Agiasos mag 116 2000

Ο άλλοτε διευθυντής του Σανατορίου Αγιάσου ιατρός Ευστράτιος Δημητρίου Αντωνίου (5.11.1922).

Ο Ευστράτιος (Τσαλής) Δημητρίου Σκουτέλης με φοντο την Αγιάσο.

Ο άλλοτε ιχθυοπώλης της Αγιάσου Θεόδωρος Δημητρίου Κικίδας (19Θ9-197Ο) διαφημίζει την πραμάτεια της θάλασσας...

ΗΕΡΙΕΧ0Μ ΕΝΧ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Επιτακτική η ανάγκη του εκσυγχρονισμού.......... ..................................................... ΣΤΡΑΤΗ ΚΑΡΑΒΑΝΗ, Οι τοπικοί μας Αγιοι, Αναστάσιος Πανέρας και Δημήτριος Μπεγιάζης............................ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΤΥΑ. ΣΚΟΡΔΑ, Η Αγιάσος, τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους...................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Μαρία Αγιασώτου-Λαμπρινού, η εμπνευσμένη ποιήτρια της Μ υτιλήνης............ ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Γ' Συμπόσιο Ποίησης. ΣΤΡΑΤΗ ΑΠ. ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ, Οι μιναρέδες του Χιώτη που δε φύτρωσαν....... Τ.Ψ., Γιώργος Βασιλείου Χατζηπαυλής, ο άνθρωπος, ο δάσκαλος, ο αντιστασιακός................................................ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακά Αρχειοδιφικά Σύμμεικτα. Ένα συμβιβαστικό έγγραφο του 19ΙΟ......... ΣΟΦΙΑΣ ΠΑΠΟΥΤΣΗ-ΚΟΥΔΟΥΝΕΑΗ, Δρώμενα Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών....... ................................ ΣΟΦΙΑΣ ΠΑΠΟΥΤΣΗ-ΚΟΥΔΟΥΛΕΝΗ, Βασιλόπιτα με τα φύλλα. Παλιά αγιασώτικη συνταγή........................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακοί απόηχοι. Του Διονυσίου Μ ηνά .......................................................... ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Να δούμι φέτου τι θα φέρ’... (ποίημα). ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Το μήνυμα (ποίημα). ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΥ, Κληρονομιά (ποίημα). ΜΑΡΙΑΣ ΠΑΤΣΕΛΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ, Νικήτρια νά βγει η ζωή (ποίημα).. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΒΑΔΑ, Τα βιασκά τς αχιλώνας (ποίημα). ΕΛΠΙΔΑΣ ΜΟΛΥΒΙΑΤΟΥ, Αλήθεια (ποίημα). ΣΤΡΑΤΗ ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΗ (ΑΓΙΑ), Το αηδόνι (ποίημα). ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Τα χρόνια είνι μιτρητά... (ποίημα)... ΚΩΣΤΑ Γ. ΜΙΣΣΙΟΥ, Πέντε-παμπάλαια-ποιήματα του Κώστα Γ. Μίσσιου............................................................... ΜΙΧΑΛΗ ΧΡ. ΓΑΑΕΤΣΕΑΗ, Ο βίος και η πολιτεία του Αποστόλη του «Ψλόφλουδου» ( Β' ) ................................ ΠΡΟΚΟΠΗ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Αφλουγές. Μη, τσι θα βρουντήξ'!............................................... ................................. Γ.Π., «Παραδοσιακά που ξεχάστηκαν»............................................................................................................................. ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Σας πληροφορούμε......................................................................... ............................................................ ΜΗΤΣΟΥ Ν. ΤΣΙΑΜΗ, Βαφειό, το γραφικό χωριό του Αεπέτυμνου............................................. ............................. Ιερό Προσκύνημα Παναγίας Αγιάσου. Κοπή της πίτας και οικονομικός απολογισμός............................................. ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ, Σύλλογος Λεσβίων Νομού Λακωνίας «Αιολική Γη».................. .......*.............................................. Τα πθίτκα μας (Χρίστος Γλεζέλης, Ερμόλαος Χατζηβασιλείου, Στρατής Απ. Μουτζουρέλης)................................. ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Η εκπλήρωση της επιθυμίας του Μενέλαου Καμάτσου..........................................

Σελ.

3 4 6 7 ΙΟ 12 13 15 16 17 18 19 20 21 24 25 26 27 29 30 31 32

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Η μυγδαλιά βιάστηκε να ανθίσει... (Φωτογραφία Δημητρίου Αμπουλού)

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Οι εργάτες των ελαιόμυλων και των ελαιοτρι­ βείων άλλοτες δούλευαν σκληρά στο πιεστή­ ριο (μπασκί), για να βγει το χρυσό λάδι... (Σχέδιο σε ιχνογραφία (ακουαρέλα), διαστάσεων Ο,26ΧΟ,2Ο εκ., έργο του Χαράλαμπου Πανταζή)

Ι55Ν 1106-3378

ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΗ Η Α Ν Α ΓΚ Η ΤΟΥ Ε Κ Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν ΙΣ Μ Ο Υ Μ ι το χρσνοκύλισμα επέρχονται ποικίλες αλλα­ γές, που αναγκάζουν τον άνθρωπο να τροποποιεί τις απόψεις του, να αναθεωρεί τους μηχανισμούς της δρά­ σης του. Η αδιάκοπη μεταβλητότητα απαιτεί εγρήγορση, ευελιξία, προσαρμοστικότητα, ευτολμία, σωφροσύνη. Το Α ναγνω στήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου, το σωματείο με την πανελλήνια ακτινοβολία, στην υπε­ ρεκατοντάχρονη διαδρομή του συνάντησε πολλές δυσκολίες, αναρίθμητους σκοπέλους. Με γνώμονα το συμφέρον του τόπου έδωσε και εξακολουθεί να δίνει τις νικητήριες μάχες του. Στις 2 του Γενάρη έγινε η κοπή της πρωτοχρονιάτι­ κης πίτας και ο απολογισμός των πεπραγμένων της χρονιάς που πέρασε. Ο πρόεδρος Κλεάνθης Κορομηλάς αναφέρθηκε στο μόχθο και στα επιτεύγματα του 1999, αλλά και στον προγραμματιζόμενο σταθερό βηματισμό του μέλλοντος. Τόνισε την αναγκαιότητα της εναρμόνι­ σης με τις αντιλήψεις και τις απαιτήσεις του σήμερα. Φλέγον και το θέμα της αλλαγής κάποιων άρθρων του ισχύοντος Καταστατικού. Επιτακτική η ανάγκη του εκσυγχρονισμού. Οι Κανονισμοί και τα Καταστα­ τικά, γενικά και ειδικά, έχουν ημερομηνία λήξης, έχουν τη μοίρα τους, όπως ακριβώς και τα βιβλία, για τα οποία ισχύει το «Ιίύοΐΐΐ δΐια ίαΐα ύαύοηΐ». Μετά τον Κανονισμό του 1894, που τυπώθηκε το 1923, ίσχυσε ο

Κανονισμός του 1926, ο οποίος εγκρίθηκε από το Πρωτοδικείο Μυτιλήνης (787/8.7.1927) και τυπώθηκε το 1937. Ακολούθησαν τα Κ αταστατικά του 1952, μετά την επανίδρυση του Αναγνωστηρίου, και του 1972, το οποίο εγκρίθηκε με την υ π ’ αριθμόν 130/1972 Απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Μυτιλήνης. Πήραν το λόγο και εξέφρασαν τις απόψεις τους για το παραπάνω θέμα, αλλά και για άλλα, εξίσου ενδια­ φέροντά, ο πρόεδρος του Αναγνωστηρίου Κλεάνθης Κ ορομηλάς, ο γενικός γραμματέας Π ροκ όπιος Παναγιώτου Μαϊστρέλης και οι αναγνωστηριακοί Ηλίας Βουλβούλης, Γεώργιος Νικολαΐδης, Γεώργιος Λιακάτου, Σταύρος Μαριγλής, Βασίλειος Ευστρατίου Χατζηλεωνίδας, Γεώργιος Παπαπορφυρίου, ο υπο­ φαινόμενος και ο Παναγιώτης Ψυρούκης ή Γραμμέλης (δήμαρχος). Οι θέσεις όλων των ομιλητών, έστω και αν κάποιες ήταν εκ διαμέτρου αντίθετες, μαρτυρούσαν την αγάπη για το σωματείο, το σεβασμό στη μακρόχρο­ νη παράδοσή του. Πιστεύουμε πως η Γενική Καταστατική Συνέλευση, που θα πραγματοποιηθεί σύντομα, θα εκτιμήσει όλες τις απόψεις και θα υιοθετήσει αυτές που θα κάνουν λειτουργικότερο το Α ναγνω στήριο, χω ρ ίς να το ζημιώσουν στο παραμικρό. ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση της κοπής της πίτας και από τη Γενική Συνέλευση των μελών και των φίλων του Αναγνωστηρίου (2.1.2000). Διακρίνονται, από αριστερά: Ιωάννης Αλέκου Παπάνης, Αντώνιος Μηνάς, Κλεάνθης Κορομηλάς (πρόεδρος), Μιχαήλ Πράτσος, Προκόπιος Παναγιώτου Μαϊστρέλης και Παναγιώτης Ραφαήλ Σουσαμλής.

ΟΙ Τ Ο Π Ι Κ Ο Ι Μ Α Σ Α Γ Ι Ο Ι Αναστάσιος Πανέρας και Δημήτριος Μπεγιάζης Ο Α σώματος και η γειτονική Α γιάσος έχουν παρουσία στο Λεσβιακό Αγιολόγιο. Συμμετέχουν στο π ά ν θ εο τω ν α γ ίω ν με τ ο υ ς ν ε ο μ ά ρ τ υ ρ ε ς Αναστάσιο Πανέρα και Δημήτριο Μπεγιάζη. Παλικάρια αγιασμένα και στεφανωμένα για την αγέρωχη και ηρωική άρνηση στο δυνάστη. Δεν πρόδωσαν την πίστη τους, τον πολυτιμότερο θησαυρό. Υ π ή ρ ξα ν γ ε ν ν α ίο ι ο μ ο λ ο γ η τ ές το υ Χ ρ ισ το ύ . Θυσιάστηκαν και με την πράξη τους καταξιώθηκαν στην Εκκλησία. Α φόρητες υπή ρξαν οι π ιέσ εις ταιν Τούρκων, που προσπαθούσαν να τους δελεάσουν με πολλά ταξίματα, με πλούσιες όμορφες γυναίκες, με αξιώ ­ ματα. «Ον ζωής ή άπόλανσις, οϋτε άνθος νεότητος,

ον ποικίλω ν δόσεων ή νπόσχεσις, νμάς ονδόλως κατίσχνσαν, χωρίσαι τής πίστεως». Π ερ ιφ ρ ό ν η σ α ν κ ι α ρ νή θη κ α ν τα π ά ν τ α , τα πλούτη, τα μεγαλεία των αρχόνταιν, την άνετη ζωή. Δε λυπήθηκαν τα ν ιά τα το υ ς. Π ρ ο τίμ η σ α ν την ά γ ια π ίσ τη τ ο υ ς π ά ν ω α π ’ ό λα τα κ α λ ά το υ κόσμου. Δεχτήκανε αγόγγυστα το μαρτύριο του απαγχονισμού. Αναδείχτηκαν οι εκλεκτοί του Θεού και δοξάζο­ νται ως άγιοι της Εκκλησίας μας. Υπάρχουν κι άλλοι σαν κι αυτούς άγιοι, αφανείς, λησμονημένοι, άγνω­ στοι στρατιώτες της πίστης και της ρωμιοσύνης. Ο Κοσμάς ο Αιτωλός, ιερομόναχος του Αγίου Ό ρους, της μονής Φ ιλοθέου, βαθιά μορφω μένος εθνα πόσ τολος επί το υ ρ κ ο κ ρ α τία ς, ο ά γιο ς τω ν

Το γραφικό ξωκλήσι των νεομαρτύρων της Αέσβου Δημητρίου και Αναστασίου. Ο εικονιζόμενος νέος είναι ο αγνοούμενος από τις 31.1.1979 μηχανικός του Εμπο­ ρικού Ναυτικού Στρατής Ανδρέα Τσουκαρέλης...

σκλάβων Ελλήνων, περιόδευε την Ελλάδα, σαν τον απόστολο Παύλο, για να κρατήσει τους ραγιάδες στη θρησκεία τους, να μην εξισλαμιστούν. Οι άγιοί μας σα να είχαν ακούσει τις διδαχές του Π ατροκοσμά: «Το κορμί σας άς το κανσονν, άς το τηγανίσονν, τα πράγματά σας άς τά πάρονν , μή σάς μέλει.

Το γραφικό ξωκλήσι των νεομαρτύρων της Αέσβου Δημητρίου και Αναστασίου, με φόντο «τ’ Σπανού του ράχτου»... (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, 1968)

Δώστε τα. Ψυχή και Χριστός σάς χρειάζεται». Στους πολύ τιμημένους νεοφανείς αγίους της Λέσβου, πρέπει να αναφέρουμε τον Άγιο Θεόδωρο, το Βυζάντιο, πολιούχο της Μυτιλήνης, που απαγχονίστηκε στις 17 Φεβρουαρίου 1795, έξω από τα τείχ η το υ κ ά σ τ ρ ο υ , κ α ι π ο υ γ ιο ρ τ ά ζ ε τ α ι το Σάββατο της πρώτης εβδομάδας της σαρακοστής, για το θαύμα που έσωσε τη Μυτιλήνη από το μεγά­ λο θανατικό του 1832. Χρονικά περίπου κοντινά τα μαρτύριά τους, σε δ ια φ ο ρ ε τ ικ ο ύ ς χ ώ ρ ο υ ς, κ α τά την π ε ρ ίο δ ο της ακμής της το υ ρ κ ικ ή ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς . Το 1779 α π α γ χ ο ν ισ μ ό ς το υ Π α τ ρ ο κ ο σ μ ά , στη Β ό ρ ειο Ή π ε ιρ ο . Το 1795 α π α γ χ ο ν ισ μ ό ς το υ Α γ ίο υ Θεοδώρου στη Μ υτιλήνη. Το 1816 απαγχονισμός τω ν Α γ ίω ν Α ν α σ τ α σ ίο υ κ α ι Δ η μ η τρ ίο υ σ το ν Κασαμπά της Μ ικράς Ασίας. Φτωχά παιδιά που ασκούσαν το ταπεινό επάγ­ γελμα του καλαθοποιού. Α νατράφηκαν με ευλά­ βεια και με φόβο Θεού. Δεν ήταν κάποιοι μεγάλοι και τρα νοί, αλλά άσημοι, α π λ ο ί ά νθρ ω ποι, που ξενιτεύτηκαν στο άνθος της ηλικίας τους, για να βγάλουν το ψωμί τους. Η φτώχεια τους μαρτυρείται στο Κτηματολόγιο το υ έτο υ ς 1878, της κ ο ιν ό τ η τ α ς Α σ ω μ ά το υ . Ιδιοκτήτες μικροσπιτιώ ν, αξίας 250 και 500 γροσίων, με μέγιστη αξία οικίας 3.500 γρόσια (σελίδες 353, 357), και ενός μικροκτήματος 250 γροσίων, σε μια α πό τ ις π ιο ο ρ εινές π ερ ιο χ ές, στο Ν ίκω να (αύξων αριθμός 92). Το ταπεινό εργόχειρο της καλαθοπλεκτικής των Α σ ω ματιανώ ν π ισ το π ο ιείτα ι στο μαρτύριο τω ν τοπικών μας αγίων. Οι καλαθοπλέκτες πρέπει ιδι­ α ίτερ α να τ ιμ ο ύ ν ω ς π ρ ο σ τά τη το υ ς το ν ά γιο

Π ανέρα. Να εδραιω θεί ο εορτασμός της μνήμης των. Εάν υπήρχαν τα λείψανά τους, θα ήταν ευρύ­ τερη και εντονότερη η συμμετοχή του λαού στη γιορτή τους. Ο σ ύ γ χ ρ ο ν ο ς υ μ ν ο γ ρ ά φ ο ς της Ε κ κ λ η σ ία ς Γεράσιμος Μ ικραγιαννανίτης μας προσκαλεί στη μνήμη τους και μακαρίζει τον Α σώματο και την Α γιάσο για τους αγίους των. « Ιδ ο ύ απαντες, οι

Α γ ιά σ ο υ κ ά τ ο ικ ο ι, πό θω σ υνή λθ ο μ εν, και Ασωμάτου όμου, λαμπρώς έορτάζοντες υμών τήν ά θ λη σ ιν [...]. Τά τής Α έσ β ο υ β λ α σ τή μ α τα και λαμπρά ιοραίσματα, του Χ ρίστου τούς μάρτυρας μακαρίσωμεν [...]. Α γιάσος ευφραίνεται, συν αυτή και Ασώματος, ώς υμάς βλαστήσασαι, παναοίδιμοι, και τήν σ επ τή ν υμώ ν άθλησιν, συμφώ νω ς γεραίρουσαι, έορτάζουσι φαιδρώς, Α να σ τά σ ιε ένδοξε και Λημήτριε [...] Χ αίροις, Νεομαρτύριον δυάς, οι μαργαρίται του Χ ριστού οι πολύτιμοι [...] κλεινέ Αναστάσιε, Α σω μάτου καλλώπισμα, και Αγιάσου, ώ Λημήτριε, σέμνωμα [...]. Ή Α γιά σος άγάλλεται, όμοϋ και ό Ασώ ματος, Ά γ ιο ι, ύμάς βλαστήσασαι, οΐάπερ δένδρα κατάκαρπα, Λημήτριε θεόφρον και Αναστάσιε». Η α γιοσ ύνη το υ ς π ρ έπ ει να ζω ντα νέψ ει στη συνείδηση των Αγιασωτών και των Ασωματιανών. Σε μας εναπόκειται, στους συμπατριώτες τους, η τιμή της μνήμης των. Ας μην είμαστε αποκομμένοι από τους αγίους που γεννήθηκαν, περπάτησαν και δο ύ λ εψ α ν σ τον τό π ο μας. Ας μην π λ εο νά ζει η αδιαφορία. Εξάλλου η τιμή αυτή πά ει πιο ψηλά, στον ουρανό, όπως λένε οι πατέρες της Εκκλησίας. Βούλα, 1999

