Agiasos mag 114 1999

Η Ευστρατία Παν. Χατζηνικολάου, σύζυ­ γος Βασ. Ρουγκέλη, στέλεχος της «Φιλο­ προόδου Παροικίας Αγιάσου» Χγιΐηβγ.

Ο δικολάβος Ευστράτιος Μιχ. Χατζηπρο­ κοπίου (Κεφάλας) (1904-1992), άνθρωπος με πλούσια συμμετοχικότητα στα κοινά...

Η Μελπομένη Ευστρ. Τζέγκου, σύζυγος Γεωργίου Σάββα, ενεργό μέλος της «Φιλο­ προόδου Παροικίας Αγιάσου» Χγάηογ.

Π Ε Ρ ΙΕ Χ Ο Μ Ε Ν Α ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Ο Αϊ-Δημήτρης της Αγιάσου...................................................................................... ΘΑΝΑΣΗ ΣΟΦ. ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΑΔΗ, Θεσσαλονίκη, 28 Οκτωβρίου 1940........... ......................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Ο Μιχάλης Πασχαλιάς αλληλογραφεί με τον «Τρίβολο»....................................... ΧΑΡΙΑΑΟΥ Κ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΑΗ, Οι «Μπουλασίκδις», οι μαστόροι κετσετζήδες..................................................... ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ Γ. ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Το μυστήριο του βαπτίσματος και το «ανικριμασίδ’» .......................... ΠΡΟΚΟΠΗ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Το ματζούνι της Πρεσβείας, της γιάτρισσας................................................................ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ X. ΑΪΒΑΛΙΩΤΗ, Ο Απόστολος Παύλος δέσμιος. Το ταξίδι του με αδραμυττινό π λο ίο .................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λαογραφικά-διαλεκτολογικά της Αέσβου ( Α ') ....................................................... ΑΓΙΑΣΙΩΝΙΤΟΥ, Αγιασώτες μοναχοί στη Μονή Ιωάννου του Θεολόγου................................................................... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΤΥΛ. ΣΚΟΡΔΑ, Οι φιλόλογοι της Λέσβου και το Αναγνωστήριο τίμησαν το λογοτέχνη-ζωγράφο Στρατή Αναστασέλλη.......................................................................................................................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Θεόδωρος Ηρακλή Δεμιργκέλης, ο Αγιασώτης στιχουργός και εφευρέτης μηχανικός.... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Ο Παναγιώτης Χατζηνικολάου στιχοπλοκεί τον πόνο της ξενιτιάς........................................................ ΕΛΠΙΔΑΣ ΜΟΛΥΒΙ ΑΤΟΥ, Βομβαρδισμοί (ποίημα). ΜΑΡΙΑΣ ΠΑΤΣΕΛΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ, Φτάνει πια (ποίημα). ΜΕΝΕΑΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Γοι σεισμοί (ποίημα)........................................ ΜΙΧΑΛΗ ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗ, Στου ξάδιρφου μ’ τουν Αντών’ (ποίημα). ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Ο Σέρβος στρατιώτης (ποίημα). ΓΙΑΝΝΗ ΣΠΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, Καλημέρα, Ειρήνη! (ποίημα). ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ, Μπάτι στσύλ’ τσ’ αλέθιτι.................................................................................................................................................... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Ν. ΞΑΦΕΛΗ, Τν Αγρουτική τν Ασφάλεια ξουπίσου να τνι φέριν........................................................ ΣΤΑΜΑΤΙΝΑΣ ΛΙΑΚΑΤΟΥ, Συνάντηση Ερασιτεχνικών Θιάσων Αιγαίου. Πάτμος, 2-12 Σεπτεμβρίου 1999....... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΚΟΡΔΑ, Τριήμερο Συνέδριο για τον Στρατή Μυριβήλη πραγματοποιήθηκε στη Μυτιλήνη και στη Συκαμιά ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακοί απόηχοι. Του Γρηγορίου Παπαμιχαήλ................................................... Τα πθίτκα μας (Μιχάλης Χριστοφαρής, Προκόπης Κουτσκουδής, Αγιασωνίτης)...................................................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Σας πληροφορούμε.......................................................................................................................................

Σελ.

3 4 5 6 7 8 9 11 14 15 16 17 18

19 20 21 25 28 29 30

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Στις παρυφές της Αγιάσου, κατηφορίζοντας την «Πατωμένη» που οδηγεί στην Καρύνη, υψώνεται αγέρωχη η καμινάδα του ερειπωμένου από χρόνια ελαιοτριβείου του Παναγιώτη Σαπουναδέλη. (Αιαφάνεια Γιάννη Χατζηβασιλείου. Απρίλης 1985)

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Η Σκάλα του ιερού νησιού της Πάτμου, το οποίο στις αρχές του Σεπτέμβρη του 1999 φιλοξένησε το ερασιτεχνικό τμήμα του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη» Αγιάσου... (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, 5.9.1999)

Ι55Ν 1106-3378

Ο ΑΥ-ΛΗΜΗΤΡΗΣ ΤΗ Σ Α ΓΙΑ ΣΟ Υ

Ο

Αϊ-Δημήτρης της Αγιάσου είναι τόπος με περίσσιες ομορφιές. Από πολύ παλιά οι κάτοικοι της γύρω περιοχής γοητεύτηκαν από την απλοχε­ ριά της φύσης. Παντού δέντρα, άγρια και ήμερα. Ολούθε τα πεύκα και οι ελιές πνίγουν τους μπαχ­ τσέδες. Και τα νερά, άφθονα και καθάρια, ποτί­ ζουν τη γη και την αναγκάζουν να καρπίσει... Γειτόνισσα του Αϊ-Δημήτρη η Μεγάλη Λίμνη, που κι αυτή κρικελοδέθηκε με την ιστορία της Α γιάσου. Κ αι π α ρ έκει η Μ ικρή Λ ίμνη τω ν Βασιλικών. Είχε βλέπετε, κάποτε το νησί μας και λίμνες, που πολύ θα θέλαμε να τις είχαμε σήμερα για άλλου είδους εκμετάλλευση. Μα τότες που αποξηράνθηκαν, οι ακτήμονες ήταν πολλοί και τα κτήματα στα χέρια των ολίγων. Ντόπιοι και πρόσφυγες ζητούσαν ένα κομμάτι γης, για να το δουλέψουν και να ζήσουν τις φαμίλιες τους. Οι λίμνες και τα βαλτοτόπια γεν­ νούσαν πυρετούς, που ταλαιπωρούσαν ολοχρονίς μικρούς και μεγάλους... Το πανηγύρι του Αϊ-Δημήτρη, όπως και άλλα εξοχικά πανηγύρια της Αγιάσου, γινόταν και εξα­

κολουθεί να γίνεται ως τις μέρες μας. Πολλοί πιστοί, άντρες, γυναίκες και παιδιά, τιμούν τη μνήμη του Μυροβλύτη. Προπολεμικά μάλιστα ξοδεύτηκαν χρήματα πολλά για το ναΐσκο, που δεσπόζει στο κέντρο του μικρού πράσ ινου κάμπου. Και σαν πλάκωσε στη χώρα μας το κακό του ιταλικού φασισμού, οι Αγιασώτες, όπως και όλοι οι Έλληνες, πίστεψαν πως γρήγορα θα ’ρθει η θεία δίκη, πως θα τιμωρηθούν το δίχως άλλο οι ύπουλοι οχτροί. Το αποτρόπαιο έγκλημα, που διαπράχτηκε χρονιάρα μέρα στο λιμάνι της Τήνου, δεν ήταν δυνατό να μείνει ατιμώρητο. Η Μεγαλόχαρη και ο στρατηλάτης Αϊ-Δημήτρης θα δρομολογού­ σαν, σύμφωνα με την πίστη του λαού, την πορεία του έθνους προς τη νίκη, προς το θρίαμβο... Πολλούς συνειρμούς δημιουργεί σε ντόπιους και σε περαστικούς ετούτος ο μάγος τόπος. Προκαλεί ο οργασμός της φύσης του, κεντρίζει τη μνήμη το παρελθόν των ρεπιασμένων νερόμυλών του, ηρεμεί την ταραγμένη ψυχή του ανθρώ­ που της εποχής μας η ιερότητά του... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Η περιοχή του Αγίου Δημητρίου Αγιάσον με το ομώνυμο εκκλησάκι της. (Φωτογραφία Αδελφών Χουτζαίου)

Θ Υ Μ Η ΣΕ Σ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΥΤΑΔΙΚΟ Π Ο Λ ΕΜ Ο Θ ε σ σ α λ ο ν ί κ η , 28 Ο κ τ ω β ρ ί ο υ 1940

Σκίτσο του Σπύρου Βασιλείου

Β ρέθηκα στη Θεσσαλονίκη, το αξέχαστο εκείνο π ρ ω ινό , στην περ ιοχή του τότε Α ρ χα ιο λο γικ ο ύ Μουσείου, στη συνοικία της Αγίας Τριάδας, όταν άρχισαν να στριγκλίζουν οι σειρήνες του πολέμου. Τι ζητωκραυγές ήταν εκείνες, τι ενθουσιασμός! «Θα τους τσακίσουμε τους μακαρονάδες, τους μπαμπέση­ δες Ιταλούς. Τόλμησαν να πατήσουν τα χώματά μας. Τους ύπουλους, που μας τορπίλισαν στην Τήνο την "ΕΛΛΗ", στο πανηγύρι της Μ εγαλόχαρης!» Μέχρι πριν από λίγο κανείς δεν έλεγε ούτε γραφότανε στις εφημερίδες π ο ιο ς ήταν ο δράστης του α πα ίσ ιου εγκλήματος. Η κυβέρνηση το έκρυβε, αλλά ο κόσμος το γνώριζε. Τώρα πια όλα βγήκαν στη φόρα. Αυτό που είπαν και τραγούδησαν οι Έλληνες, «με το χαμόγελο στα χείλη παν οι φαντάροι μας μπροστά», είναι πολύ λίγο, μηδαμινό ίσως, για να αποδώσει το μεγάλο ενθουσιασμό, το πείσμα, την αποφασιστικότη­ τα και τη σιγουριά για τη Νίκη. Γέμισαν οι δρόμοι από ενθουσιώντα πλήθη λαού, πάσης ηλικίας. Άντρες, γυναίκες, παιδιά. Γυναίκες που αποχαιρετούσαν, σαν Σπαρτιάτισσες, τους άντρες τους ή τα παιδιά τους. Πατέρες τους λεβέντες γιους τους. Αγκαλιές, φιλιά, συγκίνηση. «Στο καλά, παιδιά, στο καλό και με τη Νίκη! Η Παναγιά μαζί σας!» Φορτηγά, λεωφορεία, επι­ βατικά αυτοκίνητα, ήταν όλα παραφορτωμένα. Φίσκα. Μόνο το παρμπρίζ των φαινότανε. Κρεμόνταντε σαν τσαμπιά σταφύλια οι άντρες, σαν το σμάρι των μελισ­ σών. Πήγαιναν για το Χαρμάνκιοϊ, προάστιο δυτικά της Θεσσαλονίκης. Εκεί υπήρχαν αποθήκες υλικού πολέμου. Θα φορούσαν το τιμημένο χακί, θα έπαιρναν όλα όσα χρειάζεται ένας στρατιώτης για τον πόλεμο. Έτσι, με το ντουφέκι τους στον ώμο, θα έπαιρναν το δρόμο για το μέτωπο πεζοί, επειδή δεν υπήρχαν πολλά αυτοκίνητα να τους μεταφέρουν.

Πήρα κι εγώ το δρόμο για την οδό Λαγκαδά, στην Αγία Παρασκευή, όπου έμενα με τη γιαγιά μου και τους θείους μου. Για καλό και για κακό, δεν ήθελα να περά­ σω από το κέντρο της πόλης. Γιατί, σύμφωνα με την παροιμία, όποιος φυλάει τα ρούχα του έχει, όχι τα μισά, αλλά, θα έλεγα, όλα. Δεν ξέρεις τι μπορεί να γίνει. Από τα ραδιόφωνα ακουγόντανε διάφορα εμβατήρια πατριωτικά και πολεμικά ανακοινωθέντα. «Λι ημέτεραί δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους. Νυν υπέρ πάντων ο αγών». Η πόλη πλέει στη γαλανόλευκη. Φτάνω στο σιντριβάνι. Παντού ενθουσιασμός, τραγού­ δια. Βαδίζω την οδό Αγίου Δημητρίου. Τα μέγαρά της έτσι έλεγαν τότε τις πολυκατοικίες- είναι σημαιοστόλι­ στα. Η πόλη βρίσκεται σε μεγάλο ενθουσιασμό, σε πατριωτική έξαρση. Μια φάλαγγα στρατιωτών βαδίζει κατά τριάδες. Με πλήρη ατομικό φόρτο και οπλισμό διασχίζει το μεγάλο αυτό δρόμο. Επικεφαλής είναι ένας έφιππος λοχίας, τραγουδισταράς. Έχει ριγμένο στους ώμους του το χιτώνιο ξεκούμπωτο, αλασκάγια. Χιαστί την αραβίδα. Το όίκοχό του γέρνει μπροστά, μόρτικα. Κόκκινο γαρίφαλο στ’ αυτί. Τραγουδά δυνα­ τά και με κέφι ένα συγκινητικό τραγούδι που σκορπά ρίγη ενθουσιασμού και συγκίνησης στους πολίτες. Από τα πεζοδρόμια, από τα σημαιοστολισμένα μπαλκόνια, γέροντες, γυναίκες, παιδιά, χειροκροτούν, ζητωκραυ­ γάζουν, βροντοφωνάζουν. Τα λαρύγγια βραχνιάζουν από τις ιαχές του πλήθους. «Άντε, παλικάρια μας, και με τη νίκη! Να γυρίσετε νικητές! Η Παναγιά μαζί σας, να σας βοηθάει!» Κοπέλες με κάνιστρα ραίνουν με άνθη και ρύζια τους φαντάρους μας. Λες και πάνε σε γάμο, σε πανηγύρι! Αες και παντρεύεται ο γαμπρός στρατός με νύφη τη Νίκη! Τους προσφέρουν τσιγάρα, σοκολάτες, κονιάκ κι άλλα. Όι στρατιώτες ορθώνουν το κορμί τους, βαρυφορτωμένοι με τα σύνεργα του πολέμου. Προχωρούν, προχωρούν, με σταθερό βήμα και αποφασιστικότητα για το μέτωπο, για τη νίκη. Να υπερασπίσουν το πάτριο έδαφος, τη λευτεριά, την τιμή και την αξιοπρέπεια της Ελλάδας. Να δώσουν ένα καλό μάθημα στον ύπουλο εισβολέα. Και προχωρούν, προ­ χωρούν! Ακόμη θα προχωρούν μέσα στη θύμησή μου, όσα χρόνια κι αν περάσουν! Τα γεγονότα που σας περιγράφω τα έζησα, τα είδα, ήμουνα αυτόπτης μάρτυρας, την πρώτη μέρα του πολέ­ μου στη μακεδονική πρωτεύουσα. Σκέφτηκα να τα γράψω, για να μη χαθούν. Είναι μια παρουσίαση των αξέχαστων αυτών περιστατικών, που είναι χαρακτηρι­ στικές μικρολεπτομέρειες της εποχής εκείνης, που συν­ θέτουν την εικόνα αυτή της αρχής του πολέμου. Μικρή προσφορά στη μνήμη των γενναίων υπερασπιστών του πατρίου εδάφους. Πάντοτε θα ζουν στη μνήμη μας.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΟΦ. ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΛΑΗΣ

ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΒΑΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ Ο Μιχάλης Πασχαλιάς αλληλογραφεί με τον «Τρίβολο»

Ο αγαπητός φίλος και συνεργάτης του περιοδικού «Α γιά σος» Μ ιχάλης Π ασχαλιάς, γνω στός σατιρογράφος-καρνάβαλος, μας έδωσε πρόσφατα ένα παλαιό στιχούργημά του, που το έγραψε στο μέτωπο και το έστειλε στη λεσβιακή «σατιρικήλα ογρ α φ ικ ή » β δ ο μ α δ ιά τικ η επιθεώ ρηση «Τ ρίβολος» του Στρατή Παπανικόλα, στην οποία όμως δε δημοσιεύτηκε, επειδή εντωμεταξύ είχε τελειώσει ο πόλεμος και ήταν ανεπίκαιρο, όπω ς μας πληρο­ φόρησε ο ίδιος στις 27.10.1999. Βρήκαμε όμως ένα άλλο στιχούργημά του, με τίτλο «Το Κ αρνα β ά λι της Ρώμης», που στάλθηκε επίσης από το μέτωπο και δημοσιεύτηκε στη σελίδα 1569 του φύλλου αρ.

400 (28.3.1941) της παραπάνω επιθεώρησης. Αξίζει να σημειώσουμε πω ς σε φύλλα του «Τριβόλου» της χρονικής περιόδου 1940-1941 υπάρχουν ανταποκρίσεις-συνεργασίες και άλλων Α γιασω τώ ν, του Σ τρ α τή Α να σ τα σ έλη , του Β ασίλη Β λα σ τά ρη ή Βαγιάνα και του Μενέλαου Καμάτσου. Κρίνουμε σκόπιμο να δημοσιεύσουμε παρακά­ τω το σ τιχούργημα του Μ ιχάλη Π ασχαλιά, που στά λθηκε α π ό τη Σ τρ ό π σ κ α κ α ι π ο υ α π ο τελ εί α υ θ εντικ ή λ α ϊκ ή μ α ρ τυ ρ ία της ε π ο π ο ιία ς του 1940-1941.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Τ.Τ. 824 Προς την σατιρική εφημερίδα «Τρίβολος» Μυτιλήνη Λέσβου «Τρίβουλα», έδιου είμασπ ούλου χαρές τσι γέλια, γιατί φανήκαν γ Ιταλοί πς ε θα τα β γά λιν πλέλια. Γή αύτου Μ ουσουλίν’ς αλλάζ’ κάθα λίγου τς στρατηγοί τσ' ό σ ’ που παίρν’ ξουπίσου σ ’ Ρ ώ μ’, λ έ γ ιν πς τς καταπίν’ γη γη.

Παλαιότερη φωτογραφία του σατιρογράφου-καρναβαλου Μιχάλη Πασχαλιά, όταν ήταν κληριοτός και υπηρετούσε στο Βόλο. Στο πίσω της μέρος γράφει ανορθόγραφα: Βόλος τη 1-2-31 Αγαπητή μου άδελφή Βασιληκή, σάς στέλλω τήν φωτογραφίαν μου δ ι?ένθνμισιν. ό άδελφός σον ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΣΧΑΑΙΑΣ

Τώρα ίφιρ’ ένα γέρου, που τουν λ έ γ ιν Καμπαλέρου, είνι ’πι αρχόντ’κου μέρους τσι φασίστας είνι βέρους.

Σα ν τα έμαθι γιου λέρους, γιου χασάπ’ς γιου Καμπαλέρους,

Έ σ τλιν το υ ν έδιου για να ’β ρ ’ τι γινήκαν γοι «Κινταύρ’», είπασιντ όμους γοι Έ λ λ η ν ’ ’πι του ξύλου πς τς ποίκαν μαύρ’. Γιατί στς Ιταλοί βρουμούσαν τα χα λ’νάριαντουν ’ηι τ’ γάνα,

γοι π ο υλλο ί <πς> παραδουθήκαν τσι γοι ά λ λ ’ πους σκουτουθήκαν, τα μαλλιά ντ λόρτα σκουθήκαν.

τώρα όμους π’ παραδουθήκαν δλέβγ’ αβέρτα γη κουραμάνα Έμαθι τσι για τς «Αλπίνοι» πς ένι νταγιάντιζαν τ’ πείνα τσι για να πιρνούν πιο φίνα παρατζείλαν τ’ Μ ουσ ουλίν’ αιχμαλώτ’ πς παγαίν’ν σ τν Αθήνα.

Δ ένι πίστιβγι, λ έ γ ’, τς «Κινταύρ’» τσι τς «Α λπ ίνο ι» μηδ ί τς «Α ύ τσ ’» πους θα τς φαν πα σ τν Αλβανία τα τσακάλια τσι γοι λύ τσ ’.

Ανιγόριψι τσι τς «Α ύ τσ ’», που ’νταν τ’ φασισμού καμάρια, τσι πασχίζ’ στου Γκιολ-Μαλίκ, που του βάλαν στα πουδάρια Γιατί είδαν μαζουμένα τσι βουστσίζαν τα καημένα, καμιά δικαριά κουπάδια, προυβατίνις τσι κατσκάδια.

Τώρα γιου ντουνιάς γιλά μ ’ τα ριζίλια τα μιγάλα, κρίμας π ’ λέγαν πς τς ανιθρέψαν «με της λύκαινας» του γάλα1 Ε ν Σ τρ ό π σ κ α

ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΣΧΑΛΙΑΣ

ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΑΛΛΟΤΙΝΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ Οι «Μπουλασίκδις», οι μαστόροι κετσετζήδες...

