ΑΡ. ΤΕΥΧΟΥΣ 113
ΙΟΥΛΗΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1999
Η Παναγιώτα Ευστρ. Καμάτσου με την κόρη της Μαριγώ Στ. Αλτιπαρμάκη και την εγγονή της Ευστρατία Παν. Σπήλιου.
Ο Γρηγόριος Κων. Λαδιέλης αποχαιρέ τησε τη ζωή στις 22.7.1998, αφήνοντας σύζυγο και δυο παιδιά...
Ο Γιάννης Νεοκλή Τσάγαλος (αριστερά) με τον πρωτεξάδελφό του Ευστράτιο Παν. Κουτσαχειλέλη, στη «Σωτήρα» το 1951.
ΗΕΡΙΕΧ0ΜΕΝΑ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Διάσωση και αξιοποίηση αρχειακού υλικού.......................................................... ΕΥΣΤΡΑΤΙΑΣ ΠΑΠΑΣΤΑΜΑΤΙΟΥ-ΚΑΕΙΔΑΡΑ, Φωτοσκιές που ζωντανεύουν τη θύμηση................................. ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Αργύρης Εφταλιώτης, ο ξενιτεμένος τραγουδιστής και διδάχος της Ρωμιοσύνης (Β')· ΚΩΣΤΑ Γ. ΜΙΣΣΙΟΥ, Ο Εφταλιώτης και οι σχέσεις του με τη γυναίκα του............................................................. ΠΡΟΚΟΠΗ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Σερβία, ώρα μηδέν! Λεσβιακή ανθρωπιστική αποστολή στην κόλαση του πυρός.... ΙΑΚΩΒΟΥ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ, Το γαρίφαλο............................................................................................................. ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Παράσχος Αλεπίδης, ένας μπροστάρης των οδοιπόρων της πίστης.................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Ο Θεόφραστος Γέρου γράφει πριν από 65 χρόνια................................................................................ ΓΙΑΝΝΗ Α. ΠΑΠΑΝΗ, Το ψάρεμα στα βαθιά είναι... επικίνδυνο σπορ!.................................................................. ΑΝΔΡΟΝΙΚΗΣ ΣΑΒΒΑ-ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Καλουσόρσις, Καμπά! (ποίημα). ΑΝΔΡΟΝΙΚΗΣ Ν. ΚΟΡΟΜΗΛΑ, Του πόνου το κρεβάτι (ποίημα). ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Αυγουστιάτικο φεγγάρι (ποίημα)................. ΜΑΡΙΑΣ ΠΑΤΣΕΛΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ, Στη χάρη Της (ποίημα). ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Τ’ ασκέρια (ποίημα). ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΠΑΝΗ, Του ευρό (ποίημα). ΜΙΧΑΛΗ I. ΠΑΣΧΑΛΙΑ, Ο καημός του Έλληνα (ποίημα).................. ΧΑΡΙΑΑΟΥ ΡΟΔΑΝΟΥ, Τα προπολεμικά «Φλησκουνάκια» στον Κήπο της Παναγίας......................................... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΕΥΣΤΡ. ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗ, Από το καλοκαιρινό μας Ημερολόγιο..................................................... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΧΡ. ΤΣΟΥΚΑΡΕΛΗ, Τα δεκάχρονα της αρχιερατείας του ποιμενάρχη μας.................................... ΦΙΛΙΤΣΑΣ ΠΑΝ. ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗ, Η «Αγία Σιών» από το Αναγνωστήριο............................................................. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΕΥΣΤΡ. ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗ, Περιδιάβαση στο Μυστρά και στη Σπάρτη.............................................. ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Βιβλιοκριτική.......................................................................................................... ΣΩΤΗΡΗ Γ. ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ, Ειρήνη Τζανή-Χατζησάββα, η δασκάλα με το μαγικό χρωστήρα.......................... Τα πθίτκα μας (Γρηγόριος Παπαπορφυρίου (Τσίρος), Γιώργος Παπάνης, Ερμόλαος Χατζηβασιλείου)................ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Γιάννης Ηρακλή Πουδαράς, ο άνθρωπος, ο ταχυδρόμος, ο ερασιτέχνης............. ΓΙΑΝΧΑΤΖ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΞΑΦΕΛΗ, Αυτοί που φεύγουν...................................................................................... ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΠΑΝΗ, Ετοιμολογία ναι, πονηριά όχι. Εισφορές...............................................................................
Σελ. 3 4 5 ΙΟ 11 13 15 16 17 18 19 20 21 23 25 26 27 28 29 31 32 33
ΕΞΩΦΥΛΛΟ Βουτιά στα γαλανά νερά του Α ιγαίου, που δροσίζουν ολοτρόγυρα τη Λέσβο, το νησί της ποίησης και της αρμονίας... (Φωτογραφία Προκόπη Γεωργίου Αινάρδου. «Τάρτ’» Γέρας)
ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ «Συντροφιά με τα βιβλία» (Ελαιογραφία σε μουσαμά, διαστάσεων Ο,8ΟΧΟ,6Οεκ., της Ειρήνης Τζανή-Χατζησάββα).
Ι55Ν 1106-3378
ΔΙΑΣΩΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΡΧΕΙΑΚΟΥ ΥΑΙΚΟΥ Κ ά θ ε τόπος έχει την ιστορία του, τον πολιτισμό του. Όι σκυταλοδρόμο! της προκοπής του, ανώνυμοι και επώνυμοι, αφήνουν τα χνάρια τους στο πέρασμά τσυς. Όι νεότεροι έχουν ηθική υποχρέωση να συντη ρήσουν τη μνήμη του παρελθόντος. Και τούτο, γιατί το χτες, το κοντινό και το ξέμακρο, αποτελεί το εφαλ τήριο του παρόντος, αλλά και του μέλλοντος... Η Αγιάσος, το χωριό της Μεγαλόχαρης, με το χρονο κύλισμα δημιούργησε ιστορία. Ξεκίνησε από παλιά, σύμ φωνα με την προφορική παράδοση και με τις γραπτές πηγές. Τα στοιχεία της πορείας της και του πολιτισμού της επομένως έχουν καταγραφεί όχι μόνο στη θύμηση των ανθρώπων, αλλά και σε λογής λογής έγγραφα και βιβλία... Το πλούσιο αρχειακό υλικό της Αγιάσου βρίσκε ται σε φορείς, αλλά και σε χέρια ιδιωτών. Πολύτιμα και ανεκμετάλλευτα, σε μεγάλο βαθμό, τα αρχεία των ναών, της Π αναγίας και της Α γίας Τ ριάδας, του Δήμου, του Α ναγνω στηρίου «η Α νάπτυξη», των εκπαιδευτηρίων. Υπάρχει και άλλο υλικό διάσπαρτο, που έχει σχέση με ποικιλώνυμα σωματεία-σινάφια, πολλά από τα οποία έχουν διαλυθεί εδώ και χρόνια, καθώς και με διάφορες ιδιωτικές επιχειρήσεις (εργο στάσια, εργαστήρια κτλ.)... Το αρχειακό υλικό της Αγιάσου, εκτός από λίγες
εξαιρέσεις, είνα ι αταξινόμητο και ως εκ τούτου δύσχρηστο. Κάποτε είναι και απροσπέλαστο για πολ λούς και διάφορους λόγους. Οι υπεύθυνοι το κρα τούν «αιχμαλωτισμένο», ενώ θα έπρεπε να φροντί σουν να το διευθετήσουν και να το καταστήσουν προ σπελάσιμο σε κάθε ερευνητή, για την προώθηση της τοπικής ιστορίας και όχι μόνο... Με το σύντομο αυτό σημείωμά μου θα ήθελα, σε πρώτη φάση, να παρακινήσω το ρέκτη και φιλότεχνο δήμαρχο της Αγιάσου Παναγιώτη Ψυρούκη, καθώς και το φιλοπρόοδο Δημοτικό Συμβούλιο, να εστιάσουν την προσοχή τους και στο αρχείο του Δήμου, που περιλαμ βάνει πολύτιμο υλικό για την ιδιαίτερη μας πατρίδα. Επιβάλλεται να εξευρεθεί κατάλληλος χώρος στο Νέο Ξενώνα, να μεταφερθεί σ’ αυτόν από το Χάνι το αρχει ακό υλικό, να τα ξινομ ηθεί και να α ξιοποιη θεί. Υ πάρχουν βιβλία πρακτικώ ν της άλλοτε Δημογε ροντίας, της Κοινότητας, καθώς και του Δήμου, βιβλία απογραφών που έγιναν όταν το νησί ήταν ακόμη τουρ κοκρατούμενο (Βιβλίον Β ' Νοφουσίου κτλ.), καθώς και άλλο χρήσιμο ιστορικό υλικό. Αξίζει τον κόπο ο δήμαρχος της Αγιάσου και το Δημοτικό Συμβούλιο να καταπιαστούν σοβαρά και μ’ αυτό το έργο...
ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Η παραδοσιακή Αγιάσος του χτες έφυγε ανεπίστροφο, άλλ’ άφησε βαθιά τα χνάρια της στο σήμερα, που αξίζει να τα σώσουμε και με σεβασμό να τα σπουδάσουμε... Στη φωτογραφία σπίτι με σαχνισίνι (σαχνουσίνι) στον Απέσο, δεξιά του ανηφορικού δρομίσκου της «Τσιραμίδας», που το «σεβάστηκε» η μεγάλη πυρκαγιά του 1877, όχι όμως και οι άνθρωποι... (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, καλοκαίρι 1977)
ΦΩΤΟΣΚΙΕΣ Π Ο Υ ΖΩΝΤΑΝΕΥΟΥΝ ΤΗ ΘΥΜΗΣΗ Οι παλιές γειτονιές της Αγιάσου αποτελούν παρελθόν Βλέποντας τη δημοσιευόμενη φωτογραφία, έρχονται στο μυαλό μου όμορφες αναμνήσεις από την άλλοτε αξέχαστη μου γειτονιά. Είμαι συγκινημένη, γιατί α π ’ όλες αυτές τις εικονιζόμενες παλιές μου γειτόνισσες μόνο τέσσερις βρίσκονται στη ζωή. Οι υπόλοιπες έχουν χαθεί, όπως έχουν χαθεί ή πάνε σχε δόν να χαθούν και οι παρέες της γειτονιάς από τους δρόμους. Μας κέρδισε η τηλεόραση και ο εξελιγμός. Δε βγαίνουμε πια, όπως πρώτα, να καθίσουμε στις γει τονιές, να γίνει το απαραίτητο κουτσομπολιό και να ακουστούν γέλια και συζητήσεις. Τώρα έχουμε τα βράδια συντροφιά την τηλεόραση, που κοντεύει να καταργήσει το διάλογο μέσα στο σπίτι, Πηγαίνουμε οικογενειακούς σε κανένα κέντρο και έτσι σιγά σιγά άρχισαν οι γειτονιές να ερημώνουν, καθώς έρχεται και εδώ το σύστημα της πρωτεύουσας. Θυμάμαι πως γειτονιά γινότανε κι έξω από το σπίτι μας. Η μητέρα μου ήτανε η κλώσα. Ετσι την ονομάζανε, γιατί τις μάζευε όλες γύρω της. Πάντοτε ήταν έτοιμη για παρέα. Καθισμένη έξω από το σπίτι, περίμενε τις φίλες της, για να πούνε τα δικά τους. Κουβεντιάζανε, γελούσανε και εμείς τα παιδιά παίζα με τριγύρω και ακούγοντας τα γέλια τους γελούσαμε μαζί τους, δίχως να ξέρουμε καν γιατί γελάνε. Η ζωή τους ήταν λιτή. Δεν είχανε άγχος, δεν κυνη γούσανε τη μόδα. Ζούσαν απλά μ’ αυτά που είχανε, γιατί δεν υπήρχε η σημερινή πολυτέλεια. Κάνανε ομαδικές εξορμήσεις όλη η γειτονιά, με νοικιασμένα γαϊδουράκια και πηγαίνανε σε διάφορα μέρη, στους Αγίους Α ναργύρους, στη Σωτήρα, στη Λίμνο και στον Προφήτη Ηλία, για μια ολοήμερη εκδρομή.
Βάζανε ρεφενέ, παίρνανε κρέας και πρωί πρωί, με το χάραμα, αφού φορτώνανε πάνω στα ζώα όλα τα απα ραίτητα, μέσα σε φωνές και γέλια ξεκινούσαν σαν ένα χαρούμενο καραβάνι. Όταν φτάνανε στον τόπο της εκδρομής, άρχιζε η ετοιμασία του φαγητού. Άναβαν φωτιά με ξύλα και έφτιαχναν ντολμάδες ή «γιαπράτσια», όπως τα λέμε. Τηγάνιζαν «πτάρια» (κεφτέδες) και μοσχοβολούσε ο τόπος. Μετά το ρίχνανε στο φαγοπότι, στο τραγούδι, και το κέφι κρατούσε μέχρι αργά το απόγευμα. Αυτές οι απλές εκδρομές μού έχουν αφήσει πολύ όμορφες αναμνήσεις. Όταν πηγαίναμε στους Αγίους Α ναργύρους, όλα τα π α ιδιά μπαίναμε στα παλιά μπανάκια, όπου το νερό, περνώντας κάτω από μια μικρή στοά, έτρεχε στο εξωτερικό αυλάκι. Παίρναμε μεγάλα φύλλα από τα γύρω δέντρα, τα τρυπούσαμε στο μέσον και στερεώναμε ένα μικρό αναμμένο κεράκι. Αφού κάναμε μια ευχή, το αφήναμε απαλά στο τρεχούμενο νερό και τρέχαμε έξω, για να δούμε αν το φω τεινό καραβάκι θα βγει αναμμένο. Αν έβγαινε αναμμένο, η ευχή που είχαμε κάνει θα γινότανε πραγ ματικότητα. Έτσι μας έλεγαν και εμείς πιστεύαμε και νιώθαμε ευτυχία. Αυτά όλα τα θυμάμαι με νοσταλγία. Τώρα βέβαια όλα άλλαξαν. Οι εκδρομές δε γίνονται με γαϊδουρά κια ούτε και ομαδικές. Ο καθένας παίρνει την οικογένειά του, μπαίνει στο αμάξι του και πηγαίνει όπου θέλει. Το αλλοτινό σμίξιμο της γειτονιάς χάθηκε, όπως χάθηκαν και χάνονται όλα τα παλιά... Αγιάσος, 6.10.1998
ΕΥΣΤΡΑΤΙΑ ΠΑΠΑΣΤΑΜΑΤΙΟΥ-ΚΛΕΙΑΑΡΑ Πανηγυριώτικη σύναξη, στη γωνία του σημερινού καταστήματος Παναγιώτου Χατζησάββα (15.8.1966). Διακρίνονται, από αρι στερά, στην πρώτη σειρά: Σκαρλά τη Δημ. Μπόρα, Κυριακή Ταμβάκη και Σοφία Μιλτ. Παπάνη. Στη δεύ τερη σειρά: Βλοτίνα Ευστρ. Νουλέ λη, Ευστρατία Γεωργ. Χατζηαπο στόλου, Κατερίνα Ηλία Ηλιογραμ μένου, Μαριγώ Όμ. Κωμαΐτου, Γιαννούλα Ιωάν. Κολομόνδου και Βασιλική Μιλτ. Παπάνη. Στην τρί τη σειρά: Αναστασία Γεωργ. Κα μπιρέλη, Βασιλική Ηλία Ηλιογραμ μένου, Ευανθία Χαρίλ. Κορομηλά, Ελένη Παν. Πολυπάθου και Αννα Γεωργ. Σαραντίδου. Στην τέταρτη σειρά: Αιμιλία Ευάγγ. Παπασταμα τίου και Γεωργ. Χατζηαποστόλου.
ΑΡΓΥΡΗΣ ΕΦΤΑΛΙΩΤΗΣ Ο ξενιτεμένος τραγουδιστής και διδάχος της Ρωμιοσύνης Β στον πεζό λόγο, στο διήγημα, στο μυθιστόρημα, στο Μ ε π ρ ω το β ο υ λία της Μ υ τιλ η ν α ϊκ ή ς Α δελφ ότη τα ς θέατρο, στην επιστημονική συγγραφή. (ΜγΠΙοηΐαη Β γοΙΙιογΗοοΘ) δγάηογ και Ν.5.\ν., σωματείου με πλούσια εθνική και πολιτιστική δράση, πραγματοποιήθηκε Το 1894 παρουσιάστηκε στο προσκήνιο ο Αργύρης σ τις 13.11.1998, στην αίθουσά της (225 ΟαηΐοιΦιΐΓγ Κοαά, Εφταλιώτης με τη συλλογή διηγημάτων «Νησιώτικες ΟαπΐοιΈυτγ), ομιλία με θέμα «Αργυρής Εφταλιώτης, ο ξενιτεμέ ιστορίες», που την αφιερώνει στη χαριτωμένη εξοχή της νος τραγουδιστής και διδάχος της Ριυμιοσύνης». Εκ μέρους πατρίδας του, την Εφταλού. Τα διηγήματα αυτά είναι η της Αδελφότητας μίλησε, με θερμά και μεστά περιεχομένου καλύτερη ανθοφορία του πνεύματός του. Είναι το απο λόγια, ο εκπαιδευτικός Δημήτριος Καμετόπουλος, καθώς και ο τρύγι των αναμνήσεων της παιδικής και της εφηβικής σύμβουλος, υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων, Γιάννης Ψωμάς, ο οποίος απηύθυνε εγκάρδιο πατριωτικό χαιρετισμό. * ^^,υλικίας του συγγραφέα. Γραμμένα σε γλώσσα απλή και Δέον να σημειωθεί ότι την προηγούμενη μέρα, 12Π1.Ι998, ή καθάρια, σχεδόν άγνωστη στην τότε διηγηματογραφία, ομιλία πραγματοποιήθηκε στο θαυμάσιο Ηεΐΐοηίο Ο ιιύ οί τάραξαν τα στεκούμενα νερά και πιστοποίησαν πως η Οαηόοιτα, όπου στεγάζεται και η ΜγΗΙεηΐαη ΑδδοοΐαΙΙάπ οί δημοτική δεν είναι απρόσφορη για το διήγημα. (Απόοιτα από Όΐδΐποΐ «Α&Ϊ& ΡαταδΓσνΐ». Εκ μέρους του σωμα Τα διηγήματα του Αργύρη Εφταλιώτη είναι ηθογρα τείου μίλησε π ρ ο λ ο γικ ά ο ρέκτης Κ α λλονιά τη ς Μ ιχαήλ φικά, είναι «ωραία ειδυλλιακά ποιήματα», όπως τα Χατζηθεοδώρου Καζαντζόγλου (Καζάν). Δέκα μέρες αργότε ρα, στις 22.11.1998, ημέρα Κυριακή, η ομιλία πραγματοποιή χαρακτήρισε σε επιστολή του ο Δημήτριος Βερναρθηκε στην αίθουσα της Παλλεσβιακής 'Ενα>σης Μελβούρνης δάκης, και ξεπηδούν μέσα από την κολυμπήθρα της και Βικτωρίας (Ραΐΐοδνίαΐα Εηοδίδ ΜοΙύοιΐΓπό αηά νίοΐοηα) (26 λεσβιακής υπαίθρου. Παντού προβάλλει ο ανύπνωτος \ν&1άΙιοΐΐΏ Κοαά, Βαγδνναΐοτ 3153, Μεΐύοιιιτκθ. Προλόγισε η νοσταλγός, που ξέρει να ξετυλίγει τις ιδέες του, να εξωλεσβιακής καταγωγής δημοσιογράφος νΐνΐρηπέ Μοπτίδ. τερικεύειπό μέσα πλούτος και να αποκαλύπτει τον Για την εκδήλωση έκαναν λόγο ραδιοφωνικοί σταθμοί και " έγραψαν οι παρακάτω αυστραλέζικες εφημερίδες, με τις συνήθεις, πακτωλό των συναισθημάτων του. Σε μαγεύουν οι βέβαια, φραστικές ή άλλες υπερβολές: «Ο Ελληνικός Κήρυκας» όμορφες περιγραφές, οι ζωντανές αφηγήσεις, το απα (Πιο θΓ6€λ Ηοταΐά) 6.11.1998, σ. 22,11.11.1998, α 33, 17.11.1998, 0. ράμιλλο ύφος, η ζεστή γλώσσα. Αρκούμαι σε μερικά 14, «Ο Κόσμος» (V 16 ΨοτΙά), 10.11.1998 (1032). σ. 28ί 17.11.1998 αντιπροσωπευτικά, όπως το «Αληθινό παραμύθι», «Ο (1334), σ. 29, «Τα Νέα» 25.11.1998, σ. 21, «Νέος Κόσμος» παπα-Σωφρόνιος», «Ο Μαρίνος Κοντάρας», που ήταν 26.11.1998 (3925), σ. 7, και «Το Βήμα» 12.11.1998 (7799), σ. 4. , ανυπόταχτο θεριό, αλλά τον μέρεψε η αγάπη μιας Στη συνέχεια δημοσιεύουμε το δεύτερο και τελευταίο μέρος της ομιλίας του Γιάννη Χατζηβασιλείου. γυναίκας, «Η Στραβοκώ σταινα», «Ο θάνατος του Τραμονντάνα» και «Η λαχτάρα του γερο-Ανέστη», όπου ξεχύνεται η νοσταλγία του συγγραφέα. Δ ε θα έπρεπε, κλείνοντας το καθαυτό ποιητικό του Εκτός από τις «Νησιώτικες ιστορίες» ο Αργύρης έργο, να παρασιωπήσουμε τα έξοχα τετράστιχα του, τα Εφταλιώτης έχει γράψει και ένα εκτενέστερο διήγημα, παιδικά του, τις οοδές του στον εθνικό ποιητή Διονύσιο μια νουβέλα, που επιγράφεται «Η μαζώχτρα». ΠρωΣολωμό, στον εθνικό ευεργέτη Γεώργιο Αβέροκρ και τοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ακρόπολις» του στον ολυμπιονίκη μαραθωνοδρόμο Σπύρσ λούη. όΐϊρτγ Βλάση Γαβριηλίδη το 1899 και την επόμενη χρονιά διακρίνει κανένας την αγάπη %χι το θαυμασμό του για ^ τυπώθηκε σε ξεχωριστό βιβλίο μαζί με άλλα έργα. Έχει τους εργάτες της προκοπής και ι%ς προβολής της πατρί ως θέμ#της την ιστορία μιας όμορφης μαζώχτρας, της δας μας, τα σατιρικά του επιγράμματα και το πολύστιχο * Ασήμως, η οποία έγινε αιτία να ξεκληριστούν οικογέ στιχούργημα «Το τραγούδι της ζωής», στα οποίο μεταρ νειες και να ερημώσει ένα ολόκληρο χωριό της Κρήτης. σιώνεται φιλοσοφικά και αναφωνεί δοξολογώντας: ^ Την υπόθεση του πεζογραφήματος τη χρωστά ο συγ γραφέας στό φίλο του Αλέξανδρο Πάλλη, ο οποίος είχε Αγάπη, κι ομορφιά, και φως κι ενέργεια! 1 " επισκεφτεί το νησί το 1898, τη χρονιά που αποβιβάστη Εσάς υμνώντας, μιά μονάχη ψέλνω, τη Ζωή .ΑΝ κε σ’ αυτό ως ύπατος αρμοστής ο πρίγκιπας Γεώργιος. του κόσμου τή θαματουργή πρωτοτεχνίτρα. Η νουβέλα αυτή και ως προς τη μορφή και ως προς το περιεχόμενο είναι ανώτερη από τα διηγήμα Εκεί όμως όπου επιδόθηκε περισσότερο ο Αργύρης Εφταλιώτης είναι η πεζογραφία, που και αυτή καταδυ τα. Έχει δραματική πλοκή, περισσότερα πρόσωπα, μεγαλύτερη δράση. Ο Αργύρης Εφταλιώτης, χωρίς να ναστευόταν από τον καθαρευουσιανισμό και το λογιοτατισμό. Η γλωσσική όμως ανταρτοσύνη του Γιάννη έχει πάει στη μεγαλόνησο, μας έδωσε με πειστικότητα Ψυχάρη το 1888 και το ξεσπάθωμα του Εμμανουήλ ένα συνταρακτικό πεζογράφημα, διανθίζοντάς το και Ρόιδη το 1893, με το έργο του «Τα είδωλα», την έβαλαν με κ ά ποια ιδιω μ α τικά στοιχεία. Νησιώτης και ο ίδιος, τουρκομερίτης, δεν μπορούσε παρά να νιώθει σε φυσική τροχιά. Η δημοτική δεν έπρεπε να αγκαλιά τη λεβεντογέννα Κρήτη. Οι σκληροί αγώ νες των σει μονάχα την ποίηση, άλλ’ έπρεπε να δοκιμαστεί και
Κρητικών του ζωντάνευαν την πεθυμιά να έρθει στο νησί και να χύσει το αίμα του. Να, με ποιους στίχους κλείνει το ποίημα, που της αφιέρωσε το 1896: Κρήτη μου, τόθελα κι εγώ, παλιό σκλαβόπουλο, μέσα στά σπλάχνα σου να μπω, να δω τά μάγια που το τρομάζουν το θεριό, και νάβρω θάνατο κι από ζωή γλυκύτερο, σέ μάχη σου άγια. "Αχ, μ ’ έδεσαν τά γερατειά σέ τόπους άδοξους κι άντις στό χέρι μου σπαθί, κρατώ μιά πέννα Φωτιά ή φαρμάκι, Κρήτη μου, σταλιά αν τής έμεινε, δώρο τά στέλνω του τυράννου άπό σέναΧ^ Το 1897, τη χρονιά που η χώρα μας ρίχτηκε στην πολεμική περιπέτεια με τους Τούρκους και οδηγήθηκε στην ταπείνωση, τυπώθηκαν σε βιβλίο οι «Φυλλάδες του Γεροδήμου». Χωρίζονται σε τέσσερα μέρη και είναι αφιερωμένες στα Ρωμιόπουλα. Καταπώς γράφει στον Πρόλογο του κληρονόμου ο Γεροδήμος, δηλαδή ο Αργύρης Εφταλιώτης, «δεν είναι μήτε αληθινές ιστορίες, μήτε παραμύθια. Είναι και τα δυο». Με τη σειρά τιτλοφορούνται: «Τα πρώτα μου χρόνια», «Στο χωριό», «Στην Πόλη» και «Στην Αθήνα». Ο συγγραφέας είναι γνώστης της ελληνικής πραγμα τικότητας, γι’ αυτό και κατέχεται από πικρία και απαι σιοδοξία. Βλέπει το νησί του σκλαβωμένο, βλέπει το μεγαλύτερο μέρος του ελληνισμού να το απομυζά ο ασιατισμός, να το δέρνει ο ραγιαδισμός, να το αποχαυ νώνει η άγονη προγονοπληξία, να το αλυσοδένει χερο πόδαρα ο στείρος σχολαστικισμός. Μπροστά σ’ αυτές τις τροχοπέδες στάθηκε ολόρθος και άφοβα μας έδωσε το ιδεολογικό του πιστεύω με το πρόσω πο του Γεροδήμου, για να βγάλει από το λήθαργο τα πνεύματα που είχαν αποτελματωθεί. Σ ’ αυτό τον ώθησε η πλεονάζουσα συναίσθηση εθνικής ευθύνης, η αγνή φιλοπα τρία του. Ο λόγος του δεν έχει μόνο τα στολίδια της τέχνης, αλλά και τα σωτήρια καρπίσματα του νου. Χρειάζεται μόνο πνευματική εγρήγορση και διεισδυτική ικανότητα, για να μπορέσει ο αναγνώστης να αποκωδικοποιήσει τα μηνύματα των εικόνων, των παρομοιώσε
Πρόγραμμα Εορταστικών Εκδηλώσεων της «Μυτιληναϊκής Αδελφότητας». Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ο Κόσμος» 10.11.1998 (1032), σ. 28. Το παραπάνω πρόγραμμα δημοσι εύτηκε με μικρές παραλλαγές και στις επίσης αυστραλέζικες εφημερίδες «Το Βήμα» 12.11.1998 (7799), σ. 4, και «Ο Ελλη νικός Κήρυκας» 6.11.1998, σ. 22, και 11.11.1998, σ. 33.
