -Δεν έχ’ς ακούσ’, μωρέ Τ ίν’, που λεν ότι «καλός μάστουρας είνι τς κατσίκας γιου κώλους»; -Ναι, του ακούγου. Ε! Αυτό είνι! Φως φ α νά ρ ’! Κάθι δλεια έχ’ του μάστουρά τς! Θ έλ’ τέχνη, θέλ’ ρέγουλα. Χ ρειγιάζιτι μαστουριά...

-Α! Κατάλαβα, κατάλαβά του... Κ αι ο Τ ίν ’ς αποσύρθηκε πά λι στους διαλογψ σμούς του... Τώρα πώ ς κατάλαβε, ποια σχέση είχαν οι πράγ­ ματι τεχνικά άψογες «βιρβιτσλιές» της κατσίκας με την αναβολή της συνέχειας, άγνωστο. Έ να ς Θεός το ξέρει... Ο Θεός και η ψυχή του... ΣΤΡΑΤΗΣ ΑΠ. ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ

ΓΑΩΣΣΑΡΙ καντήλα' μεγάλο ποτήρι, γρικώ* καταλαβαίνω.

ΒΙΒΛΙΟ * ΚΡΙΤΙΚΗ παρουοιβζβι ΣΤΡΑΤΗΣ ΑΛ. ΜΟΛΙΝΟΣ «Τα παιδιά της θρεψίνης» Αθήνα 1995. Σχ. 21 χ 14, σα. 94+2

Στη σ ειρ ά τω ν επ ιμ ελ η μ έν ω ν εκ δόσ εω ν Φ ιλιππότη κυκλοφόρησε τελευταία το βιβλίο του Στρατή Μολίνου «Τα παιδιά της θρεψίνης». Ο κατα­ ξιωμένος συγγραφέας, γνωστός από αρκετά ιστορικογεω γραφικά και λαογραφικά μελετήματα, που α ν α φ έρ ο ν τα ι κ υ ρ ίω ς στη Λέσβο, ε π ιχ ε ιρ ε ί στο βιβλίο του αυτό να καταγράψει εικόνες και στιγμιό­ τυ π α της δ εκ α ετία ς του μεγάλου π ο λ έμ ο υ , της Κατοχής, της Αντίστασης και του εμφύλιου σπα­ ραγμού, όπως χαράχτηκαν στη μνήμη της τρυφερής του ηλικίας. Η αναμφισβήτητη αφηγηματική ικανό­ τητά του, η έντονη συναισθηματική φόρτισή του, η απλότητα και η γλαφυρότητα του λόγου του, η θέα­ ση σημαντικών γεγονότων, στην τοπική τους μάλι­ στα διάσταση, με τα μάτια της παιδικής του ηλικίας, η πειστικότητα των βιωμάτων και των αναπολήσεών του, καθώς και η εύστοχη εικονογραφική στήρι­ ξη των γραφομένων του, καθιστούν το βιβλίο ενδια­ φέρον και αναγνώσιμο.

: Ο Γιάννης Χατζηβασιλείου ΓΕΡΜΑΝΟΥ Μητροπολίτου Η λείας και Ωλένης «Ή άναστήλωσις τών εικόνων έκφρασις Ορθοδόξου πίστεως και θεώσεως του ανθρώπου» ’Αθήναι 1995. Σχ. 21 χ 14, σα. 16

Ο πολυγραφότατος ιεράρχης Γερμανός Παρασκευόπουλος στη λιγοσέλιδη αυτή εργασία του-ανάτυπο από το περιοδικό «Εκκλησία» (έτος ΟΒ' (1995), σσ. 283-286) δίνει με σαφήνεια και με χρήσιμο υπομνηματισμό το βαθύτερο νόημα της Κυριακής της Ορθοδοξίας, κατά την οποία γιορτάζεται η νίκη της ορθόδοξης πίστης εναντίον των ποικιλώνυμων εχθρών της.

ΜΑΡΙΑ ΑΡΒΑΝΙΤΗ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ «Στη Σοφία της Αγνοιας Αόξα» Αθήνα χ .χ .. Σχ. 21 χ 14, σα. 49+3 Η Μαρία Αρβανίτη-Σωτηροπούλου υπηρετεί με πάθος όχι μόνο την ιατρική, αλλά παράλληλα και την τέχνη του λόγου. Μέχρι στιγμής έχει δώσει αρκετά δείγματα πεζογραφικής ικανότητας, διηγήματα, μυθι-

στορήματα, δοκίμια, άρθρα, που μαρτυρούν άνθρωπο με πλούσ ια α ισθαντικότητα, με γερή φιλολογική κατάρτιση, με εκλεπτυσμένο γλωσσικό αισθητήριο, με ζωηρό κοινωνικό προβληματισμό και με έντονη διά­ θεση προσφοράς. Στο νέο της βιβλίο «Στη Σοφία της Άγνοιας Δόξα», που κυκλοφόρησε στη σειρά των επι­ μελημένων εκδόσεων Γκοβόστη, επιχειρεί να εισχωρή­ σει στα άδυτα της ανθρώπινης φύσης, να αποκαλύψει αθέατες πτυχές της γυναικείας ψυχής, να προσεγγίσει το ευρύ μυστηριακό φάσμα της ερωτικής επιθυμίας και να υπογραμμίσει τη διαλεκτική σχέση της αρχέγονης συνωρίδας της ζωής, που την αποτελούν ο άντρας και η γυναίκα. Παίρνοντας έναυσμα από μαρτυρημένους έρωτες της μυθολογίας, της ιστορίας και της λογοτεχνίας, φιλοτεχνεί το πορτρέτο της γυναίκας ως μάνας, ω ς αδερφής, ως συζύγου, ω ς ερωμένης. Ο λόγος της καθαρός, γοργός, κάποτε γνω μικός και αφοριστικός, πλούσιος σε εικόνες, σε ασυνήθιστους λεκτικούς τρόπους και σε λυρισμό...

