Στρατιώ τες του 22ου Σ υντάγματος Μυτιλήνης (1935). Δεύτερος, από αριστε ρά, ο Δημήτριος Ιωάννου Καλογεράς...
Ο καφετζής Μιχαήλ Χρίστου Τσουλέλης (1912-1986), «πρεσβευτής» κι αυτός άλλοτε της Αγιάσου στη Μυτιλήνη...
Ο Παναγιώτης Ηρακλή Ευαγγελινός, το μεταναστόπουλο που άφησε πριν από χρό νια τη στερνή του πνοή στην Αμερική...
ΗΕΡΙΕΧ0ΜΕΝΑ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Η αναγκαιότητα τουριστικής συνείδησης.............................................................. ΜΗΤΣΟΥ Ν. ΤΣΙΑΜΗ, Γιώργος Βαλέτας. Η προσφορά του στα Νεοελληνικά Γράμματα..................................... ΒΑΣΙΛΗ ΚΑΛΟΓΕΡΑ, Οι 2ΟΟ της Πρωτομαγιάς του 1944. Η λεσβιακή συμμετοχή στη θυσία............................... ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΛΙΚΑΡΗ, Οικολογικά μηνύματα..................................................................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Ο Αριστείδης Κλήμης, επίτιμος διδάκτορας.......................................................... ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΒΑΔΑ, Το «πλέλ’» και ο πολιτσμάνος........................................................................................ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΠΑΠΑΝΗ, Αγιασώτικη... εφευρετικότητα.............................................................................................. ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Αγιασώτες ριζαρείτες............................................................................................................................ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ, Πήλιο (ποίημα). ΜΑΡΙΑΣ ΠΑΤΣΕΛΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ, Γιατί; (ποίημα). ΟΜΗΡΟΥ ΠΑΠΑΝΗ ΜΑΡΙΓΩΣ, Φύσα, νοτιά (ποίημα).................................................................................................................................................. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ, Ανάθεμα τα μάτια σου (ποίημα). ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Ο γαϊδαράκος (ποίημα). ΜΑΡΙΑΣ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ Ωσαννά και σταύρωσον (ποίημα). ΜΕΝΕΑΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Απ’ τν Αυστραλία χουριανοί... (ποίημα)........................................................................................... ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΠΑΝΗ, Καρνάβαλος και προβληματισμοί.......................................................................................... ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΠΑΝΗ, «Μέντιουμ Ο,9Ο ταρό» (σάτιρα)............................................................................................. ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Παραδοσιακή αποκριά στο δγάηογ. Η Ανδρονίκη Κουτσκουδή-Σάββα σατιρίζει............................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Αγιάσος και Ασώματος. Αναπτυξιακές δραστηριότητες και δυνατότητες........................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Νίκος Ηλία Κουρτζής. Ο Αγιασώτης πρωτομάστορης της κεραμικής.................. ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΛΕΖΕΛΗ (ΠΟΥΠΟΥΣΑ), Αρχαιρεσιακά του Συλλόγου μας............................................................... Τα πθίτκα μας (Χρίστος Γλεζέλης, Προκόπης Κουτσκουδής, Ερμόλαος Χατζηβασιλείου, Γιώργος Παπάνης)...... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Σας πληροφορούμε................................................................................................................................ ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Αυτοί που φεύγουν................................................................................................................................ Δ.Σ., Χειροτονία συμπατριώτη. Εισφορές..................................................................................................................
Σελ. 3 4 11 13 15 16 17 17 18 19 20 21 25 26 28 29 30 31 32 33
ΕΞΩΦΥΛΛΟ Για να μαζευτούν τα νόστιμα κεράσια της Αγιάσου, απαιτείται κόπος πολύς... (Φωτογραφία Σταύρου Αεωνίδα Καλουντζή)
ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Οι Αγιαπαρασκευώτες χορεύουν τον κυκλικό χορό, το «μαζωμένο», στο γνωστό πανηγύρι του Αγίου Χαραλάμπου... (Ελαιογραφία, διαστάσεων 6Οχ8Ο εκ., του Αγιαπαρασκευώτη λαϊκού ζωγράφου Μιλτιάδη Σελίμη. 1998)
Ι55Ν 1106-3378
Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ Η Αγιάσος, όπως και άλλες περιοχές του νησιού μας, όεχεται ολοχρονίς δικούς μας και ξένους επι σκέπτες. Ο αριθμός τους γίνεται μεγαλύτερος, όπως είναι φυσικό; κατά τους θερινούς μήνες, ιδιαίτερα κατά το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου, που είναι αφιερωμένο στη Μεγαλόχαρη. Πολλά μπορεί να δει κανείς στην Αγιάσο και στον ευρύτερο χώρο της. Υ πάρχουν αμάλαγες φυσικές ομορφιές, υπάρχει το ξακουστό προσκύνημα της Παναγιάς, υπάρχει το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη». Και κοντά σ’ αυτά επιβιώνουν ως τις μέρες μας αρκε τά λαϊκά πολιτιστικά στοιχεία, που παρουσιάζουν ιδιαιτερότητα και αξίζει να προσεχτούν. Ο τουρισμός, με τα υπέρ και με τα κατά, αποτε λεί πραγματικότητα του τόπου μας. Χρέος μας να την αποδεχτούμε, να την α ξιοποιήσ ουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ανάγκη να παραδειγματι στούμε από άλλους ανθρώπους και να τροποποιή σουμε, όπου χρειάζεται, τη σ υμπεριφορά μας, η
ο π ο ία κά ποτε δη μ ιουρ γεί προβλήμα τα κ α ι μας δυσφημίζει. Οι επισκέπτες πρέπει να φεύγουν από τον τόπο μας ευχαριστημένοι, πρέπει να γίνοντα ι οι ίδιοι διαφημιστές του. Για να επιτευχθεί αυτό, χρειάζε ται να τους αντιμετω πίζουμε ως ανθρώ πους και ό χ ι ω ς μ ο ν ά δ ες ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς εκ μ ετά λλευσ η ς. Π ρέπει να τους παρέχουμε σωστές υπηρεσίες ως αρχές, ως φορείς, ως επαγγελματίες, ως άτομα. Η στάση αυτή είναι υποχρέωση όλων μας, είναι απαί τηση της εποχής μας, η οποία ευνοεί το άνοιγμα τω ν λαών, την επικοινω νία και τη συναδέλφωση όλων των ανθρώπων, την ανταλλαγή παντοειδών πολιτιστικών αγαθών, τη διακίνηση γόνιμων ιδεών. Η Αγιάσος με τις πολλές χάρες της και με τους α νεκ τίμ η τους θησαυρούς της είνα ι σ ημ αντικός πόλος τουριστικής έλξης. Από εμάς εξαρτάται να εξακτινώσουμε τη φήμη της ακόμη περισσότερο... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΑΕΙΟΥ
Δυο τουρίστριες στην Α γιάσο παρατηρούν με περιέργεια τη Μαρία Γρηγορίου Τσουκαρέλη, σύζυγο Σταύρου Ψυρούκη (Μπέρδας), η οποία τυλίγει στη «ζά χ’», στη βέργα, τα κουρέλια, για να τα υφάνει στην κρεβατή (αργαλειό) και για να φτιάξει την καρπέτα της, το χαλί της αλλοτινής εποχής... (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Ελένη Θεοδώρου Τάλιου)
ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΑΔΕΤΑΣ Η προσφορά του στα Νεοελληνικά Γράμματα Σ τ ι ς τραγουδημένες κορυφές του Λεπέτυμνου, που πότισαν με το "μάγιο" τους τον πρωταπόστολο του δημοτικισμού Αργύρη Εφταλιώτη, στην Άργενο της Λέσβου στα 1907 γεννήθηκε ο Γιώργος Βαλέτας, ο π ρ ω τ ο π ό ρ ο ς α γ ω ν ισ τή ς της Ν εοελλη νικ ή ς Γραμματείας, ο χαλκέντερος, κατά γενική ομολο γία , μαχητικός κ α ι ασυμβίβαστος της γρ α φ ίδα ς δημιουργός, που τιμούμε απόψε, με πρωτοβουλία της «Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών». Η λάμψη του καλύπτει μια ολόκληρη ανοδική εξηκονταετία στο πνευματικό στερέωμα της πατρίδας μας. Έ να ς ακατα πόνη τος και πολυσχιδής α κ ο ντι στής της έρευνας και του λόγου, που τίμησε και πλούτισε τα Ελληνικά Γράμματα και την ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Λέσβο. Είχε την ευτυχία, όπω ς σημειώνει ο ίδιος σ ’ ένα β ιογρ α φ ικ ά του σημείω μα, να μαθητεύσει, στο Γυμνάσιο της Μυτιλήνης, κοντά στους κορυφαίους δασκάλους, το σοφό πλατωνιστή Ιωάννη Ολύμπιο, το γλωσσομαθή και βαθυστόχαστο Αριστείδη Δελή, το γνω σ τό π α λα μ ισ τή δη μοτικισ τή , ποιητή κ α ι λόγιο, Κώστα Κόντο και άλλους, για να οπλιστεί, στους πρώ τους βηματισμούς του, με θάρρος κ α ι α υ το π επ ο ίθ η σ η κ α ι σωστή κ α τεύθυνσ η , γ ια το μεγάλο και αποφασιστικό ξεκίνημα μιας ατέρμονης, α νη φ ορικ ής, π λ ο ύ σ ια ς σ ’ επ ιτεύ γμ α τα και καρπούς, πνευματικής οδοιπορίας. Σε μιαν εποχή, όπου στο νησί της Σ α π φ ώ ς η «Λεσβιακή Άνοιξη» κορύφωνε τους ιστορικούς της βηματισμούς γύρω στα 1925, με το Μυριβήλη, το Βενέζη, τον Κόντογλου, το Δούκα, τον Πρωτοπάτση και άλλους, ο Γιώργος Βαλέτας, βρίσκεται στο κρί σιμο μετερίζι της μεγάλης εκκίνησης στο χώρο των Γραμμάτων. Συνεχιστής της πανάρχαιης αιολικής πα ρ άδο σης, εγκαινίαζε, με την πρώτη του εμφάνιση, τους παράτολμους οραματισμούς μιας γερά θεμελιωμέ νης πρω τοπορία ς, μιας αξιόμαχης για την εποχή ερευνητικής τακτικής και μελέτης, που έμελλε να την υπηρετήσει, να την ολοκληρώ σει και να την καταξιώσει πλουσιόδωρα ως τις μέρες μας. / Τα χρόνια ήταν δύσκολα και σκληρά. Η Μικρα σιατική καταστροφή του 1922, η πολιτική αστά θεια, η ο ικ ονομ ικ ή κρίση τω ν χρ όνω ν εκείνω ν, γύρω στα 1925-1926, κάνουν τις συνθήκες προβλη μ α τικές κ α ι α φ όρη τες. Η μάχη όμω ς π ρ έπ ει ν ’ αρχίσει, και ο αγώνας, επίπονος και αδυσώπητος,
γεμίζει το Γιώργο Βαλέτα με πρόσθετο πείσμα και με αγωνιστικότητα, για τους ωραίους και υψηλούς στόχους του. Οι πρώτες έγκυρες δημοσιεύσεις του αρχίζουν με τα γνω σ τά γ ρ α μ μ α τ ο λ ο γ ικ ά κ α ι α ισ θ η τικ ά ά ρ θ ρ α το υ , τ ρ ια κ ό σ ια π ε ρ ίπ ο υ , στη Μ εγάλη Ε λληνική Ε γκ υ κ λ ο π α ίδεια του «Π υρσού», που πολλά από αυτά έχουν την αξία και την επικαιρότητά τους ακόμη και σήμερα. "Η κριτική,όπως γράφει ο ίδιος, είναι δημιουρ γία, π ο υ όχι μόνο αξιοποιεί μια λογοτεχνία, αλλά και τη ν π ρ ο σ α ν α το λ ίζ ε ι σ τ ις κ α τα κ τή σ ε ις της" ("Επίτομη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας", Αθήνα 1966, σ. 4). Με αυτή την πρωταρχική θέση ξεκινά τον πολύχρονο και επίμοχθο αγώνα του στη δυσπρόσιτη κονίστρα των Γραμμάτων μας. Στις ερευνητικές του προσπάθειες και μελέτες ακολούθησε τις νεότερες ανθρωπιστικές σπουδές, το πνεύμα και τα ιδανικά μιας πλατύτερης μεθόδευσης και σφαιρικότερης φιλολογικής διερεύνησης, αποκατάστασης και αξιολόγησης των θησαυ ρών της δημοτικής μας παράδοσης. Στοχεύοντας πάντα σε μιαν ευρύτερη παιδευτική κατεύθυνση, πιστεύοντας στην κοινωνική λειτουργία της κριτι κής, εγκαινίασε ένα νέο προβάδισμα στη μεθόδευση της έρευνας, στις βιβλιογραφικές του μελέτες και σ τις ισ το ρ ικ ο κ ρ ιτικ ές αναζητήσ εις του, για να δώσει ’’πνεύμα άλλης πνοής", να ζω ντανέψ ει τα λησμονημένα μνημεία του δημοτικού λόγου, από τα προδρομικά της τουρκοκρατίας χρόνια ω ς τη σύγχρονη εποχή. Μ όχθησε ν ’ α π ο κ α λ ύ ψ ει, α π ό μια δική του οπτική γω νία, νέες αισθητικές αξίες, να φω τίσει από άλλη πλευρά συγγραφείς και κείμενα, να ανοί ξει κ α ιν ο ύ ρ ιο υ ς ο ρ ίζο ν τες, να τροχιοδρ ομ ή σ ει μεθόδους, που θα καθρεφ τίζουν και θα α φ υ π ν ί ζουν την προδρομική και κοινωνική σημασία τους, μέσα στην ιστορική συνείδηση της εποχής. Παραμένει, για τούτο, διαφω τιστική η δ ια π ί στωση, η πρόσρηση που έκανε ο αξέχαστος θυμό σ ο φ ο ς κ α ι εκ λ εκ τό ς σ υ γ γ ρ α φ έ α ς Α σημάκης ϊπ Η σ έλ η ν ο ς, ό τα ν έλεγε: Γ ιώ ργος Β α λ έ τα ς α φ ύ π νισ ε και ενεργοποίησ ε στη λο γο τεχνία μ α ς κοιμισμένες δυνάμεις, υπνώττουσες". Εγκαινίασε για πρώτη φορά, σε έκταση και σε βάθος, τις νεότερες ιστορικές - ματεριαλιστικές αντιλήψεις για την έρευνα και τη συγκριτική μεθο δολογία, στις κριτικές του μελέτες, που τις π λά ι-
σίωνε με πλούσια στοιχεία και πηγές, για να μας δώσει έργα πλατιάς εμβέλειας και μεγάλης πνοής, ικανά να π λο υ τίσ ο υ ν τη βιβλιοθήκη της Ν εοελ ληνικής Γραμματολογίας. Η προσπάθειά του είχε αναθεωρητικό, αποκα λ υ π τικ ό κ α ι π ρ ω τ ο π ο ρ ια κ ό χα ρα κ τή ρ α . Ε ίν α ι τρισδιάστατη. Εκτείνεται σε πλάτος, εισχωρεί σε βάθος και ορθώνεται σε ύψος. Αποσκοπεί να αγκαλιάσει σε όλο το μέγεθος και την έκταση, στη βάση κάθε δημιουργικής και προδρομικής έκφρασης, τη δημοτική εθνικολαϊκή μας παράδοση. Να φέρει στην επιφ άνεια κάθε μορφή του γραπτού λόγου, όλα τα αθησαύριστα μνημεία της γλώ σσας - πεζογραφήματα, τρα γούδια , θρη σκευτικά κηρύγματα, νομοθετήματα, διδαχές, συνα ξ ά ρ ια , χ ρ ο ν ο γ ρ α φ ή μ α τα , δ η μ ιο υ ρ γ ή μ α τα της φαντασίας και του νου, από τα προεπαναστατικά χρόνια ως τα σύγχρονα. Τον διακρίνει μεθοδολογία, αντικειμενικότητα, αναλυτική ικανότητα, συνθετική δεξιοσύνη, βαθιά λαογνωσία και ανυποχώρητη επαναστατικότητα. Ο λόγος του, χειμαρρώ δης σε όλη του τη δ ια δρομή, μέσα από μιαν αστείρευτη ένταση, έχει αμε σότητα, πάθος, πειστικότητα, πλούσια επιχειρημα τολογία, αντιπαραθετικότητα, στη συγκριτική του τεκμηρίωση, ανάμεσα θετικών ή αρνητικών στοι χείων, κοντολογίς είναι μια άγρυπνη και ανήσυχη κριτική σκέψη, χωρίς προηγούμενο. Πολλά κριτικά του μελετήματα αποτελούν ταυτόχρονα εξαίρετα λογοτεχνικά κείμενα. Π ρέπει να ομολογήσω ότι η σκιαγράφηση της π ν ε υ μ α τ ικ ή ς π ρ ο σ ω π ικ ό τ η τ α ς το υ Γ ιώ ρ γο υ Βαλέτα δεν είναι έργο εύκολο μήτε μπορετό, σε μια
σύντομη ο μ ιλ ία . Μ ια ολόκληρη εξη κ ο ντα ετία πυκνής, αδιάκοπης, πολύμορφης, συστηματικής, μ εθοδικ ή ς, εμ π νευσ μ ένη ς, εμ π λ ο υ τισ μ έν η ς με πλούσιες και πρωτότυπες βιβλιογραφικές μελέτες και έρευνες, με απροσμέτρητες εργασίες, που καλύ πτουν μια μεγάλη χρονικά, πολυσήμαντη και απο φασιστική περίοδο της Νεοελληνικής Γραμματείας, που αρχίζει από τα πρώτα μετά την άλωση χρόνια και φτάνει ως τις μέρες μας, δεν είναι κάτι που μπορεί να το περιτρέξουμε σε μιαν ώρα μέσα. Μια διαδρομή, η οποία σημαδεύεται και πλουτί ζεται με αστείρευτη, αναρίθμητη και πολύτομη πνευ ματική εργασία, που τρομάζει και εκπλήσσει με το μέγεθος, τη βαρύτητα και τον τεράστιο όγκο της, που καλύπτει σε έκταση το εύρος της πολύτιμης και αθη σαύριστης ακόμη δημοτικής μας παράδοσης, που αξιολογεί και αναστυλώνει μορφές και έργα βαρυσή μαντα, τα οποία ξεπερνούν τους εκατό τόμους, και που αναφέρεται σε χιλιάδες σελίδες, φιλολογικά άρθρα, μελέτες και κ ρ ιτικ ά σημειώ ματα. Ε ίνα ι, χω ρίς υπερβολή, ένας άθλος συγγραφικός, τερά στιος. Παραλείπω βέβαια το ανέκδοτο έργο του, το οποίο φοβάμαι πως θα μας γέμιζε δέος. Φυσικά αυτή η ατέλειωτη κλίμακα της πνευματικής παραγωγικό τητας του Γιώργου Βαλέτα δεν είναι συνηθισμένο φαινόμενο στη χώρα μας, τα τελευταία εκατό τουλά χιστο χρόνια. Θα μπορούσα να συγκρίνω την περί πτωσή του με τον Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο, με το Γιάννη Βλαχογιάννη ή με το Γιάννη Κορδάτο, και φοβάμαι πως δε θα ’βρισκα εύκολα, για τις μέρες μας, αντίστοιχο παράδειγμα. Η απλή κ α ι η π ιο σύντομη α πα ρίθμ η σ η κα ι πολύ περισσότερο η αξιολόγηση του έργου του θ ’
Ο Δέσβιος λογοτέχνης Μήτσος Τσιάμης μιλά με θέμα «Ο Γιώργος Βαλέτας. Η προσφορά του στα Νεοελληνικά Γράμματα» (Αίθουσα «Μιχαήλας Αβέρωφ» (Γενναδίου 8), Δευτέρα 18.5.1998). Από αριστερά, διακρίνονται ο Ηλίας Παπαδόπουλος, αντιπρόεδρος της «Αεσβιακής Παροικίας», και ο Φ ίλιππος Μαυρογιώργης, γενικός γραμματέας της «Εταιρείας Ελλήνων Αογοτεχνών».