ΣΤΡΑΤΗΣ ΚΑΡΑΒΑΝΗΣ

Στιγμιότυπο από τη λιτάνευση της εικό­ νας των νεομαρτύριον της Αέσβου Δημητρίου και Αναστασίου, τον Αύγουστο του 1991. (Φωτογραφία Ντίνου Πάνου Παγωτέλη)

Η Α Γ ΙΑ Σ Ο Σ , ΤΟΠΙΟ ΙΔ ΙΑ ΙΤ Ε ΡΟ Υ Φ Υ Σ ΙΚ Ο Υ Κ Α Λ Λ Ο Υ Σ

Σύμφωνα με έρευνα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Μ έ σ α στις 449 ωραιότερες περιοχές της Ελλάδας συγκαταλέγεται και η Αγιάσος, σύμφωνα με τα πορίσματα ενός προγράμματος, το οποίο πραγμα­ τοποίησε, ύστερα από ανάθεση του ΥΠΕΧΩΔΕ, ο Τ ομέας Υ δ α τ ικ ώ ν Π ό ρ ω ν, Υ δ ρ α υ λ ικ ώ ν κ α ι Θ α λα σ σ ίω ν Έ ρ γ ω ν του Ε θ ν ικ ο ύ Μ ετσ όβιου Πολυτεχνείου. Τόσο το πρόγραμμα όσο και τα αποτελέσματα παρουσίασαν η εφημερίδα «Καθημερινή» (Κυριακή, 4 Ιουλίου 1999) και το περιοδικό «Μετρό». Επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος είναι ο επίκουρος καθηγητής Κίμων Χατζημπίρος. Το πρόγραμμα έχει τίτλο «Οριοθέτηση και καθορι­

σμός μέτρων προστασίας τοπίων ιδιαίτερον φυσικού κάλλους» και αποτελεί συνέχεια των αντίστοιχω ν προγραμμάτων καταγραφής για τη χλωρίδα και την πανίδα, καθώς και τους βιοτόπους της Ελλάδας. Ο τίτλος όλου του προγράμματος είναι «Φιλότης», λέξη αρχαιοελληνική, η ο π οία , σύμφω να με τον Κίμωνα Χατζημπίρο, χρησιμοποιήθηκε από το φιλό­ σοφο Εμπεδοκλή με τη σημασία της ενοποιητικής δύναμης της φύσης. Τετρακόσιες σαράντα εννέα περιοχές επιλέχτηκαν, για να πρ οτα θούν και να κηρυχτούν Τ οπία Ιδια ίτερο υ Φ υσικού Κ άλλους (ΤΙΦΚ). Οι τόποι αυτοί καταλαμβάνουν περίπου το 5% της συνολικής χερσαίας επιφάνειας της Ελλάδας, ποσοστό το οποίο θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό, με βάση την αξιολόγηση και τα κριτήρια που τίθενται από τους επιστήμονες σε ανάλογες έρευνες. Τα κριτήρια της επιλογής είναι πολλαπλά και τόσα, όσα και οι λόγοι προστασίας κάποιου τόπου. «Για μας το φυσικό κάλλος δεν περιορίζεται μόνο σε καθαρά φυσικά στοιχεία, όπως είναι η βλάστηση, το νερό και άλλα γεωλογικά στοιχεία, αλλά επεκτείνεται και σε ανθρώπινες κατασκευές, όπως ένας παραδοσιακός οικισμός, ένα πέτρινο γεφύρι, ένα μ ο να σ τή ρ ι κλπ.», δήλω σε στην «Κ» ο Κ ίμ ω ν Χ ατζημπίρος, προσθέτοντας ότι «προσπαθήσαμε να ορίσουμε την ομορφιά με έναν τρόπο πιο πολύ­ πλευρο α π ' α υτό ν μόνο του φ υσικ ο ύ κάλλους. Όσον αφορά αυτό καθαυτό το φυσικό κάλλος, προ­ τείνουμε μόνο τις περιοχές εκείνες που έχουν πολύ σημαντικά φυσικά στοιχεία». Η κήρυξη ενός τό π ο υ ως Τ οπίου Ιδ ια ίτερ ο υ Φυσικού Κάλλους σημαίνει ότι προστατεύεται από τις ανθρώπινες επεμβάσεις που θα το «διαταράξουν» και το ΥΠΕΧΩΔΕ σκοπεύει να ορίσει με σαφήνεια τις αναλυτικές προδιαγραφές για την προστασία των ΤΙΦΚ. Στο αφιέρωμα της «Καθημερινής» παρουσιά­ στηκαν ονομαστικά οι 449 περιοχές και αναλυτικά οι

Λιθόστρωτο σοκάκι της Αγιάσου, βυθισμένο στη χειμερία νάρκη του... (Φωτογραφία Στρατή Ζάνταλη)

24 α π ’ αυτές. Ανάμεσα τους και η Αγιάσος Λέσβου με τον τίτλο «Φυσικό κάλλος και λαϊκή παράδοση». Αντιγράφω το σχετικό κείμενο: «Αμφιθεατρικά του

βουνού Όλυμπος της Αέσβου απλώνεται η γραφική Αγιάσος. Τα πανέμορφα καλντερίμια της και τα υπέ­ ροχα ξύλινα σπίτια με τις κεραμοσκεπές δίνουν ένα ιδιαίτερο χρώμα στην κωμόπολη. Είναι το θρησκευ­ τικό κέντρο του νησιού και στην περιοχή ανθεί η λαϊκή ξυλογλυπτική και η αγγειοπλαστική. Όι 3.000 κάτοικοι διαπνέονται από μια εκπληκτική πίστη στην τοπική παράδοση. Χαρακτηριστικό δείγμα, το φημισμένο καρναβάλι της Αγιάσου στις Αποκριές, όπου οι Αγιασώ τες με ιδιαίτερα καυστικό τρόπο σατιρίζουν στην τοπική διάλεκτο τα τεκταινόμενα. Η περιοχή συνδυάζει το βουνό με τη θάλασσα, καθώς γειτνιάζει με δάσος στη θέση Ζίγκος, ενώ προς τα νότια απλώνεται ο κόλπος της Καλλονής, που απέ­ χει ένα τέταρτο από το χωριό». Ανάμεσα στις 449 περιοχές, για το νομό Αέσβου είναι και οι παρακάτω: Καρύνη Αγιάσου, Μήθυμνα ή Μόλυβος, περιοχή Μουσείου Τεριάντ, Πέτρα. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΤΥΛ. ΣΚΟΡΔΑΣ

Μ Α ΡΙΑ Α Γ ΙΑΣΩ ΤΟΥ -Λ Α Μ Π ΡΙΝ Ο Υ

Η εμπνευσμένη ποιήτρια της Μυτιλήνης Η Μ αρία Α γιασώ του-Α αμπρινού είδε το φω ς της ζωής στο νησί της δέκατης μούσας, στο οποίο εξακολουθεί ω ς τις μέρες μας να κρούει μελω δι­ κά τη λύρα της. Δεν είναι δημιουργός της στιγμής ή της ευ κ α ιρ ία ς, αλλά άτομ ο μουσ όληπτο, που από νω ρίς, α πό τότες που καθόταν στα μαθητικά θρανία, ένιωσε έντονα την ανάγκη της τέχνης του λόγου και βρήκε σ ’ αυτήν σωτήριο καταφύγιο. Ο αμητός της μακρόχρονης ενασχόλησής της με το φτερωτό λόγο είναι πλούσιος και έχει α πο­ τεθεί σε εφημερίδες, σε περιοδικά και στις πα ρα ­ κ ά τ ω σ υ λ λ ο γ έ ς : « Ξ ε χ ε ιλ ίσ μ α τα » (Μ υ τ ιλ ή ν η 1985), « Α να λα μ π ές» (Μ υτιλή νη 1987), φ α ν θ ο ί» (Α θ ή ν α 1989), « Β ρ α δ υ ν ή π ο ρ ε ία » (Αθήνα 1992), «Α πόσταγμα αγάπης» (Μ υτιλήνη 1996) κ α ι «Α ίγο π ρ ιν να νυχτώ σει» (Μ υτιλήνη 1998). Στα πα ραπά νω οφείλουμε να προσθέσουμε κα ι δυο άλλα έργα «Ψ αλμοί του Δαυίδ» (Μ υτι­ λήνη 1991) κ α ι «Εκ τω ν Π α ρ ο ιμ ιώ ν το υ Σολο μ ώ ν το ς» (Μ υ τιλ ή ν η 1994, δ εύ τερ η έκδοση 1996), που αποτελούν έμμετρη ερμηνευτική α π ό ­ δοση τω ν γνω στώ ν βιβλίων της Α γίας Γραφής. Η Μ αρία Α γιασ ώ του-Α α μ πρ ινού ανήκει στη χορεία τω ν π οιητώ ν εκείνων που φοβούνται την ολισθηρότητα τω ν εξεζητημένων κάποτε νεω τερι­ σμών και που μένουν προσηλω μένοι στο πα ρελ­ θόν. Ε ίναι ικανή τεχνίτρα της παραδοσιακής π ο ί­ ησης. Δ ιαθέτει πακτω λό ευγενικώ ν αισθημάτω ν, α ξετιμη τα β ιω μ α τικ ά θησ α υρίσμ ατα , ακλόνητη χριστιανική πίστη, γνήσιο φιλοσοφικό στοχασμό και ανύπνωτη αγάπη για τον άνθρω πο. Ο στίχος της ευκ ρ ινή ς, σ αφ ής, π ρ ο σ ιτ ό ς, α π α λ λα γμ ένο ς α π ό τα συνήθη σ υ σ κ ο τισ τικ ά νεφ ελώ μ α τα του νου κ α ι της ψ υ χή ς. Κ α ι π α ρ ά λ λ η λ α η γλώ σ σ α καθαρή, η λ εξιπ λα σ ια προσεγμένη, ο β ερμπα λι­ σ τικός φ ό ρ το ς π ερ ιο ρ ισ μ έν ο ς σε λιγοσ τά μόνο ποιήματα «δοξαστικού» κυρίω ς περιεχομένου, οι εικόνες α νάγλυφ ες, ζω ντα νές, πα ρασ τατικές. Ο στίχος, δουλεμένος μαστορικά στο αμόνι της στιχουργικής, κυλά απρόσκοπτα, θυμίζοντας κ ά π ο ­ τε το δ η μ ο τικ ό τ ρ α γ ο ύ δ ι. Η ρ ίμ α , φ υσ ικ ή κ α ι αβιαστη τις περισσότερες φορές, έχει τη δική της λειτουργικότητα. Η ποίηση της Μ αρίας Α γιασώ του-Α αμπρινού ε ίν α ι κ α τ ε ξ ο χ ή ν λ υ ρ ικ ή κ α ι θ ρ η σ κ ευ τικ ή , με μικρή απόκλιση ενίοτε π ρ ο ς τα κ οινω νικ ά δρώ ­ μενα, προς τα καυτά προβλήματα της εποχής μας.

Η προμετωπίδα του τρίπτυχου προγράμματος του 3ου Συμποσίου Ποίησης (Αθήνα, 18-20 Μάρτη 1999)

Ε ίνα ι ξεχειλίσ μ ατα ασυνήθιστης πλεονάζουσ ας ευαισθησίας, είναι ομολογήματα βαθιάς θρησκευ­ τικής πίστης, είναι μελίσματα εκ βαθέων. Η Μ αρία Α γιασώ του-Α αμπρινού, ποιήτρια με πλούσ ια π είρα ζωής, με δυνατά ερεθίσματα από την περιρρέουσ α α τμ όσ φ α ιρ α ενός νησιού, που δια κ ρίνετα ι για την ευδοκίμηση π ολλώ ν τέκνω ν του σ ’ όλα τα είδη της λογοτεχνίας, αλλά παράλ­ ληλα κα ι με πολλές αποσκευές α πό το γενέθλιο τόπο της, α πό το π α τρ ικ ό σ π ίτι κ α ι από τη δική της φαμίλια, καθώ ς και α πό τα αγαπημένα, ατε­ λείω τα και συναρπαστικά διαβάσματά της, ακο­ λούθησε με σεμνότητα και με πλήρη επίγνωση τον ανηφορικό δρόμο της τέχνης του λόγου και αξιοποιησε με επιτυχία το θείο δώρο της έμπνευσης. Ο ι επ ιμ έρ ο υ ς θ εμ α τικ ο ί ά ξο νες της ποίησης

τική, η ο π ο ία σ τη ρ ίζετα ι στην Α για Γραφή κ α ι δρομολογείται από τα κελεύσματα μιας άγρυπνης η θική ς χ ρ ισ τ ια ν ικ ή ς σ υνείδη σ η ς, η ο π ο ία έχει πλήρη επίγνωση της ανθρώ πινης ελαχιστότητας. Η ποιήτρια, άτομο με έντονο θρησκευτικό συναί­ σθημα, με ακλόνητη πίστη στο Θεό, με φ ιλοσ οφ ι­ κή στόχαση, με άδολη αγάπη για το συνάνθρω πο κ α ι ενίοτε με π α ρ α ιν ε τικ ή δ ιδ α κ τικ ή διά θεσ η , νιώ θει την ανάγκη να προσευχηθεί, να επ ικ α λε­ στεί το θειον, ν ’ αντλήσει δύναμη α π ’ αυτό, να δοξολογή σ ει το μεγαλείο του κ α ι να ηρεμήσει. Στο επίκεντρο του ενδια φ έροντος το δράμα του Πώς θα ’θελα ,Αιγαίο μου, σε καραβιού το ξάρτι θεανθρώπου και ο θρήνος της Θεοτόκου. Τα π ο ι­ το χέρι σου να μ ’έδενε, για να σ ’ αφουγκραστώ. ήματα «Το νανούρισμα της Π αναγιάς» («Κ ρυΚαι να καλπάζω στους αφροξεφρενιασμένο φανθοί», σ. 17) και «Το μοιρολόι της Παναγιάς» Σαν γλάρος με ολάνοιχτεςφτερούγες να πετώ. (« Α π ό σ τα γ μ α α γά π η ς» , σσ. 56-57) κ ά τ ι χ ρ ω ­ («Ξεχειλίσματα», α. 64) σ το ύ ν , α π ό ά π ο ψ η έμ π ν ευ σ η ς κ α ι δο μ ή ς, σ τα Δ ο ξα σ τικ ά κ α ι τα όσα σ τιχ ο υ ρ γ ε ί η Μ α ρία γνω σ τά δη μ ο τικ ά κ α τα λ ό για . Σ το σημείο αυτό Α γιασ ώ του-Α α μπρινού γ ια το νησί της, π ο υ το επιβάλλεται ν ’ αναφέρουμε και την εργώδη π ρ ο ­ π α ρ ομ οιά ζει με «χρυσένιο π λα τα νό φ υ λλο στο ν σ πάθεια της π ο ιή τρ ια ς ν ’ α ποδώ σει έμμετρα το κόρφο του Α ιγαίου». Της δίνετα ι η ευκαιρία να νόη μα τω ν «Ψ αλμώ ν» του Δ α υ ίδ , α λλά κ α ι ν ’ κάνει περιδιάβαση στην «πρωτοκόρη» του α ρ χ ι­ α π ο κ α τα σ τή σ ει « Π α ρο ιμίες» το υ Σ ο λ ο μ ώ ν τα πελάγους, σ ’ έναν τόπο που τον αγάπησε π α ρ ά ­ στην αρχική τους μορφή, την ποιητική. φορα. Γ ίνετα ι «α να δρ ομ ά ρ ης» του νη σ ιού της, Α π ό τη ν π ο ίη σ η τη ς Μ α ρ ία ς Α γ ια σ ώ τ ο υ υμνώ ντας μπροστάρηδες της τέχνης, του α πώ τε­ Α αμπρινού δε λείπουν και ο κοινω νικός προβλη­ ρ ο υ κ α ι το υ π ρ ό σ φ α τ ο υ π α ρ ε λ θ ό ν τ ο ς , τ ο ν ματισμός και η κοινω νική ευαισθησία. ΑναβλύΑ ριονα, τον Α λκαίο, τη Σ απφ ώ , το Θ εόφιλο, το ζουν α πό μια ψυχή φορτισμένη με φιλότητα, με Μυριβήλη. Τραγουδά την ομορφιά του, αναζητώ ­ αγάπη πανανθρώ πινη. ντας την στους ασημοπράσινους ελαιώνες, στους γρ α φ ικ ούς κόλπους, στα π α λ α ιικ ά κάστρα, στα Πώς; ο νειρ ικ ά το π ία , σ τις φ εγγα ρ ό λο υσ τες βραδιές. Πώς να γινιά μιαν αγκαλιά, τον κόσμο ν ’ αγκαλιάσω; Ε κδη λώ νει την έντονη φ υ σ ιο λ α τρ ια της σ ’ ένα Πού να ’βρω λόγια αλλόκοσμα, να τον γλυκονομάσω; πλήθος ποιημάτων.

της Μ αρίας Α γιασιότου-Λ αμπρινού είναι ενδια ­ φέροντες και καλύπτουν ευρύ φάσμα. Δοξολογεί το Α ιγαίο, όπω ς και τόσοι άλλοι ποιητές, Αιγαιοπελαγίτες και μη. Χ αίρεται την απλω σιά του, τα γ α λ α ν ά νερ ά το υ , τα δ ιά σ π α ρ τ α ν η σ ιά με τ ις π ερ ίσ σ ιες ομορ φ ιές κ α ι χά ρες τους, τη γοητεία της πανάρχοαας ιστορίας του, που είναι κρικελωμένη με τον πολιτισ μ ό μας. Εκδηλώνει ποικιλοτρ ό π ω ς το α σ ίγα σ το ερ ω τικό π ά θ ο ς της για το υγρό στοιχείο, για τη θάλασσα, για το άστρο της μέρας.