«ΠΟΑΥΚΑΑΔΙΚΗ ΠΕΝΑ» Δεκέμβριος 1995, αρ. τεύχους 2 Σχ. 29 χ 21, σα. 18+2 Το Τμήμα Δημοσιογραφίας του Ενιαίου Πολυκ λ α δ ικ ο ύ Λ υκείου Μ υτιλήνης, με υπ εύ θ υ νο το φ ιλ ό λ ο γ ο Π α ν α γ ιώ τη Σ κ ο ρ δ ά , α λλά κ α ι με τη συμπαράσταση της διευθύντριας Βασιλικής Κουρ­ βανιού και του Συλλόγου των καθηγητών, εργάζεται φιλότιμα και υπεύθυνα από το 1994. Καρπός των π ρ ο σ π α θ ειώ ν του το π ερ ιο δ ικ ό «Π ολυκλα δική Πένα». Π ρόκειται για αξιόλογο σχολικό έντυπο,

στο οποίο δημοσιεύονται εργασίες ποικίλου περιε­ χομένου όχι μόνο μαθητών, αλλά και καθηγητών, πράγμα που έχει ιδιαίτερη παιδαγωγική σημασία.

ΑΑΒΑΜΕ • Αντώνη Θ. Παπαδοπούλου, Ο τυφλός με το μπα­ στούνι. Ποιήματα. Αθήνα 1994. Σχ. 24x17, σσ. 44+ 4.

• Γιάννη Ανδρικόπουλου, Θόδωρος Κ. Τρουπής (η π ο λ υ δ ιά σ τ α τ η , σ υ γ γ ρ α φ ικ ή π ρ ο σ φ ο ρ ά το υ ). Λ ο γο τεχ νικ ά π ο ρ τρ α ίτα . « Φ ιλολογικ ή Φωνή». Αίγιο 1993. Σχ. 21x14, σσ. 24.

• Μ αρία Α ρβανίτη -Σ ω τη ροπούλου. Ο ι Ιστορίες του μικρού Αλέξανδρου. Π ειραιάς 1993. Σχ. 20,5 χ 14,5, σσ. 80.

• Ν ίκ ος Μ α ρκ ά τος, Π α ν α γ ιώ τη ς Κ α ρ α φ ω τιά ς, Ανδρέας Θεοφίλου, Μ αρία Σωτηροπούλου, Πάνος Τριγάζης. Επιστήμη, ειρήνη και ανισότητες στον κόσμο. Αθήνα 1995. Σχ. 24 χ 17, σσ. 36.

• Θανάση Π αρασκευαΐδη, Η θάλασσα του μύθου. Διηγήματα. Μυτιλήνη 1995. Σχ. 21 χ 15, σσ. 188 + 4.

• Ιω ά νν ο υ Μ. Β ο ρ β ίλα , Α ι εκ δό σ εις τη ς Ιερά ς Μ ητροπόλεω ς Η λείας. Μ ια μεγάλη πνευμ ατική προσφορά της τοπικής μας εκκλησίας (1969 - 1994). Αναφορά εις τους τίτλους και σύντομος βιβλιοπαρουσίασις. Πύργος Ηλείας 1995. Σχ. 21 χ 14, σσ. 64.

• Τάσου Αθ. Γ ριτσοπούλου, Η εκκλησία εις τον α π ε λ ε υ θ ε ρ ω τικ ό ν α γώ να . Α ν α τύ π ω σ ις εκ του π ε ρ ιο δ ικ ο ύ «Π α ρ να σ σ ός», τό μ ο ς Ι Γ ' , α ρ ιθ . 2. Αθήναι 1971. Σχ. 24 χ 17, σσ. 34 + 2.