απαιτούσαν όχι μόνο πολύ χρόνο, αλλά και συλ λογική αντιμετώπιση. Η θέση μου, όπω ς βλέπετε, γίνεται δυσχερής στην αντιμετώπιση του προβλή ματος, που λέγεται Γιώργος Βαλέτας. Αγγίζω, για τούτο, ελάχιστες πτυχές, αναφέρομαι εξωτερικά και, όσο είναι δυνατόν, γενικά σε χαρακτηρισμούς, και συνοπτικά θα σταθώ σε καί ρια σημεία μιας πολύπλευρης πνευματικής σταδιο δρομίας, που ξεπερνά τα όρια και τις προβλέψεις κάθε προοπτικής. Για το Γιώργο Βαλέτα η κόπωση και το πάθος της έρευνας αποτελούν άγνωστες περιοχές. Ήθελε να παραμένει όρθιος στις επάλξεις του αγώνα για τα γράμματα και τη ζωή, με την ίδια ένταση και με το όπλο της πένας στα χέρια ως την ύστερη ώρα το υ . Ε γ κ α τέλ ειψ ε το ν ε π ίπ ο ν ο σ τίβ ο σ τ ις 21 Απριλίου του 1989. Άγρυπνος και επιθετικός, ανήσυχος και επαναστατημένος πάντα, όπω ς στα πρώ τα νεανικά του χρ όνια , με τη φ λόγα της δη μ ιουργικής εμπνοής άσβεστη κ α ι π ά ν τ α π υ ρ ο δ ο το ύ σ α , σε ό λες τ ις φάσεις της διερευνητικής και πολύσπουδης αμάχης, για την αποκάλυψη και την κατάχτηση μιας άγνωστης και απρόσιτης κορυφογραμμής. Έ να ς α κ ο ίμ η το ς ρ α β δ ο σ κ ό π ο ς με "α σ τρ α π ή ν νοός", όπω ς θα έλεγε ο Κάλβος, που θα παραμείνει στην ιστορία τω ν Νεότερων Γραμμάτων μας ανεπανά ληπτος. Ιερό τέρας, θα τον έλεγα, χωρίς να παρεξηγηθώ για υπερβολή. Είχε μέσα του το δαιμόνιο της δημι ουργίας, που μόνο σε ανήσυχα, ευνοημένα από τη μοίρα της ζωής, πνεύματα παρουσιάζεται. Για να πλουτίζει με τις αναπλαστικές του δυνάμεις και να οργώνει με το αλέτρι της δημιουργικής πνοής τον αγεώργητο αγρό του καλού σπορέα, με θησαυρούς και μαλάματα πνευματικά, για το καλά, την προκο πή και τη μάθηση του λαού. Π ιστός μαχητής του λαού, στο μεγάλο χρέος, που επιβάλλει σε κάθε πνευματικό άνθρωπο ο αλη θινός του προορισμός. Ο αγώνας του το μαρτυρεί και το επιβεβαιώνει με τρόπο πανηγυρικό. Για την υπερά σ πισ η της ιδέα ς, της α λή θεια ς κ α ι γ ια τη μάχη στο πνεύμα έδωσε όλες του τις δυνάμεις. Και τον πλήρωσε αυτόν τον αγώνα, σε δύσκολους και ρούς, πολύ ακριβά. Ωστόσο ποτέ του δεν ξεχνά το αποφασιστικό του ξεκίνημα, το νησί του, τη Λέσβο, με την πλούσια πα ράδοση, και πάντα με τα "μάτια της ψυχής" στραμ μένα στην ιδιαίτερή του πατρίδα, για να εκπληρώσει το πνευματικό του χρέος. Τα "Ά π α ντα "το ν Εφτα λιώ τη, η "Α ιο λ ικ ή Β ιβ λ ιο γ ρ α φ ία " , η σ ειρά της "Λεσβιακής Βιβλιοθήκης", που α πα ρτίζεται από πολλές εκδόσεις, όπω ς "Αγάπης λόγια" τον Εφτα λιώτη, "Λ εσβιάδα" το ν Σταυράκη Α ναγνώ στου,
"Λεσβιακά" του Σπυρίδωνα Αναγνώστου, "Ψευδορομαντισμον έλεγχος" του Δημητρίου Βερναρδάκη, και τόσα άλλα, είναι μερικά από τα δημοσιεύματά του για τη Λέσβο. Επίσης οι μελέτες για το Βενιαμίν το Λέσβιο, το Σεραφείμ το Μυτιληναίο, το βάρδο και καπετάνιο του Εικοσιένα Θεόδωρο Α λκαίο, κοντά σε άλλα αξιόλογα το διαφωτιστικό βιβλίο του "Η συμβολή τη ς Λ έ σ β ο ν σ το ν α γώ να τη ς Ε θ ν ε γ ε ρ σ ία ς " κ α ι πολλά άλλα. Η σχεδόν εικοσάχρονη έκδοση τω ν "Αιολικώ ν Γ ραμμάτω ν", την ο π οία συνεχίζει με επ ιτυ χία ο Κώστας Βαλέτας, αποτέλεσε ένα φω τεινό παρώ ν της συνεχιζόμενης νεότερης "Λεσβιακής Ανοιξης", έναν άσβεστο φάρο και γνωριμία στους νεότερους, μια πολύτιμη συμβολή και μέγιστη προσφορά στα Λεσβιακά Γράμματα, που τα πρόβαλε και τα προώ θησε σημαντικά, ιδιαίτερα, για μορφές απολησμο νη μένες. Κ α θιέρω σ ε, θα λέγαμε, την "Α ιολική Σχολή" του Αιγαίου. Η ίδρυση της "Φιλολογικής Στέγης Εφταλιώτη" το 1961, με έδρα αρχικά τη Μήθυμνα, το "Μουσείο Εφταλιώτη", η "Εταιρεία Α ιολικώ ν Μ ελετών", η δωρεά της πατρογονικής του οικίας, στη γενέτειρά του Άργενο, στην ομώνυμη Κοινότητα, για να στε γαστεί το πολιτισ τικό κέντρο και το μουσείο της Εθνικής Αντίστασης, είναι πρόσθετες εκδηλώσεις χειρονομίες, που αποδείχνουν το βαθύτερο προσα νατολισμό και την αγάπη του στη Λέσβο. Την αξία του Γιώργου Βαλέτα και τη γνωρίζουν οι ειδικοί και οι ασχολούμενοι με την ιστορία των Γ ρ α μ μ ά τω ν μας κ α ι την α ν α γ ν ω ρ ίζ ο υ ν , γ ια τ ί συχνά όχι μονάχα χρησιμοποιούν τις πηγές και τις ερμηνείες, που δίνουν οι εργασίες του, αλλά και εξακολουθούν, στις διαπιστώσεις και στις έρευνες, τα βήματα και τις μεθοδεύσεις του. Δεν έχουν όμως κάποτε την τόλμη και την υπερηφάνεια του θάρ ρους να το ομολογήσουν. Είναι γεγονός ότι το Γιώργο Βαλέτα τον έβλαψε α ν ε π ίτ ρ ε π τ α η κ ο ιν ω ν ικ ο π ο λ ιτ ικ ή στάση κ α ι συμπεριφορά του, μέσα στα πλαίσια μιας αμφίβο λης επ ο χή ς, τα μ ετα π ο λ εμ ικ ά χ ρ ό ν ια , όπ ο υ οι πολιτικές σκοπιμότητες έρχονται σε σύγκρουση με τις ιδεολογικές πεποιθήσεις του. Στάθηκε ενάντιος σε κά θε μορφ ή β ία ς κ α ι σε κά θε α νελεύθ ερ η δέσμευση. Δ ημοκρά τη ς κ α ι φ ιλελεύ θ ερ ο ς σ τις α ρ χές κ α ι σ τις π επ ο ιθ ή σ εις του, τοποθετήθηκε πάντα κοντά στους αγώνες του λαού, στις ευρύτε ρες δημοκρατικές απηχήσεις, όπως τις πίστευε και τις γονιμοποιούσε μέσα στις πνευματικές του διεκ δικήσεις και επιδιώξεις. Και αγωνίστηκε και δοκι μάστηκε και καταπονήθηκε με φυλακίσεις και εξο ρίες, για να μην προδώσει τους βαθύτερους σ τό χους και σκοπούς, στις πνευματικές του φ ιλο δο
ξίες, στις αρχές και στα ιδανικά της ελευθερίας, που σαν α ληθινός πνευμ ατικός δημιουργός είχε χρέος να υπερασπιστεί. Ο στόχυς του ήταν να κερδίσει το έπαθλο της δικαίωσης με το έργο του, αφιερωμένο σ ’ ένα μεγά λο και υψηλό προορισμό, να υπηρετήσει τα γράμ ματα, την ανάπτυξη και την αφύπνιση του λαού. Να προωθήσει τη δημιουργική και πρωτοποριακή κριτική σκέψη στη χώρα μας. Με ένα έργο που δεν είναι μόνο αποκαλυπτικό και διαφωτιστικό, αλλά και παιδευτικό και εθνικό, σε μια ευρύτερη έννοια και τοποθέτηση. Π α ρ’ όλα αυτά, οι επιπτώ σεις και οι αντιδρά σεις στάθηκαν μ οιρ α ίες, για μια επίσημη ηθική ικ α ν ο π ο ίη σ η κ α ι α ν α γ ν ώ ρ ισ η το υ έρ γου του. Έ τσι, χω ρίς βέβαια να μειώνεται η επιστημονική αξία του, στερήθηκε από πανεπιστημιακές ή ακα δημαϊκές διακρίσεις. Βραβεύτηκε, βέβαια, πανη γυ ρ ικ ά με το πρώ το βραβείο της Α καδημίας το 1939 η μελέτη του για τον Παπαδιαμάντη, το 1976 πήρε το π ρ ώ το κρατικό βραβείο για τα δοκ ίμ ιά του "Της Ρ ω μιοσύνης", καθώ ς κ α ι βραβείο της Ακαδημίας. Δ εν ακολούθη σ ε όμω ς την επίσημη κ ρατική παραγνώριση η έγκυρη και ευρύτερη ανεπηρέαστη κριτική γνώμη του τόπου, που ομόθυμα κατά και ρούς κ α ι α νεπιφ ύλα κ τα εκφράστηκε επα ινετικά και εγκωμίασε, αξιολογώντας τη μεγάλη προσφορά του στα νεότερα γράμματά μας. Οι κρίσεις είναι πολλές, που θα χρειαζόταν ένας τόμος ολόκληρος να τις περιλάβει. Προσωπικότητες, από ακαδημαϊ κούς, καθηγητές πανεπιστημίων, λογοτέχνες, έγκυ ρους κριτικούς, εκφράστηκαν με ενθουσιασμό και αντικειμενικότητα για το έργο του. Θα περιοριστώ, εντελώς ενδεικτικά, σε ελάχιστους νεότερους και μη επιζώντες. Ο Βάσος Βαρίκας, σχετικά με τα "Άπαντα" τα π ρ ω τό τυ π α έργα του Α δαμ άντιου Κοραή, υ π ο γραμμίζει: "Τα οφείλουμε στη φ ιλέρευνη διάθεση το υ Γ. Β α λ έτα , ο ο π ο ίο ς σ υ ν ε χ ίζο ν τα ς τη ν από χρ ό ν ια π ρο σ π ά θ ειά του, αναστύλω σης και α ξιο ποίησης τω ν νεοελληνικώ ν κειμένων, φθάνει σήμε ρα σ ’ ένα α π ο φ α σ ισ τικό ορόσημο. Π ρόκειται για μια προσφορά, π ο υ αυτή και μόνη αρκεί να δικαι ώσει μ ια ζωή αφιερω μένη στα Γράμματα" ("Σ υγ γ ρ α φ ε ίς κ α ι κ είμ ενα ", Α ' 1961-1965, Ε κδόσ εις «Ερμής», σ. 219). Ο Ανδρέας Καραντώνης γράφει για τη μελέτη, τη σχετική με τον Π απαδιαμάντη: "Από τις πιο σημαντικές κριτικές μελέτες π ο υ γρά φ τηκαν για το έργο του" ("Κριτικά", Αθήνα 1980, σ σ .171-193). Κ α ι γ ια την ερ γα σ ία του γ ια το ν Καρκαβίτσα: "Πολύτιμος οδηγός για τη γνώση και τη μελέτη του έργου του είναι η βιβλιογραφία του Γ. Βαλέτα". Ο ιστορικός Γιάννης Κ ορδάτος στην
" Ισ το ρ ία τη ς Ν ε ο ε λ λ η ν ικ ή ς Λ ο γ ο τ ε χ ν ία ς " (Βιβλιοεκδοτική, 1962, τόμ. Β ' , σ. 802) σημειώνει: "Νεοελληνιστής π ο υ έχει να παρουσιάσει αξιόλογο έργο είναι ο Γ. Βαλέτας, π ο λυ γρ ά φ ο ς και ακάμα τος ερευνητής. Το ενδιαφέρον του συγκεντρώ νεται κυρίω ς σ την π ν ευ μ α τικ ή κίνηση τω ν χρό νω ν της Τουρκοκρατίας και της σύγχρονης εποχής, σχολια σμένη με κ ριτικά σημειώ ματα και βιβλιογραφ ική ενημέρω ση τρ ίτο μ η "Α νθ ο λο γία της Δ η μ ο τικ ή ς Π εζογραφίας" (1947-1949) είναι έργο πολύμοχθης δουλειάς και μνημείο του δημοτικού πεζού λόγου". Ο Γιάννης Χ ατζίνης, αξιόλογος επίσης κριτικός, γράφει: "Είναι χω ρίς αμφιβολία ένας αξιοθαύμα στος ερευνητής π ο υ δε φοβάται το μόχθο. Μ πορεί να έχει κανείς εμπιστοσύνη στα στοιχεία π ο υ π ρ ο σκομίζει, σ τις αποκαλύψεις π ο υ κάνει (Περ. "Νέα Εστία", τόμος 91, έτος 1972, σ. 982). Και θα επα νέλθω στον Ανδρέα Καραντώνη, που συμπεραίνει, γρ ά φ οντα ς γενικότερα για το έργο του Γιώργου Βαλέτα: "Προς μ ια ν ευρύτερη "παιδευτική κατεύ θυνση" καθοδηγεί και προσανατολίζει τις συνθετι κές, συνολικές, βιβ λιογραφ ικές του προσπάθειες, τις ιστορικοκριτικές του μελέτες και διαγράμματα. Μ ’ έναν ιερό σεβασμό π ρ ο ς τα κείμενα και μέσα από πολύχρονες και αιματηρές έρευνες παρουσιά ζει τα έργα της Νεοελληνικής Γραμματείας, για να μας προσφέρει τελικά εργασίες σπανίας και π ο λύ τιμης χρησιμότητας" (Περ. "Ορίζοντες", φύλλο 4, σ. 11). Π αραλείπω πολλές γνώ μ ες, του Κλέωνα Παράσχου, του Αιμίλιου Χουρμούζιου, του Βηιηο Ε&ν&ξπίηΐ, το υ Ι.Μ . Π α ν α γ ιω τ ό π ο υ λ ο υ , του Μάρκου Αυγέρη και άλλων, που μίλησαν επαινετι κά για το έργο του. Ανάμεσα στις πολύπλευρες πνευματικές δυνα τότητες του Γιώργου Βαλέτα, πρωταρχική νομίζω θέση κατέχει η επίμονη προσπάθειά του, - που θα πρέπει ιδιαίτερα να υπογραμμιστεί-μέσα στο δυνα μογόνο και επιμορφω τικό έργο του, που είνα ι ο η θικ οπλα σ τικός κ α ι λα ογνω σ τικ ός, αισθη τικός χαρακτήρας, που αυτόματα και επίμονα προβάλλε ται σε κάθε σελίδα του. Ιδιαίτερα στους περισσότερους από τους πρ ο λόγους και τις εισαγωγές, τις τόσο αναλυτικές και διαφωτιστικές, που με υπευθυνότητα επιστημονική π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι σε όλες σ χεδό ν τ ις εκ δό σ εις τω ν "Απάντων", που αναστυλώνει, τόσο στη σειρά της "Νεοελληνικής Βιβλιοθήκης", όσο και στα "Άπα ντα" των Νεοελλήνων Ποιητών και Συγγραφέων. Αλλά και σε μεμονωμένες εκδόσεις έργων, όπω ς στην "Ελληνική Νομαρχία", στην τρίτομη "Ανθο λογία της Δημοτικής Πεζογραφίας", στο "Χρονικό του Γαλαξιδιού", στο "Χρονικό της σκλαβωμένης Αθήνας", στην "Αδελφική διδασκαλία" του Κοραή, στις "Χ ω ριά τικες Γ ραφ ές" το υ Αντώνη Φατσέα,
σ τις π ο λ λ α π λ ές ερ γα σ ίες του για το Δ ιο ν ύ σ ιο Σολωμό και σε τόσες άλλες. Εχει βέβαια, όπου κορυφ ώ νονται η ασίγαστη αγάπη του στο λαό, στον οποίο ουσιαστικά αφιε ρώνεται όλη του η πνευματική προσπάθεια, είναι τα δοκ ίμ ιά του, που έθεσε σε κυκλοφ ορία με το χαρακτηριστικό τίτλο "Της Ρωμιοσύνης", και "Το προδομένο ’21", όπου καταφαίνεται πόσο βαθύς γνώστης και μελετητής είναι της ιστορίας, της νεο ελληνικής πνευματικής πορείας, της παράδοσης και γενικότερα του ελληνισμού, που τον ταυτίζει με τη Ρωμιοσύνη στην πιο πλατιά και πατριωτική της έννοια. Αξίζει να διαβάσω μερικές μόνο περικοπές, για να διαπιστώσουμε σε τι βάθος πηγαίνει η λαογνωσία του, για να συναντηθεί μ’ έναν άδολο και αλη θινό πατριωτισμό. Γράφει: «Η πατριαρχική ετούτη Ω γύγεια, βαρειά και π ο λυ σ ή μ α ντη λέξη «Ρωμιο σύνη», π ο υ γεμ ίζει το σ τό μ α και την ψυχή κάθε Έλληνα, είναι η εθνικολαϊκή συνείδηση του Νέου Ελληνισμού... Ε ίναι <ο εθνισμός στη φ υλετική και ψυχική του διάσταση. Ανεβαίνει τους αιώνες με το φ ω τοσ τέφ α νο της α γιο σ ύ ν η ς και την σπάθα της παλληκαριάς, φορτω μένη λαϊκότητα, ιστορία και δόξα, χω ρίς ν ’ αποσταίνει, χω ρίς να σταματά, πληθαίνοντας σε κάθε σκαλί της ιστορίας τις δάφνες της και π λ α τα ίν ο ν τα ς το α γω νιστικό της α π ο λ υ τρωτικό περιεχόμενο. Η Ρωμιοσύνη είναι η φλέγό μενη βάτος του ελληνισμού.../Η Ρωμιοσύνη είναι ο δη μ ιο υ ρ γό ς ελλ η ν ικ ό ς λ α ό ς στη δ ια χρο νική του π ο λ ύ μ ο ρ φ η κ α ι π ο λ υ δ ύ ν α μ η π α ρ ο υ σ ία " (Γ. Β αλέτας: Της Ρ ω μ ιο σ ύνης, Δ ο κ ίμ ια , Ε κδόσ εις «Πηγής», Αθήνα 1976, σα. 7,8). Και δυο σύντομες περικοπές από το "Προδο μένο ’2 1 ”: "Κείνο π ο υ χρειάζεται σήμερα είναι ν ’ ανοίξουμε τους δρόμους της λ α ϊκ ή ς παράδοσης, να βρούμε και να επισημάνουμε τις χαμένες πηγές της. Να οδηγήσουμε στην αξιολόγηση με την βεβαι ότητα πω ς αυτή θα δημιουργήσει τα έργα και τις εξαντλητικές μελέτες" (σελ. 11). Και αλλού επιση μαίνει: "Σ ’ α υτή την ερευνη τική σ υγκ εν τρ ω τικ ή κ ρ ιτικ ή και α ξ ιο λο γικ ή εξόρμησή μας, μέσα στη νεοελληνική παράδοση, ξεχω ριστή θέση πρέπει να πάρει το εικοσιένα". Στέκεται και πάλι ο Γιώργος Βαλέτας ανεκτίμη τος σκαπανέας των Γραμμάτων μας, που ανοίγει τη λεωφόρο, για να μας οδηγήσει στους π ροδρό μους της πνευματικής και εθνικοαπελευθερωτικής μας αναγέννησης. Α ξιο π ο ιεί τους α δα πά νη τους θησαυρούς της παράδοσης, που χρόνια ολόκληρα η μισαλλοδοξία και ο φωτοσβεστικός λογιοτατισμός κα τα χώ νια ζαν κάτω από τα μυωπικά υπόστεγα μιας στείρας και πισωδρομικής αδιαλλαξίας.
Με τη "διαφω τιστική και διαλεκτική κριτική" του ύψωσε την κοινωνική και ιστορική συνείδηση της εποχής μας σε μια κρίσιμη και υψηλή στάθμη, με σκοπό να συνδέσει το βαρύφορτο με αποφασι στικά γεγονότα και δόξες παρελθόν με τα σύγχρο να γεγονότα και τους μελλοντικούς οραματισμούς του έθνους. Θέλω να επισημάνω την πλατιά αισθητική και λαογνωστική επιμόρφωση που είχε, εμπλουτισμένη με σπάνιες γραμματολογικές, ιστορικές, στις πηγές του παραδοσιακού μας πολιτισ μ ού γνώ σεις, τις διερευνήσεις και αναδιφήσεις του σε άγνωστες και δυσπρόσιτες περιοχές, για ν ’ αποκαλύψει και να τις μεταλαμπαδεύσει, με κάθε τρόπο και σε κάθε σελίδα του, στις πλατύτερες μάζες, στο λαό, όπως το σημειώνει: "της άγρυπνης και μαχόμενης αυτής για τα γράμματά μας συνείδησης". Έ χω ήδη μνημονεύσει την "Ελληνική Ν ο μ α ρ χία". Θα πρέπει ν ’ αναφερθώ στα εξίσου σημαντι κά της Τουρκοκρατίας αυτοτελή εθνικολαϊκά κεί μενα, στα "λαογραφικά της Ρωμιοσύνης", όπω ς τα έλεγε. Κείμενα δημοτικά, νεοκλασικής τελειότητας, όπως: "Το χρονικό του Γαλαξιδιού", "Το χρονικό της σκλαβω μένης Α θήνας", η " Χ ρ υ σ ο π η γ ή " του Μ ελετίου Π ηγά, «Α ό γ ο ι π α τρ ιω τικ ο ί» του Σ α μουήλ Χαντζερή, ο "Αρματωμένος λόγος" του Νε κ τά ρ ιο υ Τ έρπου, «Η β ο σ κ ο π ο ύ λ α το υ Α ιγ α ίο υ π ε λ ά γ ο υ ς " του Θ. Γρυπάρη, τα "Α π ο μ ν η μ ο ν εύ ματα" των αγωνιστών, όπω ς του Μ ακρυγιάννη και του Κολοκοτρώνη, τα "Φ ω νήματα"τον Τερτσέτη, οι "Χωριάτικες Γραφές" του Φατσέα, και όλα όσα α π ο τ ε λ ο ύ ν την εκ δ ο τικ ή σ ειρ ά "Μ νη μ εία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας". Άγνωστα και αγνοημένα από τους γραμματολόγους, π λ ο ύ τισ α ν την ισ τορ ία της Ν εοελληνικής Γ ρα μα τεία ς, μ ’ ένα σ π ά νιο κ α ι σ η μ α ντικ ότα το υλικό, ανοίγοντας καινούργιους ορίζοντες. Η συγγραφική του άσκηση και η αδιάκοπη ανα ζήτηση ν ’ αποθησαυρίσει και να κληροδοτήσει στις ερχόμενες γενιές-με τις άγρυπνες κεραίες της βαθύ τερης επιστημονικής του ερευνητικότητας, πα ρα γνω ρισ μένα ή ά γνω σ τα κείμενα και θεμελιακές μορφές του δημοτικού λόγου, στάθηκε το ασίγαστο πά θος του. Έ να ς α δ ιά κ ο π ο ς αιματηρός αγώ νας ζωής και δημιουργίας. Ο ίδιος σε μια συνέντευξή του -ίσως από τις τελευταίες του- εξομολογείται και μας λέει: "Η εργασία είναι σύνθημα ζωής και αγώ νας για δημ ιουργία " (Περ. "Εικόνες", τεύχος 63, Ιανουά ριος 1986). Για να γίνει κτήμα εσαεί, διδαχή και οικόσημο στις μετέπειτα μελέτες τω ν εξειδικευμένοι ερμηνευτών "η λαμπάς η αιώνιος", στην α να μ ό ρ φ ω σ η κ α ι στην π ρ ο κ ο π ή το υ Νεοελληνικού μας Πολιτισμού. Με αυτή την ανιχνευτική και ενοραματική πυξί-
όα σαν πλοηγό οικοδομεί το συγγραφικό του ιωβη λαίο. Ε ίν α ι χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό ό τι το π ρ ώ το του, παρθενικό της σταδιοδρομίας, μελέτημα, στάθηκε ένα σύντομο δοκίμιό του για το Σολωμό (1936). Ακολουθεί η "Α ιολική Β ιβ λιο γρα φ ία " (1939), που π α ρ ’ όλες τις συμπληρώ σεις από τον αξέχαστο εκείνο ψυχαριστή φιλόλογο Κ ίμω να Μ ιχαηλίδη και μετέπειτα από τον Κώστα Μίσσιο, με την έκδο ση ακόμη, πολύ νωρίτερα, στα 1925, του π εριοδι κού "Αεσβιακές σελίδες" και από τα πρώτα φοιτη τικά του χρόνια στην αρχή της φιλολογικής καθη γητικής σταδιοδρομίας του το 1937, συμπληρώνει δεκατρία μελετήματα, αφιερωμένα σε ξεχασμένες μορφές της λεσβιακής γραματτείας και παιδείας, συντελεί στην πνευματική αναγέννηση και αποδεί χνει την άμετρη αγάπη του στη Λέσβο. Στα 1939 εκδίδει την περίφημη μελέτη του για τον Παπαδιαμάντη, τη βραβευμένη, όπω ς είπαμε, α π ό την Α κ α δη μ ία . Σ τ ις α ρ χές της κ α το χ ικ ή ς περιόδου 1943 θέτει σε κυκλοφορία την τρίτομη "Α νθολογία της Δ η μ ο τικ ή ς Π ε ζ ο γ ρ α φ ία ς ", έργο μνημειώδες και μοναδικό, που ξεπερνά τις 2.000 σελίδες. Αποκαλύπτει και απομνημονεύει το βιβλίο των βιβλίων, όπως το ονομάζει, το μανιφέστο του 1821, την "Ελληνική Ν ομαρχία" (1948), ύστερα από επί μονες ατομικές έρευνες στη μονή των Μετεώρων. Στη σειρά της "Νεοελληνικής Βιβλιοθήκης" περι λαμβάνει τα "Άπαντα" Νεοελλήνων ποιητώ ν και συγγραφέων, που απαρτίζουν εβδομήντα περίπου τόμους. Ανάμεσά τους η "Λεσβιακή Βιβλιοθήκη" με είκοσι τόμους. Η "Νεοελληνική Βιβλιοθήκη", σειρά α πό εξήντα π ερ ίπ ο υ τόμ ους. Τα "Ά παντα" τω ν Νεοελλήνων ποιητώ ν και συγγραφέων, που π ερ ι λα μ β ά νο υ ν μ ορφ ές, ό π ω ς του Π α π α δ ια μ ά ν τη , Κ αρκαβίτσα, Κ ρυστάλλη, Εφταλιώ τη, Ν ιρβάνα, Πολυλά, Μ αρκορά, Τυπάλδου, Σουρή, Πορφύρα, Μαλακάση, Χριστόπουλου, Κονεμένου, Καμπύση, Τερτσέτη, Αινιάνα, Πολέμη, Κοραή και άλλων. Συνεχίζει με τη σειρά "Μνημεία της Νεοελληνικής Λ ογοτεχνίας", όπου, όπω ς σημειώσαμε, ανέσυρε από το σκοτάδι της λησμονιάς στο φως της αποκά λυψης δυσεύρετα δημοτικά κείμενα μεγάλης αξίας. Τα γραμματολογικά του έργα, όπω ς η "Ε π ίτο μ η Ιστορία της Νεοελληνικής Αογοτεχνίας", η "Αιολική Βιβλιογραφία", οι "Αναλύσεις Νεοελληνικών Δογοτεχνικών Κειμένων", η "Ανθολογία του Ελληνικού Αιηγήματος", το "Ελληνικό Διήγημα". Τη σειρά με τον τίτλο "Τα νέα Αεσβιακά Γράμματα", αρχίζοντας από την Ακαδημία των Κυδωνιών, το φωτιστή της Λέσβου Άγιο Ιγνάτιο Α γαλλιανό, το Β ενιαμίν το Λ έσβιο, κ α ι φ τ ά ν ο ν τα ς μέχρι το Μ υριβήλη, το Βενέζη, τον Κόντογλου, ως τους νεότερους, με αυτο τελείς μελέτες.