11 οτέ δε θα ξεχάσω τα παιδικά μου χρόνια που έζησα εκεί ψηλά στη συνοικία «Αγριγιά», της όμορφης Αγιάσου μας. Το κυπαρίσσι το ψηλό και τη μεγάλη κατραδιά, που υψώνονταν απέναντι από το παράθυρο του σπιτιού μας. Ποτέ δε θα ξεχάσω τους ωραίους εκείνους φτωχούς, αλλά έντιμους και φιλότιμους ανθρώπους, τους μεροκαματιάρηδες, τους στερημέ­ νους από τα αγαθά, που κάνουν εύκολη και χαρούμενη τη ζωή μας σήμερα. Ποτέ δε θα ξεχάσω τους πρώτους π α ιδ ικ ο ύ ς φ ίλους μου, που πα ίζα με μαζί την «αμπάριζα», τα «κάστρα» και τα άλλα παιδικά παιχνί­ δια της εποχής εκείνης, και που μπαίναμε κρυφά τις νύχτες στα «πριβουλέλια», για να βοσκήσουμε! Ανάμεσα σ’ αυτές τις γλυκές παιδικές αναμνήσεις μου είναι και οι «Μπουλασίκδις», που δούλευαν απέ­ ναντι ακριβώς από το σπίτι μας. Ο γερο-Περικλής Χτένας, ο βρακάς, και ο προχωρημένης πια ηλικίας γιος του Θοδωρής. Γιατί όμως τους έλεγαν «Μπουλασίκδις», λόγω της ηλικίας μου τότε δεν ήμουν σε θέση να γνωρίζω, μα ούτε και τώρα θέλω να το σχο­ λιάσω, σεβόμενος τη μνήμη τους. Οι άνθρωποι λοιπόν αυτοί κατασκεύαζαν κετσέδες (πιλήματα). Επάγγελμα που τότε είχε μεγάλη πέραση, γιατί ο πληθυσμός της Αγιάσου ήταν αυξημένος και λόγω των αγροτικών ασχολιών του είχε πολλά υποζύγια. Θυμάμαι λοιπόν πολύ καλά πώς κατασκεύαζαν τους κετσέδες, γιατί πάντα είχα την περιέργεια και την ευχαρίστηση να τους παρακολουθώ από κοντά. Το ισόγειο του σπιτιού τους ήταν ένας ενιαίος και αδιαίρετος χώρος, αρκετά μεγάλος. Το πάτωμα ήταν ξύλινο και λείο. Σε μια γωνιά είχαν εγκαταστήσει το δοξάρι, με το οποίο «στβάζαν» το μαλλί. Με το ένα τους χέρι κρατούσαν το δοξάρι πάνω από το σωρό του μαλ­ λιού και με το άλλο κρατούσαν ένα ξύλινο εργαλείο που έμοιαζε με μπουκάλι. Μ’ αυτό χτυπούσαν την κόρδα του δοξαριού και έτσι το μαλλί ξαινόταν και γινόταν απαλό. Άλλα σύνεργα της δουλειάς τους ήταν μια εκτετα­ μένη ψάθα, ένα πήλινο δοχείο με μακρύ χέρι, που εγώ το έλεγα «γιουβέτσι», σ απούνι και ζεστό νερό. Άπλωναν την ψάθα και πάνω της σ’ όλο το μήκος και το πλάτος της σκορπούσαν σύμμετρα ανάλογη ποσό­ τητα μαλλιού και κατά ορισμένα διαστήματα το πλου­ μίζανε με άλλο χρωματιστό μαλλί, δημιουργώντας έτσι και διάφορα σχέδια. Στο πήλινο δοχείο έριχναν το ζεστό νερό και μέσα σ’ αυτό έκαναν σαπουνάδα. Μ’ ένα μικρό «φρουκαλέλ’» έβρεχαν όλη αυτή την επίστρωση. Μετά άρχιζαν προσε­ κτικά να τυλίγουν την ψάθα από τα κάτω προς τα επάνω και τελικά τη στερέωναν μαζί με λεπτό σχοινί. Όλα τώρα ήταν έτοιμα, για ν’ αρχίσει η κατεργασία και το «ψήσιμο» του κετσέ. Στη μια άκρη ο πατέρας, ο γερο-Περικλής, και στην άλλη ο γιος του, ο Θοδωρής. Κλοτσούσαν, απόλυτα

συγχρονισμένοι, την ψάθα και μόλις έπαιρνε στροφή τη χτυπούσαν με το πόδι τους, έχοντας συγχρόνως τοποθε­ τημένες τις παλάμες των χεριών τους απανωτά, πάνα) στο γόνατο του ποδιού τους, με το οποίο χτυπούσαν την ψάθα. Και άκουγες πάνω στο πάτωμα ένα ρυθμικό ντακντακ, ντακ-ντακ. Και δώσ’ του από τη μια άκρη του ισο­ γείου ως την άλλη. Στάση-μεταβολή και πάλι από την αρχή. Κατά διαστήματα άνοιγαν την ψάθα και έβρεχαν πάλι το μαλλί με τη ζεστή σαπουνάδα. Πολλές φορές με έβαζαν και μένα στη μέση, να κλστσώ, και μου άρεσε πολύ το πήγαινε έλα μαζί τους. Εκείνο που θυμάμαι καλά και γελώ ακόμη είναι ότι όλες τις οικογενειακές διαφορές τους πατέρας και γιος τις έλυναν κατά το κλότσισμα της ψάθας. Ο ένας δεξιά μου και ο άλλος αριστερά μου δουλεύοντας έστηναν τρικούβερτο καβγά! Γίνονταν πράγματι ομηρικοί καβγάδες, και έβλεπα με τι θυμό κλοτσούσαν και χτυ­ πούσαν με τα πόδια τους την τυλιγμένη ψάθα. Με το παιδικό μου μυαλό νόμιζα τότε ότι έτσι έπρεπε να γίνε­ ται, για να ψηθεί καλά ο κετσές. Αξίζει όμως να σημειώ­ σω ότι με το τέλειωμα της δουλειάς τα ξεχνούσαν όλα, και θυμάμαι που ήρεμα και ειρηνικά ρωτούσε ο ένας τον άλλο: «Τι θα φάμι σήμιρα;». Γυναίκα, βλέπετε, δεν είχε το σπίτι και ήταν επιφορτισμένοι και με τη μαγειρι­ κή. Τότε ο γερο-Περικλής έβγαζε από το ζωνάρι του τη μαύρη σακουλίτσα του, που την είχε τυλιγμένη και δεμένη καλά με γερό κορδόνι, την έλυνε και δίνοντάς μου λεφτά μου έλεγε: « Ά γ’ντι, Χ α ριλέλ’, να πας στου Κ άμπου να μας π ά ρ ’ζ κ ο υμ μ ά τ’ τιλ ιμ ο υ τύ ρ ’, ίσ α μ ’ πέντι δραχμές, θα πεις, ιμσή ουκά ντουμάτις για σαλά­ τα τσ ’ ιμσή ουκά πατάτις να τς τ ’γανίσουμι. Πέρασι τσ ’ α π ’ του Πάνου του Φίδ’ τσι πε τ ’ να σ ’ δώσ’ ένα ψουμί μαύρου τσι να του γράψ’. Πε τ ’ πους είνι θκο μας. Ξέρ’ φτος». Και εγώ έτρεχα πρόθυμα, γιατί ο γερο-Περικλής ήταν γενναιόδωρος και «άλειβε την κόρδα» καλά. Πώς να ξεχάσει λοιπόν κανείς αυτά τα βιώματα! Πώς με την ευκαιρία αυτή να μη θυμηθεί την αγιασώτικη άνοιξη και προκοπή σε όλες γενικά τις τέχνες; Το απέραντο όμως εργαστήρι της Αγιάσου σιγά σιγά φθί­ νει και χάνεται, αν δε χάθηκε ήδη ολότελα. Αλλαξαν οι τεχνικές. Άλλαξαν οι συνήθειες. Άλλαξαν οι άνθρω­ ποι. Άλλωστε όλα αλλάζσυν στη ζωή. Σε μας όμως τους Αγιασώτες, που καθ’ ομολογία πάντων θεωρού­ μαστε προοδευτικοί και ρηξικέλευθοι, εναπόκειται να προσαρμοστούμε στη νέα εποχή και, διατηρώντας ό,τι καλό κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας, να προχωρήσουμε μπροστά με γρήγορο ρυθμό, ώστε να φέρουμε και πάλι την Αγιάσο μας στο επίπεδο που πραγματικά της αξίζει. Α γιά σος, 9.9.1999

ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΛ ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗΣ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΘΙΜΙΚΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΣ Το μυστήριο του βαπτίσματος και το «ανικριμασίδ’» Π 'λ λ ά και ενδιαφέροντά είναι τα έθιμα που έχουν σχέση με τους τρεις σταθμούς της ανθρώ­ πινης ζωής, τη γέννηση, το γάμο και το θάνατο. Το « α ν ικ ρ ιμ α σ ίδ ’» ή αλλιώς « κ ρ έμ α σ μ α » έχει σχέση με το μυστήριο της βάφ τισης. Κ α τα ­ τοπιστικά τα όσα γράφει για το θέμα ο παλαιός σχολάρχης Σπυρίδων Αναγνώστου στα « Λ εσβ ι­ ακά» (εν Αθήναις 1903), στη σελίδα 105: « Κ ρ έ­ μασμα (του) γ ') (μεταφ.) το ύφασμα, ’ ο ϋ μ ετά το μ υ σ τ ή ρ ιο ν τ ο ύ β α π τ ίσ μ α τ ο ς ά ν α ρ τ ά τ α ι το β ρ έφ ο ς επ ί το υ ά ναδόχου. Το «κρέμασμα» τ&οσφ έρεται δώ ρον είς τή ν μη τέρα το υ νεο φ ώ τισ το υ υ π ό το ϋ άναδόχου. Κ α ι δ ’ έτι ν ο μ ίζετα ι ώ ς α π α ρ α ί τ η τ ο ν ε ίς το μ υ σ τ ή ρ ιο ν τ ο ύ τ ο , δ ιό τ ι, λ έ γ ο υ σ ιν , ε ΐν ε γ έ φ υ ρ α , δ ι ’ ης ό ν ε ο φ ώ τ ισ τ ο ς μ ετα β α ίνει μ υ σ τικ ώ ς είς το ν Ίορδάνην».

Κ ατ’ επέκταση ονομαζόταν «ανικριμασίδ’» και οτιδήποτε άλλο (κτήμα, χρήματα, κτλ.) δώρι­ ζε ο ανάδοχος στο βαφτισιμιό ή στη βαφτισιμιό, με την ευκαιρία της τέλεσης του μυστηρίου. Στη συνέχεια δημοσιεύουμε έγγραφο, που είχε την καλοσύνη να μας παραχω ρήσει ο Π ανα­ γιώτης Δημητρίου Βασιλτσιωτέλης, ανεψιός, από την πλευρά της μητέρας του, της Σαπφώς, θυγα­ τέρας του Παναγιώτου Ευστρατίου Καπτανέλλη και της συζύγου του Ειρήνης Χ ατζημιχαήλ,

Έγγραφο της 5ης Μαρτίου 1911, με γραμμένη μόνο τη μια από τις τέσσερις σελίδες (διαστάσεων 20,5x14 εκ.).

συζύγου α ρ γότερα του Γιάννη Γεω ργίου Χ α τζη γιά ννη (Κ α τσ ίκ α ς), α να δεχτή ς του Α ριστείδου (Αριστή) Γρηγορίου Κουνέλλη, παλαιού βυρσοδέψη (ταμπάκη) της Αγιάσου, ο οποίος μάλιστα είχε στην κατοχή του και μια «φυλλάδα», μια σολομωνική, από την οποία διά­ βαζε, με πληρωμή βέβαια, τη μοίρα σε αφελείς της εποχής του. Αξίζει να σημειώσουμε πως το έγγραφ ο σ υντάχτηκε στην Α γιάσο, σ τις 5 Μ αρτίου 1911, από το γραφέα Γρηγόριο Α ρι­ στείδου Βαρβάκη, και πως η βάφτιση της αναδε­ χτής, η οποία γεννήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1911, έγινε στον ιερό ναό της Παναγίας Αγιάσου δυο μέρες νωρίτερα, δηλαδή στις 3 Μ αρτίου, ό π ω ς π ρ ο κ ύ π τει από το σ χετικ ό «Π ιστοποιητικόν γεννήσεως και βαπτίσεως», που έχου­ με στη διάθεσή μας. Η Σαπφώ Παναγιώτου Καπτανέλη, με το σύζυγό της Γιάννη Γι ωργιον Χατζηγιάννη (Κατσίκα). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Παναγιώτης Βασιλτσωτέλης)

ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ Γ. ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΤΟ ΜΑΤΖΟ ΥΝΙ ΤΗΣ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ, ΤΗΣ ΓΙΑΤΡΙΣΣΑΣ... Τ ο «βιάγκρα» το είχε ανακαλύψει η προπρογιαγιά μου η Πρεσβεία (Πρισβίγια), η γνωστή γιάτρισσα του χωριού, που έφτιαχνε πολλών ειδών ματζούνια για διά­ φορες περιπτώσεις, για το σαριλίκι, για το αφαλόκομμα, για τις εξαρθρώσεις, για την ψωρίαση, για τις ξερολειχή­ νες, για τις μυρμηγκιές, για τους καλόγερους και για άλλα. Έφτιαχνε ακόμα και ματζούνια για τη μακροζωία, για τη σεξουαλική ανικανότητα... Τις γητειές και τα σορόπια τα έμαθε στα παιδιά και στα εγγόνια της, δίνοντας σχετικές ορμήνειες ή αφήνοντας γραμμένες τις «ρετσέτες» της... Η φυλλάδα που κρατούσε, με το πέρασμα του χρό­ νου χάθηκε. Η παράδοση όμως έμεινε. Ο γερο-Χαράλαμπος, ο εγγονός της, εφάρμοζε πολλά απ’ αυτά που θυμόταν, απ’ αυτά που είχε ακούσει. Για τη μακροζωία; Αισίως έπιασε τα 97. Όσο για το σεξ, δεν μπορούσα να τον ρωτήσω. Αλλά, από ό,τι λένε οι κακές οι γλώσσες, και σ’ αυτό δεν πήγαινε πίσω... Τα υλικά, που θυμόταν για την παρασκευή του ματζουνιού για το σεξ, όπως του έλεγε η γιαγιά του, ήταν τα εξής: Πρώτα α π’ όλα νερό από τη βρύση του Καυλουμισμέρ’. Το περνούσε τρεις φορές από το λαμπί­ κο, το ’κανε τριπλή απόσταξη. Έβαζε μαζί γάλα από αγγρισμένη γαϊδούρα, ζουμί από βρασμένα αμελέτητα εφτά κοτσονάτων πετεινών, τριμμένη πιπερόριζα, εκχύ­ λισμα από πικράγγσυρα, μπόλικη ρίγανη, σπόρους από γαϊδουράγκαθα... Όλα αυτά τα ανακάτευε με μέλι ανοι­ ξιάτικο και έφτιαχνε το ματζούνι... Όποιος έπαιρνε από το ματζούνι αυτό γινόταν ταύ­ ρος... Μια γυναικούλα, περασμένης λίγο ηλικίας, την επισκέφτηκε κάποτε και της παραπονέθηκε. Τζάνουμ, ω Πρισβίγια, μη δίν’ς στου Μπουτέλ’ ματζούν’, γιατί έρχι­ τι στου σπίτ’ τσ’ ε μπουρώ α τουν νταγιαντήξου. Κάν’ σα γάόαρους αγγρισμένους. Μη πάθ’ τσι τίπουτα... Ε, τώρα δεν έχω δίκιο να ισ χυρίζομαι πως το «βιάγκρα» είναι όνομα και προϊόν αγιασώτικο; Για το όνομα βέβαια δε χωρά αμφιβολία. Καταπώς λεν οι γραμματιζούμενοι, παράγεται από συμφυρμό των

Ο παλαιός καφετζής της Αγιάσου Στρατής Νιγδέλης ή Δοντάς, με τη μπροστέλα της δουλειάς, και ο αυτοκινη­ τιστής Χαράλαμπος Παναγκότου Δούκαρος (1900-1997), που ως εγγονός της γιάτρισσας Πρεσβείας σίγουρα θα ωφελήθηκε από το θαυματουργό ματζούνι της...

ρημάτων βιάζου-αγγρίζου. Ας έχουν λοιπόν χάρη οι φαρμακοβιομήχανοι, που δε ζει η Πρισβίγια, να τους κάνει μήνυση, να τους ζητά πνευματικά δικαιώματα για το σωτήριο παρασκεύασμά της... Α γιά σος, 27.8.1998

ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

Ο συνεργάτης μας Προκόπης Κουτσκουδής με πολλή αγάπη καταγράφει λογής λογής «αφλουγές», που τις συντηρούν στη μνήμη τους γέροντες και γερόντισσες... Στη φωτογραφία τον πλαισιώνουν, από αριστερά, οι «συνεργάτιδές» του, της συνοικίας «Τσιραμίδα», Ευστρατία (Τατούλα ή Τατούλ’) Γρηγορίου Μακαρώνη, καθισμέ­ νη σε αυτοσχέδιο μακρόσχημο σκαμνί, η Μαρία Δημητρίου Αγρίτη (Παγώνα) και η Ελένη Νικολάου Ραδίκου, το γένος Ξενοφώντα Σουσαμλή.

Ο Α Π Ο ΣΤ Ο Λ Ο Σ Π ΑΥΛΟ Σ Δ Ε Σ Μ ΙΟ Σ Το ταξίδι του μι αδραμυττινό πλοίο Σ τ ις αιολικές πόλεις της Μικράς Ασίας ανή­ κει και το Αδραμύτχι, που το λιμάνι του·, καθώς και οι βορειοανατολικές ακτές του νησιού της Λέσβου2, βρέχονται από τα νερά του Αδραμυττινού κόλπου, ενός τμήματος « το υ Α ιγ α ίο υ πελάγους»). Από τον κόλπο αυτό ταξίδεψε κατά την τρίτη αποστολική πορεία με «από τώ ν θεολόγω ν ανδρών... ώ ν είς έ σ τιν ό Π αύλος»5,

ο ο π ο ίο ς με τους συνοδούς του «εν Χ ρ ι σ τ ώ Ιησού»5 είναι « Χ ρ ισ το ύ ευωδία... τώ Θεφ... οσμή ζω ής είς ζιοήν»1.

αυλακώνοντας τα αιγαιοπελαγίτικα γαλανά νερά επέστρεψε «είς τόν λιμένα τής του Αδραμυττιού. Το πλήρωμα όμως και οι επιβάτες του πλοίου, που «δι ’ ημερώ ν συνο­ δέυσαν «τόν ιον»52Απόστολο στο ταξίδι από δέσμ το λιμάνι της Καισάρειας μέχρι το λιμάνι των Μύρων της Αυκίας, δοκίμασαν μακάρια βιώματα από την επικοινωνία τους αυτή, γι’ αυτό γνωστο­ ποίησαν «τα κ α τά Παύλον»™ στους κατοίκους του Αδραμυττιού, μιας από τις αλησμόνητες ελλη­ νικές πατρίδες. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ X. ΑΪΒΑΛΙΩΤΗΣ

1. Πρβλ. Ί. Δ. Κοντή, Λέσβος και ή μικρασιατική της περιοχή, ’Αθήναι 1977, σελ. 87.

2. Είσι δέ αύτοΐς και νήσοι μείζονες ιβ '... εν αΐς άπωκίσθησαν "Ελληνες. Είσι δέ αϋται... Λέσβος...» (Ιπ π ο λ ύ το υ , Χρονικά, 211-212 (ΒΕΠΕΣ 6,235,21-22). Πρβλ. και Ιπ π ο λύ το υ, ό.π., 8788 (ΒΕΠΕΣ 6, 235, 21-22) και 152-153 (ΒΕΠΕΣ 6, 236, 34-37).

3. Ευσταθίου Θεσσαλονίκης, Οοτηπιεηϊαηΐ αά Πΐαάβπι, Γΐρδΐειο 1829, σελ. 136. Πρβλ. Ιπ π ο λ ύ τ ο υ , ό.π., 209 (Β ΕΠ ΕΣ 6, 238, 37), ό .π ., 360 (Β Ε Π Ε Σ 6, 245, 21). Ε υσ ταθίου Α ν τ ιο χ ε ία ς , Αμφιβαλλόμενα. Υπόμνημα είς τήν Έξαήμερον (ΒΕΠΕΣ 18, 329, 1). Μ. Α θ α ν α σ ίο υ , Α μφ ιβ α λλόμενα . Έ ήσεις και Έρμηνεΐαι Παραβολών του Α γιου Ευαγγελίου (ΒΕΠΕΣ 35, Ο Απόστολος Παύλος κηρύσσει τον άγνωστο 53, 24). ^Ομιλία Δ4 είς τήν Έξαήμερον (ΒΕΠΕΣ 51, 219, 11). θεό στην Αθήνα Π αλλαδίου, Λιάλογος περί Βίου Ιωάννου, Κεφ. Δ. (ΕΠΕ 1, 84, 28). Ιω ά ννο υ Χρυσοστόμου, Υ πόμ νημ α είς το κάτα Μ ατθαίον Κατά τη φυλάκιση του Παύλου «εν Ε ύ α γ γ έλ ιο ν . Δ (Ε Π Ε 1, 84, 28). Ι ω ά ν ν ο υ Χ ρ υ σ ο σ τό μ ο υ , Υπόμνημα είς το κατά Ματθαίον Εύαγγέλιον Α ' ίΟμιλία.. Ζ 6 ρεία>» « δ ιετία ς π λ η ρ ω θ είσ η ς έλαβε δ ιά δ ο χ ο ν ό (Ε Π Ε 9, 250, 7) κ α ι Υ π ό μ ν η μ α είς το κατά Μ ατθαίον Φήλι'ξ Π ό ρκιο ν Φ ήστον»9«ό δέσμιος Π α ύ λο ς επί Εύαγγέλιον. Δ Ό μ ιλ ία Π.Δ.4. (ΕΠΕ 12, 186,5-6, 18). Τ ώ μ η ν άγεται»™. « Ώ ς δέ έκρίθ η το ύ ά π ο π λ ε ίν 4. Πρξ. κ. 13. Το εμπορικό πλοίο που μετέφερε τον Απόστολο με το υ ς σ υνερ γάτες του στάθμευσε κ α ι δια νυκτέρ ευσ ε στο ημάς είς τήν Ιτα λία ν, πα ρεδίδο υν τον Π α ύλο ν και της Επάνω Σκάλας, της πρωτεύουσας του νησιού, τη 18 τ ιν α ς ε τέ ρ ο υ ς δ ε σ μ ώ τα ςέ κ α το ν τά ρ χ η ό νλιμάνι ό μ α τι Α πριλίου του 58 μ.Χ. (Γ Η οΙζπογ, Παύλος. Μ ετάφρασις άρχιμ. Ίουλίω σ πείρης στήςο . εβα Σ δέ πλοία) Ιερω νύμου Κοτσώνη. ’Αθηναι 1955, σελ. 364). «Τότε τά πλοία

Α δ ρ α μ υ τ τ η ν φ μ έ λ λ ο ν τι π λ ε ΐν το ύς κ ά τα τή ν έκινοΰντο μέ τόν άνεμον. Εϊχον ένα ψηλό κατάρτι, από το όποιον έκρέμετο ένα μεγάλο πάνι, το ίστίον. Έ να δέ άλλο Α σ ία ν ιουςτόπζ ά ν ή χ θ η μ ε ν ό ν τ ο ς σ υ ν ή μ ΐν ψηλότερο πάνι, ό άρτέμων, ύφώνετο άπό το μέρος τής πρώρας. Α ρ ισ τ ά ρ χ ο υ Θ εσ σ αλονικέω ς^ τή τε ετέρα κατήΛιά τήν κυβέρνησίν των εϊχον δεξιά και αριστερά άπό τήν πρύ­ χ θ η μ ε ν ε ίς Σιδώνα™,φιλανθρώπως ό Ι ο ύ λ ι ο ς μνην δύο πηδάλια, τά όποια ώμοίαζον προς μεγάλα κουπιά» (Ιω ά ν ντυχεΐν. ο υ Κ ολιτσάρα, Ιστορία του έργου τών Αποστόλων. π ρ ο ς τούς φ ίλο υς πορευθέντα'5έπιμελείας Ε ν Α θ ή ν α ις 1969, σελ. 110). Π ρβλ. Π ρξ. κ ζ ' 40 κ α ι Π.Ν. Κ άκεΐθεν άναχθέντες ύπεπλεύσαμεν τήν Τ ρ εμ π έλα , Υ π ό μ νη μ α είς τάς Π ράξεις τών Αποστόλω ν. διά το ύς α νέμ ο υς είναι εναντίους, το τε π έλ α γο ς Ά θήναι 1955, σελ. 669-670. το κατά Κ ιλκίανσ χαί Π α μ φ υλία ν διαπλεύσαντες 5. Μ. Α θανασίου, Λόγος κατά Ελλήνων, 35 (ΒΕΠΕΣ 30, 61, 27). Πρβλ. και Ιω άννο υ Χρυσοστόμου, Είς τήν Ανάληψιν τού κ α τ ή λ θ ο μ ε ν ε ίς τά Μ ύ ρ α τή ς ·«. Κ ά κ ε ί Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. 1 (ΕΠΕ 36, 234, 15-16). ευρώ ν 9 ό έ κ α το ν τά ρ χ η ς π λ ο ίο ν Α λ ε ξ α ν δ ρ ιν ό ν 6. Ρωμ. ιστ. 3. π λ έ ο ν ε ίς τ ή ν Ι τ α λ ί α ν έ ν εβ ίβ α σ ε ν η μ ά ς ε ίς το 7. Β Κορ.β 15-16. Πρβλ. Διδύμου Ά λεξανδρέω ς, Υπόμνημα είς τάς Έπιστολάς τού Αποστόλου Παύλου, Ερμηνευτικά π λ ο ίο ν αυτό»™ , που με τους « π ερ ί »2ΐ

συνέχισε την πορεία του. Συνέχισε επίσης την πορεία του το «μέγα π λ ο ίο ν που

αποσπάσματα, ΒΕΠΕΣ 49, 75,5 εξ. και Γρηγορίου Νύσσης, Είς το Ασμα Ασμάτων, 91 - ΒΕΠΕΣ 66, 149, 12 εξ.

