Agiasos mag 107 1998

Ο Στρατής Χ ρ ισ τόφ α Σ τεφ ά νου (Φωτο-Βασιλείου, Μυτιλήνη 1939)

Ο δ ικ η γ ό ρ ο ς Γ ι ά ν ν η ς Π α ν α γ ι ώ τ ο υ Γ ια ννά κ η ς στην ά νο ιξη της ζω ής...

Ο Γ ιώ ργος Σ ταύρου Σπηλιαδής (ΡΙιοΙο-ΟΙγιηρβ Στρατή Καμπά, Αγιάσος 1938)

ΗΕΡΙΕΧ0ΜΕΝΑ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Παράδοση της σκυτάλης............................................................................................. ΠΕΠΗΣ'ΔΑΡΑΚΗ, «Ταξίδι μνήμης και ονείρου».......................................................................................................... ΒΡΑΝΙΑΔΗ ΓΛΕΖΕΔΗ, Το πανηγύρι του Α ϊ-Λ ια......................................................................................................... ΕΡΜΟΛΑΟΥ ΓΡ. ΙΑΤΡΟΥ, Ο ιερομάρτυρας Ερμόλαος, ο πολιούχος του Παλαιοκήπου........................................ Ενσφράγιστον γράμμα Πατριαρχείου Ιεροσολύμων (Σάββας Ιγνατίου Περγάμαλης)................................................ ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Θεατρική κίνηση της Αγιάσου..................................................................................................................... ΠΡΟΚΟΠΗ ΓΕΩΡΓΑΝΤΗ, «Λέσβος, όμορφο νησί». Παράσταση στο Μανταμάδο.................................................... ΣΙΜΟΥ ΣΚΛΕΠΑΡΗ, Οι κοινότητες του ελληνισμού της διασποράς......................................................................... ΣΙΜΟΥ ΣΚΛΕΠΑΡΗ, Τα εκατοντάχρονα της Ελληνικής Κοινότητας Σ ίδνεϊ............................................................ ΒΛΟΤΙΝΑΣ ΑΒΔΕΑΕΛΗ, Μια Αγιασώτισσα μετανάστρια θυμάται και ιστορεί....................................................... ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΠΑΠΑΝΗ, Πενήντα χρόνια στο σχολείο. Η γάτα στα αγγλικά λέγεται... οαΐ........................................... ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΠΑΝΗ, Βαράτι μι τσ’ ας κλαίγου (ποίημα). ΜΕΝΕΑΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Μαυρουφουρέσαν σα τς κουράτσ’ (ποίημα). ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΥ, Αξέχαστες μνήμες. Αγιάσος (ποίημα). ΕΥΣΤΡΑΤΙΑΣ ΠΑΠΑΣΤΑ­ ΜΑΤΙΟΥ, Αντάμωμα (ποίημα)............... ........................................................................................................................... ΜΑΡΙΑΣ ΠΑΤΣΕΑΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ, Μουτζώστε τα (ποίημα). ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ, Πώς να σε ξεχάσω (ποίημα). ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Ν. ΞΑΦΕΛΗ, Απ’ ούλα θα μαθαίνιτι (ποίημα)........................................................ ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Οι ομογενείς άνοιξαν τον κλήδονα στο δγώιογ-ΑΝΔΡΟΝΙΚΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ-ΣΑΒΒΑ, Κλήδονας 1998 ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΒΑΔΑ, Ιδιωτικού αγιασώτικου βίου παραλειπόμενα..................................................................... ΣΟΦΙΑΣ ΠΑΠΟΥΤΣΗ-ΚΟΥΔΟΥΝΕΑΗ, Η γιορτή του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών»............................ ΒΑΣΙΛΗ ΚΑΛΟΓΕΡΑ, Πανελλαδικό συλλαλητήριο ελαιοπαράγωγών................................................................. ...... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΤΖΕΓΚΟΥ, Αγιασώτικο εργαστήρι κεραμικής στη Μελβούρνη........................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ-ΣΤΡΑΤΗ ΜΙΣΓΙΡΗ, Βιβλιοκριτική........................................................................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Αυτοί που φεύγουν....................................................................................................................................... ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Ο πέλαγος (ποίημα)............ ....................................................................................

Σελ.

3 4 7 8 ΙΟ 11 12 13 14 16 17

18 19 20 22 23 25 26 28 31 32

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Ο περήφανος βιγλάτορας της Αγιάσου Όλυμπος προσκυνά τη χάρη της Παναγίας... (Φωτογραφία Δουκάκη Χουτζαίου

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Και στο γραφικό χωριουδάκι Πυργί της Δέσβου το Δεκαπενταύγουστο γίνεται μεγάλο πανηγύρι... Οι προσκυνητές παρακολουθούν τη «θαλάσσια» περιφορά της εικόνας... (Φωτογραφία Αουκάκη Χουτζαίου, 1995)

Ι55Ν 1106-3378

Π Α ΡΑ ΔΟ Σ Η ΤΗ Σ ΣΚ Υ Τ Α ΔΗ Σ Τ ο Α να γνω σ τή ρ ιο «η Α νά πτυξη » Α γιάσ ου, το σω ματείο με την υπερεκατοντάχρονη γόνιμη π νευ μ α το κ α λ λ ιτεχ ν ικ ή π α ρ ο υ σ ία του, π η δα λιουχήθηκε α διά λειπ τα , α π ό το 1957 ω ς τ ις μέρες μ α ς, α π ό τ ο ν α κ ο ύ ρ α σ τ ο σ κ υ τ α λ ο δ ρ ό μ ο το υ π ο λ ιτ ισ μ ο ύ Π ά ν ο Π ρ ά τσ ο . Σ το δ ιά σ τη μ α της π ο λ ύ χ ρ ο ν η ς θ η τ ε ία ς τ ο υ έ γ ιν α ν π ο λ λ ά κ α ι σ η μ α ν τικ ά β ή μ α τα π ρ ο ό δ ο υ , π ο υ κ α ι μ ό νο η καταρίθμησή τους θα έπα ιρνε μεγάλο μάκρος... Σ τ ις 9 Α υγούστου 1998 στήθηκαν ο ι κ ά λπες κ α ι αναδείχτηκε νέο Δ ιοικη τικό Συμβούλιο, στο ο π ο ίο ο σ ε β ά σ μ ιο ς π ρ ε σ β ύ τ η ς π α ρ έ δ ω σ ε με εμ πισ τοσ ύνη κ α ι με δ ά κ ρ υ α στα μ ά τια τη σ κυ­ τάλη, για να σ υνεχισ τεί το έργο του π ο λ υ δ ύ ν α ­ μου π ν ευ μ α τικ ο ύ κ έντρου, γ ια να εξα κ τινω θ εί α κ ό μ η π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο η φ ή μ η τ ο υ χ ω ρ ιο ύ τη ς Μ εγαλόχαρης... Το β άρος της ευθύνης π ο υ επω μίστηκε η νέα διοίκ η σ η , με π ρ ό εδ ρ ο το δ ρ α σ τή ρ ιο κ α ι κ α τ α ­ ξ ιω μ έ ν ο φ ιλ ό λ ο γ ο Κ λεά νθη Κ ο ρ ο μ η λ ά , είν α ι

π ο λ ύ μεγά λο. Π α ρ ά λ λ η λ α ό μ ω ς μεγάλη είν α ι κ α ι η θέληση ό λ ω ν ν α δ ια φ υ λ ά ξ ο υ ν α λώ β η το ό ,τι το υ ς π α ραδόθη κ ε. Κ α ι το ύ το , γ ια τ ί δ ια θ έ­ τ ο υ ν μ α κ ρ ό χρ ο ν η π ε ίρ α , π ρ ο ο δ ε υ τ ικ έ ς ιδέες, κ α λ λ ιτ εχ ν ικ ή ευ α ισ θ η σ ία , α γ ω ν ισ τικ ό π α λ μ ό , ασυνήθιστη φιλεργία... Το Α ναγνω στήριο είνα ι καύχημα, είνα ι σ το­ λ ίδ ι, ε ίν α ι τ ρ α ν ό σ χ ο λ ε ίο τη ς Α γ ιά σ ο υ . Π α ­ ράλληλα είνα ι φ ω τοδότη ς φ ά ρ ο ς ό χ ι μόνο του νησιού μας, α λλά κ α ι του ευρύτερου α ιγα ιο π ελα γίτικ ου χώ ρου. Χ ρέος όλω ν μας να το στηρί­ ξουμε δυναμ ικά , γ ια να μπορέσει να λειτουργή­ σει α π ο δ ο τικ ά σ ’ όλους το υ ς τομ είς της δράσης. Το νέο Δ ιο ικ η τ ικ ό Σ υ μ β ο ύ λ ιο χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι την ο υ σ ια σ τ ικ ή σ υ μ π α ρ ά σ τ α σ ή μ α ς κ α ι ό χ ι την εύκολη, κ α φ ε ν ε ια κ ο ύ τ ύ π ο υ , κ ρ ιτ ικ ή μα ς. Α ς σ υσ πειρ ω θούμ ε λ ο ιπ ό ν ό λ ο ι κ α ι α ς βοηθήσου­ με. Ο π ο λ ιτισ μ ό ς οικ οδομ είτα ι με έργα, με π ρ ά ­ ξεις...

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Αναμνηστική φωτογραφία Διοικητικού Συμβουλίου του Αναγνωστηρίου (6 Αυγούστου 1995). Διακρίνονται,.από αρι στερά: Ιωάννης Αλέκου Παπάνης, Ευάγγελος Λιάκατος, Κλεάνθης Κορομηλάς, Πάνος Πράτσος (πρόεδρος), Μιχαήλ Πράτσος, Αντώνιος Μηνάς και Παναγιώτης Ραφαήλ Σουσαμλής.

«ΤΑΞΙΔΙ Μ Ν Η Μ Η Σ ΚΑΙ Ο Ν Ε ΙΡΟ Υ » Α ντίο... πα ιδικά χρ ό νια Τ ρ ε ις η ώρα μετά το μεσονύχτι. Όλη η φαμίλια στην αυλή. Στη μέση της αυλής περιμένει το μουλάρι φορτω­ μένο τροβάδες, καλάθια με τρόφιμα και πάνω στο σαμά­ ρι ένα πάπλωμα διπλωμένο στα δύο. Η θεία μας το Πηνελέλι-Πηνελόπη θα με πήγαινε στην Αγιάσο, για να συνεχίσω τις σπουδές μου στην τρίτη τάξη του «Ελληνικού Σχολείου», Σχολαρχείου, γιατί στο χωριό μας είχε δύο μόνο τάξεις. Θα έμενα στο σπίτι της αδερφής μου της Μαριγώς, όπου ο άντρας της ο Π απαδημ ήτρης ήταν ιερέας στην εκκλησία της Αγιάσου, στην «Παναγία». Στο σαμάρι το Πηνελέλι, στα καπούλια του ζώου εγώ, ξεκινάμε μέσα στο μαύρο σκοτάδι. Η μάνα μου σηκώνει ψηλά το φανάρι που κρατά, φωτίζει το πρόσω­ πό μου. Τα δακρυσμένα της μάτια προδίνουν τον πικρό μας χωρισμό. «Η μοίρα μου το είχε να ξενιτέψω και κόρη!...» Την άκουσα να ψιθυρίζει, με λυγμό. Το πρώτο ταξίδι της ζωής μου άρχιζε στα καπούλια ενός μουλαριού. Κρατούσα τα κρικέλια του σαμαριού, και το ζώο πατούσε γερά στη γη, με τα δυνατά του πόδια, τσικ, τσικ, τα πέταλά του πάνω στο καλντερίμι. Τ ’ αστέρια έριχναν το φως τους πάνω στη γη, κι ένα πλήθος από ακαθόριστες σκιές εξαφάνιζαν τα πράγματα που τις δημιουργούσαν. Ιδια σύγχυση και μέσα μου: Χαιρόμουνα ή λυπόμουνα που έφευγα; Δεν το ξεκαθάρι­ ζα. Μάντευα γύρω μου σχήματα που λίγο με τρόμαζαν. Η συγκίνηση δε με άφηνε να σκέφτομαι. Αγκάλιασα το Πηνελέλι από τη μέση. Ήταν μια μικροκαμωμένη μελα­ χρινή γυναίκα, αδερφή της πεθεράς της Μαριγώς μας. Κατηφορίσαμε κατά τον κάμπο, αφήσαμε πίσω μας τις Αλυκές, μπήκαμε στο μεγάλο δάσος του νησιού, το

Τσαμλίκι. Στις ανηφοριές η θεία μου κατέβαινε από το ζώο, για να μην το κουράζει. Μ’ έβαζε εμένα στο σαμάρι και κείνη/περπατούσε, ώσπου να τελειώσει η ανηφοριά. Είχε αρχίσει να γυαλοφέγγει. Φ αινόταν ολόγυρα το τοπίο. Κατεβήκαμε να ξεκουραστούμε, να ταΐσουμε το ζώο, να το ποτίσουμε. «Εκεί είναι η Αγιάσος, που θα πάμε», μου είπε η θεία μου και μου έδειξε στο βάθος ένα ψηλό βουνό, τον Όλυμπο του νησιού μας, πέρα στο θολό ορίζοντα. Αναψε φωτιά, ήπιαμε καφέ, με σταρένια παξιμάδια και χωριανό λαδοτύρι. Την κοίταζα, και ξαφνικά κείνη την ώρα, μέσα σε κείνο το παρθένο δάσος με τις λεπτές ευωδιές των πεύκων, ένιωθα σαν να την έβλεπα για πρώτη φορά. Ήξερα την ιστορία της. Κείνη τη στιγμή κάτι ήθελα να της πω, ίσως για να την εμψυχώσω. Αλλά ήμουνα πολύ μικρή κι ο ρόλος αυτός ήταν α ταίριαστος για μένα. Βυθίστηκα στην αναπόληση: Το Πηνελέλι!... Ήταν, βέβαια, κάποτε κι αυτή νέα κι έκανε όνειρα. Προσπαθούσα να μαντέψω, πίσω από τις ρυτίδες της, πόσο όμορφη να ήταν, άραγε, στα είκοσι της χρόνια. Τότε ήταν ερωτευμένη με τον μπάρμπα μου τον Στρατή Ματζάρη, τον αλληλοδιδάσκαλο του χωριού. Ή ταν και ποιητής, αυτός ο αδερφός του πατέρα μου. Τραγουδούσε τις νύχτες τα τραγούδια -που ο ίδιος έφτια­ χνε- στις όμορφες του χωριού. Κάποιος άγνωστος τον σκότωσε ένα Σάββατο πρωί, την ώρα που διάβαζε τον «Πανδέκτη» στον καφενέ. Η ερωτευμένη Πηνελόπη βυθί­ στηκε τότε σε μαύρη απελπισία. Αλλά, ο χρόνος, που όλα τα γιατρεύει, επούλωσε και την πληγωμένη καρδιά της Πηνελόπης και παντρεύτηκε αργότερα έναν αγρότη χωρια­ νό μας. Πήρε στο σπίτι της και μια νεαρή ανιψιά της, για να τη βοηθάει στο νοικοκυριό. Αλλά μετά από λίγο καιρό ο άντρας της τα έφτιαξε με την ανιψιά. Και, ούτε λίγο ούτε

Αναμνηστική φωτογραφία «γειτονιάς» της ενορίας Αγίας Τριάδας, πριν από πολλά χρόνια... (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Παναγιωτούδα Κολομόνδου)

πολύ, φύγανε οι δύο τους στην Ανατολή. Κι από τότε ούτε φάνηκαν ούτε ακούστηκαν. Και η Πηνελόπη έμεινε πάλι με πληγωμένη την καρδιά. Όταν παντρεύτηκε η Μαριγώ μας με τον ανιψιό της τον Δημήτρη έμεινε μαζί τους./ Ύστερα από δεκαπέντε ώρες ταξίδι αντίκριζα ένα χωριό ψηλοκρεμαστό στις πλαγιές του Ολύμπου. Μια ανε­ βαίναμε ανηφοριές, μια κατεβαίναμε κατηφοριές. Κι έλεγα: «Αχ, τώρα-τώρα θα γκρεμιστώ, θα γκρεμοτσακιστώ...». «Βάστα γερά τα κρικέλια του σαμαριού», μου φώνα­ ζε το Πηνελέλι, που περπατούσε κρατώντας το καπίστρι του μουλαριού. Τα σπίτια είχαν κι αυτά κάτι για να σε εκπλήξουν. Αν ήταν τριώροφο, κι ανάμεσα σε δύο δρόμους, κι έμπαινες στο σπίτι από τον ένα δρόμο, βρισκόσουνα στο ισόγειο του σπιτιού. Όταν ανέβαινες στον τρίτο όροφο, έβγαινες από την άλλη πόρτα στον επάνω δρόμο. Τέτοιο ήταν και το σπίτι που είχε νοικιάσει κι έμεινε η Μαριγώ μας. Την άλλη μέρα πήγαμε με το γα μ πρ ό μου τον Παπαδημήτρη και κάναμε την εγγραφή μου στην Γ ' τάξη του Σχολαρχείου κι άρχισε η φοίτησή μου. Ήμουνα το μοναδικό κορίτσι σε κείνη την τάξη και από την πρώτη μέρα ο καθηγητής των Ελληνικών Νουλέλλη νομίζω τον λέγανε- με έβαλε να καθίσω στο πρώτο θρανίο, μόνη μου. Πίσω μου ήταν πεντέξι σειρές θρανία, που κάθονταν τ ’ αγόρια. Πέρασαν λίγες μέρες, για να μπορέσω να προσαρμοστώ στο άγνωστο περιβάλ­ λον. Ένιωθα ξένη, ντροπαλή και μόνη. Ένα πρωινό, που ο καθηγητής δεν είχε έρθει ακόμα για το πρώτο μάθημα, κάποιος από τους συμμαθητές μου -ήταν ένα αγόρι κοντό κι από «καλά σπίτι»- ήρθε και κάθισε δειλά-δειλά στην άκρη του πρώτου θρανίου που καθόμουνα, όπως είπα, μόνη μου. Ξαφνικά, σύσσω­ μη η τάξη σηκώθηκε στο πόδι κραυγάζοντας: «Εε!... Εε!...». Πεντέξι ζευγάρια χέρια τον αρπάξανε και τον ξαναπήγανε σηκωτό στη θέση του. Τότε συνειδητοποίησα ότι πίσω μου είχα ένα λόχο από ιππότες Αγιασώτες./

Έ να ς ά λλος κ όσ μ ος Ε ν α πρωινό ήρθε στο σπίτι μια κοπέλα, μια νταρ­ ντάνα ίσαμε κει πάνω. Μαριάνθη Τζαναβάρα τη λέγανε. Ή ταν γειτόνισσα και φιλενάδα της Μαριγώς. Ήρθε να την π α ρ α κ α λέσ ει να με βάλει να της γράψ ω ένα «ραβασάκι» στον αγαπητικό της. «Αφού πάει η αδερφούλα σου στο Σχολαρχείο και ξέρει να γράφει...», πρόσθεσε, κι ακούμπησε χάμω ένα καλάθι γεμάτο κεράσια. Η Μαριγώ της είπε να μείνει ήσυχη και το ραβασάκι θα είναι έτοιμο το απόγευμα. Η κοπέλα μιλούσε με πάθος και αγω νία για τον έρωτά της, αλλά ο νους κι ο λογισμός ο δικός μου ήταν στα κεράσια. «Τώρα-τώρα, τον λεγάμενο, τον βλέπω σαν κάπως αλλαγμένο. Αν μπήκε καμιά άλλη στη μέση, μα την Παναγιά την Αγιασώτισσα, θα της βγάλω τα μάτια από μια τρύπα...». Πόσο τη φοβήθηκα, κείνη τη στιγμή, τη Μαριάνθη την Τζαναβάραινα!...

