Agiasos mag 111 1999

Ο μουσικός της Αγιάσου Αημήτριος Ιωάννου Αγρίτης ή Παγώνα (29.5.1966).

Ο Βασίλειος Ευστρατίου Σιμέλης, όταν υπηρετούσε στο 22ο Σύνταγμα Μυτι­ λήνης (2.3.1935).

Η «συνεργάτιδά» μας Ανδρονίκη Νικο­ λάου Κορομηλά με την κόρη της Σταυ­ ρούλα ποζάρουν...

ΗΕΡΙΕΧ0ΜΕΝΑ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Πολιτικός αμοραλισμός............................................................................................. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, «Μνήμες Καρνάβαλου»................................................................................ ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Συγκρότημα «Σφίγγα Φαρα-ώχ». Ο Αντώνης Μηνάς σατιρίζει πρόσωπα και καταστάσεις................ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Οι φετινές καρναβαλικές εκδηλώσεις του «Σατύρου».............................. ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Η «Μ υτιληναϊκή Αδελφότητα δγάηογ» δεν ξεχνά. Τίμησε τον Αγιασώτη λογοτέχνη Στρατή Αναστασέλη.................................................................................... ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Ούλις γ ’ ιλιές θα μαζουχτούν (ποίημα). ΕΑΠΙΔΑΣ ΜΟΑΥΒΙΑΤΟΥ, Το φιλί σου (ποίημα). ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Οτσαλάν (ποίημα). ΑΝΔΡΟΝΙΚΗΣ ΝΙΚ. ΚΟΡΟΜΗΛΑ, Μια μάνα στο κρεβάτι (ποίημα).......................................................................................................................................... ΝΙΚΟΥ ΒΕΡΒΕΡΗ, Α ιγαιοπελαγίτικα νησιά (ποίημα). ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΥ,Οι πολιτισμένοι βάρβαροι (ποίημα). ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΠΑΝΗ, Του βιάγκρα (ποίημα)................................................................................. ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Κατοχικές θύμησες. Για τον αγγελιοφόρο του μηνύματος της λευτεριάς.............................................. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΙΧ. ΞΕΝΕΛΗ, Η δεκαετής ευκλεής αρχιερατεία Ιακώβου και το Παλλεσβιακό Προσκύνημα ' της Παναγίας Αγιάσου........................................................................................................................................................ Δρώμενα Ιερού Προσκυνήματος Παναγίας Α γιάσου...................................................................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Δεκάχρονη αρχιερατεία Ιακώβου Φραντζή............................................................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Η «ΕΟΚΑ» της Αγιάσου διαλύθηκε........................................................................................................... ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΓΡ. ΚΟΥΡΒΑΝΙΟΥ, Δημήτρη και Γιάννη Παπάνη «Τοπωνυμικό οδοιπορικό στην Αγιάσο «Αέσβου» ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Καρναβαλικά δρώμενα στο δγάηογ............................................................................................................ Τα πθίτκα μας (Βλοτίνα Αβδελέλη, Χρίστος Γλεζέλης, Γρηγόριος Παπαπορφυρίου, Παναγιώτης Ν. Ξαφέλης).... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, ΜΙΧΑΗΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΚΛΕΙΔΑΡΑ, Σας πληροφορούμε..................................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Δημήτριος Παναγιώτου Καβαδάς.............................................................................. ΓΙΑΝΧΑΤΖ, ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΠΑΠΟΡΦΥΡΙΟΥ, Αυτοί που φεύγουν........................................................................

Σελ.

3 4 8 9 14

18 19 20 21 22 23 25 26 28 29 30 31 32

ΕΞΩΦΥΛΛΟ

Ποικιλόσχημα αγιασώτικα κεραμικά, με λογής λογής πλουμίδια... (Σύνθεση του Γεραγώτη ζωγράφου Στρατή Ζάνταλη)

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

Στιγμιότυπο από την παρουσίαση της σάτιρας του Αντώνη Μηνά «Σφίγγα Φαρα-ώχ», στις 22.2.1999. (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Μαρία Αΐβαλιώτου)

Ι58Ν 1106-3378

ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΑΜΟΡΑΛΙΣΜΟΣ Διανύουμε το δειλινό του εικοστού αιώνα και πάμε ν ’ ακραγγίξουμε το έμπα της τρίτης χιλιετίας. Γνωρίσαμε την αγριότητα δυο παγκόσμιων πολέμων και γευτήκαμε τους γλυκόπικρους καρπούς της εξελιγ­ μένης επιστήμης και τεχνολογίας. Κατακτήσαμε τους αιθέρες και αφήσαμε επισκεπτήρια στη χλομή δέσποι­ να της νύχτας. Απεργαστήκαμε την υπερτροφία του νου, άλλ’ αμελήσαμε την ψυχή μας... Οι τρανοί της γης εξακολουθούν να δρομολογούν τη βία. Η αλαζονεία της δύναμης θολώνει τη σκέψη τους, πετρώνει τη συνείδησή τους, οριοθετεί τη συμπεριφορά τούς. Παρουσιάζονται, κατά περίπτω­ ση, άλλοτε ως προστάτες «αδικουμένων» και άλλοτε ως τιμωροί «αδικούντων». Λειτουργούν ως αυτόκλη­ τοι τιμητές των λαών, ως κέρβεροι της διεθνούς νομι­ μότητας. Ψεύδονται ασύστολα από βάθρα σοβαροφά­ νειας. Εφορμούν ως γεράκια σε αθώα αδύναμα στρουθιά. Τελευταία παίζει όμορφα το ρόλο της και μια «γερακίνα», όχι βέβαια της Νιγρίτας... Στις μέρες μας χτυπιέται η Γιουγκοσλαβία. Οι σει­ ρήνες του πολέμου ηχούν. Ερημώνονται πόλεις και χωριά. Βομβαρδίζονται στρατιωτικής σημασίας στόχοι και όχι μόνο. Χτυπιούνται κτίρια, νοσοκομεία, εργο­ στάσια, ραδιοφωνικοί σταθμοί, γέφυρες, τρένα, αυτοκινητοπομπές... Παντού χαλάσματα, θρήνοι και σπαραγ­ μός. Αναρίθμητα τα αθώα θύματα. Το αίμα ρέει ποτάμι. Το μίσος πρυτανεύει και οι χτεσινοί συγκάτοικοι γίνο­ νται οχτροί. Αναγκάζονται να φύγουν κοπαδιαστά από

τη γη τους και να πάρουν τον ανηφορικό δρόμο της προσφυγιάς, περιφέροντας το δίσκο της επαιτείας. Το ΝΑΤΟ επαίρεται. Ο ΟΗΕ είναι φειδωλός ακόμη και σε πλατωνικά ψηφίσματα, που στην αναβροχιά καλά είναι και αυτά. Ο πλανητάρχης γράφει τις σελί­ δες του δικού του «Μοίη Κατηρί». Οι αδιαμαρτύρητοι Ευρωπαίοι εταίροι-δορυφόροι συνυπογράφουν. Η ανθρωπότητα πορεύεται προς το άγνωστο. Το δίκαιο της πυγμής συναγελάζεται με την υποκρισία. Ώρα να βγουν από τη νάρκη οι λαοί του κόσμου, να συσπειρωθούν, να βροντοφωνήσουν στους ισχυρούς της γης, στους άνανδρους σφαγιαστές, στους πολεμο­ κάπηλους, στα λογής λογής μολυντήρια του πολιτι­ σμού. Οι πόλεμοι δεν αποτελούν συνήθως λύση, έστω και αν θεωρούνται συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα, για να θυμηθούμε τον Κλάουζεβιτς. Επιβάλλεται να επικρατήσει παντού η δικαιοσύνη και η νομιμότητα. Η εναρμονισμένη με τα συμφέροντα κάποιων επιλεκτικότητα δράσης είναι απορριπτέα. Πολλά προβλήματα σε παγκόσμια κλίμακα περιμένουν τη λύση τους. Οι Κούρδοι, λαός πολλών εκατομμυρίων με πανάρχαιο ιστορία, λογίζονται ως τις μέρες μας τρομοκράτες, με μπροστάρη τον Οτσαλάν. Οι Κύπριοι από το 1974 περιμένουν τη δικαίωση που δεν έρχεται. Αναφαίρετα δικαιώματα έχουν βέβαια και οι Κοσοβάροι, όπως και κάθε άλλη μειονότητα, και επιβάλλεται να κατοχυρω­ θούν, όχι όμως με βρόμικο και παράλογο πόλεμο... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Τα χιόνια στη μαρτυρική Βοσνία δεν μπόρεσαν να κρύψουν τα χαλάσματα και τους ξύλινους σταυρούς, τα πειστήρια του χθεσινού πολέμου, ο οποίος υποτροπίασε πρόσφατα στο Κόσοβο... (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Προκόπης Κουτσκουδής)

«Μ Ν Η Μ Ε Σ Κ ΑΡΝΑΒΑΛΟΥ» Ο Π.Κ.Σ. «ο Σάτυρος» Αγιάσου και το Αναγνωστήριο σε δράση

Μ ια

ανεπανά λη πτη εκδήλωση, με θέμα «Μνήμες Καρνάβαλου», ένα οδοιπορικό στα λαϊκά δρώμενα, που γέννησαν και συναποτέλεσαν το Αγιασώτικο Καρναβάλι από την εποχή της τουρκο­ κρατίας μέχρι και τη δεκαετία του 1960, συνδιοργανώθηκε από τον Π ολιτιστικό και Καρναβαλικό Σύλλογο «ο Σ ά τυρος» Α γιάσου κα ι από το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου και παρου­ σιάστηκε στην αίθουσα του κινηματοθεάτρου του Αναγνωστηρίου, το Σάββατο της Α ποκριάς, 22 Φλεβάρη, στις 6.30 μ.μ. . Οι Αγιασώτες τίμησαν την εκδήλωση με τη μαζική προσέλευσή τους. Η κατά­ μεστη αίθουσα του κινηματοθεάτρου του Α να­ γνωστηρίου αποδείχτηκε πάρα πολύ μικρή, για να μπορέσει να φιλοξενήσει τις εκατοντάδες λαού, που έσπευσαν να την παρακολουθήσουν. Πάντως, τόσο οι συγχωριανοί μας, που δεν πρόλαβαν να εξασφαλίσουν μια θέση, όσο και οι Λέσβιοι θιασώ­ τες του καρναβαλιού μας, είχαν την ευκαιρία να την παρακολουθήσουν ζωντανά από τις τηλεοράσεις τους, λόγω της απευθείας μετάδοσής της από την Τ ν Μυτιλήνης σε όλο το νησί. Σκοπός της εκδήλωσης αυτής ήταν να ζωντανέ­ ψουν μπροστά στα μάτια των συγχωριανών μας οι σπουδαιότεροι σταθμοί της ιστορικής διαδρομής του αγιασώτικου καρναβαλικού εθίμου και παράλ­ ληλα να ανιχνευτει πώς το καρναβάλι εξελίχτηκε από απλό παραδοσιακό έθιμο σε συλλογική πνευ­ ματική εκδήλωση τα τελευταία εβδομήντα πέντε περίπου χρόνια. Η εκδήλωση αυτή ήταν φιλόδοξη, πολύπτυχη και π ο λ υ π ρ ό σ ω π η . Π ενήντα π ερ ίπ ο υ α π λ ο ί άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, επιστράτευσαν τις δυνάμεις τους, την αγάπη και το μεράκι τους για το καρναβάλι και την παράδοση, για να μπορέ­ σουν να προσφέρουν στον κόσμο μια αλησμόνητη βραδιά, ζωντανεύοντας παλιές θύμησες, που για τους παλιότερους ήταν η ίδια η ζωή τους και για τους νεότερους είναι το ερέθισμα και το κίνητρο για τη διαιώνιση της λαμπρής λαογραφικής μας κληρονομιάς. Στην εκδήλωση αυτή, πέρα από την αναβίωση των παλιών καρναβαλικών εθίμων και την αναπα­ ράσταση κάποιω ν αποσπασμάτων από σάτιρες που άφησαν εποχή, παρουσιάστηκαν ακόμα και κάποια από τα πιο όμορφα και αντιπροσωπευτικά δείγματα της μουσικοχορευτικής μας παράδοσης, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το έθιμο.

Αφίσα (διαστάσεων 42X29,5 εκ.) για την εκδήλωση «Μνήμες Καρνάβαλον».

Τα κείμενα της εκδήλωσης έγραψε ο Παναγιώτης Κουτσκουδής. Την οργανωτική ευθύνη της εκδήλω­ σης είχαν οι Παναγιώτης Κουτσκουδής, μέλος του Π ολιτιστικού Κ αρναβαλικού Συλλόγου, και ο Προκόπης Μαϊστρέλης, γενικός γραμματέας του Διοικητικού Συμβουλίου του Αναγνωστηρίου, που παρουσίασαν και την εκδήλωση. Τα σκηνικά φιλο­ τέχνησαν οι Τάσος Χ ατζηγιάννης και Ραφαήλ Σουσαμλής. Συμμετείχαν στην εκδήλωση εικοσιπενταμελής χορωδία και η επταμελής παραδοσιακή κομπανία του Αναγνωστηρίου, που τον τελευταίο καιρό μας εντυπωσιάζει με τα εξαίρετα δείγματα της δουλειάς της. Η εκδήλωση είχε τη μορφή της ιστορικής ανα­ δρομής - εκ μέρους των παρουσιαστών - σε διάφο­ ρα έθιμα και γεγονότα, που σημάδεψαν την ιστορία του καρναβαλιού και της εν συνεχεία θεατρικής αναβίωσης ή αναπαράστασής τους. Την εκδήλωση προλόγισε ο πρόεδρος του

Αναγνωστηρίου Αγιάσου Κλεάνθης Κορομηλάς, ανα-^ φερόμενος στη σημασία και στη μοναδικότητά της. Η πρώτη ενότητα αναφερόταν στην παραδοσια­ κή πατινάδα. Από τα χρόνια της τουρκοκρατίας και ως το 1939, τα παλικάρια του χωριού γύριζαν «πατινάδα» τα απογεύματα κάθε Κυριακής και μεγαλόσκολης. Έφερναν γύρο το χωριό, με σταθ­ μούς στα «κουιτούκια». Οι κοντομαχαλαδιώτισσες κοπέλες, καθισμένες στα «σκαμνέλια» ή στα «καριγλιά», κατάντικρυ στο κουϊτούκι, προσπα­ θούσαν με τα κάλλη τους, την τσαχπινιά και τη διαβάθμιση του σογιού τους, να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των παλικαριώ ν, που, πίνοντα ς το ρακί τους, «ουρνίζαν» τις κοπέλες με γνεψίματα. Η λέξη «ουρνίζαν» μεταφορικά σημαίνει ερωτο­ τροπούσαν, φυσικά με καθαρά πλατωνικό τρόπο, και προέρχεται από τον «ουρνό» που ρίχνουν στη συκιά, για να γονιμοποιήσει τον καρπό. Τραγουδήθηκαν από τη χορωδία, με τη συνο­ δεία της παραδοσιακής κομπανίας, δύο πατινάδες: «Τόσο σκληρή και άπονη», «Αμάν, Ελένη». Δεύτερη ενότητα ήταν η αναβίωση του εθίμου της «περικεφαλαίας». Σε κάθε γειτονιάς κουϊτούκι τραγουδούσαν ένα από τα παλιά παραδοσιακά τραγούδια, τη «Σούσα», τη «Λυγερή», την «Τρι­ α νταφ υλλένια», την «Α παρνημένη» και άλλα. Ύστερα από το έθιμο να είναι ο κορυφαίος του χορού βρακοφορεμένος, κάποιος πρωτοτύπησε στη στολή και από τότε (1900 περίπου) καθιερώθηκε η περικεφαλαία. Ο αρχινιστής, ντυμένος με τσολιάδικη φουστανέλα, παράσταινε το Μεγαλέξαντρο. Τούτος ο μασκαρεμένος Μεγαλέξαντρος στάθηκε για τους σκλαβωμένους ραγιάδες ένα σύμβολο παλικαριάς, μια παρηγοριά. Οι Τούρκοι κάνανε χάζι τις «ιμτσούνις» και παραξενεύονταν με τις αλλοπρόσαλλες μεταμφιέσεις, χωρίς να πονηρευ­ τούν ποτές πως αυτός ο παλίκαρος σεργιάνιζε στα καλντερίμια το πάθος για τη λευτεριά του λαού. Τραγουδήθηκε ένα απόσπασμα από τη «Σούσα». Αρχινιστές ο Παναγιώτης Πατσέλης, στο ρόλο του Μεγαλέξαντρου, και η Κατίνα Βουρλή. Στην τρίτη πράξη αναβιώθηκε το έθιμο των «κουδουνάτων πειρασμών». Με προβιές στο σώμα, με κουδούνια στα χέρια και στα πόδια, με πάνινα κέρατα στο κεφάλι και βοδινή ουρά στον πισινό ο αρσενικός και με μακριά άσπρη φούστα ο θηλυκός, χόρευαν αντικριστά. Γύρω γύρω οι άλλοι, που ήταν κι αυτοί το ίδιο μασκαρεμένοι, συδαύλιζαν τον αγγρισμό του ζευγαριού, ώσπου να φτάσει σε εκστασιασμό. Απλοί άνθρωποι, δίχως να ξέρουν από μυθολογία, παράσταιναν τους σάτυρους και τις μαινάδες. Ο χορός αυτός εκφράζει το τελετουρ­ γικό της ερωτικής ένωσης των δύο φύλων. Τα τρα­ γο ύ δ ια ήταν δ ίσ τιχ α με θέμα σεξουαλικό.

Η προμετωπίδα του δίπτυχου προγράμματος (διαστάσεων 29X21 εκ.) της εκδήλωσης «Μνήμες Καρνάβαλον».

Α ρ χ ιπ ειρ α σ μ ό ς ο Θ ανάσης Κ α π ά το ς. Α κο­ λούθησαν α ν τιπ ρ ο σ ω π ευ τικ ά π α ρ α δ ο σ ια κ ά «τριψίματα» (κορυφαίοι: Παναγιώτης Κορομηλάς, Σοφία Λαδιέλη). Αγαπημένη συνήθεια των παλιών στιχουργών ήταν ο «αντικαρνάβαλος» ή «καρναβαλομαχία». Πάνω στα γαϊδουράκια τους συνήθως αντάμωναν έξω από τα κ ο υ ιτ ο ύ κ ια ή ά λ λ ο υ ς δη μόσ ιους χώρους και μονομαχούσαν, όχι με τα όπλα αλλά με τους στίχους των. Ο καθένας έπαιζε το ρόλο του επιτιμητή για κάθε προσω πικό, οικογενειακό, επαγγελματικό ζήτημα του άλλου, ψεγάδιαζε τα κουσούρια και τις αδυναμίες του. Έγινε αναπαράσταση τμήματος προκατοχικής καρναβαλομαχίας, μεταξύ των σπουδαιότερων καρνάβαλων της εποχής, Μιχάλη Πασχαλιά και Στρατή Δελόγκου. Στους αντίστοιχους ρόλους οι Θρασύβουλος Γλεζέλης και Δημήτρης Κορομηλάς. Από το 1922 και μετά, εκτός από τους παραδο­ σιακούς πειρασμούς της Καθαρής Δευτέρας και τις «περικεφαλαίες», έκαναν την εμφάνισή τους χωρα­ τατζήδες, που με τις παρέες τους σατίριζαν ένα σωρό θέματα με διάφορες καταστάσεις. Από τους λαϊκούς ποιητές της περιόδου 1935-

1940, από τα επονομαζόμενα «καρναβαλέλια», το καρναβάλι μπήκε σε καινούρια φόρμα. Το τελε­ τουργικό άλλαξε τόπους και χρόνο εμφανίσεων και το σημαντικότερο καθιέρωσε για εκφραστικό του όργανο την αγιασώτικη ντοπιολαλιά. Οι πρώτοι ποιητές της περιόδου 1914-1922 και οι δεύτεροι της περιόδου 1922-1935, επηρεασμένοι από τον Α ' Π αγκόσμιο Πόλεμο και τη Μ ικρασιατική Κ α­ ταστροφή, ξεστράτισαν από τις παραδοσιακές Αποκριές με δική τους σάτιρα, που ασκούσε κοινω­ νικό έλεγχο και κριτική. Τους νέους της περιόδου 1935-1940, που βίωσαν τις εμπειρίες της πολύπα­ θης περασμένης γενιάς, η κάποια μόρφωσή τους, η κοινωνική ανακατάταξη, η δικτατορία του Μεταξά, η Γερμανική Κατοχή, τους ακόνισαν το μυαλό και τους προβλημάτισαν παραπέρα. Έτσι έκαναν τον καρνάβαλο πιο πνευματικό και τη σάτιρά του να εκτείνεται ακόμα και σε οικουμενικά προβλήματα, που απασχολούν τον όπου γης άνθρωπο. Ο θ ρίαμ β ος τω ν νέω ν φάνηκε καθαρά στα πρώτα «Βάλεια», διαγωνισμό που προκήρυξε το Αναγνωστήριο για την καλύτερη σάτιρα το 1938, τιμ ώ ν τα ς το μεγάλο ευεργέτη του Θ εόδωρο Κουκουβάλα. Ο Στρατής Μαγλογιάννης εκφώνησε αποσπά­ σματα από τη σάτιρα «ο Περιηγητής», που έγραψε ο Στρατής Αναστασέλης και εκφώνησε ο πρωτοεμφ α νιζό μ ενο ς τότε Μ ιχάλης Π α σ χα λ ιά ς, την Καθαρή Δευτέρα 7 Μάρτη 1938. Ο πόλεμος του 1940, η Γερμανική Κατοχή, η πείνα, ανέκοψαν για τρία χρόνια ακόμα και κάθε

σκέψη για καρναβάλια. Όμως, τις Αποκριές του 1944, στη γερμανοκρατούμενη Αγιάσο, ξέσπασε το πάθος του λαού της για λευτεριά, με την παρουσία του καρνάβαλου, που καμάκιαζε τον καταχτητή με τα προφητικά του μηνύματα. Ο κόσμος χρησιμο­ ποίησε το λαϊκό ρήτορα ως εκφραστή των πόθϊον του. «Ο Α σ τρο νό μο ς» του Βασίλη Βλαστάρη ή Βαγιάνα, με εκφωνητή το Βασίλη Χατζηπαναγιώτη ή Σκανταλιάρη, φέρνει μηνύματα από τ ’ άστρα, τα βλέπει σαν κράτη και παιχνιδίζει με απλά μα πολυ­ σήμαντα τετράστιχα. Χαρακτηριστικά αποσπάσμα­ τα της σάτιρας εκφώνησε ο Μιχάλης Βίγλατζης. Με την απελευθέρωση από τους Γερμανούς, φουντώνει πάλι το έθιμο. Βγαίνουν καινούριοι ποιητές και εκφωνητές. Τα κουιτούκια είναι πια σφαλιστά για τις πατινάδες. Τα παλικάρια του χωριού και οι κοπέλες αλλάζουν τόπο για νυφοπά­ ζαρο. Κάνουν βόλτες στον απάνω και στον κάτω δρόμο. Τα ήθη και τα έθιμα, ο τρόπος ζωής, οι κοι­ νωνικές αντιλήψεις και πρακτικές αλλάζουν μετά τον πόλεμο. Οι καρνάβαλοι βρίσκουν σε άλλα πόστα τους ακροατές τους. Οι πομπές αλλάζουν δρομολόγιο. Μέσα σ’ αυτές τις νέες κοινωνικές συνθήκες λαμβάνει χώ ρα η μεταρρύθμιση του Ανανία Καραμανλή. Αυτός έδωσε θεαματικό ύφος στον καρνάβαλο, κατασκευάζοντας μεγάλα άρματα και συνδυάζοντας έτσι τη σάτιρα με την εμφάνιση. Ο καρνάβαλος έγινε αναγκαστικά δυσκίνητος, έτσι που να μην μπορεί να σεργιανίσει πια στα καλντε­ ρ ίμ ια του χω ριού. Ύ στερα από τη Γερμανική Κατοχή, καθιερώθηκε το απόγευμα της Καθαρής

Στιγμιότυπο από την αναβίωση του «Αντικαρνάβαλον». Επί όνων καθήμενοι ο Θρασύβουλος Γλεζέ­ λης (αριστερά) και ο Δημήτριος Πανα­ γιώτου Κορομηλάς...