8. Πρξ. κε 4. Πρβλ. Πρξ. κα 8-15 «ομοίως δέ και τάς παραλί­

ους... και την πάλαι μέν Στράτωνος πύργον καλονμένην, ύστε­ ρον δέ μετακτισθεϊσαν ύφ ’ Ήρώδου βασιλέως λαμπροτάτοις κα τα σκενάσμα σιν και μετονομασθείσαν Κ αισάρειαν» (ϊοδορΐιυδ, ΤΗο ϊο^ΐδΐι XVαε, I 156-157. Γοηάοη 1961, σελ. 72). «...

κάκεΐθεν είς την παράλιον άφικνεϊται Καισάρειαν, μεγίστην τής τε Ιουδαίας πόλιν και το πλέον ύφ ’ Ελλήνων» (ΙοδορΗιΐδ, ό.π., ΠΙ 409, σελ. 690) και Ιω ά ννο υ Χρυσοστόμου, Όμιλία ΜΕ είς τάς Πράξεις τών Αποστόλων 1 (ΕΠΕ 16Β10 28 εξ.).

9. Πρξ. κ δ ' 27. Κάτα τόν Ε. Ιαοηιηετ «Ή διετία δέν άναφέρεται είς τόν χρόνον κα θ’ ον ό Φήλιξ έχρημάτισεν επίτροπος εν Ιουδαίμ, ά λ λ ’ είς τόν χρόνον καθ’ ον ό Παύλος παρέμεινε δέσμιος εν Καισαρεία» (Π.Ν. Τρεμπέλα, ό.π., σελ. 623). Πρβλ. και ϊοδορΗιΐδ, ό.π., II, σελ. 428. «Τά χρόνια όμως δέν κύλησαν μέ απραξία στήν Καισάρεια... αλλά το μεγαλύτερο κέρδος αύτής τής φνλακίσεως φαίνεται ότι είναι ή προεργασία και ή συγγραφή ένός ά π ’ τά ώραιότερα βιβλία τού κόσμου: τού κατά Λουκάν Εύαγγελίου... Ένα δεινό ερώτημα παρουσιάζεται εδώ: Γιατί δέν βρίσκουμε στον Παύλο ούτε μιά θερμή λέξη γιά τή Θεοτόκο; Ή σύντομη εκείνη φράσις στήν προς Γαλάτας επι­ στολή ( δ ' 4) «άπέστειλεν ό Θεός τόν Υιόν αύτού γεννώμενον έκ γυναικός» δέν μπορεί βέβαια νά ίκανοποιήση το αίσθημά μας. Υπάρχει γέφυρα μεταξύ Παύλου και Μαρίας; Εδώ βρίσκεται στήν Καισάρεια. Ό συνδετικός κρίκος είναι ό Λουκάς...» (Ε Η οΙζπογ, ό.π., σελ. 388 εξ.). Κάτα τήν τρίτη αποστολικό πορεία, όταν τελείωσε το θαλασσινό ταξίδι, ακολουθώντας τόν πα ρα ­ λ ια κ ό δ ρ ό μ ο «Πρώτος γέ τοι πάντω ν ό ιερός απόστολος Παύλος» (Ε υ σ εβ ίο υ , Ε ύαγγελική Π ροπαρασκευή Λ.γ. 6-

ΒΕΠΕΣ 25, 27,3) στάθμευσε στήν Καισάρεια τής Παλαιστίνης (Πρξ. κα 8-15), Ό μ ε γ ά λ ο ς σ υ γ γ ρ α φ έ α ς τη ς ά ρ χ α ία ς Ε κ κ λ η σ ιά ς Ω ρ ιγ έ ν η ς (18 5 -2 5 4 μ .Χ .) «ύπεξελθώ ν τής Αλεξανδρείας ήει μέν είς Παλαιστίνην, εν Καισαρεία δέ τάς διατριβάς έποιείτο» (Ευσεβίου, Εκκλησιαστική Ιστορία, Στ 19, 16 - Β Ε Π Ε Σ 19 364, 17-18). Π ρβλ. «αλλά και τής αλλοδαπής μυρίοι φοιτηταί τάς πα τρίδα ς άπολιπόντες» (Ευσεβίου, ό.π., Στ 30, 1-ΒΕΠΕΣ 19, 370, 8-10) και τού άγιου Γρηγορίου τού θαυματουργού, Είς Ωριγένη εν Καισαρεία τής Παλαιστίνης μετά τήν π α ρ ’ έαυτώ πολυετή άσκησιν μέλλων άπαλλάττεσθαι επί τήν πατρίδα (ΒΕΠΕΣ 19, 275-297).

10. Ευσεβίου, Εκκλησιαστική Ιστορία Β22, 1 (ΒΕΠΕΣ 19,243, 5). Π ρβλ. Π ρξ. κγ 11 κ α ι Π.Ν. Τ ρ εμ πέλα , ό .π ., σελ. 601. Ο «διδάσκαλος τών Εθνών» (Α.Τιμ.β, 7) είχε προγραμ μ ατίσει π ο ρ ε ία γ ια τη Δ ύση, ό π ω ς τη Ρ ώ μ η (Π ρ ξ. ιθ 21) κ α ι την Ισ π α ν ία (Ρ ω μ . ιε 24). Π ρβ λ. κ α ι Ι π π ο λ ύ τ ο υ , Περί ΙΒ ' Α π ο σ τό λ ω ν (Β Ε Π Ε Σ 6, 296, 37-38) κ α ι Ε υ σ τ α θ ίο υ , Υπομνήματα είς τόν Ήσαΐαν, κεφ. ΜΒ, στιχ. 1 (ΒΕΠΕΣ 23, 179, 4-6).

11. Πρξ. κζ 1. «Περί δέ τόν χρόνον τούτον συντέλειαν έλαβε ή Καισάρεια Σεβαστή» (ϊοδορΗιΐδ, ϊολνΐδΗ ΑπΐίηιπΠθδ XVI 136. Γοηάοη 1961, σελ. 260). Π ρβλ. «Καίσαρα τόν Σεβαστόν» (ϊοδορϊιιΐδ, ό.π., XV 172, σελ. 276) κ αι Π.Ν. Τρεμπέλα, ό.π., σελ. 652.

12. Πρξ. κζ 2. Πρβλ. Ιω ά ν ν ο υ Χρυσοστόμου, Όμιλία ΝΤ είς τάς Πράξεις τών Αποστόλων 1 (ΕΠΕ 16Β 224, 19 εξ.) και Γ Η οΙζπογ, ό.π., σελ. 398. Κ ατά την εποχή αυτή ο αποστολικός πατέρας Ιγνάτιος ο Α ντιοχείας κατά τη διαταγή του αυτοκράτορα Τραϊανού με τη συνοδεία Ρωμαίων στρατιωτών αποστέλλεται στη Ρώμη για να ριφθεί στα θηρία. Ό τα ν ο άγιος άκουσε την αυτοκρατορικό διαταγή ευχαρίστησε το Θεό «ότι με τελείμ

τή πρός σε αγάπη τιμήσαι κατηξίωσας τώ Αποστόλω σου Παύλω δεσμοίς συνδήσας σιδηροϊς» (Μ αρτύρων τού άγιου ίερομάρτυρος Ιγνατίου τού Θεοφόρου- ΒΕΠΕΣ 2, 339, 16-18). Σ το π λ ο ίο π ο υ μ π ά ρ κ α ρ ε «ό τού αποστόλου Ιω ά ννου μαθητής» (Β Ε Π Ε Σ 2, 338, 4) π ου χειροτονήθηκε επ ίσ κ ο π ο ς «ύπό Παύλου» (Δ ιαταγαί Α πο σ τό λω ν Ζ, ΧΓ VI - ΒΕΠΕΣ 2, 137, 4) μαζί με τους Ρω μαίους στρατιώ τες σάλπαραν από τη Σελεύκεια της Συρίας (Τππολύτου, Χρονικά 528 - ΒΕΠΕΣ 6,

250, 28-29) και πλέοντας την Ανατολική Μεσόγειο πέρασε από τ ο ν Α δ ρ α μ υ τ τ ιν ό κ ό λ π ο κ α ι σ τά θ μ ευ σ ε στο λ ιμ ά ν ι τη ς Τρωάδας. Α πό την αιολική αυτή πόλη συνεχίστηκε η μαρτυρι­ κή πορεία του αγίου, άλλοτε από τη θάλασσα και άλλοτε από τη στεριά με τέρμα τη Ρώμη. Πρβλ. Φιλαδελφεύσιν Ιγνάτιος XI (ΒΕΠΕΣ 2, 279, 25) Σμυρναίοις Ιγνάτιος V II (ΒΕΠΕΣ 2, 284, 26-27). Έ κτενεστέρα μορφή Ιγ ν α τίο υ π ρός Φ ιλαδελφεϊς X I (ΒΕΠΕΣ 2, 312, 7-8). Έ κτενεστέρα μορφή Τ γνατίου πρ ός Σ μ υ ρ να ίο υ ς X II (Β Ε Π Ε Σ 2, 316, 23). Έ κ τενεσ τέρ α μορφή Τγνατίου πρός Π ολύκαρπον VIII (ΒΕΠΕΣ 2, 319, 2).

13. Πρξ. κζ 2. Πρβλ. Κολ. δ 10 «Όρα μέχρι πού συνέρχεται τώ

Παύλω και Αρίσταρχος. Καλώς και χρησίμως πάρεστιν ό Αρίσταρχος, μέλλων άπαντα άπαγγέλλειν είς Μακεδονίαν» (Ιω ά ν ν ο υ Χ ρυσοστόμου, Ό μιλία Ν.Γ. είς τάς Πράξεις τών Α π ο σ τό λω ν 1 (Ε Π Ε 16Β 226, 1-5). «Θ εσσαλονικέων δέ Αρίσταρχος και Σεκούνδος» (Πρξ. κζ 2, έκδοση Ν Τ . Νοδΐΐο). Οι Λουκάς και Αρίσταρχος συνοδέυσαν τον Απόστολο και στο πλοίο που έπλεε τον Αδραμυττινό κόλπο κατά την τρίτη απο­ στολικό πορεία.

14. Πόλη της Φοινίκης που κατά τον Ε. ϊαοηιποΓ «ή άπόστασις ά π ’ τήν Καισάρεια άνέρχεται είς 69 ναυτικά μίλια». Κατά τον Γ. Βΐαδδ «ύπήρχαν εμπορεύματα εν Σιδώνι είτε πρός φόρτωσιν

εϊτε πρός έκφόρτωσιν, έκ τούτου δέ δύναται νά έγινε καθυστέρησις ημερών τινων» (Π.Ν. Τρεμπέλα, ό.π., σελ. 653). Πρβλ. Γεν. ΜΟ 13, Μτθ. ιε 21, Ακ. ι 3 και Ιω ά ν ν ο υ Χ ρυσοστόμου,

Υπόμνημα είς το κατά Ματθαίον Εύαγγέλιον Α ' , Ό μιλία ΛΖ4 (ΕΠΕ 10,580, 20).

15. Κατά τον ΗαοΓοΐΐ «ή άφήγησις προϋποθέτει ότι ό Παύλος

άνέφερεν είς τόν εκατόνταρχον ότι εκεί ύπήρχον χριστιανοί». Ήδυνήθη να έξέλθη ό Π αύλος μετά του στρατιώτου όστις έφύλαττεν αυτόν. Γιά τήν ευνοϊκή διάθεση του έκατοντάρχου απέ­ ναντι στον Α πόσ τολο ό μέν Ε. ΙαοηιποΓ διατυπώ νει τή γνώμη ότι «είναι δυνατόν νά έγνώρισε τόν Παύλον και νά άκουσε τόν λόγον ον έξεφώνησε άπολογούμενος», ό δέ Κίρΐογ «Ίσως δέ και ό Φήστος νά συνέστησε είς α υτό ν νά μεταχειρίζεται τόν Παύλον ώς οΐόν τε εύμενώς» (Π.Ν. Τρεμπέλα, ό.π., σελ. 653).

16. Έ π λ ε υ σ α ν α π ό την α να το λ ικ ή «άκτή τής Κύπρου, τής

πατρίδος τού παλαιού φίλου του Βαρνάβα». «Α χ, Βαρνάβα, πόσο θά ήθελα τήν ημέρα εκείνη, στήν Αντιόχεια, νά είχα δεί­ ξει περισσότερη ύπομονή απέναντι σου!» Σ του Π αύλου τα μ άτια πού τόσο είχαν κλάψει για τούς άλλους ( Β ' Κορ. β 4. Πρξ. κ. 31) ϊσω ς να φάνηκε ένα υγρό διαμάντι μέ αυτή του τήν ανάμνηση» (I. Η οΙζπογ, ό.π., σελ. 366).

17. Κάτα τόν ΒαΠΐοΐ «έπλευσαν πρός βορράν έως οϋ ήλθον ύπό

τήν σκέπην τής άκτής τής Κιλικίας και τότε άκτοπλοούντες έφθασαν είς Μύρα» (Π.Ν. Τρεμπέλα, ό.π., σελ. 654). Πρβλ. και «... ό ήγεμών και έπερωτήσας έκ ποιας επαρχίας έστί, και πειθόμένος ότι άπό Κιλικίας» (Πρξ. κγ 34). Πρβλ. Πρξ. κα 39. Πρξ. κβ 33 και Π.Ν. Τρεμπέλα, ό.π., σελ. 609-610.

18. Π ρξ. κζ 1. Κ ατά τό ν Ε. Ιαοηιποτ τα Μ ύρα «έκειντο επί

λόφ ου είς ά π όστα σ ιν τεσσάρω ν χιλιο μ έτρ ω ν άπό τής θαλάσσης» (Π.Ν. Τρεμπέλα, ό.π., σελ. 654).

19. «Εικότως εύρίσκεται, ώστε κάκείνους άπαγγείλαι είς τήν Α σ ία ν τά κατά Π αύλον, και το ύτο υς είς τήν Λ υκίαν» (Ιω ά ν ν ο υ Χ ρυσοστόμου, Ό μιλία Ν Τ ' είς τάς Πράξεις τών Αποστόλων 1-ΒΕΓΙΕΣ 16Β 226, 24-26).

20. Πρξ. κζ 1-4.

21. Πρξ. κζ 1. Έ κδοση Ν Τ . Νσδΐΐο.

22. Φ ω τ ίο υ Κ ό ν τ ο γ λ ο υ , Έ κ φ ρ α σ ις τής Ό ρθοδόξου Εικονογραφίας, Α ' . Κείμενον. Α θήναι 1960. Τ Α ., σελ. 253.

23. Π.Ν. Τρεμπέλα, ό.π., σελ. 652.

24. Πρξ. κ ζ ' 5. Έκδοση Ν.Τ. Νοδΐΐο. Πρβλ. Γ Η οΙζπογ, ό.π., σελ.

401, και Τ.Θ. Κολιτσάρα, Ό Παύλος και οι Έλληνες. Α θήνα!

1966, σελ. 231.

25. Β. Τιμ. α' 8.

26. Πρξ. κ ε' 14.

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ - Δ ΙΑ Λ Ε Κ Τ Ο Λ Ο Γ ΙΚ Α ΤΗΣ Λ Ε Σ Β Ο Υ Με αφορμή το βιβλίο της Νίκης Ταστάνη «Λεσβιακή Λαογραφία»

Α Σ τις 28.12.1998 έγινε παρουσίαση του β ιβλίου τη ς Ν ίκ η ς Τ α σ τά ν η « Λ εσ β ια κ ή Λ α ο γ ρ α φ ία » (Έ κ δ ο σ η Λ ή μ ο υ Κ α λ λ ο ν ή ς . Α θ ή ν α 1998) σ το «Πνευματικό Κέντρο Καλλονής». Εισαγωγικά μίλη­ σε, εκ μ έρο υς του Λ ήμου Κ αλλονής, ο φ ιλό λο γο ς Γιάννης Κω νσταντέλης, στη συνέχεια ο φ ιλόλογος Γιάννης Χατζηβασιλείου, ως κύριος ομιλητής, και επιλογικά η συγγραφέας. Παρουσίαση έγινε και στην Α θ ή να , σ τη φ ιλ ό ξ ε ν η α ίθ ο υ σ α το υ Σ υ λ λ ό γ ο υ Καλλονιατώ ν (Σπύρου Λοντά 10). Εισαγωγικά μίλη­ σε ο π ρ ό ε δ ρ ο ς το υ Σ υ λ λ ό γ ο υ Π α ρ α κ ο ιλ ιω τώ ν Λέσβου «Ζήλων Ευθύμιος» Π αναγιώτης Βαλλίνας, στη συνέχεια η συγγραφ έας, ο Γιάννης Χ α τζη β α ­ σιλείου, ως κύριος ομιλητής, και επιλογικά ο λογο­ τέχνης Τάκης Χατζηαναγνώστου. Στη συνέχεια δημοσιεύουμε, με μικρές παραλεί­ ψεις, την ομιλία του Γιάννη Χατζηβασιλείου.

Η π α ρ ο υ σ ία σ η

ενός β ιβ λίο υ είν α ι ερ γα σ ία δύσκολη και υπεύθυνη. Α παιτεί σφαιρική γνώση του αντικειμένου, δυνατότητα προσέγγισης, ευθυ­ κρισία και αντικειμενικότητα. Σ τόχοι η έγκαιρη και σωστή πληροφόρηση του αναγνω στικού κ ο ι­ νού, η διευκ όλυνσ η της δια κ ίνη σ η ς τω ν ιδεώ ν, καθώς και η πολύτροπη υποστήριξη του συγγρα­ φέα, η οποία λειτουργεί ευεργετικά, κεντρίζοντας τη δημιουργική διάθεση και ανοίγοντας το δρόμο για νέα καρπίσματα του νου και της καρδιάς. Η δυσκολία του εγχειρήματος γίνεται μεγαλύτε­ ρη, όταν πρόκειται να κριθεί η συγγραφική απαρχή ενός ανθρώπου που διαθέτει φιλολογική αρματω­ σιά, ζωηρό ενδιαφέρον για το γενέθλιο τόπο, δια ­ καή έρωτα για τα γράμματα, περίσσιο μεράκι για το λαϊκό πολιτισμό. Η Νίκη Ταστάνη, η Π αρακοιλιώ τισσα εκλεκτή φιλόλογος, εδώ και αρκετά χρόνια, από τότες που καθόταν στα έδρανα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ένιωσε έντονα την ανάγκη να υπηρετήσει πνευματικά την ιδιαίτερη της πατρίδα, με τη διάσωση και την ανάδειξη λαογραφικών και διαλεκτικών στοιχείων, που πάνε αντάμα, που ξεπηδούν ολόδροσα από τα αστέρευτα κεφαλάρια της λαϊκής ψυχής. Ξεκίνησε δειλά δειλά από τις φροντι­ στηριακές ασκήσεις του μαθήματος της Λαογραφίας, ώσπου να φτάσει στο δημιουργικό πάθος, ώσπου να γίνει ανύπνωτος χρυσοθήρας του λαϊκού μας πολιτι­ σμού. Με το πέρασμα του χρόνου τα ποικίλα καθο-

Η προμετωπίδα του βιβλίου της Νίκης X. Ταστάνη «Λεσβιακή Λαογραφία» (σχ. 24x15,5 εκ., σσ. 180+4).