«Και τώρα, Μαριγώ, τι θα κάνουμε;» Είπα, όταν έφυγε η νταρντάνα. «Κάτσε κάτω. Πάρε χαρτί και πένα και γράφε». «Μαριγώ, δε θα φάμε πρώτα κεράσια;» Γέλασε η Μαριγώ. Αφού φάγαμε κεράσια και ευχαριστήθηκε η ψυχή μας, ξανάπε: «Πάρε, τώρα, χαρτί και πένα και ζωγράφισε πάνωπάνω δύο περιστεράκια να φιλιούνται... Γράψε ύστερα από κάτω τούτο το τραγούδι:

Η νύχτα ώρες δεκατρείς, μόνο τις τρεις κοιμούμαι, τις άλλες δέκα κάθομαι κι εσένα σνλλογιούμαι. Τι άλλο μου είπε η Μαριγώ, κι έγραψα σε κείνο το «ραβασάκι», δε θυμούμαι. Το τραγούδι όμως δεν το ξέχασα./ Σ ιγά-σιγά με το πέρασμα του χρόνου όλα έχουν χάσει τη λάμψη τους και σου φέρνει τόση λύπη να προ­ σπαθείς με τη μνήμη να φωτίσεις τις λεπτομέρειες. Με τη νοσταλγική ονειροπόληση μάταια προσπαθώ να ζωντανέψω όλα τα χαρούμενα περιστατικά από την παραμονή μου ένα χρόνο στο γοητευτικό αυτό χωριό του νησιού μας. Η κάθε μέρα μου αποκάλυπτε και κάτι καινούργιο. Αποκτούσα εμπειρίες και γνώσεις για τον άνθρωπο και τη μοίρα του. Με ξάφνιαζαν οι ελευθερίες που είχαν οι Αγιασώτισσες γυναίκες: Να κυκλοφορούν ελεύθερα στην αγορά, να ντύνονται όπως τους άρεσε, να περπατούν καμαρωτά, με το κεφάλι ψηλά, και τρακτρακ-τρακ να τρέχουν με τα ξύλινα τσόκαρά τους στις ανηφόρες και τις κατηφόρες. Αναμνήσεις παιχνιδιάρικες, που τις κάνει αχνές το πέρασμα του χρόνου. Η Μαριγώ με είχε σαν παιδί της. Είχαμε διαφορά ηλικίας σχεδόν 26 χρόνια και αγκαλιάζοντάς με, έλεγε σε γνωστούς και φίλους: «Τούτο δω το κοριτσάκι είναι το Ωμέγα της φαμί­ λιας μας κι εγώ είμαι το Αλφα». Και χτυπούσε το στή­ θος της με καμάρι! Αναπαμένη η ψυχή σου, αξέχαστή μου Μαριγώ. Έξυπνη, φιλοσοφημένη, ισορροπημένη, αλλά και πολύ-πολύ βασανισμένη με τα έντεκα παιδιά που γέννησε και τα πέντε που της ζήσανε. Αλλά τα εγγό­ νια της και τα δισέγγονά της της δώσανε πολλές χαρές. Και η αγάπη των χωριανών μας άλλες τόσες. Οι συμπεριφορές της γυναίκας, της Αγιασώτισσας, ήταν ολότελα αντίθετες’με τις αντίστοιχες των γυναι­ κών, πα ντρ εμ ένω ν και α νύ π α ν τρ ω ν , της Α γίας Παρασκευής. Η ανεξαρτησία της Αγιασώτισσας συγκι­ νούσε την καρδιά μου κι αναστάτωνε το νου μου, σε συσχετισμό με το γεγονός ότι ήμουνα ένα άβγαλτο κορί­ τσι, που είχε μεγαλώσει σ’ ένα οικογενειακό περιβάλλον πολύ αυστηρό. Οι προκαταλήψεις που επικρατούσαν στο χωριό μου για τις σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα και είχαν από νωρίς φορτίσει το είναι μου,/ με ανάγκα­ ζαν, άλλοτε να μεγαλώνω κι άλλοτε να μικραίνω, μέσα στο χρόνο, για να μπορώ να έχω ολοκληρωμένη την εικόνα της ανθρώπινης ύπαρξης. Κάθε φορά που επιχειρούσα να σκεφτώ, τότε, πάνω σ’ όλα αυτό, βούλιαζα σε άπατα νερά, χωρίς να ξέρω κολύμπι. Ύστερα από κάποιο χρονικό διάστημα άρχισα να αισθάνομαι, σε κείνον τον τόπο, μια ασυνήθιστη χαλάρωση στα αισθήματά μου, τα καταπιεσμένα από τα

βλοσυρά ήθη κι έθιμα του χωριού μου αναφορικά με τις σχέσεις των ανθρώπων και ειδικά ανάμεσα στον άντρα και στη γυναίκα. Μέσα μου αντανακλούσε, παράξενα, μια διάχυτη χαρά, να βλέπω αυτές τις κοπέλες να στολί­ ζονται τα δειλινά του Σαββάτου και να ροβολάνε στη γειτονιά μ’ ένα λουλούδι στο χέρι, έτοιμες να δεχτούν το μήνυμα του φτερωτού θεού. Όταν η μέρα τέλειωνε κι ο ήλιος έφευγε, τα παλικά­ ρια φ ορούσαν κι αυτά την καλή τους βράκα, την κατσούλα στραβά και μ’ ένα κόκκινο γαρίφαλο στ’ αυτί κατηφορίζανε ή ανηφορίζανε σοκάκια και κατασταλά­ ζανε στον καφενέ της γειτονιάς. Καταφτάνανε κι οι κοπέλες, με το σαλβάρι τους να κυματίζει από τον αέρα της νιότης. Κοντομάνικη η μπλούζα τους με ντεκολτέ μεγάλο, και κολιέ με χάντρες πολύχρωμες, στον άσπρο λαιμό, φρύδια, χείλη βαμμένα, και μια ψεύτικη ελιά στο μάγουλο. Τούτος εδώ ήταν ένας αλλιώτικος κόσμος που μ’ έριχνε σε συλλογή. Διάχυτη στην ατμόσφαιρα μια γεύση ευτυχίας τα δειλινά του Σαββάτου στις γειτονιές. Τα δειλινά του Σαββάτου διαλέγανε το ταίρι τους τα νιάτα της Αγιάσου. Δέχονταν και στέλνανε μηνύματα οι καρδιές. Με τις ευλογίες της Π αναγιάς της Αγιασώ­ τισσας ζευγαράτνανε, θεμελιώνανε φαμίλιες. Έτσι γινό­ ταν ανέκαθεν στην Αγιάσο. Η ελευθερία των γυναικών ξεκινούσε από το να χρησιμοποιούν το δικαίωμά τους να διαλέγουν οι ίδιες το ταίρι τους. Κάποτε έκανα τη σκέψη ότι οι Αγιασώτες είναι οι πιο γνήσιοι απόγονοι της Σαπφούς και της αρχαίας Αέσβου./ Ωστόσο, κι εδώ οι άνθρωποι χωρίζονταν σε πλούσι­ ους και φτωχούς. Κι εδώ κάποια αρχοντόσπιτα τρίπατα κοίταζαν από το ύψος τους περιφρονητικά κάποια φτω­ χόσπιτα της μιάμισης καμάρας, με το γαϊδούρι και την κατσίκα παραδίπλα, μοναδικό τους βιος. Τα δειλινά με το βλέμμα φορτισμένο θλίψη γύριζαν οι ξωχάρηδες από τα χωράφια και τέτοιοι ήταν οι περισσότεροι. Έ νας άλλος κόσμος, αλλά όχι με διαφορετική μοίρα, ήταν και οι μικροβιοτέχνες που παλεύανε με τα κεραμικά, τα ξυλόγλυπτα, τα σαμάρια και τα καπίστρια, κι αγωνίζο­ νταν κι αυτοί για το καθημερινό ψωμί. Για να εξασφαλι­

στεί μόνο αυτό, και... τίποτα άλλο. Παντού τα ίδια, σκεφτόμουνα τότε, κι ας ήμουν μικρή. Την έλλειψη πείρας και γνώσης την αντικαθι­ στούσε η μεγάλη μου ευαισθησία. Μ’ αυτή σαν βασικό, φυσικό μου, εφόδιο, δεχόμουνα και καταλάβαινα τον πόνο του καθένα και θρηνούσα για το άδικο, που του κάνανε. Ποιοι δεν ήξερα. Όταν τέλειωσε η σχολική εκείνη χρονιά, με τη φοίτησή μου στην Γ τάξη, στο Σχολαρχείο της Αγιάσου, επέστρε­ ψα με το Πηνελέλι στο χωριό μας. Αυτή τη φορά οι δικοί μου παραγγείλανε να πάρουμε δύο ζώα, για να ταξιδέ­ ψουμε άνετα. Δεν ήταν δα και λίγος μιας μέρας δρόμος! Πόσο χάρηκα που γύρισα στο χωριό μου και στο σπιτικό μας.

Ένα ερωτικό γράμμα Δεν πέρασαν πολλές μέρες κι ο ταχυδρόμος μου έφερε ένα γράμμα. Έσκισα το φάκελο με ήσυχες κινή­ σεις αλλά και με κάποια μυστική περιέργεια, ποιος, άραγε, να μου έστελνε αυτό το γράμμα. Η έκπληξή μου μεγάλωνε, καθώς άρχισα να το δια­ βάζω. Αλυσιδωτές όμορφες λέξεις αγωνίζονταν να μου μεταδώσουν το μήνυμα μιας υπερκόσμιας αγάπης, που λες και τη συνόδευε μια μουσική αγγέλων./ Αλλά, ποιος μου τα έλεγε αυτά; Μάταια αναζήτησα μια υπογραφή, ένα όνομα. Το γράμμα τέλειωνε με μια φράση: «Αυτός που θα σ’ αγαπά αιώνια». Το διάβασα πεντέξι φορές κι η ψυχή μου μέθυσε από ευτυχία. Το δίπλωσα με απαλές κινήσεις, το ξανάβαλα στο φάκελο κι έκλεισα τα μάτια... Για πρώτη φορά έπαιρνα συνείδηση της ύπαρξής μου. Κοίταξα στο φάκελο την ταχυδρομική σφραγίδα. Έγραφε: «Αγιάσος». «Ποιος να ήταν άραγε;..» Από το βιβλίο της επιτίμου προέδρου της Εταιρείας Ελλήνων Δ ο γ ο τεχνώ ν ΠΕΠΗΣ ΔΑΡΑΚΗ «Τ αξίδι Μνήμης και Ονείρου» («Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1998, σσ. 81-83, 85-89).

Οι Τζαναβαραίοι, οι «χωροδε­ σπότες» της Καρυάς... Διακρίνονται, από αριστερά, η Μαριάνθη Ευστρατίου Τζαναβάρη, σύζυγος Παναγιώ­ του Μαϊστρέλη (Τσουλίκας), από την οποία η Πέπη Δαράκη πήρε τον πρώτο «μισθό» της ένα καλάθι κεράσια για το ραβασάκι που της έγραψε, και τα αδέρφια της, Ευτέρπη, σύζυγος Νικολάου Ασμάκου, Χριστόφας, Παναγιώτης και Δημήτριος... (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Στρατής Παναγιώτου Τζαναβάρης)

ΤΟ Π Α Ν Η Γ Υ Ρ Ι ΤΟΥ Α Ϊ-Α ΙΑ Νοσταλγικές αλησμόνητες θύμησες Α ^ ό ν ω ρ ίς τα π α λ ικ ά ρ ια του χω ρ ιού ψ ώ νιζα ν κρέας και ό,τι άλλο χρειάζονταν, γιατί όλη τη νύχτα στον Προφήτη Ηλία, στον Αγλια, γλεντοκοπούσαν, έτρωγαν και έπιναν. Και δεν ήταν μόνο οι Αγιασώτες γλεντζέδες. Έ ρ χο ντα ν πανηγυριώ τες και από άλλα χωριά, με αραμπάδες, με ζα. Αγόραζαν κι αυτοί τα χρει­ αζούμενα από την Αγορά, κυρίως από τα χασάπικα, που ήταν σε υπόστεγο, σκεπασμένο με λαμαρίνες, εκεί που σήμερα είναι η κερασιά και εκεί που άλλοτε ήταν ο πλάτανος και σήμερα το περίπτερο του Ορφανού. Από τον πλάτανο ο άλλοτε χασάπης Παναγιώτης Ευστρα­ τίου Τζαναβάρης φώναζε και καλούσε τους πελάτες: «Λάτι τσι σι μένα, τριγιά γρόσια γη ουκά!» Το πρωί, μετά από ολονύχτιο γλέντι, καβάλα στα ζα τα π α λ ικ ά ρ ια έ π α ιρ ν α ν το δ ρ ό μ ο γ ια το χω ρ ιό . Φ ορούσαν μαύρα π ουκ άμ ισ α, σαλένια, α νοιγμένα μπροστά, για να φαίνεται η κεντητή φανέλα, είχαν ανα­ σκουμπωμένα τα μανίκια και ριγμένη μια μαύρη μαντί­ λα στον ώμο τους. Ό ταν έφταναν στον Απέσο, τα κοπε­ λούδια, που περίμεναν με πανεράκια γεμάτα λουλού­ δια, στόλιζαν τα περήφανα ζα, άλογα, φοράδες, μουλά­ ρια. Στη συνέχεια οι καβαλαραίοι αγόραζαν χαλβά, έμπαιναν στο χωριό και συνέχιζαν το γλέντι τους... Μεγάλη πέραση τότες στα πανηγύρια είχαν και οι αραμπατζήδες. Α ραμπά είχε ο Δημητρός ο Μ πουλμπούλης, που τον δούλευε ο ίδιος, και ο μπακάλης Β ασίλης Ε υσ τρατίου Χ ατζηβασιλείου ή Φ ασούλα, που είχε στη δούλεψή του όμως το Βαγιάνη. Οι δυο τους ανταγωνίζονταν ποιος θα πάρει πιο πολλές δου­ λειές. Υπερτερούσε βέβαια ο Μ πουλμπούλης, κατα­ πώ ς έλεγε και το τραγουδάκι:

Αλογα του Συλλόγου Καβαλαραίων «ο Προφήτης Ηλίας», φορώντας τα γιορτινά τους, φωτογραφίζονται με μια γερόντισσα (20.7.1973)... (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Δημήτριος Τσέγκος

Χίλια, Βαγιάνη, κι αν πλαλιείζ, δε θα σου μείν’ τσιρβούλι, πάντα θα κάνεις τιμινέ στου γέρου του Μπουλμπούλη! ΒΡΑΝΙΑΔΗΣ ΓΑΕΖΕΑΗΣ

Αγιασώτες... εκδρομείς στον Προφήτη Ηλία (1936). (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Έλλη Αρχοντή Κοντούλη)

Α Π Ο ΤΟ Α ΕΣΒΙΑ Κ Ο ΕΟΡΤΟΑΟΓΙΟ Ο ιερομάρτυρας Ερμόλαος, ο πολιούχος του Π αλαιοκήπου

Ο ά γιο ς

Ε ρμόλα ος ήταν ιερέας της μεγάλης εκκλησιάς της Νικομήδειας της Μικράς Ασίας. Ή ταν ελληνικής καταγωγής. Είχε μεγάλη Θεολογική μόρ­ φωση, πολλή αγάπη στο Χριστό και ιεραποστολικό ζήλο. Π ροσπαθούσε ν ’ αποσπάσει ψυχές από το πνευματικό σκότος και από τις πλάνες της ειδωλο­ λατρίας και να τις οδηγήσει στη χριστιανική πίστη. Από τον άγιο Ερμόλαο ελκύεται στην ορθόδοξη πίστη και ο ειδωλολάτρης νεαρός γιατρός Π αντο­ λέω ν, ο ο π ο ίο ς β α φ τ ίζ ε τ α ι, π α ίρ ν ε ι το ό νο μ α Παντελεήμων και γίνεται ένας από τους θερμότερους χριστιανούς. Εντωμεταξύ οι μέρες περνούν π ο λ ύ δύ σ κ ο λ α . Β ρ ισ κ ό μ α σ τε στα χ ρ ό ν ια τω ν άγριων διωγμών και αμέτρητοι χριστιανοί βασανί­ ζονται με φοβερά βασανιστήρια, σέρνονται σιδηρο­ δέσμιοι, ρίχνονται στις φυλακές, στη θάλασσα, στη φ ω τιά , στα θηρία. Ό π ω ς μας λένε οι ισ τορικοί, μόνο τα 300 πρώτα χρόνια των διωγμών μαρτύρη­ σαν για το Χριστό πάνω από 11.000.000 χρισ τια ­ νοί. Ό λοι αυτοί, με άμετρη αγάπη στο λυτρωτή και σωτήρα Χριστό, δε λογάριασαν το σώμα τους ούτε αυτή την πρόσκαιρη ζωή τους, αλλά τα έδωσαν όλα για την πίστη τους. Μέσα λοιπόν στην κατακόμβη της Νικομήδειας έρχονται κρυφά πολλοί χριστιανοί τούτες τις μαύ­ ρες και πικρές μέρες του διω γμού, για να εκκλη­ σιαστούν και για να κοινω νήσουν από τα χέρια του ιερέα Ερμολάου. Κ αι εκείνος συνεχώ ς τους παρηγορεί, τους ενθαρρύνει, τους ενισχύει, τους διδάσκει. Έ τσι, οδηγεί πολλούς όχι μόνο στη σωτη­ ρία, αλλά και στον αγιασμό. Οι χρ ισ τια νοί ωφε-

Οι άγιοι Ερμόλαος και Παντελεήμων. Εικόνα του τέμπλου του ιερού ναού του αγίου Ερμολάου Παλαιοκήπου, όπου εφημέριος είναι ο Αγιασώτης ρέκτης λευίτης Αμφιλόχιος (Ευστράτιος) Βασιλτσιωτέλης...

λούνται πολύ από τα όμορφα και ζωντανά κηρύγματά του, ελκύονται α πό το φω τεινό του παρά-

Το ξωκλήσι του Αγίου Ερμολάου στο χωριό Ατσική Αήμνου. (Φωτογραφία Εριφύλης Γρηγορίου Ιατρού. 1998)

δείγμ α κ α ι έτσι α να ζω π υ ρ ώ νετα ι η πίστη τους. Γίνεται πιο θερμή και πιο δυνατή, για ν ’ αντέξει. Ο Παντελεήμων εξάλλου ελευθερώνει τους δού­ λους του, πουλάει τα υπάρχοντά του, τα μοιράζει στους φτωχούς και καθημερινά γιατρεύει τελείως δωρεάν πολλούς αρρώστους, που προσέρχονται σ ’ αυτόν. Εκεί όπου δε φ τάνει η ιατρική επιστήμη, π ρ ο σ ε ύ χ ε τ α ι θερ μ ά κ α ι έτσ ι στο ό νο μ α του Χ ρ ισ το ύ κ ά νει π ο λλά θα ύμα τα . Ε ρ γά ζετα ι κα ι α υ τό ς ιερ α π ο σ το λ ικ ά κ α ι σ υνεχώ ς κατηχεί και διδάσκει τη χριστιανική πίστη σε πλήθος ειδωλολατρών. Κ ατόπιν τους στέλνει στον ιερέα Ερμόλαο, για να τους βαφτίσει. Ό λα αυτά όμως τα μαθαίνει ο Διοκλητιανός. Συλλαμβάνουν τον Παντελεήμονα, που δεν ήταν πάνω από 22 χρονών τότε. Άρχισαν τα φοβερά β α σ α νισ τή ρ ια κ α ι οι α ν α κ ρ ίσ εις. Ο Παντελεήμων όμως είναι χαρούμενος, που αξιώθη­ κε να βασανιστεί για το Χριστό. Ό ταν μάλιστα τον ρώτησαν πο ιο ς τον έκανε χρισ τιανό, αποκάλυψε αμέσως τον ιερέα Ερμόλαο, το δάσκαλό του, για να αξιωθεί να λάβει και εκείνος το στέφανο του μαρ­ τυ ρ ίο υ . Έ τ σ ι, ο δ η γ ο ύ ν στη φ υλα κ ή το ν ά γ ιο Ε ρμόλαο μαζί με το υς δ ιά κ ο νο υ ς Έ ρ μ ιπ π ο και Ερμοκράτη. Στη συνέχεια όλους μαζί τους φέρνουν μπροστά στο Διοκλητιανό. Ο Παντελεήμων, μόλις βλέπει αυτόν που τον έκανε χριστιανό, πέφτει στα πόδια του, τα ασπάζεται και του λέει: «Σ' ευχαρι­

στώ, δάσκαλε και σωτήρα μου, που με οδήγησες στο στάδιο του μαρτυρίου με την ευχή και τη διδασκα­ λία σου». Και ο Ερμόλαος σκύβει και με δεμένα τα χέρια του ασπάζεται το πνευματικό του τέκνο και του λέει: «Καλή στάθηκε, τέκνο μου Παντελεήμων, η συνάντησή μας εδώ στη γη, καλύτερη θα σταθεί σε λίγο με τη βοήθεια του Κυρίου μας Ιησού Χριστού στον ουρανό». Ο Παντελεήμων ασπάζεται και τον Έ ρμιππο και τον Ερμοκράτη και τους λέει: «.Καλό