Μπουλ’μπούλ’κα Καμώματα ΓΟΙ Μ ΠΡΙΖΟΛΙΣ Τ ’ ΔΙΣ Π Ο Τ ’ Χ ρισ τούγεννα του 195... . Γιορτάδες μέρες και όλα τα σπίτια ετοιμάζονται να υποδεχθούν το Χριστό, μαγειρεύοντας σύγκαιρα και ό,τι εκλεκτό για... το στο­ μάχι διέθετε η αγροτική οικονομία της εποχής. Τα ίδ ια σ υμ β α ίνουν κ α ι στο δεσ π ο τικ ό , στη Μυτιλήνη. Οι επίτροποι τω ν εκκλησιών από όλα τα χω ρ ιά του νησιού στέλνουν στο δεσπότη στη Μ υτιλή νη εκ λεκ τά κ ο μ μ ά τια α π ό σ φ α χ τά του χ ω ρ ιο ύ , να κ ά ν ε ι κ ι α υ τ ό ς ο κ α η μ έν ο ς κ α λ ά Χριστούγεννα. Η εθιμική δ ια δικ α σ ία της παράδοσης είνα ι η εξής: Ο ταξιτζής ή ο εισπράκτορας του λεωφορεί­ ου φέρνει το κ ρέας (τυλιγμ ένο συνήθω ς σε μια καθαρή μαντίλα) στο δεσποτικό και το παραδίδει στην κουζίνα, στις μαγείρισσες. Μετά πηγαίνει σε κ ά π ο ιο δ ιπ λ α ν ό δω μ ά τιο -γρ α φ είο κ α ι κ ά π ο ιο ς αρμόδιος του υπογράφει ένα χαρτί παραλαβής, για να έχει ένα αποδεικτικό στοιχείο για τους επιτρό­ π ο υ ς, ό τι π α ρ έδω σ ε το κ ρ έα ς α ρ μ ο δ ίω ς. Έ τσ ι τελείωνε η διαδικασία και φυσικά, όπω ς αντιλαμ­ βάνεστε, στο δεσ π ο τικ ό τ ις ά γιες α υτές ημέρες συγκεντρω νότανε αρκετά κρέατα, για να χο ρ τά ­ σει... ολόκληρος λόχος. Πρώτοι και καλύτεροι λοιπόν οι επίτροποι της Α γιάσου ετοιμά ζουν το δέμα με τις ω ρα ιότερες μπριζόλες από μοσχομυριστό χοιρινό του χωριού, τυλιγμ ένο στη χα ρα κ τη ρ ισ τικ ή μ α ντίλα , κ α ι το στέλνουν (με π ο ιο ν άλλον;) με το Κ ουστέλ’, τον ά νθ ρ ω π ο του δεσπότη κ α ι το ν π ρ ο σ ω π ικ ό του σοφέρ για τις μετακινήσεις του στο Προσκύνημα της Αγιάσου. Με πολλή προθυμία το Κουστέλ’ αναλαμβάνει το θεάρεστο καθήκον, παραλαμβάνει το δέμα και ξεκινά για Μυτιλήνη. Στο δρόμο, καθώς κατεβαίνει τις στροφές προς την Καρύνη, κάποιες σκέψεις του τριβελίζουν το μυαλό και αρχίζει σιγά σιγά να μονολογεί: "Τσι τι θα του κά ν’ έγιουσου κριγιάς γιου δισ πότ’ς; Μ όμ’ μπουρεί α του φα ένας άθριπους μουναχός; Χώρια που θαν έχιν στειλμένου τσ’ άλλου α π ’ ούλα τα χου­ ριό γοι ’π ιτρ ό π ’. Θα τα φ ά ν’ πάλι έφτις γοι κηφήνις, γοι παρατριχάμιν’ τ ’ δισπότ’, α χουντρύνιν γοι κώλ’ντουν. Ε κά ν’ς τη δ ’λειά σ ’, Κουστέλ’", και ένα σατανικό χαμόγελο διαγράφεται στα χείλη του. Σαν φτάνει στη Μυτιλήνη, μια και δυο κατευθύνεται στο εστιατόριο του Καβαλίκα. Αφήνει εκεί το κρέας με εντολή στο μά γειρ α να του έχει το μεσημέρι έτοιμες κάμποσες μπριζόλες καλοψημέ­

νες και με τη ματωμένη μαντίλα, επιδεικτικά ριγμέ­ νη στον ώμο, ξεκινά για το δεσποτικό. Την αράζει απέξω και περιμένει πότε θα φανεί κανένας άλλος μουστερής με πεσκέσι κρέας για το δεσπότη από άλλο χωριό. Και για καλή του τύχη σε λίγο έρχονται δυο συγ­ χρόνως με τις μαντίλες τους, γεμάτες προφανώς με εκλεκτά κρέατα από κάποια χωριά του νησιού. Μαζί μ ’ αυτούς μπουκάρει και το Κουστέλ’ με τη μαντίλα στον ώμο, όπω ς είπαμε, αλλά αντί να π ά ει στην κ ο υ ζίν α (τα κ α τα τό π ια τα ήξερε α πό προηγούμενες φορές) μια και δυο κατευθείαν στο διπλανό δωμάτιο, όπου περίμενε ο αρμόδιος για τη χορήγηση πιστοποιητικού παραλαβής. "Κ αλ’μέρα, κμπάρι, δω μ ’ μάνι μάνι του χαρτέλ’ για του κριγιάς, που ίφιρα, τσ ’ ανιγκάζουμι, γιατί έχου άρρουστουν στου αυτουκίνητου για του Νουσουκουμείου". Ο αρμόδιος δεν έχει λόγο να εξετάσει τα πράγμα­ τα (εξάλλου η ματωμένη μαντίλα είναι αψευδής μάρτυς και το Κουστέλ’ έτσι κι αλλιώς είναι γνωστός και βιάζεται κιόλας ο άνθρω πος), οπότε του υπο­ γράφει στα γρήγορα το "χαρτέλ’" της παραλαβής. Έ τσι το μεσημέρι το Κουστέλ’ με τον αχώριστο του τον Αναστασέλη τρώνε στου Καβαλίκα αντί τη συνηθισμένη φασολάδα, τις εκλεκτές μπριζόλες και πίνουν στην υγεία του δεσπότη μουρμουρίζο­ ντας. "Γιαντί γιαντί, παλιουκηφήνις, α δια φ ό ρ ιτ’! Μ ό μ ’ είσ τι σεις π ιο κ α λ ο ί π ι μας! ’Π ειτά φ ά γι φ ά γ ι μ π ο υ ρ εί τσ ι να β α ρ ο υ σ τ ο υ μ α χ ιά σ ιτι α ν ’ έχουμι τσ ’ άλλα ντράβαλα. Αγι σ ’ υγείαν, δισπουτέλι μ ’, τσι σμπάθσι μας!» ΓΙΑΝΝΗΣ Α. ΠΑΠΑΝΗΣ