Δευτέρας ως ώρα και μέρα των εκδηλώσεων. Από την άλλη πλευρά όμως το Καρναβάλι αναδείχτηκε σε σπουδαία συλλογική πνευματική λαϊκή εκδήλω­ ση, που όμοια της δεν υπάρχει στο πανελλήνιο. Σήμερα διατηρεί τη μορφή που πήρε μεταπολεμικά: λαϊκό δρώμενο με έντονα θεατρικά στοιχεία σε ανοιχτό δημόσιο χώρο, που συνδυάζει σε ολοκλη­ ρωμένη θεματική ενότητα τον έμμετρο σατιρικό λόγο-με την εμφάνιση αρμάτων. Αποσπάσματα της σάτιρας του συγκροτήματος « Π ύρ α υλο υ ς» τω ν Α να νία Κ αραμανλή, Π α ­ ναγιώτη Ταμβάκη και Λευτέρη Ταμβάκη, που εμφα­ νίστηκε το 1958, εκφώνησαν οι Θ ρασύβουλος Γλεζέλης, Στρατής Μαγλογιάννης και Δημήτρης Κορομηλάς. Τους στίχους του « Α νη πύρα υλο υ» (που γράφτηκαν σε καφενείο από παρέα καρνάβα­ λων, σε αντιπαράθεση προς το συγκρότημα του Ανανία) εκφώνησε ο Μιχάλης Κλειδαράς. Σαν τέλειω ναν π ια οι παρελάσεις των ομά­ δων από τις γειτονιές και εκφωνούνταν οι σάτι­ ρες των καρνάβαλων, το πανηγύρι συνεχιζόταν με το καθιερωμένο παραδοσιακό γλέντι στο κουιτούκι, με τη συνοδεία της μουσικής κομπανίας. Τα συνηθισμένα και πιο αντιπροσωπευτικά κομ­ μάτια που χορεύονταν ήταν, με τη σειρά, ένας συρτός μπάλος, ένας καρσιλαμάς, ένα ζεϊμπέκι­ κο. Το κερασάκι στην τούρτα ήταν φυσικά το «τρίψιμο». Στο τέλος της εκδήλωσης ζω ντάνε­ ψαν κάποιες από τις αλησμόνητες στιγμές του παλιού καλού καιρού. Αξιοσημείωτο είναι ότι για κάποια ώρα βρέθη­ καν πάνω στη σκηνή τρεις γενιές καρνάβαλων (Π άνος Δ. Κορομηλάς, π α π π ο ύ ς, Δημήτρης Π. Κ ορομηλάς, γιος, Π αναγιώ της Δ. Κορομηλάς, εγγονός). Το υλικό για τα κείμενα της εκδήλωσης αντλή­ θηκε από την εργασία του Στρατή Π. Αναστασέλλη «Αγιασώτικο Καρναβάλι», ανάτυπο α π ’ το Δελτίο (τόμος Σ Τ ') της Εταιρίας Λεσβιακών Μελετών, Μ υτιλήνη 1973, από το έργο του Στρατή Π. Κολαξιζέλη «Θρύλος και ιστορία της Αγιάσου της νήσου Α έσ βο υ» , « Φ ιλ ο π ρ ό ο δ ο ς Σ ύλλογος Α γιασω τώ ν», Α θήνα 1997, από το βιβλίο του Γιάννη Χρ. Χατζηβασιλείου «Ιστορία του Α ν α ­ γνωστηρίου Αγιάσου «η Ανάπτυξις», Αθήνα 1975, από το περιοδικό «Αγιάσος» και από το προσωπι­ κό μου αρχείο. Ευχαριστώ ακόμα το φίλο Σωτήρη Βουνάτσο, που μας έστειλε τα κείμενά του τα οποία είχε αξιοποιήσει σε σχετική εκδήλωση στο Αναγνωστήριο, στις 16.3.1975. Από το αρχειακό υλικό και από τη βιβλιοθήκη του Αναγνωστηρίου επιλέχτηκαν όλα τα παραδοσια­ κά τραγούδια (πατινάδες, «Σούσα», «τριψίματα», κτλ.), τα αποσπάσματα της καρναβαλομαχίας (σατι-

Στιγμιότυπο από την αναβίωση του εθίμου της περικε­ φαλαίας. Προεξάρχουν ο Παναγιώτης Πατσέλης, στο ρόλο του Μεγαλέξαντρου, και η Κατίνα Βουρλή.

ρικό περιοδικό «Τρίβολος» του Στρατή Π α πα­ νικόλα) και των σατίρων «Π εριηγητής» (1938), «Πύραυλους» (1958). Τα αποσπάσματα της σάτιρας «Αστρονόμος» του 1944 μας έδωσε από το προσωπι­ κό του αρχείο ο Γιάννης Χρ. Χατζηβασιλείου και τον ευχαριστούμε θερμά γ ι’ αυτό. Πρέπει επίσης να ευχαριστήσουμε, για την ολό­ πλευρη και ανιδιοτελή υποστήριξή τους, τους Γιάννη Χ ατζηγιάννη, Π αναγιώ τη Ε υστρατίου Καραφύλλη, Βασίλη Βερδούκα, την Καμαρός και ΣΙΑ Ο.Ε., την Τ ν Αιγαίου, που κάλυψε τηλεοπτικά την εκδήλωση, και την ΕΤ3, που έκανε σχετικό αφιέρωμα στην εκδήλωση και μετέδωσε, δορυφορι­ κά, πλάνα από τη γενική πρόβα της Παρασκευής. Τέλος συγχαίρουμε όλους τους ερασιτέχνες (χορω­ δία, κομπανία, καρνάβαλους, κομπάρσους, κ.ά.), χάρη στην προσπάθεια των οποίων έγινε πράξη αυτή η πρωτότυπη και φιλόδοξη ιδέα. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΣΥ Γ Κ ΡΟ Τ Η Μ Α «Σ Φ ΙΓ Γ Α Φ ΑΡΑ-Ω Χ» Ο Αντώνης Μηνάς σατιρίζει πρόσωπα και καταστάσεις

Ο συνεργάτης μας Αντώνης Μηνάς μας έστειλε για δημοσίευση ορισμένους στίχους από τη σάτιρά του «Σφίγγα Φαρα-ώχ», η οποία εκφωνήθηκε την Καθαρή Δευτέρα, στις 22.2.1999. Τα σκηνικά κατασκεύασαν-φιλοτέχνησαν οι Δ ημήτριος Χ ατζη­ γιάννης, Ελευθέριος Καμπιρέλης, Προκόπιος Τσοπανέλης και Στυλιανός Προκοπίου. Εκφωνητές ήταν η Μαρία Αϊβαλιώτου, ο Μιχαήλ Βίγλατζης, ο Σ τρατής Μ α γλο γιά ννη ς και ο Θ ρασύβουλος Γλεζέλης (Κουρκουλής). Επίσης έλαβαν μέρος ο Χρίστος Κλήμος και ο Γιώργος Τσουρβάς. ΓΙΑΝΧΑΤΖ (για τις δημοτικές εκλογές)

Πουλύ γουρσούγ’σσις ικλουγές έγιουτις που γινήκαν, Βασίλ ’ς ποίτσι του πουδαρ’κό τσ ’ ούλα στραβά παγήκαν. Έπισι τ ’ αϊρουπλάνου, βρέστσι τσι του μαύρου κτι, τώρα έδιου, ιπιτόπου, μες σ ’ πλατεία θαν αν’χτεί. Πι του φόβουντ γιου πιλότους πάγ ’σ ’ Θιρμή μι τα πουδάρια. Τσι ξέρ ’ς τι γράφτ ’ μέσα στου κτι; «Πίσου κλουτσιάρκα μλάρια». Πιο εύκουλα να κυβιρνάς ένα αϊρουπλάνου, παρά, ρε, έναν Αγιασώτ’, μι χ ’λιάδις κ ’μπιά απάνου. (για κλοπές στην Αθήνα)

Στσύλ ’πήραν τσι καραμπίνις γοι Αγιασώτις ούλ ’πν αράδα, ’δουποιήσιτί τς, σα πέσιν τα αρτύτσια πα σ ’ Ρουγκάδα.

Γιου Αούπους αρματώνιτι τσι φ ’λάγ ’ σκονπιά π ίσ ’ τς πόρτις, θαρρείς πους είνι, σαν τουν δεις, γιου Άρης Βιλουχιώτης. (για τους Αλβανούς στην Αγιάσο)

Τίρανα γίν’τσι γη Αγιάσου, γέμ’σι Κάμπους Αλβανοί, τώρα ίκ ’σα πς κάναν αίτησ’, μια πρισβεία να γινεί. Γοι Αγιασώτις μες στου Κάμπου δε ξαναστικόντι πλια, μπιρδιβγόντι τσ’ε τς γνουρίζιν τσι φουνάγ’σι τς, λέγ’, στη δλεια. (για το νέο δήμαρχο)

Τσι γη Παναγιά βουγήθ’σι δήμαρχους συ για να γέν’ς, καλουέπιανίς να χρόνια, μι του να παγαίν’ς να ψέν’ς. Μες στου δήμου ίκ ’σα πς τσ ’μάσι απί του πουλύ σιβντά σ ’ τσ ’ όπιτι έρτ’ς στα ντουζένια σ ’, του μικρόφουνου αρπάς. (για το βιάγκρα)

Θαματουργό ’νι του χαπέλ ’, που λέγιτι βιάγκρα, τσι τ ’ ανιβάζ’ σαν του μπασκί του ιργαλείου τ ’ άντρα. Έ ξ’ ώρις βαστά του στήσ’μου τσι χτυπάς ανιγκασκά, αφού τσι μες στου γδι, σα θέλ ’ς, τατσίγ’ς τσι μυρουδ’κά. (για τον Οτσαλάν)

Βάστα, παλ ’κάρι μ ’ Ουτσαλάν, τσ ’ έμπλιξις σι φουνιάδις, όσου τα μάτια σ ’ να σφαλιούν, να μη στσύψ’ς σ ’ Τουρκαλάδις. Σαν είνι τυχιρό τσι ζήγ’ς, ένα θα πρέπ’ να θ ’μάσι, σουμίτ’ πουτές συ να μη φας, πάντα να του φουβάσι.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΗΝΑΣ

Στιγμιότυπο από την παρου­ σίαση του συγκροτήματος «Σφίγγα Φαρα-ώχ» (Καθαρή Δευτέρα, 22.2.1999). Διακρίνονται, από αριστερά, η Μαρία Αϊβαλιώτου, ο Χρίστος Κλήμος (με την τρομπέτα), ο Μιχάλης Βίγλατζης και ο Στρατής Μαγλογιάννης.

ΟΙ ΦΕΤΙΝΕΣ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ «ΣΑΤΥΡΟΥ» Πρωτοφανή επιτυχία γνώρισαν φέτος οι καρνα­ βαλικές εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν, όπως κάθε χρόνο, από το 1985 και μετά, υπό την αιγίδα του Πολιτιστικού Καρναβαλικού Συλλόγου «ο Σάτυρος» Αγιάσου. Φέτος οι εκδηλώσεις ήταν τριήμερες. Ξεκίνησαν το Σάββατο το απόγευμα, 20 Φλεβάρη, με την παρουσίαση στην αίθουσα του κινηματοθέα­ τρου του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη» Αγιάσου μιας τρίωρης και κατά κοινή ομολογία ανεπανάλη­ πτης εκδήλωσης, που συνδιοργανώθηκε από τον Καρναβαλικό Σύλλογο «ο Σάτυρος» και από το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου, με θέμα «Μ νήμες Κ αρνάβαλον», ενός οδοιπορικού στα σημαντικότερα λαϊκά δρώμενα, που γέννησαν και συναποτέλεσαν το Αγιασώτικο Καρναβάλι από την εποχή της τουρκοκρατίας μέχρι και το 1960. Τα κεί­ μενα της εκδήλωσης έγραψε ο Παναγιώτης Κου­ τσκουδής. Τα σκηνικά φιλοτέχνησαν οι Τάσος Χατζηγιάννης και Ραφαήλ Σουσαμλής. Την οργανω­ τική ευθύνη της εκδήλωσης είχαν οι Παναγιώτης Κουτσκουδής, μέλος του Καρναβαλικού Συλλόγου, και ο Προκόπης Μαϊστρέλης, γραμματέας του Διοι­ κητικού Συμβουλίου του Αναγνωστηρίου. Ιδιαίτερη αναφορά στην εκδήλωση αυτή γίνεται στο άρθρο με τίτλο «Μνήμες Καρνάβαλου». Οι εκδηλώσεις συνεχίστηκαν την Κυριακή, 21 Φλεβάρη, το απόγευμα, με την εμφάνιση στην πλα­ τεία της αγοράς του χωριού των παρακάτω συγκρο­ τημάτων: α) Των νέων καρναβαλιστών της Αγιάσου, που πέρυσι πραγματοποίησαν την παρθενική τους εμφά­ νιση και άφησαν εξαίρετες εντυπώσεις. Δεκατρι-

άχρονα παιδιά, μπολιασμένα και γαλουχημένα με τις αξίες του εθίμου, ξεπερνώντας κάθε είδους αναστο­ λές, παίρνουν τη σκυτάλη στα χέρια τους και με τη βοήθεια των μεγαλύτερων ανοίγουν τα φτερά τους, για να γράψουν τη δική τους ιστορία στο Αγιασώτικο Καρναβάλι. Φέτος μας παρουσίασαν τις «Μαθητικές Καταλήψεις», θέμα επίκαιρο, που απασχόλησε σοβα­ ρά και εξακολουθεί να απασχολεί τη μαθητιώσα νεο­ λαία μας και όχι μόνο. Η σάτιρα ήταν των Παναγιώτη Κουτσκουδή - Βασίλη Τοπαλή και η σκηνική επιμέ­ λεια των Δημήτρη και Τάσου Χατζηγιάννη. Εκφώνη­ σαν οι μαθητές: Στρατής Τοπαλής, Παναγιώτης Κορομηλάς, Στέλιος Τοπαλής, Γρηγόρης Βαλαλάς, Προκόπης Γλεζέλης. Συμμετείχαν οι βετεράνοι καρ­ νάβαλοι: Θρασύβουλος Γλεζέλης (Αρσένης) και Δημήτρης Κορομηλάς (δημοσιογράφος). Στην καλύ­ τερη παρουσίαση του συγκροτήματος βοήθησαν επί­ σης οι Προκόπης Μαϊστρέλης, Μαρία Ξαφέλη (στη σάτιρα) και οι Π ροκόπης Τσομπανέλης, Τάκης Καμπουρέλης (στα σκηνικά). Πρέπει να αναφερθεί ότι ο πρω τοεμφανιζόμενος μαθητής Γρηγόρης Βαλαλάς, λίγο πριν από την παρουσίαση του συγκρο­ τήματος, έπεσε από το άρμα και έσπασε το χέρι του. Παρ’ όλα αυτά, έσφιξε τα δόντια και εκφώνησε τραυ­ ματισμένος! Η προσπάθειά του ήταν συγκινητική και δείχνει ότι η αγάπη των μικρών παιδιών για το καρ­ ναβάλι φτάνει στα όρια της αυτοθυσίας. Π αρα­ θέτουμε αντιπροσωπευτικές στροφές: (από την εισαγωγή)

Γεια σας, ψιφτουιβρουπαίοι, μπιρδιφτήτσιτι πουλύ, ε μπουρώ α σας ξιχουρίσου ποιοι ’στι ντόπγ’, ποιοι Αλβανοί.

Ο αρτοποιός Μιχάλης Σουσαμ­ λής (Μανός) διαφήμισε το φετι­ νό καρναβάλι με μια λαγάνα μεγάλων διαστάσεων... (Φωτογραφία Βασιλείου Καλογερά)

(επαγγελματικός... προσανατολισμός)

Γοι κάλπδις πρέπ’ α παν στα βνα, χρόνια τώρα π ’ αδειάσαν, να μη σκονλέβγιν ούλ ’ μέρα τς τρύπις σας π ’ ρουμανιάσαν. Γοι αριστούχ’ γοι μαθητέςχειρούργ’ πρέπ’ α σπουδάζιν τσι άμα δε σας σ ’κώνιτι, ζουρνά να σας αλλάζιν. (υποψηφιότητα Τουρβαλή)

Του σκάφουσιντ ήνταν προυτνά, παλιάς τιχνουλουγίας, μπούκουσι κινητήρασιντ, για λόγους, λέγ’, υγείας! (βιάγκρα)

Δώκα ένα στου γάδαρου μ ’ τσι φτος, προυτού προυλάβου, πα διουμιλιάρκα τσι σκαρών’ μι μια γαδούρα τ ’Ντάβου. (Χριστόδουλος)

Τς ιμκροί θα τ ς βάλ ’ στου δρόμου τ ’ Θιου, θα τς κάν’, λέγ’, ούλ ’ πιρδίτσια, ξέρς α γινεί κανές παπάς τσι α φουρεί σκλαρίτσια; (τα ναρκωτικά στα σχολεία)

Καμπόσ’ τσι τς πρέζισντουν πατούν, μια κβάρα γίναν χρήσης, π ’ τς ινέσεις πλια τα χέριαντουνμοιάζιν μι τυρουξύστις. (διάλογος μαθητών-υπουργού για την Παιδεία)

- Αφού τ ’ Πιδεία γοι υπουργοί λέγιτι πς τν αγαπάτι, γιατί τα θκα σας τα μουρά στα πληρουτά τα πότι; - Γιατί τα θκα μας τα μουρά είν’ σαββατουγινν’μένα τσι τα στασίδια να βαστούν είνι προυουρισμένα.

- Μεις απού πίσου ίβγαμι, μοιάζουμι κουλουπαίδια γή τς κοινουνίας μια ζουγή είμαστι τ ’ απουπαίδια; (μαθήματα... πληροφορικής)

Στου κουμπιούτερ ικπιδεύντι τ ’ νύχτα μες στου τσιλαρκό, έγ ’τσι σαλαγούν τα πλήκτρα τσι μαλάζιν του «πουτ’κό».

Αφίσα (διαστάσεων 42X29,5 εκ.) για το Αγιασώτικο Καρναβάλι 1999.

(5 - 300)

Α ντίχ’ α τς στείλιν απί τ ’ Κρήτ’ τούρτσκου τσιφάλ ’ α κάψιν, ας τς φέριν έγδιου πιο καλά, τς ιμκρές για να ξικάψιν. (για την Παιδεία)

Γη Πιδεία είνι άρρουστ’, χρόνια τνι ταλιπουρούν, μες σν ιντατική τνι έχιν τσ ’ α τνι γιάνιν ε μπουρούν. Κάθα υπουργός-χειρούργους νόμου, λέγ’, «τουμή» πς θα κάν’, έγιουσις τουμές που τς ποίκαν, θα κουντέβ’ πλια α πιθάν’!

Στιγμιότυπο από την παρουσία­ ση του συγκροτήματος «Μαθη­ τικές Καταλήψεις», στην Αγορά (Κυριακή, 21.2.1999). Διακρίνονται, από αριστερά, επάνω: Προκόπιος Θρασύβου­ λου Γλεζέλης και Γρηγόριος Γεωργίου Βαλαλάς. Κάτω: Παναγιώτης Δημητρίου Κορομηλάς, Στρατής Βασιλείου Τοπαλής και Στέλιος Γρηγορίου Τοπαλής.

(τι επιφυλάσσουν οι Κούρδοι στον Πάγκαλο)

Τα κονλουμέρια τσι τη τσ ’λιάντ’, μια που τα είδαν μπάν’κα, φτα θα τα ποίσιν, λέγ’, πατσιά τσι του ζουρνάντ’λουκάν ’κα.

(για το βιάγκρα)

Χάπια κάν’ τσι Γιάνν’ς Τσαμπλάκους τσ ’ ε ξέρ’ τ ’ συνταγή κανές, παρινέργειις έχ’ς όμους τσι μπουρεί αν έβ’ς ιμπνές.

(από τον επίλογο) (για τις γυναίκες)

Φέτου ήρταν σ ’ παρέγια μας ακόμα δυο αλάνια τσι κάθα χρόνου γιου μπαχτσές θα βγάζ’ άλλα φιντάνια. Γιου σπόρους είνι γόνιμους τσι πέφ τ’ σι χώμα θάσιου, Γέρις, Μισότουπ’, Μυτιλήν’ ε μιτρούν μπρος σν Αγιάσιου. Τσ’όποιους ρουτζνίζ’θα πρέπ’καλά στου κτίτσιντ’α τουβάλ ’ πς είνι τς Αγιάσιους στου ντουνιά του πρώτου καρναβάλ ’.