ων και των αλληγοριών που αφθονούν στο έργο. Ο Αργύρης Εφταλιώτης έθεσε ορθά το πρόβλημα του εκπαιδευτικού δημοτικισμού, σε εποχή κατά την οποία οι ιεροφάντες του αρχαϊσμού κορυβαντιούσαν. Διορατικός καθώς ήταν, ξέκρινε μέσα στα πλήθη των δασκάλων το μεγάλο σοφό της Λέσβου Δημήτριο Βερναρδάκη, που και αυτόν τον πολέμησαν άγρια. «"Ενας τους μονάχα, γράφει στην τέταρτη Φυλλάδα, έτυχε νάχει μέσα του ρωμιοσύνη και τέχνη αληθινή και πήγανε νά τόνε φάνε. *Αρον μάρον τον ζορίσανε στό νησί του. "Ολο το "Εθνος στον ώμο τους το πήραν».13
Στιγμιότυπο από την εκδήλωση-ομιλία για τον Αργύρη Εφταλιώτη, στην αίθουσα της «Παλλεσβιακής Ένωσης Μελβούρνης και Βικτω ρίας» (Ρ3ΐΐ6δνί»Κί Εηο$ί§ Μ οΙΒοιιγηο 3ΐκ1 νίοΐοπ») (26 Μ^ΙάΙιοίιη Κοικΐ, ΒαγδΜΉΐεΓ 3153 ΜοΙΒοιιπιε), στις 22.11.1998. Τον ομιλητή Γιάννη Χατζηβασιλείου παρουσίασε η δημοσιογράφος Υίνίοηηο Μοιτί§.
Επίσης θαυμάζει τον εθνικό μας ποιητή Διονύσιο Σολωμό, καθώς και τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, επει δή και οι δυο τους στηρίχτηκαν στη ζωντανή μας γλώσσα. Μιλά με καμάρι για τον πρωτεργάτη του δημοτικισμού Γιάννη Ψ υχάρη, ο οποίος το 1888 «πέταξε τήν πρώτη τή μπόμπα μέσα στή δασκαλίσια τή φάλαγγα» Μ καθώς γράφει χαρακτηριστικά. Ο Α ργύρης Ε φ τα λιώ της στις «Φ υλλάδες του Γεροδήμου» α ποδείχνεται θιασώτης της μεγάλης ιδέας του ελληνισμού. Τον συνεπαίρνει το παράπονο για τις συμφορές του έθνους. Καυτηριάζει την πολι τική διαφθορά και τον κομματικό εκτραχηλισμό, χτυπά την ξενομανία, αποδοκιμάζει τους περιφρονητές της ζωντανής μας μουσικής παράδοσης, οι οποίοι υιοθετούν την ξενόφερτη, τη φράγκικη, στηρίζει ανε πιφύλακτα το χωριό, τη βρυσομάνα αυτή του λαϊκού μας πολιτισμού, τονίζει τη σημασία των δημοτικών τραγουδιώ ν και όλων γενικά των ανεπιτήδευτων δημιουργημάτων του λαού, κατακρίνει το συρμό και πολεμά τον υπέρμετρο εγωισμό, ο οποίος έχει κατα ντήσει βασικό φυλετικό ελάττωμα. Οι καθαρευουσιάνοι αγωνίστηκαν με πείσμα να κρατήσουν μακριά από το δημοτικό λόγο και ένα άλλο γραμματειακό είδος, τη δραματική ποίηση, το θέατρο. Αντιμέτωποι στην προσπάθειά τους αυτή ήρθαν με τα έργα τους ο Γιάννης Ψυχάρης, ο Αλέξανδρος Πάλλης, μεταφραστής του έργου του Σαίξπηρ «Ο έμπορος της Βενετίας», και ο Αργύρης Εφταλιώτης. Ο «Βουρκόλακας» είναι το μοναδικό δράμα του Αργύρη Εφταλιώτη. Πρωτοδημοσιεύτηκε στην «Εστία» το 1894 σε τρεις συνέχειες. Βασίζεται στο πασίγνωστο δημοτικό τραγούδι, το οποίο ο Νικόλαος Πολίτης ονο μάτισε «Του νεκρού αδελφού». Στο ίδιο τραγούδι στη ρίχτηκε και ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, για να γράψει το έργο του ο «Όρκος του πεθαμένου». Χωρίζεται σε τρεις πράξεις και η υπόθεσή του είναι με λίγα λόγια η εξής: Μια μάνα είχε τρεις γιους και μια κόρη, που παντρεύτη κε έναν ξένο και έφυγε μαζί του στη Βαβυλώνα. Ο αδερ φός της Κωσταντής, για να καθησυχάσει τη στενοχωρη
μένη μάνα του, της υποσχέθηκε πως, άμα συμβεί κανένα μεγάλο κακό στο σπίτι τους, θα πάει και θα φέρει από την ξενιτιά την αδερφή του. Τα τρία αδέρφια πέθαναν και ο Κωσταντής, που ήταν δεμένος με όρκο, βρικολάκιασε, πήγε στη Βαβυλώνα και έφερε πίσω την αδερφή του, η οποία ξεψύχισε μαζί με τη μάνα της. Η προτίμηση του Αργύρη Εφταλιώτη να βασίσει το δραματικό του έργο σε λαϊκογενή στοιχεία είναι ενδεικτική της αναζήτησης υποθέσεων από τη νεοελ ληνική παράδοση. Η δημοτική ποίηση γ ι’ αυτόν ήταν αποκάλυψη. Διάβαζε αχόρταγα τα δημιουργήματα της λαϊκής μούσας και τα έβρισκε πάντοτε, καθώς γράφει, «φρέσκα φρέσκα σαν μαγιάτικα λουλούδια, και μυρωδάτα σαν τα κυδώνια πού μας βάζουν στά ρούχα οι καλές μας νησιώ τισσες. Κάθε φορά μου δροσίζουν τήν καρδιά και τήν άνασταίνουν». Ένα άλλο λογοτεχνικό είδος, με το οποίο καταπιά στηκε ο Αργύρης Εφταλιώτης, είναι το μυθιστόρημα. Το μοναδικό του έργο, «Ο Μ ανόλης ο Ντελμπεντέρης», γραμμένο κατά την περίοδο 1900-1901, έμεινε ανέκδοτο και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά από το Γιώργο Βαλέτα στον πρώτο τόμο των Απάντων του συγγραφέα. Ο ήρω ας του μ υθισ τορήμ ατος, ο Μ ανόλης ο Ντελμπεντέρης, είναι ένα φτωχόπαιδο, το οποίο πήρε το δρόμο της ξενιτιάς, για ν ’ αποχτήσει βιος και να γυρίσει μια μέρα πίσω στον τόπο του άνθρω πος μεγάλος και τρανός. Στα ξένα όμως τον κυρίεψε η μανία του πλουτισμού τόσο, που ξέχασε τη γριά μάνα του και την πιστή αρραβωνιαστικιά του. Ερωτεύτηκε άλλες, ασώτεψε και τελικά βρέθηκε στο δρόμο χωρίς πεντάρα. Δεν του είχε μείνει καμιά ελπίδα σωτηρίας. Φτωχός και κουρελής γύρισε στην πατρίδα, όχι για να πάει στους δικούς του, αλλά για να πεθάνει στα χώματά της. Οι συμπατριώτες του όμως, σαν έμαθαν πω ς ήρθε, τον βρήκαν και τον έφεραν στο χωριό, όπου με ανοιχτές αγκαλιές τον περίμεναν οι δικοί του. Όπως βλέπουμε, το μυθιστόρημα αυτό κινείται στα γνωστά πλαίσια της εφταλιώτικης νοσταλγίας. Όσο ξεμυαλίστρα και αν είναι η ξενιτιά, άλλο τόσο
Στιγμιότυπο από την εκδήλωση ομιλία για τον Αργύρη Εφταλιώτη, στις 22.11.1998.
Η είσοδος του κτήματος-εγκαταστάσεων της «Παλλεσβιακής Ένωσης Μελβούρνης και Βικτωρίας». (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Παναγιώτης Τζέγκος)
γλυκός είναι ο θάνατος στην πατρίδα. Ο Αργύρης Εφταλιώτης εκτός από λογοτέχνης ήταν και άνθρωπος με φιλέρευνη διάθεση. Το ιστορι κό έργο που μας άφησε, παράλληλα με την όποια επι στημονική του αξία, παρουσιάζει και μεγάλο γλωσσι κό ενδιαφέρον. Σε εποχή έντονης γλωσσικής διαπά λης έδειξε πως η δημοτική είναι πρόσφορη και για τον επιστημονικό λόγο. Το πρώτο ιστορικό έργο του Αργύρη Εφταλιώτη είναι η «Ιστορία της Ρωμιοσύνης», που κυκλοφόρησε το 1901, προτού ξεσπάσουν τα «Ευαγγελιακά» στην Αθήνα. Ο συγγραφέας, ύστερα από τον ατυχή ελληνο τουρκικό πόλεμο του 1897, θέλησε να ασχοληθεί με κάτι πιο ωφέλιμο, πιο εποικοδομητικό για το κατα τρεγμένο έθνος. «Σάν καταστάλαξε ό τόπος μας από τή φουρτούνα πού τον πλάκωσε τώρα και τρία χρό νια, όρεξη δέ μοϋμνησκε μήτε γιά στίχους, μήτε γιά π α ρα μ ύθ ια » 16, εξομολογείται στο αφιέρωμα που προτάσσει για το Γιάννη Ψυχάρη. Η «Ιστορία της Ρωμιοσύνης», ο πρώτος και μονα δικός τόμος που κυκλοφόρησε, χρειάστηκε «δυο χρό νια άπονύχτερες μελέτες». Ο μίτος της αρχίζει να ξετυ λίγεται από τα χρόνια της ρωμαϊκής κυριαρχίας και φτάνει ως τον έκτο αιώνα. Εδώ πρέπει να σημειωθεί πως στους Ρωμαίους χρωστάμε και το εθνικό όνομα Ρωμιός (Κοπιαηυδ), που παράγωγό του χρησιμοποίησε για την τιτλοφόρηση του βιβλίου του ο συγγραφέας. Ο Αργύρης Εφταλιώτης δεν ήταν καθαυτό ιστορικός ούτε φιλοδοξούσε να δρέψει δάφνες ως επιστήμονας. Ν οιαζόταν πάνω α π ’ όλα για την εθνική φώτιση. Στόχος του να παρουσιάσει τα πρόσωπα και τα γεγο νότα γυμνά, ξεκάθαρα, απαλλαγμένα από κάθε παραποίηση, διαστρέβλωση και ανακρίβεια.
Η «Ιστορία της Ρωμιοσύνης» δε μελετήθηκε και δεν προσέχτηκε όσο έπρεπε. Ο ίδιος ο συγγραφέας αναφέ ρει στο αυτοβιογραφικό του σημείωμα πως διαβάστηκε μόνο ο τίτλος του έργου, «γιατί αυτός μόνο κρίθηκε, τουλάχιστο στήν Ελλάδα»16. Και πραγματικά, ο τίτλος «Ιστορία της Ρωμιοσύνης» προκάλεσε έντονες συζητή σεις και διαμάχες. Άλλοι κατέκριναν τον Εφταλιώτη, γιατί αξιοποίησε λέξη που μαρτυρεί εθνικές περιπέτει ες και υποδούλω ση, ενώ άλλοι, όπω ς ο Κωστής Παλαμάς και ο Γερμανός Βυζαντινολόγος Κάρολος Κρουμπάχερ, πήραν το μέρος του συγγραφέα. Το καλοκαίρι του 1905 ο Αργύρης Εφταλιώτης, ξεφεύγοντας από τη μέγκενη του υπαλληλισμού, ήρθε για λίγο χ ρ ο νικ ό διά σ τη μα στην π α τρ ίδ α του. Περνώντας από την Αθήνα, η οποία εξακολουθούσε ακόμη να είναι προπύργιο του αρχαϊσμού, συναντή θηκε με τον Παλαμά και με άλλους δημοτικιστές. Στην Εφταλού του δόθηκε η ευκαιρία να συνεργαστεί και με την αδερφή του Ευρυδίκη Εμμανουήλ, που και αυτή είχε την πετριά του έντεχνου λόγου. Σχετικά μ’ αυτό το ταξίδι του ο Αργύρης Εφταλιώτης μας μιλά στα «Γραμμάτα του ξενιτεμένου», τα οποία δημοσι εύτηκαν την ίδια χρονιά στο περιοδικό «Νουμάς». Δυο χρ ό νια α ργότερα , το 1907, ο Α ργύρης Εφταλιώτης ξαναήρθε στο νησί του, συνοδευόμενος μάλιστα από τον Αλέξανδρο Πάλλη. Στην Κωνστα ντινούπολη αποθεώθηκαν από τους οπαδούς του δημοτικισμού. Στη Μυτιλήνη βρήκαν πεθαμένο το σοφό φίλο τους Δημήτριο Βερναρδάκη. Τον θρήνη σαν, γιατί ήταν ένας από τους φωτισμένους πνευματι κούς ταγούς της εποχής. Ένα χρόνο αργότερα, το 1908, δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Νουμάς» τα «Ιστορικά ξεγυμνώ ματα» του Αργύρη Εφταλιώτη. Σκοπός του, καταπώς γρά φει στον Πρόλογο, ήταν να ξεγυμνώσει «μερικά φου σκωμένα είδωλα τής εθνικής μας ιστορίας από τήν "Αλωση ως τις παραμονές τού Είκοσιένα» και να βρει την αλήθεια. Έλαβε ως οδηγό του τον Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο και έκρινε με αμεροληψία πρόσω πα και γεγονότα. Οι προθέσεις του αγνές, οι απόψεις του ενδιαφέρουσες. Το 1909 επισκέφτηκε πάλι το νησί μαζί με τον Αλέξανδρο Πάλλη. Την επόμενη χρονιά, το 1910, πιστεύοντας ακράδαντα στη συνέχεια της ελληνικής ιστορίας και θέλοντας να προβάλει τις σημαντικότερες μορφές της πολιτικής και της πνευματικής ζωής των πρώτων οχτώ αιώνων της βυζαντινής εποχής, έγραψε το έργο «Οι μεγάλοι μας Βυζαντινοί», το οποίο όμως έμεινε ανέκδοτο. Το Βυζάντιο δεν το περιφρονούσε, δεν το έκρινε με προκατάληψη. Το θεωρούσε προπύρ γιο του χ ρ ισ τια ν ικ ο ύ κόσμου. Εκεί που πολλοί συγκαιρινοί του έβλεπαν μονάχα πηχτό σκοτάδι, προ λήψεις, μηχανορραφίες, εγκλήματα και στείρο καλογηρισμό, αυτός ξέκρινε και φως, απαραίτητο για την πορεία του νέου ελληνισμού. Οι θέσεις του δεν άργη σαν, με την προαγωγή των βυζαντινών σπουδών, να
γίνουν αποδεκτές από όλους, δικούς μας και ξένους. Το 1912 η Αέσβος έσπασε τα δεσμά της μακρόχρο νης τούρκικης δουλείας και γιόρτασε τα ελευθέριά της. Ο νοσταλγός της Εφταλούς δέχτηκε το χαρμόσυ νο άγγελμα στα ξένα και ένιωσε ανεκλάλητη χαρά. Το όνειρο αιώνων στις 8 Νοέμβρη έγινε πραγματικότητα. Η γαλανόλευκη αντικατέστησε την ημισέληνο. Ένα χρόνο αργότερα ο Αργύρης Εφταλιώτης με βαθιά συγκίνηση πάτησε τα χώματα της λεύτερης πια πατρί δας. Το χτεσινό σκλαβόπουλο ανέπνευσε επιτέλους το ζωογόνο αγέρι της λευτεριάς. Επιστρέφοντας στην Αγγλία ο Αργύρης Εφταλιώτης συνέχισε με ζήλο τον πνευματικό του αγώνα. Καταπιάστηκε με τη μετάφραση της Οδύσσειας και τη δούλευε μαστορικά, με γνώση και με μεράκι. Πάσχιζε να φτάσει στο τέλος, προτού τον σταματήσει η ανημπόρια των γερατειών ή το μοιραίο. Ή ταν και αυτός ένας Οδυσσέας, που συντηρούσε ακοίμητο το καντήλι της πατρίδας, που αναζητούσε χωρίς σταματημό τη δική του Ιθάκη. Άφησε αμετάφραστες τις τρεις τελευταίες ραψω δίες. Η μετάφραση των υπόλοιπων είναι αριστοτεχνική. Για τελευταία φορά ήρθε στο νησί του ο Αργύρης Εφταλιώτης το 1922. Μπόδιο του στάθηκε τα προη γούμενα χρόνια ο Α ' Παγκόσμιος Πόλεμος. Τώρα τον βρήκε η Μικρασιατική Καταστροφή, ο χαλασμός της Ανατολής. Ο βράχος του Κέπετζη στην ακροθα λασσιά της Εφταλούς έγινε σωρός από λιθάρια. Το πέσιμο του βράχου αυτού, ο οποίος είχε αντισταθεί χρόνια και χρόνια στα φοβερά στοιχειά της φύσης, θεωρήθηκε από τον Αργύρη Εφταλιώτη προμήνυμα θανάτου. «Δέν παύω, έγραφε λίγους μήνες πριν από το θά να τό του, να σ υ λ λ ο γ ιέ μ α ι το β ρά χο το ύ Κέπετζη. Κατάντησα δεισιδαίμονας. Τόσο προμηνυτικό μοϋ φαίνεται το πέσιμό του». Από σεισμούς και χαλασμούς παντέρμο άπομεινάρι περνούσα χρόνους μακρινούς σ τ’ άκρόγιαλα τής Εφταλούς
κι όμπρός στό κύμα στέκουμουν θάν πέτρινο λιοντάρι. Στη ρίζα μου άμετρες γενιές καθίσανε και βρήκαν τού ήσκιου τές γλυκές δροσιές και τού πελάου τές μελωδιές, άχ, τ ’ όνομά τους φεύγοντας εκείνες δέν τ ’ άφήκαν. Μόνο θυμάμαι τή στερνή γενιά πού μ ’ άγαπούσε! Τών Κεπετζήδων εΐν’ αυτή,, πού έρχόταν βράδι και ταχύ και μέ χαρές μέ ξύπναγε, μ ’ ευκές μέ χαιρετούσε. Πήγαν κι αυτοί! Και τώρα έγώ στον κόσμο αυτό μονάχος, ψυχή πιά δέ θωρούσα έδώ, και δέν κοιτάς παρά σωρό λιθάρια εκεί που στέκουνταν τής Εφταλούς ό βράχος! Σ τις 3 Α υγούστου 1923, π ρ ιν από εβδομήντα πέντε χ ρ ό νια , άφησε τη στερνή του πνοή στην Αντίπολη (Αντίμπ) της Γαλλίας, όπου είχε αποτραβη χτεί τον τελευταίο καιρό σε εξοχικό του σπίτι.