μαρτύριο, αδερφοί». «Καλό μαρτύριο», απαντούν εκείνοι, σκιρτώντας από ευτυχία. Ο Διοκλητιανός, αφού παρακολούθησε τη σκηνή της συνάντησής τους, τους καλεί να προσκυνήσουν στα είδωλα. «Ανόητε», του λέει ο Ερμόλαος, «εμείς δεν ήρθαμε εδώ να προσκυνήσουμε τους δαίμονες, αλλά ήρθα­ με να εξοφλήσουμε το οφειλόμενο χρέος προς εκεί­ νον που λέγεται Ιησούς Χ ριστός και ο οποίος εξα­ γόρασε τη σωτηρία των ανθρώπων με τη θεϊκή του θυσία». Ε ξο ρ γισ μ έν ο ς ο Δ ιο κ λ η τια νό ς δ ια τά ζ ει τον αποκεφαλισμό του Ερμολάου, του Έ ρμιππου και του Ερμοκράτη. Ε ίναι 26 Ιουλίου 304 μ.Χ. . Την επόμενη μέρα, 27 Ιουλίου, στον ίδιο ιππόδρομο ο Π αντελεήμω ν π έφ τει α πό το ξίφ ο ς του εχθρού. Έ τσι αξιώθηκαν όλοι τους να κερδίσουν το στέφα­ νο του μαρτυρίου. Η εκκλησία μας κατατάσσει τον ά γιο Ε ρ μ όλα ο μεταξύ τω ν ιερ ο μ α ρ τύ ρ ω ν της. Επίσης τον συναριθμεί με τον άγιο Παντελεήμονα, μαζί με τους ά λλους «Α να ργύρους», που είνα ι είκοσι. Είναι λοιπόν ιαματικός ο άγιος Ερμόλαος κ α ι σ ’ α υ τό ν μ π ο ρ ο ύ μ ε να α π ευ θ υ ν ό μ α σ τε με πίστη, όταν αρρωσταίνουμε, για να μας γιατρεύει. Το μοναδικό μέρος, όπου τιμάται ως πολιούχος ο ά γιος Ερμόλαος, είναι το χω ριό Π αλαιόκηπος της Γ έρας, ό π ο υ υ π ά ρ χ ε ι μεγάλη εκκλησία, με ωραίο τέμπλο και καμπαναριό. Οι κάτοικοι ευλα­ βούνται και τιμούν πάρα πολύ τον άγιο. Αρκετοί μάλιστα έχουν το βαφ τιστικό όνομα Ε ρμόλαος, που μαρτυρεί αγάπη προς τον άγιο. Ξωκλήσια και εικόνες όμω ς υπά ρχουν και σε άλλα μέρη, όπω ς στη Β εν ετία , στην Κ ύ π ρ ο , στην Ά ν δ ρ ο , στη Θ εσ σ α λονίκη, στην Ιερά Μ ονή Δ ε ιμ ώ ν ο ς, στα χωριά της Δήμνου Ατσική και Καλλιόπη. ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΓΡ. ΙΑΤΡΟΥ

Το ξωκλήσι του Αγίου Ερμολάου στο χωριό Καλλιόπη Αήμνου. (Φωτογραφία Μανόλη Ρόκου. 1998)

Ο Σάββας Ιγνατίου Περγάμαλης, υπηρετώντας την πατρίδα στη Μέση Ανατολή, επισκέφτηκε και τους Αγίους Τόπους και βαφτίστηκε στον Ιορδάνη ποταμό... Η κορνίζα του ενσφραγίστου Γράμματος είναι πρόσθετη... (Παραχωρήθηκε από τη Μ αρία Σάββα Περγάμαλη-Πιπερίτη)

Θ ΕΑΤΡΙΚ Η Κ ΙΝ Η Σ Η ΤΗ Σ Α Γ ΙΑ Σ Ο Υ Η Θεατρική Ομάόα Νέων του

Αναγναιστηρίου «η Α νάπτυξη» Α γιάσου παρουσίασε με επ ιτυχία την επιθεώρηση του Αντώνη Μηνά «Λέσβος, όμορ­ φο νησί». Έ δω σε πα ρ α σ τά σ εις στο Μ ανταμάδο (Τ ετάρτη, 22.7.1998), στην Α γιάσ ο (Κ υ ρ ια κ ή , 2 .8 .1 9 9 8 ) , στην Α γία Π α ρ α σ κ ευ ή (Σ ά β β α το , 8.8.1998) και στα Βασιλικά (Τετάρτη, 12.8.1998). Π αντού προκάλεσε ενθουσιασμό και συγκίνηση, πα ντού χειροκροτήθηκε και απέσπασε ειλικρινή συγχαρητήρια... Η επιθεώρηση απαρτίζεται από δυο μέρη:

Πρώτο μέρος 1. Θ αλασσάκι. Τ ρ α γο ύ δ ι-χ ο ρ ευ τικ ό . Π ήραν μέρος: Ραφαέλα Βερδούκα, Β ασιλεία Βερδούκα (τραγούδι). Ιωάννα Μαϊστρέλη (βιολί), Απόστολος Γεωργαντής (ακορντεόν). Π α ναγιώ τα Χ α τζη μ ι­ χαήλ, Ειρήνη Κ α λφ αγιάννη , Γιώτα Μ αϊστρέλη, Γ ιάννης Β ερυβάκης, Α φ ροδίτη Κ α ρ ιώ το υ , Μ ι­ ράντα Κώστα και Γιάννα Παραμυθέλη (χορός). 2. Κ ο υ ν ο ν μ ο υ λ ό γο υ ς (νούμ ερο). Έ π α ιξ α ν : Άκης Β ερίλης κ α ι Ιγ ν ά τιο ς Τ σ ομπανέλης. 3. Εφορία (νούμερο). Έ παιξαν: Ντίνος Σαββέλος και Στρατής Α νδρικού. 4. Μ πι-Μ πι-Σ ι (νούμερο). Έ π α ιξ α ν : Π αναγιώ τα Χ ατζημιχαήλ και Ιγνά τιο ς Τ σ ομπα­ νέλης. 5. Ιξιλιγμός (σκετς). Έ παιξαν: Παναγιώτης Ανδρικού και Κατερίνα Τοπαλή.

Δεύτερο μέρος 1. Χασάπικο. Χ ορευτικό. Πήραν μέρος: Άκης Βερίλης (βιολί) και Απόστολος Γεωργαντής (ακορ­ ν τεό ν). Π α ν α γ ιιό τα Χ α τζη μ ιχ α ή λ , Κ α τερ ίν α Τοπαλή, Γιάννης Βερυβάκης, Αφροδίτη Καριώτου και Μιράντα Κώστα (χορός). 2. Περήφανα γηρατειά (νούμερο). Έπαιξε: Ιαιάννα Μαϊστρέλη. 3. Κέντρο αδυνατίσματος (σκετς). Έ πα ιξαν: Άκης Βερίλης, Ε ιρήνη Κ α λ φ α γ ιά ν ν η , Γ ιώ τα Μ α ϊσ τρ έλ η κ α ι Στράτος Λαλάς. 3. Λέσβος, όμορφο νησί. Τραγούδι. Η Θεατρική Ομάδα Νέων τόλμησε και πέτυχε. Πρέπει να βοηθηθεί με κάθε τρόπο, γιατί υπόσχε­ ται πολλά για τη συνέχιση της πολιτιστικής παρά­ δοσης της Αγιάσου. Επιβάλλεται να ξεπηδήσουν κ α ν ο ύ ρ ια τα λ έν τα . Ο ι π α λ ιο ί ε ρ α σ ιτ έ χ ν ε ς ας δώσουν χέρι βοήθειας, ας ενθαρρύνουν κάθε καλ­ λιτεχνική προσπάθεια... Α ξίζο υ ν θερμά σ υγχα ρητήρια στη Θ εατρική Ο μάόα Νέων κ α ι σ ’ α υ το ύ ς π ο υ τη σ τη ρίζουν. Αξίζει ξεχωριστά να μνημονεύσουμε τον ακούρα­ στο θεατρικό συγγραφέα Αντώνη Μηνά, την ταλα­ ντούχο ερασιτέχνισσα Μ αρία Α ϊβ α λιώ του, που είχε τη γ εν ικ ή ε π ιμ έ λ ε ια της π α ρ ά σ τ α σ η ς, το Λευτέρη Καμπιρέλη για τα σκηνικά, καθώς και τον Π ροκόπη Παν. Μ αϊστρέλη και τον ήδη πρόεδρο του Αναγνωστηρίου Κλεάνθη Κορομηλά... ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Αναμνηστική φωτογραφία από την παρουσίαση της επιθεώρησης του Αντώνη Μηνά «Λέσβος, όμορφο νησί» (2.8.1998)

«ΑΕΣΒΟΣ, ΟΜΟΡΦΟ ΝΗΣΙ» Παράσταση στο Μ ανταμάδο Τ ο Α ναγνωστήριο Α γιάσου, συνεχίζοντας τη μεγάλη του προσφορά σε κάθε πολιτιστική δραστη­ ριότητα, δέχθηκε την πρόσκληση του Διοικητικού Σ υ μ β ο υ λ ίο υ το υ Π ν ε υ μ α τ ικ ο ύ Κ έν τρ ο υ της Κοινότητας Μ ανταμάδου και στις 22 Ιουλίου 1998 έδωσε την ευκαιρία στους κατοίκους της κωμόπο­ λης να περάσουν μια αξέχαστη βραδιά, παρουσιά­ ζο ντα ς στο υ π α ίθ ρ ιο θέατρο του Π ολύκεντρου (αποτελεί κόσμημα του χωριού) την ηθογραφία του Αντώνη Μηνά «Λέσβος , όμορφο νησί». Ή ταν μια εκδήλωση που ενθουσίασε το κοινό, για τί είχε κάτι το ξεχω ριστό. Α υτοί που π α ρ ο υ ­ σίασαν τα μονόπρακτα μέρη της ηθογραφίας ήταν πα ιδιά της Αγιάσου, ηλικίας 10 έως 16 ετών, και α π έδ ειξα ν ό τι θα είνα ι ε π ά ξ ιο ι σ υνεχισ τές της παράδοσης, που θέλει τους Αγιασώτες να διακρίνονται στον καλλιτεχνικό χώρο, εδώ και αρκετές δεκαετίες.

Οι μ ικ ρ ο ί κ α λ λ ιτέχν ες α π έδω σ α ν θ α υμ ά σ ια τους ρόλους τω ν, χόρεψ αν, έπ α ιξα ν μουσική με τρόπο που θα ζήλευαν ακόμα και οι μεγάλοι, γ ι ’ αυτό και τα χειροκροτήματα που απέσπασαν ήταν ατέλειωτα. Αξίζουν συγχαρητήρια σ ’ αυτά τα παιδιά, που αν προσεχθούν θα αποτελέσουν τη νέα θεατρική ομάδα του Αναγνωστηρίου, που έχει πολλά να προ­ σφέρει. Θα ήταν όμως παράλειψη να μη συγχαρού­ με και τη Μ αρία Α ϊβαλιώ του (ερασιτέχνισσα του Α ναγνω στηρίου), η ο π οία με μεράκι και με κέφι δίδαξε στους μικρούς ερασιτέχνες την ηθογραφία. Το Δ ιο ικ η τικ ό Σ υμ βούλιο του Π νευμ α τικ ού Κ έντρου ευχαρίστησε ό λ ο υ ς το υ ς συντελεστές αυτής της πετυχημένης εκδήλωσης. Τέλος δόθηκαν αμοιβαίες υποσχέσεις για ανταλλαγή παρόμοιω ν πολιτιστικώ ν εκδηλώσεων. ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΓΕΩΡΓΑΝΤΗΣ

Στιγμιότυπο από το σκετς «Ενοικιαζόμενα δωμάτια» της περσινής επιθεώρησης του Αντώνη Μηνά «Γη Σαπφώ μας» (Κυριακή, 3.8.1997). Διακρίνονται οι ερασιτέχνες Μαρία Αϊβαλιώτου και Παναγιώτης Ψυρούκης (Γραμμέλης). (Φωτογραφία Σωτηρίας Βαλαλά)

ΟΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ Ε Λ Λ Η Ν ΙΣ Μ Ο Υ ΤΗ Σ ΔΙΑ Σ Π Ο ΡΑ Σ Σ τ η μα κ ρ όχρ ονη ισ το ρ ία μας π ά ρ α π ο λ λ ο ί α να γκά σ τη καν να εγκ α τα λείψ ουν το ν τό π ο της καταγω γής τω ν και να αναζητήσουν κα ινούργια ζωή σε μακρινές κα ι άγνω στες χώρες. Τ ις π ερ ισ ­ σότερες φ ορές σ τριμ ω γμ ένοι α πό τις ο ικ ο ν ο μ ι­ κές δυσκολίες και α πό τα άδικα κοινω νικ οπολιτικά συστήματα. Άλλοτε πά λι, για να γλιτώ σουν από τη σκλαβιά, έπα ιρνα ν τις λιγοστές αποσκευ­ ές τω ν κ α ι τραβούσαν στο άγνω στο, με την ελπί­ δα να φ τιάξουν καλύτερη ζωή. Ο ι π ρ ώ το ι αυτοί μ ετα ν ά σ τες, ό π ο υ κ α ι α ν ά π λ ω σ α ν τα φ τερ ά τους, σε ό π ο ιο λιμ ά νι του κόσμου κ α ι α ν α γκ υ­ ροβόλησαν, συνάντησαν πολλές και αξεπέραστες δυ σ κ ο λ ίες. Ο ι κ α ιν ο ύ ρ γ ιε ς σ υνθή κες ζω ή ς, το άγνω στο και πολλές φορές εχθρικό περιβάλλον, η ά γνοια της γλώ σσας, είναι μερικά από τα π ρ ο ­ βλήματα, π ο υ έκα να ν τη ζωή το υ ς δύσκολη κ α ι πολλές φορές αβάσταχτη. Για να επιβιώ σουν κα ι για να ανταποκριθούν στις καθημερινές δυσκολίες της ζωής, αισθάνθηκαν την ανάγκη να συσπειρω θούν και να ζήσουν οργανω μένα. Να φ τιά ξουν ένα δικό τους οχυρό, π ο υ να τ ο υ ς π ρ ο σ τα τεύ ει α π ό τ ις κ α κόβ ουλες ορέξεις και τις υστερίες τω ν ντόπιω ν. Έ τσ ι, σιγά σιγά ω ρίμασε η ιδέα του κ οινοτικ ού θεσμού, που α πό τα σ πλάχνα του, με τον καιρό, ξεπήδησαν οι κ ο ιν ό τ η τ ε ς τη ς δ ια σ π ο ρ ά ς . Σ ε όλη τ ο υ ς τη μακρόχρονη ισ τορία οι κοινότητες αυτές έχουν να επ ιδ είξο υ ν α ξιό λ ο γο έργο. Σ υνέβ αλα ν α π ο ­ φασιστικά στην πνευματική και κοινω νική α νά ­ πτυξη τω ν μελών τους. Π ο λ λ ές α π ό τ ις κ ο ιν ό τ η τ ε ς α υ τές έ π α ιξ α ν κ α τά το π α ρ ε λ θ ό ν κ α ι σ π ο υ δ α ίο εθ νικ ό ρόλο κ α ι έλ α μ ψ α ν , με τη δ υ ν α μ ικ ή τ ο υ ς π α ρ ο υ σ ία στα π α ρ ο ικ ια κ ά . Ίδ ρ υ σ α ν τ ις π ρ ώ τες ο ρ θ ό δ ο ­ ξ ε ς ε κ κ λ η σ ίε ς κ α ι τ α π ρ ώ τ α α π ο γ ε υ μ α τ ιν ά ελληνικά σχολεία. Σε χρ ό νο υ ς χα λεπο ύ ς έφ τια ­ ξ α ν τα λ α ϊκ ά σ υ σ σ ίτια κ α ι σ υμ π α ρ α σ τά θ η κ α ν σ τους μ ετέπ ειτα μ ετανά σ τες, π ο υ κ α τέφ θ α να ν κατά καραβιές, στα χρ ό νια της μαζικής μετανά­ στευσης. Α ξίζει να σημειωθεί ότι κ α ι πα λα ιότερα , στα χ ρ ό ν ια τη ς τ ο υ ρ κ ο κ ρ α τ ία ς , ά ν θ ισ α ν π ο λ λ έ ς ελλη νικ ές κ ο ιν ό τη τες, ό π ω ς της Β εν ετία ς, της Βιένης, του Μ ονά χου, του Β ουκουρεστίου, της Ο δησσού, της Α λ εξ ά ν δ ρ εια ς, κ α ι τό σ ες άλλες. Γέννημα τω ν κ οινοτή τω ν α υτώ ν της δια σ π ο ρ ά ς και οι εθνικοί ευεργέτες, π ο υ με τη γεννα ιοδω ρία

Ο ιερός ναός της Αγίας Τριάδας Σίδνεΐ, που εφέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την ίδρυσή του. Στη γύρω από το ναό περιοχή, η οποία ονομάζεται 8ιιπ*γ ΗΠΙδ, εγκαταστάθηκαν οι πρώτοι Αγιασώτες με­ τανάστες. Στο ναό αυτόν παντρεύτηκαν οι περισσότε­ ροι, βάφτισαν τα παιδιά τους, αισθάνθηκαν την κατά­ νυξη των θρησκευτικών τελετουργιών... (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Σίμος Σκλεπάρης)

τους συνέβαλαν στην ανοικοδόμηση του νεοσύ­ στατου ελληνικού κράτους.

ΣΙΜΟΣ ΣΚΛΕΠΑΡΗΣ

ΤΑ ΕΚΑΤΟΝΤΑΧΡΟΝΑ ΤΗ Σ Ε Α Α Η Ν ΙΚ Η Σ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ Σ ΙΔ Ν Ε Ϊ Π έρασε

έν α ς ο λ ό κ λ η ρ ο ς α κ ό ν α ς, α π ό την

εποχή π ο υ οι π ρ ω το π ό ρ ο ι Έ λληνες μετανάστες του Σ ίό ν εϊ πή ρα ν τη μεγάλη α πόφ ασ η να ιδρ ύ ­ σουν την Ελληνική Κ οινότη τα . Την ίδια εποχή έχτισαν και την πρα'πη τους εκκλησία, την Α γία Τ ριά δα , π ο υ είνα ι η πρώ τη ορθόδοξη εκκλησία της Α υστραλίας. Οι φ ετινο ί εορτασμοί για τα εκατοντά χρονα της Ελληνικής Κ οινότητας άρχισαν με την έναρ­ ξη του 16ου Φεστιβάλ. Σ υνεχίζοντα ι με μεγαλο­ πρέπεια, με μια σειρά πετυχημένω ν εκδηλώσεων, π ο υ α ν α μ φ ισ β ή τη τα δ ίν ο υ ν ξ εχ ω ρ ισ τή α ίγλ η στην όλη διοργά νω σ η. Π ροτού όμω ς π ρ ο χ ω ρ ή ­ σουμε στην π ερ ιγρ α φ ή τω ν εο ρ τα σ τικ ώ ν εκδηλώσεα>ν, ε ίν α ι χ ρ έο ς μ α ς ισ το ρ ικ ό , στη μνήμη όλω ν α υ τώ ν π ο υ π ρ ω το σ τά τη σ α ν στην ίδρυση τη ς Ε λ λ η ν ικ ή ς Κ ο ιν ό τ η τ α ς , ν α κ ά ν ο υ μ ε μ ια σύντομη ανασκόπηση στα γεγονότα, για να γνω ­ ρίσουμ ε την π ο λ ιτικ ή κα τά σ τα σ η π ο υ ε π ικ ρ α ­ τούσε τα χρ όνια αυτά. Έ τσ ι μόνο θα μπορέσου­ με να εκτιμήσουμε σωστά τη μεγάλη πρ οσ φ ο ρ ά τω ν πρ ώ τω ν μεταναστών. Οι Αγγλοι, οι πρώ τοι άποικοι της Αυστραλίας, υπεροπτικοί καθώς ήταν, ψυχροί και αφιλόξενοι, κ α τα δίω κα ν με μανία κάθε ξενόφερτη συνήθεια,

π ο υ ν ό μ ιζ α ν ό τ ι θα μ ό λ υ ν ε τη ρ ά τ σ α τ ο υ ς . Ή θελαν να κρατήσουν τη χώ ρα αγγλοσαξονική. Τ υχεροί όσοι σ υμ πτω μ α τικ ά το υ ς έμοιαζαν στη φάτσα. Πολλά και αξεπέραστα τα εμπόδια. Μα οι Έ λληνες έπρεπε να επιβιώ σουν. Να μάθουν στα π α ιδιά τους τη γλώσσα μας, να τα βαφτίσουν, να πα ντρευτο ύν κα ι να τελέσουν τα ιερά μυστήριό τους. Ε ίχα ν ανάγκη α π ό μια εκκλησία κ α ι α π ό έναν πα πά , που να ψάλλει τα πάθη του Χ ριστού τη Μ εγάλη Εβδομάδα κ α ι την Α νάστασή του το Πάσχα. Πολλά και αξεπέραστα τα εμπόδια, μα και οι ανάγκες της ζωής, όπω ς είπαμε, μεγάλες και η πίστη τους ακόμα μεγαλύτερη. Έ τσι, αψηφώ ντας κάθε εμπόδιο, πήραν τη μεγάλη απόφαση να χαρά­ ξουν το δικό τους δρόμο. Σ ή μ ε ρ α η Ε λ λ η ν ικ ή Κ ο ιν ό τ η τ α έ χ ε ι σ τη ν κατοχή της μια τερ ά σ τια περ ιουσ ία . Έ ν α μεγα­ λοπρεπές μέγαρο μέσα στην κ α ρδιά του Σ ίδνεΐ. Μ ια κοινοτική Λέσχη στην τοποθεσία Αακέμπα, όπου στεγάζονται και τα γραφεία της. Με α ίθου­ σα χο ρ ο ύ , με εσ τια τό ρ ιο κ α ι με γ ρ α φ εία σ υνε­ δ ρ ιά σ ε ω ν , π ο υ τα δ ια θ έ τ ε ι α φ ιλ ο κ ε ρ δ ώ ς σε ό σ ο υ ς α π ό το υ ς Σ υ λ λ ό γ ο υ ς τα έχο υ ν α νά γκη . Στη Αέσχη αυτή της Κ ο ιν ό τη τα ς φιλοξενήθη κε κ α ι το θεατρικό συγκρότημα του Α ναγνω στηρί­ ου μας. Έ χ ει επίσης ένα σ ύγχρονο Γηροκομείο,

Το Ελληνικό Κοινοτικό Μέγαρο (Οτου!* ΌοπιηιυηίΙγ Ηοιΐδβ) στο Σίδνεΐ. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Σίμος Σκλεπάρης)

πέντε εκκλησίες κ α ι τρ εις π α ιδ ικ ο ύ ς σταθμούς. Σ υντη ρεί τ ρ ιά ν τ α τέσσερα α π ο γ ευ μ α τ ιν ά σ χ ο ­ λεία, όπου τα αυστραλογεννημένα ελληνόπουλα μ α θ α ίν ο υ ν την ελληνική γλώ σ σ α. Έ χ ε ι επ ίσ η ς στην υπηρεσία της και δυο κοινω νικ ούς λειτουρ­ γούς για την εξυπηρέτηση του ελληνισμού. Γυρίζοντας πίσα) στους πανηγυρικούς εορτα­ σ μ ο ύς, σ υ νεχ ίζο υ μ ε με το ολοή μερο π α ν η γ ύ ρ ι στο Μ πράιτον, που συγκέντρωσε γύρω στις τρ ιά ­ ντα πέντε χ ιλ ιά δ ες κόσμο κ α ι έκανε το υ ς κα λε­ σμένους πολιτικ ούς της Α υστραλίας, με επικεφα­ λής το ν π ρ ω θ υ π ο υ ρ γό της το π ικ ή ς κυβέρνησης του Νο\ν δοιιΐΐι \ναώδ να θαυμάσουν τα ήθη και τα έθιμά μας. Δεν έλειψ α ν α π ό τη διορ γά νω σ η κ α ι ο ι θ ε α τ ρ ικ έ ς π α ρ α σ τ ά σ ε ις , κ α θ ώ ς κ α ι ο ι πάμπολλες διαλέξεις, που πρόσθεσαν με τη σειρά το υ ς μια ξεχω ριστή νότα στην καλλιτεχνική και πνευματική άνοδο της Π αροικίας.