ζιβγά ρ’ τσι πά πα λα π λια μέλ’ α π ’ του γιουμάτου του β α ρέλ’ τσι γιο υ καβγάς μ α σ ούρ ’ κ ρατεί τσι φ αίνιτι πους δεν τιλειώ ν’ μήτι τ ’ Λαμπρή. Ή νταν τ ’ Α γ ιά ν ιρ γ ύ ρ ’ το υ π α ν α γ ύ ρ ’ τσ ι π ρ ό τ ν ι του Μ α ργιέλ’ να π α ν σ τ’ χάρντουν. Σκέφτσι μπάτσι βάλιν γοι ά γιοί ένα χέρ ’ τσ ’ άλλά ξ’ γιου Μ πώ τ’ς τα μυαλάντ. Καβάλα του Μ αργιέλ’ στου μλάρ’... μπρουστά, τσι πίσου γιου Μ πώ τ’ς κατιβαίναν τ ’ Πατουμέν’. Σάνι φτάξαν στν Ιλέψα, του Μ αργιέλ’ έγνιψι πουνηρό στου Μ πώ τ’ να κάνιν στάσ’.

- Ν τρουπής, Μ α ργιέλ’, κόσμους πουλύς ανιβουκατιβαίν’ τσι πώ ς, μαθέ, να σι δουν σι τέτοια θ έσ ’. Σ φ ίχ τ σ ι α κόμα κ ο υ μ μ α τέ λ ’, μ π ο υ ρ εί π ιο κάτου γιου κόσμους να λασάρ’ τσι να τα κ ά ν’ς μι τν απουμουνή σ ’.

- Σφίγγουμι α π ’ του Σταυρί τσ ’ άλλου σφίξμου δε χουρεί., θα τα κάνου στου βρατσί μ ’. ΤΟΥΛΟΥΜ ’ ΤΥΡΙ! Τότι γιου Μ πώτ’ς φουβήστσι μη χαλάσ’ του σχέΓ ’ Ιμχάλ’ς του Βαρβάτσ’ απουφάγ’σι ν ’ αφήσ’ διουντ τσι τσάκουσι του μλάρ’ α π ’ του κ α πίσ τρ ’. τα βνα τσι να γ ίν ’ ά θριπους τς αγουράς, καμπόΉ ν τα ν τσι γιο υ τό π ο υ ς ό ,τ ’ π ρ έ π ’, γιο υ μ ά το υ ς σ ’τσλους, καταπώ ς λέμι μεις γοι Αγιασώτις. Μια γύ ρ ο υ γύ ρ ο υ μ υ ρ ο υ δ ά τ ις α λ ’γ α ρ ιέ ς τσ ι του α π ’ τς ιδλειέσιντ ήνταν να κ ά ν’ γύρα σν Αγουρά, Μ αργιέλ’, μι τς βρακουζώνις λ ’μένις στο ’να χέρ’, σ του Κ ά το υ Κ ά μ π ο υ , σ το υ Σ τ α υ ρ ί, σ του Κατσύλ’σι μι του κώλου α π ’ του σαμάρ’ τσι τρύπουσι μπούδ’, σ ’ Καρυά τσ ’ αλλού τσι να διαφημίζ’ διασαν του λαγό τσι χά σ ’τσι μες στου λαγκάδ’. Γιου λαλώντας διάφουρα προυϊόντα. Μ ια φουρά τουν Μ πώτ’ς δεν είχι τίπουτ’ άλλου πλια να κάν’, μόνου φ ώ ναξι Π α ν α γ ιώ τ’ς Κ α ρ α φ ύλλ’ς, γι Νταγής, να να πιριμέν’ τι θα τ ’ βγάλ’ γη κουριμέν’· Τσ’ όντι είχι π ά ρ ’ γύρα του χουριό τσι να δια φ η μίσ ’ του τιλιχάσ’ τν απουμουνήντ, χαρούμιν’ τσ’ ιφτυχισμέν’ ... μουτύριντ. Ε ίχ ι α ν ο ίξ ’, β λέπ’ς, τσ ινούρ ιου τουνα σου του Μ αργιέλ’ πα σν ώρα να τ ’ φ ουνάζ’: Ε λούμ ’ τσ ’ έπ ρ ιπ ι να π ’ληθεί του τυρί. Γ’ Ιμχάλ’ς Μ π ώ τ’, πους μ ’ αγαπάς τόσου πουλύ τώρα καλά λ ο ιπ ό ν φ ό ρ ισ ι μ ια ν ά σ π ’ μ π λ ο ύ ζα , ίβ αλι στου του ξέρου! Αυτό μιτρά τσι λέγι του συ όπους θέλ’ς δίσ κ ο υ ένα μ ιγά λ ο υ κ ο υ μ μ ά τ ’ τ ιλ ιμ ο υ τ ύ ρ ’ τ σ ’ τσι γω θα σ’ αγαπώ, θα σι λατρέβγου! α ρ χ ίν ’σι να διαλαλεί: ΚύρΠ α ν α γ ιώ τ’ς Ν τα γή ς μ α ς ίφ ιρ ι τ ο ύ λ ο υ μ ’ τυ ρ ί-τυ ρ ί το υλο ύ μ ’! ΠΑΛΙΑΜΠΑΣ Π ανιέτι να δείτι, τα μάτια είνι δουρία (το κοίταγμα είναι δωρεάν)! Ο,Τ ’ ΕΧΟΥ ΘΚΑ Σ ’ ΕΙΝΙ! ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

... ΣΑΝ ΤΟΥ ΚΑΛΟ ΤΟΥ Χ Ε Σ ’ΜΟΥ Ή ντα ν όμουρφου τσι νιόπα ντρ ου ζιβ γά ρ ’ τσι κατουρούσ αν πα σ τ’ α γκ ά θ ’. Του Μ α ργιέλ’, π ιο καφτιρό, ήθιλι τσι λόγια α γά π ’ς στου φτιρό.