Αγαπητοί συμπατριώτες, Φίλες και φίλοι, ο Αργύρης Εφταλιώτης, ο νοσταλγός τραγουδιστής και διδάχος της Ρωμιοσύνης, μίσεψε από το νησί μας, από τον πανέμορφο Μόλυβο, και έδωσε μάχες πολ λές, από τα μετερίζια της ξενιτιάς, για το καλό του έθνους. Είναι φωτεινό σύμβολο του απόδημου ελλη νισμού, ο οποίος αγαπά παράφορα τη μητέρα πατρί δα, αγωνίζεται τίμια και μεγαλουργεί. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 12. Ό.π., σ. 69. 13. Ό.π., α. 402. 14. Ό.π., σ. 404. 15. Εφταλιώτης, Απαντα, τόμος δεύτερος, σ. 35. 16. Εφταλιώτης, Άπαντα, τόμος πρώτος, α. ε '.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Αναμνηστική φωτογραφία μετά την εκδήλωση-ομιλία για τον Αργύρη Εφταλιώτη, στην αίθουσα της «Παλλεσβιακής Ένωσης Μελβούρνης και Βικτωρίας», στις 22.11.1998. Διακρίνονται ο πρόεδρος της Ένωσης Σταύρος Γιαραμάνης (πρώτος από αριστερά), τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, συμπεριλαμβανομένου και του Γυναικείου Τμήματος, καθώς και ο ομιλητής.
ΜΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΕΠΙΣΤΟΑΗ ΤΟΥ Κ. ΜΙΣΣΙΟΥ Ο Εφταλιώτης και οι σ χέσ εις του με τη γυναίκα του...
Ο αγαπητός φίλος και λαμπρός μελετητής Κώστας Μίσσισς, παίρνοντας αφορμή από γενικόλογη αναφο ρά μας στον ιδιωτικό βίο του Αργύρη Εφταλιώτη, μας έστειλε την παρακάτω δημοσιευόμενη επιστολή, η οποία παρουσιάζει ενδιαφέρον και αξίζει να διαβα στεί. Πράγματι στις σχέσεις του Εφταλιώτη με τη σύζυ γό του υπάρχει κάποιο νεφέλωμα, που καλό θα ήταν να μην το πνίξει η συνηθισμένη και κάποτε πλεονάζουσα σε λόγους και λογύδρια αντιδεοντολογική ρητορική διάθεση ωραιοποίησης ή η εσπευσμένη και πλημμελής ενημέρωση... Με εκτίμηση και ευχαριστίες ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Χαϊδάρι, 16 Αυγούστου 1999
Αγαπητέ Γιάννη, διάβασα στο τφχ. 112 (Μάης-Ιούνης 1999, σ. 5-8) το πρώτο μέρος της ομιλίας-μελέτης σου, στην Μ υτι ληναϊκή Αδελφότητα Σύδνεϋ, περί του Αργύρη Εφταλιώτη. Ξέρεις πόσο εκτιμώ τις φιλολογικές εργα σίες σου -στοιχεία απ’ τις οποίες πάντοτε χρησιμοποιώ, λόγω της τεκμηρίωσής τους από πρωτογενείς πηγές, στις δικές μου ερασιτεχνικές όμοιες- όμως εδώ, σ’ ένα σημείο, θα μου επιτρέψεις να σε «διορθώσω». Πρόκειται για την παραθετική αναφορά σου περί της γυναίκας του Εφταλιώτη Ελάιζας -όπως την αποκαλούσε- Γκράχαμ, όπου λες ότι: «... τον συντρόφεψε με πίστη και αφοσίω ση ως τη δύση της ζωής του...». Κάθε άλλο. Μπορεί, όπως σημειώνεις, να την χαρακτήρισε: «... Ελληνίδα την ψυχήν και τας διαθέσεις...» σε γράμμα του προς τον Δημήτριο Βερναρδάκη, πλην, στον ίδιο, σε άλλο -που υπάρχει στην επικαλούμενη από σένα πηγή- γράφει: «...Η δυστυχής εκείνη όπου ήτο τύπος και υπογραμμός συζύγου και μητρός, χρόνια και χρόνια, είχε καταντήσει το αντίθετο τα τελευταία 3-4 χρόνια, ας είναι καλά ο χωρισμός, η Ελβετία και τα φράγκικα τα ρομάντζα! Έφυγε στην Αμερική αφότου την έβγαλα από το σπίτι και μένει τώρα με τους γονείς της και λιγοθυμά και ικε τεύει και τρελλαίνεται -μα πέταξε το πουλί!...» Και από αυτό -και από άλλα προς τον Βερναρδάκη, όπου του ζητά συμβουλές περί του τι να κάνει και εν τέλει αποδέχεται την άποψη «περί συνδιαλλαγής»- αλλά και από γράμματα του Ψυχάρη που «δημοσιεύθηκαν στο βιβλίο των Σταμ. Καρατζά - Ερατ. Καψωμένου «Γιάννη Ψυχάρη και Αργύρη Εφταλιώτη Αλληλογραφία, 716 γράμματα (1890-1923), Ιωάννινα 1988», γίνεται φανερό ότι οι σχέσεις τους, -προφανώς λόγω κάποιας απιστίας της Ελάιζας- είχαν διαταραχθεί έως χωρισμού και μόνο για χάρη των παιδιών έγινε η επανασύνδεση. «... Τι να ειπώ -γράφει στον Βερναρδάκη- το εσκέφθην και εγώ και
το ξαναεσκέφθην και έρριψα τον κύβον υπέρ της συγχωρέσεως. Είναι τώρα δύο έως τρεις εβδομάδες που την ξαναέβαλα στο σπίτι... Κατοικούμεν δε εις απομεμονωμένην συνοικίαν και τοιουτοτρόπως ούτε τους παλαιούς γνωστούς βλέπομεν...» Όλα αυτά τα είχα καταγράψει πλέον λεπτομερώς στο άρθρο μου «Ο Εφταλιώτης και οι σχέσεις του με τη γυναίκα του. 70 χρόνια μετά την αποδημία του», που δημοσιεύθηκε στό περιοδικό του συμπατριώτη μας Κώστα Βαλέτα «Αιολικά Γράμματα» (τφχ. 133, Μάρτ.Απρ. 1993, σ. 45-50), τα συμπεριέλαβα δε και στό βιβλίο μου «Βερναρδάκης, Εφταλιώτης, Μυριβήλης. Συμβολή στην ιστορία της λεσβιακής γραμματείας» (τόμος τρίτος, Μυτιλήνη 1995). Φυσικά, λίγη σημασία έχουν σε σχέση με το έργο του, που και σήμερα επηρεάζει τη λογοτεχνι κή ζωή του τόπου μας, όμως καλό είναι -και ασφαλώς και εσύ συμφωνείς ως επιμένων, όπως είναι γνωστό σε όλους μας εκ των εργασιών σου, στη λεπτομέρεια- και αυτές οι λεπτομέρειες, σι προσωπικές, να καταχωρούνται όσο γίνεται πιο πιστά στα πράγματι συμβάντα. Με την ευκαιρία, να σημειώσω ακόμα ότι ούτε στα παιδιά του κατάφερε να δώσει ελληνοπρεπή αγωγή, όπως επιθυμούσε, εξαιτίας βέβαια των ειδικών (Αμε ρικανίδα σύζυγος) και γενικών (ανυπαρξία ελληνικής κοινότητας στην περιοχή που ζούσε) συνθηκών που αντιμετώπιζε. Και τα τρία, δεν τον συνοδέυσαν στους «γυρισμούς» του στη Μυτιλήνη, ούτε μόνα τους επισκέφτηκαν τα πατρικά χώματα. Ο μεγάλος μάλιστα, ο Κωνσταντίνος (Κωστή τον έλεγε ο Εφταλιώτης), που έγινε διπλω μάτης, πρω τοδιορίστηκε (1907) στην Οδησσό υποπρόξενος και ούτε που πέρασε να δει για γιά και συγγενείς πηγαίνοντας εκεί. Άλλωστε μήτε το επίθετο του πατέρα του κράτησε -προτίμησε το μητρι κό: ΟταΙιαΓη. Οι δυο κόρες του, η Ελένη-Ισαβέλλα και η Ειρήνη ζήσανε Αγγλία, Αμερική και Γαλλία, παντρεύ τηκαν εκεί -ξένες για την Ελλάδα, τη Μυτιλήνη. Το 1962, όταν γίνανε οι πρώτες προσπάθειες εκταφής και μεταφοράς των οστών του, αντιτάχθηκαν. Η άδεια δόθηκε, το 1974, από την εγγονή του ΕΗδαβοΐΗ Γα^ηοαιι. Ό λ’ αυτά όμως δεν μπορεί, νομίζω, κανείς να τα κρίνει αρνητικά* αλλού μεγάλωσαν, έτσι μάθανε -μόνο να λυπάσαι μπορείς. Αυτά, αγαπητέ Γιάννη, περί των μικρολεπτομερειών αλλά και τόσο μεγάλων- εκ της ζωής του λαμπρού τέκνου της γενέθλιάς μας γης, που μπορείς, αν το θεω ρείς σκόπιμο, να τα δημοσιεύσεις στο περιοδικό «Αγιάσος», το οποίο με τις δικές σου -και των συνεργα τών σου- εργασίες έχει καταστεί οοιριΐδ της ιστορίας μας. Έρρωσο
ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΜΙΣΣΙΟΣ Οδυσ. Ανδρούτσου 15 124 61 ΧΑΪΔΑΡΙ
Σ Ε Ρ Β ΙΑ , ΩΡΑ Μ Η ΔΕΝ ! Αεσβιακή ανθρωπιστική αποστολή στην κόλαση του πυρός Τ ετά ρ τη , 5 του Μάη, δυο μετά τα μεσάνυχτα. Ξεκινήσαμε, για να πάμε στην ταλαιπωρημένη από τους ανθρωπιστικούς... βομβαρδισμούς... των νατοϊκών αεροπλάνων Σερβία. Όλοι κι όλοι 30 άτομα, αποτελούσαμε την αποστο λή προώθησης της ανθρωπιστικής βοήθειας προς το βασανισμένο, πρώτα από τον αδελφοκτόνο πόλεμο, που του επέβαλαν οι μεγάλοι Ευρωπαίοι..., και τώρα με την ολοκληρωτική καταστροφή, που του έχουν κηρύξει μαζί με τους Α μερικάνους, σέρβικο λαό. Χτυπάνε, λένε, το Μιλόσεβιτς... Αν οι μιλοσεβιτσικοί μετριούνταν πριν από την επίθεση, τώρα κατάφεραν ολόκληρο το σέρβικο λαό να τον συσπειρώσουν γύρω από αυτόν τον άνθρωπο, που πα ρ’ όλα τα λάθη του βγήκε κερδισμένος από αυτή την κρίση και καθιερώ θηκε ως ηγέτης στη συνείδησή του. Τουλάχιστον προς το παρόν, αργότερα δεν ξέρω τι θα προκύψει... Στην αποστολή συμμετείχαν επώνυμοι άνθρωποι, με πρώ το το σεβασμιότατο μητροπολίτη Μ υτιλήνης Ιάκωβο, το νομάρχη Λέσβου Δημήτριο Βουνάτσο, το δήμαρχο Μυτιλήνης Νάσο Γιακαλή, τους νομαρχιακούς συμβούλους Παναγιώτη Βαμβουρέλη, Μυτιλήνης, και Νικόλαο Αρχοντίδη, Λήμνου, το δήμαρχο Γέρας Πανα γιώτη Βογιατζή, το δήμαρχο Καλλονής Αριστόβουλο (Άρη) Ελευθερίου και το δήμαρχο Μανταμάδου Δημή τριο Καρατζιτζή. Ας με συγχωρέσουν οι υπόλοιποι, που δεν τους αναφέρω... Ωστόσο πρέπει να τονίσω ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι που συμμετείχαν στην αποστο λή γνώριζαν ότι πάνε κάπου προς τον πόλεμο... Όλοι γνωρίζουμε και βλέπουμε τα ανατριχιαστικά ρεπορτάζ με ψυχή σφιγμένη από την αγανάκτηση και τη φρίκη, που μεταδίδουν τα δελτία της Τν. Θα πρέπει να έχεις αρκετό κουράγιο, για να λάβεις μέρος σε μια τέτοια αποστολή, στην οποία αναμφίβολα θέτεις σε κίνδυνο τη
ζωή σου. Αυτοί οι 30 άνθρωποι ανέλαβαν την υποχρέω ση να μεταφέρουν ό,τι απλόχερα πρόσφερε ο λεσβιακός λαός σε τρόφιμα και σε φάρμακα στο δεινοπαθούντα σέρβικο λαό. Όλα αυτά φορτώθηκαν σε τρεις νταλίκες και με ένα πούλμαν του ΚΤΕΑ για μας ξεκινήσαμε για το μετέωρο ταξίδι μας. Αέω μετέωρο, γιατί δε γνωρίζα με συγκεκριμένα σε ποιο μέρος θα πηγαίναμε λόγω των πολεμικών συνθηκών. Αρχικός προορισμός μας ήταν το Βελιγράδι, διάφορα όμως εμπόδια και συγκυρίες μας ανάγκασαν να καταλήξουμε στην πολύ ταλαιπωρημένη από τους βομβαρδισμούς πόλη Νις (Νίδδ). Αποβραδίς είχε βομβαρδιστεί η γέφυρα του Νις, δίπλα στην Ελληνική Πρεσβεία, που και αυτή έπαθε αρκετές ζημιές. Νεκροί 15 και τραυματίες 200 ο απολογισμός αυτής της βομβαρδιστικής επίθεσης, μας είπαν. Στο λιμάνι της Καβάλας την αποστολή την υποδέ χτηκαν και τη φιλοξένησαν ο νομάρχης μαζί με τους Συλλόγους Μυτιληνιών και Αημνιών. Ύστερα από πολλά εμπόδια και στα σύνορα (φαξ, τηλέφωνα, δια βουλεύσεις), τελικά πήραμε την άδεια και μπήκαμε στη Βουλγαρία. Καταλήξαμε στη Σόφια. Καθίσαμε δυο μέρες μέχρι να πάρουμε την άδεια για τη συνέχι ση του ταξιδιού μας. Είδαμε τα αξιοθέατα της πόλης. Με την ευκαιρία ήρθαν και μας βρήκαν τα αδέρφια Χρίστος και Σοφία Νικολαΐδου, που σπουδάζουν στη Σόφια, και μας βοήθησαν, όπου χρειάστηκε. Εδώ ξεκινά ένας άλλος μαραθώνιος... Η κομπίνα και το φιλοδώρημα εδώ είναι πολύ πιο ανεπτυγμέ νο... Μας ταλαιπώρησαν αφάνταστα οι Βούλγαροι, λίγο ακόμα να μας κατηγορήσουν και για λαθρεμπό ριο καυσίμων, επειδή είχαμε γεμάτα τα ντεπόζιτα του πούλμαν με πετρέλαιο... Τελικά μας επέβαλαν να τα αδειάσουμε. Δεν το πετάξαμε. Μας το πήραν, προσθέτοντάς μας ακόμα ένα πρόβλημα αγωνίας, στο αν θα μας φτάσουν ή δε θα μας φτάσουν τα καύσιμα,
Αναμνηστική φωτογραφία από αποστο λή, παλαιότερα, ανθρωπιστικής βοήθει ας στο Μπροντ της Βοσνίας. Διακρίνονται μπροστά στο λεωφορείο και τις δυο νταλίκες ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος και, από αριστερά, ο πατήρ Νικόλαος Καστρινός, εφημέριος του ιερού ναού της Ζωοδόχου Πηγής Μεσαγρού, ο αντιδήμαρχος του Μπροντ, ο Στρατής Προκόπη Κουτσκουδής και ο οδηγός του λεωφορείου Χρίστος Παράσχος.
ώσπου να γυρίσουμε πίσω στην Ελλάδα. Κι όλα αυτά για την κομπίνα και για το φιλοδώρημα... Πήραμε την άδεια, ύστερα από εξονυχιστικούς ελέγ χους και αφάνταστη ταλαιπωρία. Περάσαμε στο σέρβικο έδαφος. Ήταν η ώρα 5 και κάτι το πρωί. Η αγωνία κορυφώνεται. Βάζουμε τα σχετικά διακριτικά σήματά μας, την ελληνική σημαία και το σήμα του Ερυθρού Σταυρού κι αμίλητοι ξεκινάμε, προχωράμε με το φόβο έκδηλο στα πρόσωπά μας, όσο κι αν κάνουμε τους λεβέντες... Οι ψαλμοί του αρχιμανδρίτη Κύριλλου μας τόνωσαν λίγο. Ο πάγος έσπασε ολοκληρωτικά, όταν παιδιά και άνθρω ποι άρχισαν να μας χαιρετούν, θέλοντας έτσι να μας εκφράσουν ένα μεγάλο ευχαριστώ... Περιττό να σας εκφράσω τα συναισθήματά μας. Νιώθαμε όλοι μας ηθική ικανοποίηση. Αυτή ήταν άλλωστε η ανταμοιβή μας. Είναι περήφανος ο σέρβικος λαός... Τι κι αν βομβαρδί ζουν τα νατοϊκά αεροπλάνα; Τι κι αν κάθε τόσο θάβουν δικούς τους, αν καθαρίζουν καθημερινά τα πεζοδρόμια από το αθώο αίμα των συμπατριωτών τους... Αυτοί συνεχίζουν τη ζωή τους μέσα στη μοίρα τους, μοίρα που προσπαθούν να τους επιβάλουν τα μεγάλα μυαλά... Οι ανθρωπιστές αυτοί που έχουν εξοντώσει χιλιάδες ανθρώπους... Οι αποικιοκράτες που δεν ξεχνούν και δε συγχωρούν τους λαούς που καταδυνάστευαν, για την τόλμη τους ν ’ απαλλαγούν από τα δεσμά. Όλοι αυτοί, Αμερικανοί, Άγγλοι, Γερμανοί, Ιταλοί, έχουν λερωμένη τη φωλιά τους ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα (Ινδιάνοι, Ιρλανδία, νησιά Φάλκλαντ, Γουινέα, Νταχάου, Αιθιοπία κτλ.). Κάθε είδους αδικία γΓ αυτούς θεωρείται νόμιμη... Αυτό το σφράγισμα των προσφύγων στα Σκόπια, που είδαμε, μου θύμισε άλλες εποχές, φρι χτές, που πέρασαν οι λαοί της Ευρώπης κατά τη Γερμανική κατοχή. Απαράδεχτο για ανθρώπους που διαθέτουν, έστω και λίγη, ευαισθησία... «Μπορεί να μας σκλαβώσουν, να μας εξουθενώ σουν, ποτέ όμως δε θα μπορέσουν να ταπεινώσουν την ψυχή του σέρβικου λαού. Στο τέλος αυτοί θα βγουν ζημιωμένοι, γιατί η συνείδηση ενός λαού, όσο την πιέ ζεις, τόσο πιο πολύ παθιάζει, ατσαλώνεται. Να μην
τολμήσουν χερσαίες επιχειρήσεις, γιατί τότε ίσως αλί μονο και στους δυο μας... Τότε όμως θα τους έχουμε απέναντι μας, θα τους πολεμήσουμε... Ακόμα και παι διά, όπως ο Δαβίδ και ο Γολιάθ, θ ’ αγωνιστούν γι ’ αυτό το θανατηφόρο μάννα εξ ουρανού, που τους γκρέμισε κάθε παιδικό όνειρο, θ ’ αγωνιστούν για το χαμό αγα πημένων προσώπων και θα πάρουν εκδίκηση, να το θυμάσαι, Στράτο μου», είπε ένας γνωστός μου δημο σιογράφος. «Να μην τολμήσουν και κάνουν κανένα λάθος και μπουν μέσα. Θα μετανιώσουν πικρά, γιατί, όπως σου είπα, ακόμα και τα μικρά παιδιά με τη σφε ντόνα θα τους βγάζουν τα μάτια... Δε θα μείνουν ατι μώρητοι για τους ανεξέλεγκτους βάρβαρους βομβαρδι σμούς ενάντια στο λαό μας, που όλος ο κόσμος είδε τα διαμελισμένα παιδικά σώματα, τα γκρεμισμένα νοσο κομεία, που γι ’ αυτούς αποτελούν στρατιωτικούς στό χους. Δε θα μείνουν ατιμώρητοι αυτοί που δε σεβάστη καν τις άγιες μέρες των Παθών του Κυρίου και αντίς για ευχές σκορπούσαν το θάνατο και την καταστροφή... Εύχομαι από τα βάθη της ψυχής μου να βρεθεί ειρηνική λύση. Θα είναι καλό για όλους μας. Α ν όμως έρθουν ανάποδα, τότες θα παλέψουμε και θα βγούμε, έστω και με πολλές θυσίες, νικητές, όπως με τους Γερμανούς», κατέληξε. «Μακάρι να βρεθεί μια λύση, να σταματήσει αυτό το μακελειό», λέω και εγώ. «Γιατί τι είναι ο πόλε μος; Καταστροφή, καταρράκωση, εξευτελισμός, γκρέ μισμα των ονείρων με μπόλικους τυφλοπόντικες και χρυσόμυγες γύρω μας, έτοιμες να στήσουν πάνω στα τυμπανισμένα κουφάρια, το μακάβριο φαγοπότι τους». Η παραμονή μας στο Νις ήταν σύντομη. Παραδώσαμε τα φάρμακα και τα τρόφιμα, σταγόνα στον ωκεανό. Παρακολουθήσαμε όλοι μας με ευλάβεια στη Μητρόπολη του Νις τη θεία λειτουργία και αυθημε ρόν πήραμε το δρόμο της επιστροφής, χωρίς κανένα πρόβλημα. Έτσι έπρεπε να γίνει, γιατί υπήρχε κίνδυνος. (Από αφήγηση του σερβομαθούς μέλους της αποστολής Στρατή Προκόπη Κουτσκουδή. Αγιάσος, 28.5.1999)
ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ
Στιγμιότυπο από διανομή συσσιτίου παλαιότερα σε αναξιοπαθούντες κάτου κους του Μπροντ της Βοσνίας.