Με ξεχω ριστή αγάπη συνθέτει πο ιή μ α τα για τον τόπο που τη γέννησε, για το θαλασσοφίλητο χ ω ρ ιό της, τη Θ ερμή. Κ ά θε φ ο ρ ά π ο υ ν ιώ θ ε ι πλήξη στην πόλη την κ ο υ ρ α σ τικ ή , α ν α ζη τά τη λύτρωσή της στη φυγή. Θηρεύει νοσταλγικές μνή­ μες, που χαράχτηκαν βαθιά στα όμορφα χρ όνια της παιδικής ανεμελιάς. Θ υμάται το πατρικό της σ π ίτ ι, τ ο υ ς κ α λ ο σ υ ν ά τ ο υ ς γ ο ν ιο ύ ς τη ς, τ ο υ ς συντοπίτες της, τους εργάτες του μόχθου και της βιοπάλης κ α ι π ρ ο π α ν τό ς τους δουλευτάδες της γη ς, τ ις μ ε γ α λ ο γ ιο ρ τ ά δ ε ς , τα χ α ρ ο κ ό π ια , τα λογή ς λ ο γή ς π ε ρ ισ τ α τ ικ ά π ο υ δ ια π ό τ ισ α ν το περιβάλλον, τη λεβεντοσύνη του γεροπλάτανου, τις αμάλαγες φυσικές ομορφιές, το κοιμητήρι τω ν προσ φ ιλώ ν προσ ώ πω ν. Νιώθει συχνά τη γλυκ ό­ πικρη τυράγνια του παρελθόντος, καθώ ς και την οδύνη που γεννά το γκρέμισμα του χτες, το ανε­ πίστροφο χρονοκύλισμα. Στην ποίηση της Μ αρίας Αγιασώ του-Λ αμπρινού αξιοπρόσεκτη είναι και η θρησκευτική θεμα­

Πώς να ’ταν στα σκοτάδια του να με θωρεί σαν φάρο; Καρδιά πώς να ’μουν δυνατή, τους πόνους του να πάριο; Πώς της αγάπης τους εχθρούς να τους αλυσοδέσω; Να ’χω δετό τον πόλεμο και την ειρήνη έξω; Της νιό τηςτους κλυδωνισμούς, σε κύματα γαλήνια πώς να ’φερνα; Πώς να ’ντυνα την ψυχική μας γύμνια; Πώς να ’χα φίλους, μ ’ αμμουδιάς κόκκους να τους μετρήσω; Τους πικραμένους να γινώ μέλι να τους ποτίσω; Στους κουρασμένους να ’μουνα καθημερνή τους σκόλη; Τους μαχητές, πώς να ’κανα, να μην τους πιάνει βόλι; Πώς σαν καθρέφτης μαγικός μορφές να μεταπλάθω, να δείχνει νιους τους γέροντες, πώς να ’ταν να το μάθω; Μ ’ αφού ποτέ δεν μου ’λαχε τέτοια στιγμή μεγάλη, ας ήταν να το δυνηθούν, να το μπορέσουν άλλοι! (« Ααγάπης», σ. 59)

Ξεπερνά η π ο ιή τρ ια τον υπέρμετρο εγω ισμό, την αντικοινω νική φιλαυτία, και γίνεται δια πρ ύ­ σ ιο ς κ ή ρ υκ α ς της π ο λ υ δ ύ ν α μ η ς, της α σ ύνο ρ η ς

χριστιανικής αγάπης. Έ χει δοκιμάσει τη μέγκενη του πόνου, έχει σφυρηλατηθεί στο αμόνι της θλ£ ψης, έχει α ν ο ίξει π ο λ λ ές φ ορές το υ ς κ ρ ο υνο ύς το)ν δ α κ ρ ύ ω ν . «Ο π ό ν ο ς κ υ ρ ιά ρ χ η σ ε στη ζωή

μου, μα τον ένιωθα πάντα ως αγάπη Θεού, για να μ ’ έχει κ ο ν τά Του», ε ξ ο μ ο λ ο γ ε ίτ α ι. Θ α έλεγε κ α νείς π ω ς ζητά τη λύτρω ση κ α ι την έμπνευση μέσα στους διαύλους του πόνου. Ω κύματα, χτυπάτε με σαν βράχο κι ας πονώ. Σεις της καρδιάς μου τις χορδές δονείτε και ας κλαίω. Τα σύννεφα αγάπησα εγώ στον ουρανό, γιατί τραγούδια μ ’ έμαθαν του πόνου για να λέω. («Αναλαμπές», σ. 72) Ο λόγος της Μ αρίας Α γιασ ώ του-Α α μπρινού π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι σε κ ά π ο ια σημεία ίχνη σ κ ε π τ ικ ι­ σμού, αλλά δε γίνεται ποτέ λυγμικός. Κάτω από το ν ε π ίπ α γ ο της α π α ισ ιο δ ο ξ ία ς , π ρ ο β ά λ λ ε ι η αγάπη για τη ζωή, η αντίσταση στα π α ιχνίδια της μοίρας, η αισιοδοξία, η ελπίδα.

Μην αφήνεις το είναι σου να δαμάζει η θλίψη. «Δεν τελειώνουν τα σύνορα της ελπίδας στη γη». («Κρυφανθοί», σ. 65) Ακόμη και ο θάνατος, η φυσική απόληξη του ανθρώ που, πρέπει ν ’ α ντιμετω πίζεται θαρραλέα, με αλυπια.

Α π ’ τ ’ άχαρο σου παρελθόν κράτα ό,τ’ ει ν ’ ωραίο. Και στον καθρέφτη σου, πριν βγεις, να του χαμογελάς. Μην παίρνεις υποτακτική στάση μπρος στο μοιραίο. Εσύ είσαι ο μάστορας, που χτίζεις και χαλάς. («Λίγο πριν να νυχτώσει», α. 19)

Η Μ αρία Α γιασώ του-Α αμπρινού, ποιήτρια με α λτρ ουϊσ τικ ά αισθήματα και με αυξημένη υπευ­ θυνότητα ενεργού πολίτη, απελευθερώνεται π ο λ­ λές φ ορές α πό τη δέσ τρα της μ ο ν α ξ ιά ς, α πό τη γνώριμη και αρεστή στους πνευματικούς ανθρώ ­ πους ενδοσκόπηση, και περισκοπεί το κοινω νικό γ ίγ ν ε σ θ α ι, τ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς , με τα μ ικ ρ ά κ α ι μεγάλα προβλήματά τους. Α ναφέρεται σε καυτά θέματα του καιρού μας, ό π ω ς η μ ά σ τιγα τω ν να ρ κ ω τικ ώ ν, η α π α ν θ ρ ω ­ πιά , η αναλγησία, ο οχαδερφισμός, ο ρατσισμός κ α ι η π ερ ιθω ρ ιο π ο ίη σ η , η α νο ίκ εια στάση α π έ­ να ντι σ τ’ ανήμπορα γεράματα, η υποβάθμιση της ζω ή ς στα α σ τικ ά κ έντρα , η επηρμένη επιστήμη και η επιτακτική ανάγκη χαλιναγώ γησης και ηθι­ κ ο π ο ίη σ ή ς τη ς, η μ ετά λ λ α ξη τη ς α γ ρ ο τ ιά ς , η ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η α ν θ ρ ώ π ο υ α π ό ά ν θ ρ ω π ο , το ξ ε σ τ ρ ά τ ισ μ α της ν ε ο λ α ία ς , ο κ α λ π α σ μ ό ς της τεχν ο λ ο γία ς, η κα τα σ τροφ ή του φ υσ ικ ού π ε ρ ι­ βάλλοντος, η άμβλυνση κα ι το ξεθώ ριασ μα του εθνικού φρονήματος, η ικανοποίηση του αιτήμα­ τ ο ς κ ά π ο ιω ν λ α ώ ν γ ια ελ ευ θ ερ ία , γ ια εθνικ ή ανεξαρτησία. Η Μ α ρία Α γ ια σ ώ το υ -Α α μ π ρ ιν ο ύ είν α ι μια ποιήτρια με ταλέντο, με λυρισμό, με περισσεύμα­ τα πλούσ ιας αγάπης, με κ οινω νικά συναισθήμα­ τα, με πνευμ ατικές ανησυχίες. Το μέχρι στιγμής έργο της, π ρ ω τ ό τυ π ο κ α ι μ ετα φ ρ α σ τικ ό , είνα ι αψευδής μ ά ρτυρα ς της ψ υχικής της λεπτότητας και χάρης. ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Στιγμιότυπο από τις εργασίες του 3ου Συμποσίου Ποίησης (18.3.1999) στο Πνευματικό Κέντρο Κυθηρίων (Θεμιστοκλέους 5). Διακρίνονται, από αριστερά, ο προεδρεύων λογοτέχνης Γιάννης Πετριτάκης, που η βάσκανη μοίρα του έκοψε πρόωρα το νήμα της ζωής στις 9.12.1999, ο εισηγητής Γιάννης Χατζηβασιλείου και ο λογοτέχνης Χρίστος Κουλούρης.

Γ Σ Υ Μ Π Ο Σ ΙΟ Π Ο ΙΗ Σ Η Σ

ΕΥΘΥΜ Α ΚΑΙ ΣΟ ΒΑΡΑ

Ε π ιτυ χ ία σημείωσε το Γ ' Συμπόσιο Ποίησης, το ο π ο ίο ο ρ γά νω σ α ν τα λ ο γ ο τεχ ν ικ ά π ε ρ ιο δ ικ ά

Οι μιναρέδες του Χιώτη που δε φύτρωσαν...

«Αιολικά Γράμματα», «Νέα Σκέψη», «Παρουσία», «Πνευματική Ζωή» και «Φϋιωτικόζ Λόγος», στο «Τριφύλλειο Ίδρυμα Κυθήρων» (Θεμιστοκλέους 5, Αθήνα), από 18-20.3.1999. Στην επιτυχία συνέβαλε, εκτός των άλλων, ο δραστήριος ποιητής και ζωγρά­ φος Κώστας Καρούσος. Προέδρευσαν, την πρώτη μέρα σ Γιάννης Π ετριτάκης, τη δεύτερη η Βίβιαν Γ ιαννούδη-Α υγερινού και την τρίτη ο Δημήτρης Καραμβάλης και ο Τάκης Σκανάτοβιτς. Οι εισηγητές παρουσίασαν ποιητές: Α. Ο Κώστας Καρούσος τον Ηλία Σιμόπουλο, ο Δημήτρης Κράνης τη Χρυσούλα Τσικριτσή-Κατσιανάκη, ο Γιάννης Κασιμάτης τη Βενετία Γαβριελάτου, ο Χρίστος Κουλούρης την Αλεξάνδρα Βαΐτση-Βάκρου, ο Γιάννης Χατζηβασιλείου τη Μαρία Αγιασώτου-Λαμπρινού, ο Θεόδωρος Πολίτης το Θανάση Παπαθανασόπουλο, ο Γιώργος Αναγνωστόπουλος την Έλλη Γιαννοπούλου, ο Γιάννης Πετριτάκης τη Χριστίνα Καρυδογιάννη, ο Ευτύχιος ΔασκαλάκηςΣφουγκατάκης τον Κωνσταντίνο Παπαδημητρίου και η Αέλα Κωνσταντέλλου τον Αλέκο Φλωράκη. Β. Ο Μιχάλης Σταφυλάς το Νίκο Πηγαδιώτη, η Στέλλα Αρκάδη τη Δανάη Στελλάκη, ο Γιώργος Παναγουλόπουλος τη Ρένα Καλλιγιάννη, ο Δημήτρης Καραμβάλης την Κωνσταντίνα ΣούλαΤζαφαρά, ο Παντελής Απέργης τη Μ αρίνα Πετρή, ο Χ ρίστος Κουλούρης τη Σωσώ Πέτρου-Βλάσση, ο Δημήτρης Χαλατσάς τον Τάσο Βέλλιο, ο Αντώνης Π απαδό­ πουλος το Νίκο Γιαννάκη, ο Μιχάλης Σταφυλάς τη Μ αρία Βασιλειάδου-Ρόκου, η Μ αρία Σταμάτη τη Διονυσία Κωνσταντούρου-Κατρίτση και ο Σακελλάρης Καμπούρης το Χρίστο Λαθουράκη. Γ. Ο Στέλιος Δημούλης απούσιαζε και έτσι η ποιήτρια Στέλλα Πουγκακιώτου αυτοπαρουσιάστηκε, ο Ν τίνος Μ ιχελής το Βάσο Β ογιατζόγλου, η Πόλη Τ ζω ρτζοπούλου το Βασίλη Α ποσ το λό π ο υλο , ο Θανάσης Βενέτης το Γιώργο Θεοχάρη, η Χρυσάνθη Κακουλίδου τη Αούλα Κωνσταντινίδου, ο Δημήτρης Φαφούτης τον Ιάκωβο Ρήγα, η Λίνα ΓαρυφαλάκηΝ ικολά ου τον Ε υά γγελο Σ κ α τζά κ η , η Β ίβ ια ν Γ ια ν νο ύ δη -Α υ γερ ινο ύ το Σ ω κράτη Κ υλάφ η, ο Χ ρ ίσ το ς Κ ορέλα ς την Ειρήνη Τ ό λη -Σ ιώ κ ο υ , ο Μ ιχάλης Σ ταφυλάς το Βασίλη Κ απετανέα και ο Σταύρος Σταυρίδης τον Άσσο Σταμούλη. Π οιή μα τα α π ά γγειλ α ν η Α λεξάνδρα Βαΐτση Βάκρου, η Μ αριάννα Βλάχου-Καραμβάλη, η Βίκη Γεωρέττη, η Αφροδίτη Γιαννιού-Ρωμανιά, η Ανα­ στασία Μπάσα, ο Δημήτρης Πετράτος και η Άννα Π ολυτ ί μου-Π απακω νστα ντ ίνου. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Ο ι Χ ιώ τες διη γούντα ι πολλές ιστορίες, στις οποίες δε χάνουν την ευκαιρία να αυτοσαρκάζονται με αριστοτεχνικό πράγματι τρόπο. Σε μια από αυτές ο Τζανής, που παρουσιάζεται σαν ά πειρος και εύπιστος, ταξιδεύει στην Πόλη, όπου συναντά το Στρατή, που υποτίθεται ότι είναι Μ υτιληνιός, τα ξέρει όλα και κάνει ό,τι μπορεί για να πειράξει το φ ίλ ο του. Α υτός μένει κ α τά π λη κ το ς α π ό τ ις ομορφιές της Πόλης και όλο ρωτάει τι είναι τούτο, πώ ς έγινε το άλλο. Τα μάτια του δεν ξεκολλούσαν από τους μιναρέδες τω ν τζαμιών: - Μ ω ρέ Σ τ ρ ά τ ο , τ ι ε ίν α ι το ύ τ α π ά λ ι; Π ώ ς έγιναν; - Α! Δεν ξέρεις; Ε ίνα ι μιναρέδες. Για ιδές αψηλοί που είναι... Καλά, πώ ς έγιναν; - Να σου το πω. Ε ίνα ι μυστικό όμως... Μ όνο σ ’ εσένα το λέω . Ε ίν α ι σ π ό ρ ο ς. Τον σ π έ ρ ν ε ις και... φυτρώ νουν...

- Τ ι μου λ ες, φ ίλ ε μου; Σ π ό ρ ο ς ε; Θ α μ ου βολέψεις λίγο και για μένα, να τον σπείρω; - Να σου δώ σω λίγο. Σ ’ εσένα να μη δώσω; Δε θα το μαρτυρήσεις όμω ς σε κανέναν. Έ τσι; Του έδωσε το λο ιπ ό ν το σπόρο, του είπε κ α ι π ώ ς θα το ν σ π είρ ει. Μ ό λ ις γύ ρ ισ ε α υ τ ό ς σ το χ ω ρ ιό το υ , το ν έσ π ειρ ε σε α π ό μ ερ ο τ ό π ο κ α ι χα ρά χα ρούμ ενος περίμενε πότε θα φ υτρώ σ ουν οι... μιναρέδες. Π ρόβαλαν κ ά π ο ια χο ρ τα ρ ά κ ια , μεγάλωσαν, αλλά α πό μιναρέδες τίποτα. Κ άποτε το πήρε απόφαση ο Τζανής: - Με γέλασεν ο Στρατής. Με κοροΐδεψε π ά λ ι ο ά τιμος, εμένανε τον ανέμυαλο. Έ π ια σ ε το λοιπόν να ξεριζώσει τα π α λιόχορ τα, να μην π ιά νο υ ν τον τόπο. Ό π ω ς τράβηξε το ένα α πό αυτά κ α ι το κράτησε ανάποδα, πρόσεξε κ α τά π λ η κ το ς ό τι το ρ ίζω μ ά του έμοια ζε με το μιναρέ. Ή τα νε... ρ επ ά νι. Τράβηξε κ α ι άλλο, το ίδιο κα ι αυτό, άλλο σχέδιο όμως. Ή τανε καρότο. Το π α ρ ά λ λ ο τα ίδια . Ό λ α μ ινα ρέδες σε μ ικ ρ ο ­ γρα φ ία . Κ οίταζε α πορημένος. Κ άποτε χτύπησε το κούτελο με την πα λά μ η του. Ε ίχε β γά λει το συμπέρασμα; - Μ ωρέ, δε με γέλασεν ο Στρατής κι εγώ τον έβριζα. Εγώ, ο ούριος, έκαμα το λάθος. Έσπειρα, ο κουκούγιαυλος, το σπόρο ανάποδα και φύτρωσαν οι μιναρέδες προς τα κάτω... Αυτό είναι...

