Agiasos mag 097 1996

Η Αντιγόνη Μαλακέλη-Τακιδέλη (Ροδί οΗΓίΙ .ΙεΓοπιο, 11 ϋβο. 1931), μητέρα της Ελένης (Χέλεν) και της Ντίνας...

Ο αείμνηστος δάσκαλος Ευστράτιος Γεωργίου Σκλεπάρης (Αγιάσος 1.11.1960). (Ρ1ιοίο-01>τηρε Στρατή Καμπά, Αγιάσσος)

Ο Αλατσατιανός πρόσφυγας Γιάννης Αημητρίου Κούμουλας (1908-1983), κουρέας, αλλά παράλληλα και βιβλιοθη­ κάριος του Αναγνωστηρίου...

ΜΜΡΕΧΖΘΜ1ΜΑ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Επίμετρο των ελευθερίων........................................................................................... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Για τα πενηντάχρονα του Δημοκρατικού Στρατού....................................... ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΒΑΔΑ, Το Διδασκαλείο της Μυτιλήνης (Ζ ' ) ................................................................................... ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Αριστοτέλη Βαλαωρίτη Επιστολιμαίες πατρικές νουθεσίες................................... ΠΡΟΚΟΠΗ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Αγιασώτες στιλβωτές υποδημάτων.............................................................................. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΠΑΠΑΝΗ, Καπυράδα.............................................................................................................................. ΚΟΠΣ Τ ’ ΣΤΡΑΤΗΓ’ ΓΗ ΠΑΣΚΑΛΙΑ, Απί τς μπουμπέσιμ.......................................................................................... ΜΑΡΙΑΣ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΑΑΜΠΡΙΝΟΥ, Πρωτοχρονιά (ποίημα). ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Τα λιουτρίβια (ποίημα). ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ, Ξέπεσα στις καφετζούδες (ποίημα). ΟΜΗΡΟΥ ΠΑΠΑΝΗ ΜΑΡΙΓΩΣ, Ποτέ (ποίημα) ΟΜΗΡΟΥ ΠΑΠΑΝΗ ΜΑΡΙΓΩΣ, Αρραβωνίζεται (ποίημα). ΜΕΝΕΑΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Τι Αγιους Ραφαήλ (ποίημα). ΜΑΡΙΑΣ ΠΑΤΣΕΛΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ, Τα μάτια σ’ σν αγιλάδα (ποίημα). ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΠΑΝΗ, Πιάσασί τς τα νιβρικά (ποίημα) ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ, Πρωτοχρονιάτικο διήγημα. Ε, τέτοια ώρα πια τς κόφτιν!.................................. ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, «Σύνδεσμος Κτηματιών Αγιάσσου».......................................................................... Τα πθίτκα μας (Χρίστος Γλεζέλης, Γιώργος Παπάνης, Ερμόλαος Χατζηβασιλείου, Γρηγόριος Παπαπορφυρίου)...... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Βιβλιοκριτική............................................................................................................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Σας πληροφορούμε....................................................................................................................................... ΣΤΡΑΤΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΝΕΛΗ, Ο αποκριάτικος χορός μας. Επανέκδοση λεσβιακών βιβλίων..................................... ΣΙΜΟΥ ΣΚΛΕΠΑΡΗ, Συμεών Θ. Βαρουτέλης. ΒΑΣΙΑΗ ΚΑΑΟΓΕΡΑ, Προκόπης Γ. Μ πουρλής.......................... Εισφορές............................................................................................................................................................................... Κοινωνικά............................................................................................................................................................................

Σελ.

3 4 8 11 15 16 17 18 19 20 22 28 29 30 31 32 33 34

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Προτομή, στο Δημοτικό Κήπο της Μυτιλήνης, του Αέσβιου φοιτητή Μιχάλη Μυρογιάννη, που έπεσε νεκρός από τη δολοφονική σφαίρα του συνταγματάρ­ χη Αερτιλή, στα γεγονότα του Πολυτεχνείου (1973)... (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, Αύγουστος 1990)

Ο Π ΙΣ Θ Ο Φ Υ Λ Λ Ο Η Αγορά της Αγιάσου, με το χειμωνιάτικο άσπρο πανωφόρι της (7.1.1993). (Φωτογραφία Δουκάκη Χουτζαίου)

Ι35Ν 1106-3378

ΕΠΙΜΕΤΡΟ ΤΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ... Ογδόντα τέσσερα χρ ό νια κύλησαν από τότε που στη Λέσβο, αλλά και σ ’ άλλα αιγαιοπελαγίτικα νησιά, αντικαταστάθηκε η ημισέληνος από τη γα λα νόλευκ η . Σ το διά σ τη μ α α υτό , κ α ι κ υ ρ ίω ς μετά το χαλασμό της Μ ικρα σ ίας, ο ελληνισμός του α ρ χ ιπ ελ ά γ ο υ ς αναγκάστηκε να χα λα ρ ώ σ ει τους δεσμούς του με την Ανατολή, παρά τη γειτ­ ν ία σ η το υ με την Α ιο λ ίδ α κ α ι με την Ι ω ν ία . Έ σ τρεψ ε την πρ οσ οχή του στη μητέρα Ε λλάδα και τη βοήθησε δ υ να μ ικ ά σ ’ όλους τους τομ είς της ανθρώ πινης δράσης. Έ δωσε το παρώ ν στους εθνικούς αγώνες, στα γράμματα, στις επιστήμες, στις τέχνες... Στις μέρες μας τα νησιά του Αιγαίου απειλού­ νται από εσωτερικούς και από εξωτερικούς κινδύ­ νους. Για το υ ς π ρ ώ το υ ς ευθυνόμασ τε εμείς, οι οποίοι για πολλούς και διάφορους λόγους, θελη­ ματικά ή αθέλητα, εγκαταλείψαμε τις πα τρογονι­ κές εστίες κ α ι μειώ σαμε επ ικ ίν δ υ ν α το έμψυχο δυναμικό, τη στιγμή κατά την οποία στην αντίπερα όχθη παρατηρείται πληθυσμιακή έκρηξη... Για τους

δεύτερους την ευθύνη την έχουν αυτοί που αφιονίζονται από μιλιταριστικά σαλπίσματα, που απει­ θαρχούν στη διεθνή νομιμότητα, που προβάλλουν το δίκ α ιο της πυγμής, που ξεπ ουλούν τον τόπο τους στους ισχυρούς, για να τους έχουν συνεργούς στα ανομήματά τους... Παράλληλα ευθύνονται και α υ το ί π ο υ δήθεν κ ό π τ ο ν τ α ι για τα δ ίκ α ια τω ν ανθρώ πω ν, ενώ στην πρα γμα τικότη τα διχά ζουν τους λαούς, για να μπορούν να τους ελέγχουν, να το υ ς εκ μ ετα λ λ εύ ο ν τα ι κ α ι να το υ ς κ α τ α δ υ ν α ­ στεύουν... Οι απανταχού Α ιγαιοπελαγίτες, μπροστά στις προκλήσεις τω ν καιρώ ν, οφείλουν να συσπειρω ­ θούν ακόμη π ερ ισ σ ότερο. Η ένωση είν α ι η π ιο ισχυρή αποτρεπτική δύναμη. Σ ’ αυτό μπορεί να βοηθήσουν αποτελεσματικά όλα τα πρωτοβάθμια σωματεία και όλες οι ομοσπονδίες, οι οποίες επι­ βάλλεται αμέσω ς να πρ ο β ο ύν στη σύμπηξη και δυνατής αιγαιοπελαγίτικης συνομοσπονδίας... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Οι Α ιγαιοπελαγίτες της Αττικής γιορτάζουν με επισημότητα κάθε χρόνο τα Ελευθέρια (1912)... (Φωτογραφία από το Αρχείο της «Ομοσπονδίας Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής»)

Για τα πενηντάχρονα του Δημοκρατικού Στρατού Μ ι α από τις ενδοξότερες σελίδες της ελληνικής ισ το ρ ία ς υπήρξε η λ α ϊκή επ ο π ο ιία της Ε θνική ς Αντίστασης, ο εθνικοαπελευθερωτικός, αντιφασιστι­ κός αγώνας του λαού με καθοδηγητή το ΕΑΜ, κατά τη διάρκεια της γερμανοϊταλικής κατοχής (19411944). Οι σκοποί του Εθνικού Α πελευθερω τικού Μετώπου (ΕΑΜ), όπως περιγράφονται στο ιδρυτικό του κείμενο, ήταν: « α ) Ηα εέ θνους π μας από τον σημερινόν ξένον ζυγόν και η απόκτησις της πλήρους ανεξαρτησίας της χώρας μας. β) Ο σχη­ ματισμός προσωρινής κυβερνήσεως του αμέ­ σως μετά την εκόίωξιν των ξένων κατακτητών, μονα­ δικός σκοπός της οποίας θα είναι η προκήρυξις εκλο­ γών διά συντακτικήν εθνοσυνέλευσιν, με βάσιν την αναλογικήν, ίνα ο λαός αποφανθή κυριαρχικώς επί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του. γ) σις το ύτο υ του δικαιώ ματος το υ ελληνικού λαού, όπως αποφανθή περί του τρόπου διακυβερνήσεώς του, από πά σ α ν αντιδραστικήν απόπειραν, ήτις θα τείνει να επιβάλη εις το ν λ α ό ν λ ύσ εις α ντιθέτο υς προς τας επιθυμίας του, και η εκμηδένισις, δι ’ όλων των μέσων του Ε Α Μ και των οργάνων π ο υ το αποτε­ λούν, πάσης τοιαύτης απόπειρας». Ε ίναι γεγονός ότι ο πρώ τος σκοπός του ΕΑΜ επιτεύχθηκε με την απελευθέρωση της π α τρ ίδ α ς μας από το ναζιστικό ζυγό. Όμως, η απόκτηση της πλήρους ανεξαρτησίας της χώ ρας, η εξασφάλιση μετάβασής της στη δημοκρατική ομαλότητα, η λύση του πολιτειακού ζητήματος με την ελεύθερη έκφρα­ ση της κυρίαρχης θέλησης του λαού, δεν αφέθηκε να π ρ α γ μ α το π ο ιη θ ο ύ ν . Ο α γ γ λ ο α μ ε ρ ικ ά ν ικ ο ς ιμπεριαλισμός και η ντόπια αντίδραση με λυσσα­ λέες προσπάθειες απέτρεψαν τελικά, με κτηνώδη βία, νοθεία κα ι απροκά λυπτη τρ ομοκρα τία , την πραγμάτωση της επιθυμίας της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού, αιματοκύλησαν τη χώρα και της στέρησαν την ιστορική ευκαιρία για δημοκρατική και ανεξάρτητη πορεία, με στόχο την εθνική ανάπτυξη και την κοινωνική προκοπή. Είναι γνωστές οι συνθήκες τις οποίες δημιούργη­ σαν στη χώρα μας οι ξένοι πάτρωνες και οι ντόπιοι υποτακτικοί τους. Με την πατροπαράδοτη συνταγή του «διαιρεί και βασίλευε», ήδη από τα πρώτα χρόνια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και βλέποντας την τεράστια επιρροή του ΕΑΜ στον ελληνικό λαό, μεθόδευαν με χίλιους δυο τρόπους την υπονόμευση του αντιστασιακού κινήματος και υποδαύλιζαν τον εμφύλιο πόλεμο, γιατί η Ελλάδα ήταν -όπως πάντα, για τις εκάστοτε «Μεγάλες Δυνάμεις»- το μήλον της έριδος, για την εξυπηρέτηση των επεκτατικών, οικο-

Κυριάκος Ευστρατίου Πασχαλιάς (1912-2.10.1950)

νομικών, πολιτικώ ν και στρατηγικών επιδιώξεών τους, μιας και αποτελούσε, εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης, το σταυροδρόμι δυο ηπείρων. Με τη διά­ λυση των ελληνικών ένοπλων δυνάμεων της Μέσης Ανατολής και το κλείσιμο χιλιάδων ανδρών σε στρα­ τό π εδ α σ υγκ έντρ ω σ η ς, με το « Σ υμ βόλα ιο του Λιβάνου», με τη Συμφωνία της Καζέρτας, με την από­ βαση βρετανικών δυνάμεων στη νότια Ελλάδα, έτσι ώστε με την αποχώρηση των Γερμανών να μην επι­ τρέψουν στο ΕΑΜ να καταλάβει την εξουσία, με το χτύπημα του δημοκρατικού λαού της Α θήνας το Δεκέμβρη του 1944, με τη Συμφωνία της Βάρκιζας, με τη νο μ ιμ ο π ο ίη σ η του τρ ο μ ο κ ρ α τικ ο ύ ό ρ γ ιο υ («Ιδιώ νυμ ο», Ν όμος 755/1917, επα να φ ορ ά τω ν Νόμων της μεταξικής δικτατορίας), με τις εκλογές της βίας και νοθείας της 31.3.1946, με τη ψήφιση του Γ ' ψηφίσματος «περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την δημοσίαν τάξιν και την ακεραι­ ότητα του κράτους» (που δε συγκέντρωσε ούτε το 35% των ψήφων της Βουλής και με το οποίο απαγο­

ρεύονταν οι απεργίες, καταργούνταν το οικογενεια­ κό άσυλο, καθαιρούνταν οι νόμιμα εκλεγμένες διοι­ κήσεις στα εργατικά συνδικάτα και τους αγροτικούς συνεταιρισμούς, φιμωνόταν ο Τύπος, αντικατασταίνονταν τα τακτικά δικαστήρια από έκτακτα στρατο­ δικεία, των οποίων οι αποφάσεις ήταν τελεσίδικες και εκτελεστέες μέσα σε τρία 24ωρα από την έκδοσή τους), με το κάλπικο δημοψήφισμα της 1.9.1946 για την επαναφορά της μοναρχίας, με την εγκατάσταση στην Ελλάδα της αμερικάνικης ϋΝΚΚΑ τον Απρίλη του 1945 και τη συγκρότηση του 6ου αμερικάνικου στόλου της Μεσογείου την 1.2.1946, με το περιβόητο «Δόγμα Τρούμαν», με τις βίαιες εκκενώσεις δεκάδων χω ριώ ν και το ξερίζω μα εκατοντάδω ν χιλιά δω ν πατριωτών από τα σπίτια τους και τη γη τους... Για την ιστορική αλήθεια, βέβαια, κοντά σ’ όλες τις παρα­ πάνω σκευωρίες και τερατουργίες του ξένου παράγο­ ντα, θα πρέπει να βάλουμε και τα μεγάλα πολιτικοστρατηγικά σφάλματα της καθοδήγησης του αγώνα, που έκανε απαράδεκτους συμβιβασμούς και υποχω­ ρήσεις στον εχθρό, εσφαλμένες εκτιμήσεις της κατά­ στασης και του πραγματικού συσχετισμού των δυνά­ μεων σ τις δ ια φ ο ρ ε τικ έ ς φ ά σ εις του α γώ να . Ανεξάρτητα όμως από τα λάθη, ο ηρωικός αγώνας των δημοκρατικών δυνάμεων στα χρόνια 1946-1949 ήταν ένας αγώνας δίκαιος, εθνικός, αντιφασιστικός, α ν τ ιιμ π ερ ια λ ισ τικ ό ς, συνέχεια τω ν αγώ νω ν της περιόδου της Εθνικής Αντίστασης κατά της χιτλεροφασιστικής κατοχής, ενάντια στην επέμβαση των Άγγλων το Δεκέμβρη του 1944 και των Αμερικανών αργότερα. Ή ταν ένας αγώνας για την ολοκλήρωση των αρχικώ ν σκοπών του ΕΑΜ, που παρέμειναν απραγματοποίητοι μετά το διώξιμο των Γερμανών (λύση του πολιτειακού ζητήματος με την ελεύθερη θέληση του λαού, εξασφάλιση πορείας προς τη δημο­ κρατική ομαλότητα και κατοχύρωση του δικαιώμα­ τος αυτού του λαού, με κάθε μέσο και ενάντια σε κάθε αντιδραστική απόπειρα που θα απειλούσε να το αποτρέψει). Ο αγώνας αυτός, παρά την έκβασή του, έδειξε την ακατάβλητη θέληση του ελληνικού λαού να παλέψει, για ν ’ απαλλαγεί ο τόπος από την ιμπερια­ λιστική εξάρτηση και κηδεμονία, να αποκτήσει ο λαός την εθνική του ανεξαρτησία και να ανοίξει πλα­ τιά η λεωφόρος της προόδου. Τον ιστορικό αυτό αγώνα λάμπρυνε με πράξεις απαράμιλλης αυτοθυσίας, ηρωισμού και πατριω τι­ σμού και ο αλύγιστος λεσβιακός λαός. Χρυσές σελί­ δες έγραψε και η πρωτοπόρα δημοκρατική Αγιάσος με το αίμα και τα αβάσταχτα μαρτύρια των ηρωικών παιδιών της. Από τα τέλη του 1945 σχηματίστηκαν οι πρώτες ένοπλες ομάδες του Δημοκρατικού Στρατού στη Λέσβο. Ο αδούλωτος λεσβιακός λαός δεν έσκυψε το κεφάλι στους Ά γγλους α π ο ικ ιο κ ρ ά τες και τα Χριστούγεννα του 1944 ματαίωσε απόπειρα απόβα­

Βασίλειος Νικολάου Αγρίτης (1913-1948)

σης βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων στο νησί και έδιωξε το στόλο του Ταιηύυΐΐ, που θέλησε να βοηθήσει την ντόπια αντίδραση να επιβάλει το κράτος του νόμου της, στοχεύοντας στην εφαρμογή ομοιόμορφου καθεστώτος στα νησιά του Αιγαίου. Η Μυτιλήνη ήταν το μόνο νησί που κρατήθηκε ολότελα εαμικό και μπό­ ρεσε να αντιδράσει δυναμικά στα σχέδια και στις επι­ διώξεις των αντιδραστικών δυνάμεων που συνεπικουρούνταν από τον ξένο παράγοντα. Έτσι, η άκα­ μπτη αποφασιστικότητα και αγω νιστικότητα του λαού της έγραψε ιστορία με το περίφημο Ο ο ό α ο Γ, που βροντοφώναξε στους «μαύρους». Όμως, εκείνες τις μέρες οι Άγγλοι με την ωμή ένοπλη επέμβασή τους αιματοκύλησαν την Αθήνα (Δεκεμβριανά) και έσυραν τη χώρα στον γκρεμό του εμφύλιου πολέμου. Με σύμ­ μαχο την ντόπια αντίδραση και τις αμέτρητες παρα­ κ ρ α τικ ές μ ο ν α ρ χ ο φ α σ ισ τικ ές ορ γα νώ σ εις της (Μάηδες, Χίτες, Μπουραντάδες, Σούρληδες) βάλθηκαν να λυγίσουν το αγωνιστικό φρόνημα του δημο­ κρατικού λαού και να φέρουν στην εξουσία τη μισητή κλίκα του ΟΙϋοΓδύυτ^ και των λακέδων της. Ο Δημοκρατικός Στρατός Λέσβου με τα κατορθώματά του πλούτισε ακόμα περισσότερο τις δημο­ κρατικές αγωνιστικές παραδόσεις του τόπου μας. Εξέφρασε τα πατριωτικά, δημοκρατικά, αντιφασι­ στικά, αντιιμπεριαλιστικά αισθήματα του λεσβιακού λαού και έγινε το φόβητρο των κάθε λογής φασιστοειδών, δωσίλογων και προδοτών. Η δράση του στα­ μάτησε πολύ αργότερα από την πτώση και του τελευ­ τα ίο υ π ρ ο π ύ ρ γ ιο υ του Δ η μοκρα τικού Σ τρ ατού

Ελλάδας στο Γράμμο (29-30 Αυγούστου 1949). Και σταμάτησε με την πτώση και των τελευταίων ηρωι­ κών αγω νιστώ ν (2 Οκτώβρη 1950), που, παρά το γεγονός ότι ο αγώ νας είχε προ πολλού κριθεί σε βάρος του λαού και του έθνους, δεν παραδόθηκαν στον εχθρό, αλλά πολέμησαν για τα ιδανικά τους μέχρι τελευταίας ρανίδος του αίματός τους. Συμπληρώθηκαν φέτος πενήντα χρόνια από τη συγκρότηση και έναρξη δράσης του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Με την ευκαιρία αυτή, αναμο­ χλεύουμε το μαύρο αυτό ιστορικό παρελθόν, για να κάνουμε μια λιτή αναφορά (αποτίοντας ελάχι­ στο φ όρ ο τιμ ή ς) σ τους η ρ ω ικ ο ύ ς νεκ ρ ο ύ ς π ο υ έδωσε η ανταρτομάνα Α γιάσος στο δημοκρατικό αυτό α γώ να. Η α να φ ο ρ ά σ τους νεκ ρούς ήρω ες γίνεται με τη χρονολογική σειρά, με την οποία έπε­ σαν στο βωμό των δημοκρατικών ιδανικών.

1. Α γ ρ ίτη ς Γ εώ ργιος Ν ικολάου: Γεννήθηκε το 1923 και σκοτώθηκε στις 11 Γενάρη 1947 στη θέση Νικόλαος Δημητρίου Χατζησταύρος «Περίτονο» Αγιάσου, σε ενέδρα αποσπάσματος.

(1905-12.4.1947) 2. Κ αρέτος Ε υστράτιος Π ροκοπίου: Γεννήθηκε τελικής πτώσης (Μάης 1948). το 1914 και σκοτώθηκε στις 11 Γενάρη 1947 στο 9. Κ αλαλές Π αναγιώ της Ε υστρατίου: Γεννήθη­ «Περίτονο». κε το 1917 και σκοτώθηκε στις 14 Ιούλη του 1948 3. Σ α λ α β ά τ η ς Σ τ υ λ ια ν ό ς Ε υ σ τ ρ α τ ίο υ : στη θέση «Κάτω Νίκωνας» Ασωμάτου. Α ξιω ματι­ Γεννήθηκε το 1909 και σκοτώθηκε στις 11 Γενάρη κός της Σχολής «Άρης Βελουχιώτης» του ΕΛΑΣ, 1947 στο «Περίτονο». με μεγάλη εμπειρία στην τακτική του ανταρτοπόλε­ 4. Σ α β έ λ ο ς ή Σ π λ ια δ ή ς Σ τ α ύ ρ ο ς Ιω ά ν ν ο υ : μου από τη συμμετοχή του στο πρώ το αντάρτικο Γεννήθηκε το 1924 και σκοτώθηκε στις 22 Μάρτη με τον ΕΛΑΣ στον Ό λυμπο (Θεσσαλία).