Το α π ο κ ο ρ ύ φ ιυ μ α τ ω ν εκ δ η λ ώ σ εω ν ό μ ω ς ήταν αναμφισβήτητα ο ερχομός του εθνικού μας θ εά τρ ο υ , π ο υ με τ ις υ π έ ρ ο χ ε ς κ α ι θ α υ μ ά σ ιε ς π α ρ α σ τ ά σ ε ις τ ο υ , τη ς α ρ χ α ία ς τ ρ α γ ω δ ία ς « Μ ή δ εια » το υ Ε υ ρ ιπ ίδ η , α π έ σ π α σ ε τ ο υ ς π ιο κ ο λ α κ ευ τ ικ ο ύ ς ε π α ίν ο υ ς α π ό το ν α γγ λ ό φ ω ν ο τύ π ο κ α ι έκανε το υ ς Α υ σ τρ α λ ο ύ ς να π α ρ α λ η ­ ρούν από ενθουσιασμό και να εκφράζουν α π ρ ο ­ κάλυπτα το θαυμασμό τους για το μεγαλείο του ελληνικού πνεύμ ατος. Π αραστάσεις στο εξω τε­ ρικό, όπιυς της «Μ ήδειας», είναι το μαγικό κλει­ δί της εξωτερικής μας διπλω μ α τία ς. Τι να αναφέρουμε περισσότερο, για να παινέσουμε την Ελληνική Κ οινότητα κα ι τους εορτα­ σ μ ο ύ ς τη ς χ ρ υ σ ή ς ε κ α τ ο ν τ α ε τ η ρ ίδ α ς της; Τα καλύτερα σ τολίδια της είνα ι τα ίδια της τα έργα. ΣΙΜ ΟΣ ΣΚΛΕΠΑΡΗΣ

Αναμνηστική φωτογραφία Αγιασωτών, με την ευκαιρία της αναχώρησης, με το υπερωκεάνιο «Πατρίς», στην Αυστραλία (15.2.1960). Διακρίνονται, από αριστερά, καθήμενος Ευστράτιος Στυλιανού Δαμγκαλής, Αντώνιος Σπύρου Καλαντζής, Χρυσόστομος Στυλιανού Κουντουρέλης (πίσω), Τζόρτζης Βασιλείου Μαγλογιάννης, Αντώνιος Παναγιώτου Σάββας (πίσω), Παράσχος Ευαγγέλου Λαμπρινός, Ευστράτιος Κωνσταντίνου Χατζηχρυσάφης (πίσω) και Δημήτριος Παναγιώτου Ακριβλέλης. Όρθιοι: Σταύρος Δημητρίου Τζέγκος, Μυρσίνη Σπύρου Ανδρικού, σύζυγος Τζόρτζη Μαγλογιάννη, Ευστράτιος Βασιλείου Μαϊστρέλης (Φασίτ’ς), Παναγιώτης Κωνσταντίνου Χατζηχρυσάφης, Μαριάνθη Βράνη (Παππού), σύζυγος Νίκου Σάββα, (;), Γεώργιος Τζάνου Κουδουνέλης, Μιχαήλ Νικολάου Δεμιργκέλης και Ευστρατία Σάββα, σύζυγος Γιάννη Βέτσικα. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Αντώνιος Σάββας)

Η Ρ Θ Α Μ Ε ΣΤΗ Ν ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ... Μια Α γιασώ τισσα μετανάστρια θυμάται και ιστορεί Σ τ ι ς 30 Μαρτίου 1963 φτάσαμε στην Αυστραλία και αμέσως αρχίσαμε να ψάχνουμε για δουλειά. Εμένα μου φέρνανε δυο παιδιά και τα κοίταζα και με πληρώ­ νανε. Το Στρατή, τον άντρα μου, δεν τον παίρνανε στη δουλειά, γιατί ήταν πετσί και κόκαλο, αδύνατος. Κάθε πρα)ί έρχονταν πολλοί και κοίταζαν να εξασφαλίσουν μεροκάματο. Θυμάμαι το Στρατή το Σπλιαδή, την Καλυψώ την Κατζάλαινα, το Γιάννη τον Πιπερίτη, την Αφροδίτη Καλουντζόγλου, τη Νυφιγίνα... Ο Στρατής κράταγε ένα σίδερο με μια ταμπέλα. Μια μέρα, εκεί που τραγουδούσε, κατά το συνήθειό του, και δεν έβλεπε μπροστά του, χτύπησε το κούτελό του. Τρέχανε τα αίματα και οι άλλοι γελούσανε με το πάθημά του. Αυτός νεύριασε και φώναζε: «Αχ, γαμημέν’ Αυστραλία, παντού μέτουπα υπάρχιν». Ό ταν ήρθε στο σπίτι και τον ρώτησα αν βρήκε δουλειά, μου είπε: «Ε βλέπ’ς τα χάλια μ’! Γω, μουρή, φεύγου, ε θα κάτσου έδιου. Αγιάσου τσι πάλι Αγιάσου! Έδιου εν έχ’άφκουλίις, που λέγ’ς, έχ’ κουπριγιά!.. Κάποτε μαζευτήκαμε πολλοί, για να εργαστούμε σε μια φάρμα. Μας οδήγησε ο Γιάννης ο Ζουμπούλης. Τη φάρμα την είχε ένας Μυτιληνιός, που η γυναίκα του ήταν από τη Γέρα. Οι κόρες του ήταν γιατρίνες στη Μυτιλήνη. Μας έδωσε δική μας φάρμα, που είχε 2.000 γουρούνια, 6.000 κότες και άλλα πράματα. Είχε και άλλους εργάτες. Εμένα μου ανάθεσαν δουλειά εύκολη και καθαρή, να βάζω τα αυγά χωριστά, ανάλογα με το μέγεθος τους. Ο Στρατής δεν ήθελε ν ’ ακούσει για φάρμα, π α ρ ’ όλο που θα δουλεύαμε και οι δυο και μάλιστα θα περνούσε από εκεί και λεωφορείο, να παίρ­ νει τα παιδιά για το σχολείο. «Ε, φτάν’», μου έλεγε,

Η Αθηνά Ευστρατίου Χρυσή (Κατζάλαινα), σύζυγος Σταύρου Ευστρατίου Σπηλιαδή, που άφησε την τελευ­ ταία της πνοή στη μακρινή ήπειρο, γράφει ανορθόγρα­ φα (ακολουθήσαμε μόνο το μονοτονικό σύστημα) στην εξαδέλφη της Μαρία Δημητρίου Αγρίτη (Παγώνα): Εν Σίτνεν τη 25 φεβρουαρίου Χαριζμένη στην εκξαδέλφιμου Μαρία και δημιτρό που ο σταυρός της καληψώς κόβη την τούρτατου δόδεκα χρονό ήνε ο συμπέθερος ζαρούλης βασίλης και η συμπεθέρα πέζανε κάποτε με του δημιτρό να με δης που Γέρασα Μαρία αλά θέλο να ανταμόσομε πριν πεθάνω. Το μικρό η κόρη της καληιρώς Αθηνά Σπιλιαδή

«που μι κ ’βάν’σις στν Αυστραλία, θέλ’ς τώρα να μι φέρ’ς τσι στν ιξουρία!» Έτσι χάσαμε το τυχερό μας... ΒΑΟΤΙΝΑ ΑΒΑΕΑΕΑΗ

Ώρα αναχώρησης του υπερω­ κεανίου για την Αυστραλία, από το λιμάνι του Πειραιά. Διακρίνονται, από αριστε­ ρά: Βασίλειος Γεωργίου Εμβάλωμας, (;), Σταύρος Αλτιπαρμάκης (Ρουγίδ’), και Γιάννης Βρανέλης. Οπισθογράφηση φωτογρα­ φίας: Ενθύμιον εις τον αγα­ πητόν μου φίλο Σταύρον. Τη 13.8.61. Αθανάσιος. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Γιάννης Καμάτσος ή Βολιώτης)

ΠΕΝΗΝΤΑ Χ Ρ Ο Ν ΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Η γ ά τ α στα α γ γ λ ικ ά λ έ γ ε τ α ι ... 'Ό ο ο ά ΓηοΓπίηβ ονοτγοηο. δίΐ άο\νη, ρΐοαδο". Έ να ς γλυκύτατος (κυριολεκτικά!) και ευγενέστατος κύριος, μόλις είχε μπει για πρώτη φορά στην τάξη μας (θα ήμαστε στη Σ τ ' Γυμνασίου, δηλαδή στη σημερινή Α ' Λ υκείου) γ ια το μάθημα τω ν αγγλικών. Ψ ηλός, ξερ α κ ια νός, με τα γυα λά κ ια του και την γκρι του καμπαρντίνα, φαινόταν από μακριά π ω ς ήταν ξένος, ά γνω σ τος, χα μ ένος κ α ι π α ρ α ­ πλα νη μ ένος σε ξένους τό π ο υ ς. Π ρόβατο ... στο λά κ κ ο τω ν λ ε ό ν τ ω ν δη λα δή ... Κ α ι το ό ν ο μ α αυτού ... κ. Γλυκής. Φαινότανε βαθύτατα μορφωμένος και από τον τρόπο με τον οποίο προσπαθούσε να μας διδάξει τα αγγλικά, με τη σωστή τους προφορά και τα διε­ θνή σύμβολα (ρΗοησΐΐοδ), ήταν φανερό πω ς κατείχε μεν τη γνώ ση, αλλά α γνοούσε την τέχνη του ... θηριοδαμαστή. Έ τσ ι, πολύ σύντομα του πήραμε τον αέρα και η καζούρα ήταν στην ημερήσια διάτα­ ξη. Και μιλάμε για χοντρή έως βάρβαρη πλάκα σε κάθε μάθημα, μέχρι που ο ... ταλαίπω ρος άνθρω ­ πος να μπαίνει στην τάξη μας με προσοχή και προ­ φυλάξεις, γιατί δεν ήξερε κάθε φορά τι επρόκειτο να αντιμετωπίσει. Μια μέρα όμως -ω του θαύματος- μπαίνει μέσα στην τάξη μας και περιέργω ς επικρατεί απόλυτη ησυχία και ηρεμία. Κοιτάζει δεξιά αριστερά παραξενεμένος, αλλά τίποτα το ύποπτο δε διακρίνεται στην ατμόσφαιρα. Ό λοι οι μαθητές καθισμένοι στα θρανία τους, με τα βιβλία των αγγλικώ ν ανοιχτά, έτοιμοι να ... ρουφήξουν τις γνώσεις, που πράγμα­ τι αφειδώλευτα προσφέρονταν. Το μάθημα άρχισε κα νονικά και εξελισσόταν ήρεμα. Ο κ. Γλυκής μας εξηγούσε την περίεργη προφορά της λέξης οαΐ (γάτα), που το φωνήεν της το α προφέρεται με έναν ήχο μεταξύ του ε και του α, οπότε ξα φ νικ ά ένα μιάου...ου...ου ακούγεται α πό τα τελ ευ τα ία θ ρ α ν ία κ α ι μια α σ πρόμ αυρη γάτα πετάγεται από το πουθενά και αρχίζει να τρέ­ χει αριστερά δεξιά σαν τρελή. Τι να τη δούμε εμείς, αρχίσαμε να ουρλιάζουμε, δήθεν τρομοκρατημένοι. Ό σο ουρλιάζαμε εμείς, τόσο αγρίευε η γάτα και πηδούσε στα παράθυρα, γ ια να φ ύγει. Ό μ ω ς το π λέγμ α, που έφραζε τα παράθυρα εξω τερικά, δεν της επέτρεπε να φύγει από εκεί. Η μόνη διέξοδος για το τρομαγμένο ζω ντανό ήταν η πόρτα. Κ ατά διαβολική όμω ς σύμπτωση,

οηΙ

ο Φ ραγκίσκος Κ αρίπης, ο Μ ικές, που αυθόρμη­ τα έτρεξε π ρ ο ς τα εκεί, δεν μ π ο ρ ο ύ σ ε να την ανοίξει, π α ρ ’ όλη την προσπάθεια, που ... εμφανώ ς κατέβαλλε! Ο κ. Γλυκής, τρομοκρατημένος, είχε ζαρώσει στην έδρα και προσπαθούσε να μας κάνει να ηρε­ μήσουμε και παράλληλα να προφυλαχτεί από τα νύχια της γάτας, που εξακολουθούσε αλαλιασμένη να τρέχει δεξιά αριστερά και να πηδά ουρλιά­ ζοντας προς τα παράθυρα, που έβλεπε σαν μόνη διέξοδο. Θα κράτησε α ρκετά λεπ τά το μ α ρ τύ ρ ιο του ζώου και η δική μας διασκέδαση, όταν επιτέλους ο Φ ραγκίσκος, καταβάλλοντας μια ύστατη π ρ ο ­ σ πά θεια , κατάφ ερε να ξεμ π λοκ ά ρ ει την πόρ τα , που μέχρι σ τιγμ ής δεν ά νοιγε, και μόνο τότε η γά τα , κ α τα μ α τω μ ένη από τα χ τυ π ή μ α τα στους τοίχους και στα τζάμια, βρήκε διέξοδο προς την ελευθερία και εμείς εκτόνωση από την πίεση της καθημερινότητας. Η υπόλοιπη ώρα καταναλώθηκε σε σχόλια και συζητήσεις για τον κίνδυνο που διατρέξαμε, για το πώ ς βρέθηκε στην τάξη η καημένη η γάτα, γ ια τί εξαγριώ θηκε ξα φ νικ ά στη μέση του μαθήματος, κατά περίεργη σύμπτωση την ώρα ακριβώ ς που μαθαίναμε την προφορά της στα αγγλικά, και διά ­ φορα τέτοια. Και ο καημένος ο κ. Γλυκής ποτέ δεν μπορούσε να υποπτευθεί ότι τη γάτα την είχε σκόπιμα μαζέψει η "γριγιά", ο Γιάννης Τσεσμελής, και την είχε όλη την ώρα κάτω από το θρανίο και τη χάιδευε. Στην κατάλληλη δε στιγμή της έδωσε μια δυνατή κλοτσιά και όλοι εμείς οι υπόλοιποι την αγριέψαμε με τις φωνές μας. Όσο για την πόρτα που δεν ... άνοιγε; Ε, ο Μικές ήταν ειδικός στο να προσποιείται ότι την τραβούσε με όλη του τη δύναμη, ενώ στην πραγμα­ τικότητα...την έσπρωχνε, για να μην ανοίξει. Δε συμβουλεύω πάντως τους σημερινούς μαθητές να δοκιμάσουν τέτοιες δυνατές συγκινήσεις, γιατί παρόμοιες βάρβαρες καταστάσεις μπορεί να γίνουν ανεξέλεγκτες και υπάρχει σοβαρός κίνδυνος τραυ­ ματισμού από εξαγριωμένες ... γάτες. Υπάρχουν και άλλοι αποτελεσματικότεροι τρόποι, για να εξαγριώ­ σετε μια ... καθηγήτρια, για παράδειγμα, αν έχετε υπομονή, επιμονή και... εφευρετικότητα. Αθήνα, 18.1.1998

ΓΙΑΝΝΗΣ Α. ΠΑΠΑΝΗΣ

ΑΞΈΧΑΣΤΕΣ ΜΝΗΜΕΣ ΑΓΙΑΣΟΣ Χαρά μου πρώτη παιδική και μακρινή Αγιάσο, με τους αγνούς, καλούς, αγαπητούς ανθρώπους, τις μυρουδιές της άνοιξης αναπολώ και νοσταλγώ, τις κερασιές, τις καστανιές, τις καρυδιές και τ’ άλλα.

ΒΑΡΑΤΙ ΜΙ ΤΣ' ΑΣ ΚΑΑΙΓ ΟΥ Στα άρθρα του Συντάγματους υπόμνημα θα στείλου, ν ’ αλλάξιν τα συμβαίνουντα, σ ’ αυτό π ’ θα καταγγείλου.

Τον παιδικό στρατό της γειτονιάς μι τις στολές τις χάρτινες, τον αρχηγό, που τ’ όνομά του έχω ξεχάσει από καιρό, θυμάμαι μόνο την πυγμή και την μορφή του. Τον πρώτο καραγκιόζη στο χάλασμα της γειτονιάς μ’ ένα σεντόνι κάτασπρο κι ένα λυχνάρι, τα παραμύθια τις βραδιές της άνοιξης και του χιονιού τη ζωγραφιά μες στο χειμώνα.

Είνι σουστά του πρόιδρου να τουν ξουνουβαφτίζιν, θέχτσι τουν, λέγ’, ιπίτιμου τσι δε τουν παρατίζιν.

Την εκκλησιά τη Μεγαλόχαρη της Παναγιάς με τ ’ ασημένια τα πολλά και τα μαλαματένια και τους πιστούς ξυπόλυτους, γονατιστούς να προσκυνούν τη δοξασμένη εποχή του έπους του σαράντα.

Γοι πρόιδρ’ του ξισύρατι, ξέρου γω τι σας λέγου, του παραμύθ’ μουλάτι του, βαράτι μι τσ' ας κλαίγου.

Μα τις αποκριές, στον πλάτανο της αγοράς μ* ένα κουτί κι ένα χωνί, σε γλώσσα κοφτερή τη σάτιρα του Ράδιο-Πασκάλ, μοναδική... κι έχουν περάσει κιόλας σαράντα πέντε χρόνια...

Γ1 καρέγλα που καλ’τσέψατι, φτα ν ’ σας πλια, κατιβάτι, φουνάξουμι καλάκαρια τσι σεις μας ξουνουπ’δάτι.

1986 (Αναδημοσίευση από το βιβλίο του Δημήτρη Μυτιληναίου «Απόσταγμα ποίησης» [Αθήνα] 1996, α 32)

Μη σας γιλούν τα ψέματα, τ’ πτυρίδα σας σα τ'νάξιν, πουπίσου σας ν ’ ακούσιτι του τι σας αραδιάξιν.