ΤΟ Γ Α Ρ IΦ Α Α Ο Κ α λ ο κ α ίρ ι του 1953 στην Α γιάσο. Ό λ ο ι της ηλικίας μου γυρίζαμε στα καλντερίμια της ξυπόλυ τοι και με τα κοντά παντελονάκια, που κατέβαιναν μέχρ ι τη γά μ π α κ α ι π ο υ τα σ υγκ ρ α το ύ σ α ν δυο σταυρωτές τιράντες. Έ μπα ινα στην εφηβεία, αλλά η εξωτερική μου εμφ άνιση δε σ υμβάδιζε με το να ρκισσ ισ μό που χαρακτηρίζει την ηλικία αυτή. Χ ωρίς παπούτσια ήταν μια μόδα φαίνεται που η φτώχεια επέβαλε- με δ υ ο μ εγά λα μ π α λ ώ μ α τα σ το π ίσ ω μ έρ ο ς το υ κοντού παντελονιού και με άλλα πολύχρωμα στα π λ ά γ ια , που σ υμ π λή ρω να ν ένα σ ύγχρ ο νο έργο τέχνη ς, όπου το π ερ ιεχό μ ενο δεν έχει κ α ι τόση σ η μ α σ ία , όσο το χ ρ ώ μ α . Να κ ι ο φ ίλ ο ς μου ο Στρατής, σωστός μοντέρνος πίνακας κι αυτός. Το βράδυ, είπε, στη βόλτα θέλω να με σιγοντάρ εις, π ο υ θα μιλήσω στην Κ α τερίνα μου. Ή τα ν ερω τευμένος και μου έλεγε όλα τα μυστικά του, όπω ς κι εγώ τα δικά μου. Βλέπετε η κα ρδιά μας τότε, αγνή, καθαρή κι ευαίσθητη, ήταν ικανή πά ντα με μεγάλη ευκολία να ερωτευτεί και με την ίδια ευκολία να ξεχάσει. Μόνο που τις περισσότερες φορές το ξέραμε μόνο εμείς και ιδέα δεν είχε η κοπέλα. Κ αι η ευτυχία μας ήταν πλούσια, όταν γύριζε και μας έριχνε μια κρυφή ματιά, όταν κοντοστεκόταν να μας μιλήσει σε κ ά π ο ιο απόμερο δρομά κι του χω ριού ή όταν δ εχ ό τα ν ένα α σ ή μ α ντο χ ά ρ ισ μ ά μας. Κ α τά τα άλλα, ούτε το χέρι της δεν τολμούσαμε να πιάσουμε. Κ αθαρός πλα τω νικ ός έρωτας. Σήμερα άλλα ξα ν οι κ α ιρ ο ί, ά λλαξαν κ α ι οι σχέσεις ανάμεσα στους νέους. Τα κάστρα π έφ το υ ν εύκολα κα ι η λεηλασία τους αρχίζει αμέσως μετά την κατάκτη ση. Για μας ήταν αρκετός ο όμορφ ος αγώ να ς, η προσπάθεια ν ’ αποσπάσουμε τη ματιά, το χαμόγε λο, την εμπιστοσύνη. - Θα σε βοηθήσω, είπα στο Στρατή, αλλά θέλω να σου πω κι ένα δικό μου μυστικό. Η καρδιά μου χτυπά για τη Λεμονιά. - Σώπα, μη μου λες! Το ξέρει αυτή; - Ό χι, απάντησα. Αρκετές όμως φορές, τυχαία ή σκόπιμα -δε γνωρίζω- καταδέχεται να με κοιτά ξει και το γεγονός αυτό με γεμίζει μ ’ απερίγραπτη χαρά. Είμαι λοιπόν αποφασισμένος να της μιλήσω και να σου πω έχω σκεφτεί και τα λόγια που θα της ψ ιθ υρ ίσ ω , π ο υ θα την κ ά νουν σκλάβα στην αγάπη μου. Αλήθεια, μέρες τώρα το γύριζα από δω, το γύρι ζα α π ’ εκεί κ α ι πρ ο σ π α θ ο ύ σ α να βάλω μερικές λέξεις στη σειρά, γλυκές και τρυφερές. Μ όνο που
Τα παλικαρόπουλα του 1958, με την ευκαΐφία του δεκαπενταύγουστου, το έριξαν έξω... Διακρίνονται, από αριστε ρά, ο Παναγιώτης Ψυρούκης (Γραμμέλης), ο σημερινός δήμαρχος Αγιάσου, και οι μετέπειτα καθηγητές Μιχάλης Κορομηλάς και Στρατής Ευαγγελινέλη;.
σ υνέχεια ά λλα ζα τη σειρά το υ ς, μέχρι π ο υ στο τέλος ικανοποιημένος αναφώνησα: - Το βρήκα! Μπράβο μου! - Δ εν π ρ έ π ε ι να της μ ιλ ή σ ε ις μ ό ν ο , ε ίπ ε ο Σ τρατής. Κ αλό είν α ι να της π ρ ο σ φ έρ εις κ ι ένα γαρίφαλο, σύμβολο της αγάπης. - Κ αι βέβαια, απά ντη σ α σοβαρά, σα να είχα γνώση από τέτοια τελετουργικά. Κ αθώ ς από μέρες παρακολουθούσα τις κ ινή σεις της, με σκοπό να μάθω ποιες ώρες και σε ποιο μέρος θα την έβρισκα μόνη, είχα βεβαιωθεί ότι κάθε μέρα στις 3 το απόγευμα έβγαινε από το σπίτι της και καθόταν έξω στη γειτονιά , πάνω στο σκαμνί μόνη της, κεντώντας τα προικιά της. Ή τα ν μια μέρα α π ’ αυτές που καταμεσήμερο παίζαμε ποδόσφαιρο στο προαύλιο της εκκλησίας. Με ποδο σ φ α ιρ ικ ά π α π ο ύ τσ ια τις πα τούνες μας και με μια αυτοσχέδια πάνινη μπάλα, με τις ώρες την κλοτσάγαμε, σπάγαμε και τα τζάμια της εκκλη σίας, κ ι όλο μας κυνηγούσε ο καντηλανάφτης ο Κουμλέλης κι όλο του ξεφεύγαμε. Α φού χόρτα σ α το π α ιχ ν ίδ ι, έδωσα σήμα στο Στρατή ότι τώρα μπαίνει σ ’ εφαρμογή το μεγάλο εγχείρημα, σύμφωνα με το σχέδιο και τα προμελετημένα. Ο ίδιος θα με περίμενε στο σταθμό των αυτοκι νήτων, για να του μεταφέρω τ ’ αποτελέσματα. Δυο η ώρα λοιπόν περίπου, καταμεσήμερο, και κατα ϊδρω μένος από το π α ιχν ίδ ι τρέχω βιαστικά στο σπίτι, ανεβαίνω στο μπαλκόνι και διαλέγω ένα κατακόκκινο γαρίφαλο, από τις γλάστρες, που με ζήλο και μεράκι φρόντιζε η μάνα μου. Κ ατεβαίνω στην αυλή, π ιά νω από το ράφι το ζυμωμένο γλυκό ψω μί και κόβω με τα χέρια μου μια μεγάλη «γουνίδα». Στη συνέχεια α νοίγω το
φ α ν ά ρ ι κ α ι π α ίρ ν ω ένα κομ μ ά τι λα δο τύρ ι, α π ’ αυτό που βάζαμε για όλη τη χρ ονιά στο κ ιο ύ π ι. Σαν άλλος δον Κιχότης ξεκινώ να κάνω όλο τον κόσμο δικό μου. Ύ στερα από τόσες ώρες π α ιχν ίδ ι, η πείνα με είχε κόψ ει κ α ι με λ α ιμ α ρ γ ία κατέβαζα μεγάλες μπουκιές από ψωμί και λαδοτύρι. Τα χ έρ ια μου, λα δω μ ένα , κ ρ α τούσ α ν π ά ν τα προσεκτικά το γαρίφαλο, το νικηφόρο σπαθί της αγάπης μου. Κατηφόριζα για τη μεγάλη συνάντηση, η καρδιά μου χτυπούσε δυνατά, θα έφευγε από τη θέση της. Κόρεσα την πείνα μου και με μια κίνηση ασυναί σθητη σκούπισα τα χέρια μου στα μπαλώματα του παντελονιού. Μα η ώρα δεν περνούσε, σταμάτησαν λες οι δείκτες του μεγάλου ρολογιού στο καμπανα ριό. Γυρόφερνα το χωριό κι έκανα τις τελευταίες πρόβες. Ή μουν ικανοποιημένος, γιατί τίποτα δεν είχα ξεχάσει, γιατί όλες οι λέξεις και φράσεις ήταν ξεκάθαρες στο μυαλό μου. Μόνο που, όσο πλησία ζε η ώρα, ένιωθα να μου λιγοστεύει το θάρρος. Τις σκέψεις μου διέκοψε το χτύπημα της καμπάνας. Τρία χτυπήματα του ρολογιού, εκατό της καρδιάς, ήρθε η μεγάλη ώρα. Διέσχισα την εκκλησία, έκανα το σταυρό μου, για να με βοηθήσει η Μεγαλόχαρη, πέρασα από λίγα καλντερίμια, και να, α πένα ντι μου, η Λεμονιά, μόνη της καθισμένη στο σκαμνί. Λ ύγισαν τα γόνατά μου, βάρυνα, καρφώθηκα στη θέση μου. Παναγία μου, τι δοκιμασία είναι αυτή; Τι τους ήθελα τους έρωτες και τα γαρίφαλα; Ό μ ω ς άντλησα θάρρος από το λίγο που μου απόμεινε και την πλησίασα. Ό χι, δε λιποθύμησα. Άνοιξα το στόμα μου, αλλά ύστερα από τόσες πρόβες έμεινε μόνο α νοιχτό, χω ρ ίς ν ’ αρθρώ σει λέξη. Στεκόμουν σα χαζός μπροστά της, άφωνος, γελοίος, με το κοντό μπαλω μένο π α ντελόνι και ξυπόλυτος. Παρόμοια εμφάνιση γαμπρού μπροστά σε νύφη δεν ξέρω να ξανάγινε. Γεια σ ου, Λ εμ ο ν ιά -εκ τό ς π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ ο ς κατόρθωσα να ψιθυρίσω με μισοσβησμένη φωνή. - Γεια σου, Ιάκωβε. Τι θέλεις; Τι την ήθελε την ερώτηση αυτή; Α λήθεια, τι ήθελα; Την απάντηση σ ’ αυτή την ερώτηση δεν την είχα σκεφτεί. - Να, ξέρεις... πέρναγα... και είπα... να... «Θεέ μου, τι λέω;» Με κοίταζε με τα μεγάλα της μάτια, σα να ’θελε να μου δώ σει κουρ ά γιο να συνεχίσω , αλλά εγώ έτρεμα ολόκληρος, τα είχα χαμένα, παρακαλούσα ν ’ ανοίξει η γη και να με καταπιεί. Πρόλαβα, άπλωσα το χέρι μου και της πρόσφερα το γαρίφαλο. - Να... έχω ένα γαρίφαλο... είναι για σένα... πάρ’ το.
Το πήρε μ’ ευχαρίστηση και, χωρίς να προλάβω να δω αν το μύρισε, πήρα δρόμο, φτερά τώρα στα πόδια, κι όταν έστριψα το σοκάκι και δε μ’ έβλεπε άρχισα να χοροπηδώ, να σηκώνω ψηλά τις πατούνες, να χτυπώ τις παλάμες μου και να φωνάζω δυνατά. - Το πήρε, το δέχτηκε, με θέλει. Ό λος ο κόσμος ήταν δικός μου, είχα ψηλώσει, για πρώτη φορά, είχα τόση δύναμη κι α υτοπεποί θηση. Έ τρεξα στο σταθμό, συνάντησα το Στρατή. Άρχισα να φωνάζω τόσο δυνατά, που με άκουγαν όλοι. - Στρατή, το κάστρο έπεσε, το κάστρο έπεσε, έπεσε.
- Τι έγινε; με ρώτησε με περιέργεια. - Το πήρε το γαρίφαλο, το δέχτηκε. - Βέ[3αια, σ υ μ φ ώ νη σ ε κ ι α υ τ ό ς, το κ ά σ τρ ο έπεσε. Έ χοντα ς περισσότερο θάρρος τώρα, του πρότεινα να ξαναπεράσουμε μαζί από τη γειτονιά της, για να την ξαναδώ και να της πω όλα τα προγραμ ματισμένα, που είχα ξεχάσει. Αμέσως και ακολουθώντας το ίδιο δρομολόγιο, που μόνος είχα κάνει, φθάσαμε στη γειτονιά της. Α πό μ α κ ρ ιά είδ α μ όνο το σ κ α μ ν ί. Έ λ ε ιπ ε η Λεμονιά. Ανοίξαμε το βήμα μας και όταν φθάσαμε στο μέρος που π ρ ιν λίγο καθόταν αυτή που μου λύγισε τα γόνατα, άκουσα απότομη και κοφτή τη φωνή του Στρατή. - Το γαρίφαλο! Γ ύρισα κα ι το είδα πετα μένο στο γω νιά του δρόμου, μαραμένο, χω ρίς χρώμα, χω ρίς δροσιά. Σάστισα. Όλη μου η ευτυχία ξεμαλλιασμένη, φαρ διά πλατιά ξαπλωμένη, τσαλακωμένη στο δρόμο. Ο προηγούμενος ενθουσιασμός μου είχε κοπάσει. Δεν έλεγα τίποτα, σκεπτόμουν, προσπαθούσα να εξηγήσω. Έσκυψε ο Στρατής, το πήρε μισοπεθαμένο στα χέρια του και με μια φυσική κίνηση το έφερε στη μύτη του. Το πέταξε κι αυτός κραυγάζοντας. Μα..! αυτό μυρίζει λαδοτύρι. Δεν είπα τίποτα. Κάπου τα είχα μπερδέψει. Δεν είναι δα και τόσο εύκολο πράγμα να κρατάς στα δυο σου χέρια λαδοτύρι, ψωμί και γαρίφαλο. Κ ατάλαβε τη στενοχώ ρια μου, μ ’ έπιασε από τον ώμο και κατηφορίσαμε το καλντερίμι. Είχα κοιτάξει για τελευταία φορά το γαρίφαλο να κείτεται στο δρόμο κουρελιασμένο, σαν το μπα λωμένο μου παντελόνι. - Αύριο πάλι θα ξαναπεράσουμε με άλλο γαρί φαλο, είπε ο Στρατής. Προσπάθησε πάλι. - Ναι, αύριο πάλι, ψιθύρισα. Αύριο, αλλά χωρίς λαδοτύρι.
ΙΑΚΩΒΟΣ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ
ΠΑΡΑΣΧΟ Σ Α Α Ε Π ΙΔ Η Σ Έ νας μπροστάρης των οδοιπόρων της πίστης ματος, το χλομό φως του φεγγαριού και τη βελου δένια θωπεία του, τη σιγαλιά της νύχτας, τις πρωι ρασκευώτης γαμπρός της Αγιάσου, εδώ και πάρα νές δροσοσταλίδες, τους ιριδισμούς της ανατο πολλά χρόνια οδηγεί στο Μανταμάδο προσκυνη λής... τές της χάρης του Ταξιάρχη, άντρες, γυναίκες και Η χαρά των προσκυνητών, μόλις ανοίξει μπρο παιδιά. Παρά την ηλικία του, το φόρτο των εβδο στά τους η αυλαία του Μανταμάδου, είναι απερί μήντα χρόνων, συνεχίζει με ιερό ζήλο το θεάρεστο γραπτη. Καταπονημένοι από την οδοιπορία και έργο του, ταξιδευτής την αγρυπνία, κατα και αυτός του ονεί φεύγουν στη χάρη ρου της μαγεύτρας του Ταξιάρχη και λεσβιακής υ π α ί ανάβουν τη λαμπά θρου... δα της πίστης τους. Με τον ερχομό Το τάμα έχει γίνει. Ο της άνοιξης, όταν δρόμος της επιστρο αρχίζει να φτιάχνει φής είναι εύκολος... ο κ α ιρ ό ς, μπα ίνει Ο Παράσχος μπροστά στα «κα Αλεπίδης είναι μια ραβάνια» τω ν π ι ξεχωριστή περίπτω στών και τα οδηγεί ση. Ενώνει την Αγιά αλάθευτα μέσα από σο με το Μανταμά βουνά και από κάμ δο, δυο φημισμένα π ο υς, αφ ήνοντας θρησκευτικά κέντρα, χνάρια σε δημοσιές, με πολλούς θρύλους σε πα τω μ ένες, σε και παραδόσεις. Πα μ ο νο π ά τια . Ξέρει ράλληλα υπηρετεί, σπιθαμή προς σ πι σχεδόν καθημερνά, θαμή το μακρύ δρό και το Καστέλι της μο με τις αμάλαγες Αγιάσου, τον πευκό φυσικές ομορφιές, φυτο γραφικό λόφο με τις σκιερές κ α με τ ’ απομεινάρια θισιές, με τις δροσε της παλαιικής τειχο ρές πηγές... ποιίας και με το ξω Με το γέρμα του κλήσι των Ταξιαρ ηλίου δίνει το σύν χών, το οποίο από θημα της αναχώρη τον περασμένο αιώ σης. Οι πισ τοί τον να γνωρίζει τις φρο εμπιστεύονται και ντίδες του Αναγνω τον ακλουθούν. Ξέ στηρίου «η Α νά ρουν πως η απόστα πτυξη». Ε ίνα ι ένας ση που θα διανύσουν Ο Παράσχος Αλεπίδης με το οδοιπορικό ραβδί στον ώμο, τα π εινό ς εργάτης του είναι μεγάλη, πως το τάμα που συνήθως λειτουργεί ως «ανάφορον», και με π ολιτισ μ ού μας, ένας θέλει θυσίες. Η πορεία είναι ένα πορτοκάλι στο αριστερό χέρι... άνθρωπος βαθιάς πίστης, που (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου. δύσκολη, κοπιαστική, και για γράφει και αυτός ιστορία με το Αγιάσος-Καρυά, 6.8.1998) τους ασκημένους και για τους δικό του τρόπο. αμάθητους. Μα και τα ανταλλάγ Βριακή, 25.8.1998 ματα είναι πολλά, καθώς διασχίζουν ονειρικά τοπία, καθώς χαίρονται τη μαγεία του ηλιοβασιλέ ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Ο Παράσχος Ελευθερίου Αλεπίδης, ο Αγιαπα-
ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ ΤΟΥ ΔΙΔΑ ΣΚ Α ΛΕΙΟ Υ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑΣΟ Ο Θεόφραστος Γέρου γράφει πριν από 65 χρόνια Σ τ ι ς 26.6.1934 οι σπουδαστές του Πεντατάξιου Διδασκαλείου της Μυτιλήνης πραγματο ποίησαν τη δεύτερη και τελευταία εκδρομή τους στην Αγιάσο, λίγο προτού φύγει από το νησί μας, με μετάθεση στην Αλεξανδρούπολη, ο διευ θυντής Ευάγγελος Παπανούτσος. Για την εκδρο μή αυτή έγραψε πα λαιότερα στο τεύχος 100 (Μάης-Ιούνης 1997) του περιοδικού «Αγιάσος», στις σελίδες 12-14, ο αείμνηστος σ υ ν εα ^ ΐβ 'ΐιθ ζ' Δημήτριος Καβαδάς. Ενδιαφέρον^ίαρουσιάξέι, ύστερα από 65 χρόνια, το κ^Ιε^οΠΤου δημοσίευ σε ο τότε σπουδαστής κα^μετέπεα;|^χιμπ;ρός Α γιασώ της π α ιδα γω γό ς!( ^ ρ Ι ^ σ τ ο ς (1916-1996) στην τοπική εβημερίδα «Αγιάσσος», στο φύλλο της Κυριακής 1934. Στη συνέχεια αναδημοσιεύουμε το κείμφο, τηρώντας απαρέ γκλιτα την ορθογραφία τηςιεποχής, ακόμη και τα τυπογραφικά σφάλματα. /
ΤΟ Δ ΙΔ Α Σ Κ Α Λ Ο Ν 2 ^ * Η ΕΚΔΡΟΜΗ ΜΑΒΣΤΗΝ Α Γ Τ ^Ι» Τ ’ α υ το κ ίν η το που τή \ "Αγιάσο γλυστρα σαν χέλι Δι>Ιά*^ ό ν όιιοοΝ)στρωμένο δρόμο. Στά π λ ά γ Δ πρασινα στεφά νια μας τριγυρίζουν. "Ολα τ ^ γ ο υ δ ο υ ν γύρω μας. Τ ’ αεράκι πλέει μισοσβυσμ^ο. Οί κάμπβτΓ πέρα απλώνονται μέ τα χρυσά του|*3ι® ^α7Σαν^ πράσινο χαλί μας φαίνεται ή Ιλ ο ^ ^ Τ ί πρασινάδες χάνουνται άπ^Πασω μο* ^ α ί Χεις προχωρούμε για καινούργιες/ I/ \ Λίγο ακόμα και μέσα α π ’ τίς π α φ ι ν ό β ΐς διακρίνουμε τα γραφικά (Ματάκια χΛ π ^β» ιοΔ Έ χο υ ν όλα μια απλότητα, μια χάρΐκ "Ημαστε^ στήν είσοδο του χωριού. Α π ’ τή μιω κι α π ’ * ή γ άλλη λεϋκες και καρυδιές μας χαρίζουν τον όμορφο ίσκιο τους. Μας υποδέχονται οί δάσκα λοι και άλλοι Αγιασώτες. Ροδοκόκκινες κοπέλλες μας καλοσωρίζουν μέ απλό χαμόγελο άραδιασμένες στη στράτα. Πηγαίνουμε στό Κήπο τής Παναγίας. Τι θαΰμα στ’ αλήθεια. Μας υπο δέχεται ό πλάτανος και μας χαρίζει τήν θεία δροσιά του.