Ολοκληρώνοντας, πρέπει να υπογραμμίσω ότι ο Γιώργος Βαλέτας προσπάθησε να οριοθετήσει τη συνείδηση της ιστορικής μας συνέχειας, μέσα από αυτά τα κείμενα και με τη διάσωση και την προβο λή τους. Είναι, νομίζω, η σημαντικότερη προσφο ρά στο σύνολο του έργου του, που μ ’ αυτό τον τρόπο καθορίζει και εδραιώνει στους αμφίβολους καιρούς που ζούμε, το στίγμα που ασφαλίζει και επισημαίνει το λόγο ύπαρξης και διατήρησης της εθνικής μας ταυτότητας. Έχουμε λοιπόν μια αυστηρά συνοπτική, περιλη πτικότατη απαρίθμηση της συγγραφικής πολυγρα φ ία ς του Γιώργου Βαλέτα, που δεν εξαντλείται, φ υσ ικά , μήτε στα επ ίτο μ α σ υγγρά μ μ ατα , όπω ς απλά και μόνο τα μνημονεύουμε, αλλά συναπαρτί ζεται και πλαισιώνεται από έναν αναρίθμητο όγκο, σε χ ιλ ιά δ ες άρθρα, μελέτες κάθε λογής γραφές, σημειώματα, σχόλια, προλόγους, χρονογραφήματα, παρουσιάσεις εργασιών, ομιλίες και εισηγήσεις σε συμπόσια φιλολογικά, στο Διεθνές Συμπόσιο του Αιγαίου, που όλα μαζί κορυφώνουν και δίνουν το μέγεθος μιας πυραμίδας τόσον επιβλητικής. Και θα πρέπει να μας κρατά σφιγμένη την αναπνοή, μπρο στά σ’ αυτόν τον τεράστιο σε επισημάνσεις, διερευνήσεις, εξακριβώσεις, αναφορές και αποκαλύψεις, πνευματικό θησαυρό. Έ να πολύτιμο σε πρώτη επι λογή υλικό, που με σιγουριά πλουτίζει τη Νεοελ ληνική μας Λογοτεχνία. Θα π ρ έ π ε ι να σ ημ ειώ σ ω εδώ π ό σ ο π ο λ λ έ ς φορές στενόκαρδη και μικρόψυχη στάθηκε η κριτι κή σκέψη στη χώρα μας, απέναντι σε ερευνητές και ξωμάχους των Γραμμάτων μας, που μόχθησαν με αυτοθυσία και με πάθος ανυπέρβλητο, να φέρουν στο φως της δημοσιότητας άγνωστα ή δυσεύρετα κείμενα, θαμμένα μέσα στην ανύποπτη λήθη των καιρών. Ας θυμηθούμε το Γιάννη Βλαχογιάννη, το Νίκο Βέη, το Γιάννη Κορδάτο και τόσους άλλους, που τόσο αγνοήθηκαν ή ξεχάστηκαν κιόλας. Και να σκεφτεί κανείς, πόση δύναμη μοναξιάς χρειάζε ται, πόση παλικαριά, μεράκι και ψυχική αντοχή, για να φέρεις σε πέρας ένα έργο ζωής, που θα απο τελέσει στις μελλούμενες γενιές πλοηγό και φάρο, γ ια κ α τ ο π ιν ά ξ εκ ιν ή μ α τα , σ το υ ς α π έ ρ α ν τ ο υ ς κόσμους της τέχνης. "Το μερ ά κ ι δεν είνα ι α π λή λατρεία της τέχνης, είναι ιδεολογία. Σ την κοινω νι κή του τοποθέτηση ο μερακλής έχει κάτι το ηρωικό και το παλληκαρίσιο", γράφει στα περίφημα δοκί μια "Της Ρωμιοσύνης" (σ. 169). Και αλλού, γράφο ντας για τη μοναξιά, σημειώνει: "Η μονα ξιά του τεχνίτη είναι ανάβρα και κανάλι ζωής... Είναι ανέ βασμα πονεμένο και ματω μένο σε ψηλές κορφές, είναι α γνά ντεμ α ζωής και επ ο π τεία ζωής. Ε ίναι βύθισμα στην ψυχή του λαού" (ό.π., σ. 190). Με αυτή τη συλλογική, με αυτές τις κατευθυντή
ριες σκέψεις, οριοθέτησε την αποστολή του στο δύσβατο μονοδρόμι, που επέλεξε στη ζωή και στην αποστολή των Γραμμάτων. Χ ω ρ ίς πρόσ θετα βοηθητικά μέσα, υλικά και ηθικά, μόνος, πανέρημος σ ’ όλες του τις προσπά θειες, κατατρεγμένος και διωκόμενος από μύριες αντιδρομήσεις και κατατρεγμούς, πολιτικούς αλλά και φιλολογικούς. Ο Γιώργος Βαλέτας υπήρξε πράγματι α πα ρά μιλλος, ανόμοιαστος, πεισματικός, αρματωμένος γερά με "λογισμικό και όνειρο" γύρω στην π ρ ο σπάθεια της ιστορικοκριτικής έρευνας, παρουσιά ζοντας ένα τόσο πλούσιο σε ευρήματα και αποκα λύψεις έργο. Μ οναχικός και αβοήθητος στην πρωτοποριακή ιστορική του αυτή σκυταλοδρομία, δεν κάμφθηκε και δε φειδω λεύτηκε θυσίες και κ όπους για την ολοκλήρωση του μεγάλου σκοπού. Για να παραδώσει στις επερχόμενες γενιές, ως ιερή παρακαταθή κη, έναν πολύτιμ ο πνευμ ατικό θησαυρό, συγκε ντρωτικά ταξιθετημένο και ιστορικοκριτικά απομνημειωμένο. Ύψωσε σε κανόνα ζωής αυτή την αδιάκοπη και ασταμάτητη διερεύνηση για την αποκάλυψη και τον πλουτισμό της Γραμματείας μας με νέα στοιχεία. Όπα)ς ακριβώς το επισημαίνει στην εισαγωγή του στον "Α ρματω μένο Λ ό χο " (Ε κ δόσ εις "Πηγής", 1971, σ. 1), γράφοντας για τις αντιστασιακές διδα χές του Ν εκτάριου Τ έρπου: Ό θείος ζή λο ς της ατομικής πρωτοβουλίας, μόνος, ανασέρνει α π ’ την αφάνεια και προσθέτει κάθε τόσο και νέες δόξες στο πάνθεο της γραμματείας και της παιδείας μας,
φ ω τίζ ε ι ν έες π λ ε υ ρ έ ς της, σ υ μ π λ η ρ ώ ν ε ι κενά, π λ ο υ τίζ ο ν τ α ς τη ρη μ α γμ ένη λ ο γ ο τε χ ν ία μ α ς με νέεες αξίες, με νέους θησαυρούς". Εμείς οι πολυάριθμοι αναγνώστες θα σκύβουμε με κατάνυξη και σεβασμό, για να διδαχτούμε και ν ’ αντλήσουμε δύναμη και μάθος από τη βαθυστό χαστη π ο λ υ γν ω σ ία του, να φ ω τισ το ύ μ ε κ α ι να γίνουμε ψυχικά και πνευματικά πλουσιότεροι. Π ροσπάθησα, με την τρεμάμενη φ λόγα ενός φιλόκαλου μαθητή, -ας μου επιτραπεί, γιατί δεν το α π ο κ ρ ύ π τ ω ό τ ι υ π ή ρ ξ ε γ ια μένα ο Γ ιώ ρ γο ς Βαλέτας πνευματικός φίλος αλλά και δάσκαλος-, ν ’ αγγίξω μερικές έστω πτυχές, σ ’ ένα πολύτομο και πολυσέλιδο έργο, που θα κρατά τις μυριάδες σελίδες του ανοιχτές, διάπλατες, με τους πλουσιόδωρους πνευματικούς θησαυρούς του. Ο Γιώργος Βαλέτας θα παραμείνει στην ιστορία τω ν Γραμμάτω ν μας ένα "αιω νόβιο βιβλίο" για μάθηση και σπουδή, που πάντα θα μας διδάσκει, θα τιμά και θα πλουτίζει όχι μόνο τη Λέσβο, αλλά και ολόκληρο το πανελλήνιο. Υπήρξε, πράγματι, ένας αληθινός δάσκαλος και νεότερος διαφωτιστής, ένας απροσπέλαστος αγω νιστής του λόγου κ α ι της π ένα ς, σε όλους τους εθνικούς και π νευ μ α τικ ο ύ ς α γώ νες κ α ι κ υρ ίω ς στην εποικοδομητική του υπεράνθρωπη πρ οσ πά θεια της πνευματικής αναγέννησης και ανάπλασης της πατρίδας μας. Ομιλία που πραγματοποιήθηκε στις 18.5.1998, στην αίθουσα "Μιχαήλας Αβέρωφ" (Γενναδίου 8) της "Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών".
ΜΗΤΣΟΣ Ν. ΤΣΙΑΜΗΣ
Πολλοί Μυτιληνιοί τίμησαν με την παρουσία τους τη μνήμη του μεγάλου δα σκάλου, του αναστυλωτή της λογοτεχνίας μας Γιώργου Βαλέτα, στις 18.5.1998. Αναμνηστική φωτογραφία μετά το τέλος της εκδήλω σης. Διακρίνονται, από αρι στερά, ο Στρατής Μ ολίνος, ο Γ ιάννης Χατζηβασιλείου, ο Κώστας Βαλέτας, ο Μήτσος Τσιάμης (ομιλη τής), ο Τάκης Π ανταζής και ο Κώστας Μ ίσσιος.
ΟΙ 200 ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΣ ΤΟΥ 1944 Η λεσβιακή συμμετοχή στη θυσία... Η Πρωτομαγιά δεν είναι μια ακόμη μέρα αργίας, όπως τη θέλουν μερικοί. Είναι και μέρα-αύμβολο των λαών, μέρα αγώ νω ν και θυσιών. Ε ίνα ι η λαμπρή μέρα της εργατιάς και της αγροτιάς. Γι’ αυτό και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι Γερμανοί κατακτητές διάλεξαν αυτή τη μέρα του 1944, για να εκτελέσουν, σε αντίποινα, 200 πατριώτες, που τους μετέφεραν α πό το σ τρα τόπεδο Χ α ϊδ α ρ ίο υ και α πό αλλού. Ό πω ς δεν είναι τυχαίο και το μέρος εκτέλεσης, το Σκοπευτήριο της Καισαριανής, το "Θυσιαστήριο της Λευτεριάς", όπως το ονόμασε ο λαός μας. Αιτία για την εκτέλεση ήταν το γεγονός ότι αντάρ τες του Ε Λ Α ! σκότωσαν στην Πελοπόννησο, στις 27.4.1944 ένα Γερμανό στρατηγό. Οι χιτλερικοί εκτί μησαν το κεφάλι του με 200 πατριώτες. Τη διαταγή για την εκτέλεση την έδωσε ο στρατηγός Σπάιντελ, ο οποίος στα 1943-1944 ήταν στρατιωτικός διοικητής Νότιας Ελλάδας και πολύ αργότερα, στα 1962, διοι κητής των χερσαίων δυνάμεων του ΝΑΤΟ! Α πό τ ο υ ς 200 εκ τελ εσ θ έν τες ο ι 135 ή τα ν Α κροναυπλιώ τες και οι υπόλοιποι εξόριστοι της Ανάφης, καθώς και άλλοι πατριώ τες1. Ανάμεσα σ ’ αυτούς τους αθάνατους ήρωες έχει και η Λέσβος τη δική της προσφορά σε αίμα. Έ ξι παλικάρια της μνημονεύονται κάθε χρόνο ανάμεσα στους 200, παρ’ όλο που για όλους δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένος ο τόπος και ο χρόνος της εκτέλεσης, κ α ι φ ω ν ά ζο υ ν στα ο νό μ α τά το υ ς ΠΑΡΩΝ. 1. Ιωάννης Ανουσάς. Καταγόταν από το Μανταμάδο
Ιγνάτιος Αντωνέλης (Από το βιβλίο του Κώστα Μπίρκα, Σελίδες του Αγώνα (Ηρωικό χρονικό της 15ετίας 1935-1950), τόμος Β', Με την ψυχή στα δόντια, Κατοχή («Ανάφη»), Α' μέρος, Εκδοτικός Οίκος «Μέλισσα», Αθήνα 1966, α. 440).
Ομάδα Συμβίωσης Πολιτι κών Εξόριστων (ΟΣΠΕ) Ανάφης. Μ εταξύ τους διακρίνονται οι: Ηλίας Κακα λιός (πρώτος, από αριστερά, καθήμενος), Λευτέρης Σέφερης, Κλειδαράς, Νίκος Καραθανάσης, Δημήτριος Πρινάρης (Μυτιλήνη), Α. Ντόνας, Δημήτριος Γκούλιος (εκτελέστηκε στο στρατόπεδο «Παύ λου Μελά») και άλλοι. (Από το βιβλίο του Βασίλη Γ. Μπαρτζιώτα. Στις φυλακές και τις εξορίες, Εκδόσεις Θ. Καστανιώτη, Αθήνα 1978, σ. 161).
και ήταν φυλακισμένος στο Χ α ϊδά ρι. 2. Ιγνά τιο ς Αντω νέλης. Μ ηχανουργός-συνδικαλιστής από το Μανταμάδο. Το 1936 εξορίστηκε στην Ανάφη. Με την πτώση του Μ ουσολίνι στις 25.7.1943, την ανάθεση της πρωθυπουργίας στο στρατάρχη Μπαντόλιο και τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας στις 8.9.1943, αφέθηκε ελεύθερος. Μετά από ταλαιπωρίες έφτασε στη Σύρα, όπου πιάστηκε από τους Γερμανούς και μεταφέρθηκε στις φυλακές Αβέρωφ και τέλος στο Χαϊδάρι. 3. Τη λέμαχος Βασάλος. Γραμματέας της Κομουνιστικής Νεολαίας Λέσβου. Από την Ανάφη, όπου ήταν φυλα κισμένος, δραπέτευσε, αλλά πιάστηκε από τους Γερμανούς και κλείστηκε στις φυλακές Αβέρωφ, από όπου μεταφέρθηκε στο Χ α ϊδά ρ ι, όπου έμεινε ένα χρ όνο π ερ ίπ ο υ . 4. Η λ ία ς Ν ικ ο λ ά ο υ Κ α κ α λ ιό ς. Ράφτης. Γεννήθηκε το 1912 στην Αγιάσο. Το 1934 έγινε μέλος του ΚΚΕ και την επόμενη χρονιά εξορί στηκε στη Σίκινο. Το 1936, επί δικτατορίας Μεταξά, μεταφέρθηκε στην Ανάφη, όπου έμεινε έως το 1943, οπότε μεταφέρθηκε στις φυλακές Αβέρωφ και από
Ηλίας Νικολάου Κακαλιός
Η επταμελής Ομάδα Συμβίωσης Πολιτικών Εξόριστων (ΟΣΠΕ) Δαζαρέτας Σύρας στα 1938. Ανω, τρίτη σειρά: Ζγουρός (από την Κρήτη), X. Αντωνόπουλος (σοφέρ από την Αθήνα, που εκτελέστηκε στην Κατοχή), Στέφανος Νικολάου Φουντής. Στο μέσον, δεύτερη σειρά: Γιάννης Βαλλίδης (νεολαίος από τη Μυτιλήνη), Κώστας Μπίρκας (δημοσιογράφος από τα Γρεβενά), Γιάννης Βασάλος (από τη Μυτιλήνη, εκτελέστηκε). Μπροστά δεξιά, μόνος: Γιώργος Νικολαΐδης, Ηπειρώτης. (Από το βιβλίο του Κώστα Μπίρκα, Με την ψυχή στα δόντια, Κατοχή («Ανάφη», Α' μέρος, Αθήνα 1966, σ. 67).
εκεί στο Χ αϊδάρι. Εκτελέστηκε σε ηλικία 32 ετών2. 5. Αναστάσιος Πατέστος. Τυπογράφος, γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής του ΚΚΕ (Λέσβος, Χ ίο ς, Λ ήμνος), Α κ ρ ο να υ π λιώ τη ς. 6. Σ τέ φ α ν ο ς Νικολάου Φουντής. Καταγόταν από το Μανταμάδο. Σ πούδασε στο Π ολυτεχνείο του Βελγίου. Ή τα ν μέλος της Περιφερειακής Επιτροπής του ΚΚΕ. Το 1936 εξορίστηκε στην Ανάφη. Το 1938 ήταν εξόριστος στη Λαζαρέτα Σύρας. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην Α κ ρ ο ν α υ π λ ία , μετά στη Λ ά ρ ισ α κ α ι τέλος στο Χαϊδάρι. Το σχέδιο τω ν κατακτητών μ ’ αυτή τη μαζική εκτέλεση, σ’ αυτή την κρίσιμη περίοδο του πολέμου, ήταν να δώσουν ένα σοβαρό χτύπημα στον απελευ θερωτικό αγώνα του λαού της Ελλάδας. Ήθελαν με την ωμή βία να κάμψουν το λαϊκό απελευθερωτικό κίνημα. Πέτυχαν βέβαια το αντίθετο, γιατί γιγάντω σαν την απόφαση του λαού για πάλη μέχρι τη νίκη. Η θυσία των 200 έγινε σύμβολο, έγινε σημαία της απελευθέρωσης, έγινε τραγούδι, για τί νίκησαν το θάνατο και πέρασαν στην αιωνιότητα... 1. Βασίλη Γ. Μπαρτζιώτα, Κι άστραψε φως η Ακροναυπλία! Τέταρτη έκδοση. Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1986, σ. 204. 2. Περ. «Αγιάσος» 40 (1987), σ. 7. ΒΑΣΙΑΗΣ ΚΑΑΟΓΕΡΑΣ
ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ Ο ύ ρ ο ς Οικολογία, μέχρι και τα τελευταία χρό νια, ήταν σχεδόν άγνωστος για τους πιο πολλούς α νθ ρ ώ π ο υ ς, ακόμη κ α ι για εκ είνους που είχα ν κάποια γυμνασιακή μόρφωση. Η ραγδαία όμως εξέ λιξη του πολιτισμού, η επανάσταση της βιομηχα νίας, η πρόοδος της χημείας, η αλματώδης εξάπλωση των οικισμών, οι συνεχείς διανοίξεις δρόμων, οι ατομικές εκρήξεις, η ενεργειακή κρίση, τα ατυχήμα τα των πυρηνικών εργοστασίων, με τα γνωστά δρα ματικά αποτελέσματα για τη γύρω φύση και τους ανθρώπους, το νέφος, οι τσούχτρες, η ρύπανση της α τμ ό σ φ α ιρ α ς κ α ι της θάλασ σ ας, ανά γκα σ α ν το κοινό και τους επιστήμονες, που ασχολούνται με τη μελέτη των ζωντανών οργανισμών και με το περι βάλλον μέσα στο ο π ο ίο ζουν, να α ντιδ ρ ά σ ο υ ν, δη μ ιουρ γώ ντα ς σ υλλόγους, π ο λ ιτικ ά κόμματα, ο ικ ο λ ο γικ ά κ ινή μ α τα , θα λέγαμε, έτσι ώστε να εμ π ο δ ίσ ο υ ν τη δ ια τά ρ α ξ η στην ισ ο ρ ρ ο π ία της φύσης. Η ανάγκη επομένως αυτής της αντίδρασης ξεπήδησε μέσα από την πρόοδο και την εξέλιξη του π ο λ ιτισ μ ο ύ . Η π ρ ο σ π ά θ ειά μας λ ο ιπ ό ν σήμερα είναι ν ’ ανοίξουμε την πύλη της Ο ικολογίας, να μπούμε σιγά σιγά στο κάστρο της και να παρατηρή σουμε με ενδελέχεια και με αγάπη όλες τις πτυχές της, ώ στε να γ ν ω ρ ίσ ο υ μ ε τη σχέση της με το ν άνθρωπο, με τα ζώα, με τα φυτά, με το περιβάλλον. Η πρώτη μεγάλη πύλη, που συναντήσαμε, έγραφε επάνω Β ι ο λ ο γ ί α . Ξαφνιαστήκαμε όλοι. Μα εμείς ήρθαμε να επισκεφτούμε την Οικολογία! Την ανοί γουμε όμως, μπαίνουμε μέσα και ακούμε μια φωνή να μας μιλά αργά μα καθαρά: Ε ίμαι η Βιολογία.