ΑΝΤΑΜΩΜΑ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ

ΜΑΥΡΟΥ ΦΟΥΡΕΣ ΑΝ ΣΑ ΤΣ ΚΟΥΡΑΤΣ’ Μαυρουφουρέσαν σα τς κουράτσ’, όπους τσι κάθα χρόνου, παγαίνιν σ ’ Μαρίγια γουνάτ’στοί να τουν γιατρέψ’ του πόνου. Μι δυο τσιριά λουγιάζουνι τη δλειάντουν να μπιτίσιν τσι μι τ’ Μαρίγια ραντιβού, που ’νι γιατρός, να κλείσιν. ’Που μέσα τσ’ απόξου μαύρ’ είνι γοι αμαρτουλοί σα τ’ πίσσα τσι ξιβρουμούνι φουρτουμέν’ απί τα μαγαρίσια. Κουρκουδειλίσια δάκρυα κλαίνι μπρουστά στη χάρη τς τσι δώσ’ του τσι παρακαλιούν τσι πρήζιν του τσιφάλι τς. Αεν πάνι μπρος τα κλιάματα τσ’ αλλάξιτι πουρεία, χριστιανοί να γένιτι, αχόρταγα θηρία. Του ποινικό μητρώου σας του έχιτι λιρώσει τσι δεν μπουρεί κανένας πλια, θηρία, να σας σώσει. ΜΕΝΕΑΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ

Ελάτε όλοι οι χω ριανοί να σφίξουμε τα χέρια και να πιαστούμε στη σειρά μ ’ αγάπη, με στοργή. Το όμορφο μας το χωριό να φτάσει ως τ ’ αστέρια, γιατί έχουμε τις ρίζες μας όλοι σ ’ αυτή τη γη. Ελάτε ν ’ ανταμώσουμε, να θάψουμε τα μίση, μπροστά στην Π αναγία μας να κάνουμε ευχή: Στη γη που γεννηθήκαμε εχθρός να μην πατήσει και η ζωή α π ’ την αρχή να ξαναγεννηθεί. ΕΥΣΤΡΑΤΙΑ ΠΑΠΑΣΤΑΜΑΤΙΟΥ

ΜΟΥΤΖΩΣΤΕ ΤΑ Όταν με χρειαστείτε, στη ζούγκλα θα με βρείτε, πραγματικά πιστεύω την τύχη μου να βρω, παρέα με θηρία θα ’χω την ευκαιρία ελεύθερος να είμαι, σαν άνθρωπος να ζω. Προτίμησα αλήθεια, δε λέω παραμύθια, εκείνα τα θηρία, παρά αυτά εδώ, που ζουν πολιτισμένα, δήθεν κι οργανιομένα, μα κάνουν τη ζωή μας στάχτη και ρημαδιό. Θα με προσέχ’ η τσίτα, δε θα γνωρίσω ήττα και δε θα με προσβάλλει κανένας και ποτέ, ούτε θα με νομίζουν ηλίθιο και βλάκα, δε θα μου λένε σκύβε το σβέρκο, κουτεντέ. Φόρους δε θα πληρώνω, ρητώς σας το δηλώνω, ΟΤΕ, ΔΕΗ, νεράκι θα είναι δωρεάν, τεκμήρια βεβαίως και ΦΠΑ θ’ αφήσω, αφ’ όλοι τους βαλθήκαν στη ζούγκλα να με παν. Σιγά σιγά, νομίζω, κι αυτό σας το τονίζω, πως θα πεινάσουμ’ όλοι, θέλω να πω οι φτωχοί, κι οι πλούσιοι ακόμα πιο πλούσιοι θα γίνουν, μουτζώστε τα κι αφήστε να πάνε στην ευχή. ΜΑΡΙΑ ΠΑΤΣΕΛΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ

ΠΩΣ ΝΑ ΣΕ ΞΕΧΑΣΑ Θα ήτανε μεσάνυχτα* μεσουρανούσε η Πούλια και κουρνιασμένα ησύχαζαν όλα τα νυχτοπούλια. Ή ταν μια νύχτα ιερή με τ ’ άστρα στολισμένη και γιόρταζε Χριστούγεννα όλη η Οικουμένη. Κείνη την ώρα διάλεξε μια όμορφή μου φίλη, για να μου πει το σ ’ αγαπώ με του βιολιού τα χείλη. Βρισκόμουν στο κρεβάτι μου και μισοκοιμισμένος πετάχτηκα σαν τ ’ άκουσα καταγοητευμένος. Απ’ το βιολί ξεχύνονταν παθητικά κομμάτια, γεμίζοντάς μου δάκρυά τα νυσταγμένα μάτια.

Έ κλαιγε στα χεράκια της τ ’ απόκοσμο βιολί της κι έλεγες πως τελειώνοντας θα ’βγαινε κι η ψυχή της. Μα η δοξαριά της μ ’ άρπαξε την τρυφερή καρδιά μου και την επήρε φεύγοντας μαζί της, μακριά μου. Κι έμεινα πια χωρίς καρδιά, χωρίς καμιάν ελπίδα... παραπατώντας στης ζωής τη μαύρη καταιγίδα. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ

Α Π ’ ΟΥΛΑ ΘΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥ. Καρνάβαλους γένουμ’ τσι ’γω πιο μπρουστά, πριν γιράσου, τώρα του απουφάσ’σα πλια να γράφτου μες σν «Αγιάσου». Ήι ’μένα, του Νικρόταλου, απ’ ούλα θα μαθαίνιτι τσ’ άμα τα σάζου τα στραβά, να μη σας κακουφαίνιτι... Τν Ουλυμπιάδα τ* πήραμι τσ’ ούλ’ είν’ σιβνταλαντσμέν’, υπάρχιν δε τσι μιρικοί που είνι κατουρμέν’. Εύχουμι να ’ρτιν βουλικά τσι να τα ξιμπιρδέψιν, να μη λαλιούν πουλλά! πιτ’νοί, γιατί θα τα μπιρδέψιν. Να δείξουμι ιβγένεια, να μας υπουλουγίζιν, γιατάκγια θέλ’ κόσμους, σαν έρτζ ας βάλιν μπρος τσ’ ας χτίζιν. Ααχείου ήνταν έγ· τούτου τσ’ όμουρφα θα πιράσουμι, μα σα γέν’ του ανάπουδου, ’π’ του γόνατου θα κλάσουμι. Μουντιρνιστήκαμι πουλύ, ιμ’κροί, μιγάλ’ ’π’ τν αράδα, θαν απουλάψουμι πουλλά, σαν έρτ’ γη Ουλυμπιάδα... Γι πληθυσμός μιγάλουσι, πουλλές φ’λές μες στς Αθήνις, είδι τσ’ απούδι γι Σημίτ’ς, θα πάρ’ στρατϊουτίνις. Γι νόμους ίρισι σ’ θηλτσές τσ’ ούλις ικπιδιβγόντι τσι μες στουν ύπνουντουν ακόμ’ στρατά ουνειριβγόντι. Δίιτα κάνιν αυστηρά, σώμα να ’χιν ουραίου, θα χειριξόντι τσ’ εύκουλα του κινητό ουραίου. Στρατός μας θα τριπλασιάσ’, κανέν ε θα φουβούμαστι, θα βγάξουμι τα σώβρακα, τσιτσίδ’ γυμνοί θα τσμούμαστι. Ούλισντουν ανυπουμουνούν, σ’ Βουλή ναν έρτ’ γι νόμους, αίτησ’ θα ποίσου στου Σημίτζ να πιάσου στρατουνόμους... Ανάστατου ’νι του νησί τσι στα χουριό μουγκρίζιν, τσι ούλα όσα γένουντι γ ’ υπεύθυν’ τα σφυρίζιν. Έφτους γι «Καπουδίστριας» σκλάβουσι τα χουριό, τς κοινότητις ιλ’γόστιψί τς, χουρίς αδιαντρουπιά. Τα πόνου ούλα τα χουριό πιάσανι πλια του πάτου, διαβόλ’ του «Καπούδίστρια» έκανιντα άνου κάτου. Να κάνιτι απουμουνή, μπορεί να μιτανιώσιν, άμα κουντέψιν γ’ ικλουγές, ξουπίσου θα σας τς δώσιν... Τσιαμ’ που ζιω τσ’ είμι γιρός, ό,τ’ μπουρώ θα σας κάνου, έχιτι χιριτίσματα απ’ του Ξαφέλ’ του Μπάνου. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ν. ΞΑΦΕΑΗΣ

«Φ ΙΛ Ο Π ΡΟ Ο ΔΟ Σ Π Α ΡΟ ΙΚ ΙΑ Α Γ ΙΑ Σ Ο Υ » Οι ομ ογενείς ά νοιξα ν τον κλήδονα στο Χγάπβγ Σ τ ι ς 16.5.1998 η « Φ ιλ ο π ρ ό ο δ ο ς Π α ρ ο ικ ία Α γ ιά σ ο υ » ο ρ γ ά ν ω σ ε γ ια π ρ ώ τ η φ ο ρ ά , σ τη ν Αίθουσα της «Π αμμακεδονικής Έ νω σης», βραδι­ νή εκδήλωαη-γλέντι, για ν ’ ανοίξει τον κλήδονα, αν και λίγο νω ρίς, και να χαρούν τα μέλη της το όμορφο έθιμο, που γιν ό τα ν άλλοτες στην ιδ ια ί­ τερη μας πατρίδα. Η «βραδιά» σημείωσε μεγάλη επιτυχία . Οι μεζέδες, που έφ τιαξαν οι χρυσοχέ­ ρες του Δ ιο ικ η τικ ο ύ Σ υμ βουλίου κ α ι οι εθελο­ ντές της κουζίνας, ήταν άλλο πράμα. Μ εζελίκια μ ε λ έ ν ια , « π τ ά ρ ια » με δ υ ο ε ιδ ώ ν κ ρ έ α ς κ α ι

ΚΛΗΔΟΝΑΣ 1998 Τ ο υ κλήδουνα θ’ ανοίξουμι, να βγει η χαριτουμένη, να βγει γη μοίρα καθινός, σα νύφη στουλισμένη. Τ’ μοίρα μας θα τρα γ’δήσουμι μι ψέματα τσ ’ αλήθεια τσι ούλ’ σας να τα π ’στέψιτι τ ’ α λ’χνά μας παραμύθια. Τώρα θα δούμι τι θα πει γη μοίρα στου καθένα, να βρούμι τσι του πιο μακρύ, πουλλά τα κριμασμένα.

«κα τα σ άμ αρα » εκλεκτός π α τσ ά ς, βάλσαμο για τα παραγιομισμένα στομάχια... Ο Π ροκόπη ς Θ εοφ ίλου Π α νάγης, βοηθούμενος από το διά δοχό του, απάγγελνε, με κλήρωση, τα σ τιχά κ ια -ένα για κάθε αριθμημένο τρ α πέζιπ ο υ έγρ α ψ ε η σ υ ν ε ρ γ ά τ ισ σ ά μ α ς Α ν δ ρ ο ν ίκ η Κ ουτσκουδή-Σ άββα. Μ όνο π ο υ, α ντί για νερό, που πετούσαμε στο χω ριό, εδώ πετούσαν κ α ρα ­ μέλες... ΓΙΑΝΧΑΤΖ Τώρα π ’ θα τουν ανοίξουμι, θα δούμι το ’να, τ ’ άλλου, θα δούμι τσι σι ποιο τρα πέζ’ θα π έσ ’ του πιο μιγάλου. Στου τραπέζ’ του 1 βλέπου μια πουλύ μιγά λ’ χαρά, γοι γ ’ναίτσις σας θ’ αγκαστρουθούν ακόμα μια φουρά. Π αράπουνα βλέπου στου 2 ούλ’ γοι α σ ιν’τσοί να έχιν, νηστέβγιν, λέγ’, γοι γ ’ναίτσισντουν τσι δε τς καλουπρουσέχιν. Του 3 είνι τυχιρό, μιγάλις έχ’ προυτάσεις, για υπουργοί βλέπου να παν

Στιγμιότυπο από τον κλή­ δονα της «Φιλοπροόδου Παροικίας» Χγάηβγ (16.5.1998). Διακρίνονται ο «μαντολό­ γος» Προκόπης Θεοφίλου Πανάγης, ο διδοχός του Δημητράκης και ο πρόε­ δρος Μιχάλης Χριστοφαρής (Καμπάς). Π ίσω ο 0180 ]οεΚ€γ Ηλίας Θεμιστοκλή Παπαδάκης.

τσι ούλ’ χ ’λιάρια θα πιάσιν. Ντέρτια βλέπου στου 4 να ’χιτι μες στου γδι σας, σεις να γλιντάτι τακτικά να φεύγιν γοι καμοί σας. Στου 5 βλέπου αλλαγές, τα μάτια σας τρακόσια, τα ταίρια σας προυσέχιτι, μη σας αλλάξιν φώτα. Μ ιαν έννοια έχιτι στου 6, όμους θα καθαρίσ’, μιαν είδησ’ άμα πάριτι, χα ρούμιν’ θα σας π οίσ ’. Στου 7 βλέπου τραπέζια, παναγύρια τσι χαρές, βλέπου αρραβουνιάσματα τσι καθαρές ιδλειές. ΗοΗάαγδ στου 8, ταξίδια, διακουπές, ούλ’ θα καλουπιράσιτι, χουρίς υπιρβουλές. Αξιώματα έ χ ’ του 9, λαγοί μι πιτραχήλια, ούλου του κόσμου τα καλά θα τ ’ απουκτήσει χίλια. Του 10 είνι παστρικός πάντα γιου αριθμός, θαν ιφτυχήσιν, θα χαρούν ούλ’ στου τραπέζ’ αυτό. Στιφάνια έ χ ’ του 11, μιγάλις γοι χαρές θα παντριφτούν, μου φαίνιτι, γοι χήρις πιθιρές. Στου 12 βλέπου χαρά πουλύ μιγάλ’, τρανή, του λότου βλέπου να σας πέφ τ’ χουρίς αναβουλή. Στου 13 τι να πω, γουρσούζ’ έχ ’ αριθμό, φέτου όμους να πιριμέν’ ένα τρανό καλά. Μπράβου στου 14, τ ’ αξίζιν τσι βραβεία, χρήματα βλέπου μι ουρά γιμίζιν τα ταμεία. Στου 15 φτάξαμι τσι φνου τ ’ μοίρα να πούμι, διπλώματα βλέπου πουλλά, για να ξιδιπλουθούνι. Κληρουνουμιές στου 16 ασήκουτις, βαριές, χρυσάφ ’ μι φτυάρ’ θα του φ τυαρίζ’, τα χρήματα αγκαλιές. Ξάστιρου του 17,

βλέπου μιαν αλλαγή τσι να τνι πιριμένιτι ανήμιρα τ’ Ααμπρή. Στου 18 έ χ ’ ουμουρφιές, έρουτις τσι δρουμάκια, χαρές τσ’ αρραβουνιάσματα, τσινούρια τα μιράκια. Φουρτούνις στου 19, ντέρτια τσι στιναγμοί, για ναν α λλά ξ’ γη μοίρα σας, κλουτσιά δώτι τς καμοί. Τώρα πλια ήρτι γιου τσιρός στου 20 να χαρούν τσ ’ απί τ ’ πουλλή τ ’ χαράντουν ούλ’ντουν να κατουρθούν. Χαρέμια βλέπου στου 21, μαχαραγιάδις τα πιρνούν, δικαουχτάρις να χουρέβγιν τσι σαν πασάδις να γλιντούν. Στου 22 που ’νι θαμπό τσ’ αναμπουμπούλις έχ ’, να μη στιναχουριόστι τσι τν απάνου βόλτα π α ίν’. Στου πρόιδρου ιπιφυλάττ’ χαρές πουλλές γη μοίραντ, μαλλιά θα φ ’τρώσιν πα στου γδιντ, μπόλκα θα κά ν’ σ ’ κασίδαντ. Ό σου για του Συμβούλιου να μην παραπουνιόντι, τα χ ’λιάρια ούλ’ που πιάνουνι χουρταίνουνι να τρώνι. Τσι τ ’ χρ ό ν’ πάλι γιου κλήδουνας έδιου να μας μάζώ ξ’, να δούμι πάλι τ ’ μοίρα μας τι θα μας φανιρώ σ’. ΑΝΑΡΟΝΙΚΗ ΚΟΥΤΣΚΟΥΑΗ-ΣΑΒΒΑ

ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΑΓΙΑΣΩΤΙΚΟΥ Β ΙΟ Υ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ Κραυγαστικές γυναικείες αθυροστομίες Τ α παράθυρα της τηλεόρασης, που τον τελευταίο καιρό λειτουργούν δίκην του από μηχανής θεού τω ν π ρ ο γό νω ν μας κι ακούμε καθημερινά από τους παραθυρόφιλους ό,τι το ωραίο, το γλα­ φυρό, το ανώμαλο και το συνταρακτικό συμβαίνει στον κόσμο π ο υ ζούμε, μου έφ εραν στη μνήμη άλλες παλιές εποχές, που και στο χωριό μας, την Αγιάσο, και μάλιστα στην περιώνυμη περιοχή της Τ σ ιρ α μ ίδ α ς, α κ ο ύ γο ντα ν στον αέρα π α ρ ό μ ο ια δημόσια «παρατράγουδα» γυναικώ ν κατά γυ ν α ι­ κών από παράθυρα σπιτιών. Ό πω ς βράζαμε με το ζουμί μας ατέλειω τα χρ όνια , κολλημένοι στους πρόποδες του υπερήφανου τότε Ολύμπου μας και αποξενωμένοι από τον άλλο κόσμο, αναπαράγαμε ό,τι βρίσκαμε μέσα μας. Έτσι, συνέβαινε, κοπέλες, γυναικάρες, στημένες επιδεικτικά σ τ’ α νο ιχτά παράθυρα τω ν σ πιτιώ ν τους, που απείχαν μεταξύ τους, αλλά βρίσκονταν σε οπ τικ ή α ντιπ α ρ ά θ εσ η , να β ρ ίζουν η μια την άλλη με ακατονόμαστες βρισιές, με όλη τη δύναμη της φω νής τους, που ακούγοντα ν ως κάτω στην Κουκουναριά -άραγε ζει ακόμα εκείνο το μοναδι­ κό και μεγαλόπρεπο δέντρο-, σαν να έπαιζαν θέα­ τρο, αφού καμιά φορά τις έπαιρναν και τα γέλια, φιλενάδες γκαρδιακές, όπως ήταν. Αν οι εποχές εκείνες είχαν το μυστήριό τους σε υπολείμματα αρχαίας ελληνικής βωμολοχίας ή αν ήταν καταναγκασμός, ξέσπασμα εσωτερικής οργής και βίας για την όχι ανθρώ πινη ζωή που ζούσαν, κυρίω ς το ασθενές -αλλά δυνατό σ τις δουλειέςφύλο, ή, όπω ς εξηγούσε ο πατέρας, αν ήταν έκρηξη α ν ε κ π λ ή ρ ω το υ π ό θ ο υ , γ υ ν α ικ ε ίο υ ερ ω τ ικ ο ύ πάθους, κανένας μέχρι τώρα δεν ξέρει. Σήμερα τα φ α ιν ό μ ε ν α α υ τά τα έχο υ ν β α φ τίσ ει «δη μ όσ ια αγαθά» για το ω φ έλιμο του π ρ ά γμ α το ς, για το μεγάλο τζίρο που κάνουν, ενώ τότε λογίζοντα ν δημόσια κακά, που τα εξαπέλυε στον αέρα από φορτισμένη ψ υχολογική πίεση και ανεξιχνίαστη για μας αιτία. Εγώ πάντω ς το 1933 και 1934, τα καλοκαίρια, κάμποσες φορές προσ πάθη σ α να πα γιδεύσ ω το δάσκαλό μου Ευάγγελο Π απανούτσο, περνώ ντας τον α πό τη «ζώνη του π υ ρ ό ς» της Τ σ ιρ α μ ίδ α ς, μήπως τύχαινε να λειτουργούσαν εκείνη την ώρα «τα παράθυρα των γυναικών» και, ανενημέρωτος όπως ήταν, έδινε τη δική του εξήγηση. Δυστυχώς δε στάθηκα τυχερός, ούτε τόλμησα να του πω τίποτα, οι λέξεις ήταν βαριές. Ό μως νερό αθάνατο ήπιε με

την παλάμη του χεριού του α π ’ τ ’ Α χλαραδέλ’ τη βρύση, ρ ω τώ ντα ς μόνος του τι π εριμ ένει αυτός εδώ ο κόσμος. Ακόμα του άρεσε κι ο Κ ούκος, η χωματερή μας, που τη βρήκε πολύ καθώς πρέπει. Κ αι τώ ρα ένα -«α κα τά λλη λο δ ι ’ α νη λίκους« α για σ ώ τικ ο δημόσ ιο α γα θό», π ο υ εξα πέλυα ν τότε στον αέρα α π ο κ λ εισ τικ ά κ ο π έλες, α πό τα π α ρ ά θ υ ρ α τω ν σ π ιτ ιώ ν το υ ς, στην π ερ ιώ ν υ μ η σ υ ν ο ικ ία της Τ σ ιρ α μ ίδ α ς , στην ο π ο ία γ ε ν ικ ά έχουμε αναφερθεί στα τεύχη 93 και 94 του περ ιο­ δικού μας «Α γιάσος». Έ χο υν να πουν πω ς κάτι παρόμοιο συνέβαινε τότε και στη βραχώδη περιο­ χή της «Α γριάς» -όνομα και πράμα-, αλλά που δεν έχω προσω πική μαρτυρία για ν ’ αναφερθώ , ενώ η Τσιραμίδα ήταν μάλλον κοντά στο πατρικό μου σπίτι και απολάμβανα από π α ιδί τα δημόσια αγαθά της. Σε ώρα μηδέν, ένα παράθυρο σ πιτιού από την πάνω μεριά του αγροτικού δρόμου, που διασχίζει την Τ σ ιραμ ίδα, περνά τον Κ ούκο, τη χωματερή μας, τ ’ Α χλαραδέλ’ τη βρύση και φτάνει στον ΑϊΓιάννη το θαυματουργό, α νοίγει με πά τα γο, και μια κοπελιά, αποφασισμένη να ξεσηκώσει στο πόδι ολόκληρο το χωριό, αρχίζει να φωνάζει με όλη τη δύναμή της: -Μουρή Μ αργιέλ’, έβγα, μουρή, στου παναθύρ’ σ’, να σ’ α π ’λουγ’θώ. Και το Μ αργιέλ’, σαν να βρισκόταν πίσω α π ’ το παράθυρό της, να τ ’ ανοίγει με ορμή και δυνατά να τη ρωτά: - Ό ρ σ ι, ω Π α ν α γ ιο υ το ύ δ ’, είμι, μουρή, ο ύ λ ’ αυτιά!