Α π ’ το μαρμάρινο στόμα του λιονταριού τρέ χει κρύο ασημένιο νερό. Ό μαθητόκοσμος ποθεί να θαυμάσει δλες τίς καλλονές του χωριού. Να και ή στοιχειομένη δεξαμενή. Βγαίνουν παρέες παρέες οι μαθηταί. Γυρνάνε σ’ όλα τα δμορφα μέρη του χω ριού, στή «Φαμάκα», στον «'Άη Γιάννη», στό «Σταβρί», και οι πιό ριψοκίνδυνοι πάνε και στό Σανατόριο. Κατά το μεσημέρι γυρί ζουν πίσω στό Κήπο που τούς περιμένει ζεστό ϋ^αγί. Είχαμε κοινό τρ α π έζι σαν τούς ΣπαρτατϊϊζΧΟ κ. Περικλής Τζαννετής, δικηγόρος και -άώρΐΡ^κός σύμβουλος του χωριοΰ, εκανε πρόΑ οση, ευχήθηκε καλή σ τα διο δρ ο μ ία . Ό ί ρ^^ΆννΓ Ι-^ζ Κοινότητος εύχαρίρτησέ ^ήιΑοΔότητα του χωριοϋ για τίς τόσες της Ε ε ρ ιπ ο ι^ ρ ,» ς. Ε ίχαμε π α ρ α χο ρ τά σ ει. Φ αγί, φβοΰτα, όλαΐιπόλικα. Ν ^ σ τ ε ρ α Σκορπιστήκαμε σ ’ δλες τίς μεριές ^ ο \ γ ο Ι ω ) ί ® ^ ι ά να θαυμ άσουμ ε ακόμη τίς ό μ φ ψ Τ ί ώραΐα, τι μαγεμένες τοποθεσίεΙ^Λ ιψ ρ φ δ ιέ ς . Σ τις 5.30' γυρίσαμε πάλι σ τ(^ η :π ^ Μ α θ ϊΐτρ ιε ς του δημοτικού υπό τήν καλή κα'θορήγηση τώ ν δασκάλω ν χορέψ ανε τρεις Κ $ ν ς .Χ ορέψανε ώ ραΐα και ρυθμικά. "Ολα Μ ίκοριτσάκια φορούσανε ομοιόμορφες κ α λ ο ψ η μ έ ν ε ς ρ ό μ π ες. "Όλα ήτανε ζω ηρά, γεμάτα ΐί^τη. χ ίο μας, για να τούς ευχαριστήσει τ \1 τ ό σ έ ι^ ο υ ς π ερ ιπ ο ιή σ εις, εδωσε μια μ ικ ρ/σ υναυλίαΐτκ ^ιγούδη σ ε ή χορω δία μας, δ ιο ρ ίες, μονω δίες, και δυο μαθητές παίξανε β ι Λ ί . Τ ό χω ρ /ό εμεινε κ α τενθο υσ ια σ μ ένο . μανεμεβΌ βράδυ. Ή τριανταφυλλένια Λ ίλτΙ ι τπ ^ Λ κ ο π ν ο ο αεράκι, ή θεία δροσιά, οί ό /ορφ ες ]|Η καδιές, τα γραφικά σπιτάκια μας ’ ένα όνειρο. • ίθ Α ^ ί^ & ι ίσ α μ ε τ ίς π ίκ ρ ε ς τής ζω ή ς, π ο υ προηγούνται σέ κάθε προσπάθεια σαν τή δική μας. Ζ η τω κρα υγάσ αμ ε γ ια τή Κ ο ινό τη τα της Α γιάσου και ευχαριστήσαμε τούς καλούς και φιλοπρόοδους δασκάλους της. 26)6)34
ΘΕΟΦΡ. ΓΕΡΟΥ Μαθητής του Διδασκαλείου
Π ΕΝ Η Ν ΤΑ Χ Ρ Ο Ν ΙΑ ΣΤΟ Σ Χ Ο Α Ε ΙΟ Το ψάρεμα στα βαθιά είναι... επικίνδυνο σπορ! Ο ι σοφοί μας αρχαίοι πρόγονοι έλεγαν «ουδέν κακόν αμιγές» και πράγματι, όσο κι αν σας φανεί περίεργο, ακόμα και οι προαγωγικές γραπτές εξετά σεις του Ιουνίου είχαν και τα... καλά τους, στα μαθη τικά μας χρόνια της ανεμελιάς και της αδιαφορίας. Για παράδειγμα, όταν είχαμε εξετάσεις, πηγαίνα με άφοβα... στον κινηματογράφο, στα «ακατάλληλα» έργα, για τί κανείς καθηγητής δε φ ανταζόταν ότι εμείς την περίοδο αυτή θα πηγαίναμε σινεμά και έτσι κανείς δεν έκανε έφοδο, να μας ανακαλύψει κρυμμέ νους στη γαλαρία. Ή σε άλλη περίπτωση, οι εξετά σεις μάς έδιναν μια θαυμάσια δικαιολογία «θα πάω σ’ ένα συμμαθητή μου, να διαβάσουμε παρέα», δηλα δή να... αλητέψουμε παρέα, γιατί βέβαια κάθε άλλο παρά διάβασμα με παρέα μπορούσε να γίνει. Έτσι λοιπόν μια Κυριακή, κατά την περίοδο πάντα των εξετάσεων, πήρα τα... βιβλία μου, δηλαδή το ψαροτούφεκο, τη μάσκα και τα βατραχοπέδιλά μου, και πήγα στο συμμαθητή μου το Γιάννη Θ εοδοσιάδη (νυν Γιαννέλη), στην άλλη άκρη της πόλης, στη βίλα τους στο Ακλειδιού, για να... διαβάσουμε μαζί, παρέλειψα όμως να ενημερώσω τη μάνα μου, για το πού θα πήγαινα. Οι γονείς του συμμαθητή μου με υποδέχτηκαν με πολλή χαρά, γιατί ήξεραν ότι ήμουν καλός μαθητής και θα... ενέπνεα και στο γιο τους τη διάθεση για μελέτη, παράλληλα δε με συμπαθούσαν ιδιαίτερα, για τί είχαμε γεννηθεί με το Γιάννη την ίδια μέρα στην ίδια κλινική, καθόμαστε στο σχολείο στο ίδιο θρανίο και η... ζωή μας, σαν το όνομά μας, ακολου θούσε παράλληλη πορεία (εκτός βέβαια από τις... π ο λ ιτικ ές μας πεποιθήσ εις που διαμορφώ θηκαν αργότερα... αποκλίνουσες!). Αλλά ποιος τα λογά ριαζε αυτά την ωραία εκείνη εποχή! Κλειστήκαμε για λίγο στο δωμάτιό του και ψευτοδιαβάσαμε μέσες άκρες για να ρίξουμε στάχτη στα μάτια των δικών του και μετά ριχτήκαμε στη θάλασ σα για ψάρεμα και παιχνίδι με τις ώρες. Κατά το μεσημεράκι μας περίμενε ένα ωραιότα το γεύμα (έχουν και τα καλά τους βλέπεις τα πλουσιόσπιτα!), που το έκανε ακόμα ωραιότερο η όμορ φη υπηρετριούλα, που μας το σερβίρισε. Μετά το γεύμα οι μεγάλοι αποσύρθηκαν για το μεσημεριανό τους υπνάκο, ενώ εμείς... τα πα ιδιά αρχίσαμε τα... παιχνίδια μαζί και με τη συνομήλική μας... υπηρέτρια. Δε θα μπω βέβαια σε λεπτομέρειες των παιχνιδιώ ν (βάλτε κάπως τη φαντασία σας να δουλέψει!), αλλά είχαμε τόσο απορροφηθεί, ώστε ξεχάσαμε και την ώρα και το αυριανό διαγώνισμα και τους γονείς μου, που δεν ήξεραν, πού βρισκόμουν. Σαν ήρθε το μεσημέρι ο πατέρας μου για φαΐ και
δεν ήμουν εκεί, ρώτησε τη μάνα μου και εκείνη αφελώς του είπε ότι από το πρωί έφυγα με το ψαροτούφεκο, αλλά δεν της είπα πού θα πάω. Την εποχή βέβαια εκείνη (δεκαετία του ’50) είχαμε οι νέοι της ηλικίας μου απόλυτη ελευθερία κινήσεων, γιατί οι κίνδυνοι ήταν ελάχιστοι στη μικρή μας πόλη, ναρκωτικά δεν κυκλοφορούσαν και το ΑΠ3$ δεν είχε ακόμα εμφανιστεί. Έτσι και οι γονείς μας δεν ανησυ χούσαν ιδιαίτερα, αν δεν το παρατραβούσαμε. Ό μω ς δεν ήταν και συνηθισμένο να μην ερχό μουν το μεσημέρι για φαΐ. Έτσι, όσο αργούσα, τον πατέρα μου και τη μάνα μου τους έζωναν τα φίδια. Οπότε κατά τις 4 η ώρα ο πατέρας μου ειδοποίη σε το Λ ιμεναρχείο και άρχισε έρευνα στις ακτές κοντά στη Μυτιλήνη, για τί όλα έδειχναν ότι κάτι μου είχε συμβεί στη θάλασσα με το ψαροτούφεκο. Και ενώ ένα σκάφος του Λιμενικού παρέπλεε τις ακτές, εμείς... πλέαμε σε πελάγη ευτυχίας και, ενώ τους γονείς μου τους έτρωγε η αγωνία, εμείς... τρώ γαμε απαγορευμένους (και γ ι ’ αυτό τόσο νό σ τι μους!) καρπούς στ’ Ακλειδιού! Επιτέλους, σαν άρχισε πια να σκοτεινιάζει, απο φάσισα σουρνάμενος-κουνάμενος (για την αλήθεια περισσότερο... σουρνάμενος, λόγω υπερβολικής κόπωσης από την... μελέτη!) να επιστρέψω στο σπίτι ανυποψίαστος για τα τεκταινόμενα. Με το που μπαίνω μέσα, με υποδέχεται έξαλλη η μάνα μου (καλή της ώ ρα!), μου α ρ π ά ζει από τα χέρια τα ψαροτούφεκα και τα πετά στην αυλή της γειτόνισ σας, για να μην πέσουν στα χέρια... του εχθρού. Θα σκέφτηκε μάλλον ότι μια και το όπλο ήταν μεταλλικό θα έσπαζε πρώτα μ’ αυτό το κεφάλι μου, πριν το σπάσει ο πατέρας μου χτυπώ ντας το στον τοίχο. Και το μεν όπλο έτσι το προστάτευσε, δεν μπορούσε όμως να προστατεύσει και τον οπλοφορούντα, που έφαγε της χρονιάς του από τον εξορ γισμένο πατέρα. Και το χειρότερο: με υποχρέωσε ο πατέρας μου, δαρμένος και κλαμένος όπως ήμουν, να πάω μόνος μου στο Λιμεναρχείο να τους ενημε ρώσω ότι ζω, για να σταματήσουν τις έρευνες. Περιττό να σας πω ότι και εκεί άρπαξα μια γερή κατσάδα και δυο περιποιημένα χαστούκια για την άδικη ταλαιπωρία των λιμενικών, που με έψαχναν στα ρηχά, ενώ εγώ... κολυμπούσα στα βαθιά. Έτσι μου βγήκε διπλά ξινό το ψάρεμα και επαλη θεύτηκε απόλυτα ο τίτλος της ιστορίας μας. «Το ψάρεμα στα βαθιά είναι... επικίνδυνο!» Βριλήσσια, 27.10.1998
ΓΙΑΝΝΗΣ Λ. ΠΑΠΑΝΗΣ
Μ’ ένα γλυκό χαμόγελο σε όλους απαντάω, δόξα να έχει ο Θεός εγώ κι ας πονάω.
Ο ΚΑΛΟΥΣΟΡΣΙΣ, ΚΑΜΠΑ! Χίλια καλουσουρίσατι ήρταμι να σου πούμι, ατσκνίδις ιτοιμάσαμι, ' για να σ’ υπουδιχτούμι. Κατσίρτσις απί τν αμπασιά σα φρινιασμένου ζο, υπουμουνή εν είχις ναν έρτ’ς μες στου χουριό. Σ ’ ήβραμι σπίτ^ιΛρθυφου σι συνοικία «ιρχόντ’σαα, του Ηοηεγπιοοπ μέσα να κάν’ς, να τρέχιν τα Πρόσιχ’ 4 |ο υ ς του φρινιααμό τσ’ άμα οι πιάν’ φαγούρα, ταχυπαλμία σαν απ’κάγ’ς, να τρως μιαν αγκαθούρα. ΛΝΑΡΟΝΙΚΗ ΣΑΒΒΑ-ΚΟΥΤΣΚΟΥΛΗ
Και έξω α π ’ την πόρτα μου τα βράδια μου περνάω κι αγναντεΰω εδώ κι εκεί, τους πόνους μου ξεχνάω. Μοίρα μου, σα γεννήθηκα, μ’ έγραψες στα χαρτιά σου, τα χρόνια μου τα υστερνά μαύρα να τα περάσω. Μα δόξα να ’χει ο Θεός, μοίρα μου, κι ας πονάω, κακία ’γω δε σου κρατώ, αλλά σε αγαπάω. ΑΝΔΡΟΝΙΚΟ Ν. ΚΟΡΟΜΗΛΑ
ΑΥΓΟΥΣΤΙΑΤΙΚΟ ΦΕΓΓΑΡΙ Μια νύχτα με πανσέληνο δε θα "χεις ζήσει άλλη, αν δε βρεθείς τον Αύγουστο και συ σε περιγιάλι.
ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ ΤΟ ΚΡΕΒΑΤΙ
Η φεγγαρόλουστη βραδιά με φως θα τελειώσει, με νυχτοπούλια συντροφιά θα λες μην ξημερώσει.
Μοίρ<ί μου, σε παρακαλώ, θέλω να σε ρωτήσω τι σου ’φταιξα και μ’ έγραψες μαυΡι ζωή να ζήαω;
Το μήνα αυτό με το καλό προσμένω τη σελήνη, ολόγιομη να τη χαρώ στη λίμνη με γαλήνη.
Εσύ σ’ αίΜ*, μοίρα μου, και βαριαναστενάζω, χαρά 6ε νιώθω στη ζέσή, μόνο το αχ φωνάζω.
Βουτιά να κάνω στο νερό, για να την αγκαλιάσω και με φιλί ερωτικό το χέρι της να πιάσω.
Μαύρη ζωή και άχαρη περνώ στα γηρατειά μου, γιατ’ έχω για παρηγοριά τα μαύρα δάκρυά μου.
Να την κοιτώ χωρίς μιλιά στο φως να κιτρινίζει, ν ’ ακούμε στην ακρογιαλιά το κάμα να φλοισβίζει.
Στου πόνου το κρεβάτι μου είμαι καθηλωμένη, φίλες και φίλοι με ρωτούν πώς πάω η καημένη.
Στης λίμνης το μικρό γιαλό μ’ αυτή τη φεγγαράδα, κοιτάζοντας τον ουρανό να κάνουμε βαρκάδα.
Λ'β
Και να χαράζουμε γραμμή το κύμα μη μας πάρει, μια σημαδούρα φωτεινή τ’ Αυγούστου το φεγγάρι.
ΤΟΥ ΕΥΡΟ
ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ
Γιννήστσι φέτου του Γινάρ’ παράξινου μουρά, ουδέτιρου ακούγιτι του όνουμαντ, θαρρώ. Νουρίς ουνουματίσαντου τσι θέκαντου ευρό, ούλ’ σας τσμηθείτι ήσυχα πα στ’ άλλου του πλιβρό.
ΣΤΗ ΧΑΡΗ ΤΗΣ Κόσμος πολύς στη χάρη Της, όπως και κάθε χρόνο, αλλού έβλεπες τη χαρά κι αλλού καημό και πόνο. Α π’ όλη την Ελλάδα μας κι από τα ξένα μέρη γονατιστοί παρακαλούν και Της φιλούν το χέρι. Μεγάλη είναι η Χάρη σου, γλυκιά μας Παναγία, βοήθα, Μεγαλόχαρη, να έχουμε υγεία. Γιατί να υπάρχουν άνθρωποι κακοί, γεμάτοι φθόνο, και να σκορπάνε στις καρδιές άλλων ανθρώπων πόνο; Εού που ένιωσες βαθιά την πιο μεγάλη οδύνη βοήθα, Παναγία μου, να έχουμε ΕΙΡΗΝΗ.
Μι φτο τώρα θα ψ’νίζιτι φαγιά τσι ρουχισμό, 6ε θα ’χιτι προυβλήματα, σα πότι τουρισμό. Χανόμαστι σιγά σιγά, τούτου να του θμηθείτι, βαδίζουμι στου άγνουστου, μα σεις καυλουμαχείτι. Στου Κστόδουλου τν ιλπίδα μας, που θέκαμι πουλλοί, τα ίδια τα τρουπάρια ακούς τα τσι σ’ Βουλή. ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ
Ο ΚΑΗΜΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ
ΜΑΡΙΑ ΠΑΤΣΕΑΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ
Τ’ ΑΣΚΕΡΙΑ Πουλλά ασκέρια ήρταν απ’ ούλη τν οικουμέν’, του πόνουντουν σ’ Μαρίγια να πούνι γοι καημέν’. Σ’ χάρη τς παγαίναν γουνάτ’στοί τσ’ ούλοι λαμπάδις σκώναν τσι καραβάνια ατέλειουτα πουτές δένι τιλειώναν. Ό σ’ είχανι προυβλήματα α9 Μαρίγια μας τα φέρναν, γιατί ήνταν αγιάτριφτα τσι χρόνια υπουφέρναν. Τς γιάτριβγι χώρις γιατρικά όο’ είχαν αμαρτίγις, που χρόνια υπουφέρνανι τσι ζούσαν μι τς ιλπίδις. Ήρταν α9 Μαρίγια αμαρτουλοί τσι αναμάρτητ’ φύγαν, σβήοαν γοι αμαρτίγισντουν, μπρουστά τς άμανι πήγαν. Κανένας μας δε σκέβγιτι, πριν γοι αμαρτίγις γένιν, τνι θμούμαστι τσι πλαλιούμι ούλ% γοι αρρώστγις σα μας δέρνιν. Πρώτα, οι θέλου, λουγιομέ, ύοτιρα να ’ρτεις γνώση, όποιους κάν’ αμαρτήματα, μια μέρα να πληρώοει. Μιτανουείτ’, αμαρτουλοί, τώρα που ’νι ξινώρα, ύοτιρα θα ’νι πλια αργά, την τιλιφταία ώρα. ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ
Έλληνα, τι μουρμουρίζεις, τι βαρυγκωμάς, τι βρίζεις; Σου ’γινε η ζωή βραχνάς, μα εσύ δεν αντιδράς. Πρέπει, Έ λ λ η να ς» ξέρεις, φταις κι εσύ που υποφέρεις, απ’ τη νάρκη αν δε βγεις, άσπρη μέρα δε θα δεις. Σ ’ έχουν πάρει τον αέρα, σε δουλεύουν κάθε μέρα και σου τάζουν συνεχώς άσπρες μέρες προσεχώς. Ως το Σάββατο στενάζεις, Κυριακή τους ξαναβγάζεις και Αευτέρα απ’ την αρχή, να σου βγάζουν την ψυχή. Ξύπνα, Έλληνα, κορόιδο, μια ζωή τα κάνεις ρόιδο, να ’ξερες πόσα μπορείς, όταν δεν αδιαφορείς. Μούδρος, 1964
ΜΙΧΑΛΗΣ I. ΠΑΣΧΑΛΙΑΣ
Ο ΔΕΞΙΟΤΕΧΝΗΣ ΒΙΟΑΙΣΤΗΣ ΧΑΡΙΑΑΟΣ ΡΟΔΑΝΟΣ ΘΥΜΑΤΑΙ... Τα προπολεμικά «Φ λησκουνάκια» στον Κήπο της Π αναγίας Τ ο 1937 περίπου είχα απολυθεί από κληρωτός στρατιώ της και επειδή ήταν κα λοκα ίρι σύχναζα στον Κήπο της Π α ναγίας, στην Αγιάσο. Κ άποιο μεσημέρι του Ιουνίου, ενώ καθόμουν με την παρέα μου στον Κήπο, είδα έναν ηλικιωμένο να διορθώνει τη σκηνή. Ας σημειωθεί πως στον Κήπο τότες υπήρ χε μόνιμη ξύλινη σκηνή. Μετά ήρθε κοντά μας και αφού μας χαιρέτησε ρώτησε αν υπάρχει στο χωριό μουσική. Η παρέα μου έδειξε εμένα. Τον ρώτησα τι θέλει και μου είπε πω ς είχε δυο παιδιά, ένα κορίτσι δεκαέξι χρονώ ν και ένα αγόρι δεκατεσσάρων και πως παίζουν στη σκηνή ένα είδος επιθεώρησης, με τραγούδια και με χορούς, και πω ς χρειάζονταν μια ορχήστρα κάθε βράδυ. Το καλλιτεχνικό όνομα των παιδιών ήταν «Φλησκουνάκια». Του απήντησα πως μ π ο ρ ο ύ μ ε να έρ θ ο υμ ε, εκ τό ς ό μ ω ς α π ό την Κυριακή. Τις Κυριακές εμείς τότες είχαμε πάντα πολλή δουλειά. Ό πω ς ήταν φυσικό, δε συμφώνησε, γιατί δεν καλυπτόταν την Κυριακή. Μας είπε πως θα τηλεφωνούσε στη Μυτιλήνη να φέρει μουσική. Το βράδυ πήρα ένα εισιτήριο και μπήκα στον Κήπο. Ή τα ν γεμάτος από κόσμο, αλλά δεν είδα κ α μ ιά μουσική. Κ αθώ ς κ α θό μ ο υ ν σε μια θέση, βλέπω τον άνθρωπο αυτόν να ρωτά να μάθει πού βρίσκομαι. Πήγα και τον συνάντησα. Μόλις με είδε χάρηκε, με πήρε στα πα ρ α σ κ ή νια κα ι μου είπε: «Σώσε με, η μουσική με γέλασε, δεν ήρθε». «Τι να σε κ ά νω τώ ρ α , την τελ ευ τ α ία σ τιγμ ή » , του είπ α . «Τέλοσπάντων, δώσε μου τις παρτιτούρες». Μου τις έδωσε και σχεδόν τρέχοντας έφτασα στο σπίτι μας, στο Σταυρί, και κοίταξα λίγο τη μουσική. Μετά πήρα τον αδερφό μου Σταύρο με την κιθάρα, καθώς
Ο δεξιοτέχνης του βιολιού Χαρίλαος Ρόδανος (Αναγνωστήριο Αγιάσου, Αύγουστος 1992)
και το σαντουριέρη. Φτάσαμε τρεχάτοι στον Κήπο και καθίσαμε μπροστά στη σκηνή, πάνω στην ώρα, δίχως πρόβα. Η αυλαία άνοιξε αμέσως. Εγώ μπήκα στην εισαγωγή, στο πρώ το τραγούδι. Η επιτυχία ήταν πλήρης, ο κόσμος χειροκρότησε. Τέλειωσε η πρώτη πράξη και η αυλαία έκλεισε. Τότες ο γέρος με πήρε στα παρασκήνια και με φίλησε. Στη συνέχεια τελείωσε και η δεύτερη πράξη, επίσης με επιτυχία. Από τότες, επί δέκα μέρες κάθε βράδυ, παίζαμε και όταν τελειώσανε οι παραστάσεις, μου πρότεινε ο γέρος να πάω μαζί τους τουρνέ σε όλη την Ελλάδα. Πρότεινε να μου κάνει συμβόλαιο εκατό δραχμές την κάθε μέρα, αλλά εγώ δε δέχτηκα. Την εποχή εκεί νη οι εκατό δραχμές είχαν μεγάλη αξία...
ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΡΟΔΑΝΟΣ Στον Κήπο της Παναγίας άλλοτε γινό ταν «χαλασμός» το καλοκαίρι, προπα ντός το δεκαπενταύγουστο... Μουσι κές, τραγούδια, χοροί, για τους ντό πιους και για τους επισκέπτες. Στη φω τογραφία διακρίνονται, από αριστερά, οι μουσικοί Γρηγόριος Χριστόφα Κουρβανιός (μπουζούκι), Στρατής Αχ., Σουσαμλής (κλαρίνο), Μάριος Αχ., Σουσαμλής (κιθάρα, τραγούδι), Παναγιώτης Βασ. Χατζημαλούκης (ακορντεόν) και Παναγιώτης Προκ. Σουσαμλής (ντράμς). Μπροστά δια σκεδάζει παρέα νέων. Διακρίνονται, από αριστερά: Χρίστος Κοντόπουλος, Στρατής Μπόρας, Αντώνης Σουλακέλης, Στρατής Πανανής και Προκόπης Κουτσκουδής (1.9.1957).
ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΌ ΜΑΣ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ Αγιασώτικα δρώμενα και άλλα τινά...
Ο φετινός Αύγουστος ήταν μεστός ποικίλων εκδηλώσεων, σι οποίες έδωσαν άλλον αέρα στην Αγιάσο, στο προπύργιο της Μεγαλόχαρης. Πρωτοστάτης ο Δήμος Αγιάσου και το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη». Χρειάζεται όμως να γίνουν πολλά ακόμη, για να της δώσουν τη θέση που της αξίζει. Ευελπιστούμε ότι το μέλλον τής ανήκει και ότι από κοντά όλοι οι τοπικοί φορείς θα πράξουν στό έπακρο το καθήκον τους. Την αυλαία άνοιξε η ζωγράφος Ειρήνη ΤζανήΧατζησάββα με την ατομική της έκθεση, την οποία παρουσίασε από τις 25 Ιουλίου ως τις 6 Αυγούστου στο Λαογραφικό Μουσείο του Αναγνωστηρίου και τηνοποία επισκέφτηκαν πολλοί φιλότεχνοι, ντόπιοι και ξένοι. Την 1η Αυγούστου ο Γυμναστικός Σύλλογος Αγιά σου «Όλυμπος» έδωσε την καθιερωμένη πια αυγου στιάτικη χοροεσπερίδα του με επιτυχία. Στις 4 Αυγούστου ο Δήμος Αγιάσου στό χώρο του Σταθμού των αυτοκινήτων μάς διασκέδασε με την παραδοσιακή μουσική του Αναγνωστηρίου υπό τη διεύθυνση του βιολιστή Χαρίλαου Ρόδανου. Σ τις 5 Α υγούστου στο προα ύλιο του Ιερού Προσκυνήματος η μεικτή χορωδία του πρωτοψάλτη Παναγιώτη Τσακίρη έψαλε «ωδές και ύμνους στην Υψηλστέρα των Ουρανών». Παρέστησαν ο σεβασμιώ τατος μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος, ο θεοφιλέ στατος επίσκοπος Κερνίτσης Αεόντιος, ο εκπρόσωπος τύπου της Α ρχιεπισκοπής Αθηνών αρχιμανδρίτης Θεόκλητος, ο ιερός κλήρος και πλήθος κόσμου. Την Παρασκευή 6 Αυγούστου, ανήμερα της εορτής της Μ εταμόρφωσης, στο κέντρο της Ε υαγγελίας Δουλαδέλη, ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών» της Αθήνας έδωσε με μεγάλη επιτυχία την καλοκαιριά τικη χοροεσπερίδα του, με την παραδοσιακή μουσική του Αναγνωστηρίου. Το Σάββατο 7 Αυγούστου, σε κοινή συνεργασία ο
Αφίσα (διαστάσεων 42Χ30εκ.) για την εκδήλωση «Βραδιά Βυζαντινής Υμνολογίας» (Αγιάσος, 5.8.1999).