- Ε Μ πώ τ’, πόσου μ ’ αγαπάς, πουλύ θέλου να ξέρου, ύπνους δε μι πουλλά τσ ’ υπουφέρου.

- Μ ιτά χ α ρ ά ς , Μ α ρ γ ιέ λ ’, να σ ’ π ω π ό σ ο υ πουλύ σ ’ αγαπώ: Να, σαν του καλό του χέσ’μου! Τούρκους γ ίν ’τσι του Μ αργιέλ’ τσι χτύπα του κώλου τς κάτου, να σκάσ’ α π ’ του γόνατου.

-Τ έ το ια α γά π ’, ε Μ πώ τ’, να μ’ λείπ’, σ ’ ιφχαριστώ, σπουλλάτ’, μα δε θα πάρου. Γη μαξιλάρα στου για τά κ ’ ίβαλι χώρσμα στου

Τ ίν’ς γι Αμπλίκους, άθριπους μι καλή καρδιά, αλλά π ά μ φ τουχους, α γά πα πουλύ του ρατσί τσι κάθα μέρα γέν’ντου τύφλα στου μιθύσ’. Τα βράδια γη γ ’ναίκαντ τουν ανιγόριβγι, κατέβινι σν Αγουρά τσι τουν ανέβαζι μι χ ίλ ια ζόρ ια στου σ π ίτ ’. Μια φουρά Τ ίν ’ς ίβρι καλή πα ρέγια τσ ’ εν ίβγινι α π ’ του καφινέ μι κανένα τρόπου. Γη γ ’ναίκαντ ιπέμινι να τουν π ά ρ ’, αλλά φ τος τίπ ο υ τα , τνι κάτσ ιρνι. Μαζί τς είχι τσι του γιο τς, του Π αναγιουτέλ’, που στιναχουρέστσι μι τα καμώ ματα τ ’ πατέραντ τσι πιάσι τσ ’ έκλιγι. Σαν του ’δι Τ ίν’ς φουβ’σμένου τσι στιναχουρημένου, ίβγι όξου, του χάδιψι τσι τ ’ είπι: Μ ην κλαις, μουρέλι μ ’, μη φουβάσι, ό ,τ ’ έχου θκα σ ’ είνι! ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΦΑΣΚΟΜΗΛΙΑΣ Επινοητικοί και νηστευτές οι Μελβουρνιώτες ]η δώ στη Μελβούρνη, μια από τις εκδηλώσεις που κάνει η «Παλλεσβιακή Ένωση» είναι και αυτή της φασκομηλιάς, τς μουσκονμλιάς, επί το λεσβιακότερο. Κάθε πρώτη Κυριακή του Αυγούστου οι Μ ελβουρνιώτες τιμούν την Π αναγιά και νηστεύ­ ουν. Εκείνη τη μέρα κ υ ρ ια ρ χ ο ύ ν στο «σαρακοστιανό» τραπέζι τα θαλασσινά. Και όλα, μαζί και τα ποτά, είναι δωρεές των ανθρώπων, φτωχών και πλουσ ίω ν, που α γα π ο ύ ν το σω ματείο, το ο ποίο σ υ σ π ειρ ώ ν ει ό λ ο υ ς το υ ς α π ό δ η μ ο υ ς Μ υ τιλ η ­ νιούς... Τα άτομα που δουλεύουν εκείνη τη μέρα δεν ανήκουν στο Διοικητικό Συμβούλιο του σωματείου. Α νήκουν σε μια άτυπη κ α ι αυτόνομη επιτρ οπή , που οργανώνει αυτή τη γιορτή, για να συγκεντρω­ θούν χρήματα για την «Παλλεσβιακή Ένωση». Οι γιορταστές πρώτα πίνουν φασκόμηλο, όσο τραβά η όρεξή τους, αδελφωμένο με τα παξιμάδια, που το συνοδεύουν, και μετά ακολουθεί η αχνιστή φασο­ λάδα και τα ορεκτικά μεζελίκια της θάλασσας... Μελβούρνη, 21.10.1995

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΖΕΓΚΟΣ (ΠΑΓΙΑΑΣ)

Η είσοδος του κτήματος, στο οποίο υπάρχουν τα Γραφεία της «Παλλεσβιακής Ένωσης Μελβούρνης και Βικτορίας»... (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Παναγιώτης Τξέγκος)

Στιγμιότυπο από τη «Γιορτή της φασκομηλιάς» (6 Αυγούστου 1995). Διακρίνονται από αρι­ στερά, εκτός των άλλων, ο Χρίστος Καραγεωργίου (πρώ­ τος), ο Παναγιώτης Τζέγκος (τρίτος) και ο Αούης Γεωργαλάς, από την Κλειού, με το ακορντεόν του..