- Φάγι, μουρή, μια κ ο υ ρ ά δ α α α !

- Φάγι τσι συ δέκα στν α ρ ά δ α α α ! Ξεκαρδιστικά γέλια επακολουθούσαν κι α π ’ τις δυο κοπελιές και τα πα ρ ά θυρ α έκλειναν ήρεμα, εκτός κι έμ π α ινα ν στο «μυρω δάτο» διά λ ο γο κι άλλες κ ο π ελ ιές α π ’ τα π α ρ ά θ υ ρ α τω ν σ π ιτιώ ν τους, οπότε γινόταν ο χαμός... ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΒΑΔΑΣ

Η ΓΙΟ ΡΤΗ ΤΟΥ «Φ ΙΛ Ο Π Ρ Ο Ο Δ Ο Υ Σ Υ ΔΑ Ο Γ Ο Υ ΑΓΙΑΣΩΤΩΝ» Στιγμές θρησκευτικής κατάνυξης, αλλά και ευφροσύνης... Σ τ ις 24.4.1998, στον ιερό ναό της Π α ν α γία ς Φ α ν ε ρ ω μ έ ν η ς Χ ο λ α ρ γ ο ύ , ό π ο υ ιε ρ ο υ ρ γ ε ί ο πα τή ρ Ν εκτάριος Χ α τζη π ρ ο κ ο π ίο υ, π ρ α γ μ α το ­ ποιήθηκε η γιορτή του Σ υλλόγου μας. Εμείς οι ξενιτεμένοι Α γιασώ τες, π ο υ η μοίρα μ α ς έταξε να ζούμε στην Α θήνα, κ α θιερ ώ σ α μ ε ν α γ ιο ρ τ ά ζ ο υ μ ε κ ά θ ε χ ρ ό ν ο τη Λ α μ π ρ ο π α ρ α σ κ ε υ ή , κ α τ ά τη ν ο π ο ί α , σ ύ μ φ ω ν α με π α λ α ιό έθιμ ο, κ α τεβ άζουμ ε στη γεν έτειρ ά μας την εικ ό ν α της Π α ν α γ ία ς ατο π α ρ εκ κ λ ή σ ι της Ζ ω οδόχου Πηγής. Φ έτος είνα ι η τρίτη φ ορά π ο υ π ρ α γ μ α το π ο ι­ ε ίτα ι η γιο ρ τή αυτή. Η π ρ ώ τη έγινε με μεγάλη ε π ι τ υ χ ί α π ά λ ι σ τ ο ν ίδ ιο ν α ό τη ς Π α ν α γ ία ς Φ ανερω μένης, στο Χ ολαργό, κ α ι η όεύτερη στο ναό του Α γίου Κ ω νσ ταντίνου, στην Ο μόνοια. Π α ρ α κ ο λ ο υ θ ή σ α μ ε τη θ ε ία λ ε ιτ ο υ ρ γ ία το π ρ ω ί, στη συνέχεια έγινε α ρ τοκ λα σ ία -οι ά ρ τοι ή τ α ν ε υ γ ε ν ικ ή π ρ ο σ φ ο ρ ά τ ο υ π α τ ρ ό ς Ν ε­ κ τ α ρ ίο υ - κ α ι σ τ ο τ έ λ ο ς μ α ς φ ιλ ο ξ έ ν η σ ε η «Ν εανική Ε σ τία Χ ο λ α ρ γο ύ » κ α ι ο ι υ π εύ θ υ νες κ υρ ίες μας π ρ όσ φ ερ α ν κα φ εδά κ ι, γλυκά κ α ι το κ α θιερ ω μ ένο π ια μ υ τιλ η νιά ο υ ζά κ ι με μεζεδά ­

κια, ενώ α κ ούγοντα ν σ κοποί κ α ι τρ α γο ύ δ ια της Α γιάσου. Ή τ α ν ε υ κ α ιρ ία να τιμ ή σ ο υ μ ε την Π α ν α γ ία μ α ς, π ρ ο σ τ ά τ ιδ α κ α ι ο δ η γό μ α ς σε κ ά θε μ α ς βήμα, να θυμηθούμε το χω ρ ιό μας, να α ντα μ ώ ­ σουμε με το υ ς σ υ γ χ ω ρ ια ν ο ύ ς μα ς, δ ια σ κ ο ρ π ι­ σμένους σε όλο το λεκανοπέδιο της Α ττικής, να α ν τ α λ λ ά ξ ο υ μ ε α π ό ψ ε ις , ν α μ ά θ ο υ μ ε ν έα , να χαλαρώ σουμε κ α ι να αναζω ογονηθούμε...

« Ή Ζω οδόχος Π ηγή π α ρ έ μ ε ν ε μ ό ν ο ν ώ ς ή πηγή του Α γιά σμ α το ς. Έ ξακολο όμως να τιμάτα ι και αυτή... Ε ίς α υ τή ν εγίνετο κατά τή ν Λ α μ π ρ ο π α ρ α σ κ ε υ ή ν μ ε γ ά λ η , ά πό αύτήν περνο ύσα ν οι καλόγηροι οσάκις έκαναν λιτανείαν εξω τής αυλής τής Εκκλησιάς, (όπως γίνεται και σήμερα), τήν έπεσκέπτοντο και όλοι ο ί/π ρ ο σ κ υ ν η τα ί ά λ λ η λ ο ο δ η δ ιά να π ά ρ ο υ ν το Α γία σ μ α , (όπω ς τήν έπισκέπ ο νται και σήμερα». (Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θρύλος και ιστορία τής Αγιάσον, Αθήνα 1997, σσ. 211-212)

Ο πρόεδρος Βασίλειος Αούπος και τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου παρα­ κολουθούν με κατάνυξη την τελετουργία, στον ιερό ναό της Παναγίας Φανερωμένης Χολαργού (24.4.1998).

Για το βράδυ δώ σαμε ραντεβού στην ταβέρνα του "Μ παρμπα-Δ ήμου", στην Κ αλλιθέα, για ένα κ α θα ρ ά α γ ια σ ώ τικ ο γλ έντι, με ο ρ χή σ τρ α νέω ν π α ιδ ιώ ν , π ο υ ξ έ ρ ο υ ν κ α λ ά ν α π α ίζ ο υ ν τ ο υ ς δικ ούς μας σ κ οπούς κ α ι τα τρα γούδια . Το γ λ έ ν τ ι ά ν α ψ ε γ ια τα κ α λ ά . Π ή ρ α ν κ α ι έδω σαν οι σ υρτοί, ο ι κ α ρσ ιλα μ ά δες κ α ι τα ζεϊμπέκικα, αλλά κ α ι ο τσ ά μ ικ ος κ α ι ο κ α λ α μ α τια ­ ν ό ς γ ια τ ο υ ς φ ιλ ο ξ ε ν ο ύ μ ε ν ο υ ς μ α ς α π ό την Π ελοπόννησ ο. Τόσο γιο ρ τα σ τικ ή ήταν η α τμ ό ­ σ φ α ιρα κα ι η διάθεση, π ο υ στο τέλος δώ σαμε με το ζ ό ρ ι σ το ν π α τέ ρ α Ν εκ τά ρ ιο το μ ικ ρ ό φ ω ν ο κα ι μας τραγούδησε κ ά π ο ια πα ρ α δο σ ια κ ά τρ α ­ γούδια. Ή τα ν μια π ο λ ύ όμορφη βραδιά, π ο υ θύμισε τα π α λ ιά α γ ια σ ώ τ ικ α γ λ έ ν τια το δ εκ α π εντα ύ γο υ σ το , τό τε π ο υ ό λ α τα κ έ ν τ ρ α ε ίχ α ν ο ρ χ ή ­ στρες κ α ι όλο το βράδυ μέχρι το π ρ ω ί α ν τ ιλ α ­ λούσαν τα γύρω βουνά α π ό τις μουσικές κ α ι τα τ ρ α γ ο ύ δ ια . Χ ρ ό ν ια ό μ ο ρ φ α , ζεσ τά , α νέμ ελ α , π ο υ π ο λ ύ φ οβάμαι π ω ς δε θα ξα νά ρ θ ο υ ν ποτέ, καθώ ς ολοένα απομα κρυνόμα σ τε α π ό τα π α λ ιά μοντέλα διασκέδασης κ α ι μιμούμαστε τα ξ εν ό ­ φερτα ήθη κ α ι έθιμα, εξευρω παϊζόμενοι! Ε π ιβ ά λ λ ε τ α ι λ ο ιπ ο ν ν α κ ρ α τ ή σ ο υ μ ε, όσ ο μ π ο ρ ο ύ μ ε, τ ις ρ ίζε ς μ α ς, τα ήθη κ α ι τα έθ ιμ ά μα ς, το υ ς τ ρ ό π ο υ ς έκφ ρ α σ ή ς μ α ς, τ ις γ ιο ρ τέ ς μ α ς , τ ο υ ς χ ο ρ ο ύ ς μ α ς , τ α τ ρ α γ ο ύ δ ια μ α ς .

Χορευτικό στιγμιότυπο από τη γιορτή του Συλλόγου μας, στην ταβέρνα «Μπαρμπα-Δήμος» (24.4.1998). (Φωτογραφία Σοφίας Παπουτσή-Κουδουνέλη)

Υ ποχρέω σή μας να π λ α ισ ιώ σ ο υ μ ε το Σ ύλλογό μας, σ τις π ρ ο σ π ά θ ειές του α υτές, να ενώσουμε ό λ ο ι ο ι Α γ ια σ ώ τ ε ς τ ι ς δ υ ν ά μ ε ις μ α ς κ α ι ν α α ν τ ισ τ α θ ο ύ μ ε σ τα κ α τ α λ υ τ ικ ά ρ ε ύ μ α τ α τω ν καιρώ ν...

ΣΟΦΙΑ ΠΑΠΟΥΤΣΗ - ΚΟΥΛΟΥΝΕΑΗ Σ υμ βολα ιογρ ά φ ος Α θηνώ ν

Ο πατήρ Νεκτάριος Χατζηπροκοπίου θέλ­ γει με τη γλυκιά του φωνή όχι μόνο το εκκλησίασμα, αλλά και τους χαρο­ κόπους συμπατριώτες του, αν το ζητήσει η περίσταση... Στιγμιότυπο από τη γιορτή του Συλλόγου μας (24.4.1998). (Φωτογραφία Σοφίας Παπουτσή-Κουδουνέλη)

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΟ Σ Υ Λ Λ Α Λ Η Τ Η Ρ ΙΟ ΕΛΑΙΟΠΑΡΑΓΩΓΩΝ Αίτημα δρομολόγησης προσφορότερης ελαΐκής πολιτικής 1 η Δ ευτέρα , 1 1.5.1998, π ρ α γμ α το π ο ιή θ η κ ε στην Αθήνα, στην πλατεία Κ άνιγγος, πα νελλα δι­ κό συλλαλητήριο δια μα ρτυρίας για τις εξευτελι­ στικές τιμ ές του λα διού, από την Π ανελλαδική Σ υ ν τ ο ν ισ τ ικ ή Ε π ιτ ρ ο π ή Α γώ ν α Ε λ α ιο π α ρ α ­ γωγών. Δυναμικό παρώ ν έδωσαν και οι κάτοικοι του νησιού μας, ανάμεσα στους οποίους ήταν και αρκετοί Αγιασώτες. Στο συλλαλητήριο συμμετεί­ χε και η Ο μοσπονδία Δ εσβιακών Σ υλλόγω ν Α τ­ τικής, καθώς και πολλοί ετεροδημότες από ελαιοπαραγω γικές περιοχές της χώρας μας, εκδηλώνο­ ντας μ ’ αυτό τον τρόπο την ενεργό συμπαράστα­ ση στους πληττόμενους αγρότες. Στη συγκέντρω­ ση α π η ύ θ υ ν α ν χ α ιρ ε τ ισ μ ό ο εκ π ρ ό σ ω π ο ς της Π α ν χα ν ιώ τικ η ς Σ υ ν το ν ισ τικ ή ς Ε π ιτρ ο π ή ς τω ν

Αναμνηστική φωτογραφία από δίωρη στάση των εργα­ ζόμενων στα ελαιοτριβεία της Αγιάσου το Γενάρη του 1967, για την τιμή του λαδιού. Διακρίνονται, από αρι­ στερά, πίσω: Κωνσταντίνος Χαραλάμπου Στόικος, Ευστράτιος Νικολάου Δαζάρου, Σταύρος Ευστρατίου Γεωργαντής, (;), Παναγιώτης Χριστόφα Τσουκαρέλης, Ευστράτιος Γρηγορίου Ασωμάτου, (;), Ανδρέας Παναγιώτου Μαϊστρέλης, Προκόπιος Χριστοφαρής, (;), Αθανάσιος Ευστρατίου Καπάτος, Αγγελής Σωτηρίου Καμαρός, Ευστράτιος Ιωάννου Γριμανέλης, (;), Γεώργιος Παναγή Παλαιολόγου, Δημήτριος Θεοφίλου Πανάγης, Ευστράτιος Δούκα Καρέτος, Δημήτριος Κωνσταντίνου Αβδελέλης, Παναγιώτης Τσαμπλάκος, Γρηγόριος Σουσαμλής, Ευριπίδης Αναστασίου Ζαφειρίου, Ευστράτιος Ιακώβου και Παναγιώτης Πατσής. Μπροστά: Παναγιώτης Τσουλέλης, Παναγιώτης Τινέλης, Μιχαήλ Καραφύλλης, Νικόλαος Αξιομάκαρος, ξένος (;), ξένος (;), Αναστάσιος Ασημάκη Χατζηγιάννης, Σαράντος Κωνσταντίνου Σαββέλος, Παναγιώτης Ευστρατίου Ζουμπουλής, Παναγιώτης Σταύρου Κουμλέλης, Βασίλειος Περικλή Τινέλης και Γεώργιος Νικολάου Βουρλής. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Ευστράτιος Ιωάννου Γ ριμανέλης)

Α γροτώ ν Σοφοκλής Τσουρουνάκης, ο Δημήτρης Παναγάκης, από την Πελοπόννησο, και εκμέρους της Σ υ ν τ ο ν ισ τ ικ ή ς Ε π ιτ ρ ο π ή ς Ε ρ γ α τ ικ ώ ν Σ ω μ α τείω ν Α θή να ς ο γ ρ α μ μ α τέα ς του Σ υ ν δ ι­ κάτου Οικοδόμων Γιώργος Φιλιούσης. Κεντρικός ομιλητής ήταν ο επικεφ α λής της Π ανελλαδικής Σ υ ν τ ο ν ισ τ ικ ή ς Ε π ιτ ρ ο π ή ς Λ έσ β ιο ς Σ τ α ύ ρ ο ς Σκοπελίτης. Ο ομιλητής αναφέρθηκε στη δραματι­ κή κατάσταση, στην οποία βρίσκονται οι ελαιοπα­ ρ α γω γο ί της χ ώ ρ α ς μας, α φ ού κ α τά ντη σ α ν να πουλάνε το λάδι 500-600 δραχμές το κιλό και οι κατα να λω τές να το αγορά ζουν σε διπ λ ά σ ια και τρ ιπλά σ ια τιμή. Επίσης αναφέρθηκε στην αντιελα ϊκή π ο λ ιτικ ή της Κ υβέρνησης κ α ι της Ε υρ ω ­ παϊκής Έ νωσης και ζήτησε την άμεση λήψη συγκε­ κριμένων μέτρων για την επίλυση των προβλημά­ των των ελαιοπαραγωγών. Αμέσως μετά τις ομιλίες διαβάστηκε το ψ ήφι­ σμα κ α ι, α φ ο ύ εγκ ρ ίθ η κ ε ο μ ό φ ω ν α α π ό το υ ς συγκεντρωμένους, πραγματοποιήθηκε πορεία προς τη Βουλή, με πανό και με μαύρες σημαίες, κατά την ο π ο ία α κ ο ύ γο ντα ν συνθήματα, ό π ω ς «κάτω τα χ έ ρ ια α π ό το λ ά δ ι» , « τιμ έ ς Α θ η νώ ν κ α ι ό χ ι Βρυξελλών» και άλλα. Στη Βουλή αντιπροσωπεία των αγροτώ ν επέδωσε το ψήφισμα στον πρόεδρο της Βουλής και στα κόμματα. Τα βασικά αιτήματα, που περιλαμβάνονταν στο ψήφισμα, ήταν: 1. Να καθοριστεί τιμή παρέμβασης 1.000 δραχμών στον «άσο», η οποία να ισχύει και για την παραγωγή προηγούμενων χρόνων, και να δοθεί ενίσχυση 300 δραχμών ανά κιλό στους ελαιο­ παραγωγούς, οι οποίοι αναγκάστηκαν και πούλη­ σαν το προϊόν τους σε εξευτελιστικές τιμές. 2. Να αναβαθμιστεί ριζικά η παρέμβαση και να τρ ο π ο ­ ποιηθεί ο σχετικός κανονισμός, ώστε να ανοίγει σ τις α ρ χές της π α ρ α γ ω γ ικ ή ς π ε ρ ιό δ ο υ . 3. Να καταργηθούν τα πλαφ όν στην παραγω γή, καθώς και οι ζώνες, και να δίνεται η επιδότηση με βάση την πραγματική παραγωγή και όχι ανά δέντρο. 4. Να μην καταβληθεί το πρόστιμο που έχει επιβληθεί στις επιδοτήσεις. 5. Να μπουν φραγμοί στη νοθεία του λαδιού, που και το π ρ ο ϊό ν δυσφημεί και κ ιν­ δύνους εγκυμονεί για τη δημόσια υγεία. Αμέσως, μετά το τέλος του συλλαλητηρίου, οι συγκεντρωμένοι έδωσαν όλοι μαζί την υπόσχεση πω ς ο αγώνας τους θα συνεχιστεί μέχρι την τελική δικαίωση. ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΛΟΓΕΡΑΣ

ΑΓΙΑΣΩΤΙΚΟ Ε Ρ Γ Α Σ Τ Η Ρ Ι Κ Ε ΡΑ Μ ΙΚ Η Σ ΣΤΗ Μ ΕΑ ΒΟ Υ ΡΝ Η Η Πόπη Κ αλουντζόγλου-Μανιάτη σ υνεχίζει την παράδοση...

Η Καλλιόπη (Πόπη) Καλουντζόγλου-Μανιάτη γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1956 και είχε την ατυχία να ορφανέψει νωρίς από πατέρα. Μετά την ορφάνια, η μητέρα της πήρε τα πα ιδιά της και εγκατα­ στάθηκε στην Αθήνα, αλλά και εκεί δεν τα βρήκε ρόδινα τα πράγματα. Έ τσι το 1967 αναχώρησε όλη η οικογένεια για τη μακρινή Μελβούρνη. Κ ατευθείαν η Πόπη πήγε στο σχολείο, για να μάθει τη γλώσσα, και παράλληλα άρχισε να εργάζε­ ται, για να εξοικονομεί κάποια χρήματα. Αίγα χρό­ νια α ρ γό τερ α πα ντρεύτη κ ε το ν α γα πη μ ένο της Γιώργο Μανιάτη, ο οποίος έχει δική του επιχείρη­ ση, κόβει και περνάει πάσης φύσεως τζάμια και καθρέφτες. Επί αρκετά χρόνια η Πόπη ασχολήθηκε με τη δική τους επιχείρηση. Στο διάστημα αυτό α π ό χτη σ α ν κ α ι τέσσερα π α ιδ ιά , τη Σ ο φ ία , την Αφροδίτη, την Κωνσταντίνα και τη Στεφανία.

Πρόσοψη του καταστήματος της Πόπης Καλουντζόγλου-Μανιάτη.