Δήμος Αγιάσου, η Επιτροπή του Ιερού Προσκυνήματος της Παναγίας και το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη», τίμησαν στο θέατρο του Αναγνωστηρίου το σεβασμιότατο μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιάκωβο Φραντζή για τη δεκάχρονη αρχιερατεία του. Το πρόγραμμα περιελάμ βανε: α. Τα θυρανσίξια του παρεκκλησίου του οσίου
Ο ναΐσκος της Ζωοδόχου Πηγής στην Καρυά, όταν άρχισε η επι σκευή του (αρχές 1999) και η επέ κτασή του με παρεκκλήσιο αφιε ρωμένο στον όσιο Αγάθωνα τον Εφέσιο. Επάνω διακρίνονται ο πρώην δήμαρχος και τώρα μέλος του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου του ιερού ναού της Παναγίας Αγιάσου Νικόλαος Ραφαήλ Σουσαμλής, με τους εργάτες... (Φωτογραφία Ελευθερίας Βαλαλά)
Αγάθωνα, στσ χώρο του ναΐσκου της Ζωοδόχου Πηγής, β. Εκδήλωση προς τιμήν του σεβασμιότατσυ μητροπο λίτη Μυτιλήνης Ιακώβου. Τον τιμώμενο προσφώνησαν ο πρόεδρος του Αναγνωστηρίου Κλεάνθης Κορομηλάς και ο δήμαρχος Αγιάσου Παναγιώτης Ψυρούκης. Παρουσίαση της προσωπικότητας και του έργου του τιμώμενου έκανε σ εκπαιδευτικός Γεώργιος Λιάκατος, γ. Το τρίτο μέρος περιελάμβανε τη θεατρική παράστα ση του έργου «Αγία Σιών» του Αντώνη Μηνά, η οποία και επαναλήφτηκε στον ίδιο χώρο την Κυριακή και τη Δευτέρα, 8 και 9 Αυγούστου, και την οποία και τις τρεις μέρες παρακολούθησαν πλήθη κόσμου. Εξάλλου την Κυριακή 8 Αυγούστου ο Αγροτομεταποιητικός Συνεταιρισμός Γυναικών Αγιάσου έδωσε την πρώτη χοροεσπερίδα του με μεγάλη επιτυχία στο κέντρο της Ευαγγελίας Δουλαδέλη. Τους ευχόμαστε κάθε επιτυχία. Στις 11 Αυγούστου έγινε η τελευταία ολική έκλειψη ηλίου της χιλιετίας που διανύουμε. Στην Ελλάδα ήταν ορατή από 80-95% με επίκεντρο το Διδυμότειχο, όπου η ορατότητα έφτασε το 95%. Την Πέμπτη 12 Αυγούστου, στον προαύλιο χώρο της Ζωοδόχου Πηγής, έγιναν τα εγκαίνια της έκθεσης ζωγραφικής του γενικού γραμματέα του Υπουργείου Αιγαίου Γιάννη Μαχαιρίδη, η οποία λειτούργησε ως τις 23 Αυγούστου. Και η έκπληξη του Δήμου ήρθε την παραμονή της Παναγίας, 14 Αυγούστου. Δύο συγκροτήματα, το ένα «Οι ορίζοντες» στο Σταθμό των αυτοκίνητων, και το δεύτερο «Οι δραπέτες» στην κεντρική Αγορά, έδωσαν ξεχωριστή γεύση στην όλη εορταστική ατμόσφαιρα της ημέρας, από τις 21.30 μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της επόμενης. Η πρωτοβουλία αυτή του Δήμου μας αξίζει θερμά συγχαρητήρια. Στις 15 Αυγούστου γιορτάστηκε με θρησκευτική λαμπρότητα η γιορτή της Παναγίας της Αγιασώτισσας, χοροστατούντος του μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιακώβου και του επισκόπου Κερνίτσης Αεσντίου. Παρέστησαν όλες οι πολιτικές και στρατιωτικές αρχές του νησιού μας και πλήθη κόσμου. Από τη στήλη αυτή θα θέλαμε
να εκφράσουμε τις ευχαριστίες μας στο θεοφιλέστατο επίσκοπο Κερνίτσης Αεόντιο για τη λαμπρότητα που προσδίδει τα τελευταία χρόνια, με την παρουσία του καθ’ όλη την διάρκεια του δεκαπενταύγουστου, στην τίμηση της Παναγίας μας. Στις 17 Αυγούστου στη γειτονική Τουρκία έγινε στις 3 το πρωί καταστρεπτικός σεισμός, σ οποίος είχε το επί κεντρό του στην περιοχή της Νικομήδειας. Ήταν ισχύος 7,4Π και άφησε πίσω του χιλιάδες νεκρούς, τραυματίες και άστεγους. Η βοήθεια της Ελλάδας προς τη γείτονα χώρα, κρατική και ιδιωτική, υπήρξε απλόχερη. Στις 19 Αυγούστου εκλέχτηκε από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης νέος αρχιεπίσκοπος Αμε ρικής, ο μητροπολίτης Βρεσθένης Δημήτριος, στη θέση του Σπυρίδωνα που παραιτήθηκε. Το Σάββατο 21 Α υγούστου στην π λα τεία του Σταθμού τω ν αυτοκινήτω ν το Ωδείο «Νίκος Σκαλκώτας» μας χάρισε μια αξέχαστη μουσική βραδιά με τίτλο «Σεργιάνι στο ελληνικό τραγούδι». Στο 7ο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου στη Σεβίλη, το οποίο διεξήχθη από τις 20 ως τις 29 Αυγούστου, η χώρα μας κατέλαβε την τέταρτη θέση με 6 μετάλλια, 2 χρυσά, 2 αργυρά και 2 χάλκινα. Αναλυτικότερα: Στις 22, στα 100 μέτρα γυναικών, η Κατερίνα Θάνου με χρόνο 10.84 έλαβε χάλκινο. Στις 23, στη δισκοβολία γυναικών, η Τασούλα Κελεσίδου με 66.05μ. έλαβε αργυρό. Στις 24, στο τριπλούν γυναικών, η Βούλα Τσιαμήτα με 14.88μ. έλαβε χρυσό, ενώ, στο τριπλούν γυναικών, η Όλγα Βασδέκη με 14.61 μ. έλαβε χάλκινο. Στις 28, στο ακόντιο γυναικών, η Μιρέλα Τζελίλη με 67.09μ. έλαβε χρυσό και στις 29, στο ακόντιο ανδρών, ο Κώστας Γκατσιούδης με 89.18μ. έλαβε αργυρό. Η αυλαία έπεσε με τους μικρούς μαθητές του Χαρίλαου Ρόδανου στις 25 Αυγούστου στο θέατρο του Αναγνωστηρίου, στην εκδήλωση που διοργάνωσε το Αναγνωστήριο Αγιάσου με τίτλο «Συνεχίζοντας τη μουσική μας παράδοση». Αθήνα, 31.8.1999
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΕΥΣΤΡ. ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗΣ
Στιγμιότυπο από την τελετή των θυρανοιξίων του παρεκκλησίου του οσίου Αγάθωνα του Εφέσιου (Σάββατο, 7.8.1999).
ΤΑ ΔΕΚΑΧΡΟΝΑ ΤΗΣ ΑΡΧΙΕΡΑΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΟΙΜΕΝΑΡΧΗ ΜΑΣ Η κωμόπολή της Μ εγαλόχαρης τίμησε το εκλεκτό τέκνο της Σ τ η ν ορεινή κωμόπολη της Αγιάσου, τη γενέ τειρα του μητροπολίτη Μ υτιλήνης Ιακώβου του Γ ' , π ρ α γμ α το π ο ιή θ η κ ε εκδήλωση τιμ ή ς για τα δέκα χρόνια της αρχιερατείας του. Με συντονισμέ νες ενέρ γειες τα π ρ ο π ύ ρ γ ια της νυ φ ο ύ λ α ς του Ολύμπου, ο ανανεω μένος Δήμος, ο πνευματικός φάρος Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» και το Ιερό Προσκύνημα με τους εκπροσώπους των, δήλωσαν, για μια ακόμη φορά περήφανα, το Ά ξιος προς το σεμνό και ταπεινό «γέροντά» μας. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε το απόγευμα του Σαββάτου 7 Αυγούστου 1999, στην αίθουσα του θεάτρου του Αναγνωστηρίου, αφού προηγήθηκαν τα θυρανοίξια του παρεκκλησίου του οσίου Αγάθωνα με την παρουσία του τιμώμενου μητροπολίτη, του μητροπολίτη Μηθύμνης Χρυσοστόμου και του θεο φιλέστατου επισκόπου Κερνίτσης Λεοντίου. Ακολούθως, στην κατάμεστη αίθουσα, ο Κλεάνθης Κορομηλάς, πρόεδρος του Αναγνωστηρίου, έκανε την έναρξη. Χαιρετίζοντας την εκδήλωση τιμής και απευ θυνόμενος προς το μητροπολίτη Μυτιλήνης, είπε: «Σήμερα, εδώ στη γενέτειρά σας, εκφ ράζοντας τα συναισθήματα αγάπης όλων τω ν Αγιασω τώ ν, λιτά και απέριττα, πρα γμ α το π ο ιο ύμ ε αυτή τη γιορτή... Ευτυχής συγκυρία είναι ότι αποπερατώνεται σαν από θαύμα και το παρεκκλήσι του οσίου Α γάθω να και μα ζί π ρ α γμ α το π ο ιο ύ μ ε τη σεμνή αυτή εκδήλωση, τιμώντας εσάς, το δεσπότη μας, το συμπατριώτη μας,
που από τα παιδικά του χρόνια βρίσκεται μέσα στο Αναγνωστήριο, το μεγάλο σχολειό, σε μια διαλεκτική σχέση, και που εξακολουθεί να μας συ[\παραστέκεται συνεχώς και ποικιλότροπα». Ο δήμαρχος Α γιάσου Π αναγιώ της Ψ υρούκης ανεβαίνοντας στο βήμα ευχήθηκε στο σεβασμιότατο μητροπολίτη Μυτιλήνης την απρόσκοπτη συνέχιση του θεάρεστου ποιμαντικού, κοινω νικού, εθνικού και πολιτιστικού του έργου. Μεταξύ άλλων τόνισε: «Η θεοφίλητη ποιμαινόμενη επαρχία σας σας απο δέχτηκε εξαρχής ως πνευματικό πατέρα, γιατί εκτί μησε στο πρόσωπό σας την ταπεινότητα, την προσή νεια, την πραότητα, την ανοιχτωσιά της σκέψης, τη φιλομουσία, το φιλονεϊσμό, την προθυμία, την απο φασιστικότητα, τη μαχητικότητα, την υπευθυνότη τα, τη δημιουργική διάθεση. Το βιβλίο της πολυσχι δούς δράσης σας σας καταξίωσε ακόμη περισσότερο όχι μόνο στη συνείδηση του ποιμνίου σας, αλλά και στη συνείδηση του χριστεπώ νυμου πληρώ ματος της οικουμενικής ορθόδοξης εκκλησίας». Βαθιά συγκινημένος ο εκπρόσω πος του Ιερού Π ρ ο σ κ υ νή μ α το ς της Π α ν α γ ία ς της Α γιά σ ου Γεώργιος Λιακάτου, αναφέρθηκε στα δύσκολα πα ι δικά και εφηβικά χρόνια του μητροπολίτη μας, σκια γραφώντας την προσωπικότητά του και την πορεία του ως σήμερα. Επεσήμανε την έφεσή του για τα εκκλησιαστικά και τον αδαμάντινο χαρακτήρα του. Κατόπιν ο ομιλητής ανέφερε: «Ήρεμα και αθόρυβα,
Η προμετωπίδα και το οπισθό φυλλο του δίπτυχου προγράμ ματος της τιμητικής εκδήλωσης για τη δεκάχρονη αρχιερατεία του σεβασμιότατου μητροπο λίτη Μυτιλήνης Ιακώβου (διαστάσεων 21x15εκ.).
αυτά τα δέκα χρό νια της πα ρο υσ ία ς του δεσπότη μ α ς σ το μ η τρ ο π ο λ ιτικ ό θρόνο της Μ υτιλή νη ς... εκκλησίες, που είχαν χρόνια να δουν δεσπότη, λει τουργήθηκαν αρχιερατικά και μάλιστα μέχρι κι απέ ναντι, στις χαμένες π α τρίδες, ξωκλήσια επισκευά στηκαν και ευπρεπίστηκαν. Μ οναστήρια, ερειπωμέ να από καταστροφές ή από την εγκατάλειψη, ανακαινίστηκαν. Ιερείς, σπ?ν πλειοψηφία τους νέοι, χειροτονήθηκαν. Επιμορφωτικά σεμινάρια για τη βελ τίωση όλου του κλήρου έγιναν και γίνονται συστη ματικά. Νέα παιδιά ενισχύονται ποικιλότροπα στις σπουδές τους. Ά τυχα μικρά παιδιά βρίσκουν κοντά του πατρική προστασία και στοργή. Η τρίτη ηλικία απαλύνει το βάρος των χρόνω ν και την αδιαφορία των συγγενών της χάρη σ ’ αυτόν. Οι όπου γης ξενι τεμένοι σ υμ π α τρ ιώ τες μ α ς δέχονται σα βάλσαμο παρηγοριάς τις επισκέψεις του... Ποιμαντικό έργο, ευκαιριακά και προγραμματισμένα κηρύγματα και ομιλίες, συγγρα φ ικό έργο -βιβλία και περιοδικά-, έργο προ π ά ντω ν φ ιλανθρω πίας σε αναξιοπαθούντες συνα νθρώ πους μας, μα και σ ’ εκείνους π ο υ τους άγγιξε η φλογερή ανάσα του πολέμου, στη γει τονική μας χώρα». Ακολούθησε η παράσταση του ιστορικού-θρησκευτικού έργου του Αντώνη Μηνά «Αγία Σιών». Μ ια άριστη α ποτύπω ση της ισ τορίας του οσίου Αγάθωνα και τω ν ιερών κειμηλίων στα θεατρικά δρώμενα. Εντυπωσιακή και η απόδοση των ρόλων α π ό το υ ς ερ α σ ιτέχ ν ες η θ ο π ο ιο ύ ς Π α ν α γ ιώ τη Ψυρούκη, Μιχάλη Κλειδαρά και Γιάννη Παπάνη, που δεν είχαν να ζηλέψουν τίποτα από τους επαγ γελματίες. Τα κείμενα αφηγήθηκαν οι φιλόλογοι
Μετά το τέλος της παράστασης του ιστορικού-θρησκευτικού έργου του Αντώνη Μηνά «Α γία Σιών», στις 7.8.1999, ο δήμαρχος-πρωταγωνιστής Παναγιώτης Ψυρούκης (Γ ραμμέλης), που υποδυόταν το ρόλο του μοναχοπρεσβύτη Αγάθωνα, κατέβηκε από τη σκηνή, ασπάστηκε τον τιμώμενο μητροπο λίτη Ιάκωβο και συμβολικά του δώρισε ένα επιτραχήλιο...
Ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Ιάκωβος, βαθύτατα συγκινημένος, ευχαριστεί τους συμπατριώτες του για την τιμή που του έκαναν.
Βασιλική Κουρβανιού και Γιάννης Χατζηβασιλείου, ενώ την προσεγμένη σκηνοθεσία έκανε η ακούραστη Μαρία Αϊβαλιώτου, που υποδύθηκε και το ρόλο της γιαγιάς, αποδεικνύοντας το αστείρευτο ταλέντο της. Και καθώς ο προβολέας έπεσε στη σκηνή, όπου οι πιστοί φιλούσαν την εικόνα της Π αναγιάς μας, μια α κτίνα φώ τισε κ ά π ο ιες ρυτίδες στο μέτωπο του μητροπολίτη μας. Οι αγω νίες και οι αγώνες της ζωής του -όχι μόνο στα δέκα χρόνια της αρχιερατείας του- αλήθεια φάνηκαν εκείνη τη στιγμή. Κι ήταν πάλι το πρόσωπό του που πρόδιδε πω ς όσα αναφ έρθηκαν δεν έγινα ν εκ θα ύμ α τος, αλλά με πόνο, με αγωνία, με σωματική και ψυχική κούρα ση, με φιλότιμο, με κουράγιο. Με πραότητα και συναισθηματικά φ ορτισμέ νος, μ’ ένα χαμόγελο που πρόδινε πω ς δεν άντεχε την τόση αναγνώριση των έργων του από τους ομι λητές και το πλήθος, ο μητροπολίτης Μ υτιλήνης Ιάκωβος ο Γ ' ευχαρίστησε τους συντελεστές, τον κόσμο, τους εργαζόμενους στα ιδρύματα με την απαλή του σεβάσμια φωνή κι ήταν σα να ευλογού σε εκείνη τη στιγμή το πλήθος τω ν π ισ τώ ν, που αλήθεια, αν και η θερμοκρασία είχε ανεβεί αρκετά, έδειχναν πω ς θα μπορούσαν να τον ακούν ευλαβι κά για αρκετή ακόμη ώρα. Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι με την παρουσία τους τίμησαν την εκδήλωση ο νομάρχης Λέσβου, ο α σ τυ νο μ ικ ό ς διευθυντή ς Λέσβου Μ ιχαήλ Κ ουφέλος, ο διοικητής της 98 ΑΔΤΕ, ο επιθεωρητής της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Β. Α ιγαίου, η εισαγγε λέας Μ υτιλήνης, καθώ ς κ α ι οι δή μ α ρ χοι Π ο λ ι χνίτου, Πλωμαρίου και Ευεργέτουλα...
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΡ. ΤΣΟΥΚΑΡΕΛΗ!
Η «ΑΓΙΑ ΣΙΩΝ» ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟ Το ιστορικό-θρησκευτικό έργο του Αντώνη Μηνά Τ ο θ ε α τ ρ ικ ό τμ ή μ α το υ Α ν α γ ν ω σ τη ρ ίο υ Αγιάσου «η Ανάπτυξη» το τριήμερο από 7 έως και 9 Αυγούστου 1999, παρουσίασε, με δωρεάν είσοδο, στην αιθουσά του, το ιστορικό-θρησκευτικό έργο του συμπατριώτη μας συγγραφέα Αντώνη Μηνά «Αγία Σιών». Με βάση το π ό ν η μ α του δα σ κ ά λ ο υ Σ τρατή Κολαξιζέλη, του επιλεγόμενου Κακάβη, «Θ ρύλος και ιστο ρία της Α γ ιά σ ο υ της νήσου Α έσβου» -τη Φ ω τομηχανική α να τύπω σ η του ο π ο ίο υ έκανε ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών» της Αθήνας το 1997, με επιμέλειά του επίτιμου προέδρου του, φιλολόγου Γιάννη Χατζηβασιλείου- ο συγγραφέας του θεατρικού έργου Αντώνης Μηνάς ξεδιπλώνει με μαεστρία και με γλαφυρό τρόπο την όλη ιστορία της Αγιάσου από τα πρώτα χρόνια της ως τις μέρες μας. Βήμα προς βήμα ο συγγραφέας, τηρώντας πιστά την παράδοση, κάνει αναδρομή στα χρόνια της αρχαίας Πενθίλης, αλλά και της Καρύνης, στον αυτοεξόριστο ιερέα Αγάθωνα τον Εφέσιο, τον κομιστή τεσσά ρ ω ν ιερ ώ ν κ ειμ η λ ίω ν , της ιερ ή ς ε ικ ό ν α ς της Π αναγίας της Οδηγήτριας-Βρεφοκρατούσας «Αγια Σιών», έργου του ευαγγελιστή Λουκά, μικρού αση μένιου σταυρού με τίμιο ξύλο, ιερού ευαγγελίου του 4ου αιώνα και λειψάνων του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, στα δύσκολα χρόνια της εικονομαχιας, στην ο νο μ α σ ία της Α γιάσ ου κ α ι στην κτίση της εκκλησιάς της Παναγίας. Τον πρώτο ρόλο του οσίου Αγάθωνα ερμήνευσε με επιτυχία ο δήμαρχος Αγιάσου Παναγιώτης Ψυ-
ρούκης. Ά ξιοι σ υμ πρ ω τα γω νισ τές του η Μ αρία Αϊβαλιώτου (Βασλίν’, γιαγιά), ο Μιχάλης Κλειδαράς (Μ π ό τ ’ς, τσ ο μ π ά ν ο ς) κ α ι ο Γ ιά ννη ς Π α π ά νη ς (Γιάνν’ς, τσομπάνος). Αφηγητές η Βασιλική Κουρ βανιού και ο Γιάννης Χατζηβασιλείου. Στους άλλους ρόλους οι παρακάτω: Ραφαέλα Βερδούκα (Ρηνέλ’, εγγονή), Β ασιλεία Βερδούκα (Α μιρσέλ’), Ελένη Καλουντζή (Λ έν’), Ν τινος Σαβέλος (Σ τρατ’γέλ ’), Γρηγόρης Β α λα λά ς (Π α ν α γ ιο υ τέλ ’), Π ρ οκ οπ ία Γουγουτά (Βασλέλ’) και Μαρια-Στέλλα Σταυρακέλη (Μ αργιέλ’). Πιστοί κάτοικοι της Πενθίλης και της Καρύνης, η Ευστρατία Κλειδαρά, η Ευστρατία Κο ρομηλά, η Ευστρατία Μηνά, ο Κωνσταντίνος Βαλα λάς, ο Άκης Βερίλης, η Δ έσποινα Α ϊβαλιώ του, η Παναγιώτα Μαϊστρέλη και η Ειρήνη Καλφαγιάννη. Η σκηνοθεσία ήταν της Μ αρίας Α ϊβαλιώτου, η κατασκευή των σκηνικών των Δημητρίου Καμαρού και Μιχάλη Χριστοφαρή, η σκηνογραφία του Τάκη Κ α μ π ο υ ρ έλ η κ α ι τα ζ ω γ ρ α φ ικ ά τα μ π λ ό του Χαράλαμπου Πανταζή, ενώ η ρύθμιση του ήχου και του φωτισμού της Ατι δΐικΐίο Καρατζάς-Μυλωνάς. Θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελε στές της παράστασης του έργου, οι οποίοι απέδω σαν καταπληκτικά, φορτιζοντάς μας συγκινησια κά. Το έργο θα παιχτεί επίσης στις 5 Σεπτεμβρίου 1999 στην Π άτμο, στα π λ α ίσ ια της Δ ω δέκατης Σ υ ν ά ντη σ η ς Ε ρ α σ ιτ ε χ ν ικ ώ ν Θ ιά σ ω ν Α ιγ α ίο υ (Πάτμος 2-12 Σεπτεμβρίου 1999). Αγιάσος, 16.8.1999
ΦΙΛΙΤΣΑ ΠΑΝ. ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗ
Στιγμιότυπο από την παράσταση του ιστορικού-θρησκευτικού έργου του Αντώνη Μηνά «Αγία Σιών», στην αίθουσα του θεά τρου του Αναγνωστηρίου, στις 7.8.1999.