1947 στον Κλαπάδο, κατά την επίθεση ανακατάλη­ 10. Γ ζο ντέλ η ς Ε υ σ τρ ά τιο ς Ιω ά ννο υ ή Τινός: ψης υψώ ματος στρατηγικής σημασίας, που έπεσε Γεννήθηκε το 1908 και σκοτώθηκε την 1η Σεπτέμβρη στα χέρια του κυβερνητικού στρατού. Η μάχη του 1948 στον Μπορό. Κλαπάδου υπήρξε ίσως η μεγαλύτερη επιτυχία του 11. Καλαντζής Βασίλειος Ευστρατίου: Γεννήθηκε Δ.Σ. Λέσβου. Το σύνολο σχεδόν τω ν α ντιδρα σ τι­ το 1922 και σκοτώθηκε στο ντάμι της Τσερκέζας κών δυνάμεων περικύκλωσε τους μαχητές στη θέση στον κάμπο του Ιππείου την Πρωτοχρονιά του 1949, «Σκοτεινό», με σκοπό την οριστική εξουδετέρωσή όταν η Τσερκέζα, ύστερα από προμελετημένο σχέδιο, τους. Μ ετά από ολοήμερη μάχη, κατά την οποία αφού κατάφερε να γίνει τροφοδότρια των ανταρ­ προκάλεσαν βαριές απώ λειες στους αντιπάλους, τώ ν, το υ ς π α ρ έσ υ ρ ε σε δ ε ίπ ν ο το β ράδυ της κατόρθωσαν τη νύχτα να διαφύγουν απαρατήρητοι Πρωτοχρονιάς και ανατίναξε το ντάμι της, οδηγώ­ μέσα από τον ασφυκτικό κλοιό τους.

5. Πίταούλης Δημήτριος Γεωργίου: Γεννήθηκε το ντας στο θάνατο τους 6 από τους 13.

12. Πηγάσηςή Κ α μ π ο ύ ρ η ς Κ ω ν σ τ α ν τ ίν ο ς 1909 και σκοτώθηκε στις 10 Δεκέμβρη 1947 μέσα στο Προκοπίου: Γεννήθηκε το 1891 και σκοτώθηκε την αμπρί του από απροσεξία (εκπυρσοκρότηση του αυτό­ Π ρωτοχρονιά του 1949 στο ντάμι της Τσερκέζας. ματου όπλου του). Καπετάνιος του Δ.Σ. Λέσβου.

13. Τ σ ό κ α ρ ο ς ή Τ σ ο υ κ α ρ έ λ η ς Ε υ σ τ ρ ά τ ιο ς 6. Σ πλια δής Ιω άννης Ε υσ τρα τίου ή Ψ ουλέλης: Γρηγορίου: Γεννήθηκε το 1923 και σκοτώθηκε την Γεννήθηκε το 1912 και σκοτώθηκε στις 23 Γενάρη Πρωτοχρονιά του 1949 στο ντάμι της Τσερκέζας. του 1948 στη μάχη της «Μ εγάλης Λίμνης», όταν 14. Κ αλέλης Α θανάσιος Μ ιχαήλ: Γεννήθηκε το έγινε αντιληπτή από τον αντίπαλο ενέδρα του Δ.Σ.

1915 κ α ι σκοτώ θηκε το 1949 ση θέση «Α γριά » σε αυτοκινητοπομπή στη θέση «Στενοκλείδι». Αγιάσου.

7. Α γρ ίτη ς Β ασίλειος Νικολάου: Γεννήθηκε το 15. Α γρ ίτη ς Α ντώ νιος Νικολάου: Γεννήθηκε το 1913 και σκοτώθηκε το 1948 στο Αμπελικό.

1908 και σκοτώθηκε στις 2 Οκτώβρη 1950 στη θέση 8. Ζ ουρέλη ς Μ ιχαήλ: Τραυματίστηκε στη θέση «Κ αλά Π ρ ιβ όλια», μεταξύ Α γιάσ ου κ α ι Γέρας, «Αράπη Πέτρες». Απομονώθηκε από το τμήμα του μαζί με τους τελευταίους πέντε μαχητές του Δ.Σ. και αργότερα εντοπίστηκε στη Θερμή. Του ζήτησαν Λέσβου, όταν κυκλώθηκαν στο λημέρι τους από να παραδοθεί, αλλά προτίμησε να πολεμήσει μέχρι

απόσπασμα, ύστερα από προδοτική ενέργεια.

16. Κ αρέτος ή Κ αρετέλης Π αναγιώ της Κ ω νστα­ ντίνον: Γεννήθηκε το 1922 και σκοτώθηκε στις 2 Οκτώβρη 1950 στα «Καλά Πριβόλια».

17. Π ασχαλιάς Κ υριάκος Ευστρατίου: Γεννήθη­ κε το 1912 και σκοτώθηκε σ τις 2 Οκτώβρη 1950 στα «Καλά Πριβόλια». Ανθυπολοχαγός και καπε­ τάνιος του νότιου τμήματος του Δ.Σ. Λέσβου. Από τις θρυλικές μορφές του αγώνα. Θα ήταν σοβαρή παράλειψη, αν στα θύματα αυτής της περιόδου δε συμπεριλαμβάναμε και τους παρακά­ τω αγωνιστές, που πέθαναν στις φυλακές και στις εξορίες ή εκτελέστηκαν από τους μοναρχοφασίστες: α) Α ϊβ α λ ιώ τ η ς Κ ω ν σ τα ν τίν ο ς Π α ν α γιώ το υ: Γεννήθηκε το 1914 και πέθανε στις 13 Αυγούστου 1948 κα τά τη μεταγω γή του α π ό τα Γιούρα στη Σύρο. β) Βαρβάκης Ε υστράτιος Αριστείδη: Γεννήθηκε το 1898 και δολοφονήθηκε άνανδρα το 1948 από ένοπλη π α ρ α κ ρ α τικ ή οργάνω ση στην α γροτική περιφέρεια «Μεγάλη Λίμνη». Ή τα ν γαμπρός του Κυριάκου Πασχαλιά. Γνωστός και ως Π ρινίτης ή Χατζημπεκιάρης. γ) Κ ο υ ν τ ο υ ρ έ λ η ς Γ ρ η γ ό ρ ιο ς Σ τυ λ ια ν ο ύ : Γεννήθηκε το 1905 και υπήρξε μια από τις μεγαλύτε­ ρες μορφές που ανέδειξε η Αγιάσος στο δημοκρατικό κίνημα. Παλιός κομουνιστής και Ακροναυπλιώτης. Κ ρ α το ύ μ ενο ς στο Σ α ν α τό ρ ιο Α σ β εσ τοχω ρίου Θεσσαλονίκης, α π ’ όπου δραπέτευσε στις 8 Απρίλη 1941 για να ’ρθει στη Λέσβο και να ρίξει τον πρώτο σπόρο της Αντίστασης. Η οργανωτική του δράση αναστατώνει την Ασφάλεια της Μυτιλήνης, που μετά από προδοσία τον συλλαμβάνει μαζί με άλλους αγω­ νιστές και τον στέλνει στις φυλακές Επταπυργίου Θ εσσαλονίκης με ανυπόσ τατες κατηγορίες. Εκεί δικάστηκε κ α ι αθω ώ θηκε α πό Γ ερμανικό Σ τρ α ­ τοδικείο, οπότε στις 12 Νοέμβρη 1941 ξαναγυρίζει στη Μυτιλήνη, όπου συνεχίζει την αντιστασιακή του δραστηριότητα. Συλλαμβάνεται στις 22 Δεκέμβρη 1947 από την Ασφάλεια Μυτιλήνης, ύστερα από νέα προδοσία, και εκτελείται σε σύντομο χρονικό διάστη­ μα. Ή ταν καθοδηγητής της Οργάνωσης Λέσβου. δ) Ν ουλέλης Ε υστράτιος Γρηγορίου: Γεννήθηκε το 1922 κ α ι π έθ α νε, α π ό τ ις κ α κ ο υ χ ίε ς κ α ι τα βασανιστήρια, εξόριστος στα Γιούρα το 1947. ε) Χ α τ ζ η σ τ α ύ ρ ο ς Ν ικ ό λ α ο ς Δ η μ η τ ρ ίο υ : Γεννήθηκε το 1905 και πέθανε, από τις κακουχίες κ α ι τα β α σ α ν ισ τ ή ρ ια , σ τα κ ρ α τη τή ρ ια το υ Β ο σ τά ν ειο υ Ν ο σ ο κ ο μ είο υ Μ υ τιλ ή νη ς σ τις 12 Απρίλη 1947. Δ όξα κ α ι τιμή σ ’ α υ το ύ ς τους Η ΡΩ ΕΣ, που, όπως χιλιάδες άλλοι πατριώτες, έδωσαν τη ζωή τους για την πραγματική λευτεριά, την εθνική ανεξαρτη­ σία και τη γνήσια δημοκρατία, συνεχίζοντας τον

επικό αγώνα των Εαμιτών και Ελασιτών αδελφών τους. Κ ι όμω ς η επίσημη Π ολιτεία, όχι μόνο δεν αναγνώρισε τον αγώνα τους, αλλά δεκαετίες τώρα προσπαθούσε να σπιλώσει και να διασύρει τ ’ όνομά τους, να τους σβήσει από την κοινωνική συνείδηση κ α ι μνήμη, β α φ τίζοντά ς τους ληστοσυμμορίτες, αναρχοκομουνιστές, κ.λπ. Με το νομοσχέδιο για την άρση τω ν συνεπειώ ν του εμφύλιου πολέμου, που ψηφίστηκε το καλοκαίρι του 1989 από την κυβέρνη­ ση Τζανετάκη, μπήκε ένα τέλος στην καλλιέργεια και σκόπιμη συντήρηση εκ μέρους της άρχουσας τάξης αυτού του πολύχρονου εμφυλιοπολεμικού κλίματος ανάμεσα στον ελληνικό λαό. Ή τα ν ένα ιστορικό νομοσχέδιο, που ενίσχυε τη λαβωμένη εθνική ομό­ νοια και ομοψυχία, γκρέμιζε τα τείχη του διχασμού και έσταζε βάλσαμο στις αιμορραγούσες ακόμα πλη­ γές του αδελφοκτόνου πολέμου. Γιατί ο εμφύλιος πόλεμος, που επιβλήθηκε και στηρίχτηκε από τους Αγγλοαμερικάνους ιμπερια­ λιστές, προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στη χώρα και έστειλε στο θάνατο και δεκάδες χιλιάδες π α ι­ διά του λαού μας, στρατευμένα τότε στον κυβερνη­ τικό στρατό, που θυσιάστηκαν, όχι για να σωθεί ο τό π ο ς μας, αλλά -δυσ τυχώ ς- για να π α ρ α δ ο θεί στην ξένη υποτέλεια. Σ ’ έναν ποταμό αίματος π νί­ γηκε το άνθος της λαϊκής νιότης. Σήμερα, αρκετά χρόνια μετά, είναι ανάγκη όλοι οι Έλληνες, και κυρίως η νέα γενιά, να δούμε κατά­ ματα την ιστορική αλήθεια, χωρίς συναισθηματικές φορτίσεις και πολιτικοϊδεολογικές περιχαρακώσεις. Η ρίζα του κακού βρίσκεται στην ανάμειξη τω ν ξένων δυνάμεων στα εσωτερικά των άλλων χωρών, που φτάνει μέχρι και την ένοπλη ωμή επέμβασή τους για την κατοχύρωση της κηδεμονίας τους πάνω σ ’ αυτές και την εξυπηρέτηση των τυχοδιωκτικών τους επιδιώξεων. Αυτή η αποικιοκρατική τακτική, σε συν­ δυασμό με τη δοκιμασμένη συνταγή του «διαιρεί και βασίλευε», ευθύνεται για τη συσσώρευση τόσων και τόσων δεινών στους πολύπαθους λαούς μας. Είναι βέβαιο ότι οι τραυματικές εμπειρίες του εμφύλιου πολέμου άφησαν ανεξίτηλα, ίσως, σημάδια και πληγές, που και σήμερα ακόμα δεν επουλώθηκαν. Π αρ’ όλα αυτό, έστω και με σφιχτή την καρδιά μας, πρέπει πάντα να ανατρέχουμε στο ιστορικό παρελθόν, για να αντλούμε τα αναγκαία διδάγματα. Γιατί, οι λαοί που δε διδάσκονται από το παρελθόν τους είναι καταδικασμένοι να το ξαναζήσουν. Και μας δυστυ­ χώς, ως λαό, από τα πανάρχαιο χρόνια μέχρι σήμερα, μας κυνηγά ακόμα η εμφυλιοπολεμική κατάρα. Πρέπει επιτέλους να την ξορκίσουμε και να απαλλαγούμε α π’ αυτήν μια για πάντα. Κι αυτό είναι χρέος κοινό της γενιάς που φεύγει κι αυτής που έρχεται... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΤΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟ ΤΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ζ

Μαθητικό θέατρο Μ ά θη μα θεάτρου δεν υπήρχε στο ωρολόγιο πρό­ γραμμα του σχολείου μας ούτε φυσικά στη διδακτέα ύλη του αναλυτικού προγράμματος του Υπουργείου Παιδείας. Ό μω ς εμείς θεατρικό μάθημα κάναμε κι όχι μόνο και θεατρικές παραστάσεις δίναμε στα δυο χρόνια (1932-1934), που στεγάστηκε το σχολείο μας σε ιδιωτικό διδακτήριο στα «Μαύρα Σίδερα». Εκεί όπου είχαμε ανεξαρτησία χώρου, κατάλληλο εξοχικό περιβάλλον, αμέριστο χρόνο μετά τα απογευματινά μαθήματα και τις Κυριακές, ακόμα και απεριόριστη διάθεση να μετατρέψουμε τους στοχασμούς, τα ερεθί­ σματα και τα περιστατικά της σχολικής μας ζωής σε θεατρικές μαθητικές «σκηνές». Παιδιά ήμασταν και κατά κάποιον τρόπο παίζαμε, φτιάχνοντας θεατρικά π α ιχ ν ίδ ια που κι εμάς ευχα ρισ τούσ α ν και τους άλλους, όταν τους τα παρουσιάζαμε σε θεατρικές αίθουσες στο κοινό της Μυτιλήνης. Κ ά θε θ εα τρ ικ ή π α ρ ά σ τα σ η π ο υ έδ ιν ε το Διδασκαλείο μας, κι έδωσε τέσσερις τον αριθμό, η πρώτη μάλιστα κατά γενική απαίτηση επαναλήφτηκε την επόμενη Κυριακή, ήταν θεατρικό γεγονός, που συζητιόταν για πολλές μέρες από τον ντόπιο τύπο και από το θεατρόφιλο κοινό της Μυτιλήνης. Υ πή ρ ξα ν θ εα τρ ικ ές κ ρ ιτ ικ ές α να γν ω ρ ισ μ έν ω ν δημοσιογράφων, που θα τις ζήλευε και ο καλύτε­ ρος θίασος των Αθηνών. Α ρχοντας της θεατρικής κουλτούρας του σχο­ λείου μας ήταν ο Βασίλης Α ρχοντίδης. Ή ρεμο,

δ ιε ισ δ υ τ ικ ό τα λ έν το γ ια κάθε π νευ μ α τικ ή κ α ι συναισθηματική αξιοποίηση. Στην «Προσωπική μαρτυρία. Ο Ε. Παπανούτσος στο Διδασκαλείο Μ υτιλήνης», γράφει ο έξοχος φιλό­ λογος Βασίλης Αρχοντίδης: «...Συνέχεια της γλωσσι­ κής και καλλιτεχνικής μόρφωσης αποτελούσε το θέα­ τρο, όπου κορυφωνόταν η αυτενέργεια και η ψυχική δημιουργία των μαθητών. Το θέατρο ήταν το καλύτε­ ρο μάθημα. Οι δάσκαλοι και οι μαθητές αφοσιώνονταν ώρες πολλές τα απογεύματα στην ετοιμασία του έργου. Η απαγγελία, η υποκριτική, η κίνηση, η ανάλυ­ ση της ψυχικής κατάστασης του προσώπου, η σκηνή, ο διάκοσμος, όλα αυτά αποτελούσαν το περιεχόμενο του θεατρικού μαθήματος. Κ αι δεν ετοιμαζόταν το έργο, για να δώσει περιεχόμενο σε μια γιορτή, όπως γίνεται στα διάφορα σχολεία, όπου ανεβάζουν συνή­ θως «εργάκια» για την Εθνική Ε ορτή είτε για το τ έ λ ο ς το υ σ χ ο λ ικ ο ύ χ ρ ό ν ο υ . Το θ έα τρ ο σ το Δ ιδα σ κα λείο ήταν μάθημα. Δίδασκε, και δίδασκε αποτελεσματικά. Ανέβαζε τα παιδιά στον κόσμο της Τέχνης, και ακόμα τα ένωνε σαν ομάδα. Έ τσι το νέο σχολείο με τις δημοκρατικές αρχές καλλιεργούσε την α νάπτυξη της προσω πικότητας και στερέωνε τους δεσμούς των ψυχών. Στο συνηθι­ σμένο σχολείο, που μέσα σε πενήντα χρόνια μετά τις δοκιμές του Διδασκαλείου Μυτιλήνης, δεν μπόρεσε όχι να περάσει το επίπεδο εκείνου, αλλά ούτε και να το πλησιάσει, τα πα ιδιά δένονται ψυχικά μονάχα στην άμυνα ενάντια στα αναγκαστικά θέματα των μαθημάτων, τα πιο πολλά αδιάφορα και ξένα.

Αναμνηστική φωτογραφία σπουδα­ στών και σπουδαστριών του Διδασκαλείου της Μυτιλήνης (Μυτιλήνη, 22 Φεβρουαρίου 1936). Διακρίνονται από αριστερά: Α σειρά: Στρατής Χατζηλενούδας (ξαπλωμένος). Β σειρά: Ουρανία Ασλάνη, (;), Θεόφραστος Γέρου (από την Αγιάσο), Νίκος Μιχαήλ, Έλλη Σίμου. Γ σειρά: Λευκή Αμπατζή, Ελευθερία Πατσαμάνη, Καλλιόπη Παπαχαρίτωνος, Κώστας Σπηλιαδής (από την Αγιάσο). Α σειρά: Κλεοπάτρα Κλειδαρά, Γεώργιος Βαλάκος, Θεόδωρος Μαντόπουλος, Κοραλία Τσορβά. Ε' σειρά: Περικλής Παπαχριστοδούλου (φιλόλογος καθηγητής), Δημήτριος Κυπραίος, (;), Δημήτριος Καβαδάς (από την Αγιάσο).

Δίπτυχο πρόγραμμα της πρώτης θεατρικής παράστασης (επιθεώρησης) του Διδασκαλείου της Μυτιλήνη, (διαστάσεων 22,5x13,5), στο «Πάνθεο», στις 29 Ιανουάριου 1933. (Το πρόγραμμα παραχώρησε η Μαρία Παρθένη-Πατέστου)

Στο θέατρο του Διδασκαλείου όλα ήταν έργα των παιδιώ ν. Κ αι η ετοιμασία της πα ράστασης και τα έργα. Τα έρ γα δ εν ή τα ν π α ρ μ έν α α πό β ιβ λία . Π ρο έρ χο ντα ν από βιώ μα τα τω ν π α ιδ ιώ ν , π ο υ τα παρουσίαζαν είτε άμεσα είτε έμμεσα. Είχαν δηλαδή ένα σχέδιο στο μυαλό τους, π ο υ η επεξεργασία του γινόταν από τους ηθοποιούς και το βοηθό καθηγητή, ή ο καθηγητής ανακάλυπτε ένα γεγονός στις γραπτές ανακοινώσεις και στα σχολικά επεισόδια, π ο υ ήταν άξιο να δραματοποιηθεί και που πάλι γινόταν η επε­ ξεργασία του από τα παιδιά και τους βοηθούς τους. Βοηθοί στην περίπτω ση της δραματοποίησης ενός έργου δεν ήταν μονάχα ο φιλόλογος και ο Διευθυντής, αλλά και ο μουσικός του Διδασκαλείου, ο αξέχαστος Γιάννης Διανέλλος από την Κύπρο, και η τότε δεσποι­ νίδα Μ αριανθούλα Πρίμου, σήμερα κυρία Γρηγόρη Σούγιουλτζη, ζωγράφος, π ο υ ταίριαζε τα ποιητικά κομμάτια προς μουσικά πρότυπα από όπερες και οπε­ ρέτες. Σ το χορό δεν είχαμε βοηθό, αλλά είχαμε τα χορευτικά ταλέντα ορισμένων λα/απρών κοριτσιών. Έ ργα βγαλμένα από περιστα τικά της ζωής του σχολείου ήταν « Η Κ α ν τ ί ν α μ α ς » (μορφή επι­ θεώρησης με πεζό και τραγουδιστό διάλογο, π ο λ ύ ζωντανό και κεφάτο δημιούργημα, π ο υ θεωρήθηκε διαμάντι της παράστασης από τους Δέσβιους διανο­ ούμενους), « Μ ε τ η β ρ ο χ ή » , πάλι επιθεωρησιακό κομμάτι από ένα επεισόδιο μαθητριών, π ο υ είχαν πάει εκδρομή και τις έπιασε β ροχή’ περιείχε π ο λ λά τρ α γο ύ δια και χ ο ρ ευ τικ ό μέρος. Τέλος το περίφημο « Ά ν ω Κ ά τ ω » , π ο υ ήταν το μοιραίο σκετς για τη ζωή του Διδασκαλείου. Έ ργα που βγή­ καν έμμεσα από τη ζωή των παιδιών, ήταν το μονό­ π ρ α κ το « Μ ε τ ά τ ο ν Κ ι ν η μ α τ ο γ ρ ά φ ο » , που είχε θέμα την κινηματογραφική παράσταση, την οποία παρακολούθησε ο αδελφός μ ια ς μαθήτριας, παρά την αυστηρή απαγόρευση των γονιώ ν του. Το

επεισόδιο περιγραφόταν σε έκθεση και δραματοποιήθηκε από το συγγραφέα και άλλους συμμαθητές με τη β ο ή θ εια κ α ι τη ν ε π ο π τ ε ία το υ φ ιλ ο λ ό γ ο υ το υ Διδασκαλείου. Α κόμ α το σκετς « Α χ α υ τ ό ς ο Ό μ η ρ ο ς » βγήκε πάλι από έκθεση παιδιού... Στις τελευταίες μέρες της σχολικής χρονιάς 1934 τα παιδιά του Διδασκαλείου παρουσίασαν στο πρόγραμ­ μα της Γιορτής τους ένα κομμάτι, που το έγραψαν τα ίδια και όπου εκφράζανε τον πόνο τους για την κατάρ­ γηση του Διδασκαλείου. Χανόταν για πάντα η όμορφη ζωή τους, του Διδασκαλείου, όπου πέρασαν ευτυχισμέ­ νες μέρες, όπου συνδέθηκαν με τους συναδέλφους και με τους δασκάλους, όπου έπλασαν όνειρα δυο ολόκλη­ ρα χρόνια. Είναι πολύ δύσκολο πράγμα να χάσεις τον ωραίο κόσμο των εφηβικών σου χρόνων, έναν κόσμο, που σπάνια δημιουργήθηκε σε ελληνικό σχολείο, εκτός από το σχολείο του Β όλου, το Μ αράσλειο και το Διδασκαλείο Θηλέων του Κουντουρά. Τα παιδιά του Διδασκαλείου Μ υτιλήνης εκφράζα­ νε με δάκρυα τη θλίψη τους για τον αποχωρισμό από το Διευθυντή τους. Τους φαινόταν πως άλλαζε όψη ο κόσμος, πω ς γινό τα ν τα π ά ντα άνω κάτω. « Ά ν ω κ ά τ ω » ονομάστηκε από τους συγγραφείς το μικρό σκετς. Και νόμισαν τα αθώα παιδιά των δεκάξι χρό­ νων πως θα συγκινούσαν τις ψυχές των μεγάλων και θα τα άφηναν πάλι να ζήσουν στον όμορφο κόσμο, που δημιουργούσαν τρία χρόνια τώρα με καρδιά και με νου. Όμως δε συγκινήθηκαν όλοι οι μεγάλοι. Ο Νομάρχης θύμωσε για την ασέβεια των παιδιών, που τόλμησαν να κρίνο υν αποφ άσεις και απόψ εις της Κυβέρνησης. Ο Διεύθυνσής κλήθηκε σε απολογία και, όπως γίνεται πάντα σε τέτοιες περιστάσεις, η ωραία ζωή του Διδασκαλείου Μ υτιλήνης έγινε ανάμνηση γεγονότος, που δεν επαναλαμβάνεται». (Συνεχίζεται)