Π ρ ι ν από λίγες μέρες είχα πά ει στη Χ ίο και. κανονίσαμε μια συνάντηση με δυο πα λιόφ ιλους. Να τα πούμε λιγά κ ι, ύστερα α πό κάμποσ α χρ ό ­ ν ια . Ή ρ θ ε ο π ρ ώ τ ο ς . Ε ίπ α μ ε τα δ ικ ά μ α ς, τα ο ικ ο γενεια κ ά , όλα. Έ χ ε ι α ν ο ιχ τε ί σε επ ιχ ε ιρ ή ­ σεις κ α ι τα π η γα ίνει π ολύ καλά. Τα π α ιδ ιά του προκόβουν κ α ι αυτό. Μ όνο για τον ένα του γιο μίλησε κ ά π ω ς αόριστα: - Εδώ γυρίζει αυτός... Κ α τάλα β α ό τι κ ά τι το ν πονούσ ε κ α ι κρατή­ θηκα, να μην ξύσω την πληγή. Δε ρώτησα π α ρ α ­ π έρ α . Ή ρ θ ε ό μ ω ς κ α ι ο δ εύ τερ ο ς. Τα π ή ρ α μ ε π ά λ ι όλα μια βόλτα. Ό τα ν φτάσαμε στο γιο, που λέγαμε, αυτός επέμεινε. Τότε ο π ρ ώ το ς είπε τον πό νο του: Έ φ τασ ε τα τρ ιά ντα και την ημέρα δεν τον β λέπ ω . Τ ου λέγω : Έ λ α , βρε, να α ν α λ ά β ε ι το τα μ είο κ α ι τα βιβλία. Η λεκ τρ ο νικ ο ύ ς υ π ο λ ο γ ι­ στές δεν ήθελες; Εγώ δεν τα καταφέρνω σε αυτό. Ν α λ ο ιπ ό ν η ε υ κ α ιρ ία . Ε δ ώ ε ίν α ι η μ έ ρ α ... Τ ίπ ο τ α α υ τ ό ς . Γ υ ρ ίζ ε ι με τη ν κ ο τ σ ίδ α , με το σ υμ πά θιο, κ ω λοβαράει σ τις κα φ ετερίες κ α ι δεν ξέρω που αλλού. Ό λο γκρ ινιά ζει για την ανεργία και την κακούργα κ οινω νία . Τι να τον κάνω; Π αίρνει τώ ρα α μ π ά ρ ιζα ο δεύτερος κ α ι αραδιάζει τα π α ρ ά π ο να για το δικό του το βλαστάρι. Την κόρη του. Με το νι κα ι με το σίγμα: - ··· Την ημέρα ξά πλα , το τηλέφωνο αγκαλιά κ α ι σ ο β α ν τίσ μ α τα . Τη ν ύ χ τα ; Ξ επ ό ρ τισ μ α κ α ι τράβα κορδέλα... Πού θα βγει αυτή η κατάσταση; Μ πορεί να βγει ποτέ σε καλά; Φ υσικά το θέμα γενικεύτηκε. Τα είπαμε όλα. Για τα οράματα που είχε η γενιά μας. Τον ελεύ­ θερο κ α ι συνειδητά υπεύθυνο πολίτη, π ο υ ο νει­ ρευόμαστε να δούμε. Για τους α γώ νες κα τά της αυθαιρεσίας της εξουσίας και στο π ώ ς φτάσαμε σήμερα στο άλλο άκρο. Για την κ α τα πίεσ η του μ α θητή κ α ι τ ω ν εφ ή β ω ν γ ε ν ικ ά , π ο υ έφ τα σ ε τώ ρα στην ασυδοσία, με αποκορύφ ω μα, πρ ο ς το παρόν, τον παιδοβοΰβαλο, που ενώ απολακτίζει το ν έλεγχο τω ν γ ο ν έ ω ν κ α ι τη συμβουλή το υ ς ακόμα, επαναστατεί κατά οποιοσδήποτε μορφής κ ρ α τ ικ ή ς ε ξ ο υ σ ία ς , α σ μ έ ν ω ς α π ο δ έ χ ε τ α ι ν α κ α τ ε υ θ ύ ν ε τ α ι κ α ι ν α κ ο υ ρ δ ίζ ε τ α ι α π ό ά λ λ α κέντρα διεκδίκησης της απόλυτη ς εξουσίας και κλείνει τους δρόμους ή π υ ρ π ο λεί την περιουσία του α ν ύ π ο π το υ γείτο να του. Α ναφέρθηκε κα ι η φ ορτω μένη α π ό π ικ ρ ία δια π ίσ τω σ η π ο λ ύ γ ν ω ­ στής κ υρία ς τω ν γραμμάτω ν, με αξιόλογη δράση στο κίνημα για την απελευθέρωση της γυναίκας: - ··· Τ ι κά να μ ε δηλαδή; Χ ρ ό ν ια κ α ι χ ρ ό ν ια

αγώ νες για την απελευθέρωση της γυναίκας. Και π ώ ς τη βλέπουμε σήμερα; Δούλη τω ν εξω φ ρενι­ σμών της μόδας. Σκλάβα της σαχλεπισαχλης δ ια ­ φήμισης και του ακατάσχετου υπερκαταναλω τισμού. Ξενέρωτη, έρμαιο τω ν πα θώ ν, ψ άχνει για τε χ ν η τ ο ύ ς π α ρ α δ ε ίσ ο υ ς. Β λ έπ εις π ο λ λ ές α π ό α υ τ έ ς κ ά θ ε λ ίγ ο κ α ι με ά λ λ ο ν α ρ σ ε ν ικ ό . Κ α τ α ν τά ς να π ε ις ό τ ι επ ιζ η το ύ ν την υπ ο τα γή τους και α π α ρ ν ιο ύ ντα ι την απελευθέρωσή τους. Άγεται και φέρεται από την κακογουστιά κ α ι το εφήμερο. Κ αι το π ιο ακατανόητο κα ι εξοργισ τι­ κό, π ο υ δε χω νεύεται με τίποτα. Α κόμα κι αυτόν τον αξεπέραστο, το θεϊκό ρόλο της μητέρας τον α π ο σ τ ρ έ φ ο ν τ α ι... Α υτά θέλαμε τότε; Γ ι’ α υ τά αγωνιστήκαμε; Κ άτι είπα κ ι εγώ για την ακμή κ α ι παρακμή. Την α δυνα μ ία πρα γμ ά τω σ ης τω ν ιδεώ ν κ α ι της θεω ρίας. Για το εκκρεμές της Ιστορίας. ... Α πό τη μ ια άκρη πή γα μ ε στην άλλη. Δ εν ξέρ ο υ μ ε ή δ εν μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α ισ ο ρ ρ ο π ή σ ο υ μ ε. Π ο λ ύ το φ ο β ά μ α ι μ η ν ξ α ν α γ υ ρ ίσ ο υ μ ε , κ α ι μάλιστα α π ότομ α , στα ίδια . Μ ην είνα ι κ α ι χ ει­ ρότερα... Ο πρ ώ τος φ ίλος δεν κρατιότανε: - Α φ ο ύ το φ ιλ ο σ ο φ ε ίς , εγώ θ α το π ω π ιο λ ια νά κ α ι να μη σας κα κοφ α νει... Θ υμάστε την ιστορία του Τζανή με τους μιναρέδες του; Ε λοι­ π ό ν ! Φ α ίν ε τ α ι π ω ς τα ίδ ια π ά θ α μ ε π ι εμ είς. Σπείραμε και περιμέναμε να φυτρώ σουν μιναρέδες. Ό μ ω ς ο σπόρος έπεσε ανάσκελα. Φυτρώσανε ραπανάκια! Ο δεύτερος, π ο υ δε χ α ρ ίζει μηδέ γρ α μ μ ά ρ ιο στο ζύγι, το πήγε ακόμα παραπέρα: - Κ αι μακάρι να ήταν ρ α π α ν ά κ ια ή καρότα. Τα καρότα έχουν τις βιταμίνες. Τα ρεπάνια α νο ί­ γουν την όρεξη. Ενώ τούτα που μας προέκυψαν; Μα την κόβουν με το μαχαίρι... Μ ια κι έξω... Δε διαφωνήσαμε. Εσείς;... Δεκέμβριος 1999

ΣΤΡΑΤΗΣ ΑΠ. ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ

ΓΙΩ ΡΓΟ Σ Β Α Σ ΙΛ Ε ΙΟ Υ Χ Α Τ Ζ Η Π Α Υ Δ Η Σ

Ο άνθρωπος, ο δάσκαλος, ο αντιστασιακός Ο δάσκαλος Γιώργος Χατζηπαυλής γεννήθηκε το 1918 και συμπλήρωσε τον κύκλο της ζωής του στις 13.9.1999, στην Αθήνα, όπου και κηδεύτηκε. Αριστούχος της Ιερατικής Σχολής Κορίνθου διορί­ στηκε δάσκαλος στην Ξάνθη. Μετά τα Δεκεμβριανά, αποδιοπομπαίος τράγος από τη Μυτιλήνη, διορίστηκε στη Ραφήνα Αττικής. Εκεί τον συνάντησα ύστερα από χρόνια. Βοήθησε με προσωπική του φροντίδα να χτι­ στεί το δημοτικό σχολείο της Ραφήνας. Το ίδιο βοήθη­ σε να χτιστεί και το δημοτικό σχολείο της Αργυρούπολης, όπου υπηρέτησε ως διευθυντής και από το οποίο συνταξιοδοτήθηκε. Είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του Βασίλη την έντονη διάθεση για δημιουργική δουλειά, για μόρφωση και μετάδοση στους άλλους των γνώσεών του. Ο Βασίλης Χατζηπαυλής είχε χτίσει το Γηροκομείο της Αγιάσου, όταν ο Γιώργος φοιτούσε στο Δημοτικό της

Γιώργος Β. Χατζηπαυλής

Ο Ερεσώτης ωζ ^(Ψς την καταγωγή Βασίλειος Ιωσήφ ατζηπαυ ης ( -1959), με Χη σύζυγό του Ευανθία, η οποία καταγόταν από το Ικόνιο, και τα λοιπά μέλη της φαμίλιας τους, στην Αγιάσο. Αριστερά εικονίζεται ο ιεροψάλτης της Αγιάσου Παναγιώτης Ιωάννου Καβαδάς.

Αγιάσου. Θυμάμαι το γέρο Χατζηπαυλή στη Μυτιλήνη, να κυκλοφορεί έχοντας πάντα παραμάσχαλα μάτσο από εφημερίδες, που τις μοίραζε ολόκληρες ή φύλλο φύλλο, σε ανθρώπους που δε διάβαζαν, για να τους ενημερώσει σε πολλά ζητήματα και να τους κατατοπί­ σει πολιτικά. Ο Γιώργος έζησε στη Μυτιλήνη κατά τη διάρκεια της Κατοχής και πήρε ενεργό μέρος στην Αντίσταση, μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ. Σχεδίασε με επιμέλειά την οργάνωση των Αετόπουλων και της έδωσε πνευματικό και πολιτιστικό περιεχόμενο. Ήταν ο πρώτος ομιλητής της ΕΠΟΝ από τον εξώ­ στη του Δημαρχείου Μυτιλήνης στις 10.9.1944, τη μέρα της απελευθέρωσης της Αέσβου από τους Γερμανούς. Σε κάθε μεγάλη παλλεσβιακή συγκέντρωση, αγωνιστική ή εορταστική, έδινε το χαιρετισμό της ΕΠΟΝ με την προ­ σφώνηση «Ααέ και νιάτα της Μυτιλήνης». Έτσι τον χαιρετούσα πάντα, όταν συναντιόμασταν. Πνευματικός άνθρωπος, με αγάπη στη μόρφωση και στο καλό βιβλίο, συνταξιούχος πια, σύχναζε καθημερινά στο Βιβλιο­ πωλείο ΦΙΑΙΠΠΟΤΗ, στην οδό Σόλωνος. Ήταν ακέραιος χαρακτήρας και αφοσιωμένος στη γυναίκα του Γεωργία Σπανέλη και στην κόρη του Ευστρατία. Οι φίλοι και οι γνωστοί του θα τον θυμούνται πάντα με αγάπη. Τ.Ψ.

Δ Ε Σ Β ΙΑ Κ Α Α Ρ Χ Ε ΙΟ Δ ΙΦ ΙΚ Α Σ Υ Μ Μ Ε ΙΚ Τ Α

Ένα συμβιβαστικό έγγραφο του 1910

Η

σπουδή τω ν εγγράφων παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και φωτίζει από πολλές πλευρές την ιστορία ενός τόπου. Παρέχει ποικίλα στοιχεία, τα οποία μπορεί κανείς να τα αξιοποιήσει επιστημονικά. Επιθυμία μας να συγκεντρώσουμε, να σχολιάσουμε και να δημοσιεύσουμε έγγραφα της Αγιάσου και όχι μόνο. Πιστεύουμε πω ς με την καθιέρωση αυτής της στήλης θα διασώσουμε χρήσιμο αρχειακό υλικό και θα πλουτίσουμε το φάσμα τιον ιστορικών, των λαογραφικού, ταιν γλωσσολογικών, των νομικών και άλλων γνώσεων μας. Ελπίζουμε πω ς στην προσπάθειά μας αυτή θα βρούμε ανταπόκριση από όλους όσοι διαθέτουν αδημοσίευτα έγγραφα, ποικίλου περιεχομένου, τα οποία με το οτέρασμα του χρόνου διατρέ­ χουν τον κίνδυνο της φθοράς και της απώλειας. Στη συνέχεια δημοσιεύουμε ένα δικαιοπρακτικό έγγραφο τω ν αρχώ ν του αιώ να μας, προερχόμενο από το οικογενειακό αρχείο του αείμνηστου Δημητρίου Παναγιώτου Καβαδά. Η ανάγνωση, η πιστή μετα ­ γραφή και ο υπομνηματισμός έγιναν από το συνεργάτη μας Χριστόφορο Χατζηβασιλείου. ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Διά του παρόντος συμβιβαστικού εγγράφου ή υποφαινόμενη Ευθυμία Χ ριστόφα Χατζή Μιχαήλ και ό σ ύ ζυ γο ς α ύτή ς Ιω ά ν νη ς Π α να γιώ το υ Καβαδάς1 ά φ ’ ενός και αί άδελφαί Γιαννούλα και Βλωτίνα Μιχαήλ Χ α τζή Μ ιχαήλ ά φ ’ έτέρου, τήν άναφυείσαν μεταξύ μας διαφοράν περί τής καταληφθείσης ήμΐν π ερ ιο υσ ία ς υπό τού αδελφού και πατρός ημών Μιχαήλ Χρ. Χατζή Μιχαήλ δυνάμει διαθήκης υπό χρονολογίαν 1907 (έπτά) Απριλίου 2 σήμερον συμβιβαστικώς διελύσαμεν ώς εξής: Ή Εύθυμία Χριστ. Χατζή Μιχαήλ παραχωρεί είς τάς δύο άδελφάς Γιαννούλαν και Βλωτίνα τα εν τη άνω διαθήκη κληροδοτούμενα αύτή υπό τού αδελφού της Μιχαήλ Χριστ. Χατζή Μιχαήλ σαράντα έλαιόδενδρα. Ε πίσης και ό σύζυγος αύτής Ιω άννης Παν. Καβαδά παραχωρεί είς τήν Γιαννούλαν και Βλωτίνα τά περιελθόντα αύτώ δυνάμει πωλητηρίου τού Μιχαήλ Χριστ. Χατζή Μιχαήλ τριάντα (Αρ. 30) έλαιόδενδρα. Απαντα δέ τά έλαιόδενδρα ταύτα τά κληροδοτούμενα δηλ. τή Εύθυμία και τά παρά τού Ιωάννου Καβαδά άγορασθέντα εύρίσκονται είς θέσιν Μπότσον.2 Α φ ’ έτέρου αί δύο άδελφαί Γιαννούλα και Βλω τίνα ύποχρεούνται να πληρώσωσι είς τήν Εύθυμίαν και τον Ίωάννην Καβαδάν μετζήτια έν όλα) έξήντα αριθ. 60 και ύποχρεούται ή Εύθυμία και ό σύζυγός της να άναλάβη τά έξοδα τής κηδείαν και τών μνημοσυνών. Συμβιβασθέντες δθεν και μή έχοντες είς το έξής ούδεμίαν άπαίτησιν ό είς παρά τού έτέρου ύπεγράψαμεν το παρόν συμβιβαστικόν έγγραφον ίνα χρησι­ μεύει όπου δει, άναγνωρίζουσαι το λοιπόν μέρος τής διαθήκης έγκυρον. Ε ν Αγιάσω 1910 Ιανουάριου 3 Εύθυμία Χρ. Χατζή Μιχαήλ βεβαιώ τά άνωθεν και ώς αγράμματος υπογράφομαι παρά τού υιού μου. Παναγιώτη I. Καβαδά2

Ίωάνης Π. Καβαδά βεβαιώ τά άνωθεν Γ ια ννούλα Χ α τζή Μ ιχα ήλο ν βεβεό τά ώς Ά γ ρ α μ ά τη ή πογρά φ ο μ ε Π αρατον άνδρός μου Παναγιότης Σάββα Πρινήτη. Βλωτίνα Μιχαήλ Χατζή Μιχαήλ βεβαιώ και ώς άγράμματος κατ' αϊτησίν μου υπογράφομαι παρά του γραφέως Παν. Κ. Νουλέλλη.4 (έπονται οι μάρτυρες)/ Ίωάνης Ευστρ. Συνόρου σέργω τά Ανοθεν κέ ώς άγράματως κατά διαταγίν του Ή πογρά Γεώργιος Δούκα καραφίλ »Δ. Χριστοφίδης5 παρών και μάρτυς. Χρύσανθος Χατζή παναγιω6 μάρτυς Στρατιγής Π. λυμπιρής μαρτύς »Σ. Βρανίδης7μάρτυς» Γρ. Χατζή Π. Σκορδά8 μάρτυς. Π.Κ. Νουλέλλης γραφεύς

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Ιωάννης Παναγιώτου Καβαδάς. Κτηματίας της Αγιάσου.

2. Περιφέρεια του ελαιώνα της Αγιάσου.

3. Π αναγιώ της Ιω άννου Κ αβαδάς (1882-1957). Ιεροψάλτης της Αγιάσου.

4. Παναγιώτης Κωνσταντίνου Νουλέλλης. Χρημάτισε δάσκαλος και γραμματέας του ιερού ναού της Παναγίας Αγιάσου.

5. Δημήτριος Χριστοφίδης (Δασκαλέλ’). Δάσκαλος και ιεροψάλτης της Αγιάσου.

6. Χρύσανθος Χατζηπαναγιώτης. Κτηματίας, πατέρας του αείμνηστου «αναγνωστηριακού» δασκάλου και σκηνοθέ­ τη Χριστόφα Χατζηπαναγιώτη, παππούς, από την πλευρά της μητέρας του Δέσποινας (Δισπ’νούλ’), του λογοτέχνη Στρατή Πολυδώρου Αναστασέλη.

7. Στέφανος Βρανίδης (Βρανιάδης). Γιος του δασκάλου και συγγραφέα του περασμένου αιώνα Βασιλείου Βράνη, μεγάλος ευεργέτης της Αγιάσου.

8. Γρηγόριος Χατζηπαναγιώτου Σκορδάς (1848-1928). Μεγάλος ευεργέτης της Αγιάσου.