δηγητικά ακούσματα και σπουδάσματα μέστωσαν το στοχασμό της, διεύρυναν τη λαογνωσία της, στέριω­ σαν την αυτοπεποίθησή της, πλούτισαν την πείρα της και τόνωσαν την ερευνητική διάθεσή της. Διδάχτηκε τις αρχές της επιστημονικής δεοντολο­ γίας, καθώς και τις μεθόδους εργασίας, που είναι τόσο αναγκαίες για την προαγωγή κάθε πνευματικού έργου. Εμαθε πρώ τα να πλησιάζει τους ανθρώ πους του λαού, τους φορείς των πληροφοριών, κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό γ ι ’ αυτόν που φιλοδοξεί να συγκεντρώσει αυθεντικό υλικό. Βρήκε τον τρόπο να κερδίζει την εμπιστοσύνη τους, να αποθησαυρίζει κάθε πρόσφορο στοιχείο και παράλληλα να το αξιολογεί και να το ταξινομεί. Θυμάμαι τον αείμνηστο λαογράφο καθηγητή μου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης Στίλπωνα Κυριακίδη, που μας μιλούσε

με σεβασμό για τον εκλεκτό συνεργάτη του Δημήτριο Λουκόπουλο, σκυταλοδρόμο της εκπαιδευτικής οικο­ γένειας, ο ο π ο ίο ς είχε το χάρισ μα να α νοίγει τα «βαρταλαμίδια» της ψυχής των απλών ανθρώπων, να ανασύρει τα αξετίμητα μαλάματα και στη συνέχεια να τα αξιοποιεί στα περισπούδαστα λαογραφικά μελετήματά του για τη Στερεά Ελλάδα, για τη Ρούμελη. Η Νίκη Ταστάνη ύστερα από πολυχρόνιο μόχθο έδωσε το πρώτο της έργο, έχοντας πλήρη συνείδηση των επιστημονικών δυνατοτήτων της, αποφεύγοντας την έπαρση πολλών, σε πανελλήνια κλίμακα, λαογραφούντων και γλωσσολογούντων, η οποία βαυκαλίζει το πνεύμα, ευνοεί τον υπέρμετρο εγωισμό, καλ­ λιεργεί το ναρκισσισμό και οδηγεί σε λογής λογής εικοτολογίες και αβασάνιστες πομφολυγικές θεω­ ρίες, οι οποίες όχι μόνο δεν προάγουν την επιστήμη, αλλά και δημιουργούν πολλές φορές σύγχυση ή εφη­ συχασμό ή αποδυνάμωση της ερευνητικής διάθεσης. Η Νίκη Ταστάνη έδωσε αδιάψευστα πειστήρια επιστημονικής εντιμότητας. Έδειξε πως είναι υπεύ­ θυνο άτομο, που σταθμίζει, τις όποιες ενέργειές του, που προγραμματίζει με σχολαστικότητα τον κάθε βηματισμό του. Δεν παρασύρθηκε σε α κ ρ ο β α τι­ σμούς, σε «γονατογραφήματα», που έχουν γίνει του συρμού στις μέρες μας. Ανέβηκε, με τον πρέποντα σεβασμό, στο πρώ το στέριο σκαλί της επιστήμης. Έβαλε τα θεμέλια, που θα της επιτρέψουν στο μέλ­ λον, αν το θελήσει, να προχωρήσει πολύ πιο πέρα και να δομήσει συνθετικότερες εργασίες όχι μόνο για τα Παράκοιλα, αλλά και για το νησί μας ολόκληρο. Σε πρώτη φάση αρκέστηκε στη συγκέντρωση του υλικού, το οποίο κατέγραψε σε 1.100 περίπου σελί­ δες. Οι δυσκολίες που συνάντησε ήταν αρκετές, αλλά και η θέληση για επιτόπια έρευνα και διάσωση λαογραφικο-γλωσσολογικών στοιχείων της γενέτειρας πυργωμένη. Οι θυσίες της φοιτήτριας και μετέπειτα

καθηγήτριας Νίκης Ταστάνη ήταν πολλές, το κόστος μεγάλο. Εκμεταλλευόταν τις διακοπές του καλοκαι­ ριού, τω ν Χ ρ ισ τουγέννω ν κα ι του Π άσχα. Πληροφορητές της άνθρω ποι προχωρημένης ηλικίας, γερόντοι και γερόντισσες. «Σε κάθε ευκαιρία ρου­ φούσα αχόρταγα, ευλαβικά κάθε λέξη α π ’ τις συζη­ τήσεις, κυρίως των ηλικιωμένων», γράφει χαρακτη­ ριστικά στον πρόλογο του βιβλίου. Α ισ θανόταν έντονα την ανάγκη να διασώσει πολιτιστικά στοι­ χεία που κ ινδύνευα ν να χαθούν, που πλησίαζαν προς το κατώφλι της λήθης. Λυπόταν για ό,τι πήγαι­ νε να σβήσει, ακολουθώντας τον αδήριτο νόμο της ροϊκότητας και της φθοράς. Και τούτο, γιατί, κατα­ πώς σημειώνει κάπου ο αλησμόνητος καθηγητής μου Γιάννης Κακριδής, σέμνωμα της ελληνικής κλασικής φιλολογίας, «ο θάνατος μιας λέξης είναι εξίσου οδυ­ νηρός, όπως ο θάνατος ενός ανθρώπου». Σ ’ όλο το βιβλίο της η Νίκη Ταστάνη προχωρεί μεθοδικά, χω ρίς να παρεκκλίνει από τις βασικές αρχές της επιστημονικής δεοντολογίας, η οποία διέπει τις συλλογές και τα γλωσσάρια. Λημματογραφεί με απόλυτη αλφαβητική σειρά κ α ι ευσ τοχεί τις περισσότερες φορές στην ερμηνευτική απόδοση, στον προσδιορισμό των σημασιολογικών αποχρώ ­ σεων των λέξεων και στη στήριξή τους με ποικίλα παραδείγματα. Αφήνει για αργότερα την περαιτέρω επεξεργασία, διάταξη και διεύρυνση του υλικού της. «Λεν πήγα πέρα α π ’ το χω ριό, γράφει προλογικά για τις συλλογές της, ξέροντας πω ς για να μελετή­ σεις κάτι και κυρίω ς τη γλώ σσα ενός τόπου, είναι α π α ρα ίτη το να τη γνω ρίζεις καλά. Κ α ι γω α υτή ν είχα ζήσει, αυτήν την γλώσσα άκουγα καθημερινά, τη μιλούσα. Δ εν προχώ ρησα στην ετυμολογία των λέξεων, κατέγραψα μόνο τη σημασία τους, τις είδα μέσα στο π ερ ιβ ά λλο ν τους, σ χεδιά ζοντα ς κάποια ά λλη φ ορά να κ α τα π ια σ τώ μ ’ α υ τό το δ ύ σ κ ο λ ο

Στιγμιότυπο από την παρου­ σίαση του βιβλίου της Νίκης X. Ταστάνη «Λεσβιακή Λαογραφία», στο «Πνευμα­ τικό Κέντρο Καλλονής», στις 28.12.1998. Διακρίνονται, από αριστερά, η συγγραφέας, ο εκπρόσωπος του Δήμου Καλλονής φιλόλο­ γος Γιάννης Κωνσταντέλης και ο Γ ιάννης Χατζηβασιλείου.

έργο, μαζί με τις χιλιάδες παροιμίες και παροιμιώδεις φράσεις π ο υ έχω συγκεντρώσει». Η Νίκη Ταστάνη αξιοποίησε βασικά το υλικό που συγκέντρωσε α πό την επ ιτό π ια έρευνά της. Π α ­ ράλληλα χρησιμοποίησε και βιβλιογραφία, η οποία όμως δεν μπορεί να θεωρηθεί επαρκής και ειδική. Είναι περισσότερο γενική και χρηστική. Στο σημείο αυτό νομίζω ότι θα έπρεπε να συμβουλευτεί και να κ α τα γρά ψ ει και κ ά ποιες άλλες χρήσιμες ειδικές γλωσσολογικές εργασίες, εκτός από εκείνες που μνη­ μονεύει, προβαίνοντας στην αναγκαία από άποψη επιστημονικής ενημερότητας αξιολόγηση και επιλο­ γή της βιβλιογραφίας. Ενδεικτικά αναφέρω τα παρα­ κάτω : 1. [Α ν ω ν ύ μ ο υ ], Γ λ ω σ σ ά ρ ιο ν λ έσ β ιο ν , «Νεοελληνικά Ά νάλεκτα», περιοδικούς έκδιδόμενα ύπό του Φ ιλολογικ ού Συλλόγου «Π αρνασσού», τό μ ο ς Α ', φ υ λ λ ά δ ιο ν Ζ ' ( Ι ο ύ λ ιο ς 1872), εν Αθήναις 1870-1872, σα. 385-492.2. Ραυΐ ΚτσΐδοΗπτοτ, «θ€Γ Ιιυυΐίββ ΐ€5ΰΐ5θΙΐ€ ΩίαΙολΐ» (λνΐοπ 1905). Εδώ θα ήθελα να τονίσω ότι το αξιόλογο αυτό βιβλίο, αν και πέρασε ένας αιώνας περίπου από τότες που εκδόθηκε, εξακολουθεί να είναι εκ τω ν ων ούκ άνευ για κάθε σοβαρό μελετητή των λεσβιακών ιδιωμάτων. Ο Ραιιΐ ΚτοΐδθΙιπιθΓ ήταν καθηγητής της Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βιένης. Κοντά του μαθήτεψαν δια πρ επείς νεότεροι γλωσσολόγοι, δικοί μας και ξένοι. Επισκέφτηκε τη Λέσβο και συγκέντρωσε γλωσ­ σικό αλλά και λαογραφικό υλικό. Ήρθε σε επαφή με λογίους της Λέσβου, όπως ο Σπυρίδων Αναγνώστου, ο γ ν ω σ τό ς σ υ γγ ρ α φ έα ς τω ν « Λ εσ β ια κ ώ ν » , ο Α για σ ώ τη ς φ ιλ ό λ ο γ ο ς σ χ ο λ ά ρ χ η ς Δ η μ ή τρ ιο ς Κύπριος και άλλοι. Το βιβλίο αυτό, από τα αρτιότε­ ρα της βιβλιογραφίας της νεοελληνικής διαλεκτολογίας, εκδόθηκε από την Καΐδοτίιοΐιο ΑΓαάοπιίο άοι* λνίδδοπδάιαίΐοη, από την οποία εκδόθηκε το επίσης σημαντικό έργο του Κατΐ Όίοΐοποΐι «δρταοΗο ιιπά

νοΙΓδϋύσΓΗοίεΓυη^οη άοτ δϋάΙίοΗση δροταάοπ». Ε υκαιριακά αναφέρω ότι η κόρη του ΚτοΐδοΗπιοΓ παντρεύτηκε το Κυάοΐί Η οΙγπ, ο οποίος προπολεμικά ήρθε στη Μυτιλήνη ως καθηγητής της Γερμανικής και έφυγε κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Με υπερβάλλοντα ζήλο συγκέντρωσε και αυτός πλούσιο γλαισσικο-λαογραφικό υλικό από το νησί, από λογίους της εποχής, όπω ς ο Στρατής Παπανικόλας, ο Στρατής Α να σ τα σ έλη ς, ο η θ ο γ ρ ά φ ο ς π α π α -Χ ρ ισ τ ό φ α ς Κανιμάς και άλλοι. Το υλικό αυτό, το οποίο, σύμ­ φ ω να με υπ ά ρ χο υ σ ες π λ η ρ ο φ ο ρ ίες, επ ιδίω κ ε ο Κυάοΐί Η οΙγπ να είναι πρω τότυπο, αυθεντικό και αδημοσίευτο, περιήλθε τελευταία στα χέρια ενός νέου Σκανδιναβού γλωσσολόγου, ο οποίος πριν από χρόνια συγκέντρωνε υλικό στο νησί μας για εκπόνη­ ση διδακτορικής διατριβής. Σ ’ εποχή κατά την οποία δεν υπήρχαν φωτοτυπικά μηχανήματα, όπως υπάρ­ χουν σήμερα, είναι πολύ πιθανό να μην έγιναν χειρογραφημένα αντίγραφ α. Θα ήταν ευχής έργο ν ’ αποχτούσαμε αυτό το αρχειακό υλικό σε φω τοτυ­ πίες και εμείς. 3. Επίσης θα μπορούσαν επωφελώς να αξιοποιηθούν εργασίες του Κώστα Κόντου, του Γιώργου Γιαννουλέλη, εκτός α π ’ αυτή που χρησι­ μοποιήθηκε, του αείμνη σ του καθηγητή μου Ν ι­ κολάου Ανδριώτη, δημοσιευμένες στο «Λεσβιακόν Ή μερολόγιον» του Παναγιώτη Σαμάρα και αναδη­ μοσιευμένες στο « Α ν τ ιχ ά ρ ισ μ α σ το ν κα θηγητή Ν ικόλαο Π. Α νδριώ τη» (Θεσσαλονίκη 1976), του Γ εω ργίου Σ α κ κ ά ρη « Π ερί τή ς δ ια λ έ κ τ ο υ τώ ν Κ υ δ ω ν ιέω ν εν σ υ γ κ ρ ίσ ε ι π ρ ό ς τά ς λεσ β ια κ ό ς» («Μ ικρασιατικά Χρονικά» (1940 - 1952), καθώς και άλλες, τις οποίες δεν είναι εύκολο να απαριθμήσου­ με αυτή τη στιγμή.

(Συνέχεια και τέλος στο επόμενο τεύχος) ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Αναμνηστική φωτογραφία μετά την παρουσίαση του βιβλίου της Νίκης X. Ταστάνη «Λεσβιακή Λ αογραφία», στο «Πνευματικό Κέντρο Καλλονής», στις 28.12.1998. Διακρίνονται, από αριστερά, η Μαρία Χαράλαμπου Ταστάνη, ο φιλόλογος Στρατής Μαρμάρου, ο Γ ιάννης Χατζηβασιλείου, ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Μηθύμνης Χρυσόστομος, ο ιερέ­ ας Παναγιώτης Ιωακείμ, η συγ­ γραφέας Νίκη Ταστάνη, ο πρόε­ δρος του Συλλόγου Καλλονιατών Αθήνας και συγγραφέας Χρίστος Τραγέλης, ο φιλόλογος Γιάννης Κωνσταντέλης και η θεολόγος Αγλαΐα Γκαγκανέλη (πίσω).

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΓΙΑΣΟΥ - ΜΟΝΗΣ ΥΨΗΛΟΥ Αγιασώτες μοναχοί στη Μονή Ιωάννου του Θεολόγου

Η Αγιάσος και η Μονή

Υψηλού ήταν και εξακολουθούν να είναι δυο πνευματικά κέντρα της Λέσβου, που ανάγουν την αφετηρία τους στα τέλη της προηγούμενης χιλιετίας. Η Αγιάσος, σύμφωνα με την παράδοση, συστήθηκε γύρω από τη σκήτη της Καρυάς στα τέλη του 9ου αιώνα μ.Χ., ενώ η Μονή Ιωάννου του Θεολόγου, γνω­ στή και ως Μονή Υψηλού, λόγω της υψηλής θέσης στην οποία είναι χτισμένη πάνω στο όρος Ό ρ δυ μ νο ς, θέλει α>ς κτήτορα της τον άγιο Θεοφάνη της Σιγριανής, που έζησε πριν από το 800. Ιστορικά όμως δεν έχει αποδειχτεί η σχέση του παραπάνω αγίου με τη μονή και έτσι φαίνε­ ται ότι οι αρχές της μετατοπίζονται στους πρώ­ τους αιώνες της δεύτερης χιλιετίας. Η επικοινω νία, πνευματική και άλλη, της Αγιάσου με τη Μονή Υψηλού ήταν περιορισμέ­ νη, έως ανύπαρκτη. Σ ’ αυτό συνέτεινε η μεγάλη απόσταση που χωρίζει τα δυο μέρη. Αν λάβουμε μάλιστα υπόψη τα παραδοσιακά μέσα μεταφο­ ράς, η διάνυση οδοιπορικώς αυτής της απόστα­ σης απαιτούσε τουλάχιστο μια μέρα. Από την άλλη πάλι η Αγιάσος, ως ορεινό χωριό, δε χρησι­ μοποιούσε πολύ τη θαλάσσια οδό. Έτσι η Μονή Υψηλού είχε περισσότερο επαφή με τα χωριά που βρίσκονται στο δυτικό τμήμα της Λέσβου περιοχή της Άντισσας- και από εκεί αντλούσε το έμψυχο δυναμικό της σε μοναχούς. Εξάλλου ως το 1783 η Αγιάσος είχε το δικό της μοναστήρι, το οποίο είχε συστηθει γύρω από την εκκλησιά της Παναγίας. Έτσι οι πνευματικές αναζητήσεις των Αγιασωτών για άσκηση έβρι­ σκαν διέξοδο στον τόπο τους. Μετά τη διάλυση όμως της μονής το 1783, οι υποψήφιοι μοναχοί κατέφευγαν είτε στη Μονή του Λειμώνος είτε στα Ιεροσόλυμα, καθώς η μονή της Αγιάσου είχε άρι­ στες σχέσεις με την αδελφότητα του Παναγίου Τάφου. Χαρακτηριστικά ο Κολαξιζέλης αναφέ­ ρει στο έργο του « Θ ρ ύ λ ο ς κ α ι ι σ τ ο ρ ί α τ η ς Α γ ιά σ ο ν » ότι από τους δεκαέξι μοναχούς, που αριθμούσε η μονή της Αγιάσου κατά τη στιγμή της διάλυσής της, κανένας δε συνέχισε την άσκη­ σή του στη Μονή Υψηλού, προτιμώ ντας άλλα πνευματικά κέντρα. Ουσιαστικά, μόνο μετά την απελευθέρωση της Λέσβου το 1912 και στην πορεία του εικο­

στού αιώνα βρίσκουμε και Αγιασώτες γραμμέ­ νους στα μοναχολόγια της Μονής Υψηλού. Και αυτό ήταν φυσικό, καθώς το παραπάνω μονα­ στήρι ήταν το μόνο π ο υ ήταν ζω ντα νό στη Μ ητρόπολη Μ υτιλήνης, στην ο π ο ία φυσικά ανήκε και η Αγιάσος. Η κουρά επομένως των μοναχών της Μ ητρόπολης γινόταν στη Μονή Υψηλού και οι περισσότεροι άγαμοι κληρικοί γράφονταν στα εκεί μοναχολόγια, άσχετα με το πού ζούσαν και αν διακονούσαν στα όρια της Μητρόπολης. Παρακάτω αναγράφονται τα ονόματα των Αγιασωτών που μ ’ αυτή τη σχέση φέρονται ως μοναχοί της Μονής Υψηλού: • Ι γ ν ά τ ιο ς Π α ν α γ ιώ τ ο υ Αντωνίου.Το 1938 έγινε μοναχός στη Μονή Υψηλού με το όνομα Ιάκωβος.

• Π αναγιώ της Κ ουλάνης. Πρώην νεωκόρος της εκκλησίας της Παναγίας Αγιάσου. Χειροθετήθηκε στη Μονή Υψηλού μοναχός το 1940.

• Μ ιχα ή λ Ιω ά ν νο υ Σ εβαστός. Παρέμεινε στη Μονή Υψηλού ως δόκιμος για 8 μήνες.

• Δ α ν ιή λ , κατά κόσμον Δ η μ ή τρ ιο ς , Κ λ ά κ α ς (Κ λοκέλης).

• Κ α λ λ ίν ικ ο ς , κατά κόσμον Κ ω ν σ τα ν τίν ο ς , Λ ιγ έ λ η ς ή Κ α λ ο ύ ν Ιτζής.ερομόναχος. Έζησε για

λίγο στη μονή το 1940.

• Κ ύ ρ ιλ λ ο ς , κατά κόσμον Ιω ά ν νη ς, Σ υ κ ή ς. Ιερομόναχος. Χειροθετήθηκε στη Μονή Υψηλού μοναχός το 1990.

• Γ ρ η γ ό ρ ιο ς Δ η μ η τ ρ ίο υ Χ α τ ζ η ε μ μ α ν ο υ ή λ .

Ιερομόναχος. Χειροθετήθηκε στη Μονή Υψηλού μοναχός από το μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιάκωβο τον από Σισανιου και Σιατίστης.

• Ιάκωβος, κατά κόσμον Ε υ σ τρ ά τιο ς, Κ λήμης. Επίσκοπος Άσσου, τώρα βοηθός του επισκόπου Μπουένος Άιρες Γενναδίου.

• Ιά κ ω β ο ς , κατά κόσμον Κ ω ν σ τ α ν τ ίν ο ς , Φ ραντζής. Μητροπολίτης Μυτιλήνης. Χρημάτισε και ηγούμενος στη Μονή Υψηλού. ΑΓΙΑΣΩΝΙΤΗΣ

ΟΙ ΦΙΛΟΛΟΓΟΙ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟ Τ ίμ η σα ν το λογοτέχνη - ζωγράφο Στρατή Αναστασέλλη Ε κ δ ή λ ω σ η τιμ ή ς κ α ι μνήμης για το Στρατή Αναστασέλλη διοργάνωσαν ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Λέσβου και το Αναγνωστήριο Αγιάσου «η Ανάπτυ­ ξη», με τη συμπαράσταση του Φιλοτεχνικού Ομίλου Μυτιλήνης «ο Θεόφιλος». Η εκδήλωση πραγματοποι­ ήθηκε την Τρίτη 16 Φεβρουαρίου 1999 στην αίθουσα του ΦΟΜ. Στο πρώτο μέρος ο φιλόλογος και γυμνασιάρχης Γιάννης Κωνσταντέλλης παρουσίασε το βιβλίο που κυκλοφόρησε στις αρχές του 1999 από το Σύνδεσμο Φιλολόγων Λέσβου, με τον τίτλο «Μ νήμη Σ τρατή Αναστασέλλη». Ο ομιλητής αναφέρθηκε ξεχωριστά σε κάθε κείμενο του βιβλίου, ενώ έκανε και μια συνολική θεώρηση, τονίζοντας τη σημασία που έχει μια ομαδι­ κή έκδοση για το έργο ενός λογοτέχνη. Θυμίζουμε ότι στην έκδοση αυτή περιέχονται τα παρακάτω κείμενα: 1. Ανθούλας Δανιήλ: «Στρατής Αναστασέλλης, ένας καθημερινός άγγελος». 2. Παντελή Αργύρη: «Ο δυσεύρετος Αναστασέλλης». 3. Παναγιώτη Σκορδά: «Ο Στρατής Α ναστασέλλης και η σάτιρα». Δημήτρη Πατίλα: «Ο αντικατοπτρισμός της ιστορίας στα σατιρικά ποιήματα της περιόδου 1944 - 1947 των συλλογών "Βλουτίνα Γιαπρακάδινα"και "Ανάστα ο λαός" του Στρατή Αναστασέλλη». 5. Μάκη Αξιώτη: «Ο Στρατής Α ναστασέλλης και η λαϊκή ζωγραφική». 6. Παντελή Αργύρη: «Στρατής Αναστασέλλης ο Λέσβιος» (ο επικήδειος λόγος). 7. Στρατή Μουφλουζέλλη: «Το τελευταίο αντίο». Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης το θεατρικό τμήμα του Αναγνω στηρίου παρουσίασε το σκετς του Στρατή Αναστασέλλη «Ζαμπνιές». Ο πρόεδρος του Α ναγνω στηρίου Κλεάνθης Κ ορομηλάς α να ­ φέρθηκε στις σχέσεις του Στρατή Αναστασέλλη με το Αναγνωστήριο και στη συνέχεια σι ερασιτέχνες ηθοποιοί του Αναγνωστηρίου απέδωσαν με μονα­ δική χάρη το διασκεδαστικό αυτό σκετς του τιμώ ­ μενου λογοτέχνη . Τη σκηνοθεσία είχε ο Π ανα-

Η προμετωπίδα του βιβλίου του Συνδέσμου Φιλολόγων Αέσβου «Μνήμη Στρατή Αναστασέλλη» (διαστάσεις 22,5x16 εκ., σσ. 80).