Είμαι μια επιστήμη, που ασχολούμαι με τα φυσικά φαινόμενα της ζωής και με τους ζωντανούς οργανι σμούς. Στα νεότερα χρόνια έγινα σημαντική, γιατί ασχολούμαι με την εξωτερική μορφή τω ν οργανι σμών, την εξέλιξη των ειδών, τη λειτουργία των κυτ τάρων και των οργάνων, όπως και με την εξέλιξη του ο ρ γα νισ μ ο ύ α π ό έμβρυο σε τέλειο φ υτό ή ζώ ο. Ενδιαφ έρομαι ακόμη για τη σχέση που έχει κάθε οργανισμός με το γύρω κόσμο, με την εξέλιξη της φυσικής επιλογής των οργανισμών, την κληρονομι κότητα, αλλά εκείνο που με ενδιαφέρει περισσότερο είναι η ενόργανη ζωή και η αρχή της. Α υτοί που ενδιαφέρθηκαν πρώτοι για μένα είναι ο Αριστοτέλης, ο Λαμάρκ, ο Δαρβίνος, ο Μέντελ, ο καθένας βέβαια από τη δική του σκοπιά. Μ προστά μας υπά ρχει άλλη πύλη μικρότερη, μα καταπράσινη, που γράφει επάνω Ο ι κ ο λ ο γ ί α . Δ ιαπισ τώ νουμε λοιπόν αμέσως έκπληκτοι ότι η Οικολογία είναι κόρη της Βιολογίας, ένας ιδιαίτε ρος επιστημονικός χώρος, ένας κλάδος, θα λέγαμε, της Βιολογίας. Δεν είναι λοιπόν ανεξάρτητη!...Την α ν ο ίγ ο υ μ ε κ α ι μ π α ίν ο υ μ ε ά φ ο β α π ια στο νέο χώρο, πλουτισμένο με όλων των ειδών τις φυσικές καλλονές. - Κ αλώ ς ήλθατε, ακούστηκε π ά λι μια γλυκιά φωνή. Είμαι η Οικολογία που σας μιλά. Ό πω ς βλέ πετε και εσείς, μητέρα έχω τη Β ιολογία , που με έμαθε να α γα πώ , να μελετώ κ α ι να τρέφ ω τους ζωντανούς οργανισμούς και τα φυτά και να εξετά ζω τη σχέση τους με το περιβάλλον, μέσα στο οποίο γεννιούνται, μεγαλώνουν, πολλαπλασιάζονται και π εθ α ίν ο υ ν . Ο χ ώ ρ ο ς μου α λ λ ά ζει α πό τό π ο σε
Η θαλάσσια χελώναερπετό (εΗΓυΙΙβ-ΟΒΓυΙΙ»), ένα είδος που κινδυνεύει... (Ζωολογικό Μουσείο του Πανεπιστημίου Αθηνών. Φωτογραφία Κώστα Ξενικάκη)
τόπο και διαμορφώνεται κυρίως από το κλίμα του, τον ήλιο και τη θέση που βρίσκεται πάνω στη γήινη σφαίρα. Αλλού είναι καταπράσινος, με τεράστια φυτά και μεγάλα ζώα, αλλού υπάρχουν χιόνια και πάγοι και αλλού ξερότοποι. Είμαι σαν μωσαϊκό. Ό μως η κάθε ψηφίδα του μωσαϊκού μου είναι και ένα ξεχωριστό ο ι κ ο σ ύ σ τ η μ α , που έχει τη δική του πανίδα και χλωρίδα, το δικό του έδαφος, οξυ γόνο, υδρογόνο, άζωτο και άνθρακα. Το κάθε οικοσύστημά μου είναι σαν ένα εργο στάσιο, που έχει εξασφαλισμένη ενέργεια από τον ήλιο. Τα φυτά προσλαμβάνουν την ενέργεια αυτή με τα πράσινα μέρη τους, τα φύλλα, και μετατρέ πουν τις ανόργανες ύλες, που παίρνει το φυτό από το έδαφος, σε οργανικές με τη φωτοσύνθεση, ακο λούθω ς π α ρ ά γ ο υ ν το υ ς κ α ρ π ο ύ ς κ α ι λέγο ν τα ι π α ρ α γ ω γ ι κ ά . Τα ζώα πάλι εξαρτώνται από την παραγωγή των φυτών, με τα οποία τρέφονται, και λέγονται κ α τ α ν α λ ω τ έ ς . Τα στοιχεία, το άζωτο, το οξυγόνο, ο άνθρακας, ο φώσφορος μένουν αμετάβλητα, δηλαδή στις ίδιες ποσότητες, ενώ η ενέργεια του ήλιου είναι συνεχής, με αποτέλεσμα να έχουμε τους ίδιους κύκλους της ύλης, γιατί υπάρχουν οι ίδιες ποσότητες των παρα πάνω στοιχείων. Δηλαδή έχουμε διαφορετικά φυτά και ζώα στις θερμές χώρες και διαφορετικά στις εύκρατες ή ψυχρές. Άλλος σπουδαίος παράγοντας στο οικοσύστημά μου είναι ο ι α π ο ι κ ο δ ο μ η τ έ ς . Αυτοί είναι μικρο οργανισμοί του εδάφους, που αναλαμβάνουν να μεταβάλλουν τις οργανικές ουσίες σε ανόργανες. Δηλαδή να σαπίζουν τα φύλλα ή και να λιώνουν τα σώματα ζώων και ανθρώπων ή και άλλων οργανι σμών. Έ τσι έχουμε τους κύκλους της ύλης.
Στην εποχή σας δυστυχώς δέχομαι ισχυρά πλήγ ματα από την εξέλιξη και τον πολιτισμό σας. Σας παρακαλώ λοιπόν, αν αγαπάτε τα ζώα, τα φυτά, τους ίδιους τους εαυτούς σας, το περιβάλλον σας, αναπτύξτε νέους τρόπους ζωής. Ελάτε πιο κοντά στη φύση, με περιορισμένη κατανάλωση και με οικο νομική συμπεριφορά. Ορθώστε το ανάστημά σας όχι στην πρόοδο και στην εξέλιξη του πολιτισμού σας, μα σ ’ αυτούς που για τα συμφέροντά τους επιφέ ρουν αλλαγές στα οικοσυστήματά μου, με αποτέλε σμα να με σκοτώνουν κάθε μέρα. Αμύνομαι, μα ως πότε; Και ξέρετε κάτι; Όταν θα αποφασίσω να εκδι κηθώ, θα είμαι σκληρή απέναντι όλων σας. Μη δια μορφώνετε κατά το συμφέρον σας το έδαφος και μάλιστα τα ρέματα και τις κοίτες των χειμάρρων. Μην αφήνετε να ρυπαίνουν τις θάλασσες. Τα ψάρια ψοφούν από έλλειψη οξυγόνου, που καταναλώνουν οι αποικοδομητές, στην προσπάθειά τους να ανοργανοποιήσουν τα οργανικά λύματα. Μην καταστρέ φετε τα δάση. Μη ρυπαίνετε την ατμόσφαιρα. Μη χρησιμοποιείτε παράλογα τα φυτοφάρμακα. Μην ανοίγετε λατομεία σε χώ ρους π α σ ιφ α νείς, για τί αυτές οι πληγές επουλώνονται μετά από 200-300 έτη. Δημιουργήστε οικολογικά κινήματα, ευαισθητοποι ώντας όλο και πιο πολύ το κοινό κατά της δημιουρ γίας των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Αυτά μας είπε με παράπονο η Ο ι κ ο λ ο γ ί α κι εμείς ντροπιασμένοι και με σκυμμένο κεφάλι βγή καμε από το κάστρο της, προβληματισμένοι, μα και αποφασισμένοι να προσφέρουμε τις υπηρεσίες μας στο μεγάλο αυτό πρόβλημα για το καλό της ανθρω πότητας, του τόπου μας. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΛΙΚΑΡΗΣ
Η βίλα του Μάκη, του πελεκάνου, στο Πέραμα της Δέσβου... (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, 25.8.1990)
Ο ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΚΑΗΜΗΣ, ΕΠΙΤΙΜΟΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΑΣ... Ο υπέρμαχος του Συνεργατισμού που τίμησε τη Λέσβο Ο Αριστείδης Νικολάου Κλήμης είδε το φως της ζωής το 1915 στο Πλωμάρι. Παρακολούθησε τα εγκύ κλια μαθήματα στη Μυτιλήνη, όπου ευτύχησε να έχει λαμπρούς δασκάλους, τον Ιωάννη Ο λύμπιο, τον Αριστείδη Δελή, τον Κώστα Κόντο, ακόμη και το διευθυντή του Πεντατάξιου Διδασκαλείου Ευάγγελο Παπανούτσο, στο μάθημα της Αογικής. Στη συνέχεια φοίτησε στη Σχολή Συνεταιριστών της Ανωτάτης Γεωπονικής, καθώς και στη Νομική. Από πολύ νωρίς μυήθηκε στο συνεργατισμό και έγινε ο διαπρύσιος κήρυκάς του. Έδωσε το παρών στην Α γροτική Τ ρά πεζα, στη Σ υνο μ ο σ π ο νδ ία Συνεταιρισμώ ν, στην Υπηρεσία Συνεταιριστικής Εκπαίδευσης και αλλού. Αγωνίστηκε, στη θεωρία και στην πράξη, για τη στήριξη και για τη διάδοση του συνεταιριστικού πνεύματος στη χώρα μας. Με υπευ θυνότητα δίδαξε, έλαβε μέρος σε συνέδρια, διεύθυνε συνεταιριστικά περιοδικά, αρθρογράφησε, έγραψε πολλές μελέτες, εξέδωσε αξιόλογα βιβλία, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει το τετράτομο «Οι Συνεταιρισμοί στην Ελλάδα», που σύντομα πρόκειται να συμπληρω θεί με έναν ακόμη τόμο. Ο Αριστείδης Κλήμης παράλληλα ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία και έδωσε ικανά δείγματα γραφής. Από το 1965 με τα αφηγήματά του «Ο γιος του λεπρού» εντυπώσιασε με την απλότητα του ύφους και με τη δύναμη της π ερ ιγρ α φ ή ς. Α κολούθησαν τα έργα «Λογοτεχνική σαΐτα στον αργαλειό της ιστορίας» και «77χιλιάδες χρόνια θύτες και θύματα οι άνθρωποι», που και αυτά μαρτυρούν πλούσιο εσωτερικό κόσμο, αφηγηματική-περιγραφική ικανότητα και γλωσσική δεξιότητα. Το έργο του Αριστείδη Κλήμη εκτιμήθηκε και αξιοποιήθηκε από επίσημους φορείς και από πολ λούς ανθρώπους της επιστήμης και των γραμμάτων. Η Ακαδημία Αθηνών τον βράβευσε δυο φορές (1935, 1955). Το 1997, μαζί με τον επίσης επιφανή συνεται ριστή Νίκο Κολύμβα, τιμήθηκε από τα Ινστιτούτα Συνεταιριστικών Ερευνών και Μελετών (ΙΣΕΜ) και Αγροτικών Ερευνών (ΙΑΓΕ). Στις 19.3.1998 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Γεωργικής Οικονομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Παρόντες κατά την τελετή ήταν ο πρύτανης Σπυρίδων Κυρίτσης, οι αντιπρυτάνεις Χρίστος Ολύμπιος και Σωφρόνιος Παπουτσόγλου, καθώς και οι πρόεδροι των Τμημάτων. Το πρόγραμμα περιελάμβανε: 1. Εισήγηση του πρύτανη. 2. Παρουσίαση του έργου του τιμώμενου από τον καθηγητή του Τμή ματος Γεωργικής Οικονομίας Κωνσταντίνο Παπα γεωργίου. 3. Αναγόρευση του τιμώμενου (α. Ανάγνωση των κειμένων, του Ψηφίσματος του Τμήματος Γεωρ-
Ο πρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Σπυρίδων Κυρίτσης συγχαίρει τον επίτιμο διδάκτορα Αριστείδη Κλήμη, μετά την περιένδυσή του με την τήβεννο του Πανεπιστημίου...
γικής Οικονομίας και της Αναγόρευσης, από τον πρόε δρο του Τμήματος Γεωργικής Οικονομίας Νικόλαο Σ. Μαρτίνο, β. Ανάγνωση του κειμένου του τίτλου του επί τιμου διδάκτορα από τον πρύτανη, γ. Περιένδυσή του τιμώμενου με την τήβεννο του Πανεπιστημίου από τον πρύτανη). 4. Ομιλία του τιμώμενου με θέμα «Η απαιραίτητη μετεξέλιξη των συνεταιρισμών, με βάση τις πιθανο λογούμενες συνθήκες και ανάγκες κατά τον 21ο αιώνα: Η περίπτωση της Ελλάδας». Την τελετή παρακολούθησαν πολλοί άνθρωποι των γραμμάτων, οι καθηγητές Πανεπιστημίου Διονύσιος Μ αυρόγιαννης, τέως πρύτανης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου ο Κωνσταντίνος Σιφνιώτης, τέως αντιπρύτανης του Π αντείου Π ανεπιστημίου και ο Παναγιώτης Πατσής, ο Νίκος Κολύμβας, ο Γεώργιος Π ανταζόπουλος, εκπρόσω ποι της «Πανελλήνιας Συνομοσπονδίας Συνεταιρισμών» και πολλοί άλλοι. Από τη Αέσβο το παρών έδωσε, με συγχαρητήριο τηλε γράφημά του, το Εμπορικό Επιμελητήριο Μυτιλήνης. Από τους Λέσβιους της Αθήνας παραβρέθηκαν ο Μανόλης Γάζελας, ο Ιωάννης Μουτζούρης, ο Τάκης Πανταζής, ο Τάκης Χατζηαναγνώστου, ο Χρίστος Τραγέλης, ο Η λίας Π α πα δόπουλος, ο Κώστας Θ εοδωρίδης, ο Μ άριος Γερουκέλης, ο Χ ρίστος Παπαδόπουλος, ο Γιάννης Χατζηβασιλείου και άλλοι. ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΠΑΛΙΕΣ ■ΕΥΤΡΑΠΕΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ;· ' ■ ’· ’ ' ■ ■' ν'; ,:
'■ . · ■
Το «πλέλ’» και ο πολιτσμάνος Τ α παλιά
χρόνια, τότες που δε λειτουργούσε το σύστημα σωματικής φύλαξης των υψηλών προ σώπων κι όχι μόνο, που οι πολιτσμάνοι αλώνιζαν την Αθήνα και τα πέριξ για την τήρηση της δημό σιας τάξης, σαν να πληρώνονταν με το χιλιόμετρο, όπως οι ταξιτζήδες, συνέβη να πάει ένας πα τριώ της μας για επείγουσες δουλειές α π ’ την Αγιάσο στο κλεινόν άστυ. Φ αίνεται, για το τα ξίδι με το βαπόρι, είχε μαζί του μεγάλη σερμαγιά σε φρούτα, γλυκά, φ α γητά, «π τά ρ ια » κ α ι « για π ρ ά κ ια » , να γλείφεις τα δάκτυλα... Ολη τη νύχτα, που λέτε, ο πατριώτης μας, που την είχε αράξει στο κατάστρωμα με μια κουβέρτα, έτρωγε συνέχεια, μέχρι που άδειασε τον τορβά ως τον πάτο. Ο άερας της θάλασσας του άνοιξε την όρεξη. Τρεχάλα εδώ, τρεχάλα εκεί, να προλάβει όλες τις δουλειές, κι ύστερα α π’ όσα έφαγε ο σκασμένος στο βαπόρι, βάρεσε συναγερμό το κωλάντερό του. Η ανάγκη του ήταν αμείλικτη και δεν προλάβαινε ούτε καν να σκεφτεί αν υπάρχει πουθενά α π ό π α τος. Κάπου, σε μια προσωρινή χωσιά, αστραπιαία τα...κατεβάζει και η κουρεμένη ήταν γεγονός αναμ φισβήτητο. Μ προστά στη θέα του φοβερού πράγματος και μόλις είχε προλάβει να δέσει τη βράκα του, α ντι λαμβάνεται έναν πολιτσμάνο να έρχεται καταπά νω του. Στο μεταξύ είχε ξεκαθαρίσει το μέρος, που προσωρινά τον έκρυβε, και το μόνο που πρόλαβε να κάνει εκείνη τη φοβερή στιγμή ήταν να ρίξει την καπελαδούρα του και να σκεπάσει τη λεγάμενη. Ο πολιτσμάνος τον βρήκε γονατιστό να πιέζει με τα δάχτυλα το γείσο της καπελαδούρας, δήθεν για να μη φύγει το πουλάκι που είχε καπακώσει, ενώ στην πραγματικότητα, για να μην αρπάξει η μπόχα τον π ο λιτσ μ ά νο , ο πότε είχε σίγουρο το φρέσκο επί προσβολή της δημοσίας αιδούς. Ο π ολιτσ μ ά νος, περίεργος από τη στάση του και από τη ζωγραφισμένη τρομάρα στο πρόσω πό του, τον ρω τά τι του συμβαίνει, για να τον βοη θήσει. - Τ ίπ ο τα το σ οβαρό, κ ύριε π ό λ ιτσ μ α ν. Εγώ είμαι α πό χω ριό κ α ι ήρθα στην Αθήνα με το γιο μου, να ξεμπερδέψ ω κ ά τι επείγουσες δουλειές. Ό μ ω ς ο δ α ίμ ο να ς στάθηκε μπροσ τά μου. Εκεί, στην «Αθηνάς», ένας πουλούσε «πλέλια» -ωδικά πτηνά- και ο γιος μου μ ’ έφαγε, ο μπάσταρδος, να του πάρω ένα. Πατέρας είμαι, κύριε πόλιτσμαν, τι
να έκανα; Πρώτη φορά ερχόταν στην Αθήνα, να μην του πάρω κάτι που ήθελε, για να τη θυμάται; Ό πω ς όμως το κρατούσε και το χάιδευε, του ’φυγε το σκασμένο. Ευτυχώς εγώ, σβέλτος όπω ς ήμουνα α πό μικρός σε κάτι τέτοια, το καπάκω σα με την καπελαδούρα μου κι έστειλα αμέσως το π α ιδί να πάει γρήγορα να πάρει ένα κλουβάκι. Το ’λεγε ο χ ρ ισ τ ια ν ό ς, ότα ν τ ’ α γορ ά ζα μ ε, « π λ έ λ ’ χ ο υ ρ ίς κλουβί δε γίνιτι», αλλά πού έγω, ο ξεροκέφαλος, να πετάξω κι άλλα χρήματα! Δε βγαίνουν εύκολα, κύριε πόλιτσμαν! Ο π ο λ ιτσ μ ά ν ο ς δεν είχε λ ό γο υ ς να μην το ν πιστέψει, έτσι παραστατικά και λογικά, όπω ς του τα ’λεγε, κ α ι τράβηξε για την π ε ρ ιπ ο λ ία του. Ο πατριώτης μας είχε τότε κάθε ευκαιρία να το κόψει λάσπη και να χαθεί. Αλλά στο μεταξύ είχε μαζευτεί αρκετή...μαρίδα και παρακολουθούσαν τα τεκταινόμενα. Ίσω ς μερικοί να είχαν καταλάβει το π α ι χνίδι που έπαιζε ο πατριώτης μας στον πολιτσμάνο και το χαίρονταν. Κι εκεί που σκεπτόταν ακόμα τι ήταν προτιμότερο να κάνει, να σου πάλι ο πολιτσμάνος να φωνάζει από μακριά. - Δεν ήρθε ακόμα, πατριώτη, ο μικρός; - Δεν ήρθε, αγαπητέ μου, κι άρχισα ν ’ ανησυχώ. Ίσως να ’χασε το δρόμο, ποιος ξέρει τι έπαθε, είναι και λίγο χαζούλης. - Βάστα, να καθίσω εγώ στη θέση σου κ α ι συ τράβα να βρεις το μικρό, να φέρεις και το κλουβάκι. - Είσαι μεγάλη καρδιά, κύριε πόλιτσμαν, ποτέ δε θα ξεχάσω το ενδιαφέρον της Α στυνομίας για τον πολίτη. Μόνο, πρόσεχε μη σου ξεφύγει το σκα σμένο κι αφήσει ψυχικά τραύματα στο παιδί. Έ γ ιν ε η αλλαγή φ ρ ο υ ρ ά ς με συμβουλές κ α ι παραινέσεις, να μην πάει στραβά η επιχείρηση, και ο πατριώτης μας έγινε «σκούν’», όπου φύγει φύγει. Πέρασε αρκετή ώρα και ο πολιτσμάνος πιάστη κε, έτσι γονατιστός που κρατούσε την καπελαδού ρα. Αναγκάστηκε λοιπόν, σαν σ τρατιω τικός που ήταν, ν ’ αναλάβει πρωτοβουλία. Σιγά σιγά άρχισε να κ ά νει δ ο κ ιμ ές π ώ ς κ α λ ύ τερ α θα π ετύ χ ει το ποθούμενο, να τσακώσει στα μαλακά το πτηνό, να μην του ξεφύγει κι ούτε να του κάνει ζημιά με τις χερούκλες του. Αφού όλα πήγαιναν καλά, αποφα σίζει την τελική έφοδο. Πυρ! Φωνάζει με αποφασι στικότητα κι αμέσως: Πίσω, προδοσία ο άτιμος, και χάθηκε τρέχοντας... Αθήνα, 19.5.1997
ΔΗ Μ Η ΤΡΙΟ Σ ΚΑΒΑΔΑΣ
ΑΓΙΑΣΩΤΙΚΗ... ΕΦΕΥΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ Ο
Σ τρ α τή ς ο Κ αμνέλης έμενε στο Σ ίν τ ν ε ϊ, αλλά είχε πολλές επαφές με τους Έλληνες της Κα μπέρας, που τον αγαπούσαν και του είχαν δώσει επ ά ξια τον τίτλο "Στιβ ο έμ π ο ρ α ς”. Κ αι τούτο, για τί ο Στρατής (αγιασώ τικο εμπορικό δαιμόνιο γάρ!) επισ κεπτότα ν συχνά την πρω τεύουσ α της Α υστραλίας, την Κ αμπέρα, και πουλούσε στους Έ λληνες, από σ πίτι σε σ πίτι, ρούχα, υφάσματα, κασέτες με ελληνικές τα ινίες και διά φ ορ α άλλα εμπορεύματα. Σ ’ ένα από τα ταξίδια του (ήταν 25η Μ αρτίου του 1983) έμαθε ότι ο υπογράφω ν χω ριανός του, μόλις είχε τοποθετηθεί στην πρεσβεία της Ελλάδας στην Καμπέρα ως Σύμβουλος Εκπαίδευσης. Το ίδιο βράδυ λοιπόν, με την ευκαιρία της εθνι κής μας γιορτής, δ ινό τα ν στην πρεσβεία μεγάλη δεξίωση προς τιμήν της ομογένειας. Μια και δυο λ ο ιπ ό ν α ρ ιβ ά ρ ει στην π ρ εσ β εία ο Σ τρ α τή ς, με μαύρη κουστουμιά στην τρίχα, μαζί με τους επίση μους και, μόλις με βρήκε, ύστερα από τις πρώτες α γκ α λιές κ α ι τα φ ιλ ιά (μην ξεχνάμε ότι ήταν ο πρώ τος Αγιασώτης, που έβλεπα στην Αυστραλία ύστερα από τριάντα τόσα χρόνια!), μου διηγήθηκε κα ι το εξής αμίμητο: «Ά σ’ τα, ρε κ μ π ά ρ ι, τίν τα ’παθα! Μ όλις ξ ικ ίν ’σα να ’ρτου σ τ’ πρισβεία, για να σ ’ έβρου, τίλουγια τα ξιμπέρδιψα μι του παλιουτσιγάρουν έγιουτουν, έκαψα του πα ντιλόνι μ ’. Ίσιαμι να του πάρου χαμπά ρ’, ίν ’ξι μια τρυπάρα, να! Ίσ ια ίσια πα στου μ π ο ύ τ’. Τσι δε μι ένοιασι του πα ντιλόν’, αλλά που απού μέσα φόριουμ’ μιαν ά σ π ρ ’ μακρυγιά σουβρακιά τσι ξά σ π ρ ιζι α π ’ τ ’ τρύπα! Τι να ποίσου, ρε κμπάρι; Ιφτυχώς ηύρα μες σ τ ’ α υ τ ο υ κ ίν η τ ο υ ένα μ α ύ ρ ο υ μ α ρ κ α δ ό ρ ο υ . Κατιβάζου που λέγ’ς του πα ντιλόν’ τσι βάφτου μι του μαρκαδόρου του σώβρακου, ίσια ίσια στου κρίσιμου σημείου! Τσι να ’μι στου χουρό! Φ αίνιτι τίπ ο υτα τώρα;!» Κ αι, σκασμένος στα γέλια, μου έδειχνε με καμάρι το επίμαχο σημείο, λες και επρό κειτο για ανακάλυψη (ή μάλλον ακριβέστερα για κάλυψη!) μιας ακόμα «μαύρης τρύπας» του δ ια στήματος!