και πραγματοποίησε εκδήλωση με θέμα «Η λα ϊκ ή ζωγραφική στη Λέσβο ως έκφραση της καλλιτεχνικής δημιουργίας του λαού της», στο «Πνευματικό Κέντρο Ρ ο υμ ελιω τώ ν» (Δ αφνομήλη κ α ι Σ ίνα ), σ τις 11 Φ. Π. Α ΓΙΑ ΣΟ Υ 5Υ ΡΝ ΕΥ Νοεμβρίου 1995, ημέρα Σάββατο. Εισαγωγικά μίλησε ο πρόεδρος του Δ.Σ. Γιώργος Κατσικάτσος και στη συνέχεια ο κύριος ομιλητής Χ ριστόδουλος ΤσακιΟ π ω ς μας πληροφορεί «Η Αγιάσος του Σύόνεϋ» ρέλης με θέμα «Η λαϊκή ζωγραφική στη Λέσβο». Το (Σεπτέμβριος 1995), έγιναν εκλογές κατά το μήνα πρόγραμμα περιελάμβανε επίσης χορούς, που εκτέλε­ Αύγουστο και προέκυψε νέο Διοικητικό Συμβούλιο, σαν τα χορευτικά του Συλλόγου Δεσβιωτών Αχαρνών π ο υ το συγκρότησαν οι πα ρ α κ ά τω : 1. Μ ιχά λη ς «ο Ταξιάρχης» και του Συλλόγου Μ εσοτοπιτών «η Χριστοφαρής ή Καμπάς (πρόεδρος). 2. Ανδρονίκη Αναγέννηση», απαγγελία ποιημάτων, ανάγνωση κειμέ­ Σάββα (αντιπρόεδρος). 3. Σάββας Μπίρης (ταμίας). νων, καθώς και έκθεση ζωγραφικής. Έλαβε μέρος 4. Μ αρία Εγγλέζου (β' ταμίας). 5. Κώστας Κάλας παραδοσιακή ορχήστρα που την αποτελούσαν οι: (γραμματέας). 6. Τούλα Ρουγγέλη (β ' γραμματέας). 7. Δημήτρης Κοφτερός (σαντούρι), Γιώργος Μαρινάκης Αθανασία Γιαταγανέλη (σύμβουλος). 8. Γεώργιος (βιολί), Γιώργος Κ οτσίνης (κλαρίνο) και Π έτρος Ακαμάτης (σύμβουλος). 9. Μαρία Καρπούζη (σύμ­ Κούρτης (τουμπελέκι). βουλος). 10. Νίκος Σάββας (σύμβουλος). Σ τις 12 Νοεμβρίου, ημέρα Κ υριακή, η Σ υ ντο ­ Α πό ό,τι βλέπουμε, πολλές Α γιασώ τισσες του νιστική Επιτροπή των Ομοσπονδιών, Αδελφοτήτων δγάηεγ δραστηριοποιήθηκαν και μπήκαν, με όρεξη και Συλλόγων των νησιών του Α ιγαίου οργάνωσε και όνειρα, στο νέο Διοικητικό Συμβούλιο. εορταστικές εκδηλώσεις για την απελευθέρωση από Γοι γ ’ναίτσις πιάσαντουτιμάν ’ τον τουρκικό ζυγό. Έγινε δοξολογία στη Μητρόπολη τσι πήραν τα προυτεία, Αθηνών, εκφωνήθηκε ο πανηγυρικός της ημέρας από μπάτσι αλλά'ξ ’τ ου γούρ ’ κουμμάτ ’ τη Αήμνια συγγραφέα Μαρία Λαμπαδαρίδου-Πόθου τσι σταματήσ’ γη γρίνια. και στη συνέχεια οι εκπρόσωποι κατέθεσαν στεφάνια (Μ. Καμπάς) στο μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη. Ακολούθησε δεξίωση των μελών της Ο.Λ.Σ.Α. στον κινηματογρά­ Ο.Λ.Σ.Α., ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 1995 φο «Αδΐοτ» (πλατεία Κλαυθμώνος-οδός Σταδίου), όπου και εκφωνήθηκε ο πανηγυρικός της ημέρας από Μ ε την ευκαιρία της 83ης επετείου της απελευθέ­ τον πρόεδρο Γιώργο Κατσικάτσο. ρω σης τω ν νησ ιώ ν του Α ιγα ίο υ , η Ο μ οσ π ονδία ΓΙΑΝΧΑΤΖ Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής (Ο.Α.Σ.Α.) οργάνωσε

Στιγμιότυπο από τον εορτασμό της επετεί­ ου της απελευθέρω­ σης της Λέσβου από τον τουρκικό ζυγό, που οργάνω σε πα ­ λαιότερα «η Ομο­ σπονδία Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής» (Ο.Λ.Σ.Α.)

(7 Νοεμβρίου 1993).

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ

ΜΝΗΜΗ ΜΥΡΣΙΝΗΣ Π. ΒΡΑΝΗ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥΔΑ ΣΟΥΣΑΜΛΗ (1 9 1 2 - 1 9 9 5 )

Από την 1 Ιανουάριου 1994 πήρε το δρόμο της α ιώ ν ια ς γαλήνης η Μ υρσίνη Π αναγιώ τη Βράνη (Χατζηραβδέλη), σε ηλικία 84 ετών. Ή ταν άνθρω­ πος με ευγένεια αισθημάτων και με έντονη διάθεση προσφοράς. Υπακούοντας στον αδήριτο νόμο που διέπει τα ανθρώπινα, πήρε, στις 3 Νοεμβρίου 1995, το δρόμο της στερνής γαλήνης η Παναγιωτούδα Σουσαμλή, το γένος Σταματίου Χατζημάγκου, και κηδεύτηκε την .επόμενη στο Νεκροταφείο της Νεάπολης Αθηνών. Ή τα ν εκλεκτό μέλος της αγιασώ τικης πά τρ ιά ς, η οποία έχει δέσει εδώ και πολλά χρόνια τη μοίρα της με την πολυάνθρωπη πρωτεύουσα. Σ ’ όλο το μάκρος της ζωής της αγωνίστηκε σκληρά στο στίβο της κοι­ νωνικής προσφοράς. Συνάντησε αναρίθμητες δυσκο­ λίες, αλλά τις αντιμετώπισε με θάρρος και με πίστη. Δημιούργησε οικογένεια κ α ι στάθηκε ακοίμητος φρουρός της ως σύζυγος και ω ς στοργική μητέρα. Αγάπησε το συνάνθρωπο και του συμπαραστάθηκε σε δύσκολες στιγμές. Συνοδοιπόρος της ο σύντρο­ φος της ζωής της Στρατής, ο καλός μας φ ίλος, ο μεγάλος μας ευεργέτης, ο ά νθρω πος με τη χρυσή καρδιά και τον αδαμάντινο χαρακτήρα. Μ αζί του δρομολογούσε τις πράξεις της χριστιανικής αγάπης, που αποτελούν αψευδή μάρτυρα ποιότητας. Αγαπητή μας Παναγιώτα, έφυγες, αλλά θα σε θυμόμαστε, γιατί αγωνίστηκες τον καλό αγώνα και πρόσφερες αφειδώλευτα τον πακτωλό της πλούσιας καρδιάς σου. Δέξου αυτά τα λίγα νεκρολού­ λουδα της αγάπης όλων μας. Είναι από το «Φιλοπρόοδο Σύλλογο Αγιασαπών» που τόσο αγάπησες... ΓΙΑΝΧΑΤΖ