Αναμνηστική φωτογραφία των αρχών του αιώνα μας. Διακρίνονται όρθιοι, από αριστε­ ρά, ο Μιχαήλ Χριστόφα Χατζημιχαήλ, η Ελένη Μιχαήλ Καμνέλη και ο σύζυγός της ιερο­ ψάλτης Παναγιώτης Ιωάννου Καβαδάς (1882-1957). Καθήμενος ο Ιωάννης Παναγιώ­ του Καβαδάς και η σύζυγός του Ευθυμία Χριστόφα Χατζημιχαήλ. Μπροστά, ο μετέπειτα δάσκαλος Χριστόφας Χρυσάνθου Χατζη­ παναγιώτης (1905-1974). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Πα­ ναγιώτης Ευστρατίου Σταυρακέλης)

ΔΡΩΜΕΝΑ ΦΙΛΟΠΡΟΟΔΟΥ ΣΥΑΑΟΓΟΥ ΑΓΙΑΣΩΤΩΝ Κοπή της πίτας και πρωτοχρονιάτικο γλέντι Σ τ ι ς 16 Ι α ν ο υ ά ρ ιο υ 2 0 0 0 , σ το Κ έ ν τ ρ ο «Παληά Ταβέρνα Κ ρητικού» (Μ νησικλέους 24), στη γραφική Π λάκα, στη σκιά της Α κρόπολης, ο « Φ ιλ ο π ρ ό ο δ ο ς Σ ύ λ λ ο γ ο ς Α γ ια σ ω τώ ν » έκοψ ε την π ρ ω τ ο χ ρ ο ν ιά τ ικ η π ίτ α το υ κ α ι, υ π ό το υ ς ρυθμούς νη σ ιώ τικω ν κα ι όχι μόνο τρα γουδιώ ν, υποδέχτηκε, με σχετική βέβαια καθυστέρηση, το νέο έτος. Ή τα ν κ α ινούργια η ιδέα να κοπεί η π ίτα μας σε Κ έντρο το μεσημέρι και να ακολουθήσει εορ­ τα σ τικ ό γεύμ α, μ ια π ο υ ο ι π ρ ό σ φ α το ι σ εισμ οί έπληξαν κ α ι το Σύλλογό μας κ α ι η αιθουσά του έπαθε κ ά π ο ιε ς ζημ ιές. Την ιόέα υιοθέτη σα ν με θέρμη ό λοι, α ν κρ ίνουμ ε α π ό το π λή θος α υτώ ν π ο υ π α ρ α β ρ έθ η κ α ν , Α γ ια σ ω τώ ν κ α ι μη. Έ τ σ ι μας γνώ ρισ α ν κα ι άλλοι ά νθρω ποι, που διασκέ­ δασαν μαζί μας κ α ι έμειναν κατενθουσιασμένοι α πό τη δράση μας κ α ι α πό το χω ριό μας, που το επισκέφτηκαν ή το γνώ ρισ α ν μέσω του τουρ ισ τι­ κού οδηγού μας. Έ γ ιν ε η κ α θιερ ω μ ένη δ ο ξ ο λ ο γ ία γ ια το νέο έτος α πό το δεσπότη μας, ο ο π ο ίο ς ήρθε ειδικά για την εκδήλωση α πό τη Μ υτιλήνη. Μ ετά κ όπη ­ κε η π ί τ α κ α ι α κ ο ύ σ τ η κ α ν τ α π α ρ α δ ο σ ια κ ά κ ά λ α ν τα , με το ν α γ ια σ ώ τ ικ ο χ α ρ α χ τ η ρ ισ τ ικ ό ιδ ιω μ α τισ μ ό το υ ς, τα ο π ο ία έψαλε η Χ ο ρ ω δ ία του Συλλόγου μας, διευθυνόμενη α πό τον α ν τι­ π ρ ό ε δ ρ ό μ α ς π ρ ω τ ο π ρ ε σ β ύ τ ε ρ ο Ν ε κ τ ά ρ ιο

Ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος ευλογεί την πρωτοχρονιάτικη πίτα του Συλλόγου μας (Φωτογραφία Στρατή Ευαγγελινέλη)

Χ ατζηπροκοπίου. Στη συνέχεια σερβιρίστηκε το γεύμα κ α ι άρχισε ο χορός, που ξεκίνησε από τα νη σ ιω τικ ά κα ι κατέληξε στα τσ ά μ ικα , σε α τμ ό ­ σ φαιρα εορταστική και χαρούμενη. Έκπληξη της συνεστίασης αυτής ήταν η πα ρα ­ δοσιακή βασιλόπιτα, με τα φύλλα, φτιαγμένη με την π α λ ιά α για σ ώ τικ η συνταγή, π ρ ο σ φ ο ρ ά του Σ υ λ λ ό γ ο υ μ α ς. Π ρ ο σ φ ο ρ ά τ ο υ μ έ λ ο υ ς το υ Δ ιο ικ η τικ ο ύ Σ υμ βουλίου Στρατή Ευαγγελινέλη ήταν επίσης οι νοστιμότατοι σ πιτικοί κουραμπιέ­ δες και τα μελομακάρονα, «τα φνίτσια», όπω ς τα

Μερική άποψη του Κέντρου «Παληά Ταβέρνα Κρητικού», με τους χαροκόπους, Αγια­ σώτες και μη, στις 16.1.2000. (Φωτογραφία Στρατή Ευαγγελινέλη)

ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑ ΜΕ ΤΑ ΦΥΛΛΑ Π α λ ιά α γ ια σ ώ τ ικ η σ υ ν τ α γ ή Παραθέτω και την παραδοσιακή συνταγή της βασιλόπιτας, έτσι όπω ς την έμαθα από τη για γιά μου Σοφ ία Κλεάνθη Κουδουνέλη (Π ατάτινα), το γένος Νικολάου Χατζησάββα.

ΥΛΙΚΑ

Στιγμιότυπο από το «πρωτοχρονιάτικο» γλέντι του Συλλόγου μας (16.1.2000). Η άλλοτε αγαπητή μας φιλόλογος καθηγήτρια Ειρήνη Πλυτά με το Βασίλειο Μαργιό (αριστερά), το Στρατή Παναγιώτη Ευαγγελινέλη και τη σύζυγό του Αγγέλα.

λέμε εμείς στο χω ριό. Το φλουρί της π ίτα ς εξάλ­ λ ο υ ή τα ν , ό π ω ς κ ά θ ε χ ρ ό ν ο , π ρ ο σ φ ο ρ ά τ ο υ συμπατριώτη μας χρυσοχόου Μ ιχαήλ Σαμοθρακή. Το κ έρ δ ισ ε η τυ χ ε ρ ή Μ α ρ ία Κ α ρ α β α σ ιλ η Βουνάτσου. Τυχερός της ημέρας και της χρονιά ς ή τα ν κ α ι ο Μ ιχ ά λ η ς Μ ο υ τ ζ ο ύ ρ η ς , α π ό το Πλωμάρι, ο οποίος κέρδισε την τηλεόραση. Την εκδήλωσή μας τίμησαν με την πα ρ ο υ σ ία το υ ς ο βουλευτής το υ νη σ ιού μας Φ ρ α γκ λ ινο ς Π απαδέλης, ο ευρωβουλευτής Ιωάννης Τ ζω άννος κ α ι ο νο μ ά ρ χη ς Λέσβου Δ ημήτρης Β ουνά τσ ος. Σ υγχαρη τή ρια τηλεγραφ ήματα μας έσ τειλαν οι β ο υ λ ε υ τ έ ς Ν ίκ ο ς Σ η φ ο υ ν ά κ η ς κ α ι Σ τ ρ α τ ή ς Κ όρακας, οι ο ποίοι λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεών τους δεν μπόρεσαν να παραβρεθούν. Ε π ίσ η ς π α ρ α β ρ έ θ η κ α ν ο σ ε β α σ μ ιό τ α τ ο ς μητροπολίτης Μ υτιλήνης Ιάκωβος, ό π ω ς πρ οα ν έ φ ε ρ α , ο δ ή μ α ρ χ ο ς Α γ ιά σ ο υ Π α ν α γ ιώ τ η ς Ψ υ ρ ο ύ κ η ς, κ α θ ώ ς κ α ι ο δ ή μ α ρ χ ο ς Χ ο λ α ρ γο ύ Χ αράλαμπος Σκούρτης. Ή τα ν μια όμορφη εκδήλωση, με παλμό κα ι με κέφ ι, π ο υ εντυπ ώ σ ια σ ε ακόμη κ α ι το υ ς επ ίσ η ­ μους προσκεκλημένους μας, γ ια τί οι Α γιασώτες, ό π ω ς ξέρουν να δουλεύουν σκληρά, ξέρουν και να γλεντούν κα ι να ξεδίν ο υ ν, ό ποτε το επ ιτρ έ­ ψουν οι περιστάσεις. Ε υχόμασ τε να γιο ρ τά σ ο υ μ ε κ α ι το υ χ ρ ό νο υ ό λο ι μ αζί, μ ο ν ο ια σ μ έν ο ι, γ ια το κα λό το υ χ ω ­ ριού μας και του Συλλόγου μας... ΣΟΦΙΑ ΠΑΠΟΥΤΣΗ-ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ Συμβολαιογράφος Αθηνών

Τ ρ ία κιλά άσπρο αλεύρι. Δυο κουταλιές σού­ π α ς ξύσμα π ο ρ το κ α λ ιο ύ . Ε νά μ ισ ι ποτή ρι χυμό πορτοκαλιού. Έ να ποτήρι τσαγιού βρασμένο γλυ­ κάνισο (μαζί βράζουμε λίγα γαρίφαλα, λίγη κανέλα και καρυδάκι). Μισό ποτήρι τσαγιού κονιάκ. Δυο ποτή ρια τσ α γιού λά δι ή βούτυρο. Η γ ια γιά μου έβαζε λάδι. Δυο κουταλιές γλυκού σόδα, σβησμένες μέσα στο χυμό του πορτοκαλιού (με μπέικιν πάουντερ). Η για γιά μου δε γνώ ριζε το μπέικιν πάουντερ. Δυο «φιλτζάνες» τσαγιού ζάχαρη. Μυζήθρα ό χι αλμυρή ή κασέρι. Η γ ια γ ιά μου έβαζε μόνο μυζήθρα. Σουσάμι και αμύγδαλο ξεφλουδισμένο για το στόλισμα.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Β ά ζ ο υ μ ε το α λεύρι σε μια λεκάνη, κάνουμε γούβα και ρίχνουμε μέσα όλα τα υλικά. Μετά ζυμώ­ νουμε με χλιαρό νερό, για να μη γίνει το ζυμάρι σφι­ χτό και δεν ανοίγει το φύλλο. Ανοίγουμε ένα φύλλο πιο χοντρό από τα άλλα και το βάζουμε κάτω κάτω στο ταψί. Στη συνέχεια ανοίγουμε τα άλλα φύλλα πιο ψιλά. Ας σημειωθεί ότι τα φύλλα πρέπει να είναι χοντρά, σχεδόν τετραπλάσια σε πάχος από ό,τι τα φύλλα της τυρόπιτας. Τοποθετούμε το ένα φύλλο πάνω στο άλλο, αλείφουμε με βούτυρο, πασπαλίζου­ με με κανέλα, μπαχάρι, λίγη ζάχαρη, λίγη μυζήθρα ή τυράκι κασέρι. Βάζουμε το χοντρό φύλλο στο τέλος, το αλείφουμε με λίγο κρόκο αβγού, με λαδάκι και νεράκι. Το τελευταίο φύλλο το πασπαλίζουμε με σουσάμι και το στολίζουμε με αμύγδαλα. Ψήνεται σε 200 βαθμούς περίπου, σε δυο ή τρεις ώρες, ανάλογα με το φούρνο. Πριν τοποθετηθεί στο φούρνο, τρυπάμε την επιφάνεια σε τέσσερα πέντε ή περισσότερα σημεία και βάζουμε από ένα αμύγδαλο. Άμα βγει από το φούρνο, την ξεκουνάμε από την άκρη λίγο λίγο και τη γυρίζουμε ανάποδα, για να βγει από το ταψί. Αυτό το κάνουμε, όταν είναι ζεστή. ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! ΣΟΦΙΑ ΠΑΠΟΥΤΣΗ-ΚΟΥΑΟΥΝΕΛΗ

ΛΕΣΒΙΑΚΟΙ Α Π Ο Η Χ Ο Ι ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΜΗΝΑ Η τ α ν Οκτώβρης του 1940, λίγο πριν ηχήσουν οι σειρήνες του πολέμου και ανοίξουν οι κρουνοί τω ν δακρύω ν. Ο Δ ημήτριος Λ ουκάτος, ο σοφός πανεπισ τημιακός δάσκαλος, συντάκτης τότε του Λ α ογρ α φ ικ ού Α ρχείου της Α καδημίας Α θηνών, περιοδεύοντας το νησί για επιτόπια έρευνα και για συγκέντρωση υλικού, έφτασε και στην Καλλονή, την έδρα της μητρόπολης της Μήθυμνας. Επιθυμία του να γνω ρίσει προσ ω πικά το Νισύριο ιεράρχη Δ ιονύσιο Μηνά, ο οποίος είχε κατασταλάξει στη Λέσβο μετά τον οδυνηρό για το έθνος μας χαλασμό της Μικρασίας. Έ να πρω ινό ο ακάματος στρατοκόπος αποθησαυριστής της λεσβιακής λ α ο γρ α φ ία ς πήγε στη μητρόπολη, για να υποβάλει τα σεβάσματά του στο δεσπότη. Π ερ νώ ντα ς το κ α τώ φ λ ι, α ντίκ ρ ισ ε σε σκαλωσιά ένα ρασοφόρο που μαστόρευε. Ή ταν με το αντερί του, είχε ανασηκωμένα τα μανίκια και στο κεφάλι του φορούσε έναν παλιό σκούφο. Τον καλημέρισε και τον ρώτησε αν είναι μέσα ο δεσπό­ της και αν θα μπορούσε να τον δει. Ο ρασοφόρος μάστορης ανταπέδωσε με εγκαρδιότητα το χαιρετι­ σμό στον άγνωστο επισκέπτη και τον παρακάλεσε να περιμένει λίγο, ώσπου να τελειώσει, για να τον εξυπηρετήσει. Α φού ολοκλήρω σε β ια σ τικ ά την εργασία του, πισωπατώ ντας προσεχτικά στην ξύλι­ νη σκάλα κατέβηκε κάτω. Ξεσκουφώθηκε, κατέβασε τα μανίκια, ξεσκονίστηκε, έτριψε τις παλάμες και φόρεσε ένα ράσο που ήταν κρεμασμένο στον τοίχο. Στη συνέχεια πλησίασε τον επισκέπτη, του πρότει­ νε το χέρι και καλω σορίζοντάς τον του είπε πω ς είναι ο δεσπότης που ζητά. Ο Δ ημήτριος Λ ουκά τος ξαφνιάστηκε, έμεινε άφω νος για λίγο. Βαθιά τον συγκίνησε τούτο το περιστατικό και το κράτησε στη θύμησή του, για να μας το αφηγηθεί. Ενώ περίμενε να δει ένα λειτουρ­ γό του Υ ψ ίστου με χρ υσ οπλούμ ισ τα κ α ιν ο ύ ρ ια άμφια, με αστραφτερό εγκόλπιο, με παρατρεχάμενους, συνάντησε έναν απλό ρασοφόρο, έναν αθό­ ρυβο ιερω μένο, λυτρω μένο α πό τις συμβατικές μεταμφιέσεις. Αυτός ήταν ο Διονύσιος Μηνάς, ο ιεράρχης της Μήθυμνας. Από την πρώτη στιγμή, που πήρε στα χέρια του το μητροπολιτικό πηδάλιο της ιστορικής ε π α ρ χ ία ς το υ , ρ ίχτη κ ε στη δο υ λ ειά . Π ολλά τα θησαυρίσματα της ψυχής του, σπάνιες οι αρετές του. Α καταμάχητα όπλα του η άδολη αγάπη για τον άνθρωπο, η ακλόνητη πίστη για το Θεό, ο φλο­

γερός πατριωτισμός, η ανύπνωτη διάθεση για π ο ι­ μαντική, κοινωνική, πολιτιστική και εθνική δράση. Το π ο ίμ ν ιό του, αλλά κ α ι όλος ο λεσβιακός λαός, τον σεβάστηκε, τον τίμησε, τον αποθέωσε, τον κράτησε όχι μόνο στη γη του, όπου αναπαύεται από το 1951, αλλά και στη μνήμη του. Τον πρωτογνώ ρισ ε ως συντρέχτη, ως υπερα σπισ τή και ως παρηγορητή στα δύσκολα χρ ό νια της οδύσσειας τω ν προσφ ύγω ν και της μεταξικής δικτατορίας. Τον βρήκε λίγο αργότερα στις επάλξεις του χρέους, όταν οι Γερμανοί πάτησαν στο νησί, αλλά και όταν π ή ρ α ν το δρ όμ ο της τα π ε ιν ω τ ικ ή ς φ υγής. Τον καμάρωσε, γιατί δεν υποτάχτηκε, δε λάκισε σε κρί­ σιμες στιγμές, ά λλ’ είχε το θάρρος να προσφέρει, όσο λίγο ι, υπηρεσίες μέσα από τις γραμμές της Εθνικής Αντίστασης. Τον αγάπησε, γιατί είχε ψυχι­ κή αρχοντιά, υψηλή πνευματικότητα, συγκινητική ανθρω πιά, άγρυπνη συνείδηση, ασώπαστο πάθος δημιουργίας. ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Για σένα κάνοντας σταυρό θα πω και τούτο μόνο, να ’ξερες πόσο σ 9 αγαπώ και πόσο καμαρώνω. ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΤΖΟΣ

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΝΑ ΔΟΥΜ Ι ΦΕΤΟΥ ΤΙ ΘΑ Φ Ε Ρ \.. Να δούμι φέτου τι θα φέρ’, σαν έρτ’ τσινούριους χρόνους, θα δώσιν πουλλή πινικιλίν’, να γιάν’ τ’ φτουχών γι πόνους; Κατά που βλέπου, φαίνιτι κάτι πους μαγειρέβγιν, θα δώσουνι, γιατί πάλι γοι ικλουγές κουντέβγιν. Τν απόφασ’ τν έχουνι βγαλμέν’, ν ’ αύξησιν τς συνταξούλις, γιατί τσι φτο του ξέρουνι πους είνι τς πείνας ούλις. Αμα 6ε δώσιτι, Σημίτ’, τ’ αβγά μας θα ’νι ούρια τσι θα ’νι τα τσιφάλια σας υπεύθυνα τα κλούβια. Σα θέλιτι να σας ψηφίσ’, 6ώτι σ* φτουχοί παράδις, να μη τς πληρώσιτι ακριβά σα τς άλλις τς τιαλαβάδις. Τα κόκαλα π ’ μας όίνιτι σκυλίσια δόντια θέλιν, μι τς πείνας τς συνταξούλις πλια τη φτώχεια υιπουφέρνιν. Σα όε γιατρέψ ιν τς πληγές, συρίγγια θα γίνιν, μι τς υπουσχέσεις π ’ δίνιτι, γοι αρρώστγις μας δε γιαίνιν. ϊϊρουσέξιτι τ’ φτουχονλουγιά, γιατί αυτοί σας βγάζιν, γοι λίγοι τα παίρνιν τα πουλλά, γοι άλλ’ 9πι καρσί λουγιάζιν.