ΑΓΙΑΣΩΤΕΣ ΡΙΖΑΡΕΙΤΕΣ Α ρκετοί Αγιασώτες, από τα μέσα του περασμένου α ιώ να ω ς τις μέρες μας, φοίτησαν στη Ρ ιζά ρειο Εκκλησιαστική Σχολή, κυρίω ς ως υπότροφ οι του Κ αλαγανείου Κληροδοτήματος. Μ εταξύ αυτώ ν ο Δημήτριος (Μητσέλ’) Ευστρατίου Παπουτσέλης (19177.11.1996) και ο Ευστράτιος Ιωάννου Δημέλης. Ο πρώ τος, κατιών συγγενής του Γρηγορίου Καλαγάνη, είχε εισαχθεί το 1932 και διέκοψε το 1933, ενώ ο δεύτερος είχε εισαχθεί το 1963 και διέκοψε το 1966... ΓΙΑΝΧΑΤΖ
Δημήτριος Ευστρατίου Παπουτσέλης
Αθήνα, 18.1.1998 ΓΙΑΝΝΗΣ Α. ΠΑΠΑΝΗΣ
Ευστράτιος Ιωάννου Δημέλης
ΓΙΑΤΙ;
ΠΗΑΙΟ Μ ερεύει ο νους, άμα βρεθεί στην αγκαλιά του Πήλιου, και μαρμαρώνει ο λογισμός στης φύσης μπρος τα κάλλη, όταν παρθένα ολόγυμνη μπροστά σου ξεμπροβάλλει, λουσμένη μες στη θάλασσα και τ ’ άγιο φως του ήλιου. Ο πλάτανος κι η καστανιά, σαν ταιριαστό ζευγάρι, παντού σφιχταγκαλιάζονται, λες κι ερωτοτροπούνε, η φτέρη υφαίνει πράσινο χαλί για να πατούνε κι η λεύκα, η λυγερόκορμη, λικνίζεται με χάρη, Και το νερό, που ροβολά λιθάρι το λιθάρι, κατηφορίζει ρεματιές κι ένα τραγούδι σέρνει, του λόγκου ο αντίλαλος παντού το γυροφέρνει. Τι ήχους βγάζει μαγικούς της φύσης το δοξάρι!
Γιατί οι άνθρωποι να ζουν πάντα με αγωνία κι οι αρχηγοί να τρώγονται με μίσος και μανία; Γιατί να βλέπουμε συχνά στους δρόμους τους ανθρώπους, ν ’ αφήνουνε τα σπίτια τους και των γονιών τους τόπους; Να τρέχουνε μικρά παιδιά, σχισμένα, πεινασμένα, κι από τα γεννοφάσκια τους να ’ναι δυστυχισμένα; Γιατί το λόγο να ’χουνε τα τανκς και τα κανόνια και να μας σημαδεύουνε α π ’ τα μικρά μας χρόνια; Ας το φωνάξουμε λοιπόν, ν ’ ακούσουνε τα κτήνη πως θέλουν όλοι οι λαοί ΕΙΡΗΝΗ, ΕΙΡΗΝΗ, ΕΙΡΗΝΗ. Μυτιλήνη, Γενάρης 1998
ΜΑΡΙΑ ΠΑΤΣΕΑΗ - ΚΑΜΙΝΕΛΗ
Πάνω στο καταπράσινο της γης το πανωφόρι κοπάδια τα ασπρόσπιτα, σαν πρόβατα στη στάνη, κι οι εκκλησίες πυργώνονται στη μέση, σαν τσομπάνοι. Έτσι φαντάζει αλάργα μας το κάβε Πηλιοχώρι. Νύχτα. Τα φώτα των χωριών πυγολαμπίδων σμήνη, τα άστρα τρεμοσβήνουνε ψηλά ξεψυχισμένα και στου Α ιγαίου τα νερά που ’ναι γαληνεμένα στέκει και καθρεφτίζεται ολόγιομη η Σελήνη. Ααιμονισμένος ο γαρμπής το πέλαγος σαρώνει, η θάλασσα, σαν το σκυλί που λύσσαξε, αφρίζει, μα ξεθυμαίνουν τα στοιχειά, η αυγούλα σαν ροδίζει, και ως το δάσος της οξιάς το πούσι σκαρφαλώνει. Στου Χείρωνα γυρίζει ο νους την ξακουστή πατρίδα, ήρωες ζωντανεύουνε των παναρχαίων μύθων, οι Κένταυροι αρπάζουνε τις κόρες των Ααπίθων κι οι Αργοναύτες βάζουνε πλώρη για την Κολχίδα. Ο γερο-Σκάμπι σούρνεται, γρυλίζει κι αλυχτάει, τον τσίγκινο ήχο δεν ακού ούτε της κατσαρόλας, το θάνατο αποζητά στη λύτρωση της φόλας, μα μια κατάρα ζωντανό ακόμα τον κρατάει. Μάζεψε στο δισάκι σου όλες τις αναμνήσεις, το όνειρο ξεθώριασε. Αύριο, συλλογίσου θ’ αφήσεις σαν Πρωτόπλαστος τη γη του Παραδείσου και στη συμβατικότητα πάλι θα προσκυνήσεις. Πήλιο, Ιούνης 1997
Ο ΤΑΞΙΔΙΩΤΗΣ
ΦΥΣΑ, ΝΟΤΙΑ Σύννεφο το δάκρυ μου ταξιδεύει πρίμα στου νοτιά τα κύματα για την ξενιτιά, γιατί με λησμόνησες στων καιρών το μνήμα και ο πόνος σήκωσε μεσίστια πανιά... Φύσα, νοτιά, τρέξε, νοτιά, σαν αστραπή, σαν μια ματιά. Και το παραθύρι σου, όταν θα χτυπήσει με φιλιά του έρωτα και με θυμηθείς σαν ονείρου πέρασμα στων βαϊών τη βρύση, πάρε με τα χείλη σου το κλάμα της ψυχής...
-
ΟΜΗΡΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ ΜΑΡΙΓΩΣ
ΑΝΑΘΕΜ Α ΤΑ Μ ΑΤΙΑ ΣΟΥ Ρ ίχνεις τα δυο τα μάτια σου, όπου βρεθείς κι όπου σταθείς, κι όποιονε πάρει ο χάρος, όταν γυρίσεις και τον δεις. Το ξέρεις πως τριγύρω τους βαθιές πληγές ανοίγουν, και όμως τα κακόμαθες, παντού ν ’ ανοιγοκλείνουν. Μια μέρα σαν τ ’ αντίκρισα πάνω μου καρφωμένα, μέσα στα παραγάδια τους τραβήξανε κι εμένα Κι ο δόλιος τώρα σπαρταρώ χάνος αγκιστρωμένος και πια να βγάλω δεν μπορώ τ ’ αγκίστρι ο καημένος. Αγιάσος, 30.1.1998
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ
Ο ΓΑΪΔΑΡΑΚΟΣ
Τόσα χρόνια φορτωμένος το ’μαθες και στο πετσί, γάιδαρος μασκαρεμένος άλλος είναι κι όχι εσύ. Καρυά, 5.3.1998
ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ
ΩΣΑΝΝΑ ΚΑΙ ΣΤΑΥΡΩΣΟΝ Ωσαννά και σταύρωσον, σιαμαία αδέλφια. Των ψυχών απόσταγμα, μέλι και χολή. Του λαού ξεφάντωμα, με του νου τα ντέφια, σε χορό μακάβριο, σε Πιλάτου αυλή. Ωσαννά και σταύρωσον, από μέρα σ ’άλλη, βάγιες κι ακανθόκλωνα, σύμβολα της γης σε σφραγίδα αιμάτινη, θεϊκή, μεγάλη, δίδαγμα ατράνταχτο κάθε εποχής. Ωσαννά και σταύρωσον. Κι όσο σ ’ αγναντεύω, καρφωτό, αιμόφυρτο, πάνω στο Σταυρό, του Ιούδα το φιλί ψάχνω και γυρεύω και το βρίσκω μέσα μας, όσο προχωρώ.
Ένας γάιδαρος δεμένος μέρα νύχτα στο παχνί, μοναχός του ο καημένος δεν μπορεί να κοιμηθεί. Τη ζωή του χαραμίζει κάνοντας υπομονή, έχει δίκιο που γκαρίζει και τεντώνει το σχοινί. Γάιδαρε, δεν είσ ’ εντάξει, τι γκαρίζεις δυνατά; Στα πλευρά σου θα ξεσπάσει ο αφέντης, φουκαρά. Τι σου λείπει, γαϊδαράκο; Χθες σε πότισε νερό και τ’ αγκάθια, φιλαράκο, δε σ ’ τα στέρησε, θαρρώ. Όπως σ ’ έχουν καταντήσει πεισματάρη κι αφελή, το σαμάρι σου α ξίζει από σένα πιο πολύ. Κολακεύεσαι με τρόπους καλοσύνης μιας στιγμής κι α π ’ όλους τους ανθρώπους τους αχάριστους μισείς.
ΜΑΡΙΑ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ
Α Π ’ ΤΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ ΧΟΥΡΙΑΝΟΙ... Απ’ τν Αυστραλία χουριανοί αρχόντι σα χιλ’δόνια τσ’ αγαπημένα πρόσουπα βγαίνιν πα στα μπαλκόνια. Στα σπίτια που γινν’θήκανι ήρταν να κατοικήσιν, άλλοι θαν απουμείνουνι τσ’ άλλ’ πίσου θα γυρίσιν. Πλούτη πουλλά σν Αυστράλια ούλ’ντουν δημιουργήσαν τσι σπίτια πάλι όμουρφα, τσινούρια ξαναχτίσαν. Υπόδειγμα γοι χουριανοί σι ούλαντουν γινήκαν τσι τς ιντυπώσεις τς πιο καλές σν Αυστράλια αφήκαν. Ό σ ’ πήγανι σν Αυστράλια, ούλοι ιβημιρούνι τσι κάθα χρόνου στου χουριό αρχόντι να μας δούνι. Ψ Τς ξουρίσανι σν Αυστράλια γοι προύχουντις τ’ χουριού μας τσ’ ανυπουλόγιστις ζημιές δημιουργήσαν σ’ ούλ’ μας. Φύγαν γοι μέλ’σσις π ’ κάναν μέλ’ τσι μείναν γοι κηφήνις τσι γιόνας στουν άλλουν πουλιμά να ρίξει τις ιφθύνις. Συρίγγια γίναν γοι πληγές γοι προύχουντις που ποίκαν, ιμσός ιώνας πέρασι τσι δένι γιατριφτήκαν. Αγιάσος, 25.5.1997
ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ
ΚΑΡΝΑΒΑΛΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ Ψ έτος και έπειτα από αρκετά χρόνια βρέθηκα την Καθαρή Δευτέρα στο χω ρ ιό, όχι σαν α πλός επισκέπτης, για να δω το καρναβάλι, αλλά για να συμβάλω και εγώ με τις μικρές δυνάμεις μου, γρά φοντας τη σάτιρα σ’ ένα από τα συγκροτήματα. Έμεινα περίπου δέκα μέρες και έζησα από κοντά τις φιλότιμες προσπάθειες των ανθρώπων, που αφι λοκερδώς προσφέρουν εργασία, τέχνη και πάνω από όλα μεράκι, για να κατασκευαστούν τα άρματα που είδαμε το απόγευμα της Καθαρής Δευτέρας. Η παραπάνω αναφορά έχει σχέση με τα πρόσω πα που δούλεψαν στο συγκρότημα "Μέντιουμ 0,90 ταρό". Με τους Γιάννη και Δημήτρη Χατζηγιάννη, Λευτέρη Κ αμπιρέλη, Γιάννη Α νδρικού, Αντώνη Τζανή, οι οποίοι είχαν αναλάβει το τεχνικό μέρος. Ε π ίσ η ς με τη Μ α ρ ία Α ϊβ α λ ιώ τ ο υ , το Μ ιχά λη Βίγλατζη και το Στρατή Μαγλογιάννη, τους εκφω νητές της σάτιρας. Στην προσ πάθειά μας αυτή, εάν πετύχαμε, το αφήνω στην κρίση των συγχωριανών μου. Εγώ το μόνο που μένει να πω είναι ότι με τις φετινές εκδη λώσεις κάναμε μια τονωτική ένεση στη μακρόχρονη παράδοση του χωριού μας, που δυστυχώς στις μέρες μας τείνει να εκλείψει. Θέλω όμως να επισημάνω τις ευθύνες τω ν φορέω ν του χω ριού και τω ν άλλων π α ρ α γ ό ν τ ω ν , ό π ω ς είν α ι η Δ ημοτική Α ρχή, ο Ε κπολιτιστικός και Κ αρναβαλικός Σύλλογος «ο Σ ά τυ ρ ο ς» , το Α να γνω σ τή ρ ιο «η Α ν ά π τυξη », ο Σύλλογος Αγιασωτών Μυτιλήνης «Αγία Σιών» και ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών» Αθήνας. Έ να άλλο, που θα ήθελα να υπογραμμίσω σ ’ αυτούς που κάθε φορά ασχολούνται με τον καρνά
βαλο, είνα ι το πα ρ α κ ά τω . Κ αλό θα είνα ι, όταν κ ά ν ο υ ν επ ιλ ο γή θ έμ α το ς, να α π ο φ ε ύ γ ο υ ν την παρουσίαση εικόνω ν α να τολίτικ η ς προέλευσης. Κ αι τούτο, γ ια τ ί δε θα π ρ έπ ει εμείς έμμεσα να δίνο υ μ ε σ τους γείτο ν ές μας την εντύπω σ η ό τι θυμόμαστε τα χρόνια της σκλαβιάς, κάτι το οποίο είν α ι σε θέση να το εκ μ ετα λλευτο ύν. Ε ξά λλου υπά ρ χουν πολλά θέματα της ελληνικής μυθολο γίας, που μπορούν εύκολα να συνδεθούν με τη σύγ χρονη πραγματικότητα, και όχι να επαναλαμβάνε ται το ίδιο θέμα με κάποιες παραλλαγές. Θα γίνω και δυσάρεστος όμως, αναφερόμενος στη διοργάνω σ η της όλης π ρ ο σ π ά θ εια ς. Π α ρ α τηρήθηκε έλλειψη σ υντονισ μ ού στη διαφ ήμισ η. Επίσης το τελευταίο τριήμερο η γενική εικόνα του χωριού δε θύμιζε αποκριές. Η Αγορά και ειδικά ο Σταθμός των αυτοκινήτων, σημεία όπου εμφανίζο νται τα συγκροτήματα, προκαλούσαν μελαγχολία από άποψη στολισμού. Ακόμη α ξίζει να προσ έξουν οι διορ γα νω τές, μετά το πέρας της εμφάνισης των συγκροτημάτων, να μην πα ρ α τη ρ είτα ι αυτή η απότομη ερήμωση. Πρέπει να βρεθούν τρόποι, ώστε να συγκρατείται ο κόσμος σε κάποια συνέχεια εορταστική. Θα π ρ έπ ει επομ ένω ς α πό κ ο ινο ύ όλοι, όσοι ενδιαφερόμαστε να διατηρηθεί το έθιμο του καρνά βαλου, να προσφέρουμε βοήθεια προσωπική, ηθική και οικονομική. Στην άκρη λοιπόν η μεμψιμοιρία και ο οχαδερφισμός. Πατριώτες, γρηγορείτε, πριν να είναι πολύ αργά. Αθήνα, 13.3.1998 ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ
Στιγμιότυπο από την παρουσίαση του συγκρο τήματος «Μέντιουμ Ο, 90 ταρό» (Καθαρή Δευτέρα, 2.3.1998). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Γιώργος Παπάνης)
«ΜΕΝΤΙΟΥΜ 0,90 ΤΑΡΟ» Ε φέτος οι Αγιασώτες δραστηριοποιήθηκαν και οργάνωσαν καρναβαλικές εκδηλώσεις, μετά από την περσινή απραξία. Στη συνέχεια δημοσιεύουμε τη σάτιρα του εκλεκτού συνεργάτη μας Γιώργου Παπάνη, η οποία εκφωνήθηκε την Καθαρή Δευτέρα, στις 2.3.1998, από τη Μαρία Αϊβαλιώτου (Φέμινα), από το Μιχάλη Βίγλατζη (Άλλος) και από το Στρατή Μαγλογιάννη (Άλλος). ΓΙΑΝΧΑΤΖ
Φέμινα
Αλλος
Αλλος
Αλλος
Αλλος
Άλλος
Άλλος
Αλλος
Άλλος Άλλος Άλλος
Γεια σου, Αγιάσου δουξασμέν’, ήρτα να σι γνουρίσου, δυο χρόνια σπούδασα ταρό, του πνεύμα σ’ να γριτσήσου. Κακά μαντάτα έμαθα, τ ’ παρέγια μ’ πήρα τσ’ ήρτα, να μάθιν θέλου σ’ Μυτιλήν’ τίλουγια σπουν τα σπίρτα. Στέλνου τουν χιριτίσματα, καλά ας του χουνέψιν, τς Αγιάσους του καρνάβαλου δεν πρόκειτι να κλέψιν. Πού ’νι τα χρόνια σ’ τα παλιά, τα θμούμι μι λαχτάρα, τ ’ Καρά, τ’ Ααγού τσι καταπόό’ γη ξακουστή Μαρμάρα. Του σύμπαν σας κβανήσαμι, μαζί ταρό τσι σφαίρα, τουν Άτλα αγγαρέψαμι, που σ’κών’ μας κάθα μέρα. Πουλύ τ’ αρέσ’ του ρ’ζόγαλου, γη ψ’χή τ’ γη αλιβριγιά, μιγάλους είνι γίγαντας, για δείτι σιρμαγιά. Γη Φέμινα σας διάλιξι μι τα φαρδιά σκλαρίτσια, ας ξέρου τι καμάρουσι ’πι σας, διαβόλ’ πιρδίτσια. Είνι ουραματίστρια, μπασμέν’ πουλύ στα ούλα, να ’νι καλά του κουπιλούδ’ τσι Θιος σχουρέσ’ τ’ Φασούλα. Γιαγνίς δεν έκανι πουτές, τούτου να του θμηθείτι, τηλέφουνου σαν πάριτι, του ζώδιου σας τσι πείτι. Τν έχουμι σαν τα μάτια μας, σα δούλ’ τν υπηριτούμι, συγνώμην που ξιχάσαμι στου να σας συστηθούμι. Μίστερ Παπέλικοφ, φυσικός, σπούδασα στου Αουνδίνου. Γω φον Στρατέσκου, μουσικός, παίζου καλό κλαρίνου. Αντάμα ξικινήσαμι, λέγ’ς του ’θιλι γη μοίρα, στα Αιφαντά μαγκώσαμι, γιατ’ ήβραμι πλημμύρα.