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΒΑΔΑΣ

Στιγμιότυπά από τη θεατρι­ κή σκηνή «Με τη βροχή» (Δεύτερη θεατρική παράστα­ ση του Διδασκαλείου της Μυτιλήνης, στο «Πάνθεο», στις 28 Μ αΐου 1933). Διακρίνονται από αριστερά: Ελευθερία Πατσαμάνη, Ελένη Φαναρά, Μαρία Παρθένη, Ελένη Πιτσούλη, Αναστασία Νύχτα. (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Ελευθερία Πατσαμάνη)

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗ Επιστολιμαίες πατρικές νουθεσίες Α ν και οι κύριες δραστηριότητες του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, η ποίηση, κατά κύριο λόγο, και η πολι­ τική, του απορροφούσαν το μεγαλύτερο διαθέσιμο χρόνο της ζωής του, π α ρ ’ όλα αυτά έβρισκε τον τρόπο, παρακάμπτοντας τις οικονομικές δυσχέρει­ ες και την καρδιακή νόσο από την οποία υπέφερε, να δείχνει το μεγαλύτερο βαθμό της φιλοστοργίας του και να ανταποκρίνεται με επιτυχία στα πα τρι­ κά και οικογενειακά του καθήκοντα. Ανησυχούσε πάρα πολύ, και όχι άδικα, για τους κινδύνους και τα παραστρατήματα των νέων και για το λόγο α υτό, σαν γνή σ ιος π α ιδ α γω γό ς, με α γάπη, αλλά κ α ι με μέθοδο, έδειχνε ξεχω ρισ τό ενδιαφέρον για τη σωματική και ψυχική υγεία, την ανατροφή, τη διαγω γή και τη μόρφωση τω ν π α ι­ διών του. Ο ι ο ικ ο γ ε ν ε ια κ έ ς α ν ά γ κ ε ς υ π ο χ ρ έ ω ν α ν το Βαλαωρίτη να ζει για κάποια χρονικά διαστήματα μακριά από τα πολυαγαπημένα του πρόσωπα, τη σύζυγο και τα παιδιά του. Ο λόγος αυτός τον ανά­ γκαζε ή καλύτερα του έδινε την αφορμή να επικοι­ νωνεί μαζί τους με τακτική αλληλογραφία. Με τις επιστολές του αυτές, που ήταν υποδειγ­ ματικές τόσο στην εμφάνιση όσο και στο περιεχό­ μενο, που ήταν καταστάλαγμα γνώσης, πείρας και αγάπης, ο φιλόστοργος πατέρας άνοιγε την καρδιά το υ κ α ι εκ δή λω νε όλα το υ τα σ υ ν α ισ θ ή μ α τα . Φ ρόντιζε και σε μεγάλο βαθμό το πετύχα ινε, να βιώνει, αλλά και να μοιράζεται μαζί τους και από μακριά όλες τις χαρές και τις λύπες. Τα δυσάρεστα μαντάτα τον έκαναν να υποφ έ­ ρει ψυχικά και ράγιζαν την ευαίσθητη και ασθενι­ κή καρδιά του. Σε περιόδους ασθενειών συμμερι­ ζό τα ν το υ ς π ό ν ο υ ς τω ν π α ιδ ιώ ν του κ α ι με τα παρήγορα λόγια του επεδίωκε να ρίχνει βάλσαμο στις πληγές τους. Χαρακτηριστικές είναι δυο σει­ ρές από μια επιστολή προς τον άρρωστο Α ιμίλιό του: « Α λλά με τρώ γει ο π ό ν ο ς σου! Ε ίνε δ ι ’ εμέ φοβερό σαράκι η ασθένειά σου, π ο υ μου δαγκάνει την ψ υχήν και το σώμα αδιαλείπ τω ς, π α ιδ ί μου, ημέραν και νύκτα!». Με την αλληλογραφ ία αυτή γινότανε τακτική και λεπτομερής ενημέρωση, και των δυο πλευρών, για προσωπικά και οικογενειακά ζητήματα, ταυτό­ χρ ονα ανταλλαγή α πόψ εω ν για την π ο ρ εία τω ν εθνικώ ν θεμάτω ν, και τέλος, πολλές φορές, και κριτική των ποιημάτων, που έγραφε ο ποιητής. Ο ι π ο λ λ ές δια σ ω θ είσ ες επ ισ το λ ές του, π ο υ

Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1824-1879)

είναι φιλολογικού, ιστορικού και παιδαγω γικού ενδιαφέροντος, αποτελούν πλούσιο και χρήσιμο υλικό για τους β ιογρ ά φ ους, το υς α να λυτές και τους κριτικούς της προσωπικότητας, του χαρακτή­ ρα και του ποιητικού έργου του Βαλαωρίτη. Α λληλογραφούσε λ ο ιπ ό ν τα κ τικ ό τα τα με τα π α ιδ ιά του, κ α ι κ υ ρ ίω ς με τον Α ιμ ίλ ιο και τον Ιωάννη, όταν αυτά ήταν μακριά από τη Αευκάδα και σ πούδαζαν στην Αθήνα ή στο εξω τερικό. Σ ’ αυτή δε την αλληλογραφία με τα π α ιδιά του, την οποία επιχειρούμε με πολλή ταπεινότητα να π ρ ο­ σεγγίσουμε, επικεντρώνεται και το δικό μας ενδια­ φέρον. Από όλες τις επιστολές που διασαόθηκαν και είναι δημοσιευμένες επιβεβαιώνεται του λόγου το αληθές, για όσα προανέφερα και για όσα θ ’ ακο­ λουθήσουν, και σε όλες ανεξαιρέτω ς είναι κατα­ γραμμένη η απέραντη στοργή και αφοσίωση, που έτρεφε προς τα παιδιά του. Με πειστικούς λόγους, υποδείξεις, παραδείγ­ ματα κ α ι συμβουλές στόχευε να δ ια π λ ά σ ει την ψ υχή το υ ς , να δ ια φ υ λ ά ξ ε ι τη σ ω μ α τικ ή το υ ς υγεία και ακόμη να τους καλλιεργήσει όχι μόνο

τον πόθο για τα γράμματα, αλλά και τη φ ιλ ο π α ­ τρία, την ευθύτητα και την εντιμότητα του χα ρα ­ κτήρα τους. Οι επιστολές του Βαλαωρίτη πρ ο ς τα π α ιδ ιά του ήταν, είναι και θα είναι μια ωφέλιμη και διαρ­ κής διδασκαλία για όλους τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς και τους σπουδαστές, που θα τις μελε­ τούν, για όσα χρόνια και αν περάσουν. Είναι πολύ ενδιαφέρουσες, γιατί γράφοντάς τες του δινότανε η αφορμή, μαζί με τις ευχές του, να επ εκ τείνετα ι κ α ι να εκθέτει τις σκέψεις κ α ι τις γνώ μες του για π ολλά και επ ίκ α ιρ α της εποχής εκείνης γεγονότα και να παίρνει θέση σε γενικότε­ ρα διδ α κ τικ ά και εκ πα ιδευτικ ά θέματα, όπω ς η ποίηση, η οικογένεια, η φιλία, ο πατριω τισμός, η υγεία, οι σ υνα να σ τροφ ές, η συνεχής μελέτη και άλλα. Ακόμη και στη συχνή αλληλογραφία που είχε με τη σύζυγό του, όταν οικογενειακοί λόγοι την ανά­ γκασαν για πολύ καιρό να είναι στη Βενετία, στους γονείς της, δεν έχαναν την ευκαιρία ν ’ ανταλλάσ­ σουν σκέψεις και απόψ εις για την καλύτερη ανα­ τροφή και το μέλλον των παιδιώ ν τους. Σε μια μάλιστα επιστολή, που την έγραψε στις 10 Μαρτίου 1873, από τη Μαδουρή, προς τη σύζυ­ γό του, αναφερόμενος στη δυσκολία της σωστής εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας από τους μαθη­ τές, στα χρονικά όρια της γυμνασιακής τους εκπαί­ δευσης, γράφει τ ’ ακόλουθα σε καθαρά προσωπικό επίπεδο: «Εγώ εσπούδασα π λέο ν των 15 ετώ ν την αρχαίαν ελληνικήν και ολοέν ακόμη μελετώ , ωσάν να ήμην φοιτητής, τους αρχαίους κλασσικούς σ υγ­ γραφείς. Την δε νεοελληνικήν κατώρθωσα να διαπλάσω (και καυχώ μαι διά τούτο), αφ ού ε φ ’ όλην εικ ο σ α ετία ν ειργάσθην, όπω ς γίνω κ ά το χο ς και κύριος. Α π εν α ν τία ς οι εκ τω ν ελληνικώ ν γυ μ ν α ­ σίων εξερχόμενοι σήμερον δεν δύνανται να συντάξωσι μία ν οιανδήποτε πραγματείαν, χω ρίς να υποπέσω σιν εις ανυπόφορα λάθη». Είμαι βέβαιος και θα συμφωνήσουμε όλοι στο ότι, αν δε βλέπαμε την ημερομηνία γραφής, εύκολα θα συμπεραίναμε ότι η διαπίστω ση αυτή θα είχε γραφτεί, αν όχι για όλους, τουλάχιστον για τους περισσότερους από τους σημερινούς αποφοίτους των γυμνασίων μας. Ό π ω ς θα έγ ιν ε α ν τ ιλ η π τ ό , ο Α ρ ισ το τ έ λ η ς Βαλαωρίτης, αυτά που ήθελε να διδάξει στα π α ι­ διά του, δεν τους τα έλεγε μόνο προφ ορικά, τον καιρό που ήταν κοντά του, αλλά τους τα έγραφε κ ιό λα ς, με την τακτική α λλη λογρα φ ία που είχε κα θιερώ σει, με τη δέουσα προσοχή κ α ι με κάθε λεπτομέρεια, εφαρμόζοντας ανελλιπώς το λα τινι­ κό ρητό «νοτύα νοΐαηΐ, δοπρΐα ηταηοπΐ». Και πράγματι τα γραπτά του έμειναν και μας

δίνεται η ευκαιρία, 126 χρόνια μετά, να διαβάσου­ με μια επιστολή αξιόλογη, που έδωσε στο γιο του Ιωάννη, όταν αυτός αναχώρησε από τη Αευκάδα, για να πάει στην Αθήνα και να γραφτεί στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου. Στην επισ τολή αυτή ο π α τέρ α ς Β α λα ω ρίτης εκδηλώνει τους φόβους και τις ανησυχίες του, που το παιδί του θα φύγει για πρώτη φορά μακριά από την π α τρ ικ ή στέγη κ α ι το μ ικ ρ ό νη σ ί το υ ς . Η Αθήνα ήταν πολύ μακριά, η επικοινωνία δεν ήταν εύκολη και ο νιόβγαλτος γιος θ ’ αναγκαζότανε να μείνει μόνος στη μεγαλούπολη, χωρίς την καθημε­ ρινή φροντίδα των γονέων του. Για το λόγο αυτό, όταν τον κατευόδω σαν για την Αθήνα, μαζί με τα απαραίτητα είδη για τη δια ­ μονή του και τις προφορικές συμβουλές, ο πατέ­ ρας του του ενεχείρισε και την πρώτη επιστολή. Σ ’ αυτήν υπήρχαν παραινέσεις, υποδείξεις, θα έλεγα και εντολές, για μια σειρά από μικρές και καθημε­ ρινές ασχολίες. Μ πορεί, με τα σημερινά δεδομένα, πολλά από αυτά να μας φαίνονται αυτονόητα, αλλά, για την εποχή εκείνη, η επιστολή και το περιεχόμενό της για το νεαρό φοιτητή ήταν ο μπούσουλας, που τον καθοδηγούσε και δεν έπρεπε να τον παραβεί, αν ήθελε να πετύχει στις σπουδές του και να έχει καλή σταδιοδρομία, σύμφωνα με τις ευχές και τις επιθυ­ μίες των γονέων του. Για του λόγου το αληθές και με απώτερο σκοπό να γίνουν γνωστές στους νεότερους ενδιαφέρουσες σκέψεις και απόψ εις του Βαλαωρίτη, αλλά και η πρακτική, ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε και χειρίστηκε το γεγονός της πρώτης απομάκρυνσης του παιδιού του και της διαβίωσής του στην Αθήνα το έτος 1870, θα παραθέσω στη συνέχεια ένα μικρό μέρος της παραπάνω επιστολής. Ε ίμ α ι βέβαιος ότι θα είναι ενδιαφέρουσα για όλους, περισσότερο όμως θα έχουν να διδαχτούν πολλά οι γονείς και οι φοιτητές, κυρίως της επαρχίας, που καλούνται πάντοτε ν ’ αντιμετωπίσουν, με την έναρξη του ακαδημαϊκού έτους, το ίδιο πρόβλημα, δηλαδή την εγγραφή τους σ’ ένα από τα πολλά τώρα πανεπιστήμια της χώρας μας ή και του εξωτερικού. «Ιωάννη μου, ...να συσχετισθής μετά των εκλεκτοτέρω ν σ υμ φ οι­ τητώ ν σου και τω ν εναρετω τέρω ν, α φ ο ύ π ρ ώ το ν τους γνωρίσης κατά βάθος. Να αποφεύγης τα χαυτεία και τα καφενεία. Να μη πέσης ποτέ εις το ελάττω μα του καπνού, το οποίον θα κατέστρεφε την υγείαν σου. Να περιορισθής εις μόνην την αγοράν των απο­ λύτω ς αναγκαίων επίπλων. Ν α π ρ ο σ π α θ ή σ η ς να σ υ μ π ε ρ ιλ ά β η ς κα ι τη ν

δα π ά νη ν το υ φ ω τός και το υ π λ υ σ ίμ α το ς εις τα ς 125 δραχμάς. Να εξοικονόμησης το χρηματικόν, το οποίον θα φ έρ η ς μ α ζ ύ σ ο υ μ έ χ ρ ι τη ς ε π α ν ό δ ο υ σ ο υ ε ις Λ ευκά δα , έχων π ρο οφθαλμώ ν τα μεγάλα οικογε­ νειακά μας βάρη. Να γυμνάζεσαι όσο το δ υ ν α τό ν περισ σ ό τερο ν γράφω ν την καθωμιλημένην ελληνικήν, διότι είσαι π ο λύ αδύνατος. Να π ρο φ υλά ττεσ α ι από τας αιφ νίδια ς μεταβολάς της ατμοσφαίρας, διότι υπό την έποψιν ταύτην αι Λθήναι είναι επικίνδυνοι. Να περιπατής τακτικώς, χω ρίς ν ’ απομακρύνε­ σαι π ο λ ύ της πόλεως. Να πληροφορηθής αν υπάρχη εις τας Αθήνας ο φ ίλος μου Ζηνόπουλος και να τον επισκεφθής. Να μη κάμης φορέματα παρά τα απολύτω ς ανα­ γκαία. Ν α α π ο φ εύ γη ς τα ς αμάξας, δ ιό τι σ το ιχ ίζ ο υ ν πολύ. Ν α τακτοποιήσ ης τας ώ ρας του φ α γη το ύ , του ύπνου, της μελέτης, τω ν μαθημάτω ν και του π ερ ι­ π ά το υ , κα ι να μη π α ρ α β ιά ζη ς, ε κ τό ς α ν ω τέρ α ς ανάγκης, το ω ράριόν σου. Μ άθε να τηρής τάξιν εν τώ δωματίω σου και εν τώ σπουδα στηρίω σου. Π ρο π ά ν τω ν πρόσεχε εις την καθαριότητα του σώματος, ήτις πρέπει να συμβαδίζη μ ετά της καθα ριότη τος της ψυχής και της καρδίας. Έ χε π ρ ο οφ θαλμώ ν ότι πρέπ ει να αναδειχθής διδάκτω ρ εντός ω ρισμένου χρόνου π ρ ο ς εκπεραίω σ ιν τω ν νενο μ ισ μ ένω ν μα θ η μ ά τω ν και μ ελ έτα αόκνως, διότι ο πατήρ σου ήρχισε να μη αντέχη εις την διαχείρισιν των οικογενειακώ ν συμφερόντων. Γνωρίζεις α φ ’ ετέρου πόσ ον αδρώς πληρώ νεται η α να τροφ ή σας και προσπάθησε, χω ρ ίς να παραβλάψης την υγείαν σου, να φανής άξιος της εμ π ι­ σ το σ ύ νη ς τω ν γονέω ν σου, της σ υμ π ά θ εια ς τω ν καθηγητών σου, της αγάπης των φίλω ν σου. Έ χ ε σ ύ ν τ ρ ο φ ο ν α χ ώ ρ ισ τ ο ν τ α ς ε υ χ ά ς τη ς μητρός σου και τας ιδικάς μου. Ο πατήρ σου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ Αυτά έγραψε με την παραπάνω επιστολή του ο π α τέρ α ς Β α λα ω ρίτη ς π ρ ο ς το γιο του Ιω άννη. Θέλω να πιστεύω ότι, μετά την πρώτη ανάγνωση της επισ τολής αυτής, όλοι θα οδηγηθήκαμε στο συμπέρασμα ότι δεν αρκεί να τη διαβάσει κανείς μια και δυο φορές. Το περιεχόμενό της δεν είναι π ρ ο ϊό ν μιας χρήσεως, δεν πετιέτα ι και δεν προσπερνιέται απαρατήρητο από τον οποιονδή ποτε αποδέκτη ή αναγνώστη αυτής. Είναι απλή, κατανοητή, ανθρώπινη και διαχρο­

νική. Είναι ο χρυσός οδηγός που καλύπτει με τις προτροπές και τις παραινέσεις της το σύνολο σχε­ δόν τω ν δραστηριοτήτω ν και τω ν υποχρεώ σεω ν όχι μόνο του συγκεκριμένου Ιωάννη, αλλά και του κάθε Γιάννη. Τα ίδια ακριβώς ή με μικρές ίσως διαφοροποιή­ σεις και προσαρμογές, προς τα σημερινά δεδομένα και τις διαφορετικές οικογενειακές συνθήκες, θα ήθελε και θα μπορούσε να τα γράψει ο κάθε πατέ­ ρας, που αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα. Κανόνας στη ζωή είναι ότι, κάθε νέος άνθρω ­ π ο ς, σ ύμ φ ω να με τη φ υσ ική ν ο μ ο τέλ εια , ό τα ν έρχεται το πλήρωμα του χρόνου, εκ των πραγμά­ των αναγκάζεται ν ’ αποχωριστεί τη θαλπωρή του οικογενειακού περιβάλλοντος και να προετοιμα­ στεί καταλλήλως, για να βαδίσει με σταθερά βήμα­ τα το δικό του μαραθώνιο δρόμο και ν ’ αντιμετω­ π ίσ ε ι τ ις δ υ σ κ ο λ ίες της ζω ή ς με τ ις δ ικ ές του δυνάμεις. Για τους λόγους αυτούς το νεαρό άτομο, αλλά­ ζοντας πολλές φορές και τόπο διαμονής, οδηγεί­ ται σε πανεπιστημιακές ή άλλες επαγγελματικές σχολές, όπου με τη βοήθεια των σπουδώ ν του θα διαμορφώσει το χαρακτήρα του, θα γίνει ανεξάρ­ τητο κ α ι υ π εύ θ υ νο ά τομ ο, θα ω ρ ιμ ά σ ει κ α ι θα αποκτήσει δικά του φτερά, για να εξελιχθεί, μαζί και με την επιστημονική και επαγγελματική του κα τά ρτισ η, σε μια ελεύθερη κ α ι ολοκληρω μένη προσωπικότητα. Ο δρόμος όμως που θα χρειαστεί να διανύσει για την καταξίωσή του είναι κατά κανόνα ανηφο­ ρικός και δύσβατος. Η καλή αρχή είναι το ήμισυ του παντός. Γι’ αυτό από τα πρώτα βήματα χρειά­ ζεται προσοχή και φρονιμάδα. Υπάρχει φόβος, και μάλιστα μεγάλος, τα δεκα­ οχτάρικα πρω τάκια της φοιτητικής ζωής, οι νέοι Γιάννηδες, από υπερβολική αυτοπεποίθηση, εγωι­ σμό και κουζουλάδα, σε μια ηλικία που το αίμα τους βράζει και πετάνε στα σύννεφα, να υπερεκτι­ μήσουν τις προσωπικές τους δυνάμεις και να προ­ σ γειω θούν α νώ μαλα, αν δεν π ά θ ο υ ν αυτό που έπαθε ο Ίκαρος του γνωστού μας μύθου. Χρειάζεται λοιπόν, αν θέλουν να πορευτούν με σιγουριά, αν θέλουν να έχουν τα νώτα τους ασφα­ λή, ποτέ να μην ξεχάσουν τις προφορικές ή γρα ­ πτές συμβουλές των γονέων τους. Να μη βιαστούν να κόψουν τον ομφάλιο λώρο, που ενώνει τα μέλη μιας οικογένειας. Να τους έχουν στη διάνοιά τους ημέρα και νύχτα. Το πα ιδί πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι συνε­ χίζει και από τη μακρινή απόσταση, να είναι ανα­ πόσπαστο μέλος της οικογένειάς του, με την οποία π ρ έπ ει να β ρ ίσ κ ετα ι σε συχνή επ ικ ο ιν ω ν ία , σε ειλικρινή και αγαστή συνεργασία. Να μη θυμάται