β) Δεύτερο παρουσιάστηκε το αποκριάτικο σκετς με θέμα «Καλάκαρια». Εκφώνησαν οι Μαρία Αϊβαλιώτου (πάνω σε γάιδαρο) και Στρατής Γυρέλης. Μετά την εκφώνηση της σάτιρας, μια παρέα έπαιξε «κα­ λάκαρια». Παραθέτουμε χαρακτηριστικές στροφές: (για τον Παπαντωνίου)

Έ χ’ τσ ’ έναν υπουργό κατμά, π ’ δε ξέρ’ α κάν’ διαίρισ’, γιου Παπαντουνίου είνι αριστούχους μο σν αφαίρισ’. (για τον Πάγκαλο)

Ξέρ’ς απί τ ’ μπάντα σ ’ α πιρνά τσ ’ απάνου σ ’ φτος α πέσ’; Έφτου δεν είνι τίπουτα, για βάλι α σι χέσ’! (για τη Βάσω)

Ούλ ’ τς υπουργοί, άμα θα τς ψάξ’ς, τα ξούρια έχιν ίδια, γη Βάσου μόνου ξιχουρίζ’, που δεν έχ’ φτή... καρύδια. Ε, τι πειράζ’, κακό είνι, πράμα συνηθισμένου, πε ότι είνι υπουργός τσι έχ’σιντουνμνουχ’μένου. (για το δήμαρχο)

Τσάμπα θα σας κάν’ κηδεία τσι μι όριξ’ θα σας ψάλ ’ τσι θαν υπουγράψ’ τ ’ προυβίζα σ ’, μες σ ’ κάσα άμα σι βάλ ’.

Γοι γ ’ναίτσις έχιτ’ ένα πγάδ ’, κουβάς που δεν έχ’ πάτουν, θιρμουκρασία, μη ρουτάς, φούρνους μικρουκυμάτουν!

Τ η ν Καθαρή Δευτέρα, 22 Φλεβάρη και ώρα 2.30 μ.μ., εμφανίστηκαν τα παρακάτω καρναβαλι­ κά συγκροτήματα: α) Πρώτο παρουσιάστηκε το συγκρότημα με θέμα «Σφίγγα Φαρα-ώχ». Η σάτιρα ήταν του Αντώνη Μηνά. Τα σκηνικά των Δημήτρη Χατζηγιάννη, Προ­ κόπη Τσομπανέλη και Λευτέρη Καμπιρέλη. Εκφώνη­ σαν οι Μαρία Αϊβαλιώτου, Μιχάλης Βίγλατζης, Στρα­ τής Μαγλογιάννης, Θρασύβουλος Γλεζέλης. Συμμετεί­ χαν οι Χρίστος Κλήμος και Γιώργος Τσουρβάς. Πολύ όμορφη σκηνογραφία και εύστοχη σάτιρα. Τα δυο κεντρικά άρματα απεικόνιζαν ένα αρχαίο αιγυπτιακό τοπίο, με τις πυραμίδες στην έρημο και τη Σφίγγα (ανάγλυφη). Επάνω, ο Φαραώ και οι αρχιερείς. Ο επίλογος ήταν και η κορύφωση του έργου, αφού παρουσιάστηκε ένα σατιρικό θεατρικό σκετς, με θέμα τις σεξουαλικές καταπονήσεις ενός ζευγαριού υπερηλίκων μες στο «γιρουτ’κό» (ξεχω­ ριστό άρμα), εξαιτίας της χρήσης του βιάγκρα. Ακολουθούν επιλεγμένες στροφές της σάτιρας: (από την εισαγωγή)

Γεια σου, Ιλλάδα δουξασμέν’, μπουρδέλου που σι ποίκαν, αμπέλ ’ κατήντ’σις ξέφραγου, τα σύνουρα σ ’χαθήκαν. Σαν τα όρνια πέσαν ούλ ’ντουν τσι να τς θρέψ’ς πλια δεν μπουρείς,

Στιγμιότυπο από την παρουσία ση του συγκροτήματος «Καλάκαρια», στην Αγορά (Κυριακή, 21.2.1999), Διακρίνονται, από αριστερά, η Μαρία Αϊβαλιώτου και ο Στρατής Γυρέλης.

ως τσι μια ταμπέλα σ ’βάλαν τσι «πωλείται», λέγ’, «πατρίς». Γεια σου ,λαέ μυτιληνιέ, απί του χάρτ’ πς σι σβήσαν, αφού του λάδ’ που βγάγ’ς τσι ζεις τσι φτο του ξιφτιλίσαν.

Πουλλοί πιθάναν πα στου γιούν’ μι του ζουρνά σ ’κουμένου τσι του καπάτσ’ στου φέριτρου κάθντου ’πιρυψουμένου.

Είνι τσ ’ έφτους Βινιζέλους υπουργός πουλύ καλός, που τα κουλουμέριαντ’ μοιάζιν αϊρόσακους διπλός. Τέσσιρα ιπί τέσσιρα τσι μάρκα ’νι Βιτάρα, σουσούμιασί τουν α μπουκώσ’ τσ ’ α σφίξ’ καμιά πουρδάρα.

β) Δεύτερο εμφανίστηκε το συγκρότημα «Η Β ο (υ )λή τω ν Ε λλ(ε)η νώ ν - Ο Ο τσ α λ ά ν σ τη ν Α γιά σ ο » . Η σά τιρα ήταν τω ν Χ ρυσ όσ τομ ου Ξαφέλη και Ευστρατίου Κουρβανιού. Εκφώνησαν οι Αλέκος Ασβεστάς, Χ ρυσόστομος Ξαφέλης, Ευστράτιος Κουρβανιός, Χρίστος Γεωργαντής. Συμμετείχε ο π α λ α ίμ α χο ς μίμος κ α ρνά βα λος Βασίλης Τινέλης. Κύριο θέμα ήταν ο ξεπεσμός της πολιτικής και η άφιξη του Οτσαλάν στην Αγιάσο. Ακολουθούν κάποια αποσπάσματα της σάτιρας:

(τα ναρκωτικά στην Αγιάσο)

(από την εισαγωγή)

(υπόθεση Οτσαλάν)

Ποιος του πιρίμινι πουτές μεις γοι Έλλην’ πατριώτις σ ’ ούλου του κουρδικό λαό να γίνουμι προυδότις; (για το Βενιζέλο)

Μες σν Αγιάσιου απί χρόνια έχ’ πληθώρα χασικλήδις, ως τσι μες σ ’ ένα ψαράδκου μαστουρώναν γοι σμαρίδις. (η διαφθορά στην ΕΛ.ΑΣ.)

Αφού τσι γοι αστυνουμικοί δλέβγιν τσι διπλουβάρδια, τ ’ μέρα τσνηγούν τς κακουποιοί, τς νουνοί κάνιν τα βράδια. (η τρύπα του όζοντος)

Τώρα έχουμι τσι τ ’ τρύπα τ ’ όζουντους που μιγαλύν’, ποιος του πίστιβγι μια μέρα ουρανός κουβάν’ πς θα γίν’.

Γεια σου, κόσμι τυρανν’σμένι, χρόνια παίζ’ γη τσλια σ ’διουλί, πίν’ν τουν ίδρους σ ’ τσι του αίμα σ ’ γοι κηφήνις μες σ ’Βουλή. Ψέματα σμίγιν γοι διαβόλ ’, ούλ ’ μας μας κουρουϊδέβγιν τσι άμα φύγιν ’πι τ ’ Βουλή, μαζί τρων τσι χουρέβγιν. (για την αγροτιά)

Κατιβάσιν στς απιργίις μισθουτοί, συνταξιούχ’, γοι αγρότις ε παγαίνιν, είν’ ικατουμμυριούχ’. Να μη στινουχουριόστι, ρε, του λάδ’ θα του πληρώσιν, σαν έρτ’ γη Ουλυμπιάδα, τσι του τόκου θα σας δώσιν. (πολυκομματισμός και διαχωριστικές γραμμές)

(για την εξαθλίωση της αγροτικής τάξης)

Σα πιθαίν’ς, αγρότ’, ’πι τ ’ πείνα, πο θαν έχ’ς να φας φαγί, συστημέν’ στουν άλλου κόσμου θα λαβαίν’ς τν ιπιταγή.

Χουρίσασί μας σι διξιοί, ζιρβοί τσι πασουκτζήδις, μεις σμίγουμι τσι φτοι γιλούν, γιατ’ είνι παπατζήδις. (για το βιάγκρα)

(για το βιάγκρα)

Έ ξ’ ώρις βαστά του στήσ’μου τσι χτυπάς ανιγκασκά, αφού τσι μες στου γδι, σα θέλ’ς, τατσίγ’ς τσι μυρουδκά.

Γριγιούδις ιμ ’ ε σας ρουτώ τι κάνιν γοι καμοί σας, γη ιπιστήμ ’ ιλπήστσι σας, θα δει χαρά του μνι σας. Του θάμα πάλι ποίτσιντου το υχά π ’π ’ λέγινβιάγκρα, ε θα λουγιάζιν πλια γοι γέρ ’ του μνι απί αλάργα. (για την Παιδεία)

Είπι Αρσέν’ς πους δεν έχιν παράδις τα ταμεία, γοι καρχαρίις, ρε, τα τρών’, ε φτάνιν για τ ’ Πιδεία. (για τους Αλβανούς)

Έχουμι ξινουδουχεία δουρϊάν για τς Αλβανοί, στα Σφαγεία κβάρα τστόντι, έρμ’, ταλαίπουρ’ τσι ιν ’στσοί. Αλέβγιν αβέρτα γοι αθρώπ’ π ’ τα μαύρα τα μισάν’χτα, θιμέλια ρίζαν για τζαμί π ίσ ’ σ ’ Τζαναβάρ’ τα ράχτα. (για το πρόγραμμα της νέας δημοτικής αρχής)

Τ ’ απόγιμα γιατρό θαν έχ’ α π ’ του Νουσουκουμείου τσι στου Καμπούδ ’ ταχιά ταχτέρ ’ θαν έχ’ λϊουφουρείου. Στιγμιότυπο από την παρουσίαση του συγκροτήματος «Άντρες άχρηστοι σι ούλα» (Καθαρή Δευτέρα, 22.2.1999). Διακρίνονται, από αριστερά, στο πρώτο άρμα: Δημήτριος Παν. Μαϊστρέλης, Βασίλειος Αντωνίου Βερδούκας και Παναγιώτης Ααλάς. Στο δεύτερο άρμα διακρίνεται ο Δημήτριος Παν. Κορομηλάς.

γ) Τρίτο εμφανίστηκε το συγκρότημα με θέμα «Άνδρες άχρηστοι σι ούλα». Στίχοι Αντώνη Μηνά. Σκηνικά των Βασίλη Βερδούκα, Στρατή Παναγιώτου Γραμμέλη, Νίκου Ε. Λούπου, Γιώργου Κώστα

Αλτιπαρμάκη. Καλλιτεχνική επιμέλεια Δημήτρη Κασκαμπά. Εκφώνησαν οι Δημήτρης Κορομηλάς7 Βασίλης Βερδούκας, Παναγιώτης Λαλάς, Δημήτρης Μαϊστρέλης. Συμμετείχαν, ως όιαγωνιζόμενοι, οι Θοδωρής Γαββές, Γιώργος Τσουρβάς, Στρατής Γυρέλης, Π αναγιώ της Τζαναβάρης, Δημήτρης Βαρβάκης, Αριστείδης Βαρβάκης, Νίκος Λούπος, Π αναγιώ της Κ απάτος, Γιώργος Γεωργαντής, Παναγιώτης Καραγιάννης και ο Νίκος Λεβέντης, στο ρόλο του ναυαγοσώστη. Κοπέλες οι Παναγιώτης Ιωάνννου Καμπιρέλης, Δημήτρης Ηλία Κουταλέλης, Γιώργος Α. Γιαταγανέλης. Διαφημιστής ραιηροΓδ ο Στρατής Βασίλη Τοπαλής. Το σκετς αυτό που ζωντά­ νευε, με το γνωστό αγιασώτικο σκωπτικό τρόπο, τη γνωστή τηλεοπτική εκπομπή, ήταν το κερασάκι στην τούρτα των καθαροδευτεριάτικων εκδηλώσεων. Έντονα θεατρικά στοιχεία, πλούσια κίνηση, χαρα­ κτηριστικοί καρναβαλικοί τύποι, πετυχημένη στιχουργική παρουσίαση των διαγω νιζόμενω ν. Πρόσφερε άφθονο γέλιο και χειροκροτήθηκε πολύ. Ας πάρουμε μια γεύση από την παρουσίαση των πρωταγωνιστών και των διαγωνιζόμενων: Μπουρεί να ’μι Μικρούτσικους σ τ’ όνουμα τσι στου σώμα, ’πί τ ’ μέσ’ τσι κάτου ’μι τρανός τσι μπόγ’ ρίχτου ακόμα. Γη Σίσι γη χουρεύτιρια γω ’μι α π ’ τουν Αντένα, τ ’ αγγούρια τρώγου τα δυο δυο, ε μι δρουσίζ’ του ένα. Απί τ ’ πουλλή τ ’ λιτότητα Σημίτ’ς μι ποίτσι στέκα τσι άμα θα ξιγυμνουθώ, γραντίζου τνα τη γ ’ναίκα. Μ ’ είδι μια μέρα στα σκουτνό απούτουμα τσι ξ ’πά σ’τσι, ξύπνα, Βασίλη, φώναζι, Παρθέν’ς παρουσιάσ’τσι.

Σημειώνουμε ότι η εκδήλωση του Σαββάτου όσο και οι καρναβαλικές εκδηλώσεις της Καθαρής Δευτέρας (την αναμετάδοση των οποίων έκανε ο Μιχάλης Κλειδαράς) καλύφτηκαν ζωντανά και μεταδόθηκαν απευθείας σ’ όλο το νησί από την Τ ν Μυτιλήνης. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου ευχα­ ριστεί θερμά όλους όσοι συνέβαλαν υλικά και ηθικά στην επιτυχία των φετινών εκδηλώσεων. Συγχαίρει ιδιαίτερα όλους τους καρναβαλιστές, που με την ανιδιοτελή και ακάματη προσφορά το υ ς σήκω σαν γ ια μια ακόμα χ ρ ο ν ιά στους ώμους τους, όχι μόνο το βάρος της φετινής διορ­ γάνωσης, αλλά κυρίως το τεράστιο ηθικό βάρος, με το οποίο μας επιφορτίζει η ευθύνη απέναντι στη συνέχιση της λαμπρής καρναβαλικής μας παράδοσης. Φέτος ο Σύλλογος ενισχύθηκε οικονομικά με το ποσό των 300.000 δραχμών από την απερχόμενη δημοτική αρχή. Επίσης, ανακοινιυθηκε επίσημα ότι θα επιχορηγηθεί: α) Με απόφαση της τέως υπουρ­ γού Αιγαίου Ελισάβετ Παπαζώη, με το ποσό των 1.000.000 δραχμών, και β) με ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Αγιάσου επίσης με το ποσό των 1.000.000 δραχμών. Ευχόμαστε και ελπί­ ζουμε η υλική αυτή υποστήριξη να μην είναι περιστασιακή, αλλά να παρέχεται σε ετήσια βάση, για να μπορέσει ο Σύλλογος να συνεχίσει το δύσκολο έργο του, να εμπλουτίσει και να αναδείξει παραπέ­ ρα την π λ ο ύ σ ια καρνα βα λική παράδοση της Αγιάσου.

Αιβιντόπιδου Αρίστου, συ που αγαπάς τα μλάρια, πε μας, θέλ ’ς μια χουντρουκώλα, για να κάν’ς του κώλου τς πτάρια;

Στιγμιότυπο από την παρουσία ση του συγκροτήματος «Η Βο(ν)λή των Ελλε(η)νών Ο Οτσαλάν στην Αγιάσο» (Καθαρή Δευτέρα, 22.2.1999). Διακρίνονται, από αριστερά: Αλέκος Ασβεστάς, Χρίστος Γεωργαντής, Στρατής Κουρβανιός και Χρυσόστομος Ξαφέλης.

Η «ΜΥΤΙΛΗΝΑΪΚΗ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ ΧΥϋΝΕΥ» ΔΕΝ ΞΕΧΝΑ Τίμησε τον Αγιασώτη λογοτέχνη Στρατή Αναστασέλη

Η

«Μυτιληναϊκή Αδελφότητα δγώιογ», σωμα­ τείο με πλούσια εθνική και πολιτιστική δράση, οργά­ νωσε προ καιρού, στις 15.11.1998, ημέρα Κυριακή, φιλολογικό μνημόσυνο για τον Αγιασώτη σατιρικό ποιητή και διηγηματογράφο Στρατή ¥^Α εκδήλωση πραγματοποιήθηκε 02/ο«Μ νχιλΐΓηό Σπίτι» (225 ΟαηΐθΓόιΐΓγ Κά € ^ ε ι ρ ψ γ ) και την παρακολούθησαν αρκετοί Α& Λι« και ιά α ίτέρα Αγιασώτες. Το πρόγραμμα παρόυσί% ε% α^πηύρς 1 και δραστήριος σύμβουλος, επί τα?ν δημοσίων σχέσιΚ ων, της Αδελφότητας Γιάννηο^υμάς. Για τον ομι­ λητή Γιάννη Χατζηβασιλείου τίλησε με θερμά λόγια ο γενικός γραμματέαο^της Α δελφότητας Σίμος Σκλεπάρης. Την ομι^ϊχ διάνθισαν με κείμενα του | τιμώμενου οι παραπατώ: I. Ο ^ η γ ό ρ η ς Ξαφέλης,1 που απάγγειλε στίχ/υς, σχετικούς με τη μετανάστευ­ ση, από την καρναβαλική σάτιρα «Σιλ’νόπλσιον». 2. Ο Στρατής Δημητρίου (Τάκή) Σ ταφ ^ς,"% )υ απάγ­ γειλε το ποίημα «Γη Αμιρικάνα»\< < ΐΛουτίλ(β Γ ια π ρ α κ ά δ ιν α ^ ^ . £7-98^ 3. Ο Δημήτρης Λιάκα­ τος, α ν τΛ ^ ε^ & '-’ττ^ Αδελφότητας, που απάγγειλε! το ποίημα « Μ ν τ ^ λ \Α Μ ν α » («Βλοντίνα ΓιαπρακάδιναΛοο. 78-81 \ % φ ΠοΡΗφς Ψω|Λς, που απά^^ γειλε τοΐτοίημα « Μ α ^ ι ο ν ρ ά ^ ^ ^ ^ ^ ^ π τ ί α Γ ια -ί πρακάδιΫ^ σα. 8^85)15. Ο Παναγιώτης Χατζηχρυ­ σάφης, ποΐΝΒπ^γγειλε τ \ ποίημα ψέαρΐός» («Ανάστα ο λαός», σ.ΛΌ6). 6. Ο Στρατής Μςξηχρυσάφης, που απάγγειλε το ποίημα <^ίμτέβαπί τν Α μ ιρ ικ ή » («ΒλουτΛρχ Γιαπρακάδιν α , σσ. 90§·<Μ). 7. Ο Σίμος Σκλεπάρη^Τ ^^Κ ^ίασε τ | δ ιήγημχχ%ΚΜρατοζωή» («Κερατοζωή», §4^3-97). % περιστατικά ανεκδοτολογικού χα ρ ο η ρ ^ ^ α ν α φ έρ θ η κ α ν ο Στρατής Χατζηχρυσάφης κ ά |^ θ ν η τ ή ς . Στη συνέχεια δη ^ο ^ ι^ ο ΐυ μ ε την ομ ιλία του Γιάννη Χατζηβασιλείου. ΓΙΑΝΧΑΤΖ Αγαπητοί συμπατριώτες, Φίλες και φίλοι, είναι αρκετά δύσκολο να φ ιλ ο ^ ς ^ σ ε ι κανείς το πορτρέτο του Στρατή Α ναστασέλπ^$ου αγνού ανθρώπου, του αγωνιστή, του ποιητή, τοί^πεζογράφου, του επιδέξιου τεχνίτη του λαϊκού χρωστήρα. Είναι μακρύς ο ενενηντάχρονος δρόμος της ζωής του, τον οποίο επιβάλλεται να διανύσει ο ομιλητής, με τα φτερά του νου και της φαντασίας του, για να χναρολογήσει ό,τι του επιτρέπει η περίσταση και ο λιγόλεπτος πιεστικός χρόνος της κλεψύδρας. Είναι

ιερό το χρέος της τιμής, αλλά παράλληλα και αυξη­ μένη η ευθύνη και ολισθηρά τα περάσματα του λόγου και της κρίσης, αφού ο τιμώμενος υπήρξε Λέσβιος, συντοπίτης, φίλος, διδάχος, συντρέχτης ^ κα.καιη^γάτησ μας επί πολλά χρόνια. Ο Στρατής Αναστασέλης είδε το φως της ζωής στην Αγιάσο το 190%όταν η Λέσβος στέναζε κάτω I οθτώπο βαρύ πέλμα τούφτύρκου υποδουλωτή. Ήταν \παά|ί μιο|ς όμρρφης πολυμελούς φαμίλιας. Ο πατέραςτΗυ ^ ^ ύ δ ω ^ ο ς, όπως^μας τον παρουσιάζει σε του συγγραφιί|ού του έργου, ήταν ^ ιό ρ ρ υ θμ ο ς άνθρωπος, ανήσυχο^τύπος. Το τσαγκα^αδ^ο^ουβιΐψ ηρούσ ε ήταν στενά| χώρος γι’ αυτόν, ; αθήμΐρ,ν^. Ή ταν κ α ^ ς μάστορης και έφτιαχνε λο^ής λογή^ Λρδήματα, ϊ||ω ς το σουβλί και ΐχ\ φ ά λ ΐ σ ^ ^ ^ ^ % ^ μπορετό να ικανοποιήσουν τα ρ^ ι « ^ τ Αακτις φιλοδσ|ίες του που ||Υείλιζαν. Ήταν θερμός π ό ^ ^ τ ι ς , που λάτρευε,ιφ ω ς και τόσοι ~άλλοι ν η σ ϊί^ ς, τσ^αο τΐυ Ψιη^ορείτιΐ, Γον οξυδερκή ^ π ^ χ ικ ό της νεότ^ρης^Ελλάδάζ Ελευθέριο Βενιζέλο. ^α^οείας τοί* φ τψ ς:^ο βαφτιστικό όνρι^^ενΐξέλοςν,τέδυ έδάρσε στο υ% |ρότοκο παιδί το (ί^ ιο ανεπίστροφο ΙταξίΐΠ^ς σ&ρνής γ ^ λ ή ν Υ ίς^ ^ ^ ^ τ τχ ο υ ς , επηρεα­ σ μ ένος απόΥα αρ^αΐίατικα πρότύπα της εποχής του Ν*αι ρπό τους δασκιάλο^ του^άς^άπό τους οποίους ήίφν και ο μεψπείΤ^ και μεγάλος ευεργέ­ τες Δημήτριος Χ ατζήόπ^δ^Χρησιμοποιούσε στην ομιλία τ ρ υ και φράσεις της καθαρεύουσας, έκανε τάξίδια ότη ^ ύ ρ νη και στην Αθήνα, κάποτε και Υ(Ρ^1ό θεαθήναι, σπαταΜαντας τα λιγοστά χρήματά του, και καταγινόταν με ^ογής λογής κατασκευές. Το ,11928 μάλιστα έλαβε και δίπλαιμα ευρεσιτεχνίας για ίτην εφεύρεση «Σ ύστημα και μηχανήματα π ρ ο ς ελαιοκομίαν». Αντίθετα, η γυναίκα του Δέσποινα, το Δισπνούλ’,|ΐεγάλη αδερφή του αείμνηστου δασκάλου της Αγιάσου και ταλαντούχου σκηνοθέτη των θεατρι­ κών παρΐίσΜ σέω ν του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξι^>Μ|)ΐστόφα Χατζηπαναγιώτη, ήταν γυναί­ κα απλο^ίή, ^οσήλωμένη στο νοικοκυριό της και στην ανατροφή τφν πολλ®ν παλιώ ν της. Ενδεικτικό το ^αρακάτω περιστατικό, πουΙμΌΓ αφηγήθηκε ο Σ τ ^ τ ή ς Αναστασέλης: ΠρΛΐτολεμικ(|πήρε Αεβ) αγοραίο του τη μάνα του να την πάεΐ'στη ^υτιλήν#, ^ γπχτρό ή για κάτι άλλο. Όταν έφτασαν στη Λάρσο, η μάνα του είδε τον κόλπο της Γέρας -ίσως να έβλεπε και για πρώτη φορά θάλασ­ σα-, εντυπωσιάστηκε από τα απέναντι γεραγώτικα παράλια και ρώτησε με απορία το γιο της:

- Ε Στρατήγ’, ποια είνι τούτα τα μέρ’, π ’ φαινόντι καρσί; - Τούτα, μάνα, είνι γη Γιρμανία!