Η Μαρία (Μ αργέλ’) Χ αρίλαου Αϊβαλιώτου (19031993), γνωστή περισσότερο ως «Σμυρνιούδινα» -θυγα τέρα του Στρατή και της Γιαννούλας Σμυρνιού-. απαθανατίζεται με τα δυο της παιδιά, τον Παναγιώτη (αριστερά) και το Στρατή, τη μετέπειτα «Φασούλα», που πέθανε το 1985, αφήνοντας εποχή ως καρνάβαλος, ως σκυταλοδρόμος της λαϊκής μας παράδοσης... (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Μαρία Αΐβαλιώτου-Χατξημιχαήλ)
Άλλος
Άλλος
Άλλος
Άλλος
Φέμινα
Ακόμ’ κουμμάτ’ να τ’ πάθουμι, γοι πουταμοί σα σπάσαν, τσάμπα τ ’ ζουγήντουν τρεις αθρώπ’ μπρουστά ’πι μας τνι χάσαν. Κανένασντουν δεν έχ’ ιφθύν’, τα χέριαντουν ούλ’ σ’κώσαν τσι δ’κάντουν αμαρτήματα πόνου στου Θιο φουρτώσαν. Αρχίν’σι του πασπάτιμα, μην του κουλουβαρούμι, σν Αγιάσου, λέγου, σήμιρα τν αλήθεια μπάγι βρούμι. Άν’ξι τα φύλλα σ’ άχουλα, σ’ Καρυά έχ’ υγρασία, τράβα του πρώτου του χαρτί, για να ’μπουμι σν ουσία. Ούλα τα ξούρια σας θα δω μες στα χαρτιά π ’ θα πιάσου, άθριπους δε θαν απουμείν’, να μην τουν ξιστσιπάσου. Κάνου αρχή απ’ του μηδέν, ανοίξιτι τ’ αυτιά σας, κακά ψυχρά τσ’ ανάπουδα βλέπου για τν αφιντιά σας. Τσάμπα κ’βανείτι τα τρακτέρ, δε φαίνιτι ιλπίδα,
Άλλος
Φέμινα
Άλλος
Φέμινα
Άλλος
Φέμινα Άλλος Άλλος
Άλλος
Φέμινα Άλλος Άλλος
Άλλος
Άλλος
Φέμινα
Άλλος
σ’ αρκόβατου, ρε, μπλέξαμι τσι μεις τσι γη πατρίδα. Σ’ Βρυξέλλις βγαίν’ν τα σχέδια, σ’ Βουλή μας τα δγιβάζιν, σιγά τα παντιλόνια μας σν Ιβρώπ’ τα κατιβάσιν. Καλά τα είπις, Φέμινα, τσι ίσιαμ’ έδιου φτάν’, του κριμασμένου ανάπουδα τι πιάσαντουν να κάν’; Κριμάσαντουν ανάπουδα τσι τι απ’ του πουδάρ’, μες σν Ιφουρία Δράκουλα τουν είχαν του τουμάρ’. Προυχώρα τότις σταθιρά τσι μη χαλάς χατίρ’, ρίξ’ μια ματιά στου γέρουντα, π ’ βαστά ένα πουτήρ’. Δε τουν καλά, στουχάστσι τουν τσι γράψ’ τουν μες στου μπλοκ, γιου μάγους ήνταν έγιουτους, που λιόντουν στου ΠΑΣΟΚ. Τούτους μας λιάν’ζι έγιουτι μι τ’ μακριγιά τ’ γινάδα, ταγίζαμιντουν τ’ κουπριγιά τσι κ’μάντιρνι τν Ιλλάδα. Τώρα, θαρρώ, κατσάραντουν, μι κάποια τουν κουλ’τζιάσαν. Σν Ικάλη, ίκ’σα, είδαντουν μι μια που τνι πατσιάσαν. Φέμινα, του τηλέφουνου σα παλαβό κ’δουνίζ’, κατάλουγους προυβλήματα αρχίν’σι τσι γιμίζ’. Ιπείγουν τηλιφώνημα έχουμι π ’ του Μινίδ’, μια δάγκασι του σύντρουφού τς πα στου ζιρβό τ’ αρχίδ’. Δεν ήβρι τόπου γη κστιανή αλλού να τουν δαγκάσ’; Θα ’θιλι αμιλέτητα, φαίνιτι, να πασκάσ’. Καταγγιλία σουβαρή έκανι μια κυρία, βάλασί τς κουλουδάχτυλου μες σι μιαν Ιφουρία. Έλιγχου τς κάναν άγριγιου τσι πρόστιμα τ’ γιμίσαν, μιτά του κουλουδάχτυλου γοι Ράμπο τνι μπρουμτίσαν. Ζουρίσαντνα τόσου πουλύ, τα γόνατά τς κουπήκαν, ό,τ’ είχι κατασχέσαντου, χουρίς βρατσί τν αφήκαν. Δεν είνι τούτα πράματα, για μλάρια μας πιράσαν, τα ίδια τούτους έκανι, γι’ αυτό τσι τουν κριμάσαν. Κρέμιτι στου τηλέφουνου μια χήρα δακρυσμέν’,
Άλλος
Φέμινα
Άλλος
Φέμινα
Άλλος Φέμινα Άλλος Φέμινα Άλλος Φέμινα Άλλος Φέμινα: Άλλος Φέμινα
Άλλος Άλλος
Φέμινα
Άλλος
τ’ καταλαβαίνου, Φέμινα, πους είνι καυλουμέν’. Ποιο είνι του παράπουνού σ’, ανέγκασί μι τσ’ είπα τς, απούντας ’χάσι του ν ’κουτσύρ’, ρουμάνιασι γη τρύπα τς. Στου Κτέου να τνι στείλιν, γι’ αυτό του λειτουργήσαν, χρόνια του απαντέχαμι, πουλύ, θαρρώ, τ’ αργήσαν. Γιου έλεγχους χρειγιάζιτι, γιατί μπόσ’κα τ’ αφήκαν, απ’ του κουλουβυθόμιτρου κβάρα τρυπμέν’ βριθήκαν. Τσι μια κατάβαρ’ πήρι σι, κάτ’ θέλ’ να σι ρουτήσ’, σι μια βδουμάδα που γιννά θηλ’κό μουρά θα ποίσ’; Ιξάπαντους θα κάν’ θηλ’κό τσι γη ζουγή τς θ’ αλλάξ’, στα γιρατειά τς σι ίδρυμα, να ξέρ’, θα τνι πιτάξ’. Για του νησί τσι του χουριό τι βλέπ’ς στου ριζικόντουν; Κάθα βδουμάδα τρεις μέρις σβηστό του ’λικτρικόντουν. Μα γη ΔΕΗ πάντα φρουντίζ’, να μην υπάρξ’ απώλεια. Δεν ξέριτι σεις τι θα πει τς Ιλλάδας μουνουπώλια. Θμουμέν’ σι βλέπου, Φέμινα, τσι νεύρα έχ’ς πουλλά. Γιου νύπνουσιμ’ απί τα πέρσ’ να ξέρ’ς δε μι κουλλά. Τα πράματα προυσουπικά παίρν’ς τα τσι σι κουράζιν. Τ’ πατρίδα τσι τα μάτια σας, κβάρα τ’ στραβουλουγιάξιν. Να είπι Κλίντουν ψέματα, νουμίζου, δεν μπουρεί. Όποιους του κώλουντ πίστιψι, του π ’κάμ’σουντ’ κατουρεί. Χρόνια τώρα μας κουρδίζιν τσι φαρμάτσια μας τσιρνούν, απαντέχατ’ απ’ τουν Άγλια γοι παλιότουρτσ’ να πιρνούν; Έτσας μ’ έρχιτι να πάγου, άμα βρω καλό τσιρό. Ένας γέρους τηλεφών’σι απ’ του κινητό, θαρρώ. Δε καθίξ’ πια απουκάτου γη γριγιά προυσουρινά, προυτιμάντου καριγλάτου τσι πιέζ’ ζορ ζουρινά. Όσου θα κάτσου στου χουριό, γνουρίζου ένα φίλου, στου κάτου κάτου της γραφής στουν Κλίντουν θα τουν στείλου. Πού τουν κατέβασι του γδι σ’, άντρας μι ιστουρία,
ένα ζουρνά που παίξασιντ’, έχ’ τώρα φασαρία. Άλλος Καλά λοιπόν του διάβασα σι μιαν ιφημιρίδα. Φέμινα Απ’ του Ιράκ θέλ’ αν αρπάξ’ ανιπαμέν’ μιρίδα. Άλλος Του πλανητάρχη παραστήν’ μαφιόζους ’π ’ του Τουρίνου, που μάθινι γι αδιάντρουπους μια μ’ κρή να παίζ’ κλαρίνου. Άλλος Τράβα να βγάλ’ς άλλου χαρτί, τ ’ πουρεία μας να βρούμι, ν’ αλλάξουμι ατμόσφιρα, απ’ του σικλέτ’ να βγούμι. Φέμινα Μ’ ένα σπαθί μια κουπιλιά βαστά τσι κανταρέλ’. Αλλος Μι φτο θαρρώ πους ζύγιαζι χαλβά του Κουντουρέλ’. Φέμινα Ούλα τα κάναν ντάρνταγαν’ τσι θα τνι πασπατέψου, φαντάστσι τνα τρανσέξουαλ τσι γω να τα μπιρδέψου. Άλλος Τα μάτια σ’ δικατέσσιρα τσι πρόσιχι τνα τ’ κάτα, τα λόγια τς ένας πίστιψι τσ’ αλλάξασιντ’ τα φώτα. Άλλος Συ πώς τα βλέπ’ς σα μέντιουμ, για φτον υπάρχ’ ιλπίδα; Φέμινα Γιου μάγκας τνι διφτέρουσι τσι σ’ άλλ’ κουλουτρυπίδα. Άλλος Παράξινου τηλέφουνου πήραν απ’ του Μπουρό, μιαν αγιλάδα σήμιρα γένν’σι ένα μουρά. Άλλος Μιγάλου είνι του μοιασίδ’ έφτνου πο ’χ ’ τν αγιλάδα. Φέμινα Γη κλουνουποίησ’ έκανι του θάμα τς τσι σν Ιλλάδα. Άλλος Γοι γέρ’ μας πήραν π ’ του Σταυρί του ζώδιουντουν να δείτι, θα λειτουργήσ’ πλια καφινές, τι έχιτι να πείτι; Φέμινα Ξέρου πους πήγι του Παπέλ’ τσ’ αγκάλιασί τς μ’ αγάπ’. Άλλος Να ’χι γη μανή μ’ αρχίδια, θα τνι λέγαν τώρα πάππ’. Άλλος Χρειγιάζιτι γιου καφινές, ? γοι γέρ’ να μπαραντίσιν. Φέμινα Ταχιά ταχτέρ’ γω έμαθα κατάληψ’ θα τουν ποίσιν. Άλλος Σύρι να βγάλ’ς άλλου χαρτί, γοι γέρ’ ας απαντέξιν. Φέμινα Σα που τα βλέπου σήμιρα, τα πράματα θα μπλέξιν. Άλλος Μωρέ, χαρτί που έσυρις, τράγους είνι φτυστός, για ρώτα τουν μπάγι γνουρίζ’ ποιος είν’ «ευλογητός»; Φέμινα Μηνάς είνι «ευλογητός», ας τουν αναζητήσιν,
Άλλος
Άλλος Φέμινα
Άλλος Φέμινα Άλλος Φέμινα Άλλος Άλλος
Φέμινα
Άλλος
Φέμινα Άλλος Φέμινα Άλλος Φέμινα Άλλος Άλλος
Άλλος
Άλλος
σαλμά γυρίζ’ μες στου χουριό, πιάσ’ μου τσ’ ας τουν μνουχίσιν. Πουλύστρουφ’ είσι, διάβουλι, παλάβουσίς τνα τ’ σφαίρα, μι του μυαλό που κουλαντρίγ’ς, τ’ νύχτα τνι ποίτσις μέρα. Τώρα πλακώνιν ικλουγές, τ’ αβγό πού θα του ρίξιν; Του καλουτσαίρ’ που έρχιτι τα πράματα θα δείξιν. Όποιουν ψηφίσιν, να του ξέρ’, πρέπ’ να ’χ’ στουμάχ’ μιγάλου, γω τώρα τα παράναγκα στα φόρα θα τα βγάλου. Τα δέντρα μες στου Ξιρουκάμπ’ φέτου θα τα πουτίσιν; Γω είδα βάζαν λάστιχου τσι κλύσμα θα τουν ποίσιν. Χαντάτσια, λάτσ’, ένα σουρό, μες στου χουριό μπιλάδις. Γω ίκσα έχιν παρατζλιά να φτέψιν αμπουλάδις. Τα έργα δεν τα σταματούν, μπρουστά άμα τα βάζιν. Να μη κατσίσ’ γιου δήμαρχους, τώρα π ’ τουν ψιγαδιάζιν. Άφσι πια τ ’ αυτουκίνητα σ’ τριγιανταμιά μας κάψαν, καμπόσ’ του νόμου στου χουριό στ’ αρχίδιαντουν τουν γράψαν. Αστυνουμία, δήμαρχους, μαζί να προυσπαθήσιν, μες σι μια πόρτα κατοικούν, του θέμα να ρυθμίσιν. Παραίτ’σι τα παράπουνα τσι κόσμους σ’ απαντέχ’, μες στου ταρό μπουρείς να δεις φέτου μαξούλ’ θαν έχ’; Ιλιές θαν έχιτι πουλλές, θα κάνιν τσι τα ξύλα. Παράξινου τηλέφουνου μας πήραν ’πι μια βίλα. Τι θέλιν τσι μ’ απασχουλούν, σαν τι μι χρειγιαστήκαν; Είνι κάτ’ γ’ναίτσις, Φέμινα, στα πράσα που πιαστήκαν. Κατάλαβα ’πι τ’ Αάρισα, είνι τα ροζ χαμπάρια. Επ’ αυτουφώρου πιάσασί τς μι λόρτα τα πουδάρια. Για φανταστείτι ναμκιουρλούκ’, ούλισντουν πατριμένις, γη βίλα σειόντουν ’π ’ του θιμέλ’, σαν ήνταν καυλουμένις. Μ’ έφτα τα ροζ τα σκάνδαλα γιου κόσμους γίν’τσι χάλια, γι’ αυτό έδιου πα σ’ Μυτιλήν’ του κάν’ν μι τα μπουκάλια. Ξέρ’ς να σ’ του χώσιν του μπουκάλ’ τσι ναν ’πι κόκα κόλα,
Άλλος Φέμινα Άλλος Άλλος Άλλος
Άλλος
Άλλος
Άλλος
Φέμινα
Άλλος
Άλλος Φέμινα Άλλος Φέμινα Άλλος Φέμινα
Φέμινα
Άλλος
Φέμινα
έκρηξ’ πυρηνική θα γέν’, σαν είνι χουτρουκώλα. Για του χουριό που ήρταμι έχουμι άλλου νέου; Γιου Άτλας χαμουΐδρουσι, κάτ’ θα συμβεί σπουδαίου, Σεισμός γίν’τσι στα Τσιραμιά, ίκ’σα του τσι στς ειδήσεις. Μες σ’ μηχανές μουρτάριμα κάναν στς ιπιδουτήσεις. Σα πει να κόψιν του κιρμά, πουλλοί θα γουνατίσιν τσι μες στα β’νά τα κτήματα ζούγκλα θα καταντήσιν. Του λάδ’ είνι παντού ανάτζ’, γοι αθρώπ’ του χρειγιαζόντι, ε βλέπ’ς μες στου δημόσιου πν αράδα λαδουνόντι. Να βάλιν μια καλή τιμή, πουλύ τνι κατιβάσαν, γΓ αυτό κόσμους αγρίγιψι τσι σ’ Μυτιλήν’ τα σπάσαν. Τσιρός βλέπου αγρίγιψι τσι σύννιφα κ’βανεί, τι γένιτι του πρόβλημα που λέγ’τι Αλβανοί; Τώρα που είπις γοι Αλβανοί, βρε τρόπου να τς γνουρίζου, μι τς Αγιασώτις άμα τς δω, καθόλ’ δε τς ξιχουρίζου. Φτοι συνηθίζιν, Φέμινα, τσι πάν’ μαζί σα Χιώτις, μο σ’ γουρσουζιά θα μπιρδιφτείς, μοιάζιν μι τς Αγιασώτις. Τ’ κατάστασ’ πώς τνι βλέπιτι, είνι τσι φτή μιαν έννοια. Να κατιβάσιν σίγουρα δυο τρύπις πα σ’ πιτσένια. Κάν’ τα λιανά, πιο παστρικά, δεν παίρνουμι χαμπάρ’. Προυχτές Σημίτ’ς του δήλουσι, σφίξιτι του ζουνάρ’. Μας τα ’πις ούλα μια χαρά, τώρα μας τα χαλάς. Ξύπνιοι κόσμους, ρε Παπέλ’, δεν είνι μπουνταλάς. Μπάγι θαρρούν μι τα πανό πάλι θα τουν γιλάσιν, τιλειώσαν πλια τα ψέματα, καλά να του χουρτάσιν. Σα δε προυσέξιν τν αγρουτιά, του λάδ’ τσι τόσα άλλα, προυβλήματα θαν έχουμι σν Ιλλάδα πιο μιγάλα. Συνέχεια λιτότητα τσι δώσ’ του φόρ’ αβέρτα, του σώβρακου μ’ ’π ’ του μπάλουμα κατήντσα του κουβέρτα. Σήμιρα έδιου θα του πω, π ’ σας έχου απουκάτου,
Άλλος
Φέμινα
Άλλος Φέμινα Άλλος Φέμινα
Άλλος
Άλλος
Άλλος
Άλλος Φέμινα Άλλος Φέμινα Άλλος Φέμινα Άλλος
Άλλος
Φέμινα
ούλα τα γρούνια μες σ’ Βουλή του ίδιου συνδικάτου. Θουλά σι βλέπου μες σ’ καπνιά, πού πας, να σι ρουτήσου, στείλ’ τα τα νέα σ’ πίσου μπρος, του κόσμου να φουτίσου Σι άλλου τόπου πουρπατώ, απί την γη πιο πέρα, βρίσκουμι μες στα σύννιφα, σι μια τσινούρια σφαίρα. Πού είσι τώρα, Φέμινα, δώσ’ μας καμιάν εικόνα. Σιγά σιγά, μη βιάζισι, βλέπου του Στράτ’ τ’ Κουκόνα. Ψάξι τσι βρε του θυρουρό, μη κάν’ς καμιά βλακεία. Του σύμπαν, ρε, τι του πιρνάς για πουλυκατοικία; Σπίτια δε βλέπου πούβιτα μηδί κυκλουφουρία, δεν έχιν νταλαβέρ’ γοι αθρώπ’ έδιου μι τν Ιφουρία. Έκτακτου τηλιφώνημα μας πήραν τσι βαρβάτου, τσινούριου ακούγου γιγουνός, ξικίνα τσ’ έλα κάτου. Γύρσι ξουπίσου άναυλα, τα πράματα αλλάξαν, στου κόσμου γοι γυνικουλόγ’ μάθαντου τσι τρουμάξαν. Γη Χειλουδάκη δήλουσι μες σ’ μήτρα τς έχ’ μουρό, γιου τράγους που τνι φρούμαξι ποίτσι ζημιά, θαρρώ. Του είδαν στουν υπέρηχου, είνι κουτσάμ’ απίδ’. Θα τα μπιρδέψαν γοι γιατροί, βλέπιν κανέ αρχίδ’. Αλήθεια είνι, πράγματι, τσι δίδυμα τα βγάζιν. Άγι, ρε, μη του κουβιντιάγ’ς, τ’ αρχίδια τς θα λουγιάζιν. Έχουμι άλλου τίπουτα τσινούργιου για τν Αγιάσου; Είνι χουριό π ’ τα λιγουστά τσι θα ξουνουπιράσου. Σμπαθήσιτί μας, χουριανοί, που τα ’παμι στα ίσια, καρνάβαλους του ξέριτι τα λέγ’ παραπανίσια. Δε θα ξιχάσουμι πουτέ πόσου μας αγαπάτι, μι του καλό στα σπίτια σας ούλ’ σας τώρα να πότι. Σας χιριτούμι τσι γοι τρεις απί τς καρδιάς τα βάθη τσι προυσουχή μη πέσιτι πάλι στα ίδια λάθη. Γ ΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠ ΑΝΗΣ
Π Α Ρ Α Δ Ο Σ ΙΑ Κ Η Α Π Ο Κ Ρ ΙΑ ΣΤΟ Χ Υ ϋΝ Ε Υ • .'
.
Α
,'
;
'
’ "ν.. ■
'
*
· ,:
.
* «
* ,
ν.
\
,
. ,
ν ' ’
'
Η Ανδρονίκη Κουτσκουδή - Σάββα σατιρίζει... Η <Φ ιλοπρόοδος
Παροικία Αγιάσου» δγάηεγ οργάνωσε με επιτυχία το καθιερωμένο αποκριάτι κο γ λ έν τι της σ τις 28.2.1998. Η σ α τιρ ο γρ ά φ ο ς Ανδρονίκη Κουτσκουδή-Σάββα, συνεχίζοντας την παράδοση, τα έψαλε σε μικρούς και μεγάλους. Στο στόχαστρό της φυσικά και ο πρόεδρος Μ ιχάλης Χ ριστοφαρής...Εκφωνήτρια η Μ αρία Προκοπίου Πανάγη, αυστραλογεννημένη Αγιασωτοπούλα, νέο ταλέντο της εθιμικής μας παράδοσης ... Ταλέντο χορευτικό και η αδερφή της Άννα (Ναηογ)... Στη συνέχεια δημοσιεύουμε μερικούς χαρακτη ρ ισ τικ ο ύ ς σ τίχο υ ς α πό τη σ ά τιρ α της εκλεκτής συνεργάτιδάς μας Ανδρονίκης Κουτσκουδή-Σάββα. ΓΙΑΝΧΑΤΖ
Γ ια σου, λαέ αμαρτουλέ, ξουρ’σμένι απ ’ τν Ιλλάδα, σας χιριτάου μι χαρά ούλ’ σας απί τν αράδα. Καρνάβαλ’ γίναμι τσι μεις, να σας διασκιδάσουμι, τσ’ άμα κανείς ε μας αρέσ’, στα τέτοια μας τουν γράφτουμι... Σ ’ πόρτα π ’ μπαίναμ’ είδαμ’ έναν μι τσιφάλ’ που ’νταν σα γδι, ούλ’ τν ώρα σταυρουκουπιόντου, γη χαράντ ήνταν πουλλή.