τους γονείς, μόνο όταν χρ ειά ζετα ι οικ ονομ ικ ές ενισχύσεις. Θα πρέπει να γνωρίζει ότι τα μάτια των γονέων του είναι τα μόνα, που θα δακρύσουν από χαρά για κάθε του επιτυχία, και η καρδιά τους η μόνη, που θα πονέσει ειλικρινά σε κάθε του αποτυχία. Έ χει χρέος λοιπόν να τους καθιστά τακτικά ενήμε­ ρους για την πρόοδό του και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Σήμερα μάλιστα που οι καιροί είναι δύσκολοι και οι σατανάδες έχουν πολλά ποδάρια. Σήμερα π ο υ ο ι κ ίν δ υ ν ο ι έ χ ο υ ν το δ ικ ό τ ο υ ς κ ώ δ ικ α κυκ λοφ ορ ίας και σου π α ρ ο υ σ ιά ζο ντα ι εκεί που δεν το υς π ερ ιμ ένεις. Σήμερα που τα λ α γω νικ ά και τα βαποράκια των εμπόρων τω ν ναρκωτικώ ν και τω ν άλλω ν δια σ τροφ ώ ν κυκλοφορούν ελεύ­ θ ερα, με φ ιλ ικ ά κ α ι χ α μ ο γ ελ α σ τά π ρ ο σ ω π ε ία βέβαια, σ ’ όλα τα στέκια τω ν νέω ν α νθ ρ ώ π ω ν, ακόμη κ α ι σ τους σ χο λ ικ ο ύ ς χώ ρ ο υ ς, α να ζη τώ ­ ντα ς τα αθώ α κ α ι ά βγα λτα θύμ α τά το υ ς, η π ιο σ ίγο υ ρ η α σ π ίδ α π ρ ο σ τ α σ ία ς ε ίν α ι ο ισ χ υ ρ ό ς ψυχικός δεσμός με την οικογένεια. Το συμπέρασμα λοιπόν, στο οποίο μπορούμε

να καταλήξουμε, είναι ότι ο ψυχικός συνδετικός κρίκος μεταξύ τω ν μελών μιας οικογένειας, και μάλιστα όσο πιο ισχυρός είναι τόσο το καλύτερο, είναι το Α και το Ω, είναι η ευλογία του Θεού, που θα τους προστατεύει και θα οδηγεί τα βήματά τους στην ευ τυ χ ία , τη γα λή νη , τη χα ρ ά , τον επ ίγειο παράδεισο και την καταξίωση. Ασφαλώς τον πρώ το λόγο και την ευθύνη για την επίτευξη του ενωτικού ψυχικού δεσμού, μετα­ ξύ τω ν μελώ ν μ ια ς ο ικ ο γ έ ν ε ια ς , το ν έχουν οι γονείς, Τον ψυχικό δε αυτό δεσμό, σ ’ όλη του την έκταση και μ εγαλοπρέπεια , τον δια κ ρίνα μ ε και στην ο ικ ο γ έ ν ε ια το υ εθ ν ικ ο ύ μας π ο ιη τή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, μέσα από τις διασωθείσες ε π ισ τ ο λ έ ς π ο λ λ ώ ν μ ελώ ν της ο ικ ο γ έ ν ε ια ς . Π ρωτοβουλίες μάλιστα σαν και αυτή του πατέρα Βαλαωρίτη, με την επιστολή προς το γιο του, την ο π ο ία γνω ρίσαμε, αποτελούν πα ρ άδειγμ α προς μίμηση και για όλους τους γονείς. Γένοιτο. Καρυά Αργολίδας, Οκτώβριος 1996

ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ τ. Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε

Αναμνηστική φωτογραφία νέων της Α γιάσου «παρά θ ΐν’ άλός», από την εποχή του μεσοπολέμου. Δ ιακρίνονται από αριστερά: ϊ. Παναγιώτης Προκοπίου Τζανετής (μετέπειτα οδοντίατρος). 2. Στρατής Βασιλείου Καβαδέλης (μετέπειτα δικηγόρος-συμβολαιογράφος). 3. Στρατής Γεωργίου Σκλεπάρης (μετέπειτα δάσκαλος). 4. Αριστής Προκοπίου Τζανετής (μετέπειτα κτηματίας). (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Φιλίτσα Σκλεπάρη-Σταυρακέλη)

ΑΓΙΑΣΩΤΕΣ ΣΤΙΛΒΩΤΕΣ ΥΠΟΑΗΜΑΤΩΝ Κ α ι στα πα πούτσ ια τους οι Α γιασώ τες ήταν μερακλήδες. Εννοώ τα παπούτσια που φορούσαν, καθημερνή και σκόλη, όταν έβγαιναν στην Αγορά, ό τα ν ε κ κ λ η σ ιά ζ ο ν τ α ν , ό τα ν κ α τ έ β α ιν α ν στη Μυτιλήνη, στη χώρα, όπως έλεγαν την πρωτεύουσα παλιότερα...Και τούτο, για τί είχαν και χοντροπά­ πουτσα λογής λογής, που τα φορούσαν στα κτήμα­ τα και δεν ήταν μπορετό να τα βάφει κανείς... Αίγο πρ ιν την απελευθέρωση και μετά αρκετοί λούστροι δούλεψαν στην Αγιάσο, για να βγάλουν το ψωμί τους, αλλά και για να ικανοποιήσουν την καλαισθησία των χω ριανώ ν τους και τω ν ξένων, π ο υ γ ια δ ιά φ ο ρ ο υ ς λ ό γ ο υ ς ε π ισ κ έ π τ ο ν τ α ν το χωριό της Μεγαλόχαρης. Γράφω στη συνέχεια, με αλφαβητική σειρά, τα ονόματα και τα παρατσούκλια όσων θυμήθηκα ή μπόρεσα να βρω, σκαλίζοντας τη θύμηση παλιότε­ ρ α ^ μου. Αν βέβαια μου διέφ υ γε κ α νένα ς ή αν έκανα κανένα λάθος, ζητώ την επιείκειά σας... Α βδελέλης Σ τρα τής, Α νεμέλης Ν ίκος, Β ουρλής Στρατής ή Κ ουλουκότσ’, Γαβές Νίκος ή Τσίτα, Γαβές

Ο Νίκος Γαβές, ο πολυτεχνίτης..., ο καπνοδοχοκαθαρι­ στής, ο στιλβωτής υποδημάτων, ο νεκροθάφτης..., στην Αγορά της Αγιάσου Αύγουστος 1992). (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου).

Ο αγαπητός σε όλους Γιάννης Καμάτσος (Βουλιώτ’ς) πήρε θέση στην Αγορά, ανάμεσα στο κρεοπωλείο του Στυλιανού Σκορδά και το παντοπωλείο του Γιώργου Χατζησάββα, και περιμένει πελατεία...

Π ρ ο κ ό π η ς , Γ λ ε ζέ λ η ς Σ τα ύ ρ ο ς ή Γ υ α λ έ ν ια , Αουγραματζής Βαγγέλης ή Φουνιάς (μετοίκησε στη Μυτιλήνη), Καλαντζής Στρατής ή βουβός το Χ ράμ ’, Καλαντζής Προκόπης ή Βασλές, Καμάτσος Αντώνης ή Τ σ α ο ύ σ ’ς, Κ α μ ά τσ ο ς Γ ιά ν ν η ς ή Β ο υ λ ιώ τ ’ς , Κ α μ ά τσ ο ς Σ π ύ ρ ο ς ή Ν τ α γ ο ύ τ ’ς, Κ ο υ κ ο υ β ά λ α ς Δημήτρης ή Μ π α χά ρ ’ (μετοίκησε στον Πολιχνίτο), Κ ο υ ρ κ ο υ λ ή ς Γ ιά ν ν η ς ή Δ α φ έ λ ’, Κ ο υ τ σ ο ύ λ η ς Π ρ ο κ ό π η ς ή Κ ο υ τα λ ή ς , Δ ε γ κ ίν ο ς Γ ρ η γό ρ η ς ή Π α π π ο ύ ς , Μ α ϊσ τ ρ έ λ η ς Δ η μ ή τρ η ς ή Α ρ ν ά δ α , Σαλαβάτης Αντώνης τ\ Λέων, Ταράνης Παναγιώτης ή Αρχόντισσα, Ψύρρας Θανάσης ή Μ αντάτσ’, Ψύρρας Μ ιχάλης ή Μ αντάτσ’ Ψύρρας Φίλιππας ή Μ αντάτσ’. Κάθε λούστρος είχε το κασελάκι του, αρματω­ μένο με βούρτσες και με λογής λογής μ π ο υ κ α λ ά κ ι γιομάτα μπογιές. Υπήρχαν βέβαια κι αυτοί που δεν είχ α ν . Έ ν α ς α π ’ α υ τ ο ύ ς ή τα ν ο Δ ημ ή τρ η ς Μ αϊστρέλης, ο οποίος νοίκιαζε το κασελάκι που διέθετε ο Π αναγιώτης Σφ ιντλάς, ένας γέρος βρα­ κάς, που το σπίτι του ήταν στην Αγία Τριάδα... ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΚΑΠΥΡΑΔΑ π ο β ρ α δ ίς ετοιμ ά ζα μ ε το « τρ ο υ β ά δ’» μας, δηλαδή τη σχολική μας σάκα. Δεν ήταν δερμάτινη ούτε πλαστική, αλλά ένας τορβάς, σαν αυτόν που κρεμάν στους ώμους τους σήμερα οι κυρίες και οι δ εσ π ο ινίδ ες, α π ο μ ιμ ο ύ μ ενες τους «τρουβάδες» των ζώων, μες στους οποίους βάζαμε πίτυρα, κρ ι­ θ ά ρ ι, κ ο υ κ ιά -την ταγή, το σιτηρέσιο, ό π ω ς θα λέγαμε ελληνοπρεπώς- και τους οποίους περνού­ σαμε στη μούρη του ζώου, για να τρώει, όταν θα ξεκουραζόμαστε κάπου, κατά τα ταξίδια μας από το χωριό στη χώρα, στη Μυτιλήνη. Μες στους τορβάδες των μοντέρνων κυριών και δεσ ποινίδω ν θα βρεις τα καλλυντικά τους, ίσως και τα βρακιά τους και τις σερβιέτες τους, ενώ μες στα δικά μας, της τοτινής εποχής, της απλότητας κα ι της φ τώ χεια ς, θα έβρισκες α νά κ α τα βιβλία, τετράδια, πλάκες, κοντύλια, μήλα, σύκα, φελάρες ψ ω μί και κανέ ξεγυρισμένο παστω μένο χο ιρ ιν ό κομμάτι... Ξεκρεμάζαμε από τη στοίβα των ξύλων το αδιάβροχο μας, ένα άδειο από τ ’ αλεύρι σακί, το .. κάναμε κουκούλα, το ρίχναμε στο κεφάλι ή μάλλον χώναμε μες στην κουκούλα το κεφάλι, αν βέβαια έβρεχε ή ήταν ύ π ο π το ς ο κ α ιρ ό ς για βροχή, και ανηφορίζαμε για το γολγοθά, το σχολειό μας, που το χτίσαν στο μάτι του κυκλώνα, στο βόρειο πόλο του χωριού. Και θυμήθηκα -Θιος σ ’χω ρέσ’ τον- το Μιχάλη Τ α λέλη, το ν ο π ο ίο π ιο ύ σ τερ α β ά φ τισ α ν οι Α γιασ ώ τες «Β ουλίκου», που μια βροχερή μέρα ήρθε καθυστερημένος λιγάκι στην τάξη, φορώντας την κουκούλα. Α νοιξε δειλά τη θεόρατη πόρ τα , όμοια με τις πόρτες των ελληνικών αναμορφωτη­ ρίων, τω ν φυλακών όλου του κράτους, (Παναγιά μου, ξαναθυμήθηκα τις πόρτες τω ν κελιών «των αναμορφωτηρίων» της Κέρκυρας), έβγαλε το αδιά­ βροχο του και, αφού το κρέμασε με προσοχή στην κρεμάστρα -μια πρόκα στον τοίχο- προχω ρούσε αγάλι αγάλι με κάτασπρη την πλάτη από το αλεύρι της κουκούλας (που ως φαίνεται αποβραδίς θα του είχε αγοράσει το αδιάβροχο αυτό ο πατέρας του και το φόραγε για πρώτη φορά), για να καθίσει στο θρανίο του... Ο δάσκαλός μας, ο Κακκάβης, γέλα­ σε, σαν είδε την κάτασπρη πλάτη του Μιχάλη, και είπε: - Ρε Κ ό π ’, π ά ν ι στου σ π ίτ ’ σας τσι φέρι του τ ’γά ν’ να τ ’γανίσουμι του Μ ’χά λ’. Και ο αφελής Κοπς απάντησε: - Σ τς ιλιές είνι γη μάνα μ ’, δάσκαλι, τσι δεν ξέρου που έχ’ κριμασμένου του τ ’γά ν’. Φυσούσε τ ’ αγριοβόρι και τρέχαμε στον ανήφο­ ρο για να ζεσταθούμε και, καθώ ς τα πα πούτσ ια

μας ήταν πεταλω μένα στα τακούνια και γιομάτα κ α ρφ ά ρες σ τις σόλες, γλισ τρ ούσ α μ ε π ά νω στο καλντερίμι και πέφταμε μπρούμυτα και ανάσκελα και σπάζαμε μούτρα και χέρια και πόδια ... Κ αι όταν φτάναμε στο «Κ αμπούδι», στη Σιβηρία της Αγιάσου, δεν πηγαίναμε κατευθείαν στο σχολειό, αλλά λίγο πιο κάτω, στις δυο μάκινες (ελαιοτρι­ βεία), και κλεφτά τρυπώναμε μέσα, προσποιούμε­ νοι ότι αλέθει κάποιος δικός μας. Σ τ ρ ω ν ό μ α σ τ ε π ά ν ω σ το υ ς λ α δ ω μ έν ο υ ς πάγκους, τους γύρω από μια μαγκάλα μεγάλη, πιο τρανή και από την πλατεία του χωριού μας, για να ζεσταθούμε λιγάκι. Ύ στερα, με προσοχή και στα κλεφτά, βγάζαμε, ένας ένας, μέσ’ α π ’ τα τρουβάδια μια φελάρα ψω μί και τη σιγοψήναμε πά νω στην πυρήνα της μαγκάλας. Στη συνέχεια, κλέβαμε τη μα τιά του φύλακα και τω ν νοικ οκ ύρηδω ν, που άλεθαν τις ελιές τους κείνη την ώρα, βουτούσαμε τη φελάρα -την κ α π υ ρ ά δα 1- στο αθέρμιστο λάδι, που επέπλεε στο πουλήμι2 το γεμάτο χαμούρι3, πιο γλυκό του οποίου άλλο λάδι δεν είναι κανένα, και δρομώναμε ντουγρού για το σχολειό, κρατώντας στο χέρι την ποτισμένη στο αθέρμιστο λάδι καπυ­ ράδα. Στάζαν τα λάδια στα μανίκια των σακακιών μας και στα μπαλωμένα πανταλόνια μας. Την ώρα που τρέχαμε, γυρνούσαμε κάπου κάπου το κεφάλι μας προς τα πίσω και, όταν σιγουρευόμαστε πω ς δε μας κυνηγά κανείς, βάζαμε την πρώτη ταχύτητα και α γά λι α γά λι ροκ ανίζα μ ε την μοσχομύριστη καπυράδα -αμβροσία- πιο γλυκό της οποίας τίπ ο τ’ άλλο δεν είναι. Φτάναμε με το πάσο μας στο σχολείο και τρυ­ πώ ναμε στις τάξεις, τις δίχω ς σχεδόν θέρμανση, γιατί όλα τα τζάμια ήταν σπασμένα από τον πετρο­ πόλεμο, που κάναμε στην αυλή του σχολείου. Ο παιδονόμος, ο Αντώνης Μ πάλεσης (Τσακπίνης), δεν προλάβαινε να τ ’ αντικαταστήσει, γ ι’ αυτό και με το δίκιο του έκανε με το καμουτσίκι μαύρα τα πλευρά κείνων που σπούσαν τα τζάμια. Και ύστε­ ρα μια αίθουσα απέραντη, τέσσερα μέτρα ύψος, ήταν δυνατό να τη ζεστάνει μια σόμπα; Αχ, αυτή η καπυράδα, πόσο μου θυμίζει τα παιδικά μου χρό­ νια, που δεν ξαναγυρνάνε!

1. Κ α π υ ρ ά δ α (<αρχ. κ α π ν ρ ό ζ (=ξερός, φρυγμένος): φέτα ψωμιού ψημένη στη φωτιά. Απ’ ό,τι ξέρουμε, η λέξη ακούγεται και αλλού. «Θα κάνου μια καπυραδούλα μι ιλιές απο ύ πά νο υ τσι θα τ ’ν πιράσουμι τ ’ βραδιά μας», άκουσα να λένε στην Αγία Παρασκευή Λέσβου.

2. Π ουλήμι-πολήμι (<υπό+ληνός ^πατητήρι): το δοχείο που βρίσκεται κάτω από το ληνό, όπου τρέχει το κρασί ή το λάδι.

3. Χ α μ ο ύ ρ ι (τουρκ. <Ηατηυτ): το ζυμάρι, πολτοποιημέ­ νες ελιές που βρίσκονται μες στο πουλήμι.

Να τουν φ ο υ ν ά ζ ιν κατουρλά... αν ήμ’ ιννιά χρουνώ τσι πάγινα στ’ διφτέρα τά ξ ’. Αργησαν, βλέπ’ς, να μι παν στου σκουλειό, γιατί πατέρασιμ ήνταν κιχαγιάς στου Κουρουμπακάλ’, σ ’ Γέρα, τσι μείναμι 4 μι 5 χρόνια έγ’τσι. Άμαν ήρταμι σν Α γιάσου τσι μι στείλαν στου σκουλειό, μ’ φουρούσαν ένα ζουμπουλί βρατσί, που γω εν ήθιλα να του βάζου, γιατί ίβλιπα τ ’ άλλα τα μουρά μι τα παντιλουνέλια τσι ζούλιβγα. Γι’ αυτό κάθα μέρα, ταχτέρ9 ταχτέρ9, που θέλαν να μ’ βάλιν του βρατσί, για να τσνήσου για του σκουλειό, γω φώναζα: εν του θέλου του βρατσί, μη μι βάζιτι μες σ τ ’ σακούλα. Ουπότι γη αδριφή μ’ γη Αέν’ αρχίν’ζι να μι δέρν’ μι τ ’ ματσόβιργα τόσου πουλύ, που μαύριζι τα κουλαρίδια μ’. Α π’ του φόβου μ’ τσ’ α π ’ του πόνου α ρ χ ίν ’σα να κατουρώ λίγου λίγου, που του πήρα συνήθεια τσι κατούργιουμ’ πλια τσι τ ’ νύχτα. Για να κόψου του κατούρμα, γη αδριφή μ’, μιαν αυγή που σκώθκα πάπια στ’ κατουρλιά τσι δεν ήθιλα να πάγου σκουλειό, ιπειδή ντρέπουμ’, μι κουλόσυρι όξου, μ ’ ίβγαλι του βρατσί μ’ τσι μ’ αφήτσι τσιτσίδ’. Καταπόδ’ ίβαλι του βρατσί μ’ σ’ ένα ντιμπλί, σ’ μύτηντ, μ’ έσυρνι πα στ’ πατουμέν’ τσι χτύπα μια μια τς πόρτις τ ’ φίλου μ ’ -γ’τ ό ν ’ ήνταν τα Πιτσλέλια, Σ τρ ά τ’ς τσι Μινέλαους, τα Σκλιπέλια, Ηρακλής τσι Δημητρός, τσ’ άλλ’- τσι φώναζι να ’βγιν όξου, για να μι δουν θϊόγυμνου. Εν έφτανι όμους τούτου, αλλά τουν ίλιγι απί τώρα τσι μπρος να μη μι φουνάζιν πλια μι τ ’ όνουμά μ’. Να τουν φουνάζιτι ούλ ’ κατουρλά τσι να του πείτι τσι στου σκουλειό, σ τ ’ άλλα τα μουρά... Τούτου είνι ένα α π ’ τα πουλλά τα ιμκράτα μ’ τα παθήματα.

Ο λαϊκός ζωγράφος Χ αρίλαος Χατζηβασιλείου φωτο­ γραφίζεται με τ ’ ανίψια του, στη Ααγκάδα, μπροστά στο πατρικό σπίτι...

Α θήνα, 1.4.1992

Ο εκλεκτός συνεργάτης μας Προκόπης Πασχαλιάς με τη σύζυγό του Σουζάνα στη Σαρωνίδα (Σεπτέμβρης 1969).

Τα «διουμιλιάρκα τς Αγιάσους»... Διακρίνονται από αριστερά: Μαίρη Αντωνίου-Ξαφέλη (Μάριου), Βάνα Αντωνίου-Κουλαγίνη, Στρατής Ευαγγελινέλης-Γρηγόρης Ευαγγελινέλης και Μαρία Χατζηπροκοπίου-Στέλλα Χατζηπροκοπίου (Μυτιλήνη, Καλοκαίρι 1993). (Φωτογραφία Μιχάλη Κορομηλά)

ΞΕΠΕΣΑ ΣΤΙΣ ΚΑΦΕΤΖΟΥΔΕΣ Πήρα γραμμή τις μάγισσες, βότανα να μου δώσουν κι α π ’ τις πληγές που μ ’ άνοιξες το σώμα να λυτρώσουν.

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ

Έ βαλ’ αράδα τα χαρτιά μιαν άξια χαρτορίχτρα, ίσως και βρει τι μου ’κανες, μικρή μου ξεμυαλίστρα.

Να ’ταν στο χρόνο μας αυτόν, Χ ριστέ, ν ’ αφουγκραστούμε δικό Σου θυροχτύπημα, του στοργικού χεριού Σου! Να πρωτομπείς στο σπίτι μας, σιμά Σου να βρεθούμε, να φέξει στα σκοτάδια μας το φως του αστεριού Σου.

Όμως αυτές δεν μπόρεσαν να βρουν τι μου ’χεις κάνει κι ήρθ’ η σειρά τηςκαφετζούς να ψάξει το φλιτζάνι.

Σαν ξελαμπίσει του τζακιού η φλόγα, να Σε δούμε γλυκόθωρο, την ευλογιά, Χριστέ μου, να μας δίνεις. Ευλογημένο του σοφρά τον άρτο να γευθούμε και των πεντακισχίλιων περίσσευμα ν ’ αφήνεις.

Μ όλις μου είδε τον καφέ, κούνησε το κεφάλι και μου ’πε πως με μάγεψαν μιας λυγερής τα κάλλη.

Για τους ξωμάχους των αγρών και τους εξοντωμένους, των πόλεων κι όλης της γης, το έρμο φτωχολόι, να ’ταν, Χριστέ, να σφούγγιζες τους καταματωμένους δείχτες, την ώρα ν ’ άρχιζες στου χρόνου το ρολόι!

Είδε δυο μάτια όμορφα επάνω μου ριχμένα να με παιδεύουν στη ζωή κι αλίμονο σ ’ εμένα.