- Τι λέγ’ς, γιε μ’! Έ διου σπουδάζ’ τ ’ Κακάβ’ του μουρά; Εννοούσε τον Πάνο Κολαξιζέλη, το γιο του ιστο­ ρικού της Αγιάσου Στρατή Κολαξιζέλη ή Κακάβη, ο οποίος τότε σπούδαζε στη Γερμανία μηχανικός και τεχνικός οικονομολόγος. Ας σημειωθεί ευκαιριακά πως ο Πάνος Κολαξιζέλης επιστρέφοντας στην πατρίδα του τον Οκτώβρη του 1941, μετά το τέλος των μεταπτυχιακών σπουδών του, σκοτώθηκε σε ηλικία 29 ετών, μαζί με άλλους, κατά τον εκτροχιασμό α μ α ξο σ το ιχία ς κοντά στο Λέσκοβατς της Σερβίας, ύστερα από δολιοφθορά των παρτιζάνων. Ο Στρατής Αναστασέλης μπήκε από τα άγουρα νιάτα στη βιοπάλη, αφού οι συνθήκες της μεσοπολεμικής περιόδου και οι οικογενειακές εργασιακές ανάγκες δεν του επέτρεψαν να προχωρήσει πέρα από την πρώτη τάξη του γυμνασίου. Δούλεψε σκλη­ ρά κοντά στον πατέρα του, ο οποίος εντωμεταξύ από τσαγκάρης είχε γίνει αυτοκινητιστής. Σε ηλικία δεκαπέντε ετών ο μαθητευόμενος έφηβος διαδέχτηκε τον πατέρα του στο τιμόνι και έριξε γέφυρες επα­ φής, που του επέτρεπαν να επικοινωνεί καθημερνά όχι μόνο με την πρωτεύουσα, αλλά και με τις κωμο­ πόλεις και τα πολυάριθμα χωριά του νησιού. Η επι­ κοινωνία αυτή, που βάσταξε αρκετά χρόνια, μέχρι τη συνταξιοδότηση, πλούτιζε ολοένα και περισσότε­ ρο τον εσωτερικό κόσμο του Στρατή Αναστασέλη και του αβγάτιζε τα λαογραφικά θησαυρίσματα, που αφειδώλευτα του πρόσφερε η γενέτειρά του. Η Αγιάσος υπήρξε για το Στρατή Αναστασέλη ορμητήριο, εργαστήρι, τροφός, δροσιστική ανάβρα λαϊκού πολιτισμού. Εδώ πρωταντίκρισε το φως του ήλιου, εδώ έπιασε το κοντύλι και έμαθε τα γράμματα του σχολειού, εδώ χάρηκε το παιχνίδι, εδώ δημιούρ­ γησε δεσμούς αγάπης και έκανε γκαρδιακό φίλο τον αμίμητο χωρατατζή Κώστα Βουλβούλη, που τα καμώματά του έγιναν ξεκαρδιστικές ιστορίες, εδώ μερακλώθηκε και χόρεψε λεβέντικα σε κουιτούκια και σε πανηγύρια, εδώ ένιωσε τους γλυκασμούς της νιότης, εδώ γνώρισε την αγαπημένη συντρόφισσα της ζωής του, τη Βαγγελιώ, που του χάρισε δυο γιους, τον Οδυσσέα και τον Πολύδωρο, εδώ συναναστράφηκε με όλο το ψυχομέτρι της νυφούλας του Ολύ­ μπου, είχε πάρε δώσε με μικρούς και με μεγάλους, με φτωχούς και με πλούσιους, με ασπούδαχτους και με λόγιους, με άσημους και με επώνυμους. Ο Στρατής Αναστασέλης μπορεί να μην είχε τί­ τλους σπουδών, όπως άλλοι, είχε όμως μυαλό ξυράφι και διέθετε περίσσια αγάπη, βαθιά εκτίμηση για τα γνήσια δημιουργήματα του λαού και έντονη διάθεση προσφοράς για την προαγωγή του πολιτισμού. Η

Αναμνηστική φωτογραφία μπροστά στην κεντρική θύρα του ιερού ναού της Παναγίας Αγιάσου, πριν από χρόνια... Διακρίνονται, από αριστερά, ο Στρατής Αναστασέλης, ο παπα-Χριστόφας Κανιμάς, ο λυρικός ηθογράφος της Αγιάσου, και ο Κώστας Βουλβούλης, ο αμίμητος χωρατατζής... (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Μαρία Χατζηδημητρίου-Κανιμά)

γνωριμία του με το Στρατή Παπανικόλα, το διευθυντή του «Τρίβολου», του ξύπνησε από το 1932 το ενδιαφέ­ ρον για τη λαογραφία και για τα γλωσσικά ιδιώματα της Λέσβου και κυρίως για το ιδίωμα της Αγιάσου. Όπως η διψασμένη γη ρουφά το βρόχινο νερό, έτσι και ο Στρατής Αναστασέλης δροσιζόταν ολοχρονίς στη βρυσομάνα της λαϊκής μας παράδοσης. Μάζευε ασταμάτητα λαογραφικό και γλωσσικό υλικό και το αξιοποιούσε, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, σε σατι­ ρικά ποιήματα, σε διηγήματα, σε αφλουγές, σε απο­ κριάτικες σάτιρες, σε θεατρικά έργα και σε άλλα κεί­ μενα, δημοσιευμένα και μη, που τα περισσότερα είναι εμπνευσμένα από το χωριό της Μεγαλόχαρης. Ο μελετητής της φιλολογικής και της εθιμικής λαο­ γραφίας αλλά και ο γλωσσολόγος μπορούν να βρουν πολλά χρήσιμα στοιχεία, καμινευμένα στο συγγραφι­ κό έργο του Στρατή Αναστασέλη, όπως είναι τα τρα­ γούδια, οι παροιμίες, τα παραμύθια, οι ευτράπελες διηγήσεις, οι παραδόσεις, οι θρύλοι, οι προλήψεις, η λαϊκή θεραπευτική, τα έθιμα, οι λογής λογής τελετές και τα πανηγύρια (του προφήτη Ηλία (Άγλια), της

Παναγιάς της Αγιασώτισσας), η τοπική βιοτεχνία, η οποία άλλοτε άνθιζε στην κωμόπολη, τα παραδοσια­ κά επαγγέλματα (ντελάληδες, τουλουμτζήδες κτλ.), τα κύρια ονόματα (βαφτιστικά, οικογενειακά, παρανό­ μια, δηλαδή παρατσούκλια), πολλά από τα οποία με το πέρασμα του χρόνου χάνονται ή εξομοιώνονται, από άποψη τυπικού, με τα αντίστοιχα της κοινής νεο­ ελληνικής, οι ενδιαφέροντες αρχαϊσμοί, που επιβιώ­ νουν στο ιδίωμα, οι ξένες και οι δάνειες λέξεις, τα τοπωνύμια και τόσα άλλα. Ο Στρατής Αναστασέλης ήταν ένας χρυσοθήρας της λαϊκής γλώσσας, του ιδιω­ ματικού λόγου, στον οποίο έγραψε κείμενά του και με τον οποίο διάνθισε άλλα, ακολουθώντας το παρά­ δειγμα παλαιότερων λογοτεχνών, όπως του Στρατή Μυριβήλη. Είχε την ικανότητα να καταγράφει τον κουβεντιαστό, αφκιασίδωτο, ζωντανό λόγο της παρέ­ ας, του καφενέ. Κοντά στα «ιβγινίδ ’κα», όπως ονομα­ τίζει τα «πρωτευουσιάνικα», υπήρχε η ζεστή ντοπιο­ λαλιά, με την ανυπέρβλητη λιτότητα και παρθενικότητά της. Ήταν βαθύς γνώστης του αγιασώτικου γλωσ­ σικού ιδιώματος. Τον εντυπώσιαζαν επίσης τα μυτι­ ληνιά και τα πλαιμαρίτικα. Ο Στρατής Αναστασέλης δεν είναι απλά ένας συλλογέας λαογραφικού και γλωσσικού υλικού. Δεν είναι καθαυτό λαογράφος. Είναι λογοτέχνης με πλούσιο ποιητικό-σατιρικό και πεζογραφικό έργο. Κ άνοντας επιλογή σατιρικών ποιημάτων, τα οποία καλύπτουν το χρονικό διάστημα από το 1942 μέχρι το Δεκέμβρη του 1974, μας έδωσε το πρώτο του βιβλίο, με το χαρακτηριστικό τίτλο « Β λο υτίνα Γιαπρακάδινα» (Μυτιλήνη 1975). Η ποιητική αυτή συλλογή, εκτός του ότι είναι καθρέφτης του αγιασώτι­ κου ιδιώματος, αποτελεί από άποψη περιεχομένου και κριτική θέαση γεγονότων τοπικής και παγκόσμιας σημασίας. Ο ποιητής, παραδοσιακός στην τεχνοτρο­ πία, ξέρει να αγγίζει με φιλοπαίγμονα διάθεση τη ζωή και τα καυτά προβλήματά της. Βλέπει με καθάριο βλέμμα την πικρή αλήθεια και μας την παρουσιάζει ολόγυμνη. Το ανήσυχο πνεύμα του έμεινε πάντα ακη­ δεμόνευτο, τολμηρό, προοδευτικό. Υπήρξε συνειδη­ τός και ενεργός πολίτης. Σ ’ όλο το μάκρος του βίου του έζησε έντονα στη δίνη των γεγονότων (στο κίνημα του 1935, στα χρόνια της μεταξικής δικτατορίας, στον ελληνοαλβανικό πόλεμο, στην Κατοχή, στην πρόσφα­ τη απριλιανή δικτατορία των συνταγματαρχών). Οι δημοκρατικές ιδέες πάντοτε δονούσαν τις χορδές της ευαίσθητης λαϊκής καρδιάς του. Χαίρεσαι τη θυμοσο­ φία του, τη σκωπτική διάθεσή του, από την οποία ξεπετιέται η τραγική αίσθηση της ζωής, καθώς και το σαρκασμό του και την ευθαρσία της γνώμης. Τα ποιήματα του Στρατή Αναστασέλη, αν και καλύπτουν χρονικά ένα τρίτο περίπου του αιώνα μας, όμως εξακολουθούν να κρατούν τη δροσιά και την επικαιρότητα τους και στις μέρες μας. Η μαστι­

γωτική σάτιρά του αγγίζει τον αποχαλινω μένο ιμπεριαλισμό, τις δυνάμεις που εκμεταλλεύονται τον τόπο, που μας «πουλιονμαλάζιν τσι τ ’ δρονσιούδα μας ξιφλούν», καταπώς γράφει ο ίδιος, τις ανέντιμες σκοπιμότητες, το φασισμό, τον αριβισμό, τα πολιτικά μας δεινοπαθήματα, τους υπεύθυνους της οπισθοδρόμησης του έθνους, τους φαλκιδευτές των δικαιωμάταιν του λαού, τους παραχαράκτες της ιστορικής πραγματικότητας. Παράλληλα μας φέρνει κοντά στο νησί μας, κοντά στους ανθρώπους και στα προβλήματά τους. Στηλιτεύει, καυτηριάζει, μαστιγώνει, χωρατεύει, συμβουλεύει, παροτρύνει. Μετά την πρώτη επίσημη εμφάνισή του το 1975, ο Στρατής Α ναστασέλης μας έδωσε και άλλα βιβλία, μια ακόμη σατιρική ποιητική συλλογή στο αγιασώτικο ιδίωμα, με τίτλο «Ανάστα ο Α α ό ς» (Αθήνα 1978, 1982), τρεις συλλογές διηγημάτων, με τίτλους «Κερατοζωή» (Αθήνα 1975), «Γ' ανήθικα» (Αθήνα 1980) και «Ο φονιάς του Θεού» (Αθήνα 1994), την εργασία «Ο φίλος μου ο Θεόφιλος» και κάποιες άλλες μικρότερες, που βγήκαν και σε ανά­ τυπα, όπως «Αγιασώτικο καρναβάλι» (Μυτιλήνη 1973), « Α γ’ Α ίας (το πανηγύρι)» (Μυτιλήνη 1978), «Και διηγώντας τα...». Το διηγηματογραφικό έργο του Στρατή Αναστα­ σέλη ακουμπά στην Αγιάσο, στη Λέσβο ολάκερη. Η θεματολογία του είναι πλούσια. Ο συγγραφέας αξιο­ ποιεί με τέχνη ιστορικά γεγονότα, περιστατικά, θρύ­ λους, αναμνήσεις, ιστορίες. Παινεύει τους Αγιασώ­ τες, αλλά και τους κρίνει για τα κουσούρια τους. Ε­ στιάζει την προσοχή του στους ανθρώπους του λαού, στους χερομάχους, στους μεροκαματιάρηδες, στους γραφικούς ανεπανάληπτους τύπους, που γνώριζε να τους σιμώνει, να κερδίζει την εμπιστοσύνη τους. Ο Στρατής Αναστασέλης από πολύ νωρίς συν­ δέθηκε και με το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη», του οποίου μάλιστα διατέλεσε και αντιπρόεδρος κατά τα έτη 1936-1937. Υπηρέτησε το ερασιτεχνικό θέα­ τρο ως ηθοποιός, αλλά και ως συγγραφέας. Τα θεατρικά του έργα, γραμμένα βασικά στο αγιασώ­ τικο ιδίωμα, δοκιμάστηκαν στη σκηνή και σημείω­ σαν μεγάλη επιτυχία. Τα έργα αυτά είναι το πολυπαιγμένο σκετς «.Ζαμπνιές», σε αγιασώτικη, πλωμαρίτικη και μυτιληνιά ντοπιολαλιά, που γράφτη­ κε ειδικά για το ιατρικό συνέδριο που έγινε στη Μυτιλήνη το 1957, και η τρίπρακτη ηθογραφία «Γοι ψ ό φ ’», που παίχτηκε με εξαιρετική επιτυχία το Σεπτέμβρη του 1944, αρχικά στον Κήπο της Π αναγίας και στη συνέχεια στον «Ορφέα» της Μυτιλήνης. Αξίζει να σημειαιθεί πως οι 7.000 οκά­ δες λάδι, που αντιπροσώπευαν τις εισπράξεις, δια­ τέθηκαν για τους σεισμόπληκτους της Κλειούς. Ο Στρατής Αναστασέλης έδωσε το παρών και στο αγιασώτικο καρναβάλι, για το οποίο μάλιστα έγρα­

ψε και μια μικρή κατατοπιστική μελέτη του το 1973, όπως προαναφέραμε. Με το καρναβάλι, που συν­ δυάζει σατιρικό λόγο και θέαμα, ασχολήθηκε από το 1938-1975 και το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη», το οποίο είχε καθιερώσει, προς τιμήν του ευεργέτη Θεόδωρου Κ ουκουβάλα, το λεγόμενο «Β άλειο Διαγωνισμό». Οι αποκριάτικες σάτιρες του Στρατή Αναστασέλη ήταν δουλεμένες με τέχνη και αγκάλια­ ζαν ενδιαφέροντα θέματα της επαρχιακής, αλλά και της ευρύτερης ελληνικής και της παγκόσμιας επικαι­ ρότητας. Απηχούσαν το χιούμορ, το καυστικό πνεύ­ μα, την παρρησία της γνώμης και το δημοκρατικό προσανατολισμό του δημιουργού τους, που ήταν χωρατατζής, ετοιμόλογος, χιουμορίστας. Ψυχαγω­ γούσαν, ενημέρωναν, καυτηρίαζαν, προβλημάτιζαν, δίδασκαν, συνέτιζαν. Και για τους απόδημους αδερφούς μας ο Στρα­ τής Αναστασέλης έδωσε τις απόψεις του, εκδήλωσε την περίσσια αγάπη του, τα ευγενικά αισθήματά του. Στη σάτιρα «Σ ιλ’νόπλοιον», η οποία εκφωνή­ θηκε από τον αμίμητο καρνάβαλο Στρατή Δελόγκο στις 21 Φλεβάρη 1966, Καθαρή Δευτέρα, εκτός από τα άλλα γράφει, με παράπονο: Ή νταν γιον τόπους μας μπαχτσές, τουν πνίξαν τα χουρτάρια,

για τ’ Αυστραλέζους πριβουλάρ ’ς μας πήρι τα παλ ’κάρια. Φνου του χουράφ ’ θα γέν’ μπαχτσές, που μ ’ ίδρου του πουτίζιν, είχαμι τρύπα στου καγίτσ’ τ σ ’ αλλού καλαφατίζιν. Ο Στρατής Αναστασέλης ως το βασίλεμα της ζωής του, που συνέβη την Κυριακή το μεσημέρι 26 Γενάρη 1997, δεν αλλαξοπίστησε, δεν τον ξεμυάλισαν οι σει­ ρήνες του χαμού. Στάθηκε βράχος ριζιμιός του νησιού του. Καθημερνή έγνοια του ο τόπος του, το χωριό του, οι άνθρωποί του. Με την πολύχρονη κοινωνική, πνευματική και καλλιτεχνική προσφορά του διαπότι­ σε το περιβάλλον και μπήκε στο πάνθεο των ψυχών μας. Θα τον θυμόμαστε για πάντα, γιατί κατάφερε να πλησιάσει τον περιφρονημένο λαό, να αξιοποιήσει τη λαλιά του, να ιστορίσει με το κοντύλι και με το χρω­ στήρα τα έργα του, τα μικρά και τα μεγάλα, ν ’ ανθο­ λογήσει το πνεύμα του, να τρυγήσει τους αξετίμητους θησαυρούς του. Υπήρξε μπροστάρης με την απλότητα των πράξεών του, με τη λεβεντιά της σκέψης του, με τη μαγεία του λόγου του. Του χρωστάμε ευγνωμοσύνη. Ύψωσε μια ακόμη λεσβιακή σημαία στο πανελλήνιο.

Αναμνηστική φωτογραφία μελών του Διοικητικού Συμβουλίου της «Μυτιληναΐκής Αδελφότητας» Χγάηυγ, μετά τη χοροε­ σπερίδα στο «Μυτιληνιό Σπίτι», στις 14.11.1998. Διακρίνονται, από αριστερά: Γιάννης Ψωμάς, σύμβουλος επί των δημο­ σίων σχέσεων, Νίκος Βουδούκης, μέλος, Αριάδνη Χατζηβασιλείου, Πέτρος Καραβατάκης, μέλος, Γιάννης Χατζηβασιλείου, προσκεκλημένος, Δημήτρης Διάκατος, αντιπρόεδρος, Κώστας Μαραγκός, μέλος - β γραμματέας, Αθανασία (Σία) Δημήτρη Ψύρρα, Βασίλειος Καγκάρας, μέλος-β ταμίας, Δημήτρης Ψύρρας, πρόεδρος, Μιλτιάδης Δημητρίου, μέλος, Γιώργος Καζαντζής, μέλος, Ασημίνα (8ιΐϊΐοη) Κοντέλη, πρόεδρος του Γυναικείου Τμήματος της Αδελφότητας, και Απόστολος (Πολ) Τσιμναδής. Απούσιαζαν ο Σίμος Σκλεπάρης, γενικός γραμματέας, και ο Ανδρέας Τσούνης, ταμίας. Η φωτογραφία δημο­ σιεύτηκε και στην εφημερίδα «Ο Ελληνικός Κήρυκας» (ΤΙιβ ΟγοοΚ Ηυεαΐιΐ) (17.11.1998, σ. 14). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Γιάννης Ψωμάς)

ΟΤΣΑΛΑΝ Αντάρτη στα υψώματα τον Οτσαλάν τον είόα να εκπαιδεύει «σώματα», να βρουν κι αυτά πατρίδα.