γιώτης Ραφαήλ Σουσαμλής. Τους ρόλους υποδύθη­ καν σι: Παναγιώτης Ραφαήλ Σουσαμλής, Π ροκό­ πης Κ ουτσκουδής, Μ ιχάλης Π ρά τσ ος, Γ ιάννης Αλέκσυ Π α π ά ν η ς, Μ ιχά λη ς Β ίγ λ α τζη ς, Ελένη Β ουλγαρέλλη, Σ ο φ ία Π α να γιώ το υ Π απάνη και Εριφύλη Κουμλέλλη.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΤΥΛ. ΣΚΟΡΔΑΣ

Δίπτυχη πρόσκληση-πρόγραμμα του Συνδέσμου Φιλολόγων Αέσβου και του Αναγνωστηρίου «η Ανά­ πτυξη» Αγιάσου για την εκδήλωση τιμής και μνήμης του Στρατή Αναστασέλλη (διαστάσεις 11x20 εκ.).

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΗΡΑΚΛΗ ΔΕΜΙΡΓΚΕΛΗΣ Ο Αγιασώτης στιχουργός και εφευρέτης μηχανικός Σ α ς 27 του Σεπτέμβρη συμπληρώνονται τρία χρόνια, από τότε που ο Θεόδωρος Ηρακλή Δεμιργκέλης άφησε τη στερνή του πνοή στην Τρίπολη, την αγαπημένη δεύτερη πατρίδα του, που τον απαλοσκέπασε με τα φιλόξενα χώματά της. Το καντηλέρι της μνήμης του ωστόσο παρα­ μένει αναμμένσ στις καρδιές των συγγενών, των συμπα­ τριωτών, των φίλων, των συναδέλφων, των συνεργατών... Ο Θεόδωρος Δεμιργκέλης είδε το φως της ζωής στην Αγιάσο το 1914, δυο χρόνια μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό. Οι πρόγονοί του ήταν άνθρω­ ποι νοικοκυραίοι, με ιδιαίτερη επίδοση στην πανάρχαιο τέχνη του Ηφαίστου, από την σποία πήραν και το επώ­ νυμο Αεμιρτζήδες-Δεμιργκέληδες, χάνοντας το πρωτινό τους οικογενειακό όνομα Κουτσκουδήδες... Ο παππούς του Μιχαήλ Δεμιρτζής ήταν φαμελίτης, με πολλά παιδιά, τον Ηρακλή, το Νικόλαο, ο οποίος διατέλε­ σε πρόεδρος του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη», πριν από την απελευθέρωση του νησιού, και αργότερα πρόεδρος τη§ Κοινότητας Αγιάσου, τσν Ιωάννη, ο οποίος διατέλεσε προπολεμικά πρόεδρος του Παλλεσβιακόύ Συλλόγου της Αμερικής, τον Παναγιώτη, τον ταχυδρομικό υπάλληλο Δημήτριο, τη Χρυσώ Καραδούκα κοπ|μετέπειτα Πα­ ραμυθέλη, τη Νεολίνη, τη Μαριάνθη, την Αικατερίνη Μακαρόνη και τη Λεμονιά Ταμβάκη. Ήταν ατ^|'ωπος με σπινθηροβόλο πνεύμα, με αγνό πατριωτισμό, μεΙΙΡίονη συμμετοχικότητα στα κοινά, με ευθύτητα χαρακτήρα, αλλά και αγέλαστος και ιδιόρρυθμος, σύμφωνα με τη μαρ­ τυρία του μνημονευόμενου εγγονού του Θεόδωρου. Στα χρόνια της δουλείας μάλιστα κατασκεύασε «νταμγκά» και κατάφερε, συνεργαζόμενος με άλλους, να «κόψει» χάλκι­ να νομίσματα, να γίνει παραχαράκτης. Οι τουρκικές αρχές τον πήραν είδηση, αλλά με τη συνηθισμένη δωροδο­ κία κατάφερε ν’ αποφύγει τα σίδερα της φυλακής... Οι γονείς του, Ηρακλής και Μαριγώ, ήταν άνθρωποι

εργατικοί, τίμιοι και φιλήσυχοι, που αγωνίστηκαν σκλη­ ρά για την ανατροφή και την αποκατάσταση όχι μόνο τη δική του, που ήταν πρωτότοκος, αλλά και των αδελφών του, της Ευστρατίας, του Μιχαήλ, του Βασιλείου και της Βασιλικής. Ας σημειωθεί πως απόχτησαν τρία ακόμη πα ιδιά, τον Αλέξανδρο, το Γεώργιο και τη Χαρίκλεια, που πέθαναν λίγο μετά τη γέννησή τους. Ο Ηρακλής ήταν φανατικός οπαδός του Βενιζέλου, όπως και τόσοι άλλοι Μυτιληνιοί. Κοντά στ’ άλλα ήταν και υπεύθυνος της πυροσβεστικής υπηρεσίας του χωριού... Ο Θεόδωρός Δεμιργκέλης από νωρίς, μόλις ξεσκό­ λισε στην ιδιαίτερη του πατρίδα, μπήκε στη βιοπάλη. Εργάστηκε αρχικά κοντά στον πατέρα του και μάλιστα το 1940 πήρε ως πυροσβέστης τη θέση του. Αργότερα έφυγε από το νησί κι εγκαταστάθηκε στην Τρίπολη, όπου εργάστηκε επί πολλά χρόνια ως αρχιμηχανικός του 411 Γενικού Στρατιωτικού Νοσοκομείου Τρίπολης. Ήταν ανήσυχο και ερευνητικό πνεύμα. Είχε τα γονίδιΑ της φαμίλιας των Δεμιργκέληδων, που ήξεραν να δουλεύουν μαστορικά το σκληρό μέταλλο και να το κάνουν να τους υπακούει. Τον μάγευε η τεχνολογία, το κατασκευαστικό δαιμόνιο ολοχρσνίς δρομολογούσε τη σκέψη του. ΚοΙτχγινόταν με εφευρέσεις. Μια από δαύτες «Το περιστρεφόμενο τρυπάνι που ανοίγει τετράγω­ ν ε ς οπέζΓ-σύστημα μετάδοσης κίνησης μέσω κωνικών "&οΌ\πωτών τροχών», για την οποία του απονεμήθηκε από το Υπουργείο Έρευνας και Τεχνολογίας το με αριθμό 850092/Αθήνα, 4.2.1985 δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Παλιότερα, στις 14.3.1972, η Παγκόσμιος Οργάνωσις Προόδου και Πολιτισμού του απένειμε δίπλωμα και χρυσό μετάλλιο «διά την συμβολήν του εις την έρευναν της τέχνης και της επιστήμης, η οποία προάγει την πρό­ οδον και τον πολιτισμόν»... Ο Θεόδωρος Δεμιργκέλης είχε παράλληλα και λογοτεχνικά ενδιαφέροντά. Ή ταν στιχουργός. Έγραφε

Δίπλωμα που απένειμε η «Παγκόσμιος Οργάνωσις Προόδου και Πολιτισμού» στο Θεόδωρο Δεμιργκέλη (14.3.1972).

Ο Παναγιώτης Χατζηνικολάου στιχοπλοκεί τον πόνο της ξενιτιάς...

I ) μακαρίτης σήμερα Παναγιώτης Θεμιστοκλή Χατζήνικολάου, παλαιός υποδηματοποιός της Αγιάσου και για κάποιο χρονικό διάστημα ταμίας του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του άλλοτε ενιαίου Γυμνασίου, και η συντρόφισσά του Κουζνή (Καντακουζηνή), γνώρισαν, όσο λίγοι, την πίκρα της ξενιτιάς. Τα δυο τους αγαπημένα παιδιά, ο Θεμιστοκλής και η Ευστρατία (Τούλα), πήραν από νωρίς το δρόμο για τη μακρινή Αυστραλία, για το φιλόξενο $γώισγ, όπου αποκαταστάθηκαν και ζουν όμορφα, όπως και τόσοι άλλοι συμπατριώτες μας. Τον Αύγουστο του 1965 έστειλε στα παιδιά του από την Αγιάσο τους παρακάτω άτεχνους βέβαια, αλλά γιομάτους συναίσθημα, στίχους του... ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Η ξενιτιά

Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που απονεμήθηκε από το Υπουργείο Έρευνας και Τεχνολογίας στο Θεόδωρο Δεμιργκέλη (4.2.1985).

παραδοσιακά ποιήματα, εμπνευσμένα από την ιστορία και από τους αγώνες του έθνους, καθώς και από το μυροβόλο νησί του. Πολλά απ’ αυτά έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες της Τρίπολης, μερικά και σε άλλα έντυ­ πα. Ανεξάρτητα από την αισθητική τους αξία, μαρτυ­ ρούν τη λεπτότητα του δημιουργού και την ανάγκη να εκφραστεί και να επικοινωνήσει με τους άλλους... Ως άνθρωπος ο Θεόδωρος Δεμιργκέλης ήταν ωραίος. Αγαπούσε την παρέα και τη συζήτηση, αν και κάποτε τη μονοπωλούσε και γινόταν κουραστικός. Ήταν ανοιχτόκαρδος, παρορμητικός, νευρώδης, παραστατικός και κάποτε επιδεικτικός, ενθουσιώδης, ανεξίκακος απέναντι και σ’ αυτούς που έβρισκαν υπερβολικά τα λεγόμενά του, ανυποχώρητος στα πιστεύω του και παραπονιάρης, γιατί δεν έβρισκε πάντοτε την κατανόηση από όλους. Αγαπούσε υπερβολικά τη Λέσβο και την επισκεπτόταν με την καλή συντρόφισσα της ζωής του, την Ευγενία Στεφάνου Οικονομοπούλου, της οποίας ο πατέρας καταγόταν από την Καλαμάτα και η μητέρα της από την Τρίπολη. Σύχναζε στο καφενείο του Κήπου της Μυτιλήνης κι απόφευγε τον αυγουστιάτικο ήλιο κάτω από τη φρίτζα του Καλφα­ γιάννη, στην Αγιάσο. Ήταν χαρακτηριστικός τύπος ανήσυ­ χου, προοδευτικού, φιλόδοξου Αγιασώτη... Αθήνα, 10.10.1999

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Η ξενιτιά είναι βαριά γ ι’ αυτούς που μένουν πίσω, που χάνουν πρόσωπα γλυκά. Αχ, πότε θα γυρίσουν πίσω; Κι όταν πια θα γυρίσετε α π ’ της ξενιτιάς τα μέρη, θα βρείτε τη μανούλα σας γριά να σας προσμένει. Θα κλάψει και θα το χαρεί μάνα που βλέπει το παιδί και με καρδιά ανάλαφρη θα φύγει ευτυχισμένη. Κι ο γέρος σας στεγνός, σκυφτός, θα βλέπει τα παιδιά του, θ ’ ακολουθεί τ ’ αγόρι του, που ήταν η χαρά του. Κι αν παρ’ ελπίδα έτυχε να μη βρείτε γονείς, ανάψτε το καντήλι τους και θα ’ναι ευτυχείς. Ανάψτε το καντήλι τους, φέρτε τους και λουλούδια, στον τάφο τους προσεύχεσθε, πέστε τους δυο τραγούδια. Πώς ήρθαμε, μανούλα μας, πως ήρθαμε πατέρα, να μας καλωσορίσετε προσμένατε τη μέρα. Ήρθαμε και το βρήκαμε το σπίτι μας κλειστό, λείπουν τα γονικά μας κι έγινε ρημαδιό. Κι όμως θα το χαρούμε πως ήρθατε, παιδιά μας, παρηγοριά θα έχετε πολλά ενθύμιά μας. Αύγουστος 1965

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ

Αναμνηστική φωτογραφία (14.9.1975, Ναός Παναγίας Αγιάσου). Διακρίνονται, από αριστερά, η Ελένη Νικολάου Ραδίκου, η Μαρία Δημητρίου Αγρίτη, ο Παναγιώτης Χατζηνικολάου και η σύζυγός του Κουζνή.

ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΤΙΣ ΛΕΜ ΟΝΙΕΣ Στο σπίτι με τις λεμονιές έμεινε η ψυχή μου, να νυχτοξημερώνεται στην κάθε του γωνιά. Σαν σιαμαία σκίστηκε στα δύο το κορμί μου, αλλού είναι το σώμα μου κι αλλού είν’ η καρδιά.

ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΙ Καταστροφές σε μια στιγμή. Ξεσπιτωμοί, καημοί, λυγμοί. Λεν είναι Εγκέλαδου σεισμοί, είναι κακών βομβαρδισμοί. Προσφύγων κλάμα, διχασμοί, στόμα πικρό, κακή οσμή. Αντί χαρές και λογισμοί, μίσος, κακία, μαρασμοί. Αντί για γέλια κι αγκαλιά, διψούν τα χέρια για δουλειά. Περνούν οι άνθρωποι στη σκλαβιά, κλείσαν τ’ αηδόνια στα κλουβιά. Μυτιλήνη, 5.7.1999

ΕΛΠΙΔΑ ΜΟΛΥΒΙΑΤΟΥ

Μ

ΦΤΑΝΕΙ Π ΙΑ

Ως πότε πια θα σπέρνετε το φόβο και τον τρόμο, ως πότε τα ντουφέκια σας θα έχετε στον ώμο; Φτάνει πια, κατεβάστε τα και μες στης γης τα βάθη μαζί με τα οργισμένα σας βυθίστε τα τα πάθη. Πώς θα μπορέσει άραγε ν’ αλλάξ’ η κοινωνία, να βρούμε όλοι τη χαρά, την επικοινωνία; Η βία κι ο εξευτελισμός να φύγουνε στην άκρη, να λείψει κι απ’ τα μάτια μας ο πόνος και το δάκρυ. Μυτιλήνη, 2.6.1999

ΜΑΡΙΑ ΠΑΤΣΕΛΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ

Έμειν’ η γλάστρα μου ξερή με το βασιλικό μου. Στο χώμα τα γεράνια μου γέρνουν την κεφαλή. Μιλάει με παράπονο ότ’ ήτανε δικό μου. Κι ο νους μου μες στους κλώνους του σκούζει σαν το πουλί. Στις αδειανές του κάμαρες στοίχειωσε η ψυχή μου. Και τα πορτοπαράθυρα στενάξουν με καημό. Θαρρείς μέσα του έμεινε και ΐ| αναπνοή μου. Κι οι στεναγμοί του χωρισμού δεν έχουν τελειωμό* ΜΑΡΙΛ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ

ΓΟΙ ΣΕΙΣΜ ΟΙ Σεισμός ιδώ, σεισμός ικεί, σεισμός τσι παραπέρα, γοι αθρώπ’ απί του φόβουντουν 6ε τσμούντι νύχτα μέρα. Γη γη κνιόντου σα μπαλιζές μι πέντι ρίχτερ τσ’ ιννιά τσι έκανι σν Αθήνα πουλύ μιγάλ’ ζημιά. Σαν του λαγό πιάστηκαν ούλ’ντουν μες στου γιατάκ’ τσι τώρα απ’ του φόβουντουν τσμούντι μι ένα μάτ’. Ήου μέσα ’π’ τα χαλάσματα βγάξαν τς αθρώπ’ τς καημέν’, άλλ’ ξουντανοί τσι άλλοι ήνταν απουθαμέν’. Σα γύφτ’ όσ’ που γλιτώσανι μες στα τσαντίρια τσμούντι, τέτοιου κακό που πάθανι, για πάντα θα του θμούντι. Τσι τώρα είνι καλουτσαίρ’, σι λίγου θα χ ’μουνιάσ’ τσι στα τσαντίρια τ’ Καραγκιόζ’ κόσμους θα ξιπαγιάσ’. Μιγάλ’ ήνταν στου κόσμου έγιουτ’ γη συμφουρά, αμαρτουλοί ’νταν γοι μιγάλ’, τι φταίβγαν τα μουρά. Απ’ του κακό που πάθανι κλαίνι τσι δε μιρώνιν, ; άλλ’ ήνταν γοι αμαρτουλοί τσ’ αμάρτητ’ τνι πληρώνιν. Ακόμα είμαστι σν αρχή, του τέλους ποιος του ξέρ% σ’ άλλου σεισμό θα λείψουμι ’πι τ* δήμου του τιφτέρ’. Ό σ’ τώρα μεις γλιτώσαμι απί τ’ κατσιά την ώρα, άλλ’ ήνταν γοι αμαρτουλοί, που ’ρπαξι μαύρη μπόρα. Μιτανουείτι, αμαρτουλοί, τώρα που ’νι νουρίς, σ’ άλλου σεισμό μιγάλου δε θα γλιτώσ’ κανείς. Σα φύλλα φθινουπουρινά θα τρέμιν γοι αμαρτουλοί, τα Σόδουμα τσι Γόμουρρα, γ ’ Ιλλάδα θα γινεί. Σα θέλιτι απί τς σεισμοί να πάψιν τα κουνήματα, να δείτι να ξουφλήσιτι, όσ’ έχιτι αμαρτήματα. Όσοι χρουστάτι στου θϊό, πληρώσιτι του χρέους, παράταση δε δίνει πλια, φτάξαμι είς του τέλους. Αγιάσος, 21.9.1999

ΜΕΝΕΑΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ

ΣΤΟΥ ΞΑΔΙΡΦΟΥ Μ ’ ΤΟΥΝ ΑΝΤΩΝ’ Όσις μπουγιές τσι να ξουδιάγ’ς στ’ απάνου του τσιφάλι, άδ’κα παγαίνιν, ρε Αντών’, σα μαραθεί γη άλλη! Αμα μιστώγ’ς, καημένι Λντών’, ούλα γινόντι μαύρα τσι δε σι σών’ πλια τίπουτα μηδί του χάπ’ βιάγκρα! Χ χάηογ, 5.1.1999

ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗΣ

Ο Σ Ε ΡΒ Ο Σ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ Το ΝΑΤΟ στη Βαλκανική με βία ξεσπαθώνει, της Νέας Τάξης ταχτική για το «καλά» σκοτώνει. Με οδηγό τη λογική και στόχο την ειρήνη, ο Σέρβος πρώτος στη γραμμή και τη ζωή του δίνει. Παράνομα οι δυνατοί, του κόσμου τα γεράκια, στου Σέρβου βάζουν την πληγή για φάρμακο φαρμάκια. Ρωτά να μάθει το γιατί καταπατούν τους νόμους, κι αντί να είναι στο Δαφνί κυκλοφορούν στους δρόμους. Φωνή προγόνων του μιλά και το αυτί του στήνει, ανάβει ο Νέρωνας φωτιά, μα ο λαός τη σβήνει. Κρατά το χέρι του γροθιά με πίστη και μ’ ελπίδα, να ζήσει θέλει μια χρονιά, αν έχει και πατρίδα. Στο Σέρβο δόξα και τιμή και δάφνινο στεφάνι, ακρίτας σαν το Διγενή στον πόλεμο δε χάνει. Καρυά Αργολίδας, 13.6.1999

ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ

ΚΑΛΗΜΕΡΑ, ΕΙΡΗΝΗ! Πρέπει ν’ αποκτήσουμε τη συνήθεια κάθε πρωί να καλημερίζουμε την ΕΙΡΗΝΗ. Λε φτάνει πια μονάχα το Θεό και το γείτονα, για να πιάσει το ξόρκι και να πηγαίνει με διάθεση στο μεροκάματο η κυρα-Ζωή. Πρέπει ν’ αποκτήσουμε τη συνήθεια -πέσ’ το ευχή, πέσ’ το προσευχήπρέπει να καλημερίζουμε την ΕΙΡΗΝΗ. Κάθε πρωί. «Καλημέρα, ΕΙΡΗΝΗ!» Παλαιό Φάληρο, 16.5.1984

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΠΑΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΜΠΑΤΣΙ Σ Τ ΣΥ Λ ’ Τ Σ ’ ΑΛΕΘΙΤΙ... Λεν έχ’ πια αγρουφύλακα κανέν τώρα σν Ιλλάδα τσι κλέψας πια του κλέψαντους γινήκαμι ’π’ τν αράδα. Του κτήμα σ’ πια όεν του ουρίγ’ς, αβέρτα μπαίν’ν τσι βγαίνιν τσ’ ούλα τα εισουδήματά σ’ σ’ κλέφτις τώρα παγαίνιν. Γοι λίγ’ ακόμα ιν’κουτσυροί, που κτήμα ιξουσιάζουμι, του μόνου π’ μας απόμεινι είνι πια να του σάζουμι. Μεις για να γίνουμι Ιβρουπαίοι, χρόνια θα χρειγιαστούν, τσι πρέπ’ γοι κυβιρνήτις στειλιάρ’ πια να βαστούν. Φτοι βάλαν για να τς φλάγιν μπράβ’ τσι χουρουφυλάτσ’ τσ’ αφήκαν να μας κατακλέφτιν σκατουγινιές τσι κάτσ’. Γι’ αυτό, σαν έρτιν σι κουμμάτ’ λόγου για να μας βγάλιν, φουρτώσιτί τς μι τύφλις, μαζίντουν για να τς πάριν. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ

Ο ΝΕΚΡΟΤΑΑΟΣ ΣΧΟΛΙΑΖΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ Τν Αγρουτικά τν Ασφάλεια ξουπίσου να τνι φέριν να μιγάλου πρόβλημα τ’ Λέσβου απασχουλεί, τσ’ οι βουλκρταί μας τσμούντι μ’ τα τσιρβούλια μες ό Βουλή. Στου έλκους μάς άψ ’σαν πλια, καθιόν ε μας λουγιάζιν τσι γοι κλκρπνις πα στα βνα κλέφτην ιοί ουργιάζιν. Τν Αγρουτική τν Ασφάλεια ξουπίσου να τνι φέριν, ούλ’ντουν θαν έβγιν ζημιουμέν, του λέγου να του ξέριν. Μιγάλου ’νι του πρόβλημα, του κτήμα σ’ εν του ουρίγ’ς, πας α μαζώξ’ς του τίπουτά σ’ τσι αδειανός γυρίγς. Κάθα Σαββατουκύριακου σβάρνα τα παίρνιν ούλα, τα πάντα σηριόμαση τσ’ αυτοί έχιν απ’ ούλα. Τν Αγρουτικά τν Ασφάλεια μηουρδέλου τ καιαντήοαν, μισάν’χτα νουμουσχεδιου αιοίντουν του ψήφισαν. Του θέμα τς Αγρουψυλακής πάλι ναν έρτ’ σ’ Βουλή, όσου του γρηγουρσπρου, δίχους αναβουλή. Σημπ ς τα ποίτσι εγιουτα τσι τα τραβούμι τώρα, αλίμουνου τουν τουν αγρότ’, όποιουν αρπάξ1γη μπόρα. Φτος είνι γιου υπεύθυνους για ούλα ό, τ’ γινόνη τσ’ ηύραν γοι κλεφης αμπαοια στου κτήμα μας να λιόνη. Γοι αγρόπς έδιου βάλουμι νόμου πουλύ αυστηρόν, γιατί καλλσργούμι μεις τσι άλλ’ κλέφπν τσι τρων. Παίρνιν τς κουρσάρις ουρισμέν’ τσ’ ιλευθιρα βουιστσίζιν, ό,τ’ έβριν φρουκαλιούοιντα, κανέναν ε χαρίζιν. Τσ’ άλλ’ φουρά είχι κλκρης, κλεφτόν, μα αφήναν τσιόλας, σα δε μ λήξιν γοι βουλιφταί, ας τ’ αναλάβ’ Τοουβόλας. Πα σ’ ούλα τώρα βάζιν χερ’, κάστανα, ιλιές τσ’ απίδια, σαν ήνταν γοι καρυές ιμκρές, θα κλεφτόν τσι καρύδια Αρχή κάνιν π τα κάστανα, στς ιλιές πλια πρμαπζιν, τς γυρεύγιν να νι τσι χουντρές, εύκουλα να τς τατζίζιν. Μόλις καλουισιριαίν τσιρός, τ’ απίδια αβλαντίζιν, σα πιάσιν τσι ουρμάζιν πλια, ουμαδικώς βαδίζιν, Ανισπνάζιν γ’ απιδιές, άμα θα τς πιριλάβιν, τσι τοαπατσουλ κα π ς τρυγούν, μη μπάτσι ε προυλάβιν. Που να τς δεις τσι στα κάστανα, σα πιάσιν τσι μαζώνιν, παίρνιν μαζίντουν γάνπα, γιατί γοι αχνοί τσιντρών’ . Κάθα σουθυρ’ μαζών’σιντου τσι μι του χάρτ’ βαδίζιν

Παλαιά οι αγροφύλακες μπόλιαζαν δωρεάν , κυρίως αχλαδιές... Στη φωτογραφία διακρίνονταν από αριστερά, όρθιοι, ο Ανέστης Μουτζουρέλης , ο αρχιφύλακας Παναγιώτης Πολυπάθου (Μπούμπας) και ο αγρονόμος Γεώργιος Καμπάς. Καθήμενος ο Φραντζέσκος Χατζηχρυσάφης και ο Κωνσταντίνος Πανάγης. (Από τη Συλλογή Γιάννη Χατζηβασιλείου)

τσ’ άμα τουλμήγ ς να τς μ’λήξ’ς κουμμάΓ, πιάνιν τσι πάλ’καρίζιν. Να δουν γοι μπαγιρίσις πλια, τς β ’νίπς να μη τς πειράζιν, μ νιατκάρις παίρνιν τσι μπουρούν ό,τ’ θέλιν ν ’ αγουράζιν. Μια μέρα μάγκουσα δυο τρεις σ’ Κουοτοίνπ ράχ πουπίοου, γι’ απίδια πήγα αυγή αυγή τσ’ έφ ’γα αδειανός ξουπίσου. Καλά που ’χα τ’ πιστουγιμη, φτή μ’ ίβγαλι παλ κάρ , ειδάλλους θανί έτρουγα στειλιάρ’ μι του γουμάρ’. Γι’ αυτό Πρέπ’ να τουν πάρουμι στα χέρια μας του νόμου, ικτός να φέριν αγρουφυλάκ’ μαζί τσι αγρουνόμου. Αγιάσος, Αύγουστος 1999

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ν. ΞΛΦΕΛΗΣ

Παλαιά αναμνηστική φωτογραφία αγροφυλάκων της Αγιάσου. Διακρίνονται, από αριστερά, ο Δημή­ τριος Χαραλαμπής (Μπαγνέζος), ο αρχιφύλακας Παναγιώτης Πολυπάθου (Μπούμπας), ο Ανέστης Μουτζουρέλης (Αριστής Ααγός), ο Φραντζέσκος Χατζη­ χρυσάφης και ο Ιωάννης Μολυβιάτης. Καθήμενος ο Κωνσταντίνος Πανάγης, ο Παναγιώτης Ψαρός (Χαντράλης) και ο Ελευθέριος Καζαντζής. (Από τη Συλλογή Γιάννη Χατζηβασιλείου)

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΙΚΩΝ ΘΙΑΣΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ Π άτμος, 2-12 Σεπτεμβρίου 1999 Μ ε το θεατρικό τμήμα του Αναγνωστηρίου μας βρέθηκα να τα ξιδεύω , εντελώ ς ξα φ ν ικ ά , την Ιη Σεπτεμβρίου, για το ιερό νησί της Πάτμου. Το Αναγνωστήριο θα έπαιρνε, για πρώτη φορά, μέρος στη 12η Συνάντηση Ερασιτεχνικών Θιάσων των νησιών του Α ιγαίου, με το έργο του Αντώνη Μηνά «Αγία Σιών». Ο θεσμός αυτός, που είχε ξεκινήσει το Νοέμβριο του 1988 από το νησί μας, τη Μυτιλήνη, καθιερώθηκε π ια ως ετήσιο Α ιγα ιο π ελα γίτικ ο Φεστιβάλ Ε ρα­ σιτεχνικού Θεάτρου, με πλουσιότατη συμμετοχή. Ένας τρόπος καλλιτεχνικής και πολιτιστικής επικοινωνίας, μια ακόμα σύνδεση με τα νησιά του Αιγαίου. Από αυτές τις συναντήσεις παίρνουμε, αλλά και δίνουμε, διδάσκουμε και διδασκόμαστε. Αποκτούμε φίλους και­ νούργιους και ανταλλάσσουμε σκέψεις και ιδέες. Γι’ αυτό ο χαρακτήρας της φετινής Συνάντησης έγινε καθαρά επιμορφαπικός και καθόλου διαγωνιστικός. Από τη Μυτιλήνη φύγαμε αργά το βράδυ της 31 ης Αυγούστου με τον «Αλκαίο» και ύστερα από ένα υπέ­ ροχο τα ξ ίδ ι δέκα π ερ ίπ ο υ ω ρώ ν φτάσαμε στην Πάτμο. Από μακριά και πριν ακόμα αποβιβαστούμε στο λιμάνι βλέπουμε να δεσπόζει ψηλά στη Χώρα, που είναι και η προοτεύουσα του νησιού, επιβλητικό το Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, που χτίστηκε το 1088 από τον Όσιο Χριστόδουλο, με τη μορφή μεσαιωνικού φρουρίου. Στη Σκάλα, στο λιμάνι, μας περιμένει η ξενα­ γός. Το πούλμαν μάς μεταφέρει στο «Γροίκο», σ ’ ένα παραθαλάσσιο θέρετρο, 5 χιλιόμετρα μακριά από τη Σκάλα, με ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Καταλύσαμε σ ’ ένα α π ’ αυτά, στο ξενο­ δοχείο «Τζοάννα».

Πρόγραμμα των εκδηλώσεων της 12ης Συνάντησης Ερασιτεχνικών Θιάσων Αιγαίου - Πάτμος 2-12 Σεπτεμβρίου 1999 (Σχ. 25x21 εκ., σσ. 56).

Η επίσημη Συνάντηση τω ν Θιάσων άρχισε το βράδυ της 2ας Σεπτεμβρίου στην αυλή του Δημοτικού Σχολείου της Σκάλας, που είχε διαμορφωθεί κατάλλη­ λα. Μετά τους απαραίτητους χαιρετισμούς, ο υπουρ­ γός Αιγαίου Σταύρος Μπένος κήρυξε την έναρξη της 12ης Συνάντησης και αμέσως μετά οι «Άστεγοι», θεα­ τρική ομάδα της πόλης της Μυτιλήνης, παρουσίασε το

Στιγμιότυπο από την παράσταση του έργου του Αντώνη Μηνά «Αγία Σιών» στην Πάτμο, στις 5.9.1999.

λαϊκό παραμύθι «Γαλανομάτα, η κόρη της κνραθάλάσσας», σε θεατρική διασκευή του Γιάννη Τσουκαλοχιορίτη. Οι συντελεστές υπέροχοι και τα κουστούμια εντυπωσιακά. Μετά την παράσταση δόθηκε ωραιότατη δεξίωση για όλους τους θιάσους, κάτω από το καστρομονάστηρο, σ ’ ένα κέντρο ονομαζόμενο «Αλώνι». Φαί­ νεται πως εκεί ήταν άλλοτε τα αλώνια του νησιού. Το φαγητό ωραίο και το κρασί άφθονο, με ζωντανή μου­ σική και το χορευτικό της Πάτμου, που μας εξέπληξε. Σ ’ όλη τη διάρκεια της βραδιάς η μουσική έπαιζε κι από ένα σκοπό της κάθε ομάδας. Το κέφι κράτησε μέχρι τις πρωινές ώρες. Όλες οι ομάδες είχαμε γίνει ένας κύκλος, που η πίστα με μεγάλη δυσκολία μας φιλοξενούσε. Την άλλη μέρα, στις 10 το πρωί, είχαμε τρίωρη ξενάγηση στο Σπήλαιο της Αποκάλυψης και στο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη. Το Σπήλαιο, στο οποίο κατεβαίνεις ακολουθώ­ ντας πολυάριθμα σκαλιά, είναι μια εσοχή σε βράχο. Εκεί, κατά την παράδοση, ο Ιωάννης άκουσε τη βρο­ ντερή φωνή του Θεού, να του υπαγορεύει το θείο λόγο για τη μέλλουσα κρίση. Μ π α ίνο ντα ς μέσα αισθάνεσαι δέος και α να τρ ιχίλα να δια περνά το κορμί σου, όταν π α τά ς το ίδιο αυτό μέρος, που πατούσε ο Άγιος, και όταν βλέπεις μπροστά σου ορι­ σμένα δικά του σημάδια. Ένα ωραίο οικοδόμημα του 17ου αιώνα περικλείει αυτό το Σπήλαιο. Αφού τελείωσε η ξενάγηση εκεί, ξεκινήσαμε για το καστρομονάστηρο. Ό πως είπα και στην αρχή, είναι χτισμένο στην κορυφή του λόφου, απέναντι από το λιμάνι της Σκάλας, αγκαλιασμένο από τον κατάλευκο οικισμό της Χώρας. Το εσωτερικό του έχει μορφή πολυεπίπεδου κτιριακού συγκροτήματος με εσωτερικές αυλές, στοές και στενούς δαιδαλώδεις διαδρόμους. Το καθολικό και τα παρεκκλήσια κοσμούνται με αξιοθαύμαστες βυζαντινές αγιογραφίες, ενώ το τέμπλο είναι ξυλό-

Πρόγραμμα της παράστασης του έργου του Αντώνη Μηνά «Αγία Σιών», η οποία δόθηκε στην Πάτμο στις 5.9.1999, στα πλαίσια της εκδηλώσεων της 12ης Συνάντησης Ερασιτεχνικών Θιάσων Αιγαίου (Σχ. 24x17 εκ., σσ. 16).

γλυπτό και επιχρυσωμένο με αναπαραστάσεις από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Στο Μουσείο της Μονής θαυμάζει κανείς έργα βυζαντινής τέχνης, αργυροχρυσοχοΐας, χρυσοποίκιλ­ τα άμφια, ιερά σκεύη και μια πλουσιοτάτη συλλογή εικόνων. Όλα έργα του 11ου έως και του 18ου αιώνα. Άξια λόγου είναι επίσης η βιβλιοθήκη της μονής, η οποία περιλαμβάνει περγαμηνές, σπάνιες εκδόσεις,

Μετά το τέλος της παράστασης του έργου του Αντώνη Μηνά «Αγία Σιών» στην Πάτμο, στις 5.9.1999. Ο πρόεδρος του Αναγνωστηρίου Κλεάνθης Κορομηλάς ευχαριστεί τους θεα­ τές και παρουσιάζει τους συντε­ λεστές της επιτυχίας...

του 15ου και 16ου αιώνα, πολλά έντυπα βιβλία από την αρχή της τυπογραφίας μέχρι το 18ο αιώνα, αρχείο κωδίκων που είναι μοναδικό για τη χρονολογική του συνέχεια, καθώς και σημαντικά βυζαντινά έγγραφα. Ο επισκέπτης μπροστά σ’ αυτόν τον πλούτο μένει άφαινος. Με την ψυχή πλημμυρισμένη από αγαλλίαση και το μυαλό θολωμένο από τον πλούτο, πήραμε το πούλμαν για την επιστροφή στο «Γροίκο». Η ξεναγός κατά τη διαδρομή μας μίλησε και για την ίδρυση της Πατμιάδας του Γένους Σχολής το 1713 από επιφανείς δασκάλους, πολύτιμο πνευματικό φάρο, που για 200 χρόνια φωτίζει τον ελληνισμό. Είναι ένα τεράστιο οικοδόμημα, χτισμένο στη μέση της διαδρομής από το Σπήλαιο μέχρι το Μοναστήρι. Το απόγευμα παρακολουθήσαμε την παράσταση των φοιτητών του Πανεπιστημίου του Αιγαίου, με το έργο της Ζοζιάν Μπαλασκό «Ο Α ι-Βασίλης είναι σκέτη λέρα». Το βράδυ το Θεατρικό Εργαστήρι Ν. Ορεστιάδας έπαιξε την κω μω δία «Μ παμπάδες με ρούμι» των Θανάση Παπαθανασίου και Μιχάλη Ρέππα. Το Σάββατο, 4 του μηνός, πραγματοποιήθηκε εκδρομή με πλοιάριο σε δυο κοντινά νησάκια. Πρώτα στους Αρκιούς, με 47 κατοίκους, για καφέ, και ύστερα στο Μαράθι, που το χειμώνα έχει ένα μόνο κάτοικο, για μπάνιο και για φαγητό. Ήταν πολύ ωραία. Το απόγευμα της ίδιας μέρας παρακολουθήσαμε την παράσταση της ομάδας της Νάουσας Πάρου «Το θεριό του τα ύ ρ ο υ », μια κοινω νική κωμωδία του Αζίζ Νεσίν. Το βράδυ η ομάδα Κρητών Ρόδου «ο Ψηλορείτης» παρουσίασε το θεατρικό έργο του Μανόλη Πιτυκάκη « Α ιχμά λω τοι της παράδοσης», μια αντιπολεμική κρητική ηθογραφία, αναφερόμενη στη βεντέτα, παρα­ μονές της εισβολής τω ν Γερμανώ ν στο νησί. Δυστυχώς δεν μπορέσαμε να παρακολουθήσουμε όλη την παράσταση, για τί έπρεπε να ετοιμάσουμε το χώρο και τα σκηνικά εκεί όπου η δική μας ομάδα θα έδινε την παράστασή της την επομένη το πρωί. Το

στήσιμο των σκηνικών και η τελική πρόβα κράτησαν μέχρι τα ξημερώματα. Την Κυριακή, 5 Σεπτεμβρίου, στις 11 το πρωί, το Α ναγνω στήριο παρουσίασε στο «Π άτμιον Π νευ­ ματικό Κέντρο» το ιστορικοθρησκευτικό έργο «Αγία Σιών», που έχει γράψει ο Αντώνης Μηνάς και που πρωτοπαίχτηκε στις 7 Αυγούστου 1999 στο Θέατρο του Αναγνωστηρίου μας, στα πλαίσια της τιμητικής εκδήλωσης για τη δεκάχρονη αρχιερατεία του δεσπότη μας Ιακώβου. Το έργο έχει άμεση σχέση με τη δημιουρ­ γία του Προσκυνήματος της Παναγίας και κατ’ επέ­ κταση του ίδιου του χωριού μας, γιατί χωρίς Παναγία Αγιάσος δε θα υπήρχε. Ο Αντώνης Μηνάς, παρά τη δυσκολία του έργου, κατάφερε να μεταφέρει τα ιστορικοθρησκευτικά γεγονότα, που χ ά νο ντα ι στα βάθη τω ν α ιώ νω ν, επάνω στη σκηνή ολοζώντανα και παραστατικά. Σ ’ αυτό βοήθησε και η σκηνοθεσία της ακούραστης Μ αρίας Α ϊβαλιώτου, η οποία με την επιμονή της κατάφερε να δημιουργήσει ατμόσφαιρα κατανυκτική και υποβλητική. Ώρες ολόκληρες αγωνίστηκε μέχρι που να πετύχει τον κατάλληλο φωτισμό και ήχο. Ο Δημήτρης Κ αμαρός και ο Δημήτρης Κ α­ μπουρέλης προσπάθησαν να μεταφέρουν την άγρια φύση της «Καρυάς» στη σκηνή. Στη ρύθμιση του ήχου και του φωτισμού βοήθησε το εργαστήρι «Ατι δΟΐώο Καρατζάς-Μυλωνάς». Τους ρόλους υποδύθηκαν, με πολύ μικρές αλλαγές από την πρώτη παράσταση της Αγιάσου, οι παρακάτω: Αφηγητές: Γιάννης Χατζη­ βασιλείου - Σταματίνα Λιακάτου. Αγάθων: Παναγιώ­ της Ψυρούκης (Γραμμέλης). Μ πότ’ς (τσομπάνος): Μιχάλης Κλειδαράς. Γιάνν’ς (τσομπάνος): Γιάννης Παπάνης. Πιστοί (κάτοικοι Πενθίλης και Καρύνης): Μύρτα Ευστρατίου Καβαδέλη, Ευστρατία Κλεάνθη Κορομηλά, Ε υστρατία Αντώνη Μηνά, Δ έσποινα Χαρίλαου Αϊβαλιώτου και Ευστρατία Μιχάλη Κλει­ δαρά. Βασλίν’ (γιαγιά): Μαρία Ευστρατίου Αϊβαλιώτου. Εγγόνια: Αλέξης Γιάννη Παπάνης, Μαρία Γιάννη

Αναμνηστική φωτογραφία μετά το τέλος της παράστασης του έργου του Αντώνη Μηνά «Α γία Σιών» στην Πάτμο, στις 5.9.1999. Μαζί με τους «αναγνωστηριακούς» ο ρέκτης δήμαρχος Πάτμου Ματ­ θαίος Μελιανός (στο κέντρο) και ο δραστήριος Αγιασώτης δάσκα­ λος του νησιού Γρηγόριος Ευ­ στρατίου Στόικος (επάνω δεξιά). (Φωτογραφία Χριστόφορου Χατζηβασιλείου).

Παπάνη, Νικόλας Γρηγόρη Στόικος, Άννα-Μ αρία Χ ρίστου Γρύλλη, Γεω ργία Χ ρίστου Γρύλλη και Μανόλης Γεωργίου Αούπος-Κοντογιάννης. Το έργο αποδόθηκε με πολύ μεγάλη επιτυχία. Το ιστορικοθρησκευτικό περιεχόμενό του, που ταίριαζε με την ιερότητα του νησιού, και οι δυνατές ερμηνείες των ερασιτεχνών, δημιούργησαν θαυμάσια ατμό­ σφαιρα και γέμισαν με συγκίνηση τους θεατές, που με δάκρυα στα μάτια παρακολούθησαν με αμείω το ενδιαφέρον και κατάνυξη ως το τέλος την παράσταση και με θερμά χειροκροτήματα επιβράβευσαν τους συντελεστές. Από τους επισήμους την παράσταση παρακολού­ θησαν ο καθηγούμενος της Μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και ο δήμαρχος Πάτμου. Στο τέλος της παράστασης ο πρόεδρος Κλεάνθης Κορομηλάς, ελα­ φρά συγκινημένος από τις εκδηλώσεις του κόσμου, σε σύντομη ομιλία του αναφέρθηκε στην ιστορία και δράση του Α ναγνωστηρίου και παρουσίασε τους συντελεστές της παράστασης, η οποία τελικά εξελί­ χτηκε σε ζω ντα νή και ολόθερμη π α ρ ο υ σ ία της Αγιάσου, του Προσκυνήματος της Παναγίας και του Αναγνωστηρίου. Ανειλημμένες όμως υποχρεώσεις των μελών του θιάσου μάς υποχρέωσαν να φύγουμε από την Πάτμο την επόμενη μέρα, Δευτέρα 6 Σεπτεμβρίου, και έτσι να μην μπορέσουμε να παρακολουθήσουμε τις υπό­ λοιπες εκδηλώσεις της Συνάντησης. Τελειώνοντας θα πρέπει να ευχαριστήσουμε όλους τους υπεύθυνους και ιδια ίτερ α τον καλοσυνάτο Ματθαίο Μελιανό, δήμαρχο της Πάτμου, για τη φιλο­ ξενία του στο όμορφο και πεντακάθαρο ιερό νησί. Δε θα παραλείψουμε βέβαια να ευχαριστήσουμε και το συγχωριανό μας Γρηγόρη Στόικο, που υπηρετεί ως δάσκαλος στην Πάτμο και που όλες αυτές τις μέρες στάθηκε στο πλευρό μας και βοήθησε αφάνταστα στην επιτυχία του Αναγνωστηρίου. Συγχαρητήρια όμως και στον πρόεδρο του Αναγνωστηρίου μας Κλεάνθη

Μετά την επιτυχή παράσταση του έργου του Αντώνη Μηνά «Αγία Σιών», στις 5.9.1999 στην Πάτμο, οι «αναγνωστηριακοί» και οι φιλοξενούμενοι τους δικαιολογημένα γευματίζουν με όρεξη...

Κορομηλά, που αποφάσισε να πάρει μέρος στη 12η Συνάντηση, καθώ ς και στο θεατρικό συγγραφέα Αντώνη Μηνά. Εύχομαι η Παναγία μας να τους δίνει δύναμη και έμπνευση για νέες δημιουργίες. ΣΤΑΜΑΤΙΝΑ ΛΙΑΚΑΤΟΥ

Αναμνηστική φωτογραφία των «αναγνωστηριακών» στο νησάκι Αρκιοί, κοντά στην Πάτμο, στις 4.9.1999.

ΤΡΙΗΜΕΡΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΤΡΑΤΗ ΜΥΡΙΒΗΛΗ Πραγματοποιήθηκε στη Μυτιλήνη και στη Συκαμιά "VI ε ιδιαίτερη επιτυχία και με μεγάλη συμμε­ τοχή κόσμου πραγματοποιήθηκε από τις 10-12 Σεπτεμβρίου στη Μυτιλήνη και στη Συκαμιά το τριήμερο Συνέδριο για τον Στρατή Μυριβήλη, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 30 χρόνων από το θά νατό του. Τη διοργάνω ση του Σ υ­ νεδρίου είχαν ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Λέσβου και η Εταιρεία Α ιολικών Μελετών, με Ο ργα­ ν ω τικ ή Ε π ιτρ ο π ή το υ ς Π α ν α γιώ τη Π α ρ α ­ σκευαΐδη (πρ όεδρ ο), Στρατή Α να γνώ σ του, Σ τρα τούλα Τσαμπή, Γιώργο Μ πεκιάρη, Δη­ μήτρη Πατίλα και Παναγιώτη Σκορδά. Στο Συνέδριο ανακοινώ θηκαν 16 εισηγή­ σεις, που φ ώ τισ αν σημαντικές πλευρές του λογοτεχνικού έργου του Στρατή Μυριβήλη και ενδιαφέρουσες πτυχές της ζωής του. Πολλές ανακοινώσεις χαρακτηρίστηκαν για την π ρω ­ τοτυπία του θέματός τους ή για τη νέα προσέγ­ γιση γνωστών έργων του Μυριβήλη, όπως του «Βασίλη Αρβανίτη» και της «Π αναγιάς Γορ­ γόνας». Υ πήρξαν επίσης εισηγήσεις που έφε­ ραν το ακροατήριο σε απόσταση ανα π νο ή ς από το Λέσβιο συγγραφέα, αφού μετέφεραν γνωστά και άγνωστα περιστατικά από τη ζωή του ή απόψεις συγχωριανών του.

Αφίσα του Συνεδρίου για τον Στρατή Μυριβήλη (διαστάσεων 49, 5x35 εκ.).

Αναμνηστική φωτογραφία των συνέδρων στο προαύ­ λιο του Νέου Αρχαιο­ λογικού Μουσείου Μυτιλήνης (11.9.1999).

Το Σ υνέδριο ξεκίνησε την Παρασκευή 10 Σεπτεμβρίου στο Νέο Α ρχαιολογικό Μουσείο Μ υ τιλ ή νη ς, με χ α ιρ ε τ ισ μ ό του δ η μ ά ρ χο υ Μ υτιλήνης Νόσου Γιακαλή και με μηνύματα των βουλευτών Νίκου Σηφουνάκη και Γιάννη Τζωάνου. Την πρώ τη μέρα μίλησαν: Μ ιχά λης Μ ε­ ρακλής, καθηγητής Π ανεπιστημίου Αθηνών: « Κ ά π ο ιε ς ε π ισ η μ ά ν σ ε ις γ ια το έ ρ γ ο τ ο υ Μ υ ­ ρ ιβ ή λ η α π ’ α φ ο ρ μ ή τ η ν "Π α να γιά Γ ο ργό να "» .

Ανθούλα Δανιήλ, φιλόλογος, συγγραφέας: «Η λεσ β ια κ ή φ ύ σ η σ το έρ γο τ ο υ Μ υριβήλη». Γιάν­ νης Χατζηβασιλείου, φιλόλογος, συγγραφέας: «Η γ λ ώ σ σ α τ ο υ Μ υ ρ ιβ ή λ η » . Η λ ία ς Π α π α ­ γεωργίου, σχολικός σύμβουλος φιλολόγων Ν. Λέσβου: « Ζ ω ν τα ν ές αναμνήσεις». Το πρω ί του Σαββάτου μίλησαν: Κ ώστας Μ ίσ σ ιος, λ ο γο τέχνη ς, κ ρ ιτικ ό ς: « Ο Μ υ ρ ι ­ β ή λ η ς τ η ς " Χ α ρ α υ γ ή ς " » . Κ ώ στας Β αλέτας, λογοτέχνης, κριτικός: «Ο δ ιη γ η μ α τ ο γ ρ ά φ ο ς Μ υ ρ ιβ ή λ η ς» . Βασίλης Κωμαΐτης, φιλόλογος, δ ιευ θ υ ν τή ς του Π ε ιρ α μ α τικ ο ύ Γ υ μ να σ ίο υ Μ υτιλήνης: «Ο π α σ χ ώ ν ά ν θ ρ ω π ο ς σ τ ο έ ρ γ ο τ ο υ Μ υριβ ή λη » . Ραφαήλ Παπαδέλλης, φιλόλο­ γο ς: «Ο χ ά ρ τ ι ν ο ς κ α ι ο α λ η θ ι ν ό ς Μ π α λ α φ άρα ς». Στρατής Τζιμής, φιλόλογος: «Ο σ τ ρ α ­ τ ε υ μ έ ν ο ς Μ υ ρ ιβ ή λ η ς» . Παναγιώτης Σκορδάς, φιλόλογος: «Ο σ χ ο λ ικ ό ς Μ υριβ ή λη ς» . Το απόγευμα του Σαββάτου μίλησαν: Λουκάς Κούσουλας, φιλόλογος, λογοτέχνης: «Ο θά να τος

Δίπτυχο πρόγραμμα του Συνεδρίου για τον Στρατή Μυριβήλη (διαστάσεων 28x12 εκ.).

Πολλοί ήταν αυτοί που παρακολούθησαν με ιδι­ αίτερη προσοχή τις εργα­ σίες του Συνεδρίου...

τ ο υ Β α σ ίλ η τ ο υ Α ρ β α ν ίτη » . Παντελής Μπουκάλας, κριτικός, δημοσιογράφος: «Το τα το ν έρεβος" το υ Β α σ ίλη Α ρβανίτη». Αλφόνσος Δελής, λογοτέχνης: «Σ τα β ήμα τα το υ Μ υριβήλη». Π α να γιώ τη ς Μ αστροδημήτρης, καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών: « Η λ ο γ ο τε χ ν ικ ή α ξ ιο ­ π οίησ η τη ς λ α ϊκ ή ς μ υ θ ο λ ο γία ς σ το μ υθισ τόρημ α το υ Μ υριβ ήλη "Η Π α να γιά η Γ ο ρ γό ν α ”».

Την Κυριακή το Συνέδριο μεταφέρθηκε σε α ίθ ο υ σ α του Δ η μ ο τικ ο ύ Σ χ ο λ είο υ της Σ υ ­ καμιάς, γενέτειρας του τιμώμενου λογοτέχνη. Μίλησαν: Παναγιώτης Παρασκευαΐδης, φιλό­ λ ο γο ς, π ρ ό ε δ ρ ο ς της Ε τ α ιρ ε ία ς Α ιο λ ικ ώ ν Μ ελετών « Η Π α ν α γ ιά η Γ ο ρ γ ό ν α : Π ώ ς γ ε ν ­ νή θ η κε» . Δημήτρης Π ατίλας, φιλόλογος: «Η δ υ ν α μ ικ ή τη ς ε ρ ω τικ ή ς ε π ιθ υ μ ία ς σ τη "Δ ασκά­ λ α μ ε τα χ ρ υ σ ά μ ά τια "» . Στο τέλος ο Μιχάλης

Μερακλής ανακοίνωσε τα συμπεράσματα του Συνεδρίου. Το Σ υ ν έ δ ρ ιο χ ρ η μ α το δ ο τή θ η κ ε α π ό το Υπουργείο Αιγαίου, με χορηγούς τους Δήμους Μυτιλήνης και Μήθυμνας. Εκτός τω ν άλλων, τις εργασίες του Σ υνε­ δρίου παρακολούθησ αν η κόρη του Στρατή

Στιγμιότυπο από την πρώτη μέρα του Συνεδρίου (10.9.1999). Διακρίνονται από αριστερά, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Μιχάλης Μερακλής, ο κριτικός και λογοτέχνης Δουκάς Κούσουλας (πρόεδρος) και ο Γ ιάννης Χατζηβασιλείου (εισηγητής).

Μυριβήλη Δροσούλα, η εγγονή του Χ ριστίνα και η ανιψ ιά του. Τα πρακτικά θα κυκλοφορήσουν προσεχώς με χρηματοδότηση του Δήμου Μυτιλήνης. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΤΥΑ. ΣΚΟΡΔΑΣ

Αναμνηστική φωτογραφία των συνέδρων στη γενέτειρα του Στρατή Μυριβήλη Συκαμιά, στο χώρο όπου έχει στηθεί η προτομή του (12.9.1999).

ΛΕΣΒΙΑΚΟΙ ΑΠΟΗΧΟΙ ΤΟΥ Γ Ρ Η Γ Ο Ρ ΙΟ Υ Π Α Π Α Μ ΙΧ Α Η Λ Μ ε σ ο π ο λ ε μ ικ ά λα χτά ρη σ ε κ ι ο Γ ρη γόρ ιος Π α π α μ ιχα ή λ, ο γνω σ τός Λ έσβιος θεολόγος και φημισμένος πανεπιστημιακός δάσκαλος, να γίνει γερουσιαστής, αντιπρόσω πος του έθνους. Δεν του έφταναν οι τόσες και τόσες ακαδημαϊκές φ ροντί­ δες, ήθελε ν ’ ασχοληθεί και με τα κοινά, ν ’ αποκτή­ σει πολιτική δύναμη. Τον ξεμαύλισε η προσδοκία της εξουσίας, τον ταρακούνησε η κομματική διελ­ κυστίνδα της εποχής. Ή τα ν π ρ ο εκ λ ο γ ικ ή π ε ρ ίο δ ο ς , Α π ρ ίλ η ς του 1929. Σ υν υ π ο ψ ή φ ιο ς, του ίδιου συνδυασμού, ο Χρίστος Βασιλακάκης. Πρωτοκλασάτοι αντίπαλοι ο Σ τ υ λ ια ν ό ς Κ ρ η τικ ά ς κ ι ο γ ια τ ρ ό ς Ο ρέσ της Κυπριανός, οι μόνοι που κατάφεραν να εκλεγούν. Η άνοιξη που ολοκλήρωνε τον κύκλο της, για να παραδώσει τη σκυτάλη στο θέρος, είχε αβγατίσει την ανάβρα της ζωής στο ψυχομέτρι του νησιού. Συνάμα οι επικ είμ ενες γερουσ ια σ τικές εκλογές είχαν ανεβάσει τον υδράργυρο στο θερμόμετρο της κομματικής αντιπαλότητας. Ό λα τα στελέχη είχαν ριχτεί στον αγώνα, πολεμούσαν στήθος με στήθος, κονταροχτυπιούνταν. Από κοντά οι λογής λογής παρατρεχάμενοι, οι κομματάρχες, οι κουμπαριές, οι οπαδοί. Καθοδηγητής ο τύπος, οι εφημερίδες, που άλλους τους ανέβαζαν στα ουρανοθέμελα κι άλλους τους γκρέμιζαν στα τάρταρα. Ο Γρηγόριος Π απαμιχαήλ, όπω ς ήταν φυσικό, άφησε το ιοστεφές άστυ και τις πνευματικές ασχο­ λίες του και ήρθε στο νησί, για να ζητήσει την ψήφο του λαού. Είχε κι αυτός τους ανθρώπους του, τους χωριανούς του, τους φίλους του, τους μαθητές του. Έ να ς από δα ύτους κι ο νεαρός τότε Ε υάγγελος

Κ λεόμ βροτος, ο μετέπειτα π ρ ω το σ ύ γκ ελο ς και δεσπότης Ιάκωβος, ο οποίος μάλιστα είχε οριστεί αρχισυντάκτης της περιστασιακής πολιτικής εφημε­ ρίδας «Αλήθεια». Στις εξορμήσεις του ο Γρηγόριος Π απαμιχαήλ δεν είχε τον αέρα των άλλων υποψηφίων. Καθηγη­ τής της Θεολογίας ήταν ο άνθρωπος, που να ξέρει από τερτίπια εκλογικών αναμετρήσεων, από ψηφο­ θηρικές μεθοδεύσεις. Πήγαινε εδώ, πήγαινε εκεί κι ανέπτυσσε το πρόγραμμά του, λέγοντας τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη. Ή ταν σεμνός, ειλικρι­ νής, έντιμος, μετρημένος, ηθικός. Προχωρούσε με το σ τα υ ρ ό στο χ έ ρ ι, γ εμ ά το ς α υ το π επ ο ίθ η σ η . Α γνοούσε παις η τότε ελληνική επα ρ χία , με την παλαιοκομματική αντίληψη, αποδεχόταν ευκολό­ τερα τη μεγαλοστομία, τις κούφιες υποσχέσεις, τις οβιδιακές μεταμορφώσεις, τα δημοκοπικά τεχνά­ σματα, τα ασύστολα ψεύδη, τους θεατρινισμούς. Σε μια από τις περιοδείες του έφτασε αργά σ ’ ένα απομακρυσμένο χωριό, καταπονημένος από το ταξίδι. Κατευθύνθηκε στην αγορά, όπου υπήρχαν δυο τρ εις καφενέδες. Σ ’ ένα σοκάκι συνάντησε έναν τσομπάνη που κρατούσε στο χέρι του νυχτοφάναρο. Τον χαιρέτησε και του ζήτησε κάποια πλη­ ροφορία. Ο χωρικός, ξαφνιασμένος από το συνα­ πάντημα, ρώτησε ποιος είναι και πούθε έρχεται.

- Είμαι ο Γ ρηγόριος Π α π α μιχα ήλ, υποψ ήφ ιος γερουσιαστής. Ο χωρικός παραξενεμένος τον κοίταξε από την κορφή ως τα νύχια και του απάντησε με αφέλεια, εκ φ ρ ά ζο ντα ς τη γενικευμένη κ α ι π ο λλές φορές λαθεμένη αντίληψη για τους βουλευτές.

- Τι τα θ έ λ ’ς συ το ύ τα τα κ ο υ λο υ π ρ ιπ ο ύ δ ια , π α τ ρ ι ώ τ Ί Θα σι μ α υ ρ ίσ ιν ! Σ υ φ α ίν ισ ι κ α λ ό ς άθριπους!

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Ο Γρηγόριος Παπαμιχαήλ με το μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιάκωβο τον από Δυρραχίου... (Από τη Συλλογή Γιάννη Χατζηβασιλείου)

ΤΑ ΦΙΔΙΑ Δ υ ο τρεις Α γιασ ώ τις α π ’ τν Α υστραλία που κ α θ ο ύ ν τα ν στου ο υ κ ν ο υ σ τά σ ’, α π ό ξ ο υ α π ’ τν ακκλησιά, σ τ’ Κ αλφ αγιάνν’ του καφινέ, είδαν να πιρνά ένας α γρότ’ς, όμουρφα ν τ ’μένους, μι μπουτίν ια , μι π α ν τ ιλ ό ν ’ χακί, μι τρουβά κυνηγιτικόν τσι μι ατουμικό τηλέφουνου, κριμασμένου σ ’ μέσηντ. Μ π ρ ά β ο υ , είπ α ν , έ τ σ ’ π ρ έ π ’ να ν είν ι γ ιο υ α γρ ότ’ς σήμιρα στα β ’νά. Του ατουμικό τηλέφου­ νου χρειγιάζιτι σι π ιρ ίπ το υ σ ’ που θα π ά θ ’ τίπ ο υ ­ τα, να ειδουποιή σ ’, γη άμα τουν τσ ιντρ ώ σ ’ κανέ φ ίδ ’. Τ σ ’ ένας άλλους Α για σ ώ τ’ς, που ίκ ’γι α π ’ του διπ λα νό του τρ α π έζ’, είπι: Π αλαβός είσι, ρε κμπάρι! Τα φίδια ε τσιντρώνιν τς Αγιασώτις! Τσι να τσιτρώσιν κανέναν, του φ ίδ ’ θα ψουφήσ’! Α γιά σ ος, Α ύγουστος 1999

ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗΣ (ΚΑΜΠΑΣ)

ΤΑ ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΑ Μ ι α μέρα που καθόταν ο πεθερός μου κάτω α πό την κερασιά δίπ λ α στη βρύση, πά νω σ ’ ένα πα γκ ά κι, στην πλα τεία της Α γοράς, πήγα κοντά του να τον ρωτήσω για κάτι. Ό πω ς τα λέγαμε, περ­ νούσε μια κούρσα. Να του πάλι του κλανιάρκου, λέει, κ α ι έδειξε την κούρσα. Ή τα ν α γιασ ώ τικια. Γ ιατί το λες κ λ α νιά ρ κ ο υ , τον ρώτησα. Α, ε του ξέρ’ς; Ε σ ’ του ’πα; Ό χι, του λέω. Μια μέρα, σα π ’ πήγα αν άψου ένα τσιρί σ τ’ Παναγιά, είπα α κάνου τσ ι μια βόλτα α π ’ του Κ άτου Κ ά μ που, σα που ίβγα. Σ τ ’ Κ α λ φ α γ ιά ν ν’ φ ώ ναξί μι γιου Αλέκους Π ουδαράς. Κ άτσι, λέγ’, α π ιεις έναν καφέ, να σι δω, να πούμι τσι τίπουτα... Κ άντντου κουντά σ τ’

μπαράγκα, πουκάτου α π ’ τ ’ φ ρίτζα. Γη κυκλουφουρία ήνταν λιγουστή, έκανι τσι μιγάλ’ ζέστ’. Σι μια καρέγλα, κουντάντ, κάντντου τσι λαγουτσμούντου γιου Γιάνν’ς γιου Αγιαπαραστσιβιώτ’ς, γιου Μουρέντζους. Έ γ ’τσι που καθούμαστι τσι τα λέγα μ ι, α π ό το υ μ α β γ α ίν ’ μια μ π ό χα , σ α ρά ντα λέσια ε θανί βρουμούσαν έδιατς... Λουγιαχτήκαμι μι τουν Αλέκου. Νους μας πήγι στου Γιάνν’, αλλά τσι φτος α π ’ τ ’ βρόμα ανισκώ στσι, είδι μας που τουν λουγιάζαμι τσι γ ρ ίτ ’σιντου πους γ ι ’ αυτόν π α ρ α μ ο υ ρ μ ο υ ρ ίζ α μ ι. Εν έκ α να γω τ ίπ ο υ τ α ,ε Χ α ρ α λά μ π ’, διαμαρτυρήστσι. Τούτου, λέγ’, θαρ­ ρείς γκέρτσ’ έσπασι, μπάτσι ξ ιχ ’λίσαν τ ’ Δ ήμ’ τ ’ αναγκαία; Τσι π οίτσ ι τσιόλας έτσα να δει... Έ να ζιβγάρ’ ξέν’ που καθούνταν δίπλα μας τσι π α ρ α ­ κολουθούσαν τ ’ σκηνή σκάσαν στα γέλια.

- Δε σ υ μ β α ίν ε ι τ ίπ ο τ α , π α π π ο ύ , μ α ς λέει, χ α μ ο γ ε λ ώ ν τ α ς . Ε ίδ α τε π ρ ιν λ ίγο τη β υ σ σ ιν ιά κούρσα που πέρασε; Αυτή ήταν που άφησε αυτή τη βρόμα, είναι κ α ινούρ για ς τεχνολογίας, κ α τα ­ λυτικά που λένε...

- Γω, κόρη μ’, είμι παλιός ουδηγός, ξέρου πους τ ’ α υτουκίνη τα φ τιρ ν ιζό ν τι, αλλά π ς τς α φ ή νιν π ρ ώ τ ’ φουρά τ ’ ακούγου... Γ ι’ αυτό, φ α ίνιτι, τα λέγιν σκαταλντικά, α π ’ τ ’ μυρουδιά που βγάζιν...

ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΛΗΣ

ΣΚΥΛΙΣΙΑ ΟΡΧΗΣΤΡΑ Π ο λ ύ όμορφα ζούσαν στο χωριό δυο φαμίλιες στην ίδια γειτονιά. Ανάμεσά τους υπήρχε αγάπη κι από αδερφική ανώτερη. Η μια είχε ακόμη ανύπα­ ντρα π α ιδ ιά , π ο υ συνήθω ς τ ις π ρ ώ τες π ρ ω ιν ές ώρες, ύστερα από τη διασκέδασή τους, γύριζαν στο σ π ίτι με φω νές και με τρ α γούδια , ανησυχώ ντας έτσι τους γειτό νο υ ς κ α ι π ρ ο π α ν τό ς το διπ λ α νό τους φιλικό ζευγάρι, που ήταν άνθρωποι γερόντοι και ήθελαν ηρεμία και γαλήνη. Την παράκλησή τους για ησυχία την παρεξήγησαν οι νεαροί ταραξίες της νύχτας, που δε νοούσαν να μαζευτούν στο σ πίτι νωρίς, όπω ς γίνεται σε κάθε νοικοκυρεμένη οικογέ­ νεια. Μια μέρα βρήκαν μια σκύλα με έξι κουτάβια και την ώρα που γύρισαν την εγκατέστησαν κάτω από το παράθυρο της κρεβατοκάμαρας του ηλικιω­ μένου ζευγαριού. Ολη τη νύχτα οι ά νθρω ποι δεν έκλεισαν μάτι από τα κλάματα των νεογέννητων κι από τα αμυντικά γαβγίσματα της μάνας, της προστάτιδας... Και το πρ ω ί ο τρικούβερτος καβγάς, που ξέσπασε ανάμεσα στους αγαπημένους κατά τα άλλα γείτονες, ξεσήκωσε όλο το χωριό... Α γιά σος, 27.6.1999

ΑΠΑΣΙΩΝΙΤΗΣ

Σ Υ Μ Π Ο ΣΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΥΤΗ

Τ>

Δημοτικό Κ έντρο Μελέτης Νεοελληνικής Λ ογοτεχνίας «Γιάννης Χ ατζίνης», σε συνεργασία με το Νέο Πνευματικό Κύκλο Καλλιθέας, αφιέριυ-

Η προμετωπίδα της δίπτυχης πρόσκλησης για τις Εκθέσεις Σαπωνοποιίας (διαστάσεων 10,5x15,5).

Δίπτυχο πρόγραμμα του 4ου Αογοτεχνικού Συμποσίου Καλλιθέας (διαστάσεων 20x14 εκ.).

σαν το Δ ' Λογοτεχνικό Συμπόσιο Καλλιθέας στον Ο δυσ σέα Ελύτη. Ο ι ερ γ α σ ίε ς έ γ ιν α ν σ τ ις Π ­ Ι 4.5.1999, στην αίθουσα συνεδριάσεω ν του Δ.Σ. του Δ ήμου Κ α λ λ ιθ έα ς (Μ α ν τζα γ ρ ιω τά κ η 76). Π ροέδρευσ α ν ο Γ ιά ννη ς Π ετρ ιτά κη ς κ α ι ο Σακελλάρης Καμπούρης. Πήραν μέρος ως εισηγητές οι παρακάτου α. Κ ά ρολος Μ ητσάκης, Μ ιχάλης Σ τ α φ υ λ ά ς , Ε υ α γ γ ε λ ία Π α π α χ ρ ή σ το υ -Π ά ν ο υ , Ε υ ά γγ ελ ο ς Ρ ό ζο ς, Κ αίτη Λ ειβ α δ ά , Χ ρ υσ ά νθη Κ ακουλίδου. β. Δημήτρης Κ αραμβάλης, Π έτρος Μ π ερ ερ ή ς, Μ α ρ ία Ρ ά λ λ η -Υ δ ρ α ίο υ , Χ ρ η σ τό ς Λ α θ ο υ ρ ά κ η ς, Α ν δ ρ έα ς Α ν α σ τ α σ ιά δ η ς κ α ι Παντελής Απέργης.

ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΣΑΠΩΝΟΠΟΙΙΑΣ Σ τ ις 26.7.1999, στο Π ολύκεντρο του Δήμου IIλα ιμ α ριού « Β ε ν ια μ ίν ο Λ έσ β ιο ς» , έγ ιν α ν τα εγκαίνια Έκθεσης, με θέμα: «Πλωμάρι - Μ ασσα-

λία: Η π αράδοση το υ σ απουνιού. Δ ια φ η μ ισ τικ ές αφίσες των αρχώ ν του αιώνα τω ν σαπωνοποιείων της Μ ασσαλίας». Η Έκθεση συνδιοργανώ θηκίαπό την Ε ταιρία Α ρχιπέλαγος (Δεινοκράτους 77, 115 21 Αθήνα, Τηλ. - Γαχ: (ΟΙ) 72 25 585 - 36 09 134, από τη Ν ομαρχία Λέσβου, από το Δήμο Π λω μα­ ρίου και από το Επιμελητήριο Μυτιλήνης. Προλό­ γισαν ο Δημήτριος Βουνάτσος, νομάρχης Λέσβου, ο Μιχαήλ Μαμάκος, δήμαρχος Πλωμαρίου, ο Π α­ ναγιώτης Μαθιέλης, πρόεδρος του Επιμελητηρίου Μυτιλήνης και εκπρόσωπος της Εταιρίας Αρχιπέ­ λαγος, και μίλησε ο ΡαΐποΓ Βοιι1απ£0Γ, διευθυντής του Π ολιτισ τικού Τμήματος του Ε μπορικού και Β ιο μ η χ α ν ικ ο ύ Ε π ιμ ελ η τη ρ ίο υ Μ α σ σ α λ ία ς, με θέμα: «Το σ α π ο ύ ν ι Μ α σ σ α λία ς. Π α ρ ελ θ ό ν και παρόν». Εξάλλου, στις 2.10.1999 έγιναν στο Πλω­ μ ά ρ ι τα ε γ κ α ίν ια της Έ κ θ εσ η ς το υ Μ ουσ είου Σαπω νοποιίας.

ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ ΚΑΛΛΟΝ IΑΤΩΝ Σ τ ις 9.10.1999, στα Γραφεία του Σ υλλόγου Κ αλλονιατώ ν (Σπύρου Δ οντά 10) έγινε η πρώτη συνάντηση της νέας «ακαδημαϊκής» περιόδου. Πα­ ραβρέθηκαν ο Νίκος Γανίτης, η Αγγελική Καπετανάκη, ο Μ ιχάλης Λ ιαρούτσος, η Ελευθερία Λιαρούτσου, ο Φώτης Μ ανιός, ο Δημήτρης Ν ικορέ­ τζος, ο Η λίας Π απαδόπουλος, ο Χ ρίστος Τραγέ­ λης, ο Γιώ ργος Τσαλίκης, ο Α θανάσ ιος Τσερνόγλου και ο Γιάννης Χατζηβασιλείου. Ο «καθιερω­ μένος αγιασμός» έγινε με μυτιληνιά ούζο... ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΣΤΟ Ε Π ΙΚ Ε Ν Τ ΡΟ ΤΟΥ Λ Ε ΣΒ ΙΑ Κ Ο Υ Μ Π ΑΣΚ ΕΤ Αθλητική επιτυχία του Λυκείου Αγιάσου Μ

εγάλη επ ιτυ χ ία αποτέλεσ ε για το Λ ύκειο Α γ ιά σ ο υ η φ ετιν ή κ α τά κ τη σ η το υ Σ χ ο λ ικ ο ύ Πρωταθλήματος Μπάσκετ του Νομού Λέσβου στα αγόρια. Μετά την περυσινή επιτυχία στο Σχολικό Πρω­ τάθλημα τουν Γυμνασίων, ήρθε και η φετινή, για να καθιερώσει το σχολικό συγκρότημα Μέσης Εκπαί­ δευσης του χωριού μας ως επίκεντρο του λεσβιακού μπάσκετ. Η φετινή επιτυχία παίρνει ακόμη μεγαλύ­ τερες διαστάσεις, αν αναλογιστεί κανείς ότι η ομάδα αυτή επιλέχτηκε από ένα σύνολο μόλις 13 αγοριών που φοιτούν στο Λύκειο Αγιάσου. Αυτό δεν εμπόδι­ σε την ομάδα του σχολείου να κατακτήσει το πρωτά­ θλημα με μεγάλη άνεση, όπως μαρτυρούν τα αποτε­ λέσματα που έφερε, και να αποσπάσει τα κολακευτι­ κά σχόλια του λεσβιακού αθλητικού τύπου.

Οι α γώ νες π ο υ έδωσε κ α ι τα α ποτελέσ μ α τα έχουν ως εξής: • Λ. Αγιάσου-Λ. Π ολιχνίτου 80-20 • Λ. Αγιάσου-Λ. Πλωμαρίου 63-27 • Α. Αγιάσου-Λ. Καλλονής 70-33 • Α. Αγιάσου-Λ. Μ ύρινας Λήμνου 42-30 Την ομάδα αποτελούσαν, με αλφαβητική σειρά, οι αθλητές: Ε υ σ τρ ά τιο ς Ιω ά ννου Γιου(3ανάκης, Τ αξιάρχης Γεωργίου Κ αζάνης, Ιωάννης Φαιτίου Κ α λ φ α γιά ννη ς, Κ ω ν σ τα ν τίν ο ς Ε υσ τα θίου Καπετάνος, Ιωάννης Στυλιανού Κολυφάς, Παντελής Α γγέλου Π αντελής, Ε υ σ τρ ά τιο ς Ν ικολάου Π α ­ π α γ ε ω ρ γ ίο υ κ α ι Γ εώ ρ γιο ς Ε υ σ τ ρ α τ ίο υ Σ τ α υ ­ ρακέλης. Δέον να σημειωθεί ότι γυμναστής τους ήταν ο ρέκτης καθηγητής Φυσικής Αγωγής Στέλιος Κολυφάς.

Φ ίλαθλος

Αναμνηστική φωτογραφία της ομάδας μπάσκετ του Αυκείου Αγιάσου, στο χώρο του σχολείου, το καλοκαίρι του 1999. Διακρίνονται, από αριστερά, όρθιοι: Κωνσταντίνος Ευσταθίου Καπετάνος, Ταξιάρχης Γεωργίου Καζάνης, Στυλιανός Κολυφάς (γυμναστής), Γ ιάννης Στυλιανού Κολυφάς και Ευστράτιος Ιωάννου Γ ιουβανάκης. Καθήμενος από αριστερά: Γιάννης Φωτίου Καλφαγιάννης, Ευστράτιος Νικολάου Παπαγεωργίου, Παντελής Αγγέλου Παντελής και Γεώργιος Ευστρατίου Σταυρακέλης.

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ Μ ΙΧ Α Λ Η Σ Π Α Ν . Φ Ω Τ Ε ΙΝ Ε Λ Η Σ (1957 - 1999)

Ο Μιχάλης-Αντώνης Φωτεινέλης ήταν γιος του Παναγιώτη Φωτεινέλη και εγγονός του δασκάλου Στρατή Φωτεινέλη. Ο πατέρας του γεννήθηκε στις 2.3.1927. Το 1945 η οικογένειά του μετοίκησε στην Αθήνα, αλλά και εκεί τα πράγματα δεν ήταν ρόδι­ να. Έ τσ ι, το 1954 πήρε την απόφαση και μετανάστευσε στην Α ργεντινή. Δ υο χ ρ ό ν ια α ρ γό τερ α γνώρισε εκεί την Έλενα, την οποία και παντρεύτη­ κε το 1956. Το 1957 από­ χτη σ αν το π ρ ώ το κ α ι τελευταίο τους παιδί, το Μιχάλη-Αντώνη. Με το δεύτερο όνομα ο πατέρας θέλησε ν ’ «αναστήσει» τον αδερφό του Α ντώ νη Φωτεινέλη, ο οποίος σκοτώθηκε τα πρώτα χρόνια, όταν εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα. Ο Παναγιώτης είχε και άλλο αδερφό, το Μενέλαο, που είχε μετανα­ στεύσει στην Αυστραλία. Με πρόσκλησή του το 1965 ήρθε και ο ίδιος στην Αυστραλία. Ο Μ ιχά λ η ς-Α ντώ νη ς α π ό τ ις π ρ ώ τες μέρες στη Μ ελβούρνη μπήκε στο δρόμο τω ν γρ α μ μ ά ­ τω ν . Η τα ν ένα α π ό τα κ α λ ύ τ ε ρ α π α ιδ ιά της π α ρ ο ικ ία ς μας, α λλά κ α ι μελετηρός μαθητής. Σπούδασε σ ’ ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια της π ό λ η ς κ α ι πήρε δ ίπ λ ω μ α λογισ τή . Ά ν ο ιξε δικ ό του γρ α φ είο κ α ι δούλευε με καλό κόσμο. Η ταν π α ιδ ί από τα λίγα. Α γαπούσε τη δουλειά του και σεβόταν τους ανθρώ πους, με τους ο π ο ί­ ους συνεργαζόταν. Ιδιαίτερα υπεραγαπούσε τους γονείς του, που τόσο είχαν μοχθήσει γ ι ’ αυτόν. Τους υπ ο σ χό τα ν π ω ς στα γερά μα τά τους δε θα έχουν να φ οβ η θούν τ ίπ ο τ α . Ε π ίσ η ς α γα π ο ύ σ ε οτιδήποτε ήταν ελληνικό και προπα ντός τη μου­ σική και τα τραγούδια μας. Ο Μ ιχάλης-Α ντώνης παντρεύτηκε το 1978 με την Ελπίδα Γιάννη Σκιτζή και απόχτησαν δυο π α ι­ διά, την Έ λενα και το Γιάννη. Ενώ όλα πήγαιναν καλά, ο Μ ιχά λη ς το 1998 αδιαθέτησε κ α ι ό τα ν πήγε στο γιατρό τού βρήκε την αγιάτρευτη αρρώ ­ στια στο κεφάλι. Πάλεψε δέκα μήνες περίπου μέσα και έξω από τα νοσοκομεία. Έκανε σκληρό αγώνα όλο αυτό το διάστημα, αλλά τελικά δεν τα κατάφε­ ρε. Στις 8.3.1999 μας άφησε για πάντα. Ο κόσμος

που τον συνόδεψε στην τελευταία του κα τοικ ία ήταν πάρα πολύς και απαρηγόρητος. Η κηδεία του έγινε στις 12.3.1999 από τον ιερό ναό της Α γίας Α ικατερίνης (3Β Ερρίη§ δΐτοσΐ, Εαδΐ Μαΐνοτπ). Ο ιερέας που έτυχε να τον γνωρίζει, έπλεξε το εγκώ­ μιό του και μας έκανε όλους να κλάψουμε ακόμη περισσότερο. Η σορός του ενταφιάστηκε στο κ οι­ μητήριο του ΒπβΙΠοη. Α ιω νία του η μνήμη. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκέπασε. Μ ελβούρνη, 8.5.1999

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΖΕΓΚΟΣ ΪΠ ΙΠ 6 Π 1 0 Γ ΙΒ η ΐ

Δ Η Μ Η Τ Ρ ΙΟ Σ Θ Ε Ο Α . Ο Ρ Φ Α Ν Ο Σ (1937 - 1998)

Ο Δημήτριος Ορφανός γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1937. Ή ταν πα ιδί του παλαιού γνωστού γαλα­ κ το π ώ λ η της Α γ ιά σ ο υ Θ εο λ ό γ ο υ Δ η μ η τρ ίο υ Ο ρφ ανού, που κ α τα γό ­ ταν από το Μεγαλοχώρι, κ α ι της σ υ ζ ύ γ ο υ του Σ τ α υ ρ ο ύ λ α ς Ιω ά ν ν ο υ Κ α μ π ιρ έλ η . Ό π ω ς κ α ι τόσοι άλλοι Αγιασώτες, α κ ο λ ο ύ θ η σ ε το δ ρ ό μ ο της πικρή ς ξεν ιτιά ς και ήρθε στην Α υ σ τ ρ α λ ία , στο δ γά η ο γ, π ρ ιν α π ό π ο λ λ ά χ ρ ό ν ια . Ή τ α ν παντρεμένος με τη Β λουτίνα (Βέτα) Ευστρατίου Βασιλά, με την οποία απόχτησε πέντε πα ιδιά , το Θ εο λ ό γ ο , τη Μ υ ρ σ ίν η , το ν Π α ν α γ ί α ς , την Τ α ξια ρ χο ύ λ α κ α ι το Σ τα ύ ρ ο . Ή τα ν ά νθ ρ ω π ο ς γεμάτος ζω ντάνια και παλμό, καλός οικογενειάρ­ χης και στοργικός πατέρας. Ο αναπάντεχος θάνα­ τός του στις 20.7.1998 στο δγάηογ λύπησε βαθύτα­ τα τους συγγενείς, τους ομογενείς της μακρινής ηπείρου, τους φίλους, τους συμπατρκυτες του... Στη σύζυγο, στα π α ιδ ιά του και στην αδερφή του Ειρήνη Δημοσθένη Σπανέλη εκφράζουμε τα ειλικρινή συλλυπητήριά μας. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΕΠΩΝΥΜΟΙ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΜΑΣ

··*

Μ ΝΗΜ Η ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

Η συμβολαιογράφος Σοφία Παπουτσή-Κουδουνέλη, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών», υπεύθυνη για τις δημόσιες σχέσεις, κατάφε­ ρε να εγγράψει συνδρομητή του περιοδικού μας ως και τον πρωθυπουργό της χώρας Κώστα Σημίτη! (Φράγμα Φενεού Κορινθίας, 30.5.1999)

ΣΥΓΚΙΝΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ Τ ο Διοικητικό Συμβούλιο του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη» Αγιάσου αισθάνεται την υποχρέωση να ευχαριστήσει και να μνημονεύσει, και μέσο) του περιο­ δικού μας « Α γιά σ ο ς » , κάποιους άγνωστους για μας τους νεότερους Αγιασώτες, που, φεύγοντας από το χουριό μας μετανάστες στην Αμερική τις πρώτες δεκαε­ τίες του αιώνα μας, είχαν κλείσει βαθιά στην ψυχή τους την ιδέα του Αναγνουστήριου και πριν τους σκεπάσει το χώμα της ξένης γης σκύφτηκαν το Αναγνωστήριο. Συγκεκριμένα με τις διαθήκες τους οι συμπατριώτες μας: α. Ο Γεώργιος Χατζέλλης μας κληροδότησε 3.000 δολάρια Αμερικής, β. Η Στέλλα Σίλα (Καμτζουρέλλη) μας κληροδότησε 2.500 δολάρια Αμερικής. Είναι πράγματι τέτοιες ενέργειες συγκινητικές και μας κάνουν να αισθανόμαστε περήφανοι, γιατί είμαστε Αγιασώτες, απόγονοι τέτοιων πατριωτών. και ταυτόχρονα παίρνουμε κουράγιο να υπηρετούμε μέσα από το Αναγνωστήριο τον πολιτισμό μας και την παράδοσή μας. Ας είναι αιώνια η μνήμη των συμπατριωτών μας και ελαφρύ το χώμα που τους σκεπάζει. Το Α ναγνωστήριο θα τους μνημονεύει πάντοτε ανάμεσα στους ευεργέτες του. Γ ια το Δ .Σ.

ο

Πρόεδρος Κ Α. ΚΟΡΟΜ ΗΛΑΣ

ο

Γεν. Γραμματέας Π ΡΟ Κ . Μ Α ΪΣΤΡΕΛ Λ Η Σ

Ο Βασίλειος Δεμιργκέλης πρόσφερε 2.000 δρχ. στη μνήμη της συζύγου του και των πεθερικών του. Ο Ε υστράτιος Κ αλυφός πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη τω ν γ ο ν έ ω ν το υ Γ ρ η γο ρ ίο υ κ α ι Εριφύλης, καθώς και στη μνήμη των συγγενών και φίλων Φαπίου και Ευστρατίας Πανταζή. Ο Μιχαήλ Κεραμιδάς πρόσφερε 5.500 δρχ. στη μνήμη του πατέρα του Παναγιώτου. Ο Μ ιχαήλ Κ ορομηλάς πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη της μητέρας του Ευανθίας. Ο Μ ιχαήλ Κ ορομηλάς πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη του πατέρα του Χ αρίλαου Κορομηλά, καθώς και στη μνήμη του Γεωργίου Μουτζουρέλη. Ο Χαρίλαος Κουδουνέλης πρόσφερε 3.000 δρχ. στη μνήμη της Ευανθίας Κορομηλά. Η Μ αριάνθη, χήρα Ιω ά ννου Χ α τζη λεω νίδα , πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη του Ευστράτιου Χριστόφα Στεφάνου. Ο Γ εώ ρ γιο ς Σ ά β β α ς (δγά η ογ) π ρ ό σ φ ερ ε 25 δ ο λ ά ρ ια Α υ σ τρ α λ ία ς στη μνήμη του Θ εόφ ιλου Πανάγη και του Παναγιώτου Αϊβαλιώτη. Ο Στρατής Γραμμέλης πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη του Γεωργίου Μουτζουρέλη. Ο Χ ρίστος Π αναγιώ του Καμινέλης πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη του Μενέλαου Ηλιογραμμένου.

Ε Ν ΙΣΧ Υ ΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ - «ΑΓΙΑΣΟΥ» - Ιωάννης Ευστρατίου Χατζηλεωνίδας -Π α να γιώ τη ς Γρηγορίου Κολαξιζέλης (Μελβούρνη) - Βασίλειος Παναγιώτου Πετεινέλης

20.000 10.000 7.000

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ Για κάθε πρόβλημα που έχει σχέση με το Σύλλογο ή με το περιοδικό «Αγιάσος», π α ρ α π α ­ ί ο υ μ ε τα μέλη, τους συνδρομητές και τους φίλους, ν 5 απευθύνονται άμεσα στον εκάστοτε αρμόδιο (πρόεδρο, ταμία, διευθυντή του περιοδικού κτλ.) και όχι έμμεσα, με παραγγελίες. Και τούτο, γιατί πολλές φορές δεν ενημερώνονται έγκαιρα ή σ ω σ τά οι υπεύθυνοι, με αποτέλεσμα να όημιουργείται κάποτε δυσαρέσκεια ή να τους καταλογίζεται άδικα αδράνεια και αδιαφορία. Λ.Σ.

ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α. Κυκλοφόρησαν τελευταία τα βιβλία που εξέδωσε ο « Φ ιλ ο π ρ ό ο δο ς Σ ύ λλο γο ς Α γιάσω τών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.ΓΙ. Τραγέλλη], Η Α γ ιά σ ο ς και τα π έρ ιξ , εν Α θήναις 1896. Δρχ.

1.500. 2. Στρατή Π. Κ ολα ξιζέλη , Θ ρ ύ λ ο ς και ιστορία της Α γιά σ ο ν της νήσον . Αθήνα 1997. Δρχ, 5.000. Τα β ιβλία δ ια τ ίθ ε ν τ α ι α πό το Σ ύλλογο με άμεση παράδοση, κατά τις ώρες λειτουργίας των Γραφείων, ή επί αντικαταβολή (1.700 και 5.400 δρχ. αντίστοιχα). Επίσης δια τίθενται από τους κ α τά τ ό π ο υ ς α ν τ α π ο κ ρ ιτ έ ς το υ π ε ρ ιο δ ικ ο ύ «Αγιάσος», τα ονόματα και οι διευθύνσεις των οποίων αναγράφονται παρακάτω. Β. Επίσης διατίθενται βιβλιοδετημένοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (12.000 δρχ.). Α ' τόμ ος (1-25, 1980-1984), Β ' τόμος (26-45, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 19881991), Δ ' τόμος (68-85, 1992-1994) και Ε ' τόμος (86-103, 1995-1997).

ΓΑ Μ Ο Ι - Χρίστος Παναγιώτου Τσουπής Ισιδώρα Ελευθερίου Μ πακογιάννη (Ιερός ναός Μεταμορφώσεως Σωτήρος, Αλσούπολη - Αθήνα, 25.9.1999)

Σ Υ Γ Χ Α Ρ Η Τ Η Ρ ΙΑ Στις 31.7.1999, στον ιερό ναό της Παναγίας Αγιά­ σου, τελέστηκε ο γάμος του Χαράλαμπου Μ ιχαήλ Κουτσκουδή και της Ειρήνης Προκοπίου Αινάρόου. Τα στέφανα αντάλλαξε ο Νικόλαος Δημητρακής. Ευχό­ μαστε ο βίος τους να είναι πλήρης χαράς και ευτυχίας. Οικογένεια

ΓΙΑΝΝΗ και ΑΡΙΑΔΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΓΕΝΝΗΣΗ Η Γρηγορία Δημητρίου Παπαχρίστου απέκτησε πρόσφατα ένα υγιέστατο αγοράκι. Στους ευτυχείς γονείς, αλλά και στους παππούδες και προπαντός στον παππού Βασίλειο Ξενέλη και στη γιαγιά Ευμορφία, ευχόμαστε να τους ζήσει και να το καμαρώσουν. Οικογένεια

ΓΙΑΝΝΗ και ΑΡΙΑΔΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΘΑΝΑΤΟ Ι - Μ αστραντωνάς Αντώνιος Σταύρου (Κίο 06 ϊαηρΐτο, 13.3.1998)

- Λημναίου Αδριανή Νικολάου (Μυτιλήνη, 11.9.1998)

- Αϊβαλιώτης Παναγιώτης Λεωνίδα (Αθήνα, 20.7.1999 - Κηδεύτηκε στην Αγιάσο)

-Τ σιβγούλης Βασίλειος Παναγιώτου (Αθήνα, 9.9.1999)

- Καλούδης Εμμανουήλ Παναγιώτου - Βαμβαδλιώτης Κωνσταντίνος Μιχαήλ -Χ α τζη παυλή ς Γεώργιος Βασιλείου (Αθήνα, 13.9.1999)

- Χατζησταύρος Παναγιώτης Νικολάου (Αθήνα, 14.9.1999)

- Σκάνου Ευστράτιος Παναγιώτου - Μαριγλής Αντώνιος Αλκιβιάδου (Μυτιλήνη, 17.9.1999)

- Πατσέλης Βασίλειος Κωνσταντίνου (Αθήνα, 21.9.1999)

- Χατζέλης Ευστράτιος Παναγιώτου