Ένα μπαστούνι μαύρο με λαβή, ένα σταυρό από ασήμι και πλατίνα, αγαπητές φωτογραφίες αρκετές. Μια εταζέρα ξύλινη, λεπτή, τον τελευταίο κόκκινο στυλό και μια παλιά καρέκλα του γραφείου. "Ενα ρολόι σταματημένο από καιρό, άψυχα σκεύη μιας ζωής, ζωντανές παρουσίες θύμησης. Τη μορφή του πατέρα Εμμανουήλ, την ψυχή που πλανιέται γύρω μου, την τόση αγάπη μέσα μου.

1986 (Αναδημοσίευση από το βιβλίο του Δημήτρη Μυτιληναίου «Απόσταγμα ποίησης» [Αθήνα] 1996, σ. 36)

Αγιάσος, 10.9.1997

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ

ΤΟ Μ ΗΝΥΜ Α Γλυκιά φωνή με προσκαλεί το μήνυμα ν ’ αφήσω, γ ι ’ αυτό κι εγώ στην προτροπή με στίχους θ’ απαντήσω. Σ ’ αφήνω μήνυμα λοιπόν μ ’ ευχές για τη ζωή σου, σ ’ αυτόν το δρόμο των σπουδών να ’ναι ο Θεός μαζί σου. Κολόνα είσαι του σπιτιού κι αστέρι που φωτίζει και φυλλαράκι τριφυλλιού π9 ανθίζει και στολίζει. Της γνώσης και της αρετής δεν κρύβονται τα νέα, «υψηλότατη μου», θα βρεις κορφή για τη σημαία.

ΝΙΚΗΤΡΙΑ ΝΑ ΒΓΕΙ Η ΖΩΗ Αφού ’ναι τόσο όμορφη, τόσο γλυκιά η αγάπη, γιατί το μίσος κυβερνά σ 9 όλα της γης τα πλάτη; Η αγάπη πάει, πέθανε, το μίσος τη σκοτώνει, το μόνο που κυριαρχεί κι όλα τα εξοντώνει. Γιατί πολύ αγριέψαμε; Ποιος θα μας ημερέψει; Σκλήρυναν όλων οι καρδιές, το δάκρυ έχει στερέψει. Ν ’ αφήσουμε εγωισμούς και τ ’άγριά μας πάθη, ας μαλακώσουν οι καρδιές κι ας πουν τέρμα στα λάθη. Να γαληνέψει ο τόπος μας κι ολόκληρη η πλάση, νικήτρια νά*βγει η ζωή, ο θάνατος να σκάσει. ΜΑΡΙΑ ΠΑΤΣΕΛΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ

ΤΑ ΒΙΑΣΚΑ ΤΣ ΑΧΙΛΩΝΑΣ Μια φουρά τσ ’ έναν τζιρό κάναν γάμου στου χουριό, ήνταν ούλ’ντουν καλισμέν’ μι τ ’ χιλώ να τη σκασμέν’. Νύχτα ακώοτσι γη κυρά, στν ώρα τς να Ητ μια φουρά. Ίβαλ’ ούλα τα καλά τς τσι στου δρόμου τα δ’νατά τς. Δρόμου παίν% δρόμου αφ ήν’ Τύφλις να ’χ ’ τσι του διλφ ίν’! Κάπουτι μι του στανιό φτάν% πα στν ώρα, στου χουριό! Ν όμ’ζι γάμους πς θ’ αρχινή σ’ τσι /ο ύ ρ ο ς πς θα ξικινήσ’. Χ α ίρ ιτ \ είπι σ ’ καλισμέν’ τσι τη σκάλα τν σ.νιβαίν\ Ένα οχαλονπάτ’ πλια μέν’ τσι του γάμου προυλαβαίν% π 9 απ9 τα π έρ σ ’ φτος είχι. γέν% τώρα στα βαφτίσια μπαίν’! Τσ’ όντας ήνταν να σκαλώσ’, α π ’ τη βια τς για ν ’ α π ονσ ώ σ ’, γκζντούρξι πα σ ’ ένα παπούτσ’, κατρατούλ'σι σα καρπούζ’ τσ ’ έσπασι του κουλιουράδ’ τσι του πίσου του πουδάρ’. Μι του να ’μι ’γω βιαστσή, του γάμου θα ’χ α ν ’ γη χαζή! Αθήνα, 17.5.1997

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΛΒΛΑΛΣ

Βγείτε τώρα σε καρτέρι, του βιβλίου αγάπης ταίρι, και διαβάστε για ελπίδες, μάτια δίχως παρωπίδες. Με γονιό σχολειό και φίλο, τρέπει να το πω, το οφείλω, θα ’ρθει της ζωής η αλμύρα, πιο γλυκιά για σας, στη μοίρα. ΕΛΠΙΛΑ ΜΟΛΥΒΙΑΤΟΥ

ΤΟ ΑΗΔΟΝΙ Μες στης ζωής τις φυλλιοσιές ακούστηκε ένα αηδόνι. Και μέσα στα χρυσάκτινα το πετροχελιδόνι. Ρίχνω τα μάτια προς της γης, βλέπω μιαν ανεμώνη. Γναντεύω προς του ουρανού, να, η Μαρία Λαμπρινού. Η λύρα σου μαγευτική. Σαπφώ η ξαναγεννημένη, δονείς καρδιές, τέρπεις ψυχές, πούλια του νησιού μας παινεμένη. Μ εσουρανείς, Μαρία μας, εσύ κι οι στοχασμοί σου. Μοσκοβολά, φεγγοβολά η ανθοστόλιστη ψυχή σου. Ευχαριστώ σε, αηδόνι μου, εαέ και τη λαλιά σου. Ευχαριστώ σε, λούλουδο, σε και την ευωδιά σου. ΣΤΡΑΤΗΣ ΧΑΤΖΗΠΑΝΛΓ1ΩΤΗΣ (Λ ΠΑΣ)

ΑΛΗΘΕΙΑ Καλημέρα, γλύκα νιότης. Δε θα σου φανώ προδότης, θα προβάλω μιαν αλήθεια, φυλαχτό σου, για τα στήθια. Μάτια γλύκας, απορίας, δύσκολης οδοιπορίας, πάρτε δρόμο μονοπάτι, που δε βγάζει στην απάτη. Βλέφαρά μου ανθισμένα, μη μαδάτΈ μανιασμένα, μη γυρνάτε στην αγρυπνία κάθε βράδυ, μάτια ξύπνια. Μάτια δίχως κουρτινάκια, μη μεθάτε με σφηνάκια. Βάλτε τείσμα, αντισταθείτε, στη φθορά μην εθιστείτε.

ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΕΙΝΙ ΜίΤΡΗΤΑ... Τα χρόνια είνι μιτρητά, πόσα θα ζήσ’ καθένας, απέδιου ούλ' θα φύγουμι, όι θ’ απουμείν’ κανένας. Τα φακιλέλια, σα τς γιατροί, στου χάρου δεν πιρνούνι τσι άλλ’ μι τα ττουλιτικά τα μέσα π9 προυσπαθούνι. Μπρουστά στου χάρου γοι «θρώπ’ φτουχοί τσ’ αρχόντ’ πλια ένα, τώρα παράδις δεν πιρνούν τσι μέσου πλια κανένα. Τα χρόνια τώρα αλλάξαν! τσι ούλ’ χαμπάρ’ ας πάριν, πιο λίγα ανουμήματα ας προυσπαθούν να κάνιν. Αλίμουνου μας σα πιρνούν τσι στν άλλ’ τ ’ ζουγή χατίρια, θανί πιθαίναν γοι φτουχοί, θα μέναν μαύρα φίδια. Καλά τα έκανι γι Θιος, για ούλ’ γι δρόμους ένας, ιξίσου ούλ’ στου θάνατου, ξιχουριστά κανένας. Τούτους γι νόμους δεν αλλάζ’ τσ’ ας μην τουν σαμπουτέρνιν, του Κάθουντουν μόνου χάνουνι τσι πα στουν άμμου σπέρνιν... Αγιάσος, 23.8.1998

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ

ΠΕΝΤΕ -ΠΑΜΠΑΑΑΙΑ- ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ Γ. ΜΙΣΣΙΟΥ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΒΡΕΘΟΥΜΕ ΤΡΙΓΥΡΙΣΜΕΝΟΙ Με τις αβεβαιότητες της νυχτερινής ομίχλης Για να διαπιστώσουμε την ανεπαρκή προσήλωσή μας Στα μηνύματα των ουρίων ανέμων Υπήρχε βέβαια μια τάση ανυποχώρητης επιμονής Στα κελεύσματα των οδηγητών μα πάλι δε νομίζαμε Από έλλειψη πείρας πιθανά ή κακή εκτίμηση Των πραγματικών δεδομένων ότι ήταν δυναγόν Μια τόσο μικρή παρέκκλιση να εθεωρεΓτο ανταρσία Κι έτσι τώρα δε μένει τίποτ’ άλλο ιταρά ύ^Λιεριμέμ5&.. νουμε Την διχοτόμηση των ωρών μας (1964)

/X

Η ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΤΩΝ Ε ^ Α Φ ί ί |; Και των πιστοποιητικών έγινε μεθοδικά Με περίσκεψη και σχολαστική προσοχή α / Εργαστήκαμε σκληρά για να συλλέξιιυμε το Σε πολλές μάλιστα περιπτώσει|οΡαγκαστήκαμε Να καταφύγουμε στη βοήθεια 'ϋον αρχείων του κρά­ τους Η σοβαρότης άλλωστε του θέματος Δεν επέτρεπε την παραμικρή παρατυπία Έτσι κατορθώσαμε την δεδομένη στι|μή Να παρουσιαστούμε πανέτοιμοι Ομως όλως περιέργως τα παραστατικά στοιχεία Ετέθησαν εν αμφίβολο Κατά την ενώπιον της Ολομέλειας παρουσίασή τους Το σκεπτικόν διευκρίνιζε: «Δεδομένου ότι η πηγή εξ ης ελήφθησαν ανυπόστατος τυγχάνει» Και το διατακτικό καθόριζε: «Απορριπτέα είσι» Βρεθήκαμε προ απροόπτου Κυρίως για κείνο το «ανυπόότατος» \ Διατηρούσαμε την ελπίδα Οτι το αίτημά μας θα γινότανε δεκτό Μετά από τόσους κόπους πο)τκάχαμε Μα έτσι απρόσχημα που μας το απορρίψανε Καταλάβαμε -έστω κι αργά- τι ζητούσαν (1965)

ΠΡΕΠΕΙ ΛΟΙΠΟΝ Ν’ αναπροσαρμόσουμε τις αισθήσεις μας Δεν είναι δυνατόν Να μένουμε μ’ αυτές τις πέντε αιώνια Χρησιμοποιώντας τες σαν τοξίνες Μα για ριζική αλλαγή Σαν κάπως δύσκολο μου φαίνεται να μιλούμε Να απαιτήσουμε ένα νέο μερίδιο Ευαισθησίας ή και σκληρότητας ακόμα

Ίσως αυτό να είναι πιο σωστό Βέβαια κάτι τέτοιο προϋποθέτει Και τον κατάλληλο αιμοδότη Και για εθελοντές σήμερα Είναι πολυτέλεια να ψάχνουμε (1965)

ΚΑΙ ΣΕΙΣ ΠΟΥ ΚΟΙΤΑΖΑΤΕ ΓΥΡΩ ΣΑΣ ν άτια

Συγκεντρώνοντας μέσα στις κόρες σας Δυο πιθαμές καθαρής ελπίδας Προσπερνώντας τη μακάρια νηφαλιότητα Των βραδυφλεγών συνειδήσεων Με ταχύτητα αστραπής Διαλαλώντας μ’ όλη τη δύναμη των πνευμόνων σας Τα καινούρια βήμστα των μοντέρνων ρυθμών : Και σεΐ£ αίφ ρι Καλύψατε τις πράσινες γραμμές Μέσα στην απέραντη σιωπή ^Μικρών μοναχικών ενατενίσεων Μ ^ 1964>

Που ξεφεύγουν τα όνειρα Απ’ τα παρβενικά στρώματα των εφήβων Και γίνονται ένα με τη λάσπη Που τα σφυρίγματα των καραβιών Αποχαιρετούσα πλακόστρωτα της προκυμαίας Κι οι χαρτοπαίχτες τις σημαδεμένες τράπουλες Την ώρα που ξεγλιστρούν οι εραστές Αφήνοντας τις σιωπηλές σκιές τους Μάρτυρες στα κρόσσια των κρεβατιών Και οι φαντάροι μάζεύουν Αψβις σκονισμένες αρβύλες τους Γ' απομεινά$ια των επιθυμιών τους Την ώρα αυτή Οι πολιορκημέΙ^ άβεβαιότητές σου Γίνονται δυο ^αλάμε^%ί^α Κλεινού^ Υούς Καπνούς που σε περιτυλίγουν Στα συρύάρια του γραφείου σου Και μαζεύοντας στη χούφτα τους Την οργή του σκοταδιού Λιποθυμούν πλάι στους τάφους των ονείρων σου (1962)

ΑΠΟ Τ ΙΣ ΙΣ Τ Ο Ρ Ι Ε Σ ΤΟΥ Χ Ω Ρ ΙΟ Υ Ο βίος και η πολιτεία του Αποστόλη του «Ψλόφλουδου» Β' Α ίγ ο μετά την αποχώρηση του Αποστόλη από το ναό, πηγαίνει και ο παπα-Δήμος να καμαρώσει το αφιέρωμα κοντά στο εικόνισμα, αλλά το αφιέ­ ρ ω μ α ά φ α ν τ ο . Κ ο ιτ ά ζ ε ι μ ή π ω ς έπεσε κ ά τω ή παραρίχτηκε κάπου, αλλά τίποτε. Το μυαλό του τό τε π η γ α ίν ε ι στη γ ρ ιά Χρυσοί). Γ εμά τος οργή φ ω ν ά ζει: «Μ ωρή Χ ρυσώ , έλα εδώ ». Η Χ ρυσώ ανασ τα τώ νετα ι, από τον τρ όπο που την καλεί ο π α π α -Δ ή μ ο ς , κ α ι φ τ ά ν ε ι γ ρ ή γ ο ρ α κ α ι γεμάτη φόβο ρωτά: «Τι συμβαίνει, δέσ ποτά μου;» «Μη μου κάνεις εμένα, μωρή, την ψ ευτοπαναγιά. Πού είναι, μωρή, το αφιέρω μα στη Μ εγαλόχαρη, που άφησε η ξένη κυρία;» «Δέσποτα, δεν ξέρω τι λες! Για π ο ιο αφιέρω μα μιλάς;» «Δεν είδες την πλού­ σια κυρία π ο υ ήρθε κ ι άφησε ένα αφιέρω μα στη χάρη της;» «Δέσποτα, να με κάψει η χάρη της, αν ξέρω τι λες· είδα την κυρία που πήγε στην εικόνα της Μ εγαλόχαρης κι έβαλε το χέρι της στην αγία εικόνα, αλλά δεν ξέρω τίποτε άλλο· να μην ξημε­ ρ ω θ ώ , δ έ σ π ο τ ά μ ο υ, α ν σ ου κ ρ ύ β ω τ ίπ ο τ α » , κ α τ ο ρ θ ώ ν ε ι να τε λ ε ιώ σ ε ι την α π ο λ ο γ ία της η Χ ρυσ ώ μέσα στα α να φ ιλ η τά . «Κ αλά, ησύχασε· θ υ μ ά σ α ι το υ λ ά χ ισ το ν α ν είδες κ α νένα ν ά λλο ν αυτή την ώρα στο ναό;», συνεχίζει την ανάκριση ο π α π α -Δ ή μ ο ς. Η Χ ρυσ ώ στην αρχή δ ια τα κ τικ ά , αλλά, καθώς προσπαθεί να αναθυμηθεί τα γεγονό­ τα, γίνεται βεβαιωτική, απόλυτα κατηγορηματική. «Ναι, ν α ι, ν α ι, δέσ π ο τά μου, τώ ρα π ο υ μου το είπες, το θυμήθηκα. Ναι, ήταν αυτός ο ανεπρόκο­ πος ο Αποστολής. Ναι, ναι, αυτός ήταν», τελειώ­ νει την α π ο λ ο γ ία της ικανοποιη μ ένη κα ι ξαλαφ ρ ω μ έ ν η . « Κ α λ ά » , τη ς λ έει ο π α π α -Δ ή μ ο ς , «η σ ύχα σ ε τώ ρ α κ α ι τ σ ιμ ο υ δ ιά , σε κ α ν έ ν α ν » . «Ό πω ς πεις, δέσποτά μου, την ευλογία σου να ’χω κα ι την ευλογία της Μ εγαλόχαρης» κ α ι α π ο μ α ­ κρύνεται από την εικόνα της Μ εγαλόχαρης, για να ασχοληθεί με τα καθήκοντα της νεωκόρου. Ο παπα-Δ ήμος μπαίνει μέσα στο ιερό, κάθεται να ξανασάνει και βγάζει εύκολα π ια το συμπέρα­ σμά του. Α υτός είνα ι που έχει κάνει τη δουλειά· α υ τό ς ο τεμ π έλ η ς σ ούφ ρω σ ε το α φ ιέρ ω μ α . Το πρόβλημα τώ ρα είναι π ώ ς θα ενεργήσει. Να τον καταγγείλει στην Αστυνομία, να τον πιάσουν και να το ν α να γκ ά σ ο υ ν να ομ ολογή σ ει κ α ι να το ν ρίξουν φυλακή, θα είνα ι το τελικό χτύπημα στη