Ό ν τ α ς α νή σ υχο π νεύ μ α η Π όπη, θέλησε να φτιάξει κάτι δικό της, κάτι που να προέρχεται από την Αγιάσο. Μ ια λοιπόν που είχε δουλέψει λίγο και γνώριζε από ζωγραφική, σκέφτηκε να καταπια­ στεί με την αγγειοπλαστική, που την είχε δει και στην ιδιαίτερή της πατρίδα. Έ τσι και έγινε. Σήμερα η Πόπη Καλουντζόγλου -Μανιάτη έχει δική της επιχείρηση, εργαστήρι στο πίσω μέρος και μπροστά κατάστημα πώλησης. Τα έργα τα πουλάει κ υ ρ ίω ς η ίδ ια , α λλά κ ά π ο τε δ ίν ε ι κ α ι σε άλλα καταστήματα. Ακόμη παραδίδει και μαθήματα σε άτομα που θέλουν να μάθουν την αγγειοπλαστική τέχνη και να συνεχίσουν την παράδοση... Μελβούρνη, 21.5.1998

Κεραμικά της Πόπης Καλουντζόγλου-Μανιάτη.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΖΕΓΚΟΣ

ΕΧΟΥΜΙ ΤΣ’ ΑΓΙΛΑΔΑ! Ο τ α ν αποφοίτησα το 1935 από το Η μιγυμνά­ σιο της Αγιάσου, σε ηλικία 14 ετών, πήγα υπάλλη­ λος στο κρεοπωλείο των Αδελφών Χατζηκομνηνού (Μ πίλιας). Μου έδιναν 150 δραχμές το μήνα και φαΐ, κάποτε και καμιά οκά κρέας. Όλη τη μέρα με μιαν ουρά από βόδι ή και από χορτάρι, καρφωμένη πάνω σ ’ ένα ξύλο, έδιωχνα τις μύγες, μην καθίσουν

πάνω στο κρέας, γιατί τότες δεν υπήρχαν ψυγεία. Μου έβαζαν μια κόκκινη ποδιά , ένα μαχαίρι και ένα μ α σ ά κ ι π ο υ α κ ο ν ο ύ ν τα μ α χ α ίρ ια , ό τα ν κόβουν το κρέας, και με έμαθαν να φωνάζω, για να προσελκύω κόσμο, μια που ήμουν μικρό π α ιδί. Φώναζα με στεντόρεια φωνή: «Έχω μόσχον σιτευ­ τόν και αμνόν του γάλακτος», και οι ά νθρ ω ποι γελούσαν. Μ ια μέρα σφάξαμε και μια αγελάδα. Εκεί που φώναζα «έχω μόσχον σιτευτόν και αμνόν του γάλακτος», είπα «έχουμι τσι αγιλάδα». Μόλις το άκουσε ο Γιάννης ο Μ πίλιας, με χτύπησε ένα χα σ το ύ κ ι κ α ι έφυγα μες στα τρ α π έζια . Π ού να ήξερα εγώ πω ς δεν έπρεπε να φωνάξω «έχουμι τσι αγιλάδα»! Από τότες, όταν φώναζα, σκεφτόμουνα μη φωνάξω λάθος. Κάθισα αρκετά χρόνια κοντά τους. Με μάθανε και έσφαζα. Για τη δουλειά μου με πλήρωναν ικα­ νοποιητικά και πέρασα καλά. Μαζί τους αγόρασα και μερικές πονηριές. Η υπηρεσία μου κοντά τους ήταν για μένα ένα δεύτερο σχολειό! ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Π. ΜΑΪΣΤΡΕΛΗΣ

ΣΤΟΥ ΘΚΟ Μ’ ΗΡΤΙΣ Α ΦΑΣ! Π ριν απί χρόνια ένας που

’χι π ιρ ’σσά κτήματα δώτσι ένα λιόπραμα στου Σπύρου του Νταγούτ’, α του μαζώξ’, α βάλ’ τ ’ φαγιούντ του λά δ’. Μια μέρα Σ π ύ ρ ο υ ς , κ α θ ώ ς π ή γ ι σ του π ρ ά μ α , ε ίδ ι ένα ν κόσσ’φα να τσ ’μπά μιαν ιλιά. Κ ουντουστάσ’τσι, μην τουν ανησυχήσ’, τσ ’ είπι μι παράπουνου: Ρε κόσσ’φα, χαθήκαν τόσα κτήματα αρχουντ’κά, στου θκο μ’ ήρτις α φας! Ε μ’ ιλ ’πάσι! (Από αφήγηση Γιώργου Μιχαήλ Αξιομάκαρου (Μπρουσκέλ’. Αγιάσος, 5.8.1998)

ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΠΟΣ’ ΖΑΧΑΡ’ Α ΒΑΛΟΥ;

Μ ια μέρα ένας ξένους π θ ίτ’ς κουντουστάστσι έφτου π ’ π λ ει β ότα να Σ π ύ ρ ο υ ς Κ α μ ά τσ ους, γι Νταγούτ’ς, τσι ρώ τ’σι.

- Έ χεις τσάι του βουνού; - Έχου.

- Βάλε μου ένα! Εντω μεταξύ προχώρησε να φύγει. Ο Σπύρος, που δεν τα χω νεύει κ ά τι τέτοια, άμα ξεμάκρυνε λίγο ο «πελάτης», έτρεξε πίσω του και του είπε: Ε κμπάρι, παρέτζλις τσάι, άλλ’ εν είπις πόσ ’ ζάχαρ’ α βάλου! Ο συνεργάτης μας Δημήτριος Μαϊστρέλης, μαθητευόμενος χασάπης, ποζάρει στο κρεοπωλείο των αδελφών Χατζηκομνηνού (Μπίλιας), το 1935.

ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΛΣ)

ΒΙΒΛΙΟ-ΚΡΙΤΙΚΗ Παροιισι6 ζ«ι ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΣΑΛΙΚΗ «Μ ορφές και θύμησες» Αθήνα 1996. Σ χ. 21X 14, σα. 136

Ο Λέσβιος λογοτέχνης Γιώργος Τσαλίκης, γνω­ στός στο χώρο των γραμμάτων εδώ και αρκετά χρόνια, στο βιβλίο του «Μορφές και θύμησες» α ξιο π ο ιεί κυρίω ς βιω ματικά σ τοι­ χεία και μνήμες του παρελ­ θόντος, αλλά κάποτε και ενδιαφέροντα περιστατικά του π α ρ ό ντο ς. Σημείο αναφοράς του η ιδιαίτερη του πατρίδα, ο Μόλυβος, με τις περίσσιες φυσικές ομ ορ φ ιές, με την π α λ ιά ιστορία, με τους ωραίους ανθρώπους, με τους γρα­ φ ικούς τύπους. Έ χει το χάρισμα του ανεπιτήδευτου λόγου, της ζωντανής περι­ γραφής, της φυσικής αφήγησης, που συναρπάζουν τον αναγνώστη και κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του. Στα δεκαεννιά διηγήματα της συλλογής κρικελώνεται αρμονικά η ιστορία με το θρύλο, η πραγματικότητα με τη φαντασία. Η θεματολογία ακουμπά στα τελευταία χρόνια της σκλαβιάς, στμυς πολέμους, στην Κατοχή, στην Αντίσταση, στον Εμφύλιο, στους πονεμένους πρόσφυγες της Μικρασίας, σε καυτά προβλήματα που απασχόλησαν άλλοτε σοβαρά τον τόπο μας. Στο τέλος ο συγγραφέας φιλοτεχνεί με ξεχωριστή αγάπη και τα πορτρέτα τριών σκυταλοδρόμων της προκοπής του Μ ολύβου, του Γεωργίου Χ ορς, του Ν ικολάου Γ. Τσιάμη και του Μήτσου Καμίτζου. Π ΕΠΗ ΑΑΡΑΚΗ «Ταξίδι μνήμης και ονείρου» Αθήνα 1998. Σχ. 21X 14, σα. 374+2

Η Ευτέρπη (Πέπη) Παπαχαραλάμπους-Δαράκη, η πολυγραφότατη Αγιαπαρασκευώτισσα πεζογράφος, μας έδωσε ένα ακόμη ενδιαφέρον βιβλίο της, με το χαρακτηριστικό τίτλο «Ταξίδι μνήμης και ονείρου», το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα στη σειρά των επιμελη­ μένων εκδόσεων «Σύγχρονη Εποχή». Στο έργο αυτό η συγγραφέας καταθέτει με τρόπο αριστοτεχνικό μαρτυ­

: ο Γιάννης Χατζηβασιλείου ρίες μιας μακρόχρονης αγωνιστικής και δημιουργικής πορείας προοδευτικού προσανατολισμού. Ό ντας άτομο με πακτωλό ευγενι­ κών αισθημάτων, με ριζο­ σπαστικές επαναστατικές ιδέες, με αφυπνισμένη κοι­ νωνική συνείδηση, πραγ­ ματοποιεί το νοσταλγικά τα ξ ίδ ι της στο βιω μένο χτες, κρικελώνοντάς το με σημαντικά γεγονότα της νεότερης ιστορίας μας, της τοπικής και της γενικής, με πρόσωπα, επώνυμα ή μη, του στενού οικογενειακού της περιβάλλοντος, αλλά και με σκυταλοδρόμους των γραμμάτων, της τέχνης και της πολιτικοκοινωνικής δράσης. Αξιοποιεί βιωμα­ τικές γνώσεις, αλλά και αφηγήσεις μελών της μεγάλης φαμίλιας των γονιών της. Κύριος άξονας του οδοιπο­ ρικού της η ανθρωπιστική βιοθεωρία της, που δρομο­ λογεί μαχητικούς αγώνες για την άρση και την εξάλει­ ψη της κοινωνικής αδικίας, για την καταπολέμηση των προκαταλήψεων, για την ισοπολιτεία της γυναίκας, για την προστασία του παιδιού...

Μ ΙΜ Η X . ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗ «Κόκκινες Θάλασσες» Αθήνα 1996. Σχ. 2 0,5X 14, σσ. 304

Ο Μίμης Ελευθεριάδης, ο γνωστός Λέσβιος δη­ μοσιογράφος και λογοτέχνης, με το μυθιστόρημά του «Κόκκινες Θάλασσες» προσπαθεί να καταγράψει τον παλμό της δύσκολης μετακατοχικής-μετεμφυλιρπολεμικής περιόδου, να φωτογραφίσει με πειστι­ κότητα δρώμενα του ευαί­ σθητου ως τις μέρες μας χώ ρου του Α ιγα ίο υ , να βυθομετρήσει τον ψυχισμό των ανθρώπων της ευρύ­ τερης περιοχής, αξιολογώ­ ντας τις θεμιτές και αθέμι­ τες π ρ ά ξ εις το υ ς, να ξυπνήσει τις ναρκωμένες συνειδήσεις, να γίνει δια-

πρύσιος κήρυκας της ανάγκης της συναδέλφωσης και φιλίας Ελλήνων και Τούρκων και αισιόδοξος όραμα* τιστής της παγκόσμιας ειρήνης. Επικεντρώνει την προ­ σοχή του στη Λέσβο, στο νησί όπου αντρώθηκε και διακρίθηκε ως εργάτης του πνεύματος και ως σκυτα­ λοδρόμος του λειτουργήματος της δημοσιογραφίας. Αξιοποιεί, όπου προσφέρεται, ενδιαφέροντα στοιχεία της τοπικής ιστορίας και λαογραφίας. Ο λόγος του μαρτυρεί άνθρωπο με πλούσια μνήμη, με λυρική διά­ θεση, με αφηγηματική ευχέρεια, με περιγραφική δύνα­ μη, με περίσσια αγάπη για τον τόπο του και με ανθρω­ πιστικό προσανατολισμό, ο οποίος εξάλλου είναι κυρίαρχος άξονας και της όλης συγγραφικής του συγκομιδής. Ο αναγνώστης, παρά την κάποια χαλαρή και δυσδιάκριτη αρμολόγηση της δομής του έργου, προχωρεί με αμείωτο ενδιαφέρον ως το τέλος του, όπου έντεχνα απολήγουν τα κύρια νήματα της πλοκής της «αστυνομικής», θα έλεγα, ύπόθεσής του, η οποία κορυφώνει στο έπακρο την αγωνία και δρομολογεί προοδευτικά την «κάθαρση», τη λύση.

Μ ΙΧΑΛΗΣ ΑΙΑΡΟΥΤΣΟΣ «Τών έν έρημίαις και ορεσι...» Αθήνα 1996. Σχ. 21X 14, σα. 416

Ο Μιχάλης Λιαρούτσος από το 1986, έτος κυκλο­ φορία ς του πρώ του του βιβλίου με τίτλο «Το '48 χω ρίς φεγγάρι», έχει δώσει ικανά δείγματα γρα­ φής, που τον καθιέρωσαν επίσημα στα νεοελληνικά γράμματα. Στο τέταρτο βιβλίο του, το μυθιστόρη­ μα «Τών εν έρημίαις και ορεσι...», επ ιχ ειρ εί να κ α τα γρ ά ψ ει με τρ ό π ο λογοτεχνικό τα γεγονότα της σκληρής εμφυλιοπολεμικής περιόδου στη Λέσβο. Με το συμβολικό όνομα Λευτέρης αφηγείται όσα έζησε ο ίδιος κατά τη διάρκεια της αγωνιστικής του πορείας στο νησί, αλλά και όσα πληροφορήθηκε από συνεργάτες και συναγωνιστές του. Αποστασιοποιείται από τα γεγονότα, χω ρίς όμω ς η δημιουργική του φαντασία να παραποιεί την ιστορική πραγματικότητα. Εκμεταλλεύεται στοιχεία, χαραγμένα με ανεξίτηλο τρόπο στη θύμησή του, αλλά και φιλτραρισμένα με το πέρασμα του χρόνου. Α ποκαλύπτει τον πλούσιο συναισθηματικό του κόσμο, την έντονη λυρική του διάθεση, την ασυνήθιστη περιγραφική του ικανότητα. Ο αρτιωμένος λόγος του, δομημένος σωστά, συγκινεί τον αναγνώστη με τη γλαφυρότητά του, με την πειστι-

κότητά του, με τις σύντομες και πετυχημένες διανθιστικές παρεκβάσεις του, με τους κοφτούς διαλόγους του, με την προσεγμένη χυμά)δη γλώσσα του. Το βιβλίο αυτό του Μιχάλη Λιαρούτσου είναι κατάθεση ευγενικής ψυχής, είναι σ υναρπαστικό χρονικό μιας δύσκολης περιόδου, που αξίζει όλοι να τη γνωρίσουμε. ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΑΡΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΗΣ «Π λέουμε σ ’ άγνω στα νερά» Αθήνα 1998. Σχ. 21x14, σα. 52

Η πνευματική επαρχία έχει πάψει προ πολλού να είναι ο αιώνια αγνοημένος παράγοντας της ελλαδικής ζωής. Έχει πάψει να είναι το αποπαίδι του προκαθήμε­ νου κέντρου. Έ χει πάψει να είνα ι το α πόσ τοργο παρακλάδι της πρωτόκορμης κλεινής πρωτεύουσας. Εκδηλώσεις πνευματικού και καλλιτεχνικού περιε­ χομένου γίνοντα ι συχνά πυκνά στο νησί μας και μάλιστα σε υψηλό επίπεδο, ξεπερνώντας κάθε κοινό όριο και υπολογισ μό. Ε ιδικ ά στον τομέα τω ν εκδόσεων η συγγραφική παραγωγή είναι πλουσιό­ τατη, αντάξια της λεσβιακής παράδοσης. Πρώταθλος συνεχιστής στην αλυσίδα του πνευ­ ματικού μας πάνθεου ο Άρης Μ ικρασιάτης (Αρι­ στείδης Καλάργαλης), με την πολυποίκιλη δραστη­ ριότητά του ως εκ πα ιδευτικός, δημοσιογράφος, πα ραγω γός ρα διοεκπομ πώ ν, βιβλιοκριτικός και ποιητής, κατέχει ήδη εξέχουσα θέση. Η ποιητική του παραγωγή μιας δεκαπενταετίας περίπου περιλαμβάνεται στη συλλογή «Πλέουμε σ' άγνωστα νερά», που εκδόθηκε πρόσφατα με ξέχω­ ρη καλαισθησία και φροντίδα. Αισθήματα και αγω­ νίες, στοχασμοί και πικρίες, δεμένα έντεχνα με στιχουργική ευρηματικότητα, ρέουν κελαρυστά στην ελεύθερη ποιητική του σύνθεση. Ο Άρης Μ ικρασιάτης είναι ένα νέο κεφάλαιο στον τομέα της ποίησης, στον οποίο με απόλυτη σιγουριά μπορούμε να επενδύσουμι ελπίδες υψη­ λής στιχουργικής δημιουργίας και να στηρίξουμε με αναμφισβήτητη βεβαιότητα προσδοκίες εξαίρε­ της λογοτεχνικής παραγωγής. Καλλονή

ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΙΣΓΙΡΗΣ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΣΕΡΑΦΕΙΜ

ζωγράφοι: Ηώ Αγγελή, Πολύδωρος Αμπατζής, Δη­ μήτριος Αξιώτης, Μάκης Αξιώτης, Αικατερίνη Βακιρτζή, Αλέξανδρος Βακιρτζής, Ευστρατία Βιτσακτσή, Σαπφώ Βογιατζή-Γιακουμή, Μαρία Γιαννίκου, Αντώ­ νιος Γκίκας, Γεώργιος Γλιγλής, Γρηγόριος Γλιγλής, Κωνσταντίνος Καλιγαρίδης, Δημήτριος Κομνηνός, Βιένα Κωνσταντινίδου, Χρυσόστομος Μπάνης, Γρηγό­ ριος Πάλλας, Γεώργιος Πέρρος, Ευστράτιος Πέρρος, Μ αρία Π λούκου-Χ αλκιώτου, Γεώργιος Ρούγκος, Ελένη Σάνδηλου, Ευστράτιος Ταμβακέρας και Ευάγ­ γελος Χατζηγιαννάκης.

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΕΤΡΑΣ 1998

Ο ι εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα» παρουσίασαν στις 23.6.1998, στην αίθουσα της «Ένωσης Ανταπο­ κριτών Ξένου Τύπου» (Ακαδημίας 23), το νέο πολυ­ σέλιδο βιβλίο του I. Μ. Χατζηφώτη «Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ (1913-1998), Μ αρτυρίες και τεκμήρια». Μίλησαν ο εκδότης Παύλος Δ. Παπαχριστοφίλου, ο σ εβ α σ μ ιό τα το ς μ η τρ ο π ο λ ίτη ς Θ εσ σ α λ ιώ τιδ α ς (Καρδίτσας) Κλεόπας, ο καθηγητής της Φιλοσοφίας της Θρησκείας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Μ άριος Μ πέγζος, ο π ο ιη τή ς-δη μ ο σ ιο γρ ά φ ο ς Δ ημήτρης Κακαβελάκης, ο υπουργός Δικαιοσύνης Ευάγγελος Γιαννόπουλος και ο συγγραφέας Ι.Μ. Χατζηφώτης.

ΓΕΡΑΓΩΤΕΣ ΖΩΓΡΑΦΟΙ

Ι δ ια ίτ ε ρ η επ ιτυ χ ία σημείω σε η εκδήλωση «Μυτιληνιά Γλέντι. Μουσικά Νοσταλγικά Ταξίδια», που διοργάνωσαν ο Δήμος Πετρούπολης, ο Σύλλογος Μ υτιληναίω ν Π ετρούπολης «ο Θ εόφιλος» και ο Σύλλογος Μ εσοτοπιτών Δέσβου «η Αναγέννηση». Χάρη στον ενθουσιασμό, στη γνώση και στις άοκνες προσπάθειες ενεργών συντοπιτών μας, η μουσικοχορευτική παράδοση του νησιού μας ζωντάνεψε στο Θέατρο Πέτρας Πετρούπολης. Αξίζουν θερμά συγχα­ ρητήρια στους διοργανωτές, στους μουσικούς, στους τραγουδιστές, στους χορευτές - χορεύτριες, στους επι­ μελητές της εκδήλωσης Μιχάλη Βουβέλη, που δίδαξε και τους χορούς, και Φώτη Βασίλογλου...

ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟΥ ΑΡΧΑΙΡΕΣΙΑΚΑ

Σ τις 9.8.1998, ημέρα Κυριακή, έγιναν αρχαιρεσίες

Α π ό 18-25.7.1998 λειτούργησε στο Πολύκεντρο Σκοπέλου ομαδική έκθεση Γεραγωτών ζατγράφων. Στην έκθεση αυτή, η οποία οργανώθηκε από την Κοινότητα Σκοπέλου, συμμετείχαν με έργα τους οι παρακάτω

στο Α να γνω σ τή ριο «η Α νά πτυξη » Α γιάσου και συγκροτήθηκε νέο Διοικητικό Συμβούλιο, που έχει ως εξής: Πρόεδρος Κλεάνθης Κορομηλάς, Αντιπρόεδρος Μιχαήλ Πράτσος, Γεν. Γραμματέας Προκόπιος Παν. Μαϊστρέλης, Ταμίας Ιωάννης Αλ. Παπάνης, Έφορος Β ιβλιοθήκης Ε υά γγελος Λ ιά κ α το ς, Σ ύμβουλοι Αντώνιος Μηνάς και Παναγιώτης Ρ. Σουσαμλής. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ Φ ΕΥΓΟ ΥΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΕΥΣΤΡ. ΚΑΠΑΤΟΣ (1927-1998)

ρησε στην Ε.Δ.Α. . Υπήρξε γνήσιος και αταλάντευτος αγωνιστής. Για τις ιδέες του και για τα πολιτι­ κά του πιστεύω, γνώρισε τα αφιλόξενα βουνά της Μακρονήσου και δοκίμασε όλα τα δεινά της μετα­ πολεμικής περιόδου. Αγάπησε τον τόπο της καταγω γής του με όλη την καρδιά του και πάντα μιλούσε με αγάπη και νοσταλγία γ ι’ αυτόν. Εκ μ έρ ο υ ς τω ν π ο λ υ π λ η θ ώ ν τε θ λ ιμ μ έ ν ω ν φίλων, τον επικήδειο εκφώνησε ο Ηλιογραμμένος Ξανθός. Λουλούδια, εκ μέρους της «Μ υτιληναϊκής Αδελφότητας», κατέθεσε ο Γιάννης Ψωμάς. Ας είναι ελαφρό το χώμα της ξενιτιά ς που σε σκεπάζει, φίλε μας Παναγιώτη. Αιωνία σου η μνήμη. ΣΙΜΟΣ ΣΚΛΕΠΑΡΗΣ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΒΛΑΣΤΑΡΗΣ (1924-1998) Ε φ υ γ ε για πά ντα από κοντά μας ο αγαπητός φίλος και συγχωριανός μας Παναγιώτης Καπάτος. Ο α ν α π ά ν τ ε χ ο ς θ ά ν α τ ό ς το υ σ υ γ κ λ ό ν ισ ε την Παροικία της Αγιάσου και βύθισε σε βαρύ πένθος όλους όσοι τον γνώρισαν. Ό Π α ν α γ ιώ τ η ς Κ α π ά τ ο ς γεν νή θ η κ ε στην Αγιάσο το 1927 και άφησε την τελευταία του πνοή στο $γάηογ, στις 5 Μάη 1998. Ή ταν γόνος έντιμης και καταξιω μένης οικογένειας, γιο ς του αείμνη­ στου Ευστράτιου Καπάτου, που έπαιξε σπουδαίο ρόλο στα σ υ νετα ιρ ισ τικ ά της Α γιάσου κα ι που π ρ ω τοσ τά τη σ ε στην α π οξή ρα νσ η της Μ εγάλης Λίμνης και στο μοίρασμά της στους ακτήμονες. Ο Π α ναγιώ της Κ α πά τος έζησε και μεγάλωσε μέσα σ ’ ένα α ρ μ ο ν ικ ό κ α ι ζεσ τό π ερ ιβ ά λ λ ο ν . Γαλουχήθηκε με τα ανώτερα ιδανικά και ήταν προι­ κισμένος με σπάνιες ψυχικές αρετές. ' Ηταν λιγομίλητος, σταθερός και ειλικρινής στις συναλλαγές του. Ο Β ' Π αγκόσμιος πόλεμος τον βρήκε μαθητή της Αστικής Σχολής, όπου και αναγκάστηκε να διακόψει, λόγω της Κατοχής. Είχε άριστες επιδόσεις στα μαθηματικά και στη γεωμετρία, που τον βοήθησαν μ ελ λ ο ν τικ ά στην επ α γγ ελ μ α τικ ή του κ α ρ ιέρ α . Εργάστηκε ως τεχνικός στο Ελαιοτριβείο του Δήμου και σε πολλές άλλες ιδιωτικές επιχειρήσεις. Παντρεύτηκε την Ευαγγελία Αγρίτη, μια άξια και παινεμένη νοικοκυρά, που σε όλη της τη ζωή του στάθηκε βράχος ακλόνητος, αρετή που κληρο­ νόμησε α π ’ τον πατέρα της Αντώνη Αγρίτη, τον καπετάνιο του Δημοκρατικού Στρατού. Α πόχτη­ σαν δυο παιδιά, την Ευρυδίκη και τον Ευστράτιο. Κ ατά τη δ ιά ρ κ εια της Κ α τοχή ς οργανώ θηκε στην ΕΠΟΝ και μετά την απελευθέρωση προσχώ ­

Ο Παναγιώτης

Ευστρατίου Βλαστάρης γεννή­ θηκε στην Α γιάσο το 1924, όπου και άφησε την τελευτα ία του πνοή σ τις 27.4.1998. Α πό νω ρ ίς ρίχτηκε στον αγώνα της ζωής και έδωσε δείγματα φ ιλ ο π ο ν ία ς , ε ν τ ιμ ό τ η τ α ς κ α ι α γ ά π η ς. Ό ν τ α ς άνθρω πος με φιλομάθεια, με προοδευτικές ιδέες κ α ι με ευρ ύ τερ ο κ ο ιν ω ν ικ ό π ρ ο σ α ν α το λ ισ μ ό , εστίασε την προσοχή του στο συνεταιριστικό κίνη­ μα κ α ι α γω νίσ τη κ ε μέσα α π ό τ ις γρ α μ μ ές του Συνεταιρισμού Αγιάσου. Παλαιότερα είχε ασχολη­ θεί επίσης και με το Γυμναστικό Π οδοσφ αιρικό Σύλλογο «Ό λυμπος». Ο θά να τός του συγκίνησε βαθύτατα την κοινωνία της Αγιάσου. Ευχόμαστε να είναι ελαφρό το χώμα της Περασιάς που τον σκέπασε. Στη σύζυγό του Ασημούδα και στα παιδιά του, το Στρατή, εκλεκτό συνεργάτη του περιο­ δικού «Αγιάσος», και το Σοφοκλή, εκφράζουμε τα ειλικρινή μας συλλυπητήρια. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Κ. ΛΑΑΙΕΛΗΣ (1932-1998) Σ τ ι ς 22.7.1998 ο Γ ρηγόριος Κ ω ν σ τα ν τίν ο υ Λ αδιέλης άφησε τα εγκόσμια και πήρε το δρόμο της αιωνιότητας. Ή ταν μέλος όμορφης και νοικο­ κυρεμένης φαμίλιας της Αγιάσου, καλός οικογενειάρχης και στοργικός πατέρας. Ο πρόωρος θάνατός του λύπησε βαθύτατα τους συγγενείς, τους φίλους, τους συμπατριώτες του. Ε υ χ ό μ α σ τε να ε ίν α ι ελ α φ ρ ό το χ ώ μ α της Π ε ρ α σ ιά ς π ο υ το ν σ κ έπ α σ ε. Στη σ ύ ζυ γό το υ Α σ π α σ ία , σ τα π α ιδ ιά το υ Κ ω ν σ τ α ν τ ίν ο κ α ι Π αναγιώ τα, καθώ ς και στα αδέρφια του, εκφρά­ ζουμε τα ειλικρινή μας συλλυπητήρια.

ΕΥΡΥΔΙΚΗ Κ. ΑΑΑΙΕΑΗ (1924-1998) Σ τ ι ς 17.3.1998 απεβίωσε στην Α γιάσο, όπου και κηδεύτηκε, η Ευρυδίκη Κ ωνσταντίνου Λαδιέλη. Ή ταν άνθρωπος με ευγενικά αισθήματα και με περίσσια καλοσύνη. Επειδή δεν ευτύχησε να δημι­ ουργήσει δική της ο ικ ο γένεια , επικ έντρω νε την α γάπη της στα α δέρ φ ια της, στα α ν ίψ ια της, σε όλους όσοι είχαν την ανάγκη της. Ε υ χ ό μ α σ τε να ε ίν α ι ελ α φ ρ ό το χ ώ μ α της Περασιάς που τη σκέπασε.

ΕΛΕΝΗ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ (1906-1998)

τη μόρφωση και την αποκατάσταση των πέντε πα ι­ διώ ν της, επ ίλεκ τω ν μελώ ν της κ ο ινω νία ς, του Γιάννη, της Σοφίας, του Σπύρου, εκλεκτού συνερ­ γάτη του περιοδικού «Αγιάσος», του Παναγιώτη και του Δημήτρη. Ευτύχησε να σφίξει στην αγκα­ λιά της δεκαπέντε εγγόνια κ α ι εφτά δισέγγονα. Κοιμήθηκε με αναπαμένη τη συνείδηση. Με βαθιά θλίψη η κ ο ιν ω ν ία της Κ α ρυά ς τη συνόδεψε στη στερνή της κατοικία. Ευχόμαστε να είναι ελαφρό το χώμα της αργίτικης γης που τη σκέπασε. Στους συγγενείς, αγαπη­ τούς φίλους, εκφράζουμε τα ειλικρινή μας συλλυ­ πητήρια. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Ο ΠΕΛΑΓΟΣ Πολύ βαριά κοιμήθηκες, ξύπνα, γλυκιά μας Μ όνα­ σε όνειρο βυθίστηκες; Χτυπάει η καμπάνα! Τα μάτια π ’ αγαπήσαμε, χω ρίς καμιά ελπίδα, ορθάνοιχτα τα είδαμε, ποιος ξέρει αν μας είδαν! Σήκω, να δεις τον «πέλαγο», τον ήλιο, το φεγγάρι, να δεις εκεί στο ξέφωτο τον μαύρο καβαλάρη. Για σένα φέρνει πρόσκληση, δεν έχασε το δρόμο, καιρός για μετακόμιση, να πα ς στον κάτω κόσμο. Πανέτοιμη από καιρό, με τα προικιά φτιαγμένα, τώρα με βήμα σταθερό περνάς στα πεπρωμένα. Ά νοιξ’ η γη να σε δεχτεί, οι ζωντανοί δακρύζουν, μα οι ψυχές έχουν γιορτή και σε καλωσορίζουν.

Π λ ή ρ η ς ημερών, σ τις 6.6.1998, στην ορεινή γραφική Καρυά της Α ργολίδας, αποχαιρέτησε τη ζωή και έγινε οδοιπόρος της αιωνιότητας η Ελένη Κωνσταντίνου Καραμούντζου. Σ ’ όλο το μάκρος της ζωής της αγωνίστηκε σκληρά για την ανατροφή,

Σύμβολο άγιο και φως στη μνήμη χαραγμένο, θα ’σαι κερί α π ’ εδώ και μπρος, καντήλι αναμμένο. Καρυά, 6.6.1998

ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ

Θεσσαλονίκη, 4.3.1998 Προς τον «ΦΙΛΟΠΡΟΟΔΟ ΣΥΛΛΟΓΟ ΑΓΙΑΣΩΤΩΝ» Αθήνα Κύριε Πρόεδρε, με πολλή χαρά έλαβα τα βιβλία, τα οποία είχατε την καλοσύνη να μου στείλετε, και σας ευχαριστώ πολύ. Σ α ς ευ χα ρ ισ τώ ακόμα κ α ι για το π ερ ιο δ ικ ό «ΑΓΙΑΣΟΣ», το οποίο παίρνω τακτικά και το οποίο μου είναι πολύτιμο. Ιδιαίτερα διαβάζω τα κείμενα που είναι γραμμένα στο γλωσσικό ιδίωμα της κωμο­ πόλεω ς και τα χρησιμοποιώ στις μελέτες μου. Το γλωσσικό ιδίωμα της Αγιάσου είναι από τα πιο ενδια­ φέροντα βόρεια, όπως τα λέμε, γλωσσικά ιδιώματα. Αισθάνομαι ότι πρέπει κάποτε να γράψω κάτι και για το περιοδικό. Την επαφή μαζί σας τη χρωστάω στον αγαπητό και εξαίρετο φιλόλογο και Διευθυντή του περιοδι­ κού Γιάννη Χ ατζηβασιλείου. Με τον Γιάννη και τον αδερφό του Στρατή γνωριζόμαστε από τα φ οι­ τητικά τους χρόνια. Θ ερμά σ υ γχ α ρ η τή ρ ια σε ό λ ο υ ς σας γ ια την πολύτιμη δραστηριότητα του Συλλόγου. Από όσα διάβασα στα βιβλία που μου στείλατε, την ετυμολογία του ονόματος της κωμοπόλεως από:

στην Α γιά Σιών > στην Αγιά-(Σι)ω > στην Αγιάσο, που τη δέχο ντα ι κα ι οι δυο σ υγγρα φ είς Στρ. Π. Κολαξιζέλης και Β.Π. Τραγέλης, τη θεωρώ σωστή. με τιμή ΑΝΤΩΝΙΟΣ I. ΘΑΒΩΡΗΣ Καθηγητής Γλωσσολογίας Θεσσαλονίκη, 30.3.1998 Αγαπητοί συμπατριώτες, έλαβα την περασμένη εβδομάδα το πακέτο με τα αντί­ τυπα των βιβλίων του συγγραφέα παππού μου Στρατή Κουλαξιζέλη, που είχατε την καλοσύνη να μου στείλε­ τε. Η καθυστέρηση της παραλαβής των βιβλίων οφεί­ λεται στο ότι το πρακτορείο που ανέλαβε τη μεταφορά

τους τα άφησε στην αποθήκη του και θυμήθηκε να με ειδοποιήσει, όταν γέμισε ο χώρος τους. Επιθυμώ επιπλέον με την επιστολή αυτή να σας συγχαρώ για την όλη προσπάθειά σας για την ανατύ­ πωση και προβολή των βιβλίων, καθώς επίσης και να εκφράσω τις πολύ καλές εντυπώσεις μου για την προ­ σοχή και επιμέλεια με την οποία έγινε η ανατύπωση. Παίρνοντας θάρρος από τον πρόλογο που παρα­ θέτει το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου στο βιβλίο «Θρύλος και ιστορία της Αγιάσου», θέλω να προσθέσω και εγώ τις δικές μου θερμές ευχές και ελπίδες ότι η εκδοτική σας αυτή π ροσ πάθεια θα σ υ νεχ ισ τεί με την έκδοση κ α ι ά λλω ν σ χετικ ώ ν βιβλίων για την Α γιάσο και τη Λέσβο, με σκοπό, όπω ς αναφέρετε, τη «διατήρηση, αξιοποίηση και προβολή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς». Μετά τιμής ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΙΝΑΡΑΗΣ

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ Ε ν α ς α π ό το υ ς σ τό χο υ ς του π ερ ιο δ ικ ο ύ «Αγιάσος» είναι και η δημοσίευση παλαιών φωτογρα­ φιών. Στα τεύχη που κυκλοφόρησαν έχουμε διασώσει μέχρι στιγμής πλούσιο εικονιστικό υλικό (φωτογρα­ φίες, σκίτσα κτλ.). Θα συνεχίσουμε την προσπάθειά μας και ελπίζουμε πως θα έχουμε συνεργάτες όλους τους συνδρομητές-αναγνώστες του περιοδικού μας. Προς το παρόν ψάχνουμε να βρούμε φωτογρα­ φίες: 1. Της αγοράς της Αγιάσου με τον πλάτανο, που τον έκοψαν πριν από χρόνια. 2. Του Ελευθέριου Βενιζέλου, που χορεύει στον Κήπο της Παναγίας. 3. Της Μαριάνθης Δημητρίου Μαϊστρέλη (Τσουλίκα), που τη σκότωσαν οι Γερμανοί κατά την επιδρομή τους στην Αγιάσο στις 28.3.1944. 4. Του παλαιού τα χ υ δ ρ ο μ ικ ο ύ κ α ι σ τιχ ο π λ ό κ ο υ της Α γιάσ ου Δημητρίου Κουζέλη (Κλούρ’). Οι φωτογραφίες μετά τη δημοσίευσή τους, όταν ζητηθεί, επιστρέφονται. ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ Για κάθε πρόβλημα που έχει σχέση με το Σύλλογο ή με το περιοδικό «Αγιάσος», παρακαλούμε τα μέλη, τους συνδρομητές και τους φίλους, ν ’ απευθύνονται άμεσα στον εκάστοτε αρμόδιο (πρόεδρο, ταμία, διευθυντή του περιοδικού κτλ.) και όχι έμμεσα, με παραγγελίες. Και τούτο, γιατί πολλές φορές δεν ενημερώνονται έγκαιρα ή σωστά οι υπεύθυνοι, με αποτέλεσμα να δημιουργείται κάποτε δυσαρέσκεια ή να τους κατα λογίζετα ι άδικα αδράνεια και αδιαφορία. Α.Σ.

ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α . Κυκλοφόρησαν πρόσφατα τα βιβλία που εξέδωσε ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.Π. Τραγέλλη], Η Αγιάσος και τα πέριξ, εν Αθήναις 1896. Δρχ. 1.500.2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θρύλος και ιστορία της Αγιάσον της νήσου Λέσβον,Αθήνα 1997. Δρχ. 5.000. Τα β ιβλία δ ια τ ίθ ε ν τ α ι α π ό το Σ ύλλογο με άμεση παράδοση, κατά τις ώρες λειτουργίας των Γραφείων, ή επί αντικαταβολή (1.700 και 5.400 δρχ. αντίστοιχα). Επίσης διατίθενται από τους κ α τά τ ό π ο υ ς α ν τ α π ο κ ρ ιτ έ ς του π ε ρ ιο δ ικ ο ύ «Αγιάσος», τα ονόματα και οι διευθύνσεις τω ν οποίων αναγράφονται παρακάτω. Β. Επίσης διατίθενται βιβλιοδετημένοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (12.000 δρχ.). Α ' τόμ ος (1-25, 1980-1984), Β ' τόμος (26-45, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 19881991) και Δ ' τόμος (68-85, 1992-1994).

ΓΑΜΟΙ - Αναστάσιος Παναγιώτου Αυγηρός Ευαγγελία Νικολάου Κοντούλη - Ευστράτιος Θωμά Χάιδος Μαριάνθη Βασιλείου Χρόνη - Παναγιώτης Αθανασίου Κ απάτος Μαρία Παναγιώτου Χατζηβασιλείου - Ιωάννης Μ ιλτιάδου Αργύρας Ευστρατία Παναγιώτου Δελόγκου

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Σ τ ις 19.7.1998, σ το ν ιερ ό να ό τω ν Α γίω ν Α ποσ τόλω ν Π έτρου κ α ι Π α ύλου σ τον Υ μηττό, τελέστηκε ο γάμος του Β ασιλείου Ιω άννου Γου­ γουτά και της Χ ριστίνας Αθανασίου Μπάτζιου. Ε υ χό μ α σ τε ο β ίο ς το υ ς να ε ίν α ι α νέφ ελ ο ς, μεστός χαράς και ευτυχίας. ΣΟΦΙΑ ΠΑΝ. ΓΑΕΖΕΑΗ ΧΡΙΣΤΟΣ ΠΑΝ. ΓΑΕΖΕΑΗΣ

ΘΑΝΑΤΟΙ - Καλουντζόγλου Μαριάνθη, χήρα Κωνσταντίνου (δγάηεγ, 14.2.1998)

- Κουταλέλης Ηλίας Δημητρίου - Τζίνη Βασιλική, χήρα Παναγιώτου - Δούπου Ανδρομάχη, χήρα Ιωάννου - Κουριλής Ευστράτιος Ιωάννου -Λ α διέλη ς Γρηγόριος Κωνσταντίνου - Γλεζέλης Κωνσταντίνος Παναγιώτου - Κουτσαχειλέλη Μελπομένη, χήρα Παναγιώτου (Αθήνα) - Χατζηγιάννης Ασημάκης Αναστασίου - Σαλαβάτη Ευμορφία Ευστρατίου - Ψ αρρός Κωνσταντίνος Αθανασίου - Π ιπερίτου Ανδρονίκη, χήρα Βασιλείου - Αλεξίου Αναστάσιος Νικολάου (Ίδρυμα Κοινωνικής Πρόνοιας «η Θεομήτωρ»)

ΔΙΟΡΘΩΣΗ Στη λεζάντα της δεύτερης στήλης της σελίδας 9 του τεύ­ χους 104 (1998) να προστεθεί ότι η φωτογραφία, την οποία παραχώρησε ο Χρίστος Πράτσος, είναι του Σίμου Χουτζαίου. Επίσης, στη σελίδα 2 του τεύχους 106 (1998), στη λεζάντα του οπισθόφυλλου, να γραφεί 1988 αντί 1998, και στη δεύτερη στήλη της σελίδας 31 (ο Σύλλογος Καλλονιατών) να προστεθεί Γιώργος Α. Σκούφος.

-

Μαϊστρέλη Ειρήνη, χήρα Βασιλείου Καλαντζή Ειρήνη, σύζυγος Δημητρίου Ευαγγελινός Ιωάννης Μιχαήλ Κλόκας Παναγιώτης Γεωργίου (δγάηογ) Ορφανός Δημήτριος Θεολόγου (8γάπογ) Βαρβάκη Φωτεινή, σύζυγος Χαριλάου (5γάπογ)

Το Διοικητικό Συμβούλιο του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» και η Διεύθυνση του πε­ ριοδικού «Αγιάσος» εκφράζουν στους συγγενείς τα θερμά και ειλικρινή τους συλλυπητήρια.