ΟΥΛΙΣ Γ’ ΙΛΙΕΣ ΘΑ ΜΑΖΟΥΧΤΟΥΝ Ούλις γ ’ ιλιές θα μαζουχτούν, ας μη τ’ αμφιβάλλ’ κανένας, γιατ’ είνι γιατρικό του λάδ’, γιατρέβ’ ούλις τς πληγές μας. Ένα βαρέλ’ σα π’λήσιτι, θα πήριτι απ’ ούλα τσι θα γιμώσιτι λιλιά τσι μια μιγάλ’ σακούλα. Μες σ’ Κατουχή τς μαζώναμι ιν’στσοί τς ιλιές π’ του λιώνα, τίπουτα 6ε κιρδίζ’ κανείς, χουρίς να κάν’ αγώνα. Να βγείτι απ’ του πάπλουμα τσ’ οι γέρ’ τσι γοι γριγιές, να βουγηθήσιτι τσι σεις, να μαζουχτούν γ ’ ιλιές. Όσις μπορείτι κάνιτι, έστου τσι δυο καλάθια, κάνιτι πρώτα τ’ δουκιμή, δείξιτι μια προυσπάθεια. Πουλλά ικατουμμύρια έριξι Θιος στου λιώνα τσι για να τις μαζώξιτι, κάν’τι τσι σεις αγώνα. Χουρίς αγώνα 6ε παγαίν’ν μες σ’ μηχανή γ ’ ιλιές, σα τς χάσιτι, θα μείνιτι μι τς τσέπις τς αδειανές. Λμα όε μαζουχτούν γ ’ ιλιές, θα ’νι μιγάλου λάθους, θαν απαντέχιτι να δώσ’ τν ιλημουσύν’ του κράτους. Αγιάσος, 1.4.1997

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΛΜΛΤΣΟΣ

ΤΟ ΦΙΛΙ ΣΟΥ

Για εθνική ταυτότητα τους Κούρδους ξεσηκώνει και προς την ανθρωπότητα το χέρι του απλώνει. Χωρίς φτερούγες πέταγε σ ’ Λνατολή και Λύση, για φως στο «τούνελ» έψαχνε, το πρόβλημα να λύσει. Για να μη βλέπει, δέσανε τα μάτια με μαντίλι και στο κελί τον κλείσανε εχθροί μαζί και «φίλοι». Σ ’ όλη τη Γη τον είδανε με τρεις κουκουλοφόρους και για προδότες είπανε και γ ι’ άλλους μασκοφόρους. Ο Οτσαλάν στα λάβαρα τυφλός θα συμβολίζει ένα λαό στα κάτεργα μα και στο μετερίζι. Μελίσσια, 15.3.1999

ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ Στου φιλιού σου τη δροσιά, που ’ναι φουσκοθαλασσιά, θα πνιγώ απόψε. Και κορδέλα θαλασσιά την ψυχή μου κόψε. Φόρεσε την στα μαλλιά, όμορφη μου κοπελιά, με τα μαύρα μάτια, γείρε μες στην αγκαλιά, που ’κανες κομμάτια. Θα σε κλείσω μέσα εκεί και η μοίρα η κακή θενά μου γελάσει, θα ’χω πάντα Κυριακή κι ο εχθρός θα σκάσει. Μυτιλήνη, 10.2.1999

ΕΛΠΙΛΑ ΜΟΛΥΒΙΑΤΟΥ

ΜΙΑ ΜΑΝΑ ΣΤΟ ΚΡΕΒΑΤΙ Μια μανούλα ήμουνα καλή, χαριτωμένη, στο σπίτι μου νοικοκυρά ζούσα ευτυχισμένη. Κι εγώ μεγάλωσα παιδιά, μα φύγαν μακριά μου, στη θύμησή τους πάντοτε τρέχουν τα δάκρυά μου. Μέσα στα μάτια μου πετούν με τα χαμόγελά τους, Χριστέ και Παναγία μου, δίνετε την υγειά τους. Αν και η μοίρα το ’φερε κι έπεσα στο κρεβάτι, άγρυπνη ξημερώνομαι,

χωρίς να κλείνω μάτι. Κι αντίς παιδιά στο σπίτι μου μια ξένη με λατρεύει, στον πόνο, στο κρεβάτι μου, αυτή με προστατεύει. Παιδιά μου, ώρα σας καλή και ο Χριστός μαζί σας, προστάτης σας και βοηθός σε όλη τη ζωή σας. Ποτέ σας να μην πικραθούν τα χείλη σας, παιδιά μου, ολόψυχα το εύχομαι κι ας ζείτε μακριά μου. Με γράμμα και τηλέφωνο να με παρηγορείτε κι όποτε έχετε καιρό, ελάτε να με δείτε. Ποτέ μη λησμονήσετε τη μάνα σας, παιδιά μου, συχνά για σας παρακαλώ, κι ας είστε μακριά μου. Αγιάσος, Αύγουστος 1998

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΕΝΟΙ ΒΑΡΒΑΡΟΙ Πέταξαν τις μάσκες οι βάρβαροι, οι πολιτισμένοι ηγέτες της Λύσης. Τα φασιστικά ένστικτα μίσους έπληξαν με φωτιά και σίδερο τον ηρωικό Λαό της Σερβίας. Λύπη, ντροπή και οργή μας κυρίεψε, γιατί «ανήκομεν είς την Λύσιν». Λύπη και ντροπή μας πλημμύρισε, γιατ’ είμαστ’ άνθρωποι αυτής της Γης. Οι σύγχρονοι πολιτισμένοι ανθρωποφάγοι. Λεν αξίζει να ζήσουμε για το ιδανικό τους. Είν’ ένα και μοναδικό, το άνομο συμφέρο. Αξίζει να ζήσουμε για τα δικά μας ιδανικά, Ελευθερία, Ειρήνη, Δημοκρατία, Λγάπη, Δικαιοσύνη και άλλα πολλά, αυτό θα πει α ν θ ρ ω π ι ά . Αξίζει όμως και να πεθάνουμε γ ι’ αυτά!

4 Απριλίου 1999

ΑΝΛΡΟΝΙΚΗ ΝΙΚ. ΚΟΡΟΜΗΛΑ

ΔΗΜ ΗΤΡΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ

ΑΙΓΑΙΟΠΕΛΑΓΙΤΙΚΑ ΝΗΣΙΑ Λκριτικά νησιά, προπύλαια ηρώων, κάστρα απόρθητα, πελώρια, ασύγκριτα, ορθώνονται στου Αιγαίου τα γαλανά νερά. Της δόξας δάδα άσβεστη κρατάνε, για να φέγγουν τη θρονιασμένη στα ιερά τους χώματα ασπροφορούσα Ελευθερία. Του Λρχιπέλαγου τα νησιά, πτυχές αν ξεδιπλώσεις, σελίδες δόξας θενά βρεις, θρύλους, νίκες, μνημεία, ανδρειοσύνη, παιάνες, θεούς, θεές, ημίθεους, τιτάνες. Λαντέλα ουρανόχρωμη, γαλάζια, κέντημα απ’ τα χέρια σου, μάνα Ελλάς, μοιάζουν τα νησιά κάτασπρα μες στο Αιγαίο, ορόσημο χριστιανοσύνης και ελευθερίας.

ΤΟΥ ΒΙΑΓΚΡΑ Του βιάγκρα που ακούτι είνι χάπ’ π 9 τα δυνατά, μην του παίρνιτι στ’ αστεία, γι μουρτάτ’ς θα ποίσ’ χατά. Τα τ’φικέλια ξισκουριάζ’ντα, που ’νταν άχρηστα τσιρό, του καθ’στό πια παρατήγ’ς του τσι χτυπάς του στου φτιρό. Έμαθα του δουκιμάσαν τσι χρειγιάστσι αντουχή, άμα πάρ’ς παραπανίσια, γοι τ’φιτσιές πέφτιν βρουχή. Να, ποιο είνι του βιάγκρα! Όποιους θέλ’ να μην καγεί, πρώτα στου γιατρό ιξέτασ’, καταπόδ’ γη συνταγή!

ΜοΙΒουτηβ, 20.4.1996 Αθήνα, 16.9.1998

ΝΙΚΟΣ ΒΕΡΒΕΡΗΣ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ

Κ Α ΤΟ Χ ΙΚ ΕΣ ΘΥΜ ΗΣΕΣ Για τον αγγελιοφόρο του μηνύματος της λευτεριάς εκλεκτός συμπατριώτης μας Στρατής Βατρικάς, αξιωματικός ε.α., παίρνοντας αφορμή από δημοσίευμα του περιοδικού «Αγιάσος», μας έστειλε επιστολή, στην οποία διατυπώνει μια άλλη άποψη, σχετικά με το πρόσωπο που έφερε το χαρμόσυνο μήνυμα της λευτεριάς το 1944 στην Αγιάσο, μετά την αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων. Επειδή και ο αείμνηστος συνεργάτης μας Δημήτριος Καβαδάς και ο αγαπητός επιστολογράφος μας Στρατής Βατρικάς ανήκουν στους τίμιους και φερέγγυους ανθρώπους, πιστεύουμε πως κάπου έχει γίνει λάθος, αθέλητα, εξαιτιας των πολλών χρόνων, που μας χωρί­ ζουν από το γεγονός. Πιθανότατα να συμφΰρονται στη μνήμη δυο ή περισσότερα γεγονότα. Ίσως αγγε­ λιοφόρος να στάλθηκε και όταν χτυπήθηκε, με εντολή του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, η Γκεστάπο Μυτιλήνης στις 3-4.4.1944, ή και σε άλλη περίπτωση. Στη συνέχεια δημοσιεύουμε το μέρος της επιστο­ λής του Στρατή Βατρικά, το οποίο αναφέρεται στο γεγονός. Αχιλλέας Γρηγορίου Βατρικάς (1904 - 1984)

Βουλιαγμένη, 12 Μ αρτίου 1999

Κύριε πρόεδρε, με έκπληξη διάβασα στο περιοδικό «Αγιάσος», εκδόσεως Ν οεμβρίου-Δεκεμβρίου 1998, και στο ά ρθρο α υ το ύ υπό το ν τ ίτ λ ο « Κ Α Τ Ο ­ Χ ΙΚ Ε Σ Θ ΥΜ Η ΣΕ Σ», ένα π ερ ισ τα τικ ό , το οποίο π ερ ιγρ ά φ ετα ι από το ν α ρθρογράφ ο (τελευταία πληροφορήθηκα τον θάνατό του και εκφράζω τα θερμά μ ο υ σ υ λ λ υ π η τή ρ ια στους δικούς του) και αφορά στη χρησιμοποί­ ηση ειδικού αγγελιοφόρου, ο οποίος θα ίππευε μια ιπτάμενη, κατά τον αρθρογράφο, φοραδίτσα των θείων μου Χατζηκομνηνών, προκει­ μ ένο υ να μ ετα β εί στη ν Μ υτιλή νη , την 10η Σεπτεμβρίου 1944, για να διαπιστώσει αν έφυ­ γαν οι Γερμανοί από το νησί μας. Για την αποκατάσταση της αλήθειας, θα μου επ ιτρ έψ ετε να αναφέρω , όπω ς π ο λ ύ καλά θυμάμαι, <και εγώ> αλλά και τα μεγαλύτερα αδέλφια μου, <ότι> εκείνος που ίππευσε την ιπτάμενη φοραδίτσα των θείων μας δεν ήταν άλλος από τον συγχωρεμένο τον πατέρα μας, ο οποίος δεν ήταν βέβαια επονίτης, αν αυτό ήταν προσόν. Την εικόνα εκείνη που περιγράφει ο αρθρογράφος την έχω ολοζώντανη μπροστά

μου με τον πατέρα μας και την φοραδίτσα να φθάνει στο χωριό μας. Α ξίζει εδώ να σας αναφέρω ότι ο πατέρας μας μαζί του έφερε εκείνη την ημέρα από την Μυτιλήνη και ένα γεμάτο στρατιω τικό σάκο χρώ ματος μπλε, τον οποίο βρήκε, όπως μας είπε, σε ένα χαντάκι, κοντά στην παραλία επιβίβασης των Γερμανών, νομίζοντας ότι ήταν γεμάτος με πυρομαχικά. Η έκπληξή μας ήταν μεγάλη, όταν διαπιστώσαμε, ανοίγοντάς τον, ότι περιείχε σ α π ο ύνια γερ μ α νικά (πρώ τη φορά έβλεπα τέτοια σαπούνια) και ελληνικές σταφίδες... Ιάσονος 3, 166 71 Βουλιαγμένη Με εκτίμηση ΣΤΡΑΤΗΣ ΒΑΤΡΙΚΑΣ Στις 9 του Σεπτέμβρη, από νωρίς έγινε αντιληπτό, από τις κινήσεις των Γερμανών, πως αυτοί ετοιμάζονται για κάτι το σημα­ ντικό. Οι διαδόσεις έπαιρναν κι έδιναν. Αλλά, κατά το μεσημέρι, η Οργάνωση Μυτιλήνης ειδοποιήθηκε πως το βράδυ της μέρας αυτής οι Γερμανοί θα έφευγαν.../ Η αυγή βρήκε τη Μυτιλήνη ελεύθερη. Ήταν μια πολύ όμορφη μέρα.

10 του Σεπτέμβρη του 1944. Ο κόσμος ξεχύθηκε στους δρόμους. Πανηγύριζε, έξαλλος από χαρά. Όλοι ήθελαν να τρέξουν προς το κέντρο, το λιμάνι. Να δουν με τα μάτια τους. Να βεβαιωθούν πως οι Γερμανοί έφυγαν... (Απόστολος Ε. Αποστόλου, Μνήμες, Αθήνα 1985, σα. 235,236)

Η ΔΕΚΑΕΤΗΣ ΕΥΚΑΕΗΣ ΑΡΧΙΕΡΑΤΕΙΑ ΙΑΚΩΒΟΥ υμπληρώθηχαν δέκα χρόνια επιτυχημένης αρχιερατείας του σεβασμιότατου μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιακώβου Φραντζή. Δέχα χρόνια σημαντικότατης παρουσίας και προσφοράς στην εκκλησία και στο κοινωνικό σύνολο. Θα θέλαμε με την παρούσα συνεργασία να καταθέσουμε τη μαρτυρία μας για την προσφορά του στο Παλλεσβιακό Ιερό Προσκύνημα της Παναγίας Αγιάσου, στη Διοικούσα Επιτροπή του οποίου προεδρεύει. Η αναβάθμιση και η ακτινοβολία του Προσκυνήματος ήταν από τις βασικές προτεραιότητές του. Ας καταγράψουμε τις σημαντικότερες ενέργειες που σηματοδότησαν τη λειτουργία και την πορεία του Προσκυνήματος την τελευταία δεκαετία.

• Καθιερώθηκε η διαφάνεια στη διαχείριση των οικονο­ μικών της εκκλησίας. Ο οικονομικός απολογισμός διαβάζε­ ται από το σεβασμιότατο στο τέλος κάθε έτους, σε ειδική τελετή στο Πνευματικό Κέντρο, και δημοσιεύεται στα περιοδικά «Αγιάσος» και «Ποιμήν», καθώς και σε μια τοπική εφημερίδα.

• Εκδόθηκε από το σεβασμιότατο το βιβλίο «Παναγία Αγιάσον», το οποίο διατίθεται από το περίπτερο του Προσκυνήματος. Ήδη έχουν γίνει τρεις εκδόσεις και έχουν διατεθεί περίπου 50.000 αντίτυπα.

• Φιλοτεχνήθηκε η εικόνα της Παναγίας «Αγία Σιών», πιστό αντίγραφο της Παναγίας του τέμπλου, με επίχρυσο κάλυμμα. Ήδη έχουν διατεθεί περισσότερες από 5.000 εικόνες.

• Φιλοτεχνήθηκε η εικόνα της Παναγίας Αγιάσου χώρις το επίχρυσο κάλυμμα, σε δύο μεγέθη. Μέχρι τώρα έχουν διατεθεί αρκετές χιλιάδες εικόνων.

• Προχώρησε στις εκδόσεις των θεολογικών βιβλίων «Ακάθιστος Ύ μνος» και «Παρακλητικός κανών» του Γεωργίου Σωτηρίου, καθώς και της ιστορικής μελέτης «Αημήτριος Χατζησπύρου, ο Αέσβιος λόγιος και ευεργέτης» του Γιάννη Χατζηβασιλείου.

• Δόθηκε οριστική και δίκαιη λύση στο πρόβλημα «των κυτίων», με αποτέλεσμα να παύσουν οι τριβές που παρατη­ ρούνταν παλιότερα μεταξύ κληρικών και λαϊκών, εργαζομέ­ νων στο Προσκύνημα. Έτσι εμπεδώθηκε η απόλυτη ηρεμία και το προσωπικό με ευσυνειδησία επιτελεί τα καθήκοντά του.

• Δημιουργήθηκε περίπτερο στο προαύλιο του ναού, στο οποίο διατίθενται εικόνες, βιβλία, φυλαχτά, κασέτες και άλλα αντικείμενα, από τα οποία τα περισσότερα έχουν άμεση σχέση με το Προσκύνημα.

• Έγινε ριζική επισκευή του Αγίου Βήματος. Συγκε­ κριμένα έγινε ορθομαρμάρωση, αγιογράφηση, κατασκευή νέων θρόνων και ντουλαπιών, συνολικής αξίας περίπου 25.000. 000 δραχμών.

• Έγιναν παρεμβάσεις στον κυρίως ναό, κατασκευή νέων θρόνων και παραθρονίων, τοποθέτηση καπνοσυλλε­ κτών και άλλες μικρότερες, συνολικού ποσού περίπου 10.000. 000 δραχμών.

• Έγινε γενική επισκευή και αρμολόγηση τόσο των εξω­ τερικών τοίχων του κυρίως ναού, όσο και των τοίχων που περικλείουν τον αυλόγυρο του Προσκυνήματος, συνολικής δαπάνης περίπου 50.000.000 δραχμών.

• Επισκευάστηκαν τα ξωκλήσια του Αγίου Γεωργίου

Μπουτζαλιάς, του Αγίου Ιωάννου Απέσου, του Αγίου Κωνσταντίνου, του Αγίου Βασιλείου, ενώ μικρότερες επι­ σκευές έγιναν και σε άλλα ξωκλήσια. Ας σημειωθεί ότι στις επισκευές αυτές βοήθησαν και πολλοί πιστοί είτε με χρήμα­ τα είτε με προσωπική εργασία.

• Δόθηκε οριστική λύση στο θέμα του Νεκροταφείου Αγιάσου με την επέκτασή του, με την κατασκευή νέων κοι­ νών τάφων, καθώς και οικογενειακών, και με την οριοθέτηση των χώρων. Οι εργασίες αυτές στοίχισαν περί τα 30.000.000 δραχμές.

• Φιλοξενήθηκαν στο ξενοδοχείο του Προσκυνήματος επί 8 μήνες τριάντα παιδιά από τη Βοσνία, τα οποία με ιδι­ αίτερη φροντίδα και χαρά βρήκαν στέγη μακριά από τη δίνη του πολέμου. Η φιλοξενία αυτή στοίχισε στο Προσκύνημα περίπου 25.000.000 δραχμές.

• Καθιερώθηκε η ετήσια επιχορήγηση του Αναγνωστη­ ρίου «η Ανάπτυξη» Αγιάσου, του Γυμναστικού Συλλόγου «Όλυμπος» Αγιάσου και του Κατσακούλειου Ορφα­ νοτροφείου.

• Επιτεύχθηκε η στενή συνεργασία μεταξύ του Προσκυ­ νήματος και του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» της Αθήνας. Ο Σύλλογος ενισχύθηκε γενναία τόσο για την αγορά της αίθουσάς του στην Αθήνα, όσο και για τη φωτομηχανική επανέκδοση του βιβλίου του Στρατή Π. Κο­ λαξιζέλη «Θρύλος και ιστορία της Αγιάσου», καθώς και του τουριστικού οδηγού και του τουριστικού χάρτη.

• Καθιερώθηκαν τα ετήσια βραβεία στους αριστούχους μαθητές του Γυμνασίου και του Αυκείου Αγιάσου, καθώς και στους εισαγόμενους στα ΑΕΙ και στα ΤΕΕ • Καθιερώθηκαν υποτροφίες για σπουδαστές και ενισχύθηκαν οικονομικά δεκάδες ασθενείς, φτωχοί και γενικά άτομα που αντιμετώπιζαν διάφορα προβλήματα. Ο σεβασμιότατος, θέλοντας να δώσει αίγλη και βυζα­ ντινή μεγαλοπρέπεια στις ακολουθίες, χοροστάτησε με δεκάδες άλλους αρχιερείς σε μεγάλες γιορτές στο Προσκύνημα. Όσοι κατά καιρούς επισκέφθηκαν τη Λέσβο, αρχιερείς, Έλληνες και ξένοι, υπουργοί, αρχηγοί κομμά­ των, ανώτατοι αξιωματικοί, πρεσβευτές, επιχειρηματίες, επιστήμονες και καλλιτέχνες, γνώρισαν τη φιλοξενία και έμειναν έκθαμβοι από τον περικαλλή ναό της Υπεραγίας Θεοτόκου και από τα Μουσεία. Η δεύτερη δεκαετία αρχιερατείας του σεβασμιότατου άρχισε με ακόμη καλύτερες προοπτικές. Ευχόμαστε η νέα Διοικούσα Επιτροπή, που ανέλαβε τη διαχείριση του Προσκυνήματος από 1.1.1999, υπό τις οδηγίες και τις ευλο­ γίες του σεβασμιότατου Προέδρου της, να επιτύχει τους σκοπούς της για την παραπέρα ανάπτυξη και ακτινοβολία του αρχαιότερου Προσκυνήματος της Αέσβου. Σεβασμιότατε και σεπτέ ιεράρχη μας, ευχόμαστε η χάρη της Παναγίας της Αγιασώτισσας να σας καθοδηγεί, για να γιορτάσουμε επιβλητικά και την εικοσαετία της αρχιερατείας σας.

Δάσκαλος

ΔΡΩΜΕΝΑ ΙΕΡΟΥ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΑΓΙΑΣΟΥ Κοπή της βασιλόπιτας και διαχειριστικός απολογισμός Τ ο Σάββατο 30 Ιανουάριου 1999 έγινε η καθιε­ ρωμένη κοπή της βασιλόπιτας του Παλλεσβιακό^ Ιερού Προσκυνήματος της Π αναγίας Αγιάσου. Προηγήθηκε ο εσπερινός, στον οποίο χοροστάτησε ο σ εβ α σ μ ιότα το ς μ η τρ ο π ο λίτη ς Μ υτιλήνης Ιάκω βος, τον ο π ο ίο παρακολούθησαν π ο λ λ ο ί πιστοί, ιδιαίτερα μαθητές και γονείς. Στη συνέχεια, στην κατάμεστη από κόσμο α ίθο υ σ α του Π νευματικού Κ έντρου του Π ροσκυνήματος, ο π ρ ό εδρ ο ς της Δ ιο ικ ο ύ σ α ς Ε π ιτρ ο π ή ς του Προσκυνήματος μητροπολίτης Μυτιλήνης ευλόγη­ σε την πίτα και διάβασε τον απολογισμό του οικο­ νομικού έτους 1998, τον οποίο και δημοσιεύουμε παρακάτω. Επίσης αναφέρθηκε στα πεπραγμένα του έτους που πέρασε, καθώς και στον προγραμ­ ματισμό του επόμενου έτους. Στάθηκε ιδιαίτερα στην ολοκλήρωση των εργασιών ριζικής ανακαίνι­ σης του Αγιου Βήματος, καθώς και στη συνέχιση των εργασιών του Νεκροταφείου Αγιάσου, που είναι έργο ζωτικής σημασίας και όνειρο πολλών δεκαετιών. Για το έργο αυτό, το οποίο σύντομα θα ολοκληρωθεί, έχει διατεθεί μέχρι σήμερα το ποσό των 30.000.000 δραχμών. Ακολούθως, συνεχίζο­ ντας την παράδοση που ξεκίνησε το 1990, απένειμε χρηματικά βραβεία τόσο στους 7 επιτυχόντες στις εξετάσεις για τα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ όσο και στους 19 αρισ τούχους του Γυμνασίου και του Λ υκείου Αγιάσου, συνολικού ποσού 730.000 δραχμών. Από το Π.Ι.Π. Παναγίας Αγιάσου ΕΣΟΔΑ • Από πώληση κηρού 17.931.900 • Εισπράξεις από ξωκλήσια 2.072.300 • Ενοίκια ακινήτων 1.851.172 • Από πώληση αγροτικών προϊόντων 1.796.660 • Εισπράξεις από το Νεκροταφείο (πώληση οικογενειακών τάφων) 617.000 • Εισπράξεις από τα μουσεία 2.371.770 • Εισπράξεις από ιεροτελεστίες 645.000 • Εισπράξεις από δαιρεές 21.323.760 • Εισπράξεις από χαρτόσημο ενοικίων 4.752 • Τόκοι κατατεθειμένων χρημάτων 1.052.868 • Διάφορα απρόβλεπτα έσοδα 669.370 • Χρηματικό υπόλοιπο έτους 1997 11.518.95 6 ΣΥΝΟΛΟ

61.855.508

ΕΞΟΔΑ • Μισθοδοσία τακτικού προσωπικού 5.960.196 • Μισθοδοσία έκτακτου προσωπικού 4.410.000 • Επισκευή παρεκκλησίου Αγίου Γεωργίου στη θέση Μπουτζαλιά 665.000 • Επέκταση Κοιμητηρίου Ιερού Προσκυνήματος 8.693.249 • Κατασκευή βιτρινών Ιερού Βήματος Επισκευή καθισμάτων ναού 2.260.000 • Συντήρηση υδραυλικής και ηλεκτρικής εγκατάστασης 115.000 • Μικροεπισκευές κτιρίων 851.418 • Προμήθεια κηρού και λαμπάδων 2.509.819 • Έξοδα πανήγυρης Προσκυνήματος 286.079 • Προμήθεια γραφικής ύλης 121.745 • Υπέρ ΙΚΑ εισφορές ασφάλισης προσωπικού 2.514.600 • Γενικά έξοδα μουσείων 2.754.650 • Χορήγηση υποτροφιών σε άπορους φοιτητές, βράβευση αριστούχων μαθητών Γυμνασιου-Αυκείου Αγιάσου, βοηθήματα σε άπορους 1.252.000 • Επιχορήγηση Γυμναστικού Συλλόγου «Όλυμπος» 220.000 • Υπέρ Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη» Αγιάσου 600.000 • Συμμετοχή Προσκυνήματος στην κατασκευή ζωγραφικού πίνακα της Αγιάσου (με πρωτοβουλία «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» Αθήνας) 260.000 • Υπέρ Κατσακούλειου Ορφανοτροφείου 400.000 • Υπέρ Ι.Μ.Μ. εισφορές οικονομικού έτους 1997 7.300.050 • Καταβολή φόρου εισοδήματος έτους 1998 959.078 • Διάφορα λειτουργικά έξοδα Ιερού Προσκυνήματος 4.334.117 • Διάφορα απρόβλεπτα έξοδα 5.072.410 ΣΥΝΟΛΟ

51.539.411

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ Γενικό Σύνολο Εσόδων Γενικό Σύνολο Εξόδων

61.855.508 51.539.411

Υπόλοιπο Έτους 1998

10.316.097

Δ Ε Κ Α Χ Ρ Ο Ν Η Α ΡΧ ΙΕ ΡΑ Τ Ε ΙΑ ΙΑ Κ Ω ΒΟ Υ ΦΡΑΝΤΖΗ Οι Λέσβιοι της Αθήνας τίμησαν τον ιεράρχη τους Ο ι Λ έσβιοι του λεκανοπεδίου της Α ττικής τίμησαν το σεβασμιότατο μητροπολίτη Μυτιλήνης, Ερεσού και Πλωμαρίου, Ιάκωβο Φραντζή, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης δέκα χρόνων από την εκλογή και την ενθρόνισή του. Η εκδήλωση οργα­ νώ θηκε α π ό Ε π ιτρ ο π ή (π ρ ω το π ρ εσ β ύ τερ ο ς Ν εκ τά ρ ιο ς Χ α τζη π ρ ο κ ο π ίο υ , Στρατής Ευαγγελινέλης, Μιχαήλ Κορομηλάς, Βασίλειος Μαριός, Χ αράλαμπος Σκούρτης, δήμαρχος Χ ολαργού, Λ ιούμ πα Σκούρτη-Τυραδέλη, Τάκης Χ ατζηαναγνώ στου και Γιάννης Χ ατζηβασιλείου) και πραγματοποιήθηκε στη μεγάλη και ωραία αίθουσα «Τερψιχόρη» του ξενοδοχείου Ηίΐΐοη, το απόγευμα της Κυριακής 7.2.1999. Το πρόγραμμα άνοιξε με εισήγησή του ο πρωτο­ πρεσβύτερος Ν εκ τά ρ ιο ς Χ α τζη π ρ ο κ ο π ίο υ . Ακολούθησαν προσφωνήσεις που έγιναν από το Βασίλειο Αναγνωστόπουλο, ομότιμο καθηγητή της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης και πρόεδρο της «Εστίας Θεολόγων Χάλκης», τον Τάκη Χατζηαναγνώστου, λογοτέχνη και πρόεδρο της «Λεσβια­ κής Παροικίας», το Γεώργιο Κατσικάτσο, καθηγη­ τή του Γεωλογικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Πατρών και πρόεδρο της «Ομοσπονδίας Λεσβια­ κών Σωματείων Αθήνας», καθώς και από τον γράφοντα, ο οποίος εκπροσώπησε το «Φιλοπρόοδο Σύλλογο Αγιασωτών» Αθήνας. Παρουσίαση της

Ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος, βαθύτατα συγκινημένος, ευχαριστεί όλους όσοι τον τίμησαν με λόγους, με πράξεις, με την παρουσία τους... (Φωτογραφία Σοφίας Παπουτσή-Κουδουνέλη)

Πολλοί όσοι παραβρέ­ θηκαν στην τιμητική εκδήλωση για τη δεκά­ χρονη αρχιερατεία του μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιακώβου. (Φωτογραφία Μιχάλη Κορομηλά)

Δίπτυχο πρόγραμμα-πρόσκληση (διαστάσεων 17,5X12,5εκ.) της εκδήλωσης τιμής, με την ευκαιρία της δεκάχρονης αρχιερατείας του μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιακώβου.

προσωπικότητας και του έργου του τιμώμενου έκανε ο καθηγητής Μ ιχαήλ Κορομηλάς. Εκτός προγράμματος μίλησαν ο αρχιμανδρίτης Ιάκωβος Καραμούζης και ο νομάρχης Λέσβου Δημήτριος Βουνάτσος. Η εκδήλωση διανθίστηκε με θρησκευ­ τικούς ύμνους και με άλλα άσματα, που παρουσία­ σαν η Χ ορω δία του ιερού ναού της Π α να γία ς Φανερωμένης Χολαργού, υπό τη διεύθυνση του πρωτοψάλτη ΓεωργίουΧ ατζηχρόνογλου, και η Χορωδία της «Λεσβιακής Παροικίας», υπό τη διεύ­ θυνση του μαέστρου Σπύρου Καζιάνη. Στο τέλος της εκδήλωσης ο σεβασμιότατος, βαθύτατα συγκινημένος, ανέβηκε στο βήμα και ευχαρίστησε όλους, όσοι «λόγω» ή «έργω» έδει­

Ο πρόεδρος του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» Αθήνας Βασίλειος Αούπος παραδίδει στο σεβασμιότατο μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιάκωβο επιστήθιο σταυρό, ελάχιστο, αντί πολλών ευεργεσιών, δώρο του σωματεί­ ου. Παρίσταται ο αντιπρόεδρος του Συλλόγου πρωτο­ πρεσβύτερος Νεκτάριος Χατζηπροκοπίου. (Φωτογραφία Σοφίας Παπουτσή-Κουδουνέλη)

ξαν την αγάπη και την εκτίμησή τους π ρος το πρόσωπό του. Την εκδήλωση παρακολούθησαν κληρικοί, πολι­ τικοί, εκπρόσωποι φορέων, θεράποντες των γραμ­ μάτων και της τέχνης και πολλοί άλλοι, που είναι αδύνατο ν ’ αναφέρουμε στο σύντομο αυτό σημείωμά μας. Υπάρχει σκέψη να εκδοθεί από την Οργανωτική Επιτροπή τεύχος, στο οποίο θα περιληφθούν τα κεί­ μενα των ομιλιών, θα αξιοποιηθεί φωτογραφικό υλικό και θα καταγραφούν όλες οι λεπτομέρειες. Ας σημειωθεί ότι στην εκδήλωση αυτή υπάρχουν και αφανείς «εργάτες»... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Πολλοί κληρικοί αλλά και λαϊκοί τίμησαν τον άξιο ποιμενάρχη της Λέσβου Ιάκωβο...

Η «ΕΟ Κ Α » ΤΗ Σ Α Γ ΙΑ Σ Ο Υ ΔΙΑ ΔΥ Θ Η Κ Ε Θρησκευόμενες γυναίκες ες στη μεγάλη σαρακοστή, πριν από αρκετά χρόνια, γυναίκες της Αγιάσου πήγαιναν σε σαράντα αγίους. Κυρίως επισκέπτονταν τα ξωκλήσια κάποιες πολύ θρησκευόμενες κυρίες, όπως η Ευαγγελία (Βγατζιλούδ’) Ανδρεαδέλη, η Ανδρονίκη Ιωάννου Λαδιέλη, η Ειρήνη (Ρηγινέλ’) Αντωνίου Αναστασέλη, η Μελπομένη Παναγιώτου Κουτσαχειλέλη, η Ελένη Δημητρίου Καραμάνη, η Μυρσίνη Π αναγιώτου Μαριγλή, η Ελένη Τζάνου Βαμβουρέλη, η Στρατηγού Παναγιώτου Λιβάνου, η Μαριάνθη Παναγιώτου Μαϊστρέλη, η Φιλιξώ Σταύρου Χατζηφώτη, η Ελένη Χριστόφα Χατζηβασιλείου και άλλες. Αρχηγός ήταν πάντα μια ηλικιωμένη γυναίκα, συνήθως το «Βγατζιλούδ’», που είχε πάει στους Αγίους Τόπους και την έλεγαν «καλογριά». Δεν ήταν λίγες και οι κοπέλες που ακολουθούσαν, πιστεύοντας πως θα βρουν γαμπρό, καθώς και τα παιδιά, όσα διέθεταν θέληση και γερό ποδάρι. Κάποτε έπαιρναν μέρος στις εξορμήσεις, αν μπορούσαν, βέβαια, και άρρω­ στοι, που ήταν ταμένοι σε σαράντα αγίους και πάσχι­ ζαν να βρουν τη γιατρειά τους... Οι Αγιασώτες, άνθρωποι με σκωπτική διάθεση, παρομοίαζαν τις θρησκευόμενες αυτές γυναίκες με τους αγωνιστές της «ΕΟΚΑ» της Κύπρου. Και τούτο, γιατί και αυτές είχαν κάτι κοινό μ’ αυτούς. Δούλευαν «συνωμοτικά», για να μην τις κουτσο­ μπολεύουν, και έφευγαν συνήθως κρυφά, για να πάνε πρώτα στα ξωκλήσια της Αγιάσου και στη σ υνέχεια στα ξω κλήσ ια τω ν Κ εραμιώ ν, της

Σκούντας, των Λάμπου Μύλων, του Κάτω Τρί­ τους, του Ασώματου, του Ιππείου... Σε κάθε ξωκλήσι που επισκέπτονταν άναβαν τα καντήλια, καθώς και τα κεριά, που έφερναν μαζί τους, έψελναν το σχετικό απολυτίκιο του αγίου ή της αγίας, έπαιρναν συνάλειμμα, αλλά και ένα πετραδάκι από το προαύλιο, που το έριχναν σ’ ένα μπουκάλι, το οποίο περιείχε αγιασμό. Ό ταν κά­ ποιος ήταν άρρωστος, έριχναν στο χέρι του αγια­ σμό ή τον ράντιζαν μ’ αυτόν, δηλαδή τον «σαράν­ τιζαν», όπως έλεγαν, για θεραπεία. Όταν έφταναν στο τελευταίο ξωκλήσι, δηλαδή στο τεσσαρακοστό, έκαναν σαράντα μετάνοιες... Οι σύζυγοι κάποτε γκρίνιαζαν, γιατί οι γυναίκες τους συνήθως παραμελούσαν το σπίτι, το νοικοκυ­ ριό, όπως ήταν φυσικό. Η πίστη τους ήταν βαθιά, τα καθημερνά τρεχάματά τους σε βουνά και σε κάμπους εξαντλητικά. Δεν ήταν λίγες οι φορές που προσπαθούσαν να τις φοβίσουν μέσα στη νύχτα, για να κόψουν αυτήν την «αγιάρεστη» συνήθειά τους... Σήμερα δεν υ φ ίσ τα τα ι π ια η «ΕΟΚΑ». Οι γυναίκες που την εκπροσωπούσαν συχωρέθηκαν ή βάρυναν από τα χρόνια. Έμεινε μόνο ως απόηχος το «ΕΟΚΑ», με την αγιασώτικη σημασιολογική απόχρωσή του... (Πληροφορίες μας έδωσε και η πρεσβυτέρα Ευθυμία Νικολάου Παπαγεωργίου. Αγιάσος, 8.8.1997)

Ομάδα της «ΕΟΚΑ» σε κάποια της στάση... Διακρίνονται, από αριστε­ ρά: Μαριάνθη Παναγιώτου Μαΐστρέλη-Τζαναβάρη, Ευαγγελία Ανδρεαδέλη (από τον Ασώματο), Φιλιξώ Σταύρου Χατζηφώτου, Σταυ­ ρούλα Ατισέλη (από τον Ασώματο), Αικατερίνη Γεωργίου Δαγέλη-Ζουμπαδέλη (από τον Ασώματο) και Μαρία Κωστέλη-Ζουμπαδέλη (από τον Ασώματο). (Φωτογραφία Χριστόφα I. Κουρβανιού. Παραχωρήθηκε από την πρεσβυτέρα Ευθυμία Νικολάου Παπαγεωργίου).

Δ Η Μ Η Τ ΡΗ ΚΑΙ ΓΙΑ Ν Ν Η Π Α Π Α Ν Η «Τοπωνυμικό οδοιπορικό στην Α γιάσο Αέσβου»

Ο Δημήτρης

Π α π ά ν η ς γεννήθηκε σ τις 23 Ιουνίου 1914 στην Αγιάσο από το Γιάννη Παπάνη και την Ελένη Ποδαρά. Τελείωσε το Δημοτικό και το τριτάξιο Η μιγυμνάσιο της Α γιάσου και στη συνέχεια το Γυμνάσιο της Μυτιλήνης, με υποτρο­ φία του κληροδοτήματος Γρηγορίου Σκορδά. Το 1932 π έτυ χε στη Ν ομική Σ χολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά τον επόμενο χρόνο μετεγγράφηκε στη Φ ιλοσοφ ική Σχολή, γ ια τ ί, όπω ς γράφει ο ίδιος, «έκρινα, κατόπιν ωρίμου

σκέψεως, ότι δεν είχα τα ψυχικά φόντα, για να ευδοκιμήσω επ α γγελμ α τικά στο χώρο της δικηγορίας». Ο Δημήτρης Παπάνης σ’ ολόκληρη τη ζωή του υπήρξε οραματιστής μιας κοινωνίας δικαιοσύνης, αγάπης, ισονομίας και ειρήνης. Γι’ αυτό και στη διάρκεια της φοιτητικής του ζωής, το 1935, επειδή έλαβε μέρος σε απεργία, πιάστηκε και παραπέμφθηκε σε δίκη με την κατηγορία της ανατροπής του καθεστώτος. Αθωώθηκε, αλλά φακελώθηκε. Το Μάρτη του 1938, λίγο πριν από τις προφορι­ κές πτυχιακές του εξετάσεις, στρατεύεται εκτά­ κτως. Απολύεται το Μάρτη του 1940 και στις 8 Ιουνίου του ίδιου χρόνου παίρνει το πτυχίο της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έλαβε μέρος στον Ελληνο ιταλικό Πόλεμο του 1940-1941 ως έφεδρος αξιωματικός και στη συνέ­ χεια στην Αντίσταση, στις τάξεις του ΕΑΜ, πράγ­ μα που του κόστισε αργότερα έξι χρόνια φυλάκι­ ση στις φυλακές Μυτιλήνης, Αίγινας, Γυάρου και Κέρκυρας. Αποφυλακίζεται το Νοέμβρη του 1951 με τα μέτρα επιείκειας. Στη δ ιά ρ κ εια του εθνικ ο α π ελ ευ θερ ω τικ ο ύ αγώνα ο Δημήτρης Παπάνης υπηρέτησε ως καθη­ γητής επί τρία χρόνια στα λεγάμενα Γυμνασιακά Φ ρ ο ντισ τή ρ ια Λέσβου (Α γιά σ ο υ , Α γία ς Π α ­ ρασκευής, Γέρας), που συντηρούσαν οικονομικά οι Σύλλογοι Γονέων και ήταν αναγνω ρισμένα από το κράτος. Όμως η τρίχρονη αυτή εκπαιδευ­ τική υπηρεσία, που ισοδυναμεί με εθνική π ρ ο ­ σφορά σε άπορα παιδιά της επαρχίας, δεν ανα­ γνωρίστηκε από το κράτος ούτε ως συντάξιμη, με την πρόφαση ότι οι διδάσκοντες στα Γυμνασιακά Φροντιστήρια δεν είχαν «επίσημο διορισμό». Μ ετά την αποφ υλάκισ ή του το 1951, ο Δη­ μήτρης Π απάνης προσλήφτηκε στο Γυμνασιακό Παράρτημα Καλλονής από το Σύλλογο Γονέων

Ο φιλόλογος Δημήτριος Παπάνης, θεματοφύλακας των παραδόσεων της νυφούλας του Ολύμπου...