ΜΑΡΙΑ ΑΓΙ ΑΣΩΤΟ Υ-ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ

ΤΑ ΛΙΟΥΤΡΙΒΙΑ Ούλα τώρα τα λιουτρίβια κρημνίστηκαν στου χουριό, τσ’ απ’ τα έξι που λ’τουργούσαν απουμείναν! τα δυο. Σάνι παίζαν γοι μπουρούνις, ξιβουγίζανι τα βνα, δεν υπάρχ’ κανέ πλια τώρα π9 τα λιουτρίβια τα προυτνά. Πιντακόσια μόδια αλέθαν κάθα μέρα συνιχώς τσι μπριλάντια λάδια τρέχαν τι9 τα λιουτρίβια πουταμός. Τώρα αλλάξανι τα χρόνια, λιγουστέψανι γοι ιλιές τσι μας μείνανι πλια τώρα γοι αναμνήσεις γοι παλιές. Σαν τα δω ιρειπουμένα τα λιουτρίβια στου χουριό μ’, μες σ ’ τσιφάλι μ’ άνου κάτου γένιτι πλια του μυαλό μ’. Καπουτέ ακμάζαν ούλα, λειτουργούσαν τσι τα έξ’, τώρα έχουνι πιθάνει τσι μπουρού πλια δε θα π α ίξ’. Πιρασμένα μιγαλεία διηγώντας τα θα λες τσι πιρνώντας π’ τα λιουτρίβια θα τα βλέπεις τσι θα κλαις. Ούλα ιρείπϊα γινήκαν τα λιουτρίβια της ακμής, που ξυπηριτούσαν κόσμου της παλιάς της ιπουχής. Αγιάσος, 22.9.1996

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ

ΪΙαιοι μου, λέει, μην προσπαθείς τα μάγια της να λύσεις, μπλεγμένος μες στα δίχτυα της με πόνο πια θα ζήσεις. Αγιάσος, 2.10.1996

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ

ΠΟΤΕ Ποτέ δεν υπηρέτησα τον εαυτό μου δούλος και τραγουδώντας πάω* σέβομαι τη ζωή των λουλουδιών το χώμα που πατάω. Ανόνειρος χωρίς σκοπό* χωρίς ελπίδας νόσο μόνο μια τρύπια χλαίνη και πάντοτε στην κόρη των ματιών μικρό το σύμπαν-μπαίνει! ΟΜΗΡΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ ΜΑΡΙΓΩ!

ΑΡΡΑΒΩΝΙΖΕΤΑΙ ίΐροη πρωί το πάει στα βουνοδρόμια το θηλυκό, το κατσικάκι της, το ... Μάνο! Στο κούτελό του έβαλε μια χάντρα γαλαμπή, να μην πεθάνει δεύτερη φορά στο σανατόριο... Ή τανε τότε κοπελούδα και μέσα σε φορέματα φαρδιά, που κρύβανε το ξύπνημα της νιότης, επέρασαν τα γόνιμα τα χρόνια... «Μαύρη γριά!.. Τρελή γριά!..» την πισωπαίρνουν τα χαμόπαιδα του δρόμου. Μα να που τώρα τον ανάστησε με ζο και κλείνοντας τα μάτια τα βαθιά της... από την άγρυπνη τη θύμηση, το βάνει στα πόδια της ανάμεσα γλυκά πικρογελώντας... Αρραβωνίζεται η δούλη του θεού Μαρία. Και σήμερα χαράματα, με πιότερη νεανική παραφορά, το λαμπερό λατρεύοντας κορμί του, παρέδωσε χαρούμενη το πνεύμα στο μυροβολο πρωτομέρι του Μ αΐου. Και μπεμπερίζει ο παρθένος εραστής...

ΤΑ ΜΑΤΙΑ Σ ’ ΣΝ ΑΓΙΑΑΑΑ Τ’ θάλασσα πλια παρέτ’σι τνα, τα πλοία τσι τ ’ αμπάρια, τσ ’ έλα στου σ πίτ’ μας γλήγουρα να τρως ζιστά τα πτάρια. Αμα δε θέλ’ς να ’ρτ’ς για καλά, τουλάχιστουν πάρ’ άδεια, τσι πτάρια σα δεν έχουμι, τρώμι τσι τα παξμάδια. Γιαπράτσια σίγουρα θα τρως μια φουρά τν ιβδουμάδα, άμα φρουντίγς τα πρόβατα, τα βόδια τσι τ ’ φουράδα. Έλα τσι σ ’ απουθμήσανι τ ’ αρνέλια τσι τα γίδια, τσ ’ άφσι του αρμυρό νιρό, τα μύδια τσι τα στρείδια. Μ εις, βλέπ’ς, δεν κάνουμι γ ι’ αυτό, για τ’ είμαστι χουριάτις, έλα σν Αγιάσου, μην αργείς, τσι θα χαρούν τσι γ ’ κάτις. Γιου νους σ ’ θα ’νι στα ζουντανά, τα μάτια σ ’ σν αγιλάδα, γιατί μας βλέπου στου Ααφνί ούλ’ μας απί τν αράδα. Μυτιλήνη, 21.4.1996

ΟΜΗΡΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ ΜΑΡΙΓΩΣ

ΜΑΡΙΑ ΠΑΤΣΕΑΗ-ΚΑΜΙΝΕΑΗ

ΠΙΑΣΑΣΙ ΤΣ ΤΑ ΝΙΒΡΙΚΑ ΓΙ ΑΓΙΟΥΣ ΡΑΦΑΗΑ Πήγα στουν Αγιου Ραφαήλ τσ ’ απόμνα ’κστατικός, στουλίδια φουρτουμένους ήνταν σαν αστακός. Τι να προυτουλουγιάξ’ κανές, τι να προυτουθαμάξ’, τρέμ’ του μυαλό σ ’ μες στου τσιφάλ’ σ ’ τσι φτο θέλ’ να πιτάξ’. Πι τ ’ πόρτα μόλις πρόβαλα, μι πιάσι μια τριμούλα τσι είπα, Αγιου μ’ Ραφαήλ, θάματα είνι ούλα. Α ξίζ’ του κόπου να π α γ α ίν’ κανές να τα λου γιά ζ’, να βλέπ’ τουν Αγιου Ραφαήλ τσι να τούνι θαμάζ’. Τι χέρια ήνταν, τι σουφοί τς ά γιοί που σταμπαρίσαν, μόλις τα είδα, τα μυαλά μ ’ πι τν ά λλ’ μιριά γύρισαν. Μ ιγάλ’ γη χά ρ ’ τσι τ ’ όνουμαντ είνι πλια ξακουσμένου, ας ή μ’ τσι γω καλουγριγιά κουντάντ να πα να μένου. Πέφτου του βράδ’ για να τσμηθώ τσ ’ ε μπουρώ α συχάσου, πουτές τουν Αγιου Ραφαήλ δε θα τούνι ξιχάσου. Ό ποιους δε πήγι π ρέπ ’ να πα, για να προυσνήσ’ τουν Αγιου, γη τρικυμία σ ’ θα τιλειώ σ’, πατείς πλια στου μουράγιου. Ξαναβαφτίγ’ς τουν ιαυτό σ ’, γίνισι χριστιανός, για σένα ’νι παράδσου τσι γη τσι ουρανός.

Φέρασί μας νιβρουλόγου, να δαμάσ’, λ έγ ’, του θηριό, ανυπόφουρ’ μας κατήντ’σι γη ζουγή μας στου χουριό. Κουντουρντίσαν μες σν Αγιάσου, γοι σουφέρδις ειδικά, τσι στου χέσ ’μου πλια παγαίνιν ούλ’ντουν μι τ ’ αγρουτικά. Κατιβάσιν, ανιβαίνιν, προυπαντός στα κιντρικά, τσι τς αθρώπ’ αράδα αράδα πιάσασί τς τα νιβρικά. Δήμαρχους ας π άρ’ τα μέτρα, ε ξέρου τι θα τουν πει, του ανέβα τσι κατέβα δίχους άλλου να κουπεί. Αγιάσος, 31.8.1996

Αγιάσος, 29.5.1987

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ

Ε, τέτοια ώρα πια τς κόφτιν! το πατρικό μου σ πίτι τα χρόνια εκείνα περ­ νούσαν ήρεμα και ευτυχισμένα. Στη μάνα μου ο Θεός χάρισε πέντε παιδάκια, τέσσερα αγόρια και ένα κ ορ ίτσ ι. Ο τελευτα ίος, ο Β ενιαμ ίν, ήμουνα εγώ, το κακορίζικο, όπως συνήθιζε να λέει η μάνα μου, γιατί, όταν ήμουνα ακόμη έξι μηνών, ήρθε στο σ π ίτι μας το μεγάλο κακό· αρρώ στησε βα ριά ο πατέρας μου και αφού πάλεψε σα θεριό με το χάρο, τελευταία νικήθηκε κ α ι α υτός κα ι υπέκυψε στο μοιραίο πριν την ώρα του. Και έμεινε η μάνα μου έρημη, σαν καλαμιά στον κάμπο, να τη χτυπάνε από πα ντού τα οργισμένα κύματα. Όμως δεν περιορίστηκε στα κλάματα και στα ξεμαλλιάσματα. Πήρε τη δύναμη από την πίστη μας και από την άπειρη αγάπη στα παιδιά της και ρίχτηκε στη δουλειά και πάντα ζούσε με το όραμα να δει τα παιδιά της καλοαναθρεμμένα, μεγαλωμένα, και να τα παραδώσει στην κοινωνία χρήσιμα και παραγωγικά μέλη της. Στον ύπνο της έβλεπε τον πατέρα μου, που πίστευε ακράδαντα ότι δε χάθηκε, αλλά ότι ζει στον άλλο κόσμο και ότι μια μέρα θα τον ανταμώσει, να τη συγχαίρει, να τη συμβουλεύει, και έπαιρνε μέσα της δύναμη και αντοχή στο δύσκολο έργο της. Και να, οι κόποι της δεν πήγαιναν χαμένοι. Σιγά σιγά άρχισε να καμαρώνει τα παιδάκια της μεγαλωμένα, να δουλεύ­ ουν πια, να βοηθούν το σπίτι και να τα βλέπει σωφρο­ νισμένα και αγαπητά στην κοινωνία. Σαν καθόμαστε έξι άτομα γύρω στο σοφρά, για

να φάμε, όλο και καμάρωνε* και όταν άνοιγαν πέντε στόματα να βάλουν μέσα το φαγητό, ήταν σαν να ’μπαινε στο δικό της και χόρταινε, μόλις καθότανε... Θα ήμουνα τότε περίπου έξι χρονών και είχαμε μαξουλοχρονιά. Τα λιοκτήματά μας γεμάτα ελιές. Κάθε μέρα, έβρεχε ξέβρεχε, εκεί, να μαζευτεί η σοδειά... Ή τα ν παραμονή της Π ρω τοχρονιάς. Αποβρα­ δίς ο μεγαλύτερος αδελφός μου, ο Μήτσος, ο εξαι­ ρετικός α υτός ά νθ ρ ω π ο ς, έβγαλε το σχέδιο. Να πάνε όλοι π α ρ α μ ο νιά τικ α σ τις ελιές και να μην καθίσει η μάνα μου να κάνει βασιλόπιτες και φοι­ νίκια... Μέρες τώ ρα τα γύρω σ πίτια αντηχούσαν α π ’ τα γουδιά, να τρίβουν τα μυρωδικά, κανέλες και μοσχοκάρυδα, και οι βρόντοι τους αντηχούσαν σ τ ’ α υ τιά μου σα μουσ ική. Π ρ ω ί π ρ ω ί, νύ χτα ακόμη, α π ’ την καμινάδα κατέβαιναν τα γρυλλίσματα των γουρουνιών που σφαζόντανε... Δε β α ριέσ α ι, έλεγε ο Μ ήτσος. Εγώ θα πά ρ ω έτοιμα γλυκίσματα να φάμε, μετά το φαγητό, το βράδυ της παραμονής, και σιγά σιγά κατάφερε τη μάνα μου. Εγώ, το πονηρόμουτρο, άκουγα, αλλά δε μιλούσα, δε μου έπρεπε λόγος, αλλά ποιος ξέρει πόσο υπέφερε η ψυχούλα μου γ ι’ αυτό. Πήγαν λοιπόν στις ελιές και όταν γύρισαν το βράδυ, ο Μήτσος αγόρασε ένα κουτί μελιτζανάκια γλυκό και δε θυμάμαι και τι άλλο και στρωθήκαμε την παραμονή για φαγητό... Το περιβάλλον ευχάριστο, αξέχαστο. Μια χαρού­ μενη οικογένεια. Ο μεγαλύτερος γιατρός, ο χρόνος, είχε γιατρέψει λίγο την πληγή του χαμένου πατέρα. Σαν τέλειωσε το φαγητό, στρώθηκαν γύρω τα γλυκά και όλοι χαρούμενοι -εκτός από μένα- πήραμε τα πιρούνια για να φάμε. Τίποτε δεν έμοιαζε πω ς θα ξεσπούσε μπόρα με φοβερές αστραπές και κεραυ-

Ο καλός φίλος και συνεργάτης Γιώργος Μουτζουρέλης, εκλεκτός καρνάβαλος-σατιρογράφος, που από νωρίς γνώρισε και αυτός την ορφάνια του πατέρα, ακου­ μπά στη βακτηρία του τα 82 του χρόνια... (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου. Αγορά Αγιάσου, Αύγουστος 1991)

Πέρασαν τα χρόνια... Ο μικρός εγώ μεγάλωσα, σπούδασα δάσκαλος και ανέλαβα μια μεγάλη απο­ στολή, τη διαπαιδαγώγηση της νεολαίας, η οποία πρέπει να γα λουχείτα ι με τα ιδανικά της πίστης μας, της αγάπης στην οικογένεια, στην πατρίδα... Δεν παρέλειπα λοιπόν τις μέρες αυτές να διη­ γούμ αι στους μαθητές μου το γεγονός αυτό και πάντα το δέχονταν με μεγάλη ευχαρίστηση. Τα έθιμά μα ς, π α ιδ ιά , το υ ς έλεγα, έχο υν μεγάλη α ξία . Στολίζουν τη ζωή μας και πρέπει να τα τηρούμε. Τα παιδιά, για να καταλάβουν πως ήρθε Πρωτοχρονιά και τ ’ Αϊ-Βασίλη, πρέπει να δουν τη μάνα τους ανα­ σκουμπωμένη να ζυμώνει, ν ’ ακούσουν τα γουδιά να τρίβουν και να βροντούν, να τα δώσει η μυρωδιά των μυρωδικών, να δουν την πίτα να μπαίνει στο φούρνο, να δουν το γονιό τους να την κόψει, να βάλει στα κομμάτια τα λεφτά, να βρει ο τυχερός το φλουρί ...να... να... Και τα λόγια μου καρφωθήκανε μέσα στο μυαλουδάκι τους και καρποφορήσανε. Και απευθυνόμενος τώρα πια στους μεγάλους τους συμβουλεύω να τηρούν τα ωραία έθιμά μας, που στολίζουν και δίνουν νόημα στη ζωή μας... Αγιάσος, 2.10.1996 Ο Α ϊ-Β ασίλης είνα ι η χαρά των παιδιών (Πρωτοχρονιά 1975, «Μινιόν»-Αθήνα)

νους. Κ ανείς δεν περίμενε πω ς τους κρουνούς τ ’ ουρανού θα άνοιγα εγώ, ο πιο μικρός, ο ανυπολόγι­ στος. Πριν ακόμη οι άλλοι βάλουν στο στόμα τους το πρώ το γλυκό, έθεσα κάτω το π ιρ ο ύ νι μου και είπα την επί χρόνια αξέχαστη φράση: «Ε, τέτοια ώρα πια τς κόφτιν!», εννοώντας τις βασιλόπιτες... Σαν κεραυνός έπεσε, λοιπόν, τούτη την ώρα η φράση μου αυτή μέσα στο σ πίτι. Έ πεσε μέσα στη χαρούμενη ατμόσφαιρα και βούιξε και τράνταξε την κάμαρη α π ’ άκρου εις άκρον και όλα τα πρόσωπα μαράθηκαν και πήραν την αντίθετη όψη στη στιγμή... Και η μάνα μου σαν πληγωμένη λύκαινα ρίχτηκε πάνω στο μεγαλύτερο αδελφό μου, που ήταν και ο πρωτερ­ γάτης της δουλειάς αυτής. «Δε σ’ τα ’λεγα, μωρέ, πως τα παιδιά την ώρα αυτή θέλουν βασιλόπιτα; Αύριο ελιές δεν έχει. Εγώ κάνω κουμάντο εδώ. Δε θα αφήσω εγώ τα παιδιά μακριά από το ωραίο αυτό πρωτοχρο­ νιάτικο έθιμο. Θα σηκωθείς πρω ί πρω ί να πάρεις αλεύρι, ζάχαρη, μυριυδικά!... Έτσι και έγινε: Έστω και λίγο καθυστερημένα, στο σπίτι μας βρόντηξε πάλι το γουδί. Και να βασιλόπιτες και να φοινίκια και πλατσέντες! Και εγώ όλο και ανακατευόμουνα στις δου­ λειές, πότε μποδίζοντας και πότε βοηθώντας. Πέρασαν χρόνια και χρόνια και η φράση μου αυτή δεν είχε ξεχαστεί. Κάθε λίγο τ ’ αδέλφια μου μου το ’λεγαν. «Ε, τέτοια ώρα πια τς κόφτιν!».

Τις χρονιάρες μέρες το γουδί δούλευε ασταμάτητα, γιατί τα μπαχαρικά δεν ήταν έτοιμα, ήθελαν τρίψιμο... Στη φωτογραφία η Στέλλα Αντωνίου ΣτυψιανούΔιαμαντοπούλου «επί το έργον»... (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου. Αούτσα, 15.4.1996)

«ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΚΤΗΜΑΤΙΩΝ ΑΓΙΑΣΣΟΥ» Ένα Σωματείο που ιδρύθηκε πριν από εβδομήντα χρόνια Ο ι κτηματίες (ελαιοπαραγωγοί) της Αγιάσου, με στόχο την υποστήριξη και προστασία των συμφερόντων τους, την προαγωγή της ελαιοπαραγωγής και τη ρύθμιση των μεταβαλλόμενων εργασιακών-οικονομικών σχέσεων, ίδρυσαν πριν από εβδομήντα χρόνια σωματείο με την επωνυμία «Σύνδεσμος Κτηματιών Αγιάσσου». Για το σωματείο αυτό δεν έχουμε στη διάθεσή μας επαρκή στοιχεία. Ο Στρατής Κολαξιζέλης απλώς το μνημονεύει: «Εκτός των συνεται­

ρισμών αυτών που απαλλοτρίωσαν αγροκτήματα, συνεστήθησαν και άλλοι διαφόρου φύσεως: ο σύνδεσμος κτηματιών, ο των οπω­ ροπαραγωγών, ο κτηνοτροφικός και ο ελαιουργικός, ο οποίος έκτι­ σε δικό του ελαιοτριβείον ηλεκτροκίνητον»1. Στη σ υνέχεια ανα δη μ ο σ ιεύ ο υμ ε το «Κ α τα σ τα τικό ν του Συνδέσμου Κτηματιών Αγιάσσου» (σχήμα 14,5x10,5, σσ. 2 (εσω­ τερικός τίτλος+λευκή)+21+1 (λευκή), χαρτί εξωφύλλου μοβ-ροζέ χρώ μ α τος), α ντίτυ π ο του ο π ο ίο υ είχε την καλοσύνη να μας παραχωρήσει ο εκλεκτός συνεργάτης μας Δημήτριος Καβαδάς, π ρ ο ε ρ χ ό μ ε ν ο α π ό το α ρ χ ε ίο το υ ιερ ο ψ ά λ τη π α τέρ α του Παναγιώτη Ιωάννου Καβαδά (1882-1957), ο οποίος υπήρξε ενερ­ γό μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου2. Αξίζει να σημειωθεί ότι το παραπάνω καταστατικό δε μνημονεύουν οι παλαιοί βιβλιογράφοι μας Γεώργιος Βαλέτας και Κίμων Μ. Μιχαηλίδης3.

1. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θρύλος και ιστορία της Α γιάσον της νήσον Λέσβον, τεύχος πέμπτον, Μυτιλήνη 1953, α. 440.

2. Βλ. εφ. «Αγιάσσος» 7 Ιουνίου 1931 (6), σ. 4 (Π. Καβαδάς γραμματεύς). Πβ. Γιάννη Χρ. Χατζηβασιλείου, Δημήτριος Χατζησπνρον, ο Λέσβιος λόγιος και ενεργέτης, Αθήνα 1994, σ. 23. Περ. «Αγιάσος» 44 (1988), σ. 19 (Διπλότνπον εισπράξεως Σννόέσμον Κτηματιών Λγιάσον/6.8.1953).

3. Γ. Βαλέτα, Α ιο λικ ή Β ιβ λιογρα φ ία 1566-1939, Αθήναι 1939. Κ.Μ. Μιχαηλιδη, Σνμβολή στην Αιολική Βιβλιογραφία, Αθήνα 1940.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Α Γ ΙΑ Σ Σ Ο Υ

Έ γκριτόν καί έπικυρωΰ'έν διά τής υπ' άρι&. 4 4 4 τής 19ης Μαρτίου 1 9 2 6 άποφάσεως τοϋ Δικαστηρίου τών έν Μ υτι­ λήνη Πρωτοδικών.

ΜΥ Τ Ι Λ Η Ν Η 1926

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΝ Α Γ Ι Α Σ Σ Ο Υ

ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΚΤΗΜΑΤΙΑΝ ΑΓΙΑΣΣΟΥ ,

ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΚΤΗΜΑΤΙΩΝ

ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΚΤΗΜΑΤΙΒΝ

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΝ

’

ΚΐΤΑΣΤΑΤΙΚΟΝ

ΚΕΦΑΛΑΙ9Ν Α'. Σύστασις καί σκοπός

·

· - ■; · / . / ; *

Έ γ κ ρ ιϋ 'ίν καί έπικυρω &έν διά τής ύπ* άρι&, 4 4 4 τής 1 9 ης Μ αρτίου 1 9 2 6 άποφάσεως τοϋ Δικαστηρίου τών έν Μ υ τ ι­ λήνη Π ρω τοδικώ ν .

ΜΥ Τ Ι Λ Η Ν Η 1926

Το εξώφυλλο του μικρού τεύχους που περιέχει το «Καταστατικόν του Συνδέσμου Κτηματιών Αγιάσσου»

"Αρβ^ον Ιον Συνίσταται έν *Αγ:άσσψ Σωματεΐον 6π£ τήν έπωνυμίαν « Σύνδεσμος Κτηματιών ' Αγιάσσου» έδρα τοϋ όποιου ίρίζετα: ή Κοι­ νότης Αγιάσσος. "ΑρΦρον 2ον Σκοπός τοϋ Συνδέσμου είναι : α) ή όποατήριξΐζ καί προστασία τών συμφε­ ρόντων τών έλα.οπαραγωγών κυρίως ώς καί τών λοιπών μελών του Συνδέσμου. β) ή προαγωγή τής έλαιοπαραγωγής. γ) ή έντός τοθ δικαίου καί τής λογικής άποκατάστασις οικονομικών σχέσεων μεταξύ έργατών καί κτηματιών άναλόγως τών έπερχομένων μεταβολών τοθ βίου.