ΑΠΟ ΤΙΣ Ε Ξ Ο Ρ Μ Η Σ Ε ΙΣ ΤΟΥ Σ Υ Λ Δ Ο Γ Ο Υ Μ ΑΣ Π εριδιάβαση στο Μ υστρά και στη Σπάρτη... Τ η ν Κ υρια κή 16 Μάη 1999, οι Α για σ ώ τες εκδρομείς, με κέφι, ενθουσιασμό και τραγούδι, πήραν στις 7 το πρω ί το δρόμο για τον ιστορικό Μυστρά, το κάστρο του δεσποτάτου του Μωρέως. Η καθιερωμένη εαρινή εκδρομή του Συλλόγου μας χρόνο με το χρόνο φθίνει, αφ’ ενός λόγω των φυσικών απωλειών, αφού οι απαρτίζοντες την εκδρομική παρέα είναι πάνω από τα 50, και αφ’ ετέρου λόγω της αδια φορίας μας να αγκαλιάσουμε το μοναδικό πρεσβευτή του χωριού μας στο «κλεινόν άστυ». Χαρμόσυνη νότα στη φετινή μας εκδρομή έδωσε η παρουσία νέων ανθρώπων σε ηλικία, που βοήθησαν να συμπληρωθεί ένα και μοναδικό πούλμαν, ενώ παλιότερα η κάθε μας εκδρομή ξεκινούσε με περισσότερα. Ε ίναι επιτακτική ανάγκη η συσπείρωση όλων μας κοντά στο Σύλλογο, αυτούς τους χαλεπούς και ρούς, που τα γεράκια του πολεμόχαρου πλανητάρ χη σπείρουν το θάνατο και την καταστροφή στα Βαλκάνια και από την άλλη οι εξ ανατολών φίλοι μας κ α ρ α δ ο κ ο ύ ν να εκ μ ετα λ λ ευ το ύ ν την κάθε ευκαιρία, για να δημιουργήσουν δυσμενείς κατα στάσεις σε βάρος των ακριτικών μας νησιών. Για το λόγο αυτό η φετινή μας εκδρομή στο προ πύργιο του Βυζαντίου στην Πελοπόννησο, εκτός από το φευγιό μας από την τσιμεντούπολη είχε και συμβο λική σημασία, να γεμίσει τις μπαταρίες μας με εθνικό παλμό και περηφάνια, αξίες οι οποίες τα τελευταία χρόνια τείνουν να εκλείψουν στο βωμό της ενωμένης Ευρώπης και των οικονομικών μονοπωλίων. Κατά τις 12 το μεσημέρι περάσαμε με δέος την πύλη της άλλοτε πόλης του Μυστρά, και στη συνέ χεια ανηφορίσαμε για τη μητρόπολη της -τον Άγιο
Δ ημήτριο, την Ε υα γγελίσ τρια , την Π α ναγία την Οδηγήτρια, την Αγία Σοφία, την Περίβλεπτο, την Π αντάνασ σ α κα ι τέλος τα Α νά κτορα. Μ είναμε έκπληκτοι από τις μοναδικές τοιχογρα φ ίες, που κοσμούν τις εκκλησίες, εξαίρετης τέχνης Κρητικής Σχολής οι περισσότερες και άλλες Μακεδονικής. Πριν από την πόλη του Μυστρά επισκεφτήκαμε το μεγαλοπρεπές Μοναστήρι του Ι6ου αιώνα των Αγίων Τεσσαράκοντα Μεγαλομαρτύρων, στο οποίο τέλεσε τη θεία λειτουργία ο καλός φίλος του νησιού μας και του χωριού μας -έχει επισκεφτεί τη Λέσβο κ α ι την Α γιάσ ο- σ εβ α σ μ ιό τα το ς μ η τρ ο π ο λ ίτη ς Μονεμβασίας και Σπάρτης Ευστάθιος. Γευματίσαμε παρέα με το συγχωριανό μας ιερέα Συμεών Νικολάου Παπαγεωργίου στο Παρόρι, στην Ψησταριά-Πιτσαρία «Δροσοπηγή» του Π. Βελώνη, με τα γάργαρα νέρα του Ταύγέτου και τα αιωνόβια πλατάνια. Στο γυρισ μ ό ξεναγηθήκαμε στη Σ πάρτη, την όμορφ η πόλη με το ν ιερό να ό του π ο λ ιο ύ χ ο υ Νίκωνα του «Μετανοείτε», με τα πολλά μνημεία και τα αξιοθέατα. Το Δ ιοικητικό Συμβούλιο του «Φ ιλοπρόοδου Σ υλλόγου Α για σ ω τώ ν» ευ χα ρ ισ τεί θερμά τους εκδρομείς, και γΓ αυτή τους την παρουσία και καλεί τον κάθε Α γιασώ τη, όπου κ α ι αν βρ ίσ κ ετα ι, να δώσει το «παρών» του στο Σύλλογό μας, για να βοηθήσουμε όλοι μαζί τη μεγάλη μας αγάπη, τη νύφη του λεσβιακού Ολύμπου, την Αγιάσο. Αθήνα, 23.5.1999
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΕΥΣΤΡ. ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗΣ
Από την επίσκεψη των Αγιασωτών εκδρομέων στο μοναστήρι των Αγίων Τεσσαράκοντα Μεγαλομαρτύρων Σπάρτης, όπου τέλεσε θεία λειτουργία ο σεβασμιό τατος μητροπολίτης Μονεμβασίας και Σπάρτης Ευστάθιος, ένθερμος φίλος της Αέσβου και της Αγιάσου, την οποία και έχει επισκεφτεί.
ΒΙΒΛΙΟ-ΚΡΙΤΙΚΗ
Π
παροιιοιβζβι
ΒΑΓΓΕΛΗ ΜΗΝΙΩΤΗ «Μουράγιο» [Αθήνα] 1998. Σχ. 20,5X 14, σα. 96
Ο Βαγγέλης Μηνιώτης από νω ρίς ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία και έχει δώσει μέχρι στιγμής αρ κετά δ είγμ α τα γρα φ ή ς, χρονογραφήματα; διηγή ματα και ένα μυθιστόρη μα με τον τίτλο «Η νερο φίδα» (1991). Πρόσφατα είδε το φως της δημοσιό τητας μια ακόμη συλλογή διηγημάτω ν του, με τον τ ίτ λ ο « Μ ο υ ρ ά γ ιο » . Η θεματική τους παρουσιά ζει ποικιλία και αγγίζει, με τρόπο απλό και α πέ ριττο, πτυχές της καθημερινής πραγματικότητας. Ο συγγραφέας, άνθρω πος με ευαίσθητες κεραίες και με έντονο προβληματισμό φιλοτεχνεί τα πορτρέτα των ηρώων του με φυσικότητα και με χάρη, προκαλώντας το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ «Δείχτες» [Αθήνα] 1998. Σ χ. 20,5X 14, σσ. 48
Ο ποιητής Νίκος Γιαννάκης μας έδωσε πρόσφα τα την τέταρτη ποιητική συλλογή του, με τίτλ ο «Δείχτες». Πιστεύει στην αποστολή της ποίησης, τη θεωρεί μοχλό στον αγώ να ενάντια στις δυνάμεις του σκότους και του κα κού. Ό π ω ς κ α ι τό σ ο ι ά λ λ ο ι π ο ιη τές, νιώ θ ει έντονα τη μοναξιά, τον καταποντισμό των ιδανι κώ ν, «την άλικη έρημο των υπανθρώπων», «την αέναη παλινδρόμηση στο ρυθμό της αρχέγονης παραφροσύνης». Ο λόγος του,
ι Ο Γιάννης Χατζηβασιλείου σύντομος και περιεκτικός, μαρτυρεί άνθρω πο με ανησυχίες και προβληματισμούς, με πακτωλό ευγενι κώ ν αισ θη μ ά τω ν, με σ τεριά πίσ τη, με π ερ ίσ σ ια αγάπη, με αγιονιστική διάθεση...
ΑΑΒΑΜΕ • Γιώ ργου Τσαλίκη, Α ν τ ίλ α λ ο ι μ ια ς εποχής. Δ ιηγήματα κ α ι μα ρτυρίες. Αθήνα 1999, 21X14, σσ. 144. • Χ ρ υ σ ο ύ λ α ς Π. Χ α τ ζ η γ ια ν ν ιο ύ , Π υ ρ ή ν ες. Π ο ιή μ α τα . Ε κ δ ό σ ε ις Χ ρ ισ τά κ η . Α θήνα 1998, 28,5X21,5, σσ. 90+6. • Α δρια νός Κ αζάς. Ε κεί π ο υ φ υ σ ο ύ ν οι ά ν ε μ ο ι. Π ο ιή μ α τ α . Σ ύ δ ν ε ϋ Α υ σ τ ρ α λ ία ς [1994], 24X17, σσ. 48. • Γιάννη Χατζίνη, Πρόσωπα και έργα. Ελληνικά κείμενα. Α ' έκδοση. [Αθήνα 1997], 24X17, σσ. 224. • Ανδρέα Δ. Μ πούτσικα, Η μάνα στη δημοτική μας ποίηση. Ιστορική-φιλολογική Μελέτη. (Έκδοση επηυξημένη). Αθήνα 1997,24X17, σσ. 112. • Κλειώ Σπυροπούλου, Τα δένδρα π ο υ γνέψουν. Ποίηση. Αθήνα 1997,21X14, σσ. 84+4. • Βύρων Δάβος, Σ τις ξενιτιάς τις στράτες (νουβέλλα). Αθήνα 1998,21X14, σσ. 64. • Βύρων Δάβος. Τοπω νύμια της Η λεία ς (6.500 τ ο π ο θ ε σ ίε ς ) . Β ρ α β ευ μ ένο α π ό την Ε λ λ η νικ ή Ο νομα τολογική Ε τα ιρ εία . Αθήνα 1998, 21X15, σσ. 48. • Τάκη Σκανάτοβιτς, Σ τίχοι σε εύοσμο κίτρινο. «Ιωλκός». Αθήνα 1998,24X17, σσ. 62+2. • Φαίδων Θεοφίλου, Η λειτουργία της Μήθυμνας. «Αστερίας», Αθήνα 1994,24X17, σσ. 54+2. • Φαίδωνας Θεοφίλου. Το δαχτυλίδι του ήλιου. Δ ιηγήματα. «Η Μ ικρή Ε γνα τία ». Θ εσσαλονίκη 1984,21Χ14,σσ. 94+2. • Φ α ίδ ω ν α ς Θ εο φ ίλ ο υ . Ε π ίμ ο ν ο θεώ ρημα . «Θουκυδίδης». Αθήνα 1986,24X17, σσ. 46+2. • Κλειώ Σπυροπούλου, Οι φ θόγγοι της θάλασ σας. Ποίηση. Αθήνα 1995,21X14, σσ. 88. • Ρούλα Δημητροκάλη, Μ ονόλογοι στη σιω πή και στο φως. Αθήνα 1999,21X14, σσ. 32. • Γεώργιος Σοϊλεμετζίδης, Α ρλο ύμ π ες και κου ρα φ έξα λα . Κ οινω νική ποίηση κα ι μεταφράσεις. Θεσσαλονίκη 1998,21X15, σσ. 48. • Κ υ ρ ιά κ ο ς Κ. Μ α ντζιβ ή ς. Ν α ρ κ ω τικ ά : Το β λ έ μ μ α τη ς Μ έδ ο υ σ α ς . Β ' έκδοσ η. [Π ύ ρ γο ς Ηλείας] 1997,24X16,5, σσ. 200.
Ε ΙΡ Η Ν Η Τ Ζ Α Ν Η -Χ Α Τ Ζ Η Σ Α Β Β Α Η δασκάλα με το μαγικό χρωστήρα Γ ια μια ακόμη φορά η εκλεκτή ζωγράφος της Αγιάσου Ειρήνη Τζανή-Χατζησάββα παρουσίασε έργα της στο νησί μας. Η έκθεση λειτούργησε στο ισόγειο του Λαογραφικού Μουσείου του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη». Τα εγκαίνιά της έγιναν στις 25.7.1999 και η λειτουργία παρατάθηκε ως τις 6.8.1999. Είχαν την ευκαιρία να τη χαρούν πολλοί φιλότεχνοι, Λέσβιοι αλλά και ξένοι, που κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού επι σκέπτονται το χωριό της Μεγαλόχαρης. Στη συνέχεια δημοσιεύουμε τεχνοκριτικό σημείωμα του εκπαιδευτικού Σωτήρη Μουτζουρέλη.
ΓΙΑΝΧΑΤΖ Σ τ η ν αίθουσα του Αναγνωστηρίου της Αγιάσου η δασκάλα και ζω γράφ ος Ειρήνη Τ ζανή-Χ ατζη σάββα, εξέθεσε μεγάλο α ριθμό ζω γρ α φ ικώ ν της πινάκων. Η ευχέρεια επιλογής των θεμάτων, που απεικονί ζονται σ ’ ένα εναρμονισμένο χρωματικά σύνολο, ανταποκρίνεται στα βιώματα της ζωγράφου στην Αγιάσο, όπου γεννήθηκε, και στην Ξάνθη, η οποία την κέρδισε ως δασκάλα. Με ολοκάθαρη την προσπάθεια τυπικού ρεαλι
σμού, διαποτισμένου από την πλούσια σε ευαισθη σία ρομαντική της ιδιοσυγκρασία, ξεκινά η Ειρήνη τη θεματογραφία της με τοπιογραφίες της ιδιαίτερής πατρίδας της και φτάνει ως την Ξάνθη. Με προσοχή, διαλέγει γειτονιές, δρόμους, σπίτια, που έχουν φορτιστεί από την ανθρώπινη παρουσία κι έχουν σημαδευτεί από το πέρασμα του χρόνου. Άλλοτε, χρωματιστή σιωπηρή κραυγή πόνου, καθώς στέκουν έρημα, συμβατικά κι εγκαταλειμμένα κάτω από σκεπτικό ουρανό, κι αλλού πάλι, παίζοντας από θέμα σε θέμα με γλυκούς κι ανάλαφρους χρω ματι κούς τόνους, συμπλέκει αρμονικές συνθέσεις που επιβάλλονται με τη διακριτικότητα τη ρεαλιστική. Αντανακλούν τη μεστή δομή του χώρου και το ασίγα στο κύλισμα του χρόνου. Σ τις προσω πογραφ ίες της επικρατεί η έξαρση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της προσωπικότη τας με έντονο τον προβληματισμό στα ρυτιδωμένα πρόσωπα και τα βαθύσκια μάτια τους. Η δασκάλα με το μαγικό χρωστήρα της μεταμορ φώνει τη χαμηλόφωνη ζωγραφική της σε ήρεμο λυρι σμό, τον εναρμονισμένο στις μεγάλες ψυχικές της διαστάσεις.
ΣΩΤΗΡΗΣ Γ. ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ
Από παλαιότερη έκθεση της Ειρήνης Τζανή-Χατζησάββα σε αίθουσα του Μουσείου του Αναγνωστηρίου (15.8.1985). Διακρίνονται, από αριστερά, ο βουλευτής Νίκος Σηφουνάκης, ο πρόεδρος του Αναγνωστηρίου Πάνος Πράτσος, ο υπουργός Αιγαίου Κοσμάς Σφυρίου, η ζωγράφος, ο βουλευτής Στρατής Κόρακας και άλλοι... (Φωτογραφία Γρηγορίου Χριστόφα Κουρβανιού)
Ν’ΚΟΛΑΣ ΓΙ ΧΑΤΖΗΑΑΜΠΣ
ΘΑ ΗΜΟΥΝΑ ΚΑΝΤΗΛΑΝΑΦΤΗΣ!
Π
ριν από πάρα πολλά χρόνια στη Νέα Υόρκη ζούσε ο χωριανός μας ιερέας Μεθόδιος Κουρκουλής, για τον οποίο, όσοι Μυτιληνιοί ζουν και τον θυμού νται, μιλάνε με τα καλύτερα λόγια. Α ισθάνονταν περήφανοι, που είχαν έναν τόσο καλοσυνάτο και μορφωμένο σ υμπατριώ τη κληρικό. Ή ξεραν πω ς όποιος πήγαινε να του ζητήσει βοήθεια θα έβρισκε τη συμπαράστασή του. Μια φορά ένας ταλαίπωρος χωριανός μας πήγε και του ζήτησε να τον βοηθήσει να εργαστεί, αλλά σι δουλειές την εποχή εκείνη ήταν λιγοστές. Του πρότεινε λοιπόν να τον κάνει καντηλανάφτη, με τον όρο όμως στις γιορτές να βοηθάει λίγο και στο ψαλτήρι, αλλά δυστυχώς αυτός δεν ήξερε καθόλου γράμματα. Τότες ο παπάς του έδωσε κάποια χρήματα, μέχρι που να βρει την κατάλληλη δουλειά. Ο χωριανός μας μ’ αυτά τα χρήματα αγόρασε κουλούρια, κάθισε σ’ ένα σταυρο δρόμι και τα πουλούσε. Την πρώτη μέρα έβγαλε πολύ καλό μεροκάματο και έτσι η δουλειά συνεχίστηκε πια ταχτικά. Μάζεψε χρήματα και άνοιξε το πρώτο εστια τόριο. Οι δουλειές πήγανε και εκεί πολύ καλά και τα μαγαζιά γίνανε σιγά σιγά δεκαπέντε. Ολοένα γινότανε και πιο πλούσιος. Είχε κάνει τόσα πολλά λεφτά, που όλοι μιλούσανε γι’ αυτόν, για τον κυρ Αντώνη... Κάποτε πουλιότανε το σπίτι του Ρούζβελτ, του παλιού προέδρου των ΗΠΑ, και αγοραστής ήταν ο κυρ Αντώνης. Όταν ήρθε η ώρα να βάλει την υπογρα φή του στο συμβόλαιο, πήρε την πένα και έκανε ένα σταυρό. Οι παριστάμενοι τού είπαν ότι έπρεπε να βάλει την υπογραφή του. Ο κυρ Αντώνης τους είπε πως είναι αγράμματος. Και πώς έκανες τόσα χρήμα τα, χωρίς να ξέρεις γράμματα; Αν ήξερες γράμματα, τότες τι θα ήσουνα σήμερα; Και ο κυρ Αντώνης τους απάντησε: Θα ήμουνα καντηλανάφτης! Αδΐοιϊα, 9.10.1998
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΠΑΠΟΡΦΥΡΙΟΥ (ΤΣΙΡΟΣ)
Τρανός πια στην ηλικία Ν’κόλας, του μπήκε στο νου να γίνει οδηγός. Ένα πρωινό λοιπόν κατηφόρισε στη Μυτιλήνη, για να πάρει τις πρώτες οδηγίες. Έψαξε, βρήκε δάσκαλο, δηλαδή εκπαιδευτή, προμηθεύτηκε και ένα βιβλίο σημάτων, για να μάθει, και γύρισε πίσω στο χωριό. Κάθε δεύτερη μέρα λοιπόν Ν’κόλας κατέβαινε στη Μυτιλήνη για προπόνηση, διαβάζοντας παράλληλα όλο αυτό το συρφετό των σημάτων. Έφτασε η ώρα που θα δοκίμαζε τις ικανότητές του για απόκτηση της άδειας οδηγού. Ο εντεταλμένος υπάλληλος άρχισε να τον εξετά ζει πρώτα α π’ τα σήματα. Ρωτήθηκε για κάποιο σήμα που εικονίζει μια ανωμαλία στο οδόστρωμα. Με πλήρη σιγουριά Ν’κόλας έδωσε την παρακάτω απάντηση· «Εμ’ τούτου ξέρ’ του τσι ένα μουρά. Σουτιές είνι γ’ναίτσιους». Αφού τελείωσαν τα σήματα, κλήθηκε να εξεταστεί στην οδήγηση. Του δόθηκε εντολή να μπει στο αυτοκίνητο μαζί με τον εκπαιδευτή και να παρκάρει στην άκρη του δρό μου. Στη συνέχεια μπήκε ο εξεταστής μέσα δίνοντάς του εντολή να προχωρήσει. Όπως οδηγούσε, του φώναξε στοπ και κάντε όπισθεν. Εδώ ο Ν’κόλας θαλάσσωσε λίγο, γιατί δεν καταλάβαινε τη λέξη όπισθεν. Γυρνώντας προς τον εξεταστή του λέει: «Κάν’του κουμμάτ’ πιο λιανά, ρε κ’μπάρι». Ο εξεταστής του εξήγησε τι εννοούσε. Τότε Ν’κόλας που κατάλαβε ψιθύρισε στον εξεταστή: «Πέ μ’, μωρέ, έλα κώλου κώλου». Αυτά συνέβησαν στο Ν’κόλα μέχρι να γίνει διπλωματούχος οδηγός και να χαί ρεται τη γλύκα του βολάν. Αθήνα, 18.10.1995
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ
ΤΝ ΕΠΛΥΝΙ Τ’ ΠΑΤΣΑ Α δυναμία τ ’ Φίλιππα ήνταν γη πατσά. Πάγινι σ’ ένα φίλουντ, του Στράτ’, που τν αγάπα τσι φτος, τσι τνι τλιπουδίζαν ίσιαμι να π α ίξ ’ του μάτ’ σ ’. Σάνι γύρζι στου σπίτ’, καφτσιόντου τ ’ πατσά τ ’ φίλουντ μι τα πιο καλά λόγια. Γη γ ’ναίκαντ του ’βαλι πείσμα να ποίσ’ πιο νόστιμ’ πατσά, για ναν ιφχαριστήσ’ τουν άντρα τς, αλλά πουτές εν τα κατίφιρνι, πουτές εν ίκγι καλή κουβέντα για τ ’ μαγειρική τς. Τι να κάν’ γη καημέν’, ανιγκάστσι να ρουτήσ’ μια ταχτιρνή τουν αντίπαλού τς, για να ’βγ’ α π ’ τν απουρία. - Ε Στράτ’, πώς τνι κάν’ς συ τ ’ πατσά τσ’ αρέσ’ τόσου πουλύ στου Φίλιππα; Γω κάνου, ξινουκάνου, αλλά πουτές εν τν ήβρι τς προκουπής. - Ούλα θέλιν τ ’ μαστουριάντουν, Δισπνούλ’. - Εμ πς βάζου δα ούλη μ’ τ ’ τέχιν’! - Μπάτσι τ ’ πλύν’ς; - Εμ άπλυτ’ θα τν αφήσου! Ακράτ’ τ ’ κάνου! - Ε, τούτου είνι, Δ ισπνούλ’. Μι του πουλύ του πλύσ’μου χάν’ τν νουστιμιά τς γη πατσά!
ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Β' ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟ ΚΛΙΜΑΚΙΟ
Μι
απόφαση του υπουργού Δημόσιας Τάξης Μ ιχάλη Χ ρ υ σ ο χ ο ϊδ η ιδρ ύθ η κ ε Π υρ ο σ β εσ τικ ό Κλιμάκιο στην Αγιάσο. Στόχος η αποτελεσματική προστασία του νησιού μας, ιδιαίτερα του δασικού πλούτου, από τις πυρκαγιές.
ΜΝΗΜΗ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ ΖΑΔΕ
Σ τ ί ζ 26.4.1999 η Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών πραγματοποίησε στην αίθουσα Μ ιχαήλας Αβέρωφ (Γ εν ν α δ ίο υ 8) εκδήλω σ η, με θέμα « Μ νή μ η Δημοσθένη Ζαδέ». Μετά το χαιρετισμό του προέ δρου της Εταιρίας Παναγιώτη Τσουτάκου, μίλησαν για τη ζωή και το έργο του τιμώμενου ποιητή και π ε ζ ο γ ρ ά φ ο υ ο Κ ώ σ τα ς Κ α ρ ο ύ σ ο ς, η Β ιβ ια ν Γιαννούδη-Αυγερινού, ο Δημήτρης Αθανασίου και ο Στάθης Παρασκευόπουλος. Π οιήματα α πάγγει λα ν η Α λ εξ ά ν δ ρ α Β α ΐτσ η -Β ά κ ρ ο υ κ α ι η Βίκη Γεωρέττη.
ΤΙΜΗΘΗΚΕ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΛΙΑΡΟΥΤΣΟΣ Σ τ ι ς 12.5.1999 οι Ε κ δόσ εις «ΕΝ ΤΟΣ», που διευθύνονται από το Θεμιστοκλή Φασούλα, οργά νω σαν στο Δ ημαρχείο Κ α ισ α ρια νή ς εκδήλωσηαφιέρωμα στο λογοτεχνικό έργο του γνωστού συγ γραφέα Μιχάλη Λιαρούτσου. Την εκδήλωση χαιρέ τησε ο δή μ α ρχος Κ α ισ α ρια νή ς Γ εώ ργιος Κατημερτζής. Για το συγγραφικό έργο του τιμώ μενου μίλησαν ο λογοτέχνης Θόδωρος Κόΐνης, η λογοτέχνισ σ α Σάσα Τσακίρη, ο δη μ οσ ιογρά φ ος Ν ίκος
Αφίσα (διαστάσεων 48X33,5εκ.) της εκδήλωσης-αφιερώματος στο λογοτεχνικό έργο του συγγραφέα Μιχάλη Λιαροότσου.