*

Ο «ΣΚΟΡΠΙΟΣ» ΤΟΥ 1934 ΣΥΛΛΥΠΕΙΤΑΙ... Α να δη μ οσ ιεύουμ ε α π ό την εφ. « Σ κ ό ρ π ιό ς» , ιδιοκτήτης και διευθυντής της οποίας ήταν ο Α για­ σώτης δημοσιογράφος Α λκιβιάδης Μ αριγλής, τη νεκ ρ ολογία της δα σ κάλα ς Φ ιλομήλας Λ ιμπερήΕλευθεριάδη (1875-1934). Δ ημοσιεύουμε επίσης φ ω τογρ α φ ία της θλιβερής περ ιό δο υ του Α υγού­ στου 1922, στην οποία εικονίζεται και ο μετέπειτα δ ά σ κ α λ ο ς Π α λ α ιο κ ή π ο υ Ε λ ε υ θ έ ρ ιο ς Ε λευθεριάδης... ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΠΕΝΘΗ ΦΙΛΟΜΗΛΑ Κ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΑΟΥ Το γένος Αιμπέρη (δΐο) Ε ν τη ακμή της ηλικίας της και αφ ού εξυπηρέτη­ σε την εκπαίδευσιν φιλοτίμω ς κ α θ ’ όλην την διδα­ σκαλικήν σταδιοδρομίαν της, εις διά­ φορα χω ρία της νήσου μας, ως και εις Κυδω νιάς, εξεμέτρησε το ζην την πα ρελθούσα ν Παρασκευήν.

Η α λη σμ ό νη το ς Φ ιλομήλα, νυμφ ευθείσα το ν αεί­ μ ν η σ το ν Κων. Ελευθεριάδην, απέκτησε υιόν, τον ο π ο ίο ν σ το ρ γικ ό τα τα ανέδειξε, τον νυν διδάσκα­ λο ν Π αλαιοκήπου κ. Ελευθ. Ελευθεριάδην. Α π ό φ ο ιτο ς του Α ρσάκειου, τα π ρώ τα έτη της δ ιδ α σ κ α λ ικ ή ς της σ τα δ ιο δ ρ ο μ ία ς εδίδα ξε εις το εντα ύθα Π αρθεναγω γείον, κ α τό π ιν δε εις Κ υδω ­ νιάς. Υπήρξε τύπος εναρέτου γυναικός, στοργικής μ η τρός και φ ιλότιμου και αόκνου διδασκαλίσσης, κ α τή γετο δε εξ Α γ ιά σ σ ο υ και ήτο γό ν ο ς μ ια ς εκ των αρχαιοτέρων οικογενειώ ν της μεγάλης λεσβια­ κής κωμοπόλεως. Την κηδείαν της, ήτις εγένετο σεμνή και επιβλη­ τική τη σ υμ μ ετο χή της φ α νφ ά ρ το υ ο ρ φ α ν ο τρ ο ­ φείου, ηκολούθησαν οι διδά σ κα λο ι του ο ρ φ α νο ­ τροφείου μας με επικεφαλής τον διευθυντήν κ. Α π. Α ρ ά π η ν , και ό λ ο ς ο δ ιδ α σ κ α λ ικ ό ς κ ό σ μ ο ς τη ς πόλεώ ς μας. Ο «Σκόρπιός», μετέχω ν του πένθους, συλλυπείται θερμώ ς τον υιόν της και τους λο ιπ ο ύ ς σ υ γγε­ νείς της μεταστάσης. Ε φ. «Σκόρπιός», έτος 8ον, α ρ ιθ. 316, Μ υτιλήνη 17 Νοεμβρίου 1934, σ. 4.

Εισφορές Μ ΝΗΜ Η ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ - Ο Παναγιώτης Προκοπίου Σουσαμλής πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη του αγαπημένου εξαδέλφου κ α ι δ α σ κ ά λ ο υ το υ μ ο υ σ ικ ο ύ Σ τρ α τή Α χ ιλ λ έα Σουσαμλή.

- Ο Παναγιώτης Κλήμος πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη του πατέρα του Βασιλείου Κλήμου.

- Ο Παναγιώτης και η Κ ατίνα Σουσαμλή πρόσφε­ ραν 10.000 δρχ. στη μνήμη Π αναγιώτας Σουσαμλή.

- Ο Δημήτριος Μιχαήλ Σουσαμλής πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη Π αναγιώτας Σουσαμλή.