και Κηδεμόνων. Μετά όμως από 6 μήνες διώχτη­ κε, γιατί δεν μπόρεσε να προσκομίσει πιστοποιη­ τικό κοινωνικών φρονημάτων. Το Μάρτη του 1953 διορίζεται τελικά σε ηλι­ κ ία 39 ετώ ν στο δη μ ό σ ιο ω ς κ α θη γη τή ς στο Γυμνάσιο Βάμμου Α ποκορώ νου Κρήτης, όπου υπηρέτησε επί 4 χρόνια. Το 1958 μετατίθεται στο Α ' Γυμνάσιο Αρρένων Μυτιλήνης και στη συνέ­ χ εια α π ο σ π ά τ α ι στα Γ υ μ νά σ ια Γέρας κ α ι Μανταμάδου. Το 1977 προάγεται στο βαθμό του γ υ μ ν α σ ιά ρ χ η κ α ι τ ο π ο θ ε τ ε ίτ α ι στην Α γία Παρασκευή, α π ’ όπου συνταξιοδοτήθηκε, αφού προήχθη στο βαθμό του λυκειάρχη. Μ ετά τη σ υ ντα ξιο δό τη σ ή του ο Δ ημήτρης Π απάνης μαζί με το γιο του φ ιλόλογο Γιάννη Παπάνη ανέπτυξε μια πλούσια και γόνιμη συγ­ γραφική δράση. Έγραψε το εξάτομο έργο «Πα­

ροιμίες και παροιμιακές φράσεις και λέξεις που λέγονται στην Αγιάσο». Πρόκειται για ένα πολύ­ τιμο έργο μεγάλης γλωσσολογικής, ανθρωπολογικής και κοινωνιολογικής αξίας, όπου συγκεντρώ­ νονται και ερμηνεύονται με τρόπο συστηματικό παροιμίες και παροιμιακές φράσεις της Αγιάσου,

που διασώζονται έτσι με την καταγραφή τους. Η προφορική παράδοση της Αγιάσου καταγράφεται χάρη στη συνεισφορά και της κυρίας Ευστρατίας Παπάνη, την οποία ο σύζυγός της χαρακτηρίζει ως «απύθμενη αποθήκη λαογραφικού υλικού». Επίσης έγραψε «Τα παρατσούκλια της Αγιά­ σου», έργο που α να δεικνύ ει το σ κω πτικό και ειρωνικό πνεύμα των Αγιασωτών, αλλά και την ευστοχία τους στο να κολλούν στον καθένα το παρατσούκλι που του ταιριάζει. Προσφορά και στο βιβλίο αυτό αποτελεί η προσπάθειά ετυμολόγησης των παρατσούκλις^, αλλά και ο πρόλογος, που είναι μια εμπεριστατω μένη μελέτη για τα παρατσούκλια. Α κολουθούν τα «Παροιμιακά

αδιάντροπα-Κ αρναβαλικά αγιασώ τικα», τα «Ποικίλα» (συλλογή με διηγήματα, ισ το ρ ίες, περιγραφές, πορτρέτα, ομιλίες), τα «Παιχνίδια μας» (προσπάθεια συγκέντρωσης και καταγρα­ φής των λαϊκώ ν παιχνιδιώ ν, που κατασκευάζο­ νταν από τα ίδια τα παιδιά με ευτελή υλικά), τα «Μπουλ ’μπούλ ’κα καμώματα» (ιστορίες με πρω­ τα γω νισ τή το ν α ξέχα σ το χω ρ α τα τζή Κ ώ στα Βουλβούλη), επανέκδοση βελτιω μένη του α ' τόμου των παροιμιών που λέγονται στην Αγιάσο και τέλος το έργο που σήμερα παρουσιάζουμε

«Τοπωνυμικό οδοιπορικό στην Αγιάσο Αέσβου». Το σύνολο του έργου του Δημήτρη Π απάνη και του Γιάννη Π απάνη έχει ως θεματικό του π υ ρ ή να το γενέθ λ ιά το υ ς τό π ο , την Α γιά σ ο . Καταγράφουν την προφορική κι άγραφη παράδο­ ση του χωριού, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα το σπινθηροβόλο πνεύμα του απλού Αγιασώτη. Στο τελευταίο τους βιβλίο «Τοπωνυμικό οδοι­ πορικό στην Αγιάσο Λέσβου» επιχειρείται μια εμπεριστατωμένη περιήγηση στο χώρο, μια τοπο­ γραφία του οικισμού της Αγιάσου με τις γειτο­ νιές, τις πλατείες, τα ξωκλήσια, τις βρύσες, τις εξόδους προς την εξοχή, αλλά και ολόκληρης της ευρύτερης α γρ ο τικ ή ς π ερ ιο χή ς της Α γιάσου, μέχρι τα όριά της με τα γειτονικά χωριά. Είναι μια νοσταλγική στροφή στο παρελθόν του τόπου, τότε που «η καταραμένη μπουλντόζα», όπως γρά­ φει ο Δημήτρης Παπάνης, δεν είχε πληγώσει και δεν είχε αλλοιώσει το τοπίο, σε βαθμό που να το κάνει αγνώ ριστο. Ε ίναι ένας ύμνος στον τόπο μας, ιδιαίτερα στα μέρη, όπου έχει ζήσει και έχει περπατήσει ο συγγραφέας και τώρα τα ξαναπερπάτησε, για να τα δει αλλοιωμένα από την ανθρώ­ πινη παρέμβαση. Μια παρέμβαση αναγκαία για τις σύγχρονες ανάγκες, αλλά και βίαιη, σχεδόν βάρβαρη, για τη μορφολογία του τοπίου. Οι παλιότεροι πολιτισμοί σέβονταν όχι μόνο

τον τόπο, αλλά και το τοπίο. Κάθε βρύση, κάθε αγροικία, κάθε ξωκλήσι στην παραδοσιακή ελλη­ νική κοινωνία σημείωνε τα περάσματα, έδειχνε το δρόμο, όριζε το χώρο, τον καθαγίαζε, τον προ­ στάτευε. Σημάδευε το χώρο, δείχνοντας τη λογική του ή το περιεχόμενό του, το κοινωνικά καθορι­ σμένο. Π ροσ κυνη τά ρι και αλώνια, καλύβια, σπί­ τια και οικισμοί, χωράφια και δρόμοι και μονο­ π ά τια , δε ρ ίχνο ντα ν όπ ω ς όπω ς πάνω στη γη. Ε γγράφ ονταν στο χώ ρο και τον π λούτιζα ν με κοινωνικά νοήματα. Οι παλιοί γνώριζαν το χώρο γύρω τους και ονομάτιζαν υλικά και συμβολικά κάθε π ρα γμα τική κα ι φανταστική μορφή του, κάθε διακύμανσή του. Χρωμάτιζαν την παραμι­ κρή του διαφορά. Σέβονταν αυτά που κάθε φορά τους περιέβαλλαν και τους ενείχαν, αυτά που έδι­ ναν νόημα στη ζωή τους και επέτρεπαν στους α ν θ ρ ώ π ο υ ς να υ π ά ρ χ ο υ ν . Ο σεβασμός τω ν ανθρώ πων στον τόπο, όπου ζούσαν, έπρατταν, ταξίδευαν, σκέφτονταν, ονειρεύονταν και ήλπιζαν, κρατούσε ανοιχτό το διάλογο του π ο λ ιτ ι­ σμού με το χώρο και οι σημασίες αυτού του δια­ λόγου ήταν πολύπλοκες, ενδεχόμενες, δυνητικές. Το περίγραμμα του τόπου πάντα δείχνει την εγγραφή τω ν ανθρώ πω ν στο χώρο και μαζί τα α χ ν ά ρ ια τω ν α νθ ρώ π ω ν, τα σημάδια τους σ ’ αυτόν. Ζώντας και εμείς στον ίδιο τόπο, βιώνουμε τα ίδια αχνάρια, που είναι το περίγραμμα της ζωής μας, η μνήμη μας, η ιστορία μας. Ε ίναι ο τό π ο ς μας ως πολιτισμ ός. Αυτό είναι το θέμα τω ν 12 β ιβ λίω ν του Δημήτρη Π απάνη. Ε ίν α ι βιβλία όχι μόνο του νου, αλλά και της καρδιάς. Διαβάζονται εύκολα και ευχάριστα, για τί είναι βιω ματικά. Μας ξα φ νιά ζο υ ν ευχάριστα, για τί μας σεργιανούν με το δικό τους τρόπο σε μέρη που έχουμε περπατήσει και τα έχουμε αγαπήσει. Δημιουργούν μια ειδυλλιακή, σχεδόν φαντασιακή εικόνα για τον τόπο μας, την Αγιάσο. Με την ετυμολόγηση σαν να μας αποκαλύπτεται μια κρυμ­ μένη αλήθεια, μια κρυφή γοητεία, που δεν την είχαμε σκεφτεί. Γ ι’ αυτό οφείλουμε να ευχαριστήσουμε τον ακούραστο δάσκαλό μας, τον κυρ Μήτσο Παπάνη, το συνάδελφο Γιάννη Παπάνη και την αφανή δημι­ ουργό Ευστρατία Παπάνη για το πολύτιμο βιβλίο τους, αλλά και για τα έντεκα προηγούμενα. Γιατί με το μόχθο και το μεράκι τους μας οδηγούν σε μια ιδιότυπη αυτοσυνειδησία, σε μια πιο ενσυνεί­ δητη αγάπη για τον τόπο μας. Μυτιλήνη, 11.11.1998

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΓΡ. ΚΟΥΡΒΑΝΙΟΥ

Κ ΑΡΝ Α ΒΑ Λ ΙΚ Α ΔΡΩΜ ΕΝΑ ΣΤ Ο Χ Υ ϋΝ Ε Υ Η «Φιλοπρόοδος Παροικία Αγιάσου» συντηρεί την παράδοση Ο ι Αγιασώτες του δγώιυγ, εδώ και χρόνια, συνεχίζουν με επιτυχία την αποκριάτικη παράδοση του νησιού μας, της ιδιαίτερής πατρίδας μας. Έφυγαν, σε δύσκολα χρόνια, με πλούσιες πολιτιστικές αποσκευές από τον τόπο μας. Είδαν, άκουσαν και διδάχτηκαν πολλά. Θεωρούν ιερό χρέος όχι μόνο να τα διατηρή­ σουν αλώβητα, αλλά και να τα μάθουν στους νεότε­ ρους, στους αυστραλογεννημένους Αγιασώτες. Οι προσπάθειές τους φιλότιμες, τ ’ αποτελέσματά τους θετικά στους ευαίσθητους χώρους του ερασιτεχνικού θεάτρου, της φιλολογικής και της εθιμικής λαογρα­ φίας, καθώς και του γλωσσικού ιδιώματος... Εφέτος στον αποκριάτικο χορό τους είχαν επίσης σάτιρα. Η συνεργάτιδά μας Ανδρονίκη Γεωργίου Κουτσκουδή, σύζυγος Ευστρατίου Σάββα, της οποίας τελευταία, στις 21 και 22.11.1998, παίχτηκε από Αγιασώτες, στο υηίνοτδίΐγ οί Ν.δ.\ν. Εψ, Τγοο Τύοαΐτο, το έργο «Τα πρώτα χρόνια στην Αυστραλία», όπως αναφέραμε στο προηγούμενο τεύχος, έγραψε τους στί­ χους, τους οποίους εκφώνησαν δυο νέοι καρνάβαλοι, η Μελπομένη Ευστρατίου Τζέγκου, σύζυγος Γεωργίου Σάββα, και ο Ευστράτιος Βασιλείου Πιπερίτης. Εξ απα­ λών ονύχων έκανε εφέτος την εμφάνισή του και ο Βασιλάκης Κωνσταντίνου Καλουντζόγλου (Κάλας), εγγονάκι του φίλου μας Μιχαήλ Καλουντζόγλου (Νύμφιου). Απάγγειλε στίχους του προέδρου της «Φιλοπροόδου Π αροικίας Αγιάσου» Μιχαήλ Χριστοφαρή ή Καμπά, τους οποίους είχε μάθει απέξω... Στη συνέχεια δημοσιεύουμε μερικούς στίχους, δειγματοληπτικά, από τη σάτιρα της Ανδρονίκης Σάββα-Κουτσκουδή, καθώς και τους στίχους του Μιχαήλ Χριστοφαρή, τους οποίους απάγγειλε ο νεοσσός καρνάβαλος Βασιλάκης Καλουντζόγλου. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Τ σινούρια έχουμι πουλλά τσι μια κβάρα μαντάτα, πουτές γη Αγιάσου δε φουφά, ιφτάψυχ’ είνι κάτα. Α π ’ έφτου που αρχόμαστι έδιου, για να σας δούμι, φέρνουμι ένα μυστικό, που μο σι σας θα πούμι... Μια συνταγή σας φέρνουμι, αθάνατ’ να γινείτι, θα κλάνιτι κατό πουρδές ταχτέρ’, άμα σκουθείτι. Δύσκουλου είνι κουμματέλ ’ τσι θέλ ’ τσι μαστουριά, όμους θαν ιξατμίζιτι ούλ ’ σας γη γουρσουζιά... Του θέλιτι ούλ ’ σας, βλέπουμι, να ’μαστι μουνοιασμέν’, όμους του γουρσουζέβγιτι τσι τίπουτα δε βγαίν’... Είνι ναν απουρεί κανείς, γιατί είστι γκρινιάρδις, τι να ’νι φτο π ’δε σας αρέσ’, διαβόλ ’παλιουψουριάρδις... Αέγιν δεν έχιτι στου νου, κάτου για να του βάλιτι, σας καμαρώνου, μπράβου σας, πουτές δε θα γιράσιτι... Τς λέφτιρις θα τς αφήσουμι, τς πήρι γη κατηφόρα, θα χ ’πούν του γδίντουν ύστιρα, άμα πιράσ’ γη μπόρα... Είμαστι δίκϊοι κριτές τσι σάζουμι τα ξούρια, δείτι τσι συμμουρφώσιτι τα άστσμα σας τα χούγια... Θα δείτι τότις ικδρουμές, χουροί, πανηγυρέλια, θα τρώτι ιρζόγαλου, πατσές, τ ’γανίτις τσι π ’ταρέλια... Τσι τ ’χρόν’ σι ούλ ’ ιφχόμαστι χαρά τσι ιφτυχία, τώρα πλια μ ’λούμι σουβαρά τσ ’ αφήτι τα τ ’ αστεία.

ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ ΣΑΒΒΑ-ΚΟΥΤΣΚΟΥΛΗ ★ Καρνάβαλους γίν’κα τσι γω τσ ’ είμι ιμκρό πιδάκι, μα πρώτα να σας συστηθώ, μι λένι Βασιλάκη. Να μη θαρρείτι πς είμι ιμκρός τσι δε μι πέφτει λόγους, γιατ’ είμ’ α π’ τν ίδια τ ’ ράτσα σας τσι αγιασώτκους σπόρους. Ήθιλα να σας πω πουλλά, ακόμ ’ τσι πα στου σεξ, αλλά φουβούμι του μπαμπά μ ’, γιατ’ ύστιρα θα μ ’ τς βρέξ’. Του μόνου που έχου να σας πω, σι έγιουτ’ τν ηλικία, ναν είστι ούλ ’ σας μουνοιασμέν’ τσι πάντα μι υγεία. δγάηεγ, 27.1.1999

ΜΙΧΑΗΛ Κ. ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗΣ

Στιγμιότυπο από την παρουσίαση της σάτιρας «Γοι σμπιθέρις» (Αγιασώτισσα και Αυστραλέζα) (8γάηβγ, 27.2.1993). Διακρίνονται, από αριστερά: Μυρσίνη Γεωργίου Βέτσικα, Ανδρονίκη Ευστρατίου Σάββα-Κουτσκουδή και Καλλιρρόη Σάββα Μπίρη. Πίσω, οι μουσικοί: Δημήτριος Παναγιώτου Σταφίδας (κιθάρα) και Βασίλειος Παναγιώτου Σταφίδας (μπουζούκι).

ΟΥΛΙΣ ΗΝΤΑΝ ΑΡΙΣΤΙΡΕΣ... Σ ά ν ι κατιβήκαν στη χώρα να πάριν τα δέματά ντουν γη Βλουτίνα γη Αβδιλέλινα τσι γη Άννα γη Ξαφέλινα, π ’ παντρέφτσι του Τ ίν’ του Μπουκάλ’, απουμείναν μ’ αδειανά τα χέρια. Απαντέχαν ν ’ ακού­ σιν τα ουνόματά ντουν, αλλά εν ήνταν στου κατάλογου γραμμένα, τσ’ ας είχαν κάν’ τσι γοι δυο ντουν ιτήσεις, μια τσ’ είχαν στσοι ντουν αθρώπ’ στου στρα­ τό τσι δικϊούνταν βουγήθεια. Τ ίν’ς Τσαμπλάκους όμους, γιου μπάρμπας τς Άννας, που ’χι γράψ’ μι του αζημίουτου τς ιτήσεις ντουν τσι θα τς έστιρνι μι τνι στση ντ, ίκ’σι τ ’ όνουμά ντ τσ’ αντουνιάστσι του δέμα που τ ’ δώκαν. Γοι γ ’ναίτσις υπουψιαστήκαν, καταλάβαν πους τς γέλασι. Τουν τσνηγήξαν, τουν φτάξαν τσι τ ’ γυρέψαν μιρίδϊου. Ιπειδής αρνήστσι, πέσαν απάνουντ, ρίξαντουν κάτου, ανοίξαν του δέμα -τ’ μπουρδένια σακούλα- τσι πήραν απί τέσσιρ’ς παλιές στρατϊουτικές αρβύλις. Άμανι γύρισαν στου χουριό, είδαν πους ούλις γοι αρβύλις π ’ πήραν ήνταν αριστιρές. Έφτις π ’ αφήκαν στ’ σακούλα να ’νταν διξιές; Μο Τσαμπλάκους θαν ήξιρι, αλλά απί τότις τ ’ κόψαν τσι τ ’ καλ’μέρα. Ε φτάν’ που πλήρωσαν του «γραμματικό» για τς ιτήσεις, που τς έγραψι, σα π ’ τουν σύμφιρνι, ε φτάν’ν τα ναύλα τσι του χασουμέρ’, φουρτουθήκαν τσ’ απί τέσσιρα παλιουπάπ’τσα! δγάηργ, 5.1.1999

ΒΛΟΤΙΝΑ ΑΒΛΕΛΕΛΗ

ΤΑ ΠΑΞ ’ΜΑΛΕΛΙΑ Π ρ ιν απί πουλλά χρόνια, σ’ κηδεία τ ’ Ζαχαριά τ ’ Μπατρικά, που γίν’τσι σν Αθήνα, πήγαμι κάμπουσ’ χουριανοί. Μαζί μας ήνταν τσι Στράτ’ς Σουσαμλής, του Γκντουρίδ’. Σάνι τέλειουσι γη ταφή, πήγαμι στου κυλικείου, για να πιούμι του καφέ τς παρ’γουριάς τσι

του κουνιάκ, να βτήξουμι του παξμαδέλ’ τσι να σχουρέσουμι τουν απουθαμένου. Κουντά στου Γκντουρίδ’ κάντνταν Στράτ’ς γι Αξιουμάκαρους, του Μπρουσκέλ’, τ σ ’ ά λ λ ’ γνουστοί, τσι συζητούσαν. Του Γκντουρίδ’ έκλιφτι τς ματιές μας, ίπλουνι του χέριντ στου πανιρέλ’, χούφτουνι παξ’μαδέλια τσι τα ’χουνι στου σακέλιντ, μες σ’ μπιζνέρα. Του Μπρουσκέλ’ πήριντουν χαμπάρ’, πιάσι μια καντήλα γιμάτ’ τσι μι μιγάλ’ προυσουχή έρξι μες σ’ μπιζνέραντ νιρό, δίχους α του καταλάβ’ γιου παθός. Σάνι πήγι του Γκντουρίδ’ στου σ π ίτ ’ τσι κρέμασι του σακέλιντ, είπι σ ’ Παναγιώτα α βγάλ’ τα παξ’μαδέλια που ’φιρι. Ίβαλι γη Παναγιώτα του χέρι τς σ’ μπιζνέρα, μα αντί για παξ’μαδέλια πιάσι λάσπ’. Του Γκντουρίδ’, σα τν είδι στα χέρια τς ιγ’ναίκασιντ, απουξ’λώστσι, αλλά γρήγουρα κατάλαβι ποιος τν έκανι τ ’ σκατουδλειά. Μιταχιά, σάνι ανταμώσαν μι του Μπρουσκέλ’, αντί να καβγαδίσιν, γιλάσαν μι τ ’ καρδιάντουν, ρίξαντου στου ρατσί τσι γινήκαν φέσ’... ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

ΕΧΟΥΜΙ ΜΟ ΔΕΚΑ ΔΑΧΤΥΛΙΑ Σ τ ο σχολείο είχα συμμαθητή τον Παράσχο Λεβαντέζο. Κάποτε ο δάσκαλός μας, συχωρεμένος από χρόνια, τον ρώτησε, στο μάθημα της αριθμητι­ κής, πόσα δάχτυλα έχουμε. Ο Παράσχος έβαλε τα χέρια στις τσέπες, τα μέτρησε βιαστικά και απάντη­ σε: έντεκα! Ο δάσκαλος τον επιβράβευσε με το παραπάνω, κατά το συνήθιο της εποχής: Πάνι σ’ μάνα σ’, μουρέλι μ’, να ράψ’ τσίπις τσι να ξέρ’ς πους έχουμι μο δέκα δαχτύλια! Αδΐοπα, 12.9.1998

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΠΑΠΟΡΦΥΡΙΟΥ (ΤΣΙΡΟΣ)

ΘΑΝΙ ΠΕΡΝΑ ΠΙΟ ΚΑΛΑ! Ε ν α ς ξένος μπήκε στην εκκλησιά της Παναγιάς της Α γιάσου και άναψε μια μεγάλη λαμπάδα. Μόλις βγήκε στο νάρθηκα, έγινε ο παρακάτω διά­ λογος ανάμεσα στο Σπύρο Νταγούτη και σ’ αυτόν: - Ρε κμπάρι, πόσα δώτσις σ’ λαμπάδα που ίψις; - Χαλάλι για τη Μεγαλόχαρη, ό,τι κι αν έδωσα.

- Σ ’ είδα πόσα δώτσις. Άμαν έδ’νις σι μένα του τάλιρου, θανι πέρνα πιο καλά! Θέλαν α σχουριθούν τσι τα πιθαμένα σ’! Αγιάσος, 3.12.1998

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ν. ΞΑΦΕΛΗΣ

Ξενέλης, Ε υστράτιος Μ ιχαήλ Κ ουταλέλης και Ευστράτιος Ηρακλέους Χατζηεμμανουήλ, και η οποία είχε την ευθύνη της διοίκησης και της διαχείρι­ σης του Προσκυνήματος από το έτος 1990. Από την 1 Ιανουάριου 1999 το Μητροπολιτικό Συμβούλιο διόρισε νέα Διοικούσα Επιτροπή στο Προσκύνημα, η οποία αποτελείται από τους Ευσ­ τράτιο Βασιλείου Κλειδαρά, Γεώργιο Ευστρατίου Λ ιάκατο και Ν ικόλαο Ραφαήλ Σουσαμλή. Ας σημειωθεί ότι στη Διοικούσα Επιτροπή προεδρεύει ο σ εβ α σ μ ιότα τος μ η τρ ο π ο λίτη ς Μ υτιλήνης Ιάκωβος, ενώ μια θέση στη νέα Επιτροπή έμεινε κενή και θα συμπληρωθεί αργότερα. Ευχόμαστε στη νέα Διοικούσα Επιτροπή καλή επιτυχία στο έργο της για το καλό του Προσκυνή­ ματος και της Αγιάσου γενικότερα.