’Ά ρ ϋ ρ ο ν 3 ο ν *0 σκοπός του Συνδέσμου ίπιζυγχάνεχαι α) Δια παντός νομίμου μέσου και 0:ί κα­ ταλλήλων παροι τ/) Κυβερνήσει ένεργειών. β) Δια τής διαρκοθς μερίμνης τοθ Συνδέ­ σμου Ιν συνεννοήσει μετίι τών λοιπών τής νήσου προς Ιςαστάλισιν συμφεροτέρων δρων της Ιςαγωγής τοθ Ι,λαίου και τών βιομηχα­ νικών αύ.ου προϊόντων. γ) Λια τής ιδρύσεως ή υποστηρίςεως δημοσιογραρικοθ δργάνου πρδς ύποστήριξιν τών συμφερόντων του Συνδέσμου. δ) Λια τής μερίμνη; πρδς σύστασήν Τα­ μείου ΙΙρονοίας έλαιοπαραγωγής. ε) Δ’Λ μετάχλήσεως γεωπόνων άκόμη δέ και ειδικών Ιλαιοκλαδευτών πρδς μόρφωσιν πρακτ ίκών το ιούτων. στ) ΔΑ καταλλήλων ενεργειών και υποδεί­ ξεων πρδς έμπέδωσιν τής Αγροτικής άσραλε'ας. ζ) ΔΓ Ινεργεί ας πρ^ς ίδρυσήν Ιλαιοχομι,κοϋ σταθμοϋ. ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β'. Μέλη ’Ά ρ ϋ ρ ο ν 4 ο ν Τα μέλη τοθ Συνδέσμου είσίν Ινεργά καί

— 3 —

Ιπίτιμα. α) Ενεργό. Ιγγράφοντα: ο! κτηματία: ών ή κτηματική περιουσία συνίσταται κυρίως ές έλαιοκτημάτων κατόπιν προφορικής α^ήσεως πρ}ς τδ Διοικητικήν Συμβούλιον του Συνδέ­ σμου. 2) Ε π ίτιμ α μέλη άνακηρύττοντα: υπό τής Γενικές Συνελεύσεως προτάσει του Διοικητικοΰ Συμβουλίου, οί παρασχόντες ίδιαζούσα; υπηρεσία; έν τή καθ’ ήμ£ς Κοινωνία η τφ Συνδέσμιυ. Είς ταΰτα δμως άπαγορεύετα; να μετέχωσιν είς τός συνελεύσεις ή είς οίανδήποτε συζήτησιν Ιπΐ ποινή άκυρότητος αύ:ών, *Αρϋρον δον Διαγράφονται τοϋ καταλόγου τών μελών όπό τής γενικής συνελεύσεως α) Οί καΒυστεροιίντες τήν έτησίαν αδεών συνδρομήν έπΐ Ιν έτος β) Οί άντιδρώντες καί άντιστρατευδμενοι εί; τας άπο*ράσε:ς καί τα συμφέροντα τοϋΛΣυνδέσμου καί τών μελών αύτοθ. γ) Οι έχοντες συμφέροντα άντίθετα πρδς τα τοθ Συνδέσμου. ’Ά ρ ϋ ρ ο ν θαν Μέλη έγγραψόμενα μεταγενεστέρω; δποχρεοθνται νό καταβάλωσι τήν έτησίαν συνδρο­ μήν του έτους καθ’ δ ένεγράφησαν.

Κ^ΦΑΑΑΙΟΝ Γ' Πόροι

κτΐ δαπ ίναι

"Αρϋρον 7 ον Ο: πόρο: τοθ Συνδέσμου ε!ναι τακτικοί κκί έκτακτο:. Τακτικοί π5ροι είναι, α) α! σύνδρο­ μα! τών μελών, β) τό έκ τής περιουσία; τοβ Συνδέσμου χρ ή μ α ::κ?)ς ή κτήμααικής τακτικά, εισοδήματα. Έ κτακτοι πόρο: είναι α! τυχόν δωρεά!, κληροδοσία:, κληρονομιά*., έρανοι καί παν άλλ^ έσοδον νομίμως περιερχόμενον εί; το Ταμεϊον τοθ Συνδέσμου. ’Ά ρ ϋ ρ ο ν 8 ο ν Ε έτηοία συνδρομή τών μελών καθορίζε­ ται και* έκτίμησιν τοϋ ΔιοικητικοΟ Συμβου­ λίου κάτα τήν έςής κλίμακα : α' κατηγορία μέχρι 13 μο δ ίων δρχ· & » 10 » » 20 » Ρ’. » » 25 50 » τ'· » 50 δ'. » άνω τών 50 * Τα άνωτέρω άναγραφόμενα ποσά τών έτησίων συνδρομών δύνανται νά αύςηθώσινή Ιλαττω&ώσι δι’ άποφάσεως τής Συνελεύσεως.

—

5

~

*Αρϋρον 9 ο ν Οι προσφέροντες υπέρ τοθ Συνδέσμου μέ­ χρι τοϋ ποσού τών 500 δρ. λογίζονται δωρηται άνω δέ τούτων εύεργέται. ’Άρϋ'ρον

1 0 ον

Αί δαπάνα: είναι τακτικαί καί έκτακτοι. Τακτικαί -είναι α) αί άπαραίτητοι δια τήν λει­ τουργίαν τοϋ Συνδέσμου (ένοίκιον καταστήμα­ τος, μισθοδοσία προσωπικοθ κτλ.) β) ή χαθορισθησομένη είσφορ<3τ όπέρ τοϋ Ταμείου τής Ενώσεως Συνδέσμου Κτηματιών Λέσβου. Έ κτακτοι δέ οί 6πό τών περιστάσευιν Iκάστοτε έπιβαλλόμεναι. Διά τε το; τακτικά; καί έκτακτους δαπάνα; μέχρι τοϋ ποσοϋ τών 500 δραχμών διατάσσει 6 Πρόεδρος μή όπερβαΐνον συνολικώς το ποσδν τών 1000 δρχ. έτησίως. 9Από 1001 δρχ. μέχρι 2000 άποφασίζει το Διοικητικόν Συμβούλιον. 9Από δρχ.

2001 καί άνω άποφασίζει τι Γενική Συνέλευσις. ’Ά ρ ϋ ρ ο ν 1 1 ον Ε διαχείρισις έκάστου έτους λήγει τήν 31ην Δεκεμβρίου. Τήν δευτέραν Κυριακήν τοθ *Ιανουαρίου έκάστου έτους τδ Διοικητικόν Συμβούλιον έν

γενική τών μελών συνελεόσει, λογοδοτεί δι'* τήν διοικητικήν καί ταμιευτικήν αύ;ο5 διαχείρισιν τοϋ παρελθόντος έτους. Μετά τήν λο­ γοδοσίαν έκλέ^εται τριμελή; έςελεγκτική έπιτροπή πρός έλεγχον αύπής ύποχρεωμένη να υποοάλη τήν έκθεσίν τη; έντός 15 ημερών το πολύ ήτις άναγινώσκεται τν γενική συνελεύσει συνερχομένη τήν Α' Κυριακήν τοδ Μαρίνου καθ' ήν έγκρίνεται δ άπολογισμός τ/)ς διαχειρίσεως.

"Αρϋρον

1 2 ον

"Οταν τό άποταμίευμα όπερδή τας δισχιλίας δραχμάς καταύίθε^αι έπ’ δνόματι τοθ Συνδέσμου είς τήν Εθνικήν Τράπεζαν τής Ελλάδος ή τή έγκρ'σει τοθ άρμοδ'ου Ύπουργείου είς άλλην Τράπεζαν. Τά κατατεθειμένα χρήματα άποσυρονται κατόπιν άποφάσεως τοθ αιοικητικοθ Συμβουλίου όριζούσης και το πρόσωπον δπερ θέλει άναλάβει ταϋτα. ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ Δ'.

Δ ιοίκηαις *Αοϋρον 1 3 ον Ό Σύνδεσμος διοικεΤται οπό έπταμελοθς £ιοικ. Συμβουλίου έκλεγομένου κατ’ έτος καί

’Ά ρϋρον 14ον Τό διοικητικόν Συμβούλιον μεριμν# α) Περί τών προμηθειών και τών διαφίρων άναγκών τοθ Συνδέσμου και τών μελών τών άναγραφομένων έν τώ παρόντι Καταστατική και ίδίως τών έν τοις άρθροις 2 και 3. β) "Ορίζει τήν κατηγορίαν εί; ήν θα Υπά­ γεται έκαττον μέλος διά τήν συνδρομήν. γ) Συντάσσει τον άπολΟγίσμόν τής’ έτησ.'α; αύ;οΟ διαχειρίσεως ώς και τ^ς διοική­ σεως του. δ) Καλεί τας έκτάκτους γενικάς συνελεύ­ σεις καί όρ.ζει τα συζητητέα θέμαια. ε) ’ίπαγρυπνει έπι τών εισπράξεων. σι:) Ό ρίζει τας άνω τών 1000 και μέχρι τών 20'Χ) δραχ. δαπάνα;. ζ) Ενασκεί άπαντα τα δικαιώματα καί καθήκοντα τής έκτάκτου καί τακτικής διοική­ σεως άτινα οιά του παρόντος Καταστατικοί δέν έπεφυλάχθησαν είς τήν συνέλευσήν. η) και τέλος έκτελεΐ πάσας τας έργασίας του Συνδέσμου.

’Ά ρϋρον 1 5 σν Ρίδικά καθήκοντα τοθ Προέδρου είναι : α) Να άντιπροσωπεύει τόν Σύνδεσμον έλ'ώ-

— 9 — άποτελθυμένου έξ ένός Προέδρου, ένός ’Ανιι*προέδρου, ένός Γραμμα;έως, ένός Ταμίου και τριών συμβουλών. *Η εκλογή ενεργεΐται. τήν πρώτην Κυρία ιήντοδ μηνός Μαρς ίου διά σχε­ τικής πλειοψηφίας, γίνεεαι δέ διά ψηφοδελ­ τίων είς ά άναγράφεται και τό άξίωμα ένός έκάστου οπό τήν Ιποπτε'αν ττυ Προέδρου και διμελοθς έφορευτικής Ιπιτροπής όριζομένης υπό τής συνελεύσεως. Είς τήν Ικλογήν λαμβάνουσι μέρος μόνα τά κάτα τήν συνέλευσιν πα­ ρόντα μέλη. Ε ν περιπτώσει ίσοψηιρ.'ας ένεργεΐται κλήρωσις 6 δέ κληρούμενος θεωρείται ώς έπιτυχών* Οί αποποιούμενοι τήν έκλογήν παραιτού­ μενοι ή άποβιοθντες, άντικαθίστανται υπό τών έπιλαχόντων κατά σειράν έπιτυχίας έφ* όσον συγκεντρώνθυσι τό 1)2 τών ψήφων &ς Ιλαβεν ό τελευοαΐος έπιτυχών. Τά μέλη τοθ Διοικητικοθ Συμβουλίου είναι μετακλητά καί προσωπικώς καί άλληλεγγύως ύπεύθυνα διά τήν έκπλήρωσιν τών όποχρεώσεων αυτών δσα άπορέουσιν έκ τοθ Καταστατικοί τών άποφάσεων τών γενικών συνελεύσεων καΐτών νόμων. Δεν εύθύνονται δμως δΓ άπόφασιν λαμβανομένην είς συνεδρίασιν καθ’ήν δεν παρίσταντο ή παρ:στάμενοι διεφώνησαν ή δέ διαφωνία των βεβάιοθται έκ τοθ πρακτικοθ του Συμβουλίου.

πιον δλων Ιν γένει την αρχών και δργανώσεων.

(3) Να συγκαλή και διευθύνη τάς συνε­ δριάσεις και συζητήσεις του -.ιοικητικου Συμ­ βουλίου και τών γενικών συνελεύσεων. γ) Να όπογράφη πάντα ιό έγγραφα και τα έντάλματα και ό) Νά έκτελή τάς λαμβανομένας 'άποφάσεις Τόν Ποόεδρον άπόντα η κωλυόμενον άνάπληροΐ ό Αντιπρόεδρος ναι τοϋτον το πρε­ σβυτέραν τών μελών τοθ Διοικ. Συμβουλίου πλην τοθ Ταμίου.

’Άρϋρον 1 0 σν Είδικά καθήκοντα τοϋ Γραμματέως ε7.ναι α) Να φυλάττη το άρ/ειον, τήν σφραγίδα και τήν σημαίαν β) Νά διεςαγάγη άπασαν τήν γραφικήν υπηρεσίαν γ) Να συνυπογράφη μετά του Προέδρου τα έγγρα ρα και τά έντάλματα. Τον γραμματέα άπόντα η κωλυόμενον άναπληροΐ είς τών συμ­ βούλων. Τό Διοικητικόν Συμβούλιον δικαιοθται να προσλάβη και έμμισθον είδικόν Γραμματέα όπότε ούτος άναπληροΐ άπαντα τά άνωτέρω καθήκοντα πλήν το τής όπογραφής τών έγγρά-

—

φων και ένταλμάτων ώς και ίσα άλλα του ήΐελον ίνατεθή. ’Ά ρ ϋ ρ ο ν 1 7 ον Είοικά καθήκοντα τοϋ Ταιίου είναι: α) Να $ίαπράττη διά διπλοτύπων αποδεί­ ξεων τά έσοδα. β) Να πληρώνη τά έςοδα έπΐ τή βάσει εξοφλητικών αποδείξεων και ένταλμάτων υπο­ γεγραμμένων οπό τοϋ Προέδρου και του Γραμ­ ματέως. γ) Να κρατή τά άπαιτούμενα λογιστικά βιβλία. Τόν Ταμίαν άπ'ντα ή κωλυόμενον άναπληρο* είς τών συμβούλων. ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ Ε'. Εκλογείς, έκλέξιμοι ’Ά ρ ϋ ρ ο ν 1 8 ο ν Δικαίωμα έκλογέως έχουσι τά ένεργχ μέλη δσα έςεπλήρωσαν τάς πρός τόν Σύνδεσμον υ­ ποχρεώσεις των. ΤΙ διάταξις αυτή δέν έφαρμόζεται κάτα τήν πρώτην έκλογήν. *Αρϋρον 1 9 ον Ίιά νά άποκτήσωσι τό δικαίωμα τοθ έκλεξ.'μου τά ενεργά μέλη δέον

12

—

νΑρϋρον 2 Ιον Τών συνεδριάσεων προεδρεύει ό Πρόεδρος έν απουσία δέ ή κωλύματι και τούτου τό πρεσβύτερον τών μελών τοθ Διοικητ/κοϋ Συμ­ βουλίου. ΑΕ αποφάσεις λαμόάνονται κατά πλειο­ νοψηφίαν τών παρόντων μελών. Ε ν ίσοψηφία δέ υπερισχύει ή ψήφος όπερ ής τάσσεται ό Πρόεδρο;. ’Ά ρ ϋ ρ ο ν

2 2 ον

Αί αποφάσεις τοθ Διοικητικού Συμβουλίου καταχωροϋνται εν τώ βιβλίω πρακτικών ύπό του Γραμματέως ή τοϋ είδικοθ τοιούτου. Υ ­ πογράφονται δέ ύπό τών παρόντων κατά τήν συνεδρίασιν μελών. Εφεσιβάλλονται έντός 10 ημερών ενώπιον τής Γενικής Συνελεύσεως. Μέλος του Λιοικ. Συμβουλίου μή λαοόν μέρος είς τρεις συνεχείς τακτικάς συνεδριάσεις άδικαιολογήτως έκπίπτει τοϋ άςιώματός του. ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ Ζ' ΓενικάI Συνελεύσεις τών μτλών ’Ά ρ ϋ ρ ο ν 2 3 ο ν Αί γενικά! συνελεύσεις διαιρούνται είς τα ιτικάςκαι έκτακτους. Τακτικαί συνελεύσεις

— Π ­

— 13 -

α) Νά έχουσι έκπληρώση τάς πρός τόν Σέ\δεσμον υποχρεώσεις των. β) Να έχουσι συμπληρώση έτος τουλάχι­ στον ώς τακτικά μέλη πλήν έάν ό άπό της συστάσεώς χρόνος εΆαι βραχύτερος του ώς άνω διαστήματος δπότε ό έήλεγόμενος πρέπει να είναι μέλος άπό τής συστάσεώς του Συν­ δέσμου. γ) Νά είναι πολιται ν λλη νες ο) Νά έχωσι συμπληρώση το 21 ον έτος τής ήλικίας των ε) Νά άσκώσι τά πολιτικά αυτών δικαιώμα:α.

συγκροτοθνται δΐς τοΰ έτους ώς άκολούΒιος. α) Τήν δευτέραν Κυριακήν του Ιανουά­ ριο ι έκάστου έτους καθ’ ήν λογοδοτεί το _ιοικγτικόν συμβο.λιον και έκλέγεται έςελεγκτική έπιτροπή πρός έλεγχον τγς διαχειρίσεαις και τής διοικήσεως καί β) τήν πρώτην Κυ­ ριακήν τοΰ Μαρτίου έκάστου έτους καθ’ ήν άναγινώσκεται ή κατά το προη.ο,μενον εδάφιον έκθεσις τών έλεγκτών έγκρ.νεται ό άπολογισμός και έκλέγεται νέον «ιοικητικόν Συμβουλιον. "Εκτακτοι συνελεύσεις συγκροτούνται δσά­ κις κρίνει τούτο ά\αγκαιον το διοικητικόν Συμόούλιον ή το ζητήσωσι έγγράφως το 1)20 ^ών έκπληρωσάντων τάς υποχρεώσεις των μελών άτινα όρίζουσι και τά συζητητέα θέ­ ματα. Ε ν τή τελευταία ταύτη περιπτώσει ή συνέλευσις καλείται τό πολύ έναος 5 ήμερων.

ΚΕΦΑΛΉ ΙΟΝ ΣΤ'. ΣχνεδρΙαοις Διοικητικού Συμβουλίου ’Ά ρ ϋ ρ ο ν

20όν

Αι συνεδριάσεις το Ο Διοικητικού Συμβου­ λίου είσι τακτικαί καί έκτακτοι. Τό Διοικη­ τικόν Συμβούλιον συνέρχεται είς τακτικήν συνεδρίασιν τήν πρώτην Κυριακήν έκάστου μη­ νός είς έκτακτον δέ δσάκις >κληθή δπό του Προέδρου ή δπό δΐο μελών αύτοΰ θεωρείται τϊ έν άπαρτία άν παρίστανται 4 έκ τών μελών του.

’Ά ρ ϋ ρ ο ν 2 4 ο ν Αι γενικά! συνελεύσεις καλούνται διάπροσκλήσεως του Προέδρου τοιχοκολουμένης είς τά δημοσιώτερα μέρη τής Κοινότητος. Δέον νά καθορίζη σαρώς α) Τόν τόπον, τήν ήμέραν και τήν ώραν τής συνελεύσεως β) Τά συζητητέα θέματα

γ) "Αν τη καθούμενη σϋνέλευσις είναι πρώ­ τη, δεύτερα, τρίτη καί τόν δΓ Απαρτίαν απαι­ τούμενα) ν αριθμόν μελών. Προσθήκη νέων θεμάτων πρός στζητησιν δεν Επιτρέπεται νά γίνη είς τάς προσκλήσεις διά δευιέραν η τρίτην συνέλεισιν. "Αρϋρον 2 5 ον Αι άποφάσεις τών συνελεύσεων λαμβάνονται κατά πλειοψηφίάν τοϋ ήμίσεος πλέον ένός τών παρόντων και είναι άκυροι αν ή συνέλευσις δέν ε / ε απαρτίαν ήτις όρ'ζεται ώς

ρ ιδίων καί καλπών εΐτε διά ψηφοδελτίων, *Α­ πόφασ',; διά μυττικής ψηφοφορία; λαμβανομένη ε'ναι άκυρος έάν παρέστησαν κα:ά τήν ψηφοφορίαν πρόσωπα μή όντα συνάμα ενεργά μέλη του Συνδέσμου. "Αρϋρον 2 8 ο ν Μέλη μή έχοντα συμπεπληρωμένον τι 18ον έτος τής ηλικία: αυτών δέν Εχουσι ψγφον είς τας άποράσεις τών γενικών συνελεύσεων δσαι λαμβάνοντα: διά μυστικής ψηφοφορίας μετέχουν δμως τών αρχαιρεσιών. ’Ά ο ϋ ρ ο ν

έξΐ;:

α) Κατά τήν πρώτην συνέλευσιν πρέπει νά είναι παρόντες το 1)2 τουλάχιστον τοϋ δλου άριθμοθ τών τακτικών μελών τών έχόντων δικαίωμα ψήφου. β) Μή γενομένης άπαρτίάς είς τήν πρώτην συνέλευσιν καλείται νέα τοιαύτη με τα αυτά απολύτως ίέματα μετά παρέλευσιν τριών τό όλιγώτερον και Εντ:ς δέκα το πολύ ημερών άπό τής πρώτη;. Κατά τήν οευτέραν ταύτην συνέλευσιν πρέπει νά είναι παρόντες το 1)3 τουλάχιστον του δλου άριθμοϋ τών έχόντων ψήφου μελών

,Τζντ'ς 15 ημερών άπό τ )ς συνελεύσ£ως δύναται να προτδληθή το κύρος τών άπθφασεων αύ:ής επί παράδωσε: διατάξεων του Καταττατικ,οΰ ή τών σχετικών νόμων και Β. Δ^* ταγμάτων δι’ αί^σεω ς ενώπιον τοϋ Γζρηνοοικ>υ. Ε αΤτησις αυτή υποοάλλεται ύπό μελών άποτελούντων το 1)20 τουλάχιστον του δλου αριθμού τών εγγεγραμμένων μελών είναι δε απαράδεκτος αν ο: αίτοΰντες δέν Εχιοσι Εκ­ πληρώσει τάς πρ',ς τόν Σύνδεσμον υποχρεώ­ σεις των. άτυόφατις τοϋ Κίρηνοοίκου έκκαλεΤται Ενώπιον τοθ Προέδρου τών Πρωτοδικών έντός

~

— 15 — τακτικών. γ) \0άν δέν ^θελε έύρεθή Εν απαρτία και ή δεύτερα α Γτη συνέλευσις καλέ..αι τρίτη ένττς όκτώ τό πολύ ημερών και ( εωρεϊται Εν απαρτία" όσαδηποτε μέλη παρακώσι. Προκειμένου περί οιαλυσευις του Συνδέσμου ή τροποποιήσεως τοϋ Καταστα.κοϋ αύϋοϋ ή άπόφασις )αμβά\εται διά πλειονοψηφίας· τών τριών τετάρτων τών παρόντων με\ών ήτις συγκαλεΐται είδικώς πρ:ς τόν σκοπ ν το5τον και άπαρτίζεται άπό τό ήμισυ τουλάχιστον τών έχόντων ψήφον μελών. ’Ά ρ ϋ ρ ο ν 2 6 ον 1ΐ2σα ψηφοφορία εν γενική συνελεύσει άφορώσα άρχαιρεσ.ας, ζητήματα Εμπιστοσύνης πρός τήν ^ιοίκησιν έγκρισιν λογοδοσίας και προσωπικά εν γέ/ει ζητήματα είναι άκυρος αν δέν είναι μυστική πασα δ’ Επι άλλων θε μάτων ψηφοφορία γίνεται, δΓ άναστάσεως ή δΓ δνομαστικής κλήσεως όμδέποτε δμως διά βοής. Άπόφασις συνελεύσεις τότε δύναται μόνον νά συζητηθή Εκ νέού έάν ζητήσωσι τούτο τά 8)10 τών μελών Εντός τριμήνου άπό τής λήψεως τής πρώτης άποφάσεως. ’Ά ρ ϋρ ο ν 2 Ί ον Μυστική ψηφοφορία γίνεται εΐτε διά'σφαι-

29ον

17 —

δέκα ήμερων. *'Αρϋρον 3 0 ό ν •Είς τας γενικάς συνελεύσεις λαμβάνουσι μέρος τά Ενεργά μέλη τοϋ Συνδέσμου καίμετέχουσι τών ψηφοφοριών, Εί; τάς αρχαιρε­ σίας δμως μετέχουσι οί έκπληρώσαντες τάς υποχρεώσεις των πρός τόν Σύνδεσμον κάτα το άρθρον 20όν. ’Απουσιάζον μέλο; δέν δυνατάι νά Ενάσκηση νά δικαιώματά του εν τή συνελεύσει* ’Ά ρ ϋ ρ ο ν 3 Τον Τών γενικ,ών συνελεύσεων προεδρεύει ό Πρόεδρος ή άπόντος ή κωλυόμενου ό ’Αντΐγπρόεδρος και τούτου άπόντος η κωλυόμενου το πρεσβυτέραν τών μελών τοϋ Διόικ. Συμβου­ λίου. Χρέη δέ γραμματέως Εκτελεί ό ειδικός τοιουιος η άλλο μέλος όριζόμενον ύπό τοθ Προέδρου. Αρϋρον 3 2 ον Τ Ι Γενική Συνέλευσις α) Εκλέγει τα μέλη τοϋ Διοικ. Συμβου­ λίου και τής Εξελεγκτικής Επιτροπής β) άπαλλάσσέΓ ταύτα τών καθηκόντων αυ­ τών;

γ) Τροποποιεί καί συμπληρώνει τό Κατα­ στατικόν . ο) Αποφασίζει Επί 8λων τών παραπόνων ■κάτα του Διοικ. Συμβουλίου καί τής Εξελεγ­ κτικής Επιτροπής.- "Αποφασίζει Επί τών Εφε­ σιβαλλόμενων αυτή άποφάσεων τοθ Διοικ. Συμβουλίου. στ) Ε γ κ ρ ίνει τόν άπολογισμόν τής διαχειρίσεως τοϋ Διοικ. Συμβουλίου έκάστου Ετους.