- Ο Σ τρ α τή ς Β α σ ιλ είο υ Σ ο υ σ α μ λή ς πρ ό σ φ ερ ε 50.000 δρχ. στη μνήμη της σ υζύγου του Π α ν α ­ γιώτας. Το Διοικητικό Συμβούλιο του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» και η Διεύθυνση του πε­ ριοδικού «Αγιάσος» εκφράζουν στους συγγενείς τα θερμά και ειλικρινή τους συλλυπητήρια.

★

ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟ Αθήνα, 24.9.1995 Αρ. Πρωτ. 19 Προς την κ. Ειρήνη Τζανή-Χατζησάββα ζωγράφο Θεοκτίστης 12 Μυτιλήνη Αξιότιμη κ. Χατζησάββα, Το Δ ιο ικ η τ ικ ό Σ υ μ β ο ύ λ ιο του « Φ ιλ ο π ρ ό ο δ ο υ Συλλόγου Αγιασωτών» εκφράζει τις θερμές ευχα­ ριστίες του για την προσφορά εκμέρους σας ενός πίνακα ζωγραφικής, εμπνευσμένου από την όμορ­ φη Α γιάσο μας. Το έργο σας αυτό τοποθετήθηκε ήδη στην α ίθουσ α συνεδριά σ εω ν του Συλλόγου μας. Ελπίζουμε η δωρεά σας αυτή να κεντρίσει και ά λλους σ υγχω ρ ια νο ύ ς μας για π ο ικ ίλ ο υ είδους προσφορές και στήριξη του Σωματείου μας. Κυδωνίαι, 16.8.1922 Προς την σεβαστήν μας μητέρα. Ενθύμιον νεανικής μας ηλικίας, των τέκνων σου και της ανεψιάς σου Μαρίνης. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Κώστας Ελευθεριάδης)

Με πολλή εκτίμηση ο Πρόεδρος Β. ΛΟΥΠΟΣ

ο Γ. Γραμματέας Π.Ε. ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗΣ

«Α Γ ΙΑ Σ Ο Σ » ΔΙΑΘΕΣΗ ΒΙΒΛΙΟΔΕΤΗ ΜΕΝΩΝ ΤΟΜΩΝ Σ α ς π λ η ρ ο φ ο ρ ο ύ μ ε ό τ ι τ ε λ ε υ τ α ία βιβλιοδετήθηκε ο τέταρτος τόμος του περιοδι­ κού «ΑΓΙΑΣΟΣ», ο ο π ο ίο ς περιλαμβάνει τα τεύχη 68-85 (1991 - 1994). Παλαιότερα βιβλιοδετήθηκαν ο πρώτος τόμος (1-25, 1980 - 1984), ο δεύτερος (26-45, 1985 - 1988) και ο τρ ίτο ς (46-66, 1988 - 1991), από τους οποίους υπάρ­ χουν ακόμη κάποιες σειρές. Οι τόμοι διατίθε­ νται στα Γραφεία του Συλλόγου και στοιχίζει ο καθένας 12.000 δραχμές. Με το ίδιο αντίτιμο μπορούν να αποσταλούν στον ενδιαφερόμενο επί αντικαταβολή.

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Ο Γεώργιος Δημέλης και η Μ αρία Καινούργιου τέλεσαν στις 26 Αυγούστου 1995 το γάμο τους. Θερμά συγχαρητήρια Η θεία Μυρσίνη Βλαστάρη Ο Στρατής Ερμολάου Χατζηράλλης και η Ελένη Α πόστολου Κ ατσιαούνη τέλεσαν στις 26 Α υγού­ στου 1995 το γάμο τους στον ιερό ναό Αγίου Θεο­ δώρου παραλίας Συκιάς Χαλκιδικής (Λιναράκι). Ευχόμαστε ο βίος τους να είναι ευτυχής. Οικογένεια Γιάννη και Αριάδνης Χατζηβασιλείου

ΒΑΦΤΙΣΗ Ο Κώστας και η Λίνα Παναγιωτίδη βάφτισαν το αγοράκι του εκλεκτού φίλου και καλού συνεργάτη του περιοδικού «Αγιάσος» Στρατή Βλαστάρη και της σ υζύγου του Μ υρ σ ίνης κ α ι του έδω σ αν το όνομα Χ ρίστος.Τ ο μυστήριο έγινε στις 19 Νοεμ­ βρίου 1995 στον ιερό ναό της Αγίας Βαρβάρας Παμ­ φίλων, με συμμετοχή πολλών συγγενών και φίλων. Στους φίλους γονείς ευχόμαστε να τους ζήσει και να το καμαρώσουν, και στους νονούς να είναι πάντα άξιοι.

ΘΑΝΑΤΟΙ

Η ΣΥΝΔΡΟΜ Η ΓΙΑ ΤΟ 1996 ΕΙΝΑΙ: 3.000 δραχμές για το εσωτερικό 25 δολάρια για το εξωτερικό

-

Βασίλειος Ευστρατίου Κλήμος Γεώργιος Δημητρίου Πατράκης Βασιλική Ευστρατίου Λινάρδου Γεώργιος Δημητρίου Κουντουρέλης Απόστολος Μιχαήλ Χαδούλης Σοφία Γρηγορίου Κουλαξιζέλη Διαμάντη Θεμιστοκλή Σαπουνά Κυριακούλα Γρηγορίου Πετεινέλη Μαριάνθη Κυριάκου Πασχαλιά Μυρσίνη Παναγιώτου Βαλαλά Μαρία Παναγιώτου Καλατζή Χριστόφας Γρηγορίου Κουζέλης Διαμάντη Δημητρίου Πρωτογύρου Παναγιωτούδα Ευστρατίου Σουσαμλή