δ ιά λ υ σ η τη ς ο ικ ο γ έ ν ε ιά ς τ ο υ , π ο υ ε ίν α ι ε το ιμ ό ρ ρ ο π η · ό χ ι, δ εν π ρ έ π ε ι να γ ίν ε ι α υτό· αλλιώ ς πρέπει να ενεργήσει. Ο παπα-Δήμος μπο­ ρεί να είναι αυστηρός και κάποτε απότομος με το ποίμνιό του, αλλά έχει χριστιανική και κοινωνική ευαισθησία. Στέλνει λοιπόν κάποιον και καλεί το δράστη στο ναό. Ο Α ποστολής κάτι ψυχανεμίζε­ ται, αλλά ξεθαρρεύει στο ότι δεν τον είδε κανείς. Ο Α ποσ τολή ς φ τά ν ει στο ναό κ α ι α π ο ρ η μ ένο ς δήθεν ψ άχνει για τον παπα-Δ ήμο. «Εδώ είμαι», φ ω νάζει ο παπα-Δ ήμ ος. «Κ άθισε μπροσ τά στην εικ ό ν α της Μ εγα λ ό χα ρ η ς κι έρ χ ο μ α ι» . Σ ’ ένα λεπτό βγαίνει από το ιερό, θεόρατος και φοβερός φαντάζει στα μάτια του Αποστόλη, που επιχειρεί να αρθρώσει μια απορία. «Τι συμβαίνει, δέσποτά μου, την ευλογία σου να ’χω;» «Ασε τις ευλογίες κι άκουσε αυτά που θα σου πω. Ξέρω πολύ καλά ότι εσύ είσαι ο κλέφτης του αφιερώματος». Κάτι πάει να αρνηθεί ο λεγάμενος, αλλά ο παπα-Δήμος είνα ι α μείλικτος και α φ ο π λισ τικ ό ς. «Σκάσε και άκουσε. Δε θα σε καταγγείλω στην Αστυνομία, να σε ρίξουν να ψοφήσεις μέσα στη φυλακή, γιατί θα τα πλη ρώ σ ει η ο ικ ο γένεια σου· δε θα το π ω σε κ α νένα ν, αλλά αν τολμ ήσ εις να π ά ρ ε ις α πό το εικόνισμα της Π αναγίας μας έστω και μια δρα χ­ μή, αν δε σου τα κόψ ει τα βρομερά σου χέρια η Π αναγία μας, θα σ ’ τα κόψω εγώ». Ο Αποστολής καταφέρνει να αρθρώ σει «μα εγώ, δέσποτά μου, να κά νω τέτο ιο πρ ά γμ α ;», αλλά ο πα πα -Δ ή μ ος ε ίν α ι κ α τ α π έ λ τ η ς α δ υ σ ώ π η τ ο ς . « Σ κ ά σ ε κ α ι ξεκουμπισου», τελειώ νει και φεύγει στο ιερό. Ο Αποστολής καταλαβαίνει πω ς δεν υπάρχει δυνα­ τότητα άμυνας. Με σκυμμένο κεφάλι και ανήσυ­ χ ο ς μ ή π ω ς κ ά π ο ιο ς α ν τ ιλ ή φ θ η κ ε κ ά τ ι, κ ό β ει δρόμο, ενώ μέσα του λέγει: «Φτηνά τη γλίτωσα». Π έρ α σ α ν δυο μήνες με σ χετικ ή ο ικ ο νο μ ικ ή ε υ κ ο λ ία σ την ο ικ ο γ έ ν ε ια το υ Α π ο σ τό λ η . Ο Α ποστολής κα υχη σ ιολογεί στη γυ να ίκ α του ότι είνα ι ικ α νός κ α ι έξυπ νο ς κ α ι α πό τώ ρα όλα θα πάνε καλά. Η Γ αρουφ αλιά παραξενεύεται. Μ ια πάει να πιστέψει πω ς ίσως τελείωσαν τα βάσανά της, μ ια λέει μέσα της π ω ς ίσ ω ς κ ά π ο ια λ α δ ιά υπάρχει στη μέση. Σε λίγο όμως ο Αποστολής βλέπει πω ς το ρευ­ στό από το αφιέρωμα τελειώνει και πω ς πρέπει να βρει άλλους τρόπους. Βέβαια, τέτοια τύχη, όπω ς

Εικόνα της Παναγίας της Αγιασώτισσας (Έκδοσις Βύρωνος Α. Σουτζιδέλλη-Μυτιλήνη. ΡΗοΙο: Ό. Η3Π§8ώ(1ΐδ)

με το β ρ α χ ιό λ ι, δε θα βρεθεί, μ ια κ α ι ο π α π α Δήμος έχει λάβει όλα τα μέτρα του και έχει ειδο­ ποιήσει με σχετική ανακοίνω ση τους αφιερω τές ό τι τα α φ ιερ ώ μ α τα π ρ έπ ει να δ η λ ώ ν ο ντα ι στο Γραφείο, για να εξα σ φ α λίζοντα ι. Έ τσ ι ο ήρω άς μας στρέφεται τώ ρα στα κέρματα που συνηθιζό­ ταν π ρ ιν α πό χ ρ ό νια να κ ολλούν στο τζά μ ι της εικ όνα ς του α γίου. Στην πρώ τη εξόρμησή του ο Α ποστολής λαφ υραγω γεί τα κέρματα, που είναι κολλημένα στο τζάμι ή στη βάση της εικόνας του Χριστού. Σ ’ αυτό τουλάχιστο είναι συνεπής. Δεν π α ίρ ν ει κ ά τι α πό την εικόνα της Μ εγαλόχαρης, π ο υ τη φ ο β ά τα ι κ ιό λ α ς λ ίγο , κ α θ ώ ς τη β λέπ ει αυστηρή, ενώ ο Χ ριστός είναι ήρεμος και συγκα­ τα βα τικ ός. Η λεία α πό την ιεροσυλία δεν είνα ι σοβαρό ποσ ό, δυο τά λ ιρ α κ α ι ένα δ ιπ λ ό , αλλά αρκετά για να καλύψει ο Αποστολής τα έξοδα δυο ημερών. Στο μεταξύ όμως ο παπα-Δήμος έχει στή­ σει το δόκανό του. Έ χει επισημάνει τα κέρματα στην εικόνα του Χ ριστού και της Μ εγαλόχαρης. Με τον π ρ ώ το έλεγχο δια π ισ τώ ν ει την α πουσ ία τους. Κ ουνά το κεφάλι του και ψ ιθυρίζει «δε θα γλιτώσουμε α π ’ αυτόν εύκολα». Φωνάζει αμέσως τη νεωκόρο, τη Χρυσώ, και της λέει, μόλις τον δει

κάποιο, μέρα να μπαίνει στο ναό, να τον ειδοποιή­ σει αμέσως. Ο Αποστολής κάνει σε λίγες μέρες δυο ακόμη απόπειρες, χώ ρις να γίνει αντιληπτός από τη Χ ρ υ σ ώ , π ο υ α κ ο ύ ε ι τα εξ α μ ά ξ η ς α π ό το ν παπα-Δήμο. Κάθε φορά που επιχειρεί την ιεροσυ­ λία, προσπαθεί και να την εκλογικεΰσει, ψιθυρίζο­ ν τα ς ό τι «τι να τα κ ά νει τα τά λ ιρ α ο Χ ρ ισ τό ς, καλύτερη ελεημοσύνη από το να πα ίρνει το γάλα των παιδιώ ν του δεν υπάρχει...». Βέβαια η συγκο­ μιδή είναι μηδαμινή, δυο τάλιρα τη δεύτερη φορά και έφτα δραχμές την τρίτη. Στην τέταρτη έφοδο γίνεται αντιληπτός από τη Χρυσώ, που ειδοποιεί εγκαίρως τον παπα-Δήμο, που από το πορτάκι του ιερού μπαίνει στο ναό και κρύβεται πίσω από το εικόνισμα του Χριστού. Σε λίγο καταφτάνει και ο Αποστολής. Ο ήρωάς μας δεν είναι κανένας άθεος, κακούργος με κακή ψυχή, που δε δίνει σημασία για την π ρ ά ξ η π ο υ κ ά ν ε ι, α λ λ ά ένα ς π ο ν η ρ ο ύ λ η ς τεμπελάκος, που προσπαθεί να τα φέρει βόλτα με τα οικονομικά του σπιτιού. Έ χει και τις α πα ρα ί­ τητες τύψεις, γ ι ’ αυτό που κάνει. Πλησιάζει πάλι στην εικόνα του Χ ριστού και λέει ψ ιθυρισ τά ότι καταλαβαίνει ότι αυτό που κάνει είναι μια άσχημη πράξη, αλλά τι να κάνει, ν ’ αφήσει τα π α ιδ ιά να πεινούν; Εξάλλου, εσύ Χριστέ μου, είσαι Θεός, τι να τα κάνεις τα κέρματα;» «Πρέπει να μάθεις να εργάζεσαι», ακούει μια φωνή πίσω από την εικόνα του Χριστού· για μια στιγμή τα χάνει· ώστε λοιπόν τον ελέγχει ο Χριστός; Ό μω ς την ίδια στιγμή, σαν κ ά τι γνώ ριμο να υπά ρ χει στη φωνή που ακούειναι, μωρέ, διαλογίζεται, ο παπα-Δ ήμος είναι και τον φοβερίζει. Θέατρο λοιπόν ο παπα-Δήμος, θέα­ τρο και ο Αποστολής. Χ ω ρίς να χάσει την ψ υχραι­ μία του, απαντά: «Δουλεύω, Χριστέ μου, δουλεύω, αλλά δε φτάνουν- βλέπεις είμαι και ψλόφλουδος». «Πρέπει να αποφασίσεις να εργαστείς κανονικά», α πα ντά η φωνή α πό την εικόνα· «όλος ο κόσμος έτσι κάνει και βρίσκει τα χρήματα για την οικογέ­ νεια του». «Ναι, Χριστέ μου, ναι, σωστό, εσύ είσαι Θεός και τα ξέρεις όλα, αλλά να μη μου πεις ότι είναι και ευχάριστο πράγμα να σε παίρνει το αφε­ ντικό, ο ψ υχοβγάλτης, κ α ι να σ ’ έχει να χτυ π ά ς τ σ α π ί α χ ά ρ α γ α , μ έ χ ρ ι π ο υ να σ κ ο τ ε ιν ιά σ ε ι! Εξάλλου, Χ ριστέ μου, σου το είπα το ελάττω μά μου· είμαι αμάθητος, δεν αντέχω στη σκληρή δου­ λειά, είμαι ψλόφλουδος». «Αυτές είναι δικα ιολο­ γίες τω ν τεμ πέληδω ν πρέπει να αποφ ασ ίσεις να εργάζεσαι τακτικά· να μην τολμήσεις και ξαναρθ είς κ α ι π ά ρ ε ις κ ά τι α π ό τα α φ ιε ρ ώ μ α τ α τω ν πιστών, γιατί θα στείλω συμφορά στο σπίτι σου». Ο Α ποστολής, κ ά π ω ς π α νικ οβ λημ ένος, α π α ντά ψιθυριστά «ό,τι πεις, Χριστέ μου», π α ρ ’ όλο που ξέρει ότι τα λόγια είνα ι του παπα-Δ ήμου. Μέσα

του υ π ά ρ χει ο φόβος του απλού κα ι καλού χ ρ ι ­ στιανού. Φ εύγει πολύ συλλογισμένος· μέσα του κυριαρχεί η σκέψη: αυτό δεν πρέπει να ξαναγίνει. Εντω μεταξύ φ α ίνετα ι ότι ο παπα-Δ ήμος κάτι έσπασε ειρω νικά στο καφενείο, για τη συνομιλία του με το Χ ριστό, και οι συγχω ριανοί του Α πο­ σ τόλη , π ο υ κ α τά λ α β α ν π ε ρ ί τ ίν ο ς π ρ ό κ ε ιτ α ι, πετούσαν μπροστά του και δήθεν συνομιλώ ντας με άλλους φ ίλους τω ν «είμαι ψ λόφ λουδος», «τι να τα κάνει ο Χ ριστός και η Π αναγία τα τάλιρα» κ α ι η ειρ ω νεία εις βάρος του π η γα ίνει σύννεφο α π ’ εδώ και πέρα. Α ρ χ ίζ ε ι π ο λ ύ να π ρ ο β λ η μ α τ ίζ ε τ α ι ο Α π ο ­ στολής· κάτι πρέπει να γίνει. Εντέλει το αποφασί­ ζει. Θ α π ά ε ι εργά τη ς στη Γ ερμ ανία. Τ όσ οι κ α ι τό σ ο ι π η γα ίνο υ ν κ α ι τα κ το π ο ιο ύ ν τα ι- γ ια τί να μην μπορέσει και αυτός. Στο σπίτι πολύ σύντομα μια μέρα ανακοινώ νει σοβαρά και "ψυχρά ότι θα φύγει στη Γερμανία για εργάτης και α π ’ εκεί θα στείλει τα ναύλα και τα χ α ρ τ ιά γ ια τη Γ α ρ ο υ φ α λ ιά κ α ι τα π α ιδ ιά . Η Γαρουφαλίά τον κοιτάζει πολύ παράξενα και του λέγει· «μα το σκέφ τηκες κ α λά , βρε Α ποσ τόλη; Μ πορείς εσύ να δουλέψεις εργάτης στη Γερμανία; Ε χει έχει σκληρή δουλειά». «Σκληρή, ξεσκληρή, έχω π ά ρ ε ι την α πόφ α σ ή μου· δε θα αφήσω τον κάθε κέρατά να πα ίζει με μένα», και πηγαίνει να κοιμηθεί βαρύς και σοβαρός. Η Γαρουφαλιά δεν καταλαβαίνει τον υπαινιγμό του κι ούτε πιστεύει κ α ι π ο λ ύ στα λ ό γ ια του. Ό μ ω ς σε λ ίγες μέρες έρχεται μια επιταγή σε μάρκα και πρόσκληση από έναν ξάδερφό του στη Γερμανία, που είναι πέντε χρόνια στη Στουτγάρδη, και ο Αποστολής σε δυο τρεις μέρες φεύγει για Γερμανία, αφού άφησε λίγα

χρήματα στο σπίτι. Η Γαρουφαλίά δυσπιστεί και π ο λ ύ π α ρ α ξ ε ν ε ύ ε τ α ι. Α π ο χ α ιρ ε τ ιο ΰ ν τ α ι με δάκρυα και φιλιά και ευχές «θα σε περιμένω σαν την πασχαλιά», λέει η Γαρουφαλίά. Ο Αποστολής τώ ρα είναι λιγόλογος και σοβαρός. «Το πολύ σε έξι μήνες, Γαρουφαλιά, και συ κα ι τα π α ιδ ιά θα είμαστε μαζί. Τελείωσαν τα ψέματα». Ο Αποστολής πετά αμέσως για Στουτγάρδη και, μόλις πατει το πόδι του στη Γερμανία, πηγαίνει στον ξάδερφο και του μιλά για τη δουλειά. «Στάσου, ρε Αποστόλη, να ξημερώσει και θα πιάσεις δουλειά. Μη στενοχωριέσαι γ ι’ αυτό· κέφι να ’χεις για δου­ λειά και θα δουλεύεις σ’ όλη σου τη ζωή. Σε πέντε-έξι μήνες ο Αποστολής έχει δρομολο­ γηθεί κ α ν ο ν ικ ά στη δουλειά , έχει μαζέψ ει λίγο πα ραδάκι, έχει νοικιάσει ένα διαμέρισμα, μικρό βέβαια, αλλά βολικό, και στέλνει τα αεροπορικά εισιτήρια και τα απαραίτητα χαρτιά για την οικο­ γένεια του. Η οικογένεια φτάνει στη Στουτγάρδη κ α ι α ρ χ ίζ ε ι να π ρ ο σ α ρ μ ό ζ ε τ α ι στη ζιυή της Γ ερμανίας. Τα π α ιδ ιά π ρ ο σ α ρ μ ό ζο ν τα ι κ ά π ω ς δύσ κολα στην κ α ιν ο ύ ρ ια ζω ή, γ ια τ ί έχασαν τα π α ι χ ν ί δ ι α τ ο υ ς , τ ο υ ς φ ίλ ο υ ς τω ν , ενώ η Γαρουφαλιά, αν και γυναίκα π ια κ ά πω ς μεγάλη, 35 χρ ονώ ν, πρ οσ αρ μ όζεται εύκολα, αφού τώ ρα μπορεί να έχει ζεστό νερό και να κάνει τα παιδιά μ π ά ν ιο , ό π ο τε θέλει, α φ ού μ ’ ένα τηλεφώ νημα μπορεί να παραγγείλει να της φέρουν ό,τι τρόφ ι­ μα θέλει. Έ ρχοντα ι στιγμές που κοιτάζει με θαυ­ μασμό τον Αποστόλη, ώστε ο Αποστολής να ρωτά «μα τ ι έχ εις π ά θ ε ι κ α ι με κ ο ιτ ά ς έτσ ι;» κ α ι η Γαρουφαλιά του λέει: «Βρε Α ποστόλη, ποτέ δεν το περιμενα α πό σένα να σ τρω θείς στη δουλειά έτσι κ α ι να γ ίν ε ις ένας κ α λ ό ς ο ικ ογενειά ρ χη ς-

Μερική άποψη του οικο­ δομικού συγκροτήματος του ιερού ναού της Παναγίας Αγιάσου. (Παλαιά καρτ-ποστάλ. Αδελφοί Χουτζαίου)