ΠΕΛΚΥΠΟΣ

Μ ΙΧΑΗ Λ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΚΑΕΙΑΑΡΑΣ

Τελευταια ιδρύθηκε σωματείο με την επωνυμία Π ανελληνικός Ε λλαδοκυπρίακός Π ο λιτισμικός Σ ύ ν δ εσ μ ο ς (Π Ε Λ Κ Υ Π Ο Σ ) « Ε λ π ιδ ο φ ό ρ ο ς» (Ο μήρου 34 171 21 Νέα Σμύρνη. Τηλ.: 9331554/7014652/5910355, Τ/Ο: 9316013/8640350. Ομήρου 2, περιοχή ΡΙΚ 2221 Λευκωσία, Κύπρος. Τηλ.: (003572)490333, Τ/Ο: 425272). Πρόεδρος της προσωρινής Διοικούσας Επιτροπής ο Δημήτριος Κ. Σ π η λ ιό π ο υ λ ο ς κ α ι γεν ικ ό ς γρ α μ μ α τέα ς ο Γεώργιος I. Καλλέγιας, εκδότης του αξιόλογου περιοδικού «Αιγαιοπελαγίτικα Θέματα», του οποί­ ου δυστυχώς σταμάτησε η έκδοση. Σκοποί: 1. Η συμμετοχή στην προσπάθεια για την πνευματική ανάπτυξη των λαών Ελλάδας-Κύπρου και η δια­ σφάλιση των εθνικών συμφερόντων και της ακε­ ραιότητας του ελλαδικού και κυπριακού χώρου. 2. Η σύσφιγξη των σχέσεων και η καλλιέργεια αδελ­ φικών δεσμών μεταξύ Ελλαδιτών και Κυπρίων, καθώς και των απανταχού ελληνικής καταγωγής και ελληνοφώνων. 3. Η ανάδειξη και η προβολή των κοινών στοιχείων του πολιτισμού ΕλλάδαςΚύπρου ως τμημάτων του ενιαίου πολιτισμικού χώρου, καθώς και των Ελλήνων της Διασποράς. Δέον να σημειωθεί ότι ο ΠΕΛΚΥΠΟΣ από το Σεπτέμβρη του 1999 θα αρχίσει την έκδοση του τρι­ μηνιαίου περιοδικού «Ελπιδοφόρος». ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΝΕΑ ΔΙΟΙΚΟΥΣΑ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Σ τ ι ς 31.12.1998 έληξε η θητεία της Διοικούσας Επιτροπής του Παλλεσβιακού Ιερού Προσκυνήματος Π αναγίας Αγιάσου, την οποία αποτελούσαν οι Ευστράτιος Ηλία Λαμπρινός, Γεώργιος Μιχαήλ

«ΚΑΛΛΟΝΗ»

Η προμετωπίδα της δίπτυχης πρόσκλησης για την εκδήλωση της 4.2.1999, κατά την οποία έγινε η παρου­ σίαση του φωτογραφικού λευκώματος «Καλλονή».

Σ τις 4.2.1999, στη «Στοά του Βιβλίου» (Αί­ θουσα «Λόγου και Τέχνης», Πεσμαζόγλου 5, Αθή­ να) έγινε παρουσίαση του φωτογραφικού λευκώ­ μα τος « Κ α λλο νή , ο δ ο ιπ ο ρ ικ ό σ τη ν κ εν τρ ικ ή Λέσβο», με φωτογραφίες του Δημήτρη Ταλιάνη και με κείμενα του Γιάννη Κ ω νσταντέλη κ α ι της Ραλλούς Κράλη-Κωνσταντέλη, το οποίο κυκλοφό­ ρησε πρόσφατα, στη σειρά των Εκδόσεων «Τοπίο», με χρηματοδότηση του δήμου Καλλονής.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΚΑΒΑΔΑΣ Ο άνθρωπος, ο δάσκαλος, ο αγωνιστής... Ο Δημήτριος Καβαδάς είδε το φως της ζωής το 1916 στην Αγιάσο, στο χωριό της Μεγα­ λόχαρης. Ήταν ο μοναχογιός της όμορ­ φης φαμίλιας του κτηματία και ιερο­ ψάλτη Παναγιώτου Ιωάννου Καβαδά και της Ελένης Καμινέλη. Αδερφές του η Μαρία Ευαγγελινού, η Ευθυ­ μία Σταυρακέλη και η Ευτυχία Τζανίδου... Παρακολούθησε τα εγκύκλια μαθήματα στα σχολεία της γενέ­ τειράς του και στη συνέχεια φοί­ τησε στο Πεντατάξιο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης Μυτιλή­ νης (1931 - 1936), όπου ευτύχησε να έχει αξιόλογους καθηγητές, το διευθυντή Ευάγγελο Παπανούτσο, το Βασίλειο Α ρχοντίδη και άλλους. Αποφοίτησε το 1936, όταν διευθυντής ήταν ο Αευκαδίτης παιδαγωγός-θεολόγος και μετέπειτα εθνομάρτυρας Ιωάννης Φραγ­ κούλης (1898- 1942)... Η ζωή του υπήρξε πολυκύμαντη, πλούσια σε εμπειρίες, σε δράση, σε αγωνιστικότητα. Υπηρέτησε την πατρίδα ως έφεδρος αξιωματικός στο μέτωπο της Αλβανίας. Εντάχτηκε στο ΕΑΜ και διατέλεσε ανθυ­ πολοχαγός του ΕΛΑ! Λέσβου. Για την αντιστασιακή του δράση διώχθηκε, μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας (12.2.1945), όπως και τόσοι άλλοι δημοκράτες. Αναγκάστηκε να ζήσει στην «παρανομία» κατά το χρονικό διάστημα από 5.6.1945 έως 22.1.1946. Λίγους μήνες αργότερα συνελήφθη και εκτοπίστηκε στους Φούρνους, μαζί με το δάσκαλο Πάτροκλο Ταλέλη, γιο του Αγιασώτη ριζαρείτη-δασκάλου Ευστρατίου Ταλέλη, και το Βλάσιο Ταμβακέρα. Ως δάσκαλος υπηρέτησε επί μικρό χρονικό διά­ στημα στο Μ εγαλοχώρι (1937), στο Μ ονοτάξιο δημοτικό σχολείο Κ έντρου-Π υργίου και στην Αγιάσο (1945). Οι δύσκολες όμως συνθήκες δεν του επέτρεψαν να σταδιοδρομήσει ως εκπαιδευτικός. Αναγκάστηκε να μισέψει από τη Λέσβο και να βρει καταφύγιο στην Αθήνα, όπου εργάστηκε 28 χρόνια σε βυρσοδεψείο. Ή ταν, βλέπετε, ανεπιθύμητος, εξαιτίας της προοδευτικής ιδεολογίας του, και της αντιστασιακής δράσης του. Οι μαθητές δεν έπρεπε να έχουν φλογερούς δασκάλους, ενθουσιώ δεις κατηχητές. Ως χειριστής της γραφίδας ο Δημήτριος Καβαδάς θα μπορούσε να δώσει πολλά, αν νικούσε νωρίτερα τους δισταγμούς του, αν έβγαινε από την αυτοπερι-

θωριοποίηση, από την αυτοεξορία της σιωπής. Με μεγάλη δυσκολία πείστηκε από το γράφοντα να βάλει το όνομά του στο πρώτο του μικρό δημοσίευμα για τον ήρωα λοχαγό Γιάννη Κούρδαλο, ο οποίος υπηρέτη­ σε στο 22ο Σύνταγμα Μυτιλήνης και άφησε την τελευταία του πνοή πολεμώ ντας στα κακοτράχαλα βουνά της Αλβανίας. Μετά το έναυσμα έγινε ο πιο συνεπής, ο πιο υπεύθυνος και ο πιο ευσυνεί­ δητος συνεργάτης του περιοδικού «Αγιάσος». Ευχόταν να έχει χρό­ νια, για ν ’ αφήσει καρπίσματα του νου και ξεχειλίσματα της καρ­ διάς. Με το όνομά του αλλά και με το ψευδώνυμο Παλιαμπάζ -από το παρατσούκλι Παλιαμπάς του αδερ­ φού του παππού του, από την πλευρά της μητέρας του, ο οποίος, καταπώς μου έλεγε, ήταν ιδιόρρυθμος δανειστής-τοκογλύφος και φορούσε πάντα έναν παλιό αμπάκατέγραψε ενδιαφέρουσες θύμησες για το Π ε­ ντατάξιο Διδασκαλείο της Μυτιλήνης, για τον πόλε­ μο του 1940-1941, για την Κατοχή, για την Απελευ­ θέρωση, για τους «Αραπάδες», για την παραδοσιακή Αγιάσο... Ο λόγος του, δουλεμένος μαστορικά και κρικελωμένος με βιώματα μιας πολυτάραχης ζωής, συναρπάζει τον αναγνώστη με την πηγαιότητά του, με τη φρεσκάδα του, με την αμεσότητά του... Ως άνθρωπος ο Δημήτριος Καβαδάς διέθετε πακτωλό ευγενικών αισθημάτων. Ήταν ευθύς, έντι­ μος, ευπροσήγορος, γενναιόδωρος, δίκαιος, απλός, καλοσυνάτος. Άξια συντρόφισσά του ως το γέρμα της ζωής του η Δήμητρα, το γένος Σιγανού, που και αυτή γνώρισε φουρτούνες στο πέλαγος της ζωής, αλλά στάθηκε ακλόνητος βράχος. Έχτισαν το σπιτι­ κό τους σε στέρια θεμέλια και ευτύχησαν να χαρούν εγγόνια, από τη Μαίρη και από το Γιάννη... Ο θάνατος του Δημητρίου Καβαδά λύπησε βαθύ­ τατα την κοινωνία της Αγιάσου, αλλά και όλους όσοι τον γνώρισαν και συνεργάστηκαν μαζί του. Έφυγε από κοντά μας ένας ιδεολόγος αγωνιστής, ένας δημοκρατικός πολίτης, ένας πολύτιμος συνερ­ γάτης, ένας καλός φίλος, κοντολογίς ένας ωραίος άνθρωπος. Ευχόμαστε να είναι ελαφρό το χώμα του Δημοτικού Κοιμητηρίου της Νέας Φιλαδέλφειας (Κόκκινου Μύλου), όπου αναπαύεται από την 1η του Φλεβάρη του 1999. ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ ΛΑΜ ΠΡΟΣ I. ΚΑΠΡΕΛΗΣ (1954 - 1998 )

Ο Λάμπρος Ιωάννου Καπρέλης από τις 3.11.1998 έπαψε να είναι μαζί μας. Ο αναπάντεχος θάνατός του λύπησε κατάκαρδα συγγενείς και φίλους. Καταγόταν από το Αγρίνιο και από χρόνια ήταν εγκατεστημένος με την οικογένειά του, την Αγιασώτισσα σύζυγό του Μαρία Παναγιώτου Δουκάκη, φιλόλογο καθηγήτρια, και το μονάκριβο γιο τους Ιωάννη-Παναγιώτη, στην Αθήνα. Αγαπούσε ιδιαίτερα τη Λέσβο και επισκεπτό­ ταν τακτικά την Αγιάσο. Ήταν άνθρωπος με πακτω­ λό ευγενικών αισθημάτων, με αισιοδοξία για τη ζωή, με αγωνιστικότητα, με φιλεργία. Ευχόμαστε να είναι ελαφρό το χώμα του Κοι­ μητηρίου της Καλλιθέας που τον σκέπασε. Το καντή­ λι της μνήμης του θα το κρατάμε πάντα αναμμένο.

το γένος Ηρακλή Χατζηεμμανουήλ. Γεννήθηκε στην Αγιάσο τον Ιούνιο του 1926. Το 1952 π α ­ ντρεύτηκε το συγχωριανό της Αντώνιο Ευστρα­ τίου Ιακώβου, ο οποίος επίσης μας άφησε χρόνους το 1992, και εγκαταστάθηκε στην Αδΐοπα. Ή ταν ωραίος άνθρωπος, πάντα γελαστή και γλυκομίλη­ τη. Αγαπούσε υπερβολικά την ιδιαίτερη της πατρί­ δα και την επισκεπτόταν τακτικά. Μεγάλωσε τα παιδιά της, τη Μαρία, την Ελένη και το Στράτο, με περισσή αγάπη και φροντίδα και τα παρέδωσε στην κοινω νία σωστά διαμάντια. Η βάσκανος όμως μοίρα δεν την άφησε να χαρεί περισσότερο την ευτυχία κοντά στα παιδιά και στα εγγόνια της. Ευχόμαστε στα π α ιδιά της, στα εγγόνια της, καθώς και στ’ αδέρφια της και στους άλλους συγ­ γενείς, να είναι καλά και να τη θυμούνται. Ας είναι ελαφρό το χώμα της φιλόξενης δεύτερης πατρίδας που τη σκέπασε. Αδΐοιία, 18.1.1999

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΠΑΠΟΡΦΥΡΙΟΥ

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΤΖ. ΒΑΡΒΑΚΗΣ ( 1932- 1998)

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΑΝΤ. ΙΑΚΩΒΟΥ (1926 - 1999 )

Σ τ ις 13 Ιανουάριου 1999 πήρε το δρόμο για το στερνό της ταξίδι η Βασιλική Αντωνίου Ιακώβου,

Σ ε ηλικία 66 ετών άφησε τα εγκόσμια ο Γρη­ γόριος Τζάνου Βαρβάκης και ανα πα ύετα ι στο Κοιμητήρι της γενέτειράς του, όπου κηδεύτηκε. Ήταν άνθρωπος του καθημερινού μόχθου και της βιοπάλης, φιλόπονος δουλευτής της γης. Δημιούρ­ γησε οικογένεια και ευτύχησε να δει αποκαταστη­ μένες τις δυο κόρες του, τη Βασούλα, σύζυγο Μι­ χαήλ Βερδούκα, και τη Μερόπη, σύζυγο Π ανα­ γιώ του Χατζέλη. Ο θάνατός του λύπησε βαθιά τους συγγενείς, τους φίλους, την κοινω νία της Αγιάσου. Εκφράζουμε τα ειλικρινή συλλυπητήριά μας στους δικούς του, κυρίως στη σύζυγό του Μαρία και στα παιδιά του.

Ιη πι βπι ο η αιη ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΡ. ΧΑΑΕΛΗΣ (1943 - 1998 ) ΜΝΗΜΗ ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

Ο Παναγιώτης Χριστόφα Χαλέλης έφυγε από κοντά μας πριν από αρκετούς μήνες, το Σεπτέμβρη του έτους που μας πέρασε. Τον χάσαμε αναπάντε­ χα και τον θρηνήσαμε όλοι. Λυπηθήκαμε, που δεν μπορέσαμε, μια και το μήνυμα του θανάτου του μας ήρθε με καθυστέρηση, να τον συνοδέψουμε στη στερνή του κατοικία, στο Κοιμητήριο της Αναστάσεως, στον Πειραιά. Ο πολύκλαυστος φίλος γεννήθηκε στην Αγιάσο στις 15.11.1943. Γονείς του ο Χριστόφας Π ανα­ γιώ του Χαλέλης (1915 - 1995) και η Ανδρονίκη (1911 - 1987), θυγατέρα του Κυριάκου Καμάτσου. Τέλειωσε το άλλοτε ενιαίο Γυμνάσιο της γενέτειράς του και μετά μπήκε στον αγώνα της ζωής. Επί αρκε­ τά χρ ό νια εργάστηκε στον Ε κδοτικό Ο ίκο «Ατλαντις», στην Αθήνα, όπου αργότερα δημιούρ­ γησε δική του επιχείρηση εμπορίας βιβλίων. Ήταν άνθρωπος αυθόρμητος, φιλότιμος, καλοσυνάτος. Συμπαραστεκόταν σε κάθε ευγενική προσπάθειά. Αγαπούσε τη γενέτειρά του, το Αναγνωστήριο, το Φιλοπρόοδο Σύλλογο Αγιασωτών... Ε υχόμαστε να είνα ι ελαφρό το χώ μα της Αττικής που τον σκέπασε. Στη σύζυγό του Ευδοκία, καθώς και στα π α ιδιά του Χ ρίστο και Γιώργο, εκφράζουμε τα ειλικρινή συλλυπητήριά μας.

Ο Τάκης Ψ ύλλας πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη του Δημητρίου Καβαδά. Ανώνυμος πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη του Ερμολάου, της Ειρήνης και του Ευστρατίου Φαϊδά, καθώς και στη μνήμη του Παναγιώτου Δουκάρου. Ο Ευστράτιος Βάρος ή Μπαρέλης πρόσφερε 3.000 δρχ. στη μνήμη του παππού του Ευστρατίου Λιγέλη. Ο Ε υστράτιος Βλαστάρης πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη του πατέρα του Παναγιώτου. Ο Σωτήρης (Σαμ) και η Ελένη Μ παταντσιεφ πρόσφεραν 50 δολ. ΗΠΑ στη μνήμη του πατέρα Θεοκλή Χατζηκομνηνού. Η Μαρία Γρηγορίου Συνοδινού και η κόρη της Κυριακούλα (Κούλα) Στέφου πρόσφεραν 50 δολ. ΗΠΑ στη μνήμη του Θεοκλή Χατζηκομνηνού. Ο Γεώργιος και η Ελένη Καλουτζή πρόσφεραν 30 δολ. ΗΠΑ στη μνήμη του Θεοκλή Χατζηκομνηνού. Η Τούλα Χατζηκομνηνού πρόσφερε 50 δολ. ΗΠΑ στη μνήμη του συζύγου της Θεοκλή Χατζηκομνηνού. Ο Ευστράτιος Χριστόφα Αρβανιτέλης πρόσφερε 20 δολ. ΗΠΑ στη μνήμη του Θεοκλή Χατζηκομνηνού. Ο Γρηγόριος Π απαπορφ υρίου πρόσφερε 20 δολ. ΗΠΑ στη μνήμη του Θεοκλή Χατζηκομνηνού. Ο Γεώ ργιος κα ι η Τούλα Σαμαρά, από την Άντισσα, πρόσφεραν 30 δολ. ΗΠΑ στη μνήμη του Θεοκλή Χατζηκομνηνού. Η Αναστασία Αγγελιδέλη-Μαϊστρέλη πρόσφε­ ρε 4.500 δρχ. στη μνήμη του πατέρα της Δούκα Μαϊστρέλη, ο οποίος απεβιωσε στις 15.5.1998. Ο Στυλιανός Δαμκαλής πρόσφερε 3.000 δρχ. στη μνήμη του πατέρα του Δημητρίου Δαμκαλή. Ανώνυμος πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη της Μ ελπομένης και της ΒιΧτώριας Π α να γιώ του Κουτσαχειλέλη. Η Μαρία Γοντζέ πρόσφερε 3.000 δρχ. στη μνήμη του αδερφού της Ιωάννου Μιχαήλ Ευαγγελινού. Ο Κωνσταντίνος Σάπκας (Αυστραλία) πρόσφε­ ρε 19.000 στη μνήμη του Θεοκλή Χατζηκομνηνού.

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ - «ΑΓΙΑΣΟΥ» - Ανώνυμος - Βασίλειος Πετεινέλης - Ελπίδα Μολυβιάτου

δρχ.

5.000 7.000 5.000

ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α. Κυκλοφόρησαν πρόσφατα τα βιβλία που εξέ­ δωσε ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.Π. Τραγέλλη], Η Αγιάσος και τα πέριξ, εν Αθήναις 1896. Δρχ. 1.500. 2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, ΘριΆος και ιστορία της Αγιάσον της νήσον Αέσβον, Αθήνα 1997. Δρχ. 5.000. Τα βιβλία διατίθενται από το Σύλλογο με άμεση παράδοση, κατά τις ώρες λειτουργίας των Γραφείων, ή επί αντικαταβολή (1.700 και 5.400 δρχ. αντίστοιχα). Επίσης διατίθενται από τους κατά τόπους ανταπο­ κριτές του περιοδικού «Αγιάσος», τα ονόματα και οι διευθύνσεις των οποίων αναγράφονται παρακάτω. Β. Επίσης διατίθενται βιβλιοδετημένοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (12.000 δρχ.). Α ' τόμος (1-25, 1980-1984), Β' τόμος (26-45, 1985-1988),Γ' τόμος(46-67, 1988-1991),Α' τόμος (6885,1992-1994) και Ε' τόμος (86-103,1995-1997).

ΓΑΜΟΙ - Στράτος Παναγιώτου Παγωτέλης Δήμητρα Γεωργίου Αμπελιώτη (Ιερός ναός Αγίας Τριάδας Νέας Φιλαδέλφειας, 1.11.1998)

- Ηλίας Ιωάννου Κοτσώνης Αθηνά Κωνσταντίνου Κλήμη (Ιερός ναός Αγίας Μαρίνας Εκάλης, 12.12.1998)

- Δημήτριος Σοφοκλέους Βουρέλης Ειρήνη Μιλτιάδου Πλέλη (Ιερός ναός Ταξιάρχη Καγιανίου, 26.12.1998)

- Παναγιώτης Μιχαήλ Σαλτογιάννης Ευταξία Μιλτιάδου Πλέλη (Ιερός ναός Αγίου Αθανασίου Μυτιλήνης, 17.4.1999)

- Βασίλειος Ευστρατίου Γραμμέλης Ελένη Ιωάννου Πεδιώτη (Ιερός ναός Αγίου Κοσμά Αιτωλού και Μεγάλου Βασιλείου Νέας Φιλαδέλφειας, 24.4.1999)

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Στην ανεψιά μας Παναγιώτα (Πάλα) Δημητρίου Ιακώβου και στον Κώστα Νικολάου Σφακιανό, από τη Νίσυρο, που αρραβωνιάστηκαν πρόσφατα στην Αδΐοπα, όπου διαμένουν, εκφράζουμε τα θερμά μας συγχαρητήρια. Οικογένεια ΓΙΑΝΝΗ και ΛΡΙΛΛΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΘΑΝΑΤΟΙ - Πανταζής Φώτιος Ευστρατίου (Ηοπάα, 12.1.1999)

- Μανόλα Γιαννούλα, σύζυγος Νικολάου, το γένος Παναγιώτου Καλαντζή (Χράμ’) (Παλαιόχηπος, Φεβρουάριος 1999)

- Αναστασέλη Ειρήνη, χήρα Αντωνίου (Αθήνα, 25.2.1999)

- Χατζηκομνηνός Θεοκλής Χριστόφα (ΗΠΑ, 9.3.1999)

- Βουρλή Σοφία, σύζυγος Παναγιώτου (Αθήνα, 10.3.1999)

ΔΙΟΡΘΩΣΗ Στην πρώτη λεζάντα της σελίδας 11 του τεύχους 109 (1998) να γραφεί πατήρ Χρίστος Βέργος αντί πατήρ Γεώργιος Βέργος. Στη δεύτερη λεζάντα της σελίδας 9 του τεύχους 110 (1999) να γραφεί Βασίλειος Παντζός (Ίππειος), στη θέση του πρώτου ερωτηματικού, και Όμηρος Κοντούλης, στη θέση του δεύτερου. Στη σελίδα 34 του ίδιου τεύχους να γραφεί Καβαδάς Δημήτριος Παναγιώτου αντί Καβαδάς Δημήτριος Ιωάννου.

- Ακριβλέλης Χριστόφας Ιωάννου -Τσομπανέλης Κωνσταντίνος Δημητρίου -Λ ιγέλης Προκόπιος Μιχαήλ (Αθήνα, 1.4.1999)

-

Γζουντέλη Βηθλεέμ, χήρα Οδυσσέα Ψύρρα Ευτυχία Θεοφίλου Βαρβάκη Αργυρώ, χήρα Δημητρίου Λαλαδέλης Στέλιος Ιωάννου