Στιγμιότυπο από τον αποκριάτικο χορό της «Φιλοπροόδου Παροικίας Αγιάσου» ^γάηυγ. Διακρίνονται, από αριστε ρά, η Αννα (Ναηογ) Προκοπίου Πανάγη, η Μαρία Γεωργίου Πανάγη, η εκφωνήτρια Μαρία Προκοπίου Πανάγη και μια φίλη τους, η Νίκη Κατσίνη. Πρόιδρούς σας είπι πς είνι τσι πουλύ πς σας αγαπά τσ’ άμα σας δει ούλ’ μαζουμέν’ τσι κώλουσιντ γιλά... Μεις ήρταμι α π ’ του φιγγάρ’ να δούμ’ έδιου τν αλήθεια, κανένας σας μη πιριμέν’ ’πι τς τουρινοί βουγήθεια... Δείτι να ντουσιουντίσιτι, να μη σκατουπατείτι, να βάλιτι μυαλό στου γδι, να μη μ’λαρουγκζντουρείτι. Σφίξτι τα δόντια γοι παλιοί τσι δείτι ούλ’ τν αλήθεια, τ ’ αγγόνια σας πλια δεν αχούν τς γιαγιάς τα παραμύθια... Του ξέρουμ’ έχιτι πουλλά μες σ’ τσέπ’ σας παραδέλια, τώρα όμους ούλ’ κάνιτι μες στ’ σέλα κακαρέλια... Λασκάραν σι ούλ’ γοι βίδις σας, γιου νους σας μπαγιατιάνι, τα κότσια σας πλια δε βαστούν, του πλέλ’ σας κάνει νάνι. Τς ιδλειές ιμσές τς αφήνιτι, κάνιτι κριμαστάρια, τώρα, σαν που γινήκατι, είσαστι μο για πτάρια. Σα σας κληρουνουμήσουνι, Θιος σχουρέσ’ ε θα πούνι, ντίσκου, νταντάκια τσι ιδλειά θα τα φχαριστηθούνι. Γι’ αυτό πουτέ δεν είν’ αργά, ξουδέβγιτι τς παράδις, ξυπνήσιτι τσι σεις κουμμάτ’, ζαλ’σμένις πατινάδις. Καλά σας κάνιν τα μουρά, να λέμι τσι τν αλήθεια όχ’ σάνι σας που ζιούσατι μο μι τα παραμύθια. Γλιντούν τ ’ ζουγήντουν μαστουρκά τσι μι μιγάλου θάρρους, ούλα απουγιβγόντιντα τσι όποιουν πάρ’ γιου χάρους... Η Α ννα (Ναηυγ) Προκοπίου Πανάγη ήρθε στο κέφι και χορεύει τσιφτετέλι...
δγάηογ, 28.2.1998 ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ ΣΑΒΒΑ
ΑΓΙΑΣΟΣ ΚΑΙ ΑΣΩΜΑΤΟΣ Αναπτυξιακές δραστηριότητες και δυνατότητες Ι δ ια ίτ ε ρ η ε π ιτ υ χ ία σημείω σε η Η μ ερίδα με θέμα « Α ν α π τυ ξ ια κ ές δ ρ α σ τη ρ ιό τη τές και δ υ ν α τό τη τε ς σ τη ν ε υ ρ ύ τε ρ η π ε ρ ιο χ ή Α γ ιά σ ο υ -Α σ ω μ ά το υ » , την ο π ο ία δ ιο ρ γ ά ν ω σ α ν την Κ υρια κή 17.5.1998, στην α ίθουσ α του θεάτρου του Α να γνωστηρίου «η Α νάπτυξη», ο Δήμος Αγιάσου, ο Σ ύλλογος Α γιασ ω τώ ν Μ υτιλήνης «Α για Σ ιώ ν» και η Κοινότητα Ασωμάτου. Πραγματοποιήθηκαν οχτώ ενδιαφέρουσες ειση γήσεις και έγιναν πολλές παρεμβάσεις-τοποθετήσεις. Μίλησαν οι παρακάτω: 1. Αντώνης Βάλεσης, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου Α γιασ ω τώ ν Μ υτιλήνης «Α γία Σιώ ν»: Π ρ ο ϋ π ο θέσεις και προοπτικές τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής Α γιάσυ υ-Α σωμά το ν στη σημερινή σ υγκυ ρία. 2. Ν ίκος Ζ ούρος, δρ. γεω λόγος, διευθυντής του Μ ουσείου Φυσικής Ιστορίας Α πολιθω μένου Δ άσους Λέσβου: τουρισκέςδ ια δρ ο μ ές στη εω Γ Λ έσ β ο - οι π α ρ ε μ β ά σ ε ις σ τ ο ν ο ρ ε ιν ό ό γ κ ο το υ Ο λύμπου. 3. Χ ρυσοΰλα Τσουκαρέλη, μέλος του π ρ ο σ ω ρ ινο ύ Δ ιο ικ η τικ ο ύ Σ υμ βουλίου του υπό ίδρυση Α γ ρ ο το μ ε τ α π ο ιη τικ ο ύ Σ υ ν ε τα ιρ ισ μ ο ύ Γ υναικώ ν Α γιάσου: Σ τό χο ι και π ρ ο ο π τικ ές το υ υπό ίδρυση Α γροτομετα π οιητικού Σ υνεταιρισμού Γυναικώ ν Αγιάσου. 4. Γιώργος Νικολακάκης, ανα-
Τρίπτυχο πρόγραμμα-πρόσκληση της Ημερίδας (διαστάσεων 21x10 εκ.)
Ο Αντώνης Βάλεσης ανοίγει τις εργασίες της Ημερίδας και μιλά με θέμα «Προϋποθέσεις και προοπτικές τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής Αγιάσου-Ασωμάτου στη σημερινή συγκυρία». Στο προεδρείο διακρίνο ντα ν από αριστερά, ο Στρατής Ψώμος, πρόε δρος της Κοινότητας Ασω μάτου, ο Νίκος Σουσαμλής, δήμαρχος της Δγιάσου, και ο Στρατής Παπουτσέ λης, πρόεδρος του Συλλό γου Αγιασωτών Μυτιλήνης «Αγία Σιών».
πληρω τής καθηγητής του Τμήματος Κ οινω νικής Α νθρω πολογίας του Π ανεπιστημίου Α ιγαίου: Η μελέτη και ανάδειξη της π ολιτιστική ς κληρονομιάς της Α γ ιά σ ο υ σ τις σ η μ ερ ινές συνθήκες. 5. Π α να γ ιώ τ η ς Κ υ ρ ιά κ ο υ , ο ικ ο ν ο μ ο λ ό γ ο ς , σ τέ λ ε χ ο ς ΕΤΑΛ, συντονιστής πρ ογρ ά μ μ α τος Γε&θεπ Π α ρεμβάσεις σ τη ν π εριο χή Α γιά σ ο υ -Α σ ω μ ά το υ στα π λα ίσ ια το υ π ρ ο γρ ά μ μ α το ς Ιβαάυτ II. 6. Στρατής Βλαστάρης, οικονομολόγος, υπά λληλος ΕΑΣΛ, συνεργάτης ΕΤΑΛ: «Τα μ ο νο π ά τια της ελιάς». 7. Δημήτρης Π αντελεημονίτης, εισαγωγέας γεω ργι κώ ν μηχανημάτων-αυτοκινήτων: Π αρα δοσια κός υδρόμυλος, τα Μ ’λέλια. 8. Γιάννης Σπιλάνης, επί κουρος καθηγητής του Τμήματος Π εριβάλλοντος το υ Π α νεπ ισ τη μ ίο υ Α ιγα ίο υ : Ν έες π ρ ο ο π τ ικ έ ς α ν ά π τυ ξ η ς για τη ν π ερ ιο χή Α γιά σο υ-Α σω μ ά το υ, στα π λ α ίσ ια του σ τρα τη γικο ύ σχεδίου α νά πτυξης της Λέσβου, π ο υ εκπονείται από το Π ανεπιστήμιο Α ιγ α ίο υ μ ε π ρ ω το β ο υ λ ία τη ς Τ ο π ικ ή ς Έ νω ση ς Δ ήμω ν και Κ οινοτήτω ν (ΤΕΔΚ). Τ ις εργασίες της Η μερίδας παρακολούθησαν εκπρόσω ποι τω ν αρχώ ν, ά νθρ ω ποι τω ν γραμμά των, επιχειρηματίες κα ι πολλοί άλλοι.
ΓΙΑΝΧΑΤΖ
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Α ιγαίου Γιώργος Νικολακάκης μιλά με θέμα «Η μελέτη και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Α γιάσου στις σημερινές συνθήκες».
Αγιάσσος "Η κοινότης αυτή χάρις είς τήν φιλεργίαν και λιτότητα τώ ν κατοίκω ν αυτής προάγεται κ α θ ’ έκάστην οίκονομικώ ς, κατορθώσασα σύν τοις α λλο ις, τα π λεΐσ τα τώ ν κτημάτω ν τώ ν π έρ ιξ αυτής τόπω ν να περιέλθω σι έξ άγορας είς τήν κατοχήν και κυριότητα αυτής... / Είς τήν φ ιλο π α τρ ία ν δέ, δραστηριότητα κ α ι φ ιλομ ουσ ία ν τών πολλών νΰν αυτόθι λογίιον πολιτώ ν πεποιθότες, φρονοΰμεν δτι ταχέω ς ή καλλίστη αΰτη τής νήσου π ό λ ις θέλει ά να π τυ χθ ή κ α ι π ρ ο ο δεύση ηθικώς τε και κοινωνικώς...
Ασώματος
Η Χ ρυσούλα Τσουκαρέλη μιλά με θέμα «Στόχοι και προοπτικές του υπό ίδρυση Αγροτομεταποιητικού Συνεταιρισμού Γυναικών Αγιάσου».
Κείται ΝΑ. τής Α γιάσσου έχων οικογένειας περί τας 240. Ναόν τών Ταξιαρχών και σχολεΐον τών αρρένων, ώς και επιστήμονα ιατρόν. Παράγει έλαιον, όλίγα γεννήματα και όπω ρικά. Ν οτιο δυτικούς δ ’ αύτοΰ εύρίσκεται θαυμασία τις τοπο θεσία μετ’ άφθονων υδάτων και πολλών οπωρο φόρα^ κήπων, ή "Αγιοι Ανάργυροι καλούμενη. (Οικονόμου Σ. Τάξη, Συνοπτική ιστορία και τοπο γραφία τής Λέσβου, έκδοσις δευτέρα, έπηυξημένη και μετερρυθμισμένη, έν Καΐρψ 1909, σα. 96, 98).
ΝΙΚΟΣ ΗΛΙΑ ΚΟΥΡΤΖΗΣ Ο Αγιασώτης πρωτομάστορης της κεραμικής
Ο
Νίκος Κουρτζής, ο πρωτομάστορης της λαϊκής μας αγγειοπλαστικής, ολοκλήρωσε πρόσφατα τον κύκλο της ζωής του και ακολούθησε το δρόμο της ατέρμονης γαλήνης. Η αποδημία του συγκίνησε βαθύ τατα όχι μόνο την κοινωνία της Αγιάσου, που έχασε ένα εκλεκτό τέκνο της, ένα σκυταλοδρόμο της προκο πής της, αλλά και όλους όσοι γνώρισαν την τέχνη του, τα έργα της ευαισθησίας του... Υπήρξε γόνος μιας όμορφης φαμίλιας, η οποία από τον περασμένο αιώνα δούλεψε με περίσσιο μερά κι τον πηλό. Από μικρός μυήθηκε στην πανάρχαιο τέχνη και εργάστηκε με ζήλο κοντά στον πατέρα του, που ήταν συνεχιστής της οικογενειακής επαγγελματι κής παράδοσης. Ό ταν αντρώθηκε, πήρε ο ίδιος τη σκυτάλη στα χέρια του και οργάνωσε το εργαστήριό του, με τη βοήθεια μελών της ευρύτερης οικογένειάς του. Ταλαντούχος συνεργάτης του ο προαποβιώσας γαμπρός του Χαράλαμπος Πανταζής, ο οποίος ασχο λήθηκε παράλληλα και με τη ζωγραφική. Άξια συνεργάτισσά του η πιστή σύντροφος της ζωής του Ελένη, εμπνευσμένη λαϊκή ζωγράφος... Ο Νίκος Κουρτζής πρόσφερε πολλά στον τόπο του. Τα έργα του εργαστηρίου του έγιναν γνωστά όχι μόνο στο νησί, αλλά και έξω από αυτό, ακόμη και στο εξω τερικό. Δραστηριοποιήθηκε όμως και σε άλλους τομείς ως ενεργός πολίτης. Αγάπησε το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» και το υπηρέτησε από πολύ νωρίς, ακόμη και ως ερασιτέχνης. Βοήθησε το καρναβάλι του τόπου, που συνεχίζεται ως τις μέρες μας. Στήριξε με ζέση και με υπευθυνότητα κάθε προσπάθεια, που αποσκοπούσε στην πρόοδο της Αγιάσου, στο πολιτιστικό της ανέβα σμα, στην προβολή της... Με τον πολυδάκρυτο θάνατό του σταμάτησε η
Ο Νίκος Κουρτζής το 1924, όταν έπλαθε όνειρα για το μέλλον... Στο βάθος διακρίνεται το ελαιοτριβείο του Παναγιώτη Σαπουναδέλη (Τοκιστή), το οποίο εδώ και πολλά χρόνια έπαψε να λειτουργεί και έγινε ερείπιο... (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Δημήτριος Τσέγκος)
μακρόχρονη παράδοση της γενιάς του στον τομέα της λαϊκής αγγειοπλαστικής. Παρ’ όλα αυτά εξακολουθεί να είναι έντονος ο απόηχος της φήμης του χτες. Θα ήταν ευχής έργο να υλοποιηθεί η πρόταση του αγαπη τού φίλου Ηλία Κουρτζή, να δημιουργηθεί δηλαδή μουσείο αγγειοπλαστικής στο χώρο του εργαστηρίου, όπου ο πατέρας του μορφοποιούσε, ως το γέρμα της ζωής του, την εύπλαστη μάζα του πηλού και την έκανε έργο τέχνης... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Αναρίθμητοι οι φιλότεχνοι που επισκέπτονταν το εργαστή ριο αγγειοπλαστικής του Νίκου Κουρτζή... Στη φωτογραφία ο φίλος της Αγιάσου Παρακοιλιώτης ποιητής Αρης Ταστάνης με το Νίκο και την Ελένη Κουρτζή (Αύγουστος 1983).
ΑΡΧΑΙΡΕΣΙΑΚΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΜΑΣ Με ζέση για νέες πολιτιστικές δραστηριότητές... Τ η ν Κυριακή, 29.3.1998, πραγματοποιήθηκε στα Γραφεία του Συλλόγου μας η προβλεπόμενη από το Κ α τα σ τα τικό Ε κλογοα πολογισ τικ ή Συνέλευση. Ευτυχώς υπήρξε από την πρώτη Κυριακή απαρτία και έτσι δε χρειάστηκε να επαναληφτεί την επόμενη Κυριακή. Α ρ χ ικ ά π ρ ο τά θ η κ α ν γ ια το π ρ ο ε δ ρ ε ίο της Γενικής Συνέλευσης και έγιναν ομόφωνα δεκτοί ο Δ η μ ή τρ ιο ς Π α π ο υ τ σ ή ς ω ς π ρ ό ε δ ρ ο ς κ α ι ο Δημήτριος Αλικάρης ως γραμματέας. Π ριν αρχίσουν οι εργασίες, έγινε αναφορά στην προσ φ ορά της Μ άρθας Μ αλιάκα στη μνήμη του συζύγου της Σαραντινού, ο οποίος επί πολλά χρό νια ήταν μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου. Στη σ υ ν έχ εια ο ι π α ρ ε υ ρ ισ κ ό μ ε ν ο ι κ ρ ά τη σ α ν ενό ς λεπτού σιγή στη μνήμη των αποβιωσάντων τελευ ταία μελών-φίλων του Σωματείου. Πρώτος πήρε το λόγο ο Μιχάλης Κορομηλάς, ο οποίος αναφέρθηκε στη δραστηριότητα του απερχό μενου Διοικητικού Συμβουλίου, στην άψογη συνερ γασία και στις άριστες σχέσεις των μελών, καθώς και στην προβολή του Συλλλόγου από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ειδικά με την ευκαιρία της κυκλοφορίας του ΟΏ και τω ν βιβλίω ν. Στη συνέχεια ο τα μ ία ς Ευστράτιος Πανανής παρουσίασε την οικονομική διαχείριση και ο Στυλιανός Κουντουρέλης διάβασε την έκθεση της Εξελεγκτικής Επιτροπής. Μετά πήρε το λόγο ο Ευστράτιος Ευαγγελινέλης, ο οποίος μίλη σε για την έκδοση τω ν δυο βιβλίων, για τον Του ριστικό Οδηγό και για την προγραμματιζόμενη μελ λοντική εκδοτική δραστηριότητα. Ακολούθησε ο απο λογισμός και το κλείσιμο από τον πρόεδρο του απερ χόμενου Διοικητικού Συμβουλίου Βασίλειο Δούπο, ο οποίος με συγκίνηση αναφέρθηκε σύντομα σε όσα υλοποιήθηκαν, κατά τη διετία που πέρασε. Πρότεινε μάλιστα στα μέλη να ενδιαφερθούν για τη διάθεση των βιβλίων και των (Π). Το εκλογικό σώμα ενέκρινε ομόφω να τα πεπραγμένα του απερχόμενου Δ ιο ι κητικού Σ υμ βουλίου. Στη συνέχεια εκλέχτηκε η Ε φ ο ρ ευ τικ ή Ε π ιτρ ο π ή , α π οτελούμ ενη α πό το Δ ημήτριο Π α πουτσή ως π ρ όεδρ ο, το Δ ημήτριο Αλικάρη ως γραμματέα και τη Νίτσα Χατζηπαναγιώ του ως μέλος. Υ ποψ ήφ ιοι για το Δ ιοικητικό Συμβούλιο, για την Εξελεγκτική Επιτροπή και για την ΟΔΣΑ ήταν οι παρακάτω: Α. ΑΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ 1. Κουδουνέλη - Παπουτσή Σοφία. 2. Λ ούπος
Β α σ ίλ ειο ς. 3. Σ τα υ ρ α κ έλ η ς Π α ν α γ ιώ τ η ς του Ευστρατίου. 4. Ευαγγελινέλης Ευστράτιος. 5. Γλε ζέλης Χρίστος. 6. Πανανής Ευστράτιος. 7. Χατζη π ρ ο κ ο π ίο υ Ν εκ τά ρ ιο ς. 8. Μ α κ α ρ ώ νη ς Π α ν α γιώτης. 9. Ο ικονομίδου Ειρήνη. 10. Κ αρπούζη Χ α τζη κομνη νού Ελένη. Ε κλέχτηκαν οι π ρ ώ το ι εννιά. Β. ΕΞΕΛΕΓΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 1. Κ ο υ ν το υ ρ έλ η ς Σ τ υ λ ια ν ό ς . 2. Δ ο ύ π ο ς Ευστάθιος. 3. Ραφτέλης Ιωάννης. Γ. ΟΛΣΑ 1. Σταυρακέλη Φιλίτσα. 2. Γλεζέλης Χρίστος. 3. Δ ούπος Βασίλειος. 4. Γραμμέλης Ευστράτιος. 5. Μ ουτζουρέλης Π ροκόπιος. 6. Τινέλης Μ ιχάλης. Εκλέχτηκαν οι τέσσερις πρώτοι. Στις 2.4.1998 συνήλθαν σε έκτακτη συνεδρίαση τα νεοεκλεγέντα μέλη του Δ ιοικη τικού Συμβου λίου. Π αρών ήταν και ο Μ ιχάλης Κορομηλάς, ο οποίος πριν αρχίσει η διαδικασία πήρε το λόγο και με συγκίνηση ευχήθηκε καλές δουλειές και πρόοδο, υποσχόμενος ότι θα βρίσκεται στο πλευρό της διοί κησης για άμεση βοήθεια, όταν του ζητηθεί. Το Διοικητικό Συμβούλιο συγκροτήθηκε σε σώμα ως εξής: 1. Βασίλειος Δ ούπος (πρόεδρος). 2. Νε κτάριος Χ ατζηπροκοπίου (αντιπρόεδρος). 3. Πα ναγιώτης Σταυρακέλης (γραμματέας). 4. Στρατής Πανανής (ταμίας). 5. Σοφία Παπουτσή-Κουδουνέλη (μέλος). 6. Χ ρίστος Γλεζέλης (μέλος). 7. Στρατής Ευαγγελινέλης (μέλος). 8. Παναγιώτης Μακαρώνης (μέλος). 9. Ειρήνη Οικονομίδου (μέλος). Κατά τη συνεδρίαση το νέο Διοικητικό Συμβού λιο έθεσε διά φ ορ ους στόχους με προτεραιότητα την τοποθέτηση τω ν φ ω τεινώ ν τουρισ τικώ ν επ ι γραφών στις εισόδους του χωριού, την έκδοση τρί το υ € Ό κ α ι την επ α νέκ δο σ η τω ν β ιβ λ ίω ν του Αγιασώτη εκπαιδευτικού και λογίου του περασμέ νου αιώνα Βασιλείου Βράνη... ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)
αυτοκίνητό του ο φίλος μας ο πθίτης... Ο ιδιοκτή της της μηλιάς, θες από ζήλια, που αυτός δεν τα κ α τά φ ερ ε να π ά ρ ει ά δ εια οδήγησ ης, γ ια τ ί τον κόβανε στα σήματα, θες γ ια τί γ ι ’ αυτό κάποτε ο φίλος μας τον αποκάλεσε κουτούκι, τούβλο, και του το ’παν.,.Μ ια μέρα, όπως παρκάριζε και έτυχε ο γείτονας εκεί, του λέει: - Του αυτουκίνητου α μη του βάζ’ς απουκάτου α π ’ τη μ’λιά. - Γιατί, τρω απουπάνου; - Ν α ι, τρω! - Καλά, απί ταχιά θα πάρου ένα κ α πίσ τρ’ τσ ’ ένα σιτζίμ’ τσι θα του μιτανίζου...