Μ ολυβιάτης και ο συγγραφέας Βαγγέλης Σακκάτος. Αποσπάσματα από τα βιβλία του τιμώμενου διάβασαν η ηθοποιός Αννα Φόνσου και ο λογοτέ χνης Βασίλης Λ ιόγκαρης. Στο τέλος, βαθύτατα συγκινημένος, μίλησε ο συγγραφέας. Την εκδήλω ση παρακολούθησαν πολλοί άνθρω ποι τω ν γραμ μάτω ν κ α ι της τέχνη ς, ανάμεσα σ τους ο π ο ίο υ ς ήταν και αρκετοί Λέσβιοι.
«ΠΥΡΗΝΕΣ» ^ τ ις 20.5.1999, στο Δ ιεθ νές Β ιβ λ ιο π ω λ είο Ελευθερουδάκη (Πανεπιστημίου 17), έγινε πα ρου σίαση του πρόσφατου βιβλίου της εμπνευσμένης ποιήτριας της Λέσβου Χρυσούλας Χ ατζηγιαννιού « Π υ ρ ή ν ες» . Γ ια τη ζω ή κ α ι το έργο της Χ ρ υ σ ούλα ς Χ α τ ζ η γ ια ν ν ιο ύ μίλησε ο σ υ γγ ρ α φ έα ς, δ η μ ο σ ιο γ ρ ά φ ο ς κ α ι τ ε χ ν ο κ ρ ιτ ικ ό ς Κ υ ρ ιά κ ο ς Βαλαβάνης. Ποιήματα απάγγειλε με έξοχο τρόπο η ίδια η ποιήτρια.
ΓΙΑΝΧΑΤΖ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΗΡΑΚΑΗ ΠΟΥΔΑΡΑΣ Ο άνθρωπος, ο ταχυδρόμος, ο ερασιτέχνης... Ό [ ι,άννης Πουδαράς είδε το φως της ζωής στην Α γιάσ ο σ τις 8 Μάη του 1914. Οι γ ο ν είς του, Ηρακλής και Βασιλική, φιλόπονοι δουλευτάδες των κτημάτων τους, είχαν και άλλα παιδιά, τρεις γιους, το Στρατή, τον Παναγιώτη και το Γιώργο, καθώς και δυο θυγατέρες, την Ελένη και τη Μαριγώ, συζύγους αργότερα του Παναγιώτη Χατζησάββα (Πατάτας) και του Γιώργου Νουλέλη (Ρουδιάς), αντίστοιχα... Παρακολούθησε εγκύκλια μαθήματα στη γενέτει ρά του, φοιτώντας στο δημοτικό και στη συνέχεια στο ημιγυμνάσιο, όπου δίδασκαν ο Δημήτριος Κύπριος, ο ι Θεόφιλος Νουλέλης, ο Παναγιώτης Σκούνιογλορ^ίαι άλλοι. Ως παιδί πολυμελούς φαμίλιας, μέ®ίας οικο νο μ ικ ή ς κα τά σ τα σ ης, δεν μ π ό ρ ε σ ε ^ α π ά ει στη Μυτιλήνη και να τελειώσει το Γυι^ασιο, π α ρ ’ όλο που είχε έφεση για τα γράμματα. Μ ιό μικρός λοιπόν μπήκε στη βιοπάλη, όπως συνέβαινε και με τα περισ σότερα αγροτόπαιδα της ελληνεΐης υπαίθρου. Στρατεύτηκε και υπηρέτυαί την πατρίδα αρχικά ω ς δια β ιβ α σ τή ς σ τον Έ β ^ ^ τ ^ Τ λ ^ π ι , ό τ ε ι ν ο . Α ργότερα γνώ ρισ ε τα κ α ·τ ρ ά χ α λ % χ π Ιν ισ μ έ ν α βουνά του αλβανικού μετώποι, ιώτες τον αείμνησ το κεραμ ίσ τα Χαοιάλα|^Μΐ Π ανταζή, το δεξιοτέχνη βιολιστή Χ α ^ α ο Ρόδο^ρ και πολλούς άλλους ομοχώριούς τ ο υ / Τη σταδιοδρομία τ#υ (^κ π Ι^ δ ρ ο μ ικ ό ς υπάλλη λος την άρχισε από π < Λ ή ^ )ρ (ς,\ρ ο το ύ ακόμη πάει στρατιώτης. Πριν α π ’ α υτΐΐ' εργάστηκε στην Αγιάσο ως ταχυδρομικός διανομέρς ο Δημήτριος Κουζέλης, το «Κλούρ’», ο γνωστός σ ™ Λ ω 1 ο ς , αλλά και κουλουρτζής, όπω ς μαρτυρει^ωιι το πα ρ ω νύ μ ιό τρ υ . Μετά τη συνταξιοδότηση τουΐδίου ανέλαβε κίίθηκο- . ντα ο αγροτικός διανομέας )φ ρ ά λ α |^ ο ^ ^ α ρ ε τ έ λ η ς / Προϊστάμενός του επί πολλά Τ^ι^&βΝί^τν ο Μιχάλης Χατζηευστρατίου, άνθρωπος ευγενής κα^^λοπροαίρετος, που έγινε και κουμπάρος του. Ως υιΛλληλος έδειξε υπερβάλλοντα ζήλο, σε καιρούς χ α λ ε π ^ ς ^ ΐτ ίδιος κουβαλούσε καθημερινά τους αποστελλόμ^ους βαριούς ταχυδρομικούς σάκους. Δεν του ήτ<^Γεπιτρεπτό ακόμη και ν ’ αρρωστήσει. Πολλές φορές μοίραί^τ την αλληλογραφία άρρωστος ή πλήρωνε εξ ιδίω ^ίον προσωρινό αντικαταστάτη του. Και συχνά πυκνά του έκαναν αναφορά, γιατί δήθεν καθυστερούσε τη διανο μή των εφημερίδων και προπαντός του «Στέμματος», που ήταν δημοσιογραφικό όργανο των βασιλοφρόνων. Συνταξιοδοτήθηκε το 1979... Ή ταν άνθρωπος με προοδευτικές ιδέες και αυτό ενοχλούσε ορισμένους. Έκανε στη Μακρόνησο ως πολίτικός εξόριστος το 1950, αφήνοντας απροστά τευ τες στην Α γιάσ ο τη γυ ν α ίκ α του Α φ ροδίτη
Ιωάννου Ευαγγελινέλη, με την οποία παντρεύτηκε το 1940, και την κόρη του Μ αριάνθη, μόλις δυο χρονώ, σύζυγο αργότερα του Πολιχνιάτη Χαρίλαου Ελευθερίου Καρατζάνου. Συνάμα απολύθηκε από την υπηρεσία του και ξαναπροσλήφτηκε ύστερα από προσφυγή του στο Συμβούλιο της Επικράτειας, που τον δικαίω σε. Στα χ ρ ό νια του πα ραδαρμ ού της α π ρ ιλια νή ς δικ τα το ρ ία ς απολύθηκε εκ νέου και έμεινε εκτός υπηρεσίας επί ένα έτος... Από πολύ νωρίς αγάπησε και υπηρέτησε δυναμικά «η Ανάπτυξη» Αγιάσου. Έστρεψε την ?Β55&^ή του στσ^ρασιτεχνικό θέατρο και υποδύθ η ^ ^ ίΞ ^ τ υ χ ία ρόλσΐκσε διάφορα έργα, όπως του Δ ημ υϊ^Ό υ Κορομηλά1^ ) α γα π ητικό ς της βοσκοτου Α ιμ η τρ ίο υ Μ πόγρη « Τ ’ α ρ ρ α β ^^έ^μ α τα » (Ι954),\ου Στρατή Παπανικόλα «Λιοηλδγΰνς» (1970), του Α πστόφα Κανιμά «Τι να τα κάν^Αυα καλά» (1954, ψ 6 5 , 1969), του Νίκου Χατζηαπσ^ώλ,ου «Η γυναΜ α του δρόμου» (1970), το ^ ^ ό ρ γ α ^ ^ ό υ τ ζ α υ ρ έ λ τ ϊΐτ θ ανάποδος που έγινε ,’ το ' Αντά^Τ ΐΗηνά «Σα δεν τιρ ιά ζ’, ε (§9 Ά ) Ι γ ψ Ι ν ί περιοριστώ σε κάποιες Α< και οι ερασιτέχνες
Β
, Ιο; ^ ίτ ν Μ ιλ ο κοινό τον χειροκροτούγάνΙμίγΜ ος του έρωτας. Την εγκατέλειάβραρο· λόγοι υγείας του το επέβαλαν... )ρωπο<#)ρήσκος, ευπροσήγορος, γενΒλεήμΛας. Υπηρέτησε ως πρακτικός ιε^ψ ά λτη ς, κυρίω# την Αγία Τριάδα, μια και ήταν ^Λ υριώ της. Έκαλ* δωρεές εικόνων σε ναούς και σε Γ^αΐσκους και μ εΐοικ ογενεια κ ή δα πά νη έφ τιαξε τριβάνι στην Α ιία Τριάδα.
/
ΤΑ ΕΥΣΕΒΕΙ ΔΑΠΑΝΗ ΑΦΡΟΛΙΤΗΣ ΠΟΥΔΑΡΑ 3Ν ΓΟΝΕΩΝ V
2
92 ε το δρόμο της αιωνιό999. Η κ ο ιν ω ν ία της
ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ Φ ΕΥΓΟ ΥΝ ΘΕΟΚΛΗΣ Χ Ρ. ΧΑΤΖΗΚΟΜΝΗΝΟΣ (1916 - 1999) Ε ν α ς ακόμη Αγιασώτης και καλός φίλος του Σ υλλό γο υ μα ς, ο Θ εοκλής Χ ρ ισ τό φ α Χ α τ ζη κ ο μ νη νό ς (Κ ολλυβ ά ς), άφησε τη στερνή του πνοή στις 9.3.1999 στην ξ εν ι τιά , στο Εαδΐ ΝοΠΐιροΠ της Νέας Υ όρκης, όπου διέμενε με την οικογένειά του. Γεννήθηκε στην Αγιάσο στις 22.1.1916 και από νωρίς μπήκε στη βιο πάλη, ασκώντας το επάγ γελμα του επιπλοποιού. Στις 28.10.1969 ήρθε στην Αμερική και δούλεψε σε εργοστάσιο. Παντρεύτηκε την Τ ούλα Β α σ ιλείου Στεφανή και απόχτησαν μια κόρη, την Ελένη, σύζυγο σήμερα του Σωτηρίου (Σαμ) Ιωάννου Μ παταντσίεφ. Ως άνθρωπος ήταν ευγενικός, γενναιόδωρος, καλοσυνάτος. Ως πολίτης έδωσε το «παρών» στην Εθνική Αντίσταση και έδει χνε ενδιαφέρον ως το τέλος της ζωής του για τη γενέ τειρά του. Εκφράζουμε τα ειλικρινή συλλυπητήριά μας στη σύζυγό του, στη θυγατέρα του, στο γαμπρό του και στους άλλους συγγενείς.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Α. ΠΟΥΔΑΡΑΣ (1900 - 1999)
Ο Αλέξανδρος (Αλέκος) Δημητρίου Πουδαράς πλήρης ημερών πήρε το δρόμο της αιώνιας γαλή νης σ τις 17.2.1999 κ α ι κηδεύτηκε στην Αγιάσο. Γεννήθηκε το 1900 (στο Ληξιαρχείο αναγράφεται ως έτος γέννησης το 1902, σύμφωνα με πληροφορία που μας έδωσε ο ανταπο κριτής μας Π αναγιώ της Κ ουτσκουδής στην από Αγιάσο /2.3.1999 επιστο λή του). Έλαβε μέρος στη Μικρασιατική Εκστρατεία
(βλ. Α π ό τη Μ ικρασιατική καταστροφή. Ο Α λέκος Πουδαράς αφηγείται..., περ. «Αγιάσος» 24 (1984), σσ. 16-17). Από το 1922-1940 άσκησε το επάγγελμα του παντοπώλη. Παντρεύτηκε τη Μ αριγώ Ταμβάκη και απόχτησαν δυο κόρες, τη Βασιλική, σύζυγο Σταύρου Β εγιάζη, κ α ι την Κ α λλιρ ρ ό η , σύζυγο Ο δυσσέα Ευαγγελινού. Σ ’ όλο το μάκρος της ζωής του εργά στηκε σκληρά για την ανατροφή και την αποκατάστα ση τω ν π α ιδιώ ν του. Ή τα ν άνθρω πος εργατικός, τίμιος, συνεπής, φιλοπρόοδος. Για το περιοδικό μας ήταν ακένωτο ταμείο χρήσιμων πληροφοριών, σχετι κών με την παραδοσιακή Αγιάσο. Ο θάνατός του λύπησε βαθύτατα τους συγγενείς και την κοινωνία του χωριού...
ΓΙΑΝΧΑΤΖ
ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ ΝΙΚ. ΞΑΦΕΛΗΣ (1931 - 1999)
Ο Προκόπιος Νικολάου Ξαφέλης γεννήθηκε το 1931 στην Αγιάσο, όπου απεβίωσε στις 10.2.1999 και κηδεύτηκε. Από πολύ νω ρίς μπήκε στη β ιοπά λη. Εργάστηκε σκληρά 35 ολόκ ληρ α χ ρ ό ν ια στην Αθήνα και συγκεκριμένα σ το ν Α σ π ρ ό π υ ρ γ ο , σε εργοστάσιο κατασκευής τσιμεντοσωλήνων. Ή ταν πολύ εργατικός και όλοι τον εκτιμούσαν και τον α γ α π ο ύ σ α ν . Δ η μ ιο ύ ρ γησε οικογένεια και από κτησε δυο κ ό ρ ες, τ ις οποίες και αποκατέστησε. Ηταν τίμιος άνθρωπος και καλός νοικοκύρης. Αιωνία του η μνήμη! Διαβάτη, έλα διάβασε του πόνου μου τραγούδια, κι όταν περνάς ’π ’ το τάφο μου, φέρνε μου δυο λουλούδια. Ο χάρος κάνει σφάλματα, κάνει και αδικίες, χω ρίζ’ αδέρφια και παιδιά, δίχως κακές αιτίες. Ο αδερφός σου σου ’γραψε τραγούδια πονεμένα, με άφησες πεντάρφανο, δεν έχω πια κανέναν. Θυμάμαι πόσα τράβηξε το άτυχο κορμί σου και κλαίμε απαρηγόρητα φίλοι και συγγενείς σου. Τα θλιβερά τραγούδια σου τα ’γραψ ’ ο αδερφός σου και κλαίμε απαρηγόρητα τον άτυχο χαμό σου. Κι αν βρίσκεσαι στη μαύρη γη, ο νους μου ’ναι κοντά σου, έχεις και χαιρετίσματα ’π ’ τα ορφανά παιδιά σου. Α ς είν’ η πλάκα σ ’ λαφριά και ελαφρύ το χώμα η μοίρα σου δε θέλησε να ζήσεις λ ίγ ’ ακόμα.
ο αδερφός σου
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΞΑΦΕΛΗΣ
ΕΑΕΥΘΕΡΟ Β Η Μ Α Ετοιμολογία ναι, πονηριά όχι Ως γνω στό, η ετοιμολογία είναι έμφυτη στους Α γιασώ τες. Δεν α νέχομαι όμω ς την κακομ οιριά ορ ισ μ ένω ν κ α τασ τημ αταρχώ ν, π ο υ με τ ις ενέργειές τους δυσφημούν ολόκληρο το χω ριό. Ξένοι επισ κέπτες είχα ν κα θίσ ει σε καφ ενείο του χω ριού, για να π ιο υ ν το κα φ εδά κι τους. Σε διπλα νό τρα πέζι κα θότα ν κα ι ο «Λ ηγόρ’ς», που έπινε κι αυτός το δικό του καφέ. Κ ά ποια στιγμή ο «Λ η γόρ ’ς» φ ώ να ξε το ν καφ ετζή γ ια να π λ η ρ ώ σ ει. Το α ν τ ίτ ιμ ο ή τα ν 150 δ ρ α χ μ έ ς . Μ ετά όμω ς, όταν κάλεσαν τον καφετζή οι ξένοι για να πληρώ σουν, η τιμή άλλαξε. Είχε γίνει 250 δ ρ α χ μές ο καφές.
ΜΝΗΜΗ ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Ανώνυμος πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη του Ερμολάου, της Ειρήνης και του Ευστρατίου Φα ιδά, καθώς και στη μνήμη του Παναγιώτου Δουκάρου. Ο Παναγιώτης Γκαγκαδέλης πρόσφερε 4.500 δρχ. στη μνήμη του πεθερού του Πινδάρου Καμάτσου και της πεθεράς του Ελένης. Ο Μιχαήλ Πασχαλιάς πρόσφερε 6.000 δρχ. στη μνήμη του πατέρα του Ιωάννου, του αδελφού του Στρατή, της συζύγου του Μυρσίνης, του κουνιάδου του Π αναγιώ του Τσακού και του εξαδέλφου του Στρατή Αναστασέλη. Ο Βασίλειος Δεμιργκέλης πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη τω ν γονέων του Ηρακλή και Μ αρίας, καθώς και στη μνήμη του αδελφού του Θεοδώρου. Ο Ευστράτιος Κουρβανιός πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη των γονέων του Χριστόφα και Βασιλικής. Η Στυλιανή Σταυρακέλη πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη του Θεοκλή Χατζηκομνηνού.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟ
Παλιά αναμνηστική φωτογραφία... Ο Αντώνιος Ευστρατίου Καλαλές απολαμβάνει τον ερατεινό του, παρέα με τον Παναγιώτη Γρηγορίου Τζίνη (Κουρκούτ’) και το Γρηγόριο Παναγιώτη Τζίνη (παιδί). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Βασίλειος Λούπος)
Ο ι επισκέπτες παραξενεύτηκαν για τη διαφορά της τιμής και με απορία ρώτησαν το «Ληγόρ’». - Γιατί, κύριε, αυτή η δια φ ορά της τιμής στον καφέ το δικό μας; - Να, για τί μεις γοι ν τ ό π γ ’ φέρνουμι τ ’ ζά χ α ρ ’ α π ’ του σ π ίτ’! Ε το ιμ ό λο γη α π ά ντη σ η , α λλά πο νη ρ ή , γ ια τ ί « κ ά λ υ π τε» σ το υ ς ξ έ ν ο υ ς την π α ρ α ν ο μ ία το υ καφετζή. Τέτοιες π ρ ά ξεις δε μας τιμ ούν φυσικά κ α ι ας γίνουμε πιο σωστοί στις συναλλαγές μας... Αθήνα, 10.9.1998
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ
Αισθανόμαστε την υποχρέωση να εκφράσουμε και διά του Τύπου τις θερμές μας ευχαριστίες προς τους φίλους και μέλη του ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟΥ, που, εκτιμώντας το πολιτιστικό έργο του ιδρύμα τος, απλόχερα έκαμαν τις παρακάτω προσφορές, κατά την κοπή της πίτας στις 3.1.1999: 1. Ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Μυτιλήνης κ. Ιάκωβος προσέφερε εξ ιδίων 200.000 δραχμές. 2. Οι Ό το κα ι Λεσβία Μ πρόγιερ προσέφεραν 500.000 δραχμές. 3. Ο Π αναγιώτης Βασιλτσωτέλλης προσέφερε, σε μεροκάματα ξυλουργικά, 100.000 δραχμές. 4. Ο Α ντώ νιος Καραφύλλης προσέφερε 10.000 δραχμές. Ευχαριστούμε, τέλος, όλους τους Αγιασώτες και ξένους, που με ιδιαίτερη αγάπη αγκάλιασαν το Αναγνωστήριο και μας ενδυναμώνουν ψυχι κά να συνεχίσουμε το δύσκολο δρόμο στα πολι τιστικά δρώμενα του τόπου μας.
Για το Δ.Σ. του Αναγνωστηρίου ο Πρόεδρος ΚΛ. ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ
ο Γεν. Γραμματέας ΠΡΟΚ. ΜΑΪΣΤΡΕΛΛΗΣ
ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α. Κυκλοφόρησαν πρόσφατα τα βιβλία που εξέδωσε ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.Π. Τραγέλλη], Η Αγιάσος και τα πέριξ, εν Αθήναις 1896. Δρχ. 1.500.2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θ ρύλος και ιστορία της Α γιάσου της νήσου Λέσβου, Αθήνα 1997. Δρχ. 5.000. Τα βιβλία διατίθενται από το Σύλλογο με άμεση π α ρ ά δοσ η , κ α τά τ ις ώ ρες λ ε ιτο υ ρ γ ία ς τω ν Γραφείων, ή επί αντικαταβολή (1.700 και 5.400 δρχ. αντίστοιχα). Επίσης διατίθενται από τους κατά τόπους ανταποκριτές του περιοδικού «Αγιάσος», τα ονόματα και οι διευθύνσεις των οποίω ν ανα γράφονται παρακάτω. Β. Επίσης διατίθενται βιβλιοδετημένοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (12.000δρχ.). Α ' τόμος (1-25, 1980-1984), Β ' τόμος (26-45, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 19881991), Δ ' τόμος (68-85, 1992-1994) και Ε ' τόμος (86-103, 1995-1997).
ΓΑΜΟΙ - Χρίστος Παναγιώτου Καλέλης Μυρσίνη Γεωργίου Παπαχρυσοστόμου - Κωνσταντίνος Δημητρίου Κατσαμπάς Μαρία Παναγιώτου Βουνάτσου - Χαράλαμπος Μιχαήλ Κουτσκουδής Ειρήνη Προκοπίου Αινάρδου - Ιγνάτιος Ιωάννου Καρπετής Σουζάνα Ευστρατίου Σκανέλη - Παρασκευάς Μοδέστου Καλλιντζής Ειρήνη Νικολάου Παπαγεωργίου - Ελευθέριος Παναγιώτου Καλέλης Αργυρώ Κωνσταντίνου Λουιζου - Κωνσταντίνος Ευστρατίου Ρούσας Σοφία Ευσταθίου Κουτλή
ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Σ τ ι ς 4 .7 .1 9 9 8 , σ το ν ιερ ό να ό το υ Α γ ίο υ Δ ημητρίου Π α λα ιού Ψ υ χικ ο ύ , τέλεσαν το γάμο τους ο Ε υσ τά θιος Ν ικολάου Π απασ τάθης κα ι η Ευφροσύνη Παναγιώτου Ζησίου. Ευχόμαστε ολόψυχα να είναι ο βίος τους ανέ φελος, πλήρης χαράς και ευτυχίας. Οικογένεια ΓΙΑΝΝΗ και ΑΡΙΑΔΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΘΑΝΑΤΟΙ - Φωτεινέλης Μιχαήλ Παναγιώτου (Μελβούρνη, 8.3.1999)
- Πανταζή Ευστρατία, χήρα Φωτίου (Εΐοπάα, 12.3.1999)
-
Μαριγλή Μυρσίνη, χήρα Παναγιώτου Καμπιρέλης Παναγιώτης Ιωάννου Παρασκευαΐδου Καλλιρρόη Αντωνίου Τακιδέλης Φώτιος Ευστρατίου Αϊβαλιώτης Παναγιώτης Λεωνίδα Ακριβλέλης Ευστράτιος Παναγιώτου Νιγδέλη Δήμητρα Βενεδικτου Παπουτσέλης Βασίλειος Ευστρατίου Μουτζουρέλης Γεώργιος Ευστρατίου Στεφάνου Ευστράτιος Χριστόφα Πανάγης Χριστόφας Παναγιώτου Κορομηλά Ευανθία, χήρα Χαριλάου Κουρώ Βασίλειος Μαλή