η) *Αποφασίζει τέλος Επί παντός ματος άφορώντος τον Σύνδεσμον.

ζητή­

ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ Η'. 'ΊΞνωσις Συνδέσμων Κτηματιών Δέοβου Α ρ ϋ ρ ο ν 3 3 ον 'Ο Σύνδεσμος διατηρών τήν οικονομικήν και διοικητικήν αύτοθ αυτονομίαν θ’ άποτελέση μετά τών λοιπών Συνδέσμων τής νήσου τήν Ένωσιν Συνδέσμων Κτηματιών Αέσβου διά τήν Επιδίωξιν τών κοινών συμφερόντων αυτών. "Αρϋρον 3 4 ο ν Ε "Ενωσις αύτη δέον ν’ άποφασισθή δπό τγς Γεν. Συνελεύσεως προτάσει τοθ Διοικητ. Συμβουλίου είς τήν συσταθησομένην Ένωσιν

πόν αδιοθ ζητήματα. Ρητώς δέ άπαγορειεται ή άνάμιξις αύτοθ είς πολιτινάς και κομματικάς διαμάχας. "Αρϋρον 3 8 ον ΙΙ&σα περ'πτωσις μή προβλεπομένη ύπό τοϋ παρόντος καταστατιχοθ κανονίζεται δπό τής Γεν. συνελεύσεως. "Αρϋρον 3 9 ον Γ0 Σύνδεσμος Εχει σφραγίδα φέρουσαν πέρις τα έςής : «Σύνδεσμος Κτηματιών Α ­ γιάσσου» και είς τό μέσον κλάδον Ελαίας καί το Ετος 19^6. Εορτάζει τήν 20ήν Ιουλίου, εορτήν το Ο Προφήτου “Ηλίου. "Αρϋρον 4 0 ό ν Τό παρόν καταστατικόν σ^εζητήθη και ΕψηφίσΟη Εν γενική τών μελών συνελεύσει γενομένην τήν 21ην Φεβρουαρίου 1928 καί και ίέλει έπογραφή υπό τών κκτωτέρω μελών της προσωρινής Επιτροπής. * Π Προσωρινή Ε π ιτρ οπ ή ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ ΧΑΤΖΗΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΜΙΧ. Ε. ΛΙΒΑΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΘΕΟΦΡΑΣΤΟΥ

— 19 — —

ταύτην εφαρμόζονται αί διατάξει; τών άρθροιν 30 και 31 του άπό 15 Μα.'ου Γυ20 Β. ^ια 4 τάγματος περί Σωματείων. ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ Θ' Διάλυσις "Αρϋρον 3 5 ο ν Ή διάλυσις του Συνδέσμου επέρχεται 3ταν δέν υπάρχει ό νόμιμος άριθμ;ς τών μελών η όταν Ενεκα οί/ΐονομικών λόγων καταστή α­ δύνατος ή συντήρησις αύτου. "Αρϋρον 3 6 ον Τ πό τής λαοούσης τήν άπόφατιν τής διαλέσεως συνελεύσεως Εκλέγεται τριμελής Εξελεκτική Επιτροπή π ρ 5ς ΕκκαΟάρισιν τής πε­ ριουσίας του Συνδέσμου. . Ε Εκκαθαρισίησομένη περιουσία περιέρ­ χεται είς τήν Κοινότητα *Αγιάσσου διατεθει­ μένη διά κοινοφελε’ς σκοπούς. ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ Γ Τελικοί ^διατάξε :ς "Αρϋρον 3 7 ον Απαγορεύεται άπολύτως είς τόν Σύνδεσμον ή άνάμιςις αύτοθ είς άλλότρια πρός τόν σκο-

21

—

Τό Διοικ. Συμβούλιον του Συνδέσμου κ ;ημ ιτιών Α γιάσσου Ή Πρόεδρος ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΔΕΜΙΡΓΚΕΛΗΣ 'Ο Αντιπρόεδρος ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΤΖΑΝΝΕΤΗΣ Ό Γραμματεύς ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ Π. ΧΑΤΖΗΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ Ό Ταμίας ΑΝ ΤΩΝ ΙΟΣ X Α ΤΖΗΒΜΜΑΝΟ ΥΗΛ Οί Σύμβουλοι Π Α Ν Ο Σ I. Σ Π Υ Ρ Ξ Α Π Σ Λ ΕΩ Ν ΙΔΑ Σ Χ Α Τ Ζ ΙΙΚ Ω Σ Τ Α Ν Τ ΙΙΣ ΓΕΩ ΡΓ ΙΟ Σ Μ Ο Υ Α Α Δ Ο Υ Α Α Σ

ΕΧΟΥΜΙ «ΟΥΡΟΥΛΑ»...

ΤΟΥ Κ Α ΡΠ Ο Υ Ζ’ Τ ’ ΓΙΑΤΡΟΥ Γ ια τ ρ ό ς Σ τρ ά τ’ς Χ α τζη π ρ ο υκ ό π ’ς κάντντου στου καφινέ τ ’ Γ ιάνν’ τ ’ Ν ταγέλ’, τ ’ Κατσαμπού, τ σ ’ ίπ ν ι το υ κ α φ ιδ έ λ ιν τ . Π α σν ώ ρ α π έ ρ α σ ι Σπύρους Καμάτσους, γι Νταγούτ’ς, που πλει βότα­ να τσι σαν τιρ ιά σ ’ κά ν’ τσι χουσμέτια, θιλήματα.

- Γεια σου, γιατρέ!

- Καλώς τουν!.. Α, συ ’σι, ε Σπύρου, έλα τσι σι θέλου. Κόντιψα α μη σι γνουρίσου, γιατί ε καλουβλέπου. Θέλου α μ ’ κ ά ν ’ς μια χ ά ρ ’, α π ά ρ ’ς ένα καρπούζ’ τσ ’ α του πας στου σ π ίτ’.

- Ό ,τ’ θέλ’ γιατρός! Τι γ ια τρ ό ς όμους καθυσ τέργι να τ ’ πει απού που θα του π ά ρ ’ τσι Σπύρους, που παραστόλιαζι κάμπουσ’ ώρα, χάσι τν απουμουνήντ τσι ρώ τ’σι: - Ε γιατρέ, α π ’ τ ’ Λίμνου* θα του πάρου; - Ό χ ’, μωρέ, α π ’ τν Αγουρά, α π ’ του μανάβ’...

- Είπα δα τσι γω! * Λίμνος. Εύφορη μικρή πεδιάδα της Αγιάσου.

ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

Α Π ’ ΤΟΥ ΜΙΞΙΚΟ ΕΙΣΙ; Τ ο υ Ν’κόλ’ μιτάσιρνι τν ακκλησιά τσι για πουργό ν τ, δηλαδή βουγηθό, είχ ι του Μ πά νου τουν Α ρβανίτ’.Αφού σ ’κώσαν τα τσιραμίδια, Μ πάνους αρχίν’σι να τα φρουκαλιεί. Συνέχεια όμως φτιρνίζντου, γιατί ήνταν φουρτουμένους σ’νάχ’, τσι γη μύτηντ έτριχι σα τσισμιδέλ’. Ό ,τ’ έκανι ξιμυξίζντου, μι απουτέλισμα να γ ιμ ίσ ’ μύξις τς τσ ιρ α μ ίδις. Του Ν’κόλ’, κάθα φουρά που έπιανι τσιραμίδα, αλείβντου μύξις. Εν άντιξι, γύρ’σι κατσμένα στου Μπάνου τσι τ ’ είπι: Τίντα ’νι, ρε, α π ’ του είσι! Αθήνα, 25.10.1996

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ

Π ρ ιν απί χρόνια Βασίλ’ς Χ ατζηπαναγιώ τ’ς, γι Σ κ α ντα λιά ρ ’ς, κατέβ’τσι σ ’ Μ υτιλήν’ να ξιγυριφ τεί σ ’ γ ια τ ρ ο ί τ ’ ΙΚΑ. Γιο ’να ς το υ ν π ά σ ιρ ν ι στουν άλλουν, τουν ξιθϊώ σαν τουν άθριπου. Στου τέλους ένας τ ’ είπι π ς π ρ έπ ’ να τουν δει τσ ’ ένας ουτουρινουλαρυγγουλόγους. Φ αίνιτι πς μακαρίτ’ς είχι ξούρ’ τσι σν ακγήντ...

- Ιντά ξ’, γιατρέ, θα τ ’ κάνου τσι το ύ τ’ τν ιξέτασ’, αλλά σν Αγιάσου.

- Πώς θα την κάνετε στο χωριό, αφού δεν υπάρ­ χει εκεί ωτορινολαρυγγολόγος; -Τι λέγ’ς, γιατρέ, γη Αγιάσου έχ’ του καλύτιρου γιατρό, σι φτον πάγινα α π ’ τα μκράτα μ ’!

- Π οιος είναι αυτός ο γιατρός και που έχει το · ιατρείο του; Πώς είναι δυνατόν να μην τον ξέρω εγώ; - Μ εις, γ ια τ ρ έ , γ ο ι Α γ ια σ ώ τ ις , έχ ο υ μ ι «ουρουλά» το υ ν Α γιου Σ π υ ρ ίδ ο υ ν α , μ ιγ ά λ ’ γη χάρηντ, τσι του για τρείουντ το ’χ ’ όξου α π ’ του χ ο υ ρ ιό , λίγου π ιο π ό ν ο υ α π ’ του τσ ισ μ ιδ έλ ’ τ ’ Λ ιουγραμμέν’! Αμάν αρρουστήσουμι, παγαίνουμι σι φτον, σναλ’βγόμαστι, τ ’λίγουμι τ ’ αφτιά μας μι λαγουπρουβιά τσι γινόμαστι φιλούρ’. ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΦΑ ΤΑ, ΑΦΙΝΤΙΚΟ... Π ρ ο τ ο ύ γίνουνε υπόνομοι στο Μ αυριγιώτη, ο κόσμος είχε λά κκους για τ ’ απόβλητα κ α ι τους άδειαζε κατά διαστήματα. Κ άποτε ο Δημητρός ο Π α πά νη ς, ο Μ πουγδή ς, φ ώ ναξε το Δ ημητρό τ ’ Μπάτα, να του αδειάσει το βόθρο. Συμφώνησαν η πληρωμή να γίνει με βάση τους ντενεκέδες που θα έβγαζε ο βοθροκαθαριστής... Τότες, βλέπετε, δεν υπή ρχα ν μηχανές κα ι βυτιοφ όρ α και η δουλειά γινότα ν με τα χέρια και με τους κουβάδες. Ό ταν μεσημέριασε και η δουλειά είχε τελειώσει, ο εργά­ της ζητούσε να πληρωθεί για τους 150 ντενεκέδες, που έλεγε πω ς έβγαλε. Ο Παπάνης όμως έλεγε πω ς οι ντενεκέδες δεν ήταν τόσοι, αλλά κατά δυο λιγότεροι. Δυο α πά νω ο ένας, δυο κά τω ο ά λλος, ο καβγάς φούντωσε... Στο τέλος, μπροστά στην επι­ μονή του «εργοδότη», υποχώρησε ο «εργολήπτης», λέγοντάς: Καλά, α φ ιντικό, αφού θ έλ ’ς α μ ’ φας δυο ντινικέδις σκατά, σ’ τα χαρίζου, φα τα... Αδΐοπα, 16.6.1995

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΠΑΠΟΡΦΥΡΙΟΥ (ΤΣΙΡΟΣ)

ΒΙΒΛΙΟ-ΚΡΙΤΙΚΗ Π

α ρ ο υ σ ία

«Οι Γατελούζοι της Λέσβου» Πρακτικά Συνεδρίου Αθήνα 1996. Σχ. 24x17, σα. 438+2

:Ο Γ ι ά ν ν η ς Χ α τ ζ η β

γραφία της Μ υτιλήνης στα τελευταία χρόνια των Γκατελούζων. 4. Ηεοΐοτ \νί11ίαιη$, ΤΙιε Οα$ύε ο/' Οαΐΐε1υ5ΐ αΐ Μ γΐίΐεη ε. 5. Α ικατερίνης Α σδρ Γ α τελούζοι Α ίν ο υ, Σ αμοθράκης και Ίμβρου από τις επιγραφ ές (μετάφραση ανακοίνωσης που έγινε στα γα λ λ ικ ά ). 6. Ν ικ ολά ου Σ. Κ ρ ουσ ουλούδη , Σ χέσεις το υ Λ α τίν ο υ α ρ χιεπ ισ κ ό π ο υ Μ υτιλή νη ς Α εο ν ά ρ δ ο υ με τη Χ ίο . 7. Ανδρέα Μ αζαράκη, Το Μ ε λ α ν ο ύ δ ι. 8. Ιω ά ν ν ο υ Κ. Μ ο υ τζο ύ ρ η , Ο Κ α θ ο λ ικ ισ μ ό ς και η Ο ρθ ο δο ξία σ τη Λ έσ β ο ε π ί Γατελούζων. 9. Κώστα Γ. Μίσσιου, Οι Γατελούζοι τη ς Λ έ σ β ο υ σ τα λ ε σ β ια κ ά έ ν τ υ π α . 10. Γ ιάννη Χ α τζη β α σ ιλείου, Η επ ίδ ρ α σ η τη ς ιτα λ ικ ή ς σ τα λεσβιακά κατά τους υστεροβυζαντινούς και κατά το υς νεότερους χρόνους. 11. Σ. Κωφόπουλου-Α . Μαζαράκη, Οι Γατελούζοι: Γενεαλογικές και νομι­ σματικές αναθεωρήσεις (στα ελληνικά και στα ιτα­ λικά). 12. ΑΙΓοηχο Αχδίηΐ, Τα άίίε$α ξ ε π ο ν ε ε ε άεί ΟαπίΙιι$ίο Ια άϊ ΟοΞίαπΐίποροΙί. 13. Οσο Ρίχΐ&πηο, ΟαΐΐϊΙυΠο 5ί§ηοη πεΙΓ Ε§εο (1355-1462). Βαΐΐεΐΐο, Ν οίε ε άοευτηεηΐί $ιιΙΙ' άϊ αΐ ΐειτιρο ά ε ί Ο α ί ί ϊ ΐ υ ε ϊ ο . 15. Ε ηποο Βα$δο, ε ρ ίτα ΐεπ α πεΙ Μ εά ίΐεττα π εο τπεάίεναΐε: άί Ο ίυΐϊα πο Ο α ΐΐίΙυςίο. 16. Οί υχΐ ί ηα Ο ΐξία ίί, εοτπτπετείο άεΐΐ’ αΙΙυτπε πει άεί πεΙ χ ν $εεοΙο. Ευχής έργο θα ήταν ο τόμος των Πρακτικών να συμπεριελάμβανε όλες τις ανακοινώσεις και οι ξενό­ γλωσσες να μεταφράζονταν στα ελληνικά, για χρήση και αξιοποίηση όχι μόνο από ειδικούς ερευνητές, αλλά και από άλλους φιλίστορες αναγνώστες.

Μ ε αρκετή καθυστέρηση εκδόθηκαν και κυκλο­ φόρησαν τα Πρακτικά του Συνεδρίου με θέμα «Οι ΛΑΒΑΜΕ Γατελούζοι της Λέσβον», το οποίο πραγματοποιή­ θηκε στη Μυτιλήνη από 9-11 Σεπτεμβρίου 1994. Ο • Δημήτρη Μ υ τιλ η να ίο υ , Α π ό σ τ α γ μ α π ο ίη σ η ς, τόμος που εκδόθηκε με τη βοήθεια του Υπουργείου Αθήνα 1996, Σχ. 23,5x17, σσ. 48. Π ο λ ιτισ μ ο ύ , του Υ π ο υ ρ γ είο υ Α ιγ α ίο υ κ α ι της • Ερμολάου Προκοπίου Λινάρδου, μετεκπαιδευθέ«Εταιρείας Μελετών Ανατολικού Αιγαίου», και με ντος δασκάλου-θεολόγου - Σχολικού Συμβούλου την επιμέλεια του Ανδρέα Μαζαράκη, περιλαμβά­ Π.Ε., Ο Ά γιο ς Ερμόλαος, Το μαρτύριό του, η θέση νει τις παρακάτω ανακοινώσεις-εργασίες, οι οποί­ το υ στη λ α τρ ε υ τικ ή ζωή της εκ κλη σ ία ς και σ το ν ες παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και φ ω τί­ Π α λα ιό κη π ο της Λ έσ β ο υ ειδικ ό τερ α . Έ κδοση I. ζουν πτυχές της υστεροβυζαντινής κυρίω ς ιστο­ Ναού Α γίου Ε ρμολάου Π α λα ιοκ ή που, χ.χ., Σχ. ρίας της Λέσβου: 1. Τάκη Παπουτσάνη, Α ν τί εισα­ 24x17, σσ. 72. γωγής. Ταξιδεύοντας π ρ ο ς Μ υτιλήνη τον 15ο • Α νδρέα Δ. Μ π ο ύ τσ ικ α , Το Α υ γ ε ίο , Ισ το ρ ικ ή α ιώ να . 2. Ε. Π α τσ ο υ ρ ά κ ο υ , Τ ρ ε ις π ύ ρ γ ο ι α να δρομή, Α θήνα 1996, Έ κδοση του Συλλόγου Γατελούζων. 3. Τ. Παπουτσάνη, Π ληροφορίες για των εν Αθήναις Αυγειών « Άγιος Δημήτριος», Σχ. την διοίκηση, κοινωνία, οικονομία, και την τοπο­ 24x17, σσ. 160.

ζω γραφικής Ειρήνης Χατζησάββα. Ό τα ν η τέχνη συγκινεί» («Η Εφημερίδα» (Ξάνθης) Παρασκευή 6 Σεπτεμβρίου 1996 (558), σ. 2).

Ο «ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΛΕΣΒΟΥ» ΤΙΜΗΣΕ ΤΗΝ ΠΕΠΗ ΛΑΡΑΚΗ

Ο «Σύλλογος Προοδευτικών Γυναικών Λέσβου» τίμησε την Π έπη Δαράκη για την πολύπλευρη προ­ σφορά της στο Γ υνα ικείο Κ ίνημα, στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και στην αγωγή των παιδιών. Η εκδή­ λωση πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη, 27.7.1996, στη Λέσχη Αξιωματικών, στο Κιόσκι. Για τη δράση της τιμ ώ μ εν η ς μ ίλη σ α ν η π ρ ό ε δ ρ ο ς του Σ υ λλό γο υ Χ ρ ισ τ ίν α Α νερούση, ο σ χ ο λ ικ ό ς σ ύμ β ο υλο ς Δ ημήτρης Μ α ντό ς κ α ι ο φ ιλ ό λ ο γ ο ς Δ ημήτρης Πατίλας.

ΕΚΘΕΣΗ ΧΑΤΖΗΣΑΒΒΑ «Φιλοπρόοδος Έ νω σις Ξάνθης» (Φ.Ε.Ξ.), σε συνεργασία με την εκλεκτή ζωγράφο της Αγιάσου Ειρήνη Τζανή-Χ ατζησάββα, παρουσίασε έκθεση ζωγραφικής στο Σ πίτι Πολιτισμού (απέναντι από το Δημαρχείο). Η έκθεση παρέμεινε ανοικτή από 1-12.9.1996 και την επισκέφτηκαν πολλοί φιλότε­ χνοι. Στον τοπικό τύπο γράφτηκαν θετικά τεχνοκριτικά σημειώματα. Α π ’ αυτά ξεχωρίσαμε το κεί­ μενο της Μ αρίας Β. Μ πόντη, με τίτλο «Έκθεση

«ΓΙΟΚ ΑΙΓΑΙΟΥ» ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΩ ΣΚΑΛΑ χ τ ι ς 30 Αυγούστου 1996 το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου παρουσίασε με επιτυχία, στην Ε π ά νω Σ κ ά λα Μ υτιλή νη ς, την η θογρ α φ ία του Α ντώ νη Μ ηνά «Γιοκ Α ιγ α ίο υ » . Η πα ρ ά σ τα σ η δόθηκε σε υπαίθριο χώρο και τα έσοδα διατέθηκαν για τον εξωραϊσμό της Επάνω Σκάλας.

ΟΙ ΑΙΓΑΙΟΠΕΛΑΓΙΤΕΣ ΘΥΜΟΥΝΤΑΙ...