ΞΙΧΑΣΑΝΤΟΥΝ ΓΟΙ ΠΕΤΡΙΣ
Αγιάσος, 13.4.1997 ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ
Γ ιου Λ η γόρ ’ς είχ ι π ο υ λ λ ά χ ρ ό ν ια να ν έ ρ τ’ στου χουριό. Ιπιτέλους πήρι τ ’ μιγάλ’ τν απόφασ’ τσι να τους τσ ’ ήρτι. Χουρίς καθυστέρησ’ ανήφορ οι, να πα πρώτα σ ’ Μ ιγαλόχαρ’, ν ’ ανάψ’ του τσιρέλιντ. Α πόξου α π ’ τ ’ Κ α λ φ α γιά ν ν’ του καφινέ ι λ ’μ π τζώ σ τσ ι σι μια π έτρ α τσ ι κ ό ν τ ιψ ι α π έ σ ’ κάτου. Έ νας που ίπνι του καφέντ γνώρσιντου τσ ’ είπι στου διπλανόντ. Έ γιουτουν, α π ’ τα πουλλά τα χρόνια που έχ’ ναν έρτ’ στου χουριό, ξιχάσαντουν τσι γοι πέτρις τς πατουμέν’ς!
ΒΑΛΙ ΤΣ ΔΥΟ ΔΥΟ...
Γ ιου Δ ούκας του
Μ α ϊσ τρ έλ ’, γιο υ Μ πιτός, ιμυναξι κάπουτι του Ληγόρ’ τουν Ασουμάτου, του Μάμτιτι, να πα στου πριβουλέλιντ, στα Π ’λά, τσι να του σ κ άψ ’, γ ια τί ήθιλι να φ τέψ ’ ντουμα τιές. Σάνι πήγι του βράδ’ να πληρουθεί για τη δ ’λειάντ, γιου Δούκας τ ’ είπι πους θα τουν πληρώ σ’, αφού πρώτα πα τσι δει τίντα έσκαψι. Μ ιταχιά ανταμώσαν π ά λ ι μες στου Κ ά μ π ο υ , γ ια να λ ο υ γα ρ ια στούν... - Ε Δούκα, πήγις στα Π ’λά, α πάρου τσι γω τ ’ δούλεψή μ’. - Ε Λ ηγόρ’, έφτου του μέρους που έσκαψις ε π α ίν ’ μηδί σαράντα φιντάνια ντουματιές! - Ε, τι να σι κάνου, ε Δούκα, βάλι τς δυο δυο, α πά ρ ’ ουγδόντα! ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)
ΘΑ ΤΟΥ ΜΙΤΑΝΙΖΟΥ... Κ ά τ ω από τον ίσκιο μιας μηλιάς κοντά στο ηράχτη στα Π ότα μα , σ υνήθιζε να π α ρ κ ά ρ ει το
ΕΝ ΕΙΜΙ Α Λ ΙΒΡΟΥΣΚΟΥΡΠΟΥ
Μ ια μέρα, πριν α π ’ ιβδουμήντα τόσα χρόνια, Στράτ’ς τ ’ Ανιστασέλ’, σχουριμένους σήμιρα, πήγι να ρουτήσ’ κ ά τ’ τ ’ γριγιά τ ’ Κουριτάδινα. Παραξινέφτσι όμους, που ’χι αναμμένου του λ ’χνά ρ’ μέρα μισμέρ’, τσι τνι ρώ τ’σι. - Ω θ εία , γ ια τ ί εν το υ σ β ή ν ’ς του λ ’χ ν ά ρ ’; Κρίμα ’νι να κάγιτι του λάδ’ τσι του φ ’τίλ ’. - Γω, Στρατ’γέλ’, είμι ιν ’κουτσαρά, εν είμι αλιβ ρ ο υ σ κ ο υ ρ π ο ύ , σ ά νι κ α μ π ό σ ις , να ξ ο υ δ ιά ζ ο υ σπίρτα! Του λά δ’, γιε μ’, το ’χουμι μπόλ’κου, στα κιούπια, σπιρτουλόγους όμους κουστίζ’! (Από αφήγηση Στρατή Π. Αναστασέλη. Αθήνα, 1.12.1991) ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΤΟ ΤΑΛΑΝΤΟ Ε ν α κ α λ ο κ α ίρ ι είχα ν π ά ει α π ’ την Α γιάσο εκδρομή στην Ιερά Μονή Π ιθαριού. Αρχηγός και διοργανωτής ήταν ο ιερομόναχος Κύριλλος Συκής. Π ριν ακόμα αρχίσει η ακολουθία του άρθρου, ο Κ ύ ρ ιλ λ ο ς χ τύ π η σ ε το τά λ α ν τ ο , ό π ω ς γ ίν ε τ α ι π ά ντα , με το ξύλινο σφυρί, το κατασκευασμένο ειδικ ά για το σκοπό αυτό. Στο διάστημα εκείνο κ ά π ο ιο ς α πό τους εκδρομείς τον αναζήτησε και μπροστά του βρήκε το Ρηγινέλ’ τ ’ Καλαλέδινα και τη ρώτησε. - Ρήγινελ’, μπάτσι είδις του Κύριλλου; - Ναι, δίπλα α π ’ ν ακκλησιά είδα τουν τσι κάρφουνι ένα σανίδ’! ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ
«ΕΗΤΑΦΩΝΙΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ» Σ τ ις 25.5.1998, στο βιβλιοπωλείο των εκδόσεων «Ελληνικά Γράμματα» (Γ. Γενναδίου 6), έγινε παρου σίαση του βιβλίου «Επταφωνίας Αναγνώσματα» των σ υ γγρ α φ έω ν Κ ω ν σ τα ν τίν α ς Δ ούκα, Φ α ίδω να Θ εοφ ίλου, Ά ννα ς Θ ώδα - Μ πουρατζή, Δ έσπω ς Καρούσου, Γιάννη Μαγκλή, Αλκυόνης Παπαδάκη και Θ. Δ. Φραγκόπουλου. Το βιβλίο παρουσίασαν οι σ υγγραφ είς Γιώργος Χ ατζηδάκης και Λ έανδρος Πολενάκης.
ΤΙΜ ΗΘΗΚΕ Ο ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΡΟΥΓΚΑΣ
Το Πνευματικό Κέντρο Μοσχάτου διοργάνωσε την 1.6.1998, στην α ίθ ο υ σ α εκ δη λώ σ εω ν της Δημοτικής Βιβλιοθήκης (Πίνδου 36), λογοτεχνική βραδιά, αφιερωμένη στο Μ οσχατιώτη (καταγωγή από τη Μήλο) ποιητή Αντώνιο Κ. Δρούγκα. Για τη ζωή και το έργο του τιμώμενου μίλησαν οι λογοτέχνες-κ ρ ιτικ ο ί Μ ιχάλης Σ ταφ υλάς και Δημήτρης Καραμβάλης, ενώ ποιήματα απάγγειλαν οι ηθοποι οί Λ υκούργος Κ αλλέργης και Ά ννα Π ολυτίμουΠ απακω νσταντίνου. Για τις δραστηριότητές του Πνευματικού Κέντρου Μοσχάτου μίλησε ο δήμαρ χος Ταξιάρχης Γ. Παπαντώνης, ο οποίος επέδωσε στον τιμώμενο και αναμνηστική πλακέτα.
Ο ΣΥΑΑΟΓΟΣ ΚΑΛΛΟΝΙΑΤΩΝ Σ τ ι ς 30.5.1998, ημέρα Σάββατο, έγινε στην αίθουσα του «Συλλόγου Κ αλλονιατών» (Σπύρου Δοντά 10) η καθιερωμένη συνάντηση, με μικρότερη βέβαια συμμετοχή αυτή τη φορά, λόγω τις έναρξης
της θερινής περιόδου, η οποία ευνοεί τις διαρροές και τα ταξίδια. Παραβρέθηκαν ο Χρίστος Τραγέλης, πρωτοπόρος «οικοδεσπότης», ο Γιώργος Τσαλίκης, ο Ηλίας Παπαδόπουλος, ο Μιχάλης Λιαρούτσος, η Ελευθερία Διαρούτσου, ο Δημήτρης Νικορέτζος, η Λένα Τσιγκεράκη και ο Γιάννης Χατζηβασιλείου. Έγινε απολογισμός και όλοι επαίνεσαν το θερμουργό πρόεδρο του Συλλόγου Χρίστο Τραγέλη για την πρωτοβουλία, για τη φιλοξενία, για την περιποιητικότητα.,.Μ ε την ευκ α ιρ ία της τελευτα ία ς αυτής σ υνά ντησ η ς ο σ υ γγ ρ α φ έα ς Γ ιώ ρ γο ς Τ σ α λίκη ς παρουσίασε και δώρισε το τελευταίο ενδιαφέρον βιβλίο του «Η Α έσβος στο πέρασμα του χρόνου» (Μυτιλήνη 1998), για το οποίο θα γράψουμε αναλυ τικά σε προσεχές τεύχος. Μετά τις θερινές διακοπές θα α ρχίσ ει και π ά λ ι να λειτουργεί α ποδοτικ ά η μικρή «Δειμωνιάδα» της Αθήνας...
ΤΙΜΗΘΗΚΕ Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΑΑΕΤΑΣ Σ τ ις 18.5.1998 η «Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών» οργάνω σε εκδήλωση στην αίθουσα «Μ ιχαήλας Αβέρωφ» (Ακαδημίας και Γενναδίου 8), για να τιμήσει τον αείμνηστο Γιώργο Βαλέτα, το χαλκέντερο μελετητή και αναστυλωτή της λογοτεχνίας μας. Το πρόγραμμα, το οποίο παρουσίασε η ειδική γραμματέας Ελευθερία Αναγνωστάκη-Τζαβάρα, περιελάμβανε: 1. Σύντομη εισαγω γική ομ ιλία του προέδρου της Ε τα ιρ εία ς Παναγιώτη Τσουτάκου. 2. Χαιρετισμό του αντιπροέ δρου της «Λεσβιακής Π αροικίας» Ηλία Π απαδο πούλου. 3. Ομιλία του λογοτέχνη Μήτσου Τσιάμη, με θέμα «Γιώ ργος Β αλέτας. Η προσ φ ορά του στα Νεοελληνικά Γράμματα». 4. Σύντομη αναφορά στο έργο του Γιώργου Βαλέτα από τον Κώστα Βαλέντα. Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν πολλοί άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης, Λέσβιοι και μη. ΓΙΑΝΧΑΤΖ Αναμνηστική φωτογραφία από παλαιότερη συνάντηση στην αί θουσα του «Συλλόγου Καλλονιατών», στις 4.4.1998, κατά την οποία ο συγ γραφέας Μιχάλης Αιαρούτσος παρου σίασε και δώρισε το τελευταίο βι βλίο του «Δρόμοι παλιοί» (Εκδόσεις «Εντός», Αθήνα 1998). Διακρίνονται, από αριστερά, όρθιοι: Φαίδων Θεοφίλου, Πάνος Κοντέλης, Θανάσης Πολυχρονιάδης, Μιχάλης Διαρούτσος, Μήτσος Τσιάμης, Γιώργος Τσαλίκης, Τάκης Πανταζής, Νίκος Γανίτης, Γιάννης Χατζηβα σιλείου και Χρίστος Τραγέλης. Καθήμενος Ελευθερία Διαρούτσου, Θανάσης Τσερνόγλου και Τερψιθέα Τραγέλη.
ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ ΣΤΑΥΡΟΣ ΗΡΑΚΛΗ ΑΝΕΜΟΣ ( 1924- 1997)
νεκ ρ ώ σ ιμ η α κ ο λ ο υ θ ία τελέσ τη κε στο Ιερό Προσκύνημα της Παναγίας Αγιάσου από το σεβασμιότατο μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιάκωβο. Εκφράζουμε τα ειλικρινή μας συλλυπητήρια στους βαρυπενθούντες συγγενείς.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ Γ. ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ ( 1906- 1998)
Ο
Σταύρος Ανεμος ήταν το τέταρτο από τα εφτά παιδιά της οικογένειας του Ηρακλή Ανεμου. Γεννήθηκε το 1924 στους Λ άμπου Μ ύλους. Από μ ικ ρ ό ς, π ρ ο το ύ ακόμη τελειώ σ ει το δη μ ο τικ ό , μπήκε στη σκληρή βιοπάλη και εργάστηκε ως αγρότης-εργάτης. Το 1952 παντρεύτηκε στην Αγιάσο τη Μυρσίνη Παναγιώτη Παπουτσέλη. Από τότε εγκα ταστάθηκε μόνιμα στην Αγιάσο και ασχολήθηκε με τη γεωργία. Απόχτησε δυο παιδιά, το Γιάννη, που υπηρετεί ως γραμματέας στο Ιερό Προσκύνημα της Παναγίας Αγιάσου, και το Δημήτρη. Υπήρξε υπο δειγματικός οικογενειάρχης και στοργικός πατέ ρας. Αγωνίστηκε σκληρά στο στίβο της ζωής και διακρίθηκε για την τιμιότητα, για τη φιλοπονία και για την καλοσύνη του. Στις 23.3.1998, ταλαιπωρη μένος από διά φ ορα νοσήματα, άφησε την τελευ ταία του πνοή στην Αγιάσο, όπου και κηδεύτηκε. Η
Η Βασιλική Γεωργίου Μουτζουρέλη, το γένος Σωτηρίου Μαατρογιάννη ή Δεμερτζή, πλήρης ημε ρών άφησε την τελευταία της πνοή στις 6.4.1998 και κηδεύτηκε στο κοιμητήρι της Περασιάς. Σ ’ όλο το μάκρος της ζωής της αγωνίστηκε σκληρά στο πλευρό του συζύγου της για την ανατροφή και την αποκατάσταση των πα ιδώ ν της, του Σωτήρη, του Ιάκωβου και της Στρατούλας, εκλεκτών σκυταλο δρόμων της εκπαιδευτικής οικογένειας. Ο θάνατός της λύπησε βαθύτατα την κοινωνία της Αγιάσου. Ε κφράζουμε τα ειλικρινή μας συλλυπητήρια στη βαρυπενθούσα οικογένεια, στους εκλεκτούς συνεργάτες, συναδέλφους και φίλους. Ευχόμαστε να είνα ι ελαφρό το χώ μα της γενέτειρας που τη σκέπασε. ΓΙΑΝΧΑΤΖ
ΧΕΙΡΟΤΟΝΙΑ ΣΥΜΠΑΤΡΙΩΤΗ Σ τ ι ς 8.3 .1 9 9 8 , την π ρ ώ τη Κ υ ρ ια κ ή τω ν Ν η σ τειώ ν, έγιν ε η Χ ειρ οτονία σε δ ιά κ ο ν ο του σ υ μ π α τρ ιώ τη μας Χ ρυσ οβ α λάντη Ε υ σ τρ α τίο υ Τζανή, ο οποίος μετονομάστηκε Ειρηναίος. Η Χει ρ οτονία έγινε στον ιερό ναό Π αναγίας Φ ανερω μένης Χολαργού από το σεβασμιότατο μητροπολί τη Μυτιλήνης Ιάκωβο. Μέσα σ’ ένα κλίμα κατανυκτικό, γεμάτο συγκί νηση και ενθουσιασμό, φάνηκε για μια ακόμη φορά το μεγαλείο της ιεροσύνης και η ευλογία του Θεού. Στο λόγο, που απηύθυνε π ρ ιν από τη Χειροτονία του ο πατήρ Ειρηναίος, παρουσίασε με πολύ αδρές γ ρ α μ μ έ ς τη ζω ή κ α ι τα σ υ ν α ισ θ ή μ α τά το υ . Τ ε λ ε ιώ ν ο ν τ α ς , ευ χ α ρ ίσ τη σ ε, εκ τό ς α π ό το υ ς άλλους, που του συμπαραστάθηκαν και τον ενίσχυσαν, κ α ι το "Φ ιλοπρόοδο Σύλλογο Α γιασ ω τών", εκπροσωπούμενο από τον πρόεδρο Βασίλειο Λούπο και από τον ταμία Ευστράτιο Πανανή. Στο νέο διάκονο Ειρηναίο Τζανή, που θα υπη ρετήσει σ τον ιερό να ό της Α γία ς Σ ο φ ία ς Νέου Ψ υχικού, ο Σύλλογός μας εύχεται να είναι πάντα άξιος και να έχει θεάρεστη διακονία. Στη σύζυγό του, στους γονείς και στους συγγενείς του εκφρά ζει τα θερμά συγχαρητήριά του και εύχεται να τον χαίρονται και να τον δουν και σε άλλες πνευματι κ ές π ρ ο κ ο π έ ς , γ ια τη δ ό ξ α το υ Θ εού κ α ι της Εκκλησίας. Από το Α.Σ.
ΜΝΗΜΗ ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Η Πόπη Μανιάτη-Καλουντζόγλου (Μσΐύοιιτηε) πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη τω ν γονέω ν της Παναγιώτη και Σοφίας Καλουντζόγλου, της θείας της Μαρίας Βουνάτσου-Ζουμπουλή, καθώς επίσης κ α ι τω ν θ είω ν της Δ η μ η τρ ίο υ κ α ι Α φ ρ ο δ ίτη ς Μαστραντωνά. Ο Ε υστράτιος Λ αζάρου πρόσφερε 1.000 δρχ. στη μνήμη της συζύγου του Λουκίας. Ο Ν ικόλαος Σκλεπάρης πρόσφερε 1.000 δρχ. στη μνήμη του αδερφού του Μιλτιάδη. Η Αλίκη Σκλεπάρη πρόσφερε 1.000 δρχ. στη μνήμη του αδερφού της Μιλτιάδη.
ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ-«ΑΓΙΑΣΟΥ» - Ανώνυμη (Μσΐύουτησ) - Βασίλειος Καλουντζόγλου (Μεΐύοιιπιε) - Ευδοκία Μαριγλή - Σκάρκου
δρχ· 3.600 3.600 10.000
Αισθανόμαστε την υποχρέωση να ευχαριστή σουμε θερμά όλους όσοι στηρίξουν την εκδοτι κή προσπάθεια του Συλλόγου μας, καθώς και όλες τις άλλες πολιτιστικές δραστηριότητές του.
Ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος Φραντζής χειροτονεί σε διάκονο στις 8.3.1998, στον ιερό ναό Π ανα γίας Φανερωμένης Χολαργού, τον Α για σώτη Χρυσοβαλάντη Τζανή, ο οποίος έλαβε το ιερατικό όνομα Ειρηναίος.
ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α. Κυκλοφόρησαν πρόσφατα τα βιβλία που εξέ δωσε ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.Π. Τραγέλλη], Η Αγιάσος και τα πέριξ, εν Αθήναις 1896. Δρχ. 1.500. 2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θρύλος και ιστορία της Αγιάσον της νήσου Αέσβου, Αθήνα 1997. Δρχ. 5.000. Τα βιβλία διατίθενται από το Σύλλογο με άμεση παράδοση, κατά τις ώρες λειτουρ γία ς των Γραφείων, ή επί αντικαταβολή (1.700 και 5.400 δρχ. αντίστοιχα). Επίσης διατίθενται από τους κατά τόπους ανταποκριτές του περιοδικού «Αγιάσος», τα ονόματα και οι διευθύνσεις των οποίων αναγράφο νται παρακάτω. Β. Επίσης διατίθενται βιβλιοδετημένοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (12.000 δρχ.). Α ' τόμος (1-25, 1980-1984), Β ' τόμος (26-45, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 1988-1991) και Δ ' τόμος (68-85, 1992-1994).
ΓΑΜΟΙ -Χ ρ ισ τό φ α ς Βασιλείου Γραμμέλης Βικτωρία Νικολάου Χατζηκομνηνού (Άγιος Νικόλαος Εξαρχείων, 10.5.1998)
Β Α Φ Τ ΙΣ Ε ΙΣ Στις 17.9.1997 ο Γιάννης Καβαδάς και η σύζυ γός του Σέβη Α νθοπούλου βάφτισαν το γιο τους Δημήτριο στο εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου στο Ξενοδοχείο «Δαγονήσι». Στους ευτυχείς γονείς, στον παππού Δημήτριο Καβαδά, εκλεκτό συνεργά τη του περιοδικού «Αγιάσος», και στις γιαγιάδες ευχόμαστε να τους ζήσει και να το καμαρώσουν. Στη νονά Εύη Θωμαΐδου-Αντωνοπούλου ευχόμα στε να είναι πάντα άξια. Σ τ ις 14.6.1998 τελέστηκε στον ιερό ναό του Π ροφήτη Η λία Α ττικ ο ύ Ά λσους Γ αλα τσ ίου το μ υ σ τή ρ ιο της β ά φ τισ η ς το υ γ ιο υ το υ Σ τρ α τή Παναγιώτη Γιαννίκου και της Βασιλικής Γεωργίου Τ σ ο υ π ίδ ο υ . Στο νεο φ ώ τισ το δόθηκε το όνομ α Π αναγιώτης. Στους ευτυχείς γονείς, στους π α π πούδες και στη για γιά , ευχόμαστε να τους ζήσει κ α ι να το κ α μ α ρ ώ σ ο υ ν . Στη ν ο ν ά Χ ρ υ σ ο ύ λ α Αμοιρίδου ευχόμαστε να είναι πάντα άξια. Οικογένεια ΓΙΑΝΝΗ και ΑΡΙΑΑΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΘΑΝΑΤΟΙ -
ΔΙΟΡΘΩΣΗ Στη δεύτερη στήλη της σελίδας 33 του τεύχους 104 (1998) να γραφεί: Η Αλίκη Σκλεπάρη πρόσφερε 1.000 δρχ. στη μνήμη του αδελφού της Μιλτιάδη Σκλεπάρη, αντί ο Νικόλαος Σκλεπάρης πρόσφερε 1.000 δρχ. στη μνήμη της αδελφής του Αλίκης Σκλεπάρη, που πέθανε στις 9.5.1997 στη Βραζιλία. Επίσης στη δεύτερη στήλη της σελίδας 4 του τεύχους 105 (1998) να γραφεί: η νεολαία μας δεν κεντούσε τότε το θάνατο στις φλέβες της, αντι η νεολαία μας δεν κοι τούσε τότε το θάνατο στις φλέβες της.
Αϊβαλιώτου Ασπασία, χήρα Κωνσταντίνου Καμπούρης Προκόπιος Μιχαήλ Σκλεπάρη Κόνιτσα, χήρα Απελλή Μαϊστρέλης Δούκας Παναγιώτου Βουνάτσου Μιχαήλ Παναγιώτου Παπαγεωργίου Παναγιώτα, Ευστρατίου Παπαπορφυρίου Παναγιώτης Προκοπίου (Αθήνα) - Καπάτος Παναγιώτης Ευστρατίου ($γάηογ) - Σκλεπάρη Σταυρούλα, σύζυγος Γρηγορίου (Αθήνα, 7.6.1998) Το Διοικητικό Συμβούλιο του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» και η Διεύθυνση του πε ριοδικού «Αγιάσος» εκφράξουν στους συγγενείς τα θερμά και ειλικρινή τους συλλυπητήρια.