Οι πρωτοβάθμιες παννησιωτικές και οι δευτε­ ροβάθμιες συλλογικές οργανώσεις των Α ιγαιοπελαγιτών της Αττικής οργάνωσαν εορταστική εκδή­ λωση μνήμης της απελευθέρωσης των νησιών του Α να τολικ ού Α ιγαίου από τον τουρκικό ζυγό, η ο π ο ία π ρ α γ μ α τ ο π ο ιή θ η κ ε την Κ υ ρ ια κ ή , 10 Ν οεμβρίου 1996. Το πρόγρα μμα περ ιελά μ βα νε δοξολογία στο μητροπολιτικό ναό Αθηνών, κατά­ θεση σ τε φ ά ν ω ν στο μ νημ είο του Α γ ν ω σ το υ Στρατιώτη και δεξίωση στο ξενοδοχείο «Αμαλία». Τον πανηγυρικό εκφώνησε ο φιλόλογος και λογο­ τέχνης Γιώργος Ροζόκος. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Από έκθεση που οργάνωσε παλαιότερα η Ειρήνη ΤζανήΧατζησάββα στην Ξάνθη (3-10 Οκτωβρίου 1982). Διακρίνονται από αριστερά ο τότε νομάρχης Ξάνθης Φ. Ν τονάς, ο τότε μητροπο­ λίτης Αντώνιος και η ζωγράφος.

Ο ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΟΣ ΧΟΡΟΣ ΜΑΣ ' ' αποκριάτικος χορός του Συλλόγου μας θα γίνει στις 9 Μ αρτίου 1997, ημέρα Κυριακή, παρα­ μονή της Καθαρής Δευτέρας, στην Καλλιθέα, στην Ταβέρνα «Μ παρμπα-Δήμος» (οδός Δαβάκη 39, τηλ.

9562610). Θα είμαστε μόνοι μας, χ ω ρ ίς ά λλους Συλλόγους, για να κάνουμε ένα γνήσιο αγιασώτικο αποκριάτικο γλέντι. Θα έχουμε δική μας ορχήστρα κ α ι όχι του Κ έντρου, για ν ’ ακούσουμε κ α ι την ντόπια παραδοσιακή μουσική, με τους χορούς και τα τρ α γο ύ δ ια μας. Ε ννο είτα ι ό τι θα έχουμε και σάτιρα και θα το τρίψουμε, όπω ς εμείς ξέρουμε. Ιδέες, προτάσεις και πρωτοβουλίες σας με πολλή χαρά θα συζητούσαμε, για περισσότερες εκπλήξεις. Για να λείψουν οι μικροπαρεξηγήσεις με τις κρατη­ μένες θέσεις, εφέτος οι Προσκλήσεις θα πωληθούν με σειρά προτεραιότητας, βάσει πλάνου που έχου­ με από το Κ έντρο. Ε πειδή υ π ά ρ χ ο υ ν μόνο 230 θέσεις, προμηθευτείτε έγκαιρα τις Π ροσκλήσεις και εξασφαλίστε το τραπέζι που θέλετε. Πώληση Προσκλήσεων και κλείσιμο θέσεων αποκλειστικά από τον ταμία μας Στρατή Πανανή (τηλ. Συλλόγου 5222033 - τηλ. Στρατή Πανανή 7752444, μετά τις 5). Θα γίνει και λαχειοφόρος αγορά με δώρα μια τηλεόραση και ένα φούρνο μικροκυμάτων. Για το Δ.Σ. ΣΤΡΑΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΝΕΛΗΣ

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ Για κάθε πρόβλημα που προκύπτει και έχει σχέση με το Σύλλογο ή με το περιοδικό «Αγιάσος», παρακαλούμε τα μέλη, τους συνδρομητές και τους φίλους, ν ’ απευθύνονται άμεσα στον εκάστοτε αρμόδιο (πρόεδρο, ταμία, διευθυντή του περιοδικού, γραμματέα κτλ.) και όχι έμμεσα, με παραγγελίες. Και τούτο, γιατί πολλές φορές δεν ενημερώνονται έγκαιρα ή σωστά οι υπεύθυνοι, με αποτέλεσμα να δημιουργείται κάποτε δυσαρέσκεια ή να τους καταλογίζεται άδικα αδράνεια και αδιαφορία. Από το Αιοικητικό Συμβούλιο

ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ ΠΑΛΑΙΩΝ ΛΕΣΒΙΑΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ «Θρύλος και ιστορία της Αγιάσου» «Η Α γιά σ ος και τα πέριξ» Σ τ ο π ρ ο η γο ύ μ ενο τεύ χ ο ς του π ε ρ ιο δ ικ ο ύ «Αγιάσος» γράψαμε για τη νέα πρω τοβουλία του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» να εκδώσει, με φιλολογική επιμέλεια του Γιάννη Χατζηβασιλείου, τα βιβλία του Στρατή Π. Κολαξιζέλη, «Θ ρύλος και ιστορία της Αγιάσου» (Μυτιλήνη 1947-1953) και Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.Π. Τραγέλλη, «Η Α γιά σ ο ς και τα π έρ ιξ» (εν Α θήναις 1896). Ε πειδή για τεχνικ ούς λόγους καθυστέρησε η έκδοση του τεύχους, στο οποίο υπήρχε η ανακοίνωση, και ως εκ τούτου δε διακινήθηκε έγκαιρα, παρατείνεται η προθεσμία προεγγραφής μέχρι το τέλος Ιανουάριου 1997. Όσοι προεγγραφούν μέχρι την ημερομηνία αυτή, θα αναγραφούν και στο Χαριστήριο Πίνακα του πρώτου βιβλίου, πληρώνοντας το ποσό των 5.000 δραχμών ή των 25 δολαρίω ν ΗΠΑ (αντί του ποσού τω ν 6.500, (τιμή βιβλιοπωλείου, 5.000 δρχ. για το πρώτο βιβλίο και 1.500 για το δεύτερο). Για τις προεγγραφές σας μπορείτε να στείλετε έμβασμα στο Σύλλογο («Φ ιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών». Γ' Σεπτεμβρίου 39,10433 Αθήνα), με την ένδειξη "προεγγραφή για τα βιβλία". Μας είναι χρήσι­ μα τα στοιχεία: επώνυμο, όνομα, πατρώνυμο, πόλη, οδός, αριθμός, ταχυδρομικός κώδικας και τηλέφωνο. Οποιαδήποτε σχετική πληροφορία μπορούν να σας δώσουν οι παρακάτω: • Βασίλειος Λούπος 5724912-5222033 (Συλλόγου) • Χρίστος Γλεζέλης 3800261 • Στρατής Ευαγγελινέλης 4960387-5820060 • Δημήτριος Καμαρός (0252)22213 (Αγιάσος) • Μιχάλης Κορομηλάς 4953433 • Σοφία Κουδουνέλη-Παπουτσή 3838400 • Παναγιώτης Μακαρώνης 5016269 • Αντώνης Μηνάς (0251)26175 (Μυτιλήνη) • Στρατής Πανανής 7752444 • Παναγιώτης Σταυρακέλης 9322202 • Δημήτριος Τσέγκος (0251)23278 • Γιάννης Χατζηβασιλείου 8628731 Οι ομογενείς της Αυστραλίας και της Αμερικής μπορούν να απευθύνονται στους ανταποκριτές του π ερ ιο δ ικ ο ύ «Α γιάσος» Σ τρατή Χ ατζηχρυσάφ η, Παναγιώτη Τζέγκο και Γρηγόρη Π απαπορφυρίου, η διεύθυνση και τα τηλέφωνα των οποίων αναγρά­ φονται στη σελίδα 34 του περιοδικού. Για το Διοικητικό Συμβούλιο ΣΤΡΑΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΝΕΑΗΣ

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ ΣΥΜΕΩΝ Θ. ΒΑΡΟΥΤΕΛΗΣ (1945-1996)

Αείμνηστε Σίμο, βαρύς ο πόνος που μας άφησες πίσω με τον ανα­ πάντεχο και άδικο χαμό σου. Η απροσδόκητη και συγκλονιστική είδηση μάς βύθισε σ ’ απέραντο πέν­ θος και έκανε τις καρδιές μας να ματώσουν από οδύνη και σπαραγμό. Ο α λη σ μ ό νη το ς Σ υμ εώ ν (Σ ίμ ο ς) Θ εοδώ ρου Βαρουτέλης γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1945. Από μικρό π α ιδ ί μπήκε στη βιοπάλη, βοηθώ ντας τον πατέρα του στο γαλακτοπωλείο, που διατηρούσαν στη σ υνοικία Σταυρί. Π ηγαίνοντας στο π α τρικ ό μας περιβόλι στην Έ θρονο, τον συναντούσα συχνά πυκνά, πρωί πρωί, πότε στην Καρύνη και πότε πιο κάτω, να επιστρέφει πια, καβάλα στο γεροδεμένο γάιδαρο τους -πολλές φορές να κοιμάται- και να μεταφέρει το γάλα, για τις ανάγκες του γαλακτο­ πωλείου. Π ώ ς να χορτάσει ύπνο δώδεκα χρονώ ν π α ιδί; Έ πρ επε να καλύψ ει μεγάλες αποστάσεις, για να ’ναι το γάλα στην ώρα του στο κατάστημά τους. Έ τσι στερήθηκε το παιχνίδι και την ξεγνοια­ σιά, κρύωσε, βράχηκε και, σαν παλικαρεύτηκε πια και μπήκε στη Νεολαία του Λαμπράκη, κοντά σ τ’ άλλα βάσανα άρχισε και το κυνηγητό. Άλλη λύση δεν υπήρχε, παρά μόνο το φευγιό. Έ τσι έφτασε στο Σ ίν τν ε ϊ και έγινε ένα μ ’ εμάς τους ξενιτεμένους

συγχωριανούς του. Χωρίς κανένα εφόδιο, έπεσε με τα μούτρα στη δουλειά, πότε μαζεύοντας φρούτα σ τις φάρμες και πότε κόβοντας ζαχαροκάλαμο. Δύσκολα τα πρώ τα χρόνια, βασανιστικά! Με την επιμονή όμως και με την αυτοπεποίθηση που τον διέκρινε, κατόρθωσε να μάθει την αγγλική γλώσσα και ν ’ αλλάξει ριζικά η ζωή του. Δ ίγα χρόνια αργό­ τερα, προσλήφτηκε σε μεγάλη εταιρεία. Στην αρχή ως απλός εργάτης. Σιγά σιγά όμως εκτιμώντας οι π ρ ο ϊσ τά μ ενο ί του τα προσ όντα και τις ψ υχικές αρετές του, όλο και του απένειμαν «οφίκια», που κέρδισε τίμια και παλικαρίσια,, Έ τσ ι έφτασε στα ύπατα αξιώματα. Σ ’ όλο α υ τό το δ ιά σ τη μ α ό π ο ιο ς α π ό το υ ς συμπατριώτες μας έχανε τη δουλειά του, σ ’ αυτόν έβρισκε καταφύγιο και προστασία. Σε κανέναν δεν αρνήθηκε ποτέ τη συνδρομή του. Στάθηκε ακέραιος χαρακτήρας, υπήρξε υπόδειγμ α. Ό λη του η ζωή ήταν δια ρ κή ς πρ ο σ φ ο ρ ά στο σ υνά νθ ρ ω π ό του. Πράος, υπομονετικός και φιλότιμος. Πάντα με το χαμόγελο στα χείλη. Υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη του Συλλόγου μας και υπηρέτησε πιστά ως ταμίας και ως γραμματέας. Τις λίγες ελεύθερες ώρες, που του περίσσευαν, τις διέθετε για ψ υχα γω γία , για να συμπληρώ σει τα μεγάλα κενά που είχε από την παιδική του ηλικία, πότε πηγαίνοντας στο κυνήγι και πότε στο ψάρεμα. Και η κακή μοίρα του προόριζε ν ’ αφήσει την τελευ­ ταία του πνοή στην πικροκυματούσα θάλασσα και να δημιουργήσει δυσαναπλήρωτο κενό. Αξέχαστε Σίμο, σε κλαίνε απαρηγόρητα η γυναίκα σου, τα παιδιά σου, τ ’ αδέρφια σου και οι λοιποί συγγενείς σου. Σε κλαίμε και εμείς, οι φίλοι, οι συμπατριώτες, οι σύντροφοι και οι στενοί συνεργάτες σου. Ας είναι ελαφρό το χώμα της δεύτερης φίλτατης πατρίδας που σε σκεπάζει. Αιωνία σου η μνήμη. ΣΙΜΟΣ ΣΚΛΕΠΑΡΗΣ

☆

ΠΡΟΚΟΠΗΣ Γ. ΜΠΟΥΡΛΗΣ (1909-1996) Στις 28 Οκτώβρη 1996 κηδεύτηκε στη γενέτειρά του ο Προκόπης Γεωργίου Μ πουρλής (Σούμα), ο τελευταίος Λέσβιος Ακροναυπλιώτης, που βρισκό­ ταν ακόμα στη ζωή. Γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1909. Από πολύ νωρίς εντάχτηκε στο προοδευτικό κίνημα και το 1930 έγινε μέλος του Κομουνιστικού Κόμματος Ελλάδας.

Ή ταν τολμηρός μαχητής, με βαθύτατο αίσθημα ευθύνης και με μεγάλη καρδιά. Το 1935 συνελήφθη και εξορίστηκε στην Ανάφη, όπου ήταν συνεξόριστος και ο ομοχώριος του Ηλίας Κακαλιός, ο οποίος εκτελέστηκε α πό το υ ς Γ ερμ ανούς το 1944. Σ τ ις 4 Αυγούστου του 1937 μεταφέρθηκε από την Ανάφη στην Α κροναυπλία, σύμφωνα με πληροφορία του ιδίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι συγκρατούμενοί του την εποχή αυτή στην Α κροναυπλία ήταν, μεταξύ άλλων, και οι παρακάτω Αγιασώτες κομουνιστές: Γρηγόρης Κουντουρέλης, Δημήτρης Πιταούλης και Αντώνης Παπουτσής. Επίσης κατά τη δικτατορία του Μεταξά φυλακίστηκε και στις φυλακές της Πύλου. Πήρε μέρος στον ελλη νοϊτα λικό πόλεμο του 1940-1941 και μετά την κατάρρευση του μετώπου ήρθε πίσω στην Αγιάσο. Είναι από τους πρώτους που ρίξανε το σπόρο της Εθνικής Αντίστασης, όχι μόνο στην Αγιάσο, αλλά και γενικότερα στη Λέσβο. Υ πήρξε καθοδηγητής της Οργάνωσης του Π ολιχνίτου, στο ξεκίνημά της, με εντολή της Τομεακής Αγιάσου. Αξίζει να σημειωθεί ότι επ ισ κ επ τό τα ν τα κ τικ ά τον Π ο λ ιχ ν ίτο με τα πόδια1. Στην Αγιάσο μάλιστα μαζί με τους ομοχώρι­ ους παλιούς κομουνιστές Γρηγόρη Κουντουρέλη, Γιάννη Π α τρά κ η , Στρατή Π α σ χ α λ ιά , Α ντώ νη Καναρέλη, Στρατή Σκλέπο, Νίκο Χατζησταύρου, Μήτσο Τσουπή και μερικούς άλλους, συμμετείχε στη σύσταση το 1941 της οργάνωσης «Εθνικό Μέτωπο»2. Αναφέρεται επίσης ότι ήταν ο υπεύθυνος για το κλι­ μάκιο των χειριστώ ν του ασυρμάτου, που έδρασε στην αγροτική περιφέρεια «Παγωνιά» Αγιάσου3. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου η πολιτεία, επιβραβεύοντάς τον για τους αγώ νες και τις υπηρε­ σίες του, τον περιόρισε στο σπίτι του και δεν του επέτρεπε να βγει για δουλειά. Το 1950 εξορίστηκε στον Άγιο Ευστράτιο. Ο Π ρ ο κ ό π η ς Μ π ο υ ρ λ ή ς σ ’ όλη το υ τη ζωή υπήρξε αταλάντευτος κομουνιστής. Αυτά που τον χα ρα κ τή ρ ιζα ν ήταν το ήθος, η σεμνότητα κ α ι η ευθύτητά του. Υπήρξε υπόδειγμ α οικογενειάρχη και είχε κερδίσει την αγάπη και την εκτίμηση όλων των συγχωριανών του, που τον προέπεμψαν στην τελευταία του κατοικία με βαθιά λύπη. Τον επική­ δειο εκφώνησε ο Πάνος Αϊβαλιώτης. Παραβρέθηκε αντιπροσωπεία του Κ.Κ.Ε., με επικεφαλής το βου­ λευτή Στρατή Κόρακα. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Π.Κ. Κεμερλή-Α.Σ. Πολυχρονιάδη, Η Α ν τ ίσ τ α σ η στη Λέσβο (Πηγές και Π τυχές της), Αθήνα 1988, α. 240.

2. Απόστολου Ε. Αποστόλου, Μνήμες, Αθήνα 1985, σ. 110.

3. Βλ. περ. «Αγιάσος» 26 (1985), σα. 12-13, εφ. «Νέο Εμπρός» 31-10-1996 (237).

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΛΟΓΕΡΑΣ

ΜΝΗΜΗ ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ - Ο Α ντώ νη ς Μ ηνάς πρ ό σ φ ερ ε 5.000 δρ χ . στη μνήμη της Μαριάνθης Δημητρίου Τσέγκου.

- Η Γεωργία Γριμανέλη πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη του Στρατή Παναγιώτη Γριμανέλη (Μέγαρα).

- Ο Χ ρ ίσ το ς Γλεζέλης (Π ο υπ ο ύσ α ς) πρόσ φ ερε 2.000 δρχ. στη μνήμη του Π αναγιώ τη Α ντω νίου Καλαλέ.

- Ο Στρατής Ευαγγελινέλης πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη του εξάδελφού του Στρατή Παναγιώτη Γριμανέλη (Μέγαρα).

- Ο Γρηγόρης Ευαγγελινέλης πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη του εξάδελφού του Στρατή Γριμανέλη.

- Η Σαπφώ Χατζηγιατρουδάκη πρόσφερε 10.000 δ ρ χ . στη μνήμη το υ εξ ά δ ελ φ ο ύ της Σ τρ α τή Γριμανέλη.

- Ο Γιώργος Χατζηγιατρουδάκης πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη του θείου του Στρατή Γριμανέλη.

- Ο Στρατής Παπαγεωργίου πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη του εξάδελφού του Στρατή Γριμανέλη. Αισθανόμαστε την υποχρέωση να ευχαριστή­ σουμε θερμά όλους όσοι στηρίζουν την εκδοτι­ κή προσπάθεια του Συλλόγου μας, καθώς και όλες τις άλλες δραστηριότητές του.

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΑΣ Όπως κάθε χρόνο, έτσι και εφέτος ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών» εξέδωσε Ημερολόγιο τοίχου, αξιοποιώντας εικονιστικό υλικό του ερασιτέχνη φωτογράφου Μιχάλη Κορομηλά, μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου. Το προλόγισμα έχει γράψει η Σοφία ΚουδουνέληΠαπουτσή, επίσης μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου. Αξίζει να στηριχτεί και αυτή η δραστηριότητα του Συλλόγου μας, που μαρτυρεί αγάπη προς τον τόπο, προς τη φύση και προς την κοινωνική ζωή του...

«ΑΓΙΑΣΟΣ» ΔΙΑΘΕΣΗ ΒΙΒΑΙΟΑΕΤΗΜΕΝΩΝ ΤΟΜΩΝ Σας πληροφορούμε ότι τελευταία βιβλιοδετήθηκε ο τέταρτος τόμος του περιοδικού «ΑΓΙΑΣΟΣ», ο ο π ο ίο ς περ ιλα μ βά νει τα τεύχη 68-85 (19921994). Π αλαιότερα βιβλιοόετήθηκαν ο πρώ τος τόμος (1-25, 1980-1984), ο δεύτερος (26-45, 19851988) και ο τρίτος (46-67, 1988-1991), από τους ο ποίους υπά ρχουν ακόμη κά ποιες σειρές. Του π ρ ώ το υ βέβαια τόμ ου κ ά π ο ια τεύχη είν α ι σε φωτοτυπία, γιατί τα πρωτότυπα έχουν εξαντληθεί από καιρό. Ο ι τ ό μ ο ι δ ια τ ίθ ε ν τ α ι σ τα Γ ρ α φ εία το υ Συλλόγου και στοιχίζει ο καθένας 12.000 δραχ­ μές. Με το ίδιο α ντίτιμο μπορούν να α ποσ τα ­ λούν στον ενδια φ ερόμ ενο επί αντικα τα βολή. Δέον να σημ ειω θεί ό τι στην τιμή τα>ν 12.000 δραχμών συμπεριλαμβάνεται το μεγάλο κόστος της βιβλιοδεσίας (5.000-7.000).

ΓΑΜΟΙ - Ευθύμιος Μιχαήλ Κεφάλας Διαμάντη Βασιλείου Ρουγκέλη - Ιωάννης Γεωργίου Σκλεπάρης Ευστρατία Φραγκίσκου Μπαγέλη - Παναγιώτης Χριστόφα Τσουκαρέλης Μαρία Ιωάννου Βουγδή - Σ τα μ ά τη ς Βασιλείου Κατωτριώτης Πηνελόπη Βασιλείου Γεωργαντή - Ευστράτιος Παναγιώτου Ψυρούκης Ευθυμία Ευστρατίου Ραδίκου

ΒΑΦΤΙΣΕΙΣ Σ τις 18 Α υγούστου 1996, στην εκκλησία του Α γ ίο υ Ε ρ μ ο λ ά ο υ Π α λ α ιο κ ή π ο υ , ο Σ τρ α τή ς Ερμολάου Χατζηράλλης και η σύζυγός του Ελένη, το γένος Α πόστολου Κ ατσιαούνη, βάφτισαν την κόρη τους. Ο α νά δο χο ς Γεώ ργιος Κ ατσιαούνης έδωσε στο νεο φ ώ τισ το τα ονόμ ατα Χ ρυσούλαΧρυσάνθη. Στους ευτυχείς γονείς, καθώ ς και στους π α π ­ π ο ύ δ ες κ α ι σ τις γ ια γ ιά δ ε ς, ευχόμαστε να το υ ς ζήσει και να το καμαρώνουν. Στον ανάδοχο ευχό­ μαστε πάντα άξιος. Οικογένεια ΓΙΑΝΝΗ και ΑΡΙΑΔΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΘΑΝΑΤΟΙ - Μαρία Γεωργίου Περιβολαρέλη -Π ρ ο κ ό π ιο ς Γεωργίου Μπουρλής - Ελένη, χήρα Παναγιώτου Χατζηβασιλείου - Δημήτριος Ευστρατίου Παπουτσέλης - Ιωάννης Παναγιώτου Ψυρούκης - Άννα, χήρα Παναγιώτου Λαλαδέλη - Αιμιλία, χήρα Δημητρίου Πετεινού - Νικόλαος Κωνσταντίνου Ααδιέλης - Δήμητρα, χήρα Σταύρου Γουγουτά - Έλλη Ευστρατίου Αλτιπαρμάκη - Στρατής Παναγιώτου Γριμανέλης (Μέγαρα) - Παναγιώτης Αντωνίου Καλαλές (Αθήνα) ΔΙΟΡΘΩΣΗ Στο προηγούμενο τεύχος 96 (1996), στην πρώτη παρά­ γραφο της σελίδας 6, να συμπληρωθεί η φράση: προτού<πέσει> "η μπάρα" της κατάργησης.

Το Διοικητικό Συμβούλιο του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» και η Διεύθυνση του πε­ ριοδικού «Αγιάσος» εκφράζουν στους συγγενείς τα θερμά και ειλικρινή τους συλλυπητήρια.