αυτό, βρε Αποστόλη, είναι ένα θαύμα ή μια ευλο­ γ ία τη ς Π α ν α γ ία ς » . « Α κ ουσ ε να σου π ω , Γαρουφαλιά», απαντά ο Αποστολής. «Οι άνθρω ­ ποι κάνουν πολλά σφάλματα, όμω ς κάποτε πρ έ­ πει να δουν καταπρόσω πο την αλήθεια· έτσι και ’γω είδα την αλήθεια· κ α τά λα β α όχι π ρ έπ ει να δουλέψω, αφού έχουμε οικογένεια· εδώ θα δουλέ­ ψουμε και θα ριζώσουμε, εδώ θα αποκαταστήσου­ με τα πα ιδιά μας· η Ψ ω ροκώ σταινα δεν έχει μέλ­ λον για μας», τελειώνει ναρκισσιστικά. «Ναι, έτσι είναι, όπω ς τα λες· ο Θεός να σ ’ έχει γερό», του απαντά συγκινημένη η Γαρουφαλιά και του σκά­ ζει δακρυσμένη ένα φιλί. Περνούν δυο τρεις μήνες από τότε που ήρθε η ο ικ ο γένεια στη Γ ερμανία κ α ι π ρ ο σ α ρ μ ό ζο ν τα ι εύ κ ο λ α στην κ α ιν ο ύ ρ ια ζω ή . Σ ύ ν τ ο μ α η Γαρουφαλίά π ιά νει κι αυτή δουλειά κ α ι σε λίγο α γο ρ ά ζο υ ν ένα ω ρ α ίο σ π ιτά κ ι κ α ι π ιο ύσ τερα έχουν και το αμάξι τους. Τα πα ιδιά μαθαίνουν τα Γ ερμ ανικά, φ ο ιτ ο ύ ν σ ’ ένα τεχ ν ικ ό γερ μ α ν ικ ό γυ μ νά σ ιο , ενώ π α ρ ά λ λ η λ α π η γ α ίν ο υ ν κ α ι δυο τρεις φορές την εβδομάδα σ ’ ένα νυκτερινό ελλη­ νικό σχολείο, να μην ξεχάσουν εντελώς τα ελληνι­ κά. Σε λίγο κα ιρ ό η ο ικ ο γένεια πρ ο σ α ρ μ ό ζετα ι στις γερμανικές νόρμες της ζωής. Είναι μια οικο­ γένεια μεταναστών που πέτυχαν. Π ερνούν τέσσερα πέντε χρόνια , η οικογένεια έχει κάνει κι ένα μικρό κομπόδεμα και σκέφτεται γ ια δ ια κ ο π έ ς στην Ε λ λ ά δ α . Έ ρ χ ο ν τ α ι στην Ελλάδα, στην Αγιάσο, που είναι η γενέτειρά τους, με το α μ ά ξι τους. Τα π α ιδ ιά μ ιλ ο ύ ν σ πα σμ ένα ελλη νικά κ α ι φ α ίν ο ν τ α ι τέλεια Γ ερμ ανά κια . Ο Α π ο σ τ ο λ ή ς κ α υ χ η σ ιο λ ο γ ε ί γ ια τη ζω ή στη Γ ερμ ανία· εκεί, στο Οευΐδοΐιίαικί, δ ιη γ ε ίτ α ι με κομπασμό, οι άνθρω ποι ζουν διαφορετικά. Κάθε οικογένεια έχει το σ π ίτι με το Βαά και το Ο&Γΐση και όλες τις ευκολίες για τη ζωή· έχει το κάρο της... Οι συγχωριανοί και φίλοι του Αποστόλη τον κοι­ τάζουν με φθόνο και με ζήλεια. Ο Αποστολής τους αποφεύγει. Συναντά τον παπα-Δήμο και τον παρακαλεί για μια λειτουργία για την οικογένειά του «υπέρ υγεία ς κα ι ενδυναμώ σεω ς αυτής». Η λει­ τουργία γίνεται και ο Αποστολής σκάζει ένα δεκάμαρκο στον παπα-Δήμο. Η ζωή του στην Αγιάσο είνα ι άνετη· η ο ικ ο γένεια είνα ι ευτυχισ μένη. Ο παπα-Δήμος που κάνει κι άλλη λειτουργία και τσα­ κώνει κι άλλο δεκάμαρκο, βλέπει με τα μάτια του και δεν πιστεύει. «Ποιος είπε», διαλογίζεται, «πως οι άνθρωποι δεν αλλάζουν· αλλάζουν, αρκεί να το θελήσουν. Αλλάζουν αρκεί να δουν το σωστό και να το δεχθούν». ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΡ. ΓΑΛΕΤΣΕΛΗΣ

ΑΦΑΟΥΓΕΣ ΜΗ, ΤΣΙ ΘΑ ΒΡΟΥΝΤΗΞ’! Η ταν το ’44, δυο μήνες περίπου μετά την απελευ­ θέρωση. Οι συναλλαγές ακόμα γίνονταν με είδος και στον τόπο μας το είδος είναι το λάδι. Ένας γυρολόγος εκείνη την ημέρα έκανε πολλή δουλειά, ό,τι δοχεία είχε τα γέμισε και χρειάστηκε ακόμα ένα. Βρισκόταν στη γειτονιά του πατρικού μου σπιτιού, όπου ήταν και το σπίτι του Νέστορα Αρβανιτέλη. Η κυρα-Λένη, η γυναί­ κα του, προθυμοποιήθηκε να δώσει ένα δοχείο που είχε στο γυρολόγο, να τον εξυπηρετήσει. Αυτός την ευχαρίστησε και της υποσχέθηκε πως την άλλη φορά που θά ’ρθει θα της τον φέρει. Ή ταν η εποχή κοντά στο λιομάζεμα, το πρώτο σήκωμα. Ο Νέστορας μάζε­ ψε λίγο «ξιράδ’», το άλεσε, πήρε το λάδι μέσα σ’ ένα δοχείο του Συνεταιρισμού, πάει στο σπίτι και ζητά από την κυρα-Λένη το δοχείο, για να αδειάσει το ξένο. Η κυρα-Λένη τα χρειάστηκε. Βγαίνει λουπαχτά λουπαχτά και φωνάζει στην Ελπινίκη την Τζιτζίνινα, του Παναγιώτη Λιακάτου τη γυναίκα, μήπως έχει και της δώσει κανέναν και πιάσει το στόμα του...

- Αντίχιμ, ε σ’ τουν ίφιρι ακόμα; Για, του παλιάθριπου.

- Μη φουνάζ’ς, μουρή, αψά τσι ακούσ’ σι, γιατί πού θα πάγου α π ’ του στό μα ντ! Εμ έλα ντε, που ο Νέστορας πήρε χαμπάρι πως κάτι δεν πάει καλά!...

- Τι τουν ποίτσις, μουρή, του ντινικέ; Αναγκάστηκε να του το πει.

- Να, ένας γυρουλόγους εν είχι πού α βάλ’ του λάδ’ τσι δώκα τουν! Είπι μ’ πς θα τουν φέρ’... Το περιστατικό αυτό έγινε γύρω στις 10 το πρωί. Ο Ν έστορας καθόταν με τον ντενεκέ πά νω στην πόρτα και έλεγε στις γειτόνισσες και σ’ όποιον περ­ νούσε: Γη Αέν’ κάν’ ψυχ’κά, φιλότιμ’ γη Αέν’, ξέρ’ς τη ψ ’χή έχ’! Του βρατσί τς α τς γυρέψ’ς, θα σ ’ του δώσ7... Άμα θέλιτι τίπουτα, γυρέψιτί του, θα σας του δώ σ ! Δώτσι τσι στου πα λ’κάρ’ του ντινικέ! Ε... πς θα τουν φέρ’... Ιξάλλου, πού ήθιλι α βάλ’ του λάδ’, μες στ’ πιζνέραντ!... Φιλότιμ’ γη ΛένΊ... Μη στιναχουριέσι, ω Λέν’, θα τουν φέρ’ του πα λ’κάρ’, μαζί μ’ ένα ντινικιδέλ’, μαζί μ’ του γένν’μαντ! Και δώ σ’ το να επαναλαμβάνει τα: Φ ιλότιμ’ γη Λέν’, ψυχ’κά κάν’ γη Αέν’, τς ψυχής γ ’ναίκα, ε πς θα τουν φέρ’ του π α λ’κάρ’, τι κάν’ς έδιατς πλια, καη­ μ έν’... Η ώ ρα πήγε δυο μετά το μεσημέρι κα ι ο Νέστορας δεν έλεγε να σταματήσει...

- Ε πλια, καημένι, σώπα, θα μι σκάγ’ς, α πω πατ!

- Μη, τσι θα βρουντήξ’, α γραντίσ’ κόσμους, α θαρρεί πους ξαναήρταν γοι Γιρμανοί!... ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

« Π Α Ρ Α Δ Ο Σ Ι Α Κ Α ··»Π Ο Υ Ξ Ε Χ Α Σ Τ Η Κ Α Ν »

Από την κομπανία του Α ναγνω στηρίου Α γιάσου Η χ ο ι ν ο σ τα λ γ ικ ο ι, σ κοποί ξεχασ μένοι, πλημμύρισαν το βράδυ των Φώτων την κατά­ μεστη αίθουσα του Αναγνωστηρίου Αγιάσου. Τα π α ιδ ιά της κ ο μ π α ν ία ς του Α ν α γ ν ω ­ στηρίου ξαναζωντάνεψαν παλιούς μερακλίδι­ κ ο υ ς σ κ ο π ο ύ ς, του Μ ικ ρ α σ ια τικ ο ύ Ε λ λ η ­ νισμού κυρίως, σπάνιους και ελάχιστα ακουσμένους. Βάση αποτέλεσ ε το μουσικό α ρ χείο του Αναγνωστηρίου και η ψυχή της κομπανίας, ο δάσκαλός της, ο Χαρίλαος Ρόδανος. Δουλειά σοβαρή, σωστή. Καλοδουλεμένο τα κομμάτια, απόδοση πιστή του μικρασιατικού μουσικού χρώματος. Ενθουσιασμένοι από τη μουσική πανδαισία όσοι βρέθηκαν στο θέατρο του Αναγνωστηρίου. Ανάμεσά τους ο περιφερει­ άρχης Βορείου Αιγαίου Αθανάσιος Καρούντζος και ο νομάρχης Λέσβου Δημήτρης Βουνάτσος. Σημαντική και η προσφορά τω ν συντελε­ στών αυτής της εκδήλωσης. Αφορά τη διάσωση αυτής της μουσικής παράδοσης και την π ρ ο ­ σπάθεια να γίνει κτήμα των νεότερων γενιών. Α ξίζουν λ ο ιπ ό ν συγχαρητήρια σ ’ αυτούς που δούλεψ αν για την εκδήλωση και με την ευαισθησία και το π ά θος τους χά ρ ισ α ν δυο ώρες γεμάτες απόλαυση και συγκίνηση.

Η προμετωπίδα του δίφυλλου προγράμματος του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη» Αγιάσου (διαστάσεων 25X17,5 εκ.) για τη μουσική εκδήλωση «Παραδοσιακά που ξεχάστηκαν» (6.1.2000).

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση «Παραδοσιακά που ξεχάστηκαν» (6.1.2000). Διακρίνονται, από αριστερά: Θεόφιλος Δημητρίου Χτενέλης (τουμπερλέκι), Γεώργιος Ευστρατίου Σταυρακέλης (κιθά­ ρα), Ευστράτιος Μιχαήλ Γιαταγανέλης (κιθάρα), Ευστράτιος Αναστασίου Καζαντζής (σαντούρι), Χαρίλαος Ευστρατίου Ρόδανος (βιολί), Γιάννα Προκοπίου Μαϊστρέλη (βιολί), Προκόπιος Παναγιώτου Μαϊστρέλης και Νικόλαος Παναγιώτου Μαϊστρέλης (ούτι). Έκπληξη της βραδιάς τα παιδιά, ο Αναστάσιος (Τάσος) και η Μαρία Ευστρατίου Καζαντζή, που παίρνουν τη σκυτάλη από τους μεγάλους, για να συνεχί­ σουν τη μακρόχρονη παράδοση.

ΤΙΜΗΘΗΚΕ Ο ΓΕΩΡΓΌΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

Ο πρόεδρος του Αναγνωστηρίου Κλεάνθης Κορομηλάς παραδίδει στο μουσικό Σταύρο Ευστρατίου Ρόδανο (αριστερά) και στο Θεόφιλο Ψύρρα, γιο του σαντουριέρη Ευστρατίου Ψύρρα, από ένα αναμνηστικό πιάτο, διακοσμημένο το καθένα με το αντίστοιχο πορτρέτο του τιμωμένου. Αριστερά παρακάθεται ο πρώην πρόε­ δρος του Αναγνωστηρίου Πάνος Πράτσος.

Δε φτάνουν όμως μόνο τα συγχαρητήρια. Τέτοιες προσπάθειες πρ έπει να ενισχυθούν από τους αρμόδιους φορείς, γ ια τί δεν είναι προχειροδουλειές. Αξίζει τον κόπο. Γ.Π. Το Αναγνωστήριο δεν έπαψε ποτέ να ενδιαφέοεται για τη μουσική, τη φωνητική και την ενόργα­ νη. Από παλιά ανάθετε σε μουσικούς να δ ιδ ά ­ σκουν την τέχνη τους στα μέλη που είχαν έφεση και καλλιτεχνική διάθεση. Το 1936 καθιέριοσε να διδάσκονται μαθήματα ευρω παϊκής μουσικής. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1954, καταρτίστηκε μαντολινάτα. Τα τελευταία χρόνια καταβάλλονται πολλές προσπάθειες από το μουσικοδιδάσκαλο βιολιστή Χαρίλαο Ρόδανο και έχει συγκροτηθεί Παιδικό Μουσικό Τμήμα. Σπουδαία στάθηκε μέχρι σήμερα στον τομέα της μουσικής η συμβολή του προέδρου του Αναγνω­ στηρίου Πάνου Πράτσου, ο οποίος τυχαίνει να είναι ερασιτέχνης μουσικός. Σ ’ αυτόν οφείλονται, κατά μεγάλο μέρος, οι ποικίλες μουσικοχσρευτικές εκδη­ λώσεις του σωματείου. Χάρη στα ζήλο του ανεβάστηκαν στη σκηνή έργα που απαιτούν μουσική και χορό, όπως είναι οι οπερέτες. Αξιέπαινη και η προ­ σπάθειά του για συλλογή, διατήρηση και αξιοποίηση του μουσικολαογραφικού υλικού της Αγιάσου. Το υλικό αυτό (μαγνητοταινίες) αποτελεί σήμερα πολύ­ τιμο απόκτημα του Αναγνουστήριου. (Γιάννη Χατζηβασιλείου, Α ναγνω στήριο «η. Α νάπτυξη» Αγιάσον, Εκατό Χρόνια δράσης (1894-1994), Αθήνα 1994, σ. 18).

Τ ο Λ ο γ ο τ ε χ ν ικ ό Τ μήμα του Π ο λ ιτ ισ τ ικ ο ύ Κ έντρ ου Δ ήμου Α λίμ ου σ τις 29.11.1999, στην αίθουσά του (Ιωνίας 96), οργάνωσε εκδήλωση και τίμησε το διακεκριμένο κριτικό θεάτρου Κώστα Γεωργουσόπουλο. Με την ευκαιρία της εκδήλωσης ο τιμ ώ μ ενο ς μίλησε με θέμα «Το μεταπολεμικό

νεοελληνικό θέατρο: προβλήματα - επιτεύγματα προοπτικές». Α ξίζει να σημειωθεί ότι υπεύθυνος των λογοτεχνικών εκδηλώσεων του Πολιτιστικού Κέντρου Δήμου Αλίμου είναι ο ποιητής και κριτι­ κός της λογοτεχνίας Θανάσης Βενέτης. ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΤΡΙΤΑΚΗΣ Σ τ ι ς 20.1.2000 στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου Καλλιθέας (Μαντζαγριωτάκη 76) τελέ­ στηκε Φ ιλολογικό Μνημόσυνο για τον ποιητή και κριτικό της λογοτεχνίας Γιάννη Πετριτάκη, ο οποίος άφησε τη στερνή του πνοή στις 9.12.1999. Πήραν το λόγο αρκετοί συνάδελφοι και φίλοι και αναφέρθη­ καν στον άνθρωπο, στον επιστήμονα, στο λογοτέχνη, σ τον π ρ ό εδρ ο του Νέου Π ν ευ μ α τικ ο ύ Κ ύκλου Καλλιθέας. Μεταξύ των ομιλητών ο δήμαρχος της Καλλιθέας Κώστας Ασκούνης, ο Ευάγγελος Ρόζος, ο Λ έσβιος δ ικ η γ ό ρ ο ς κ α ι λ ο γο τέχν η ς Δ ημήτρης Καραμβάλης, η Μαρία Ράλλη-'Υδραίου, η Χρυσάνθη Κακουλίδου, ο Δημήτριος Αθανασίου, η Γεωργία Α θανασίου, η Β ασιλική Λ εονταρίτη, ο Χ ρίσ τος Λαθουράκης, ο Εμμανουήλ Ρούτης και η Κωνστα­ ντίνα Σταθαρά. Ποιήματα απάγγειλαν οι ηθοποιοί Τάκης Βουλαλάς και Δημήτρης Πετράτος. Συντο­ νιστής ο Σακελλάρης Καμπούρης. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΒΑ Φ Ε ΙΟ , ΤΟ ΓΡΑΦΙΚΟ Χ Ω Ρ Ι Ο ΤΟΥ Α Ε Π Ε Τ Υ Μ Ν Ο Υ

Με αφορμή την ιστορική αναδρομή του Γιώργου Τσαλίκη Ο τ α ν ξεκινά κανείς από το μεράκι και την αμέριστη αγάπη για το χώρο της γενέτειράς του, βιώνει και συνειδητοποιεί με την πάροδο του χρόνου την ιστορι­ κή του καταγωγή, σε όλη την έκταση της σημασίας, και όντας έχει το ταλέντο -την εύνοια της δημιουργικής φλόγας- μεταβάλλεται σε ποιητή μιας ευρύτερης αφη­ γηματικής προσέγγισης, σε ό,τι αφορά και σηματοδο­ τεί την παραδοσιακή του προέλευση. Επιχειρεί να μελετήσει τη μυθολογία, την ιστορία, τη γύρω πραγ­ ματικότητα του τόπου του, τις σύγχρονες προοπτικές του, γιατί έτσι νιώθει στενότερους τους δεσμούς και την ταύτιση μαζί του. Διερευνά και καταγράφει με τον τρόπο του, από πού ξεκινούν οι ρίζες του, ως πού φθάνουν και πώς εξελίσσονται στις ατέρμονες διακυ­ μάνσεις στη σύγχρονη εξελικτική τους μορφή. Ετσι, ο μεγάλος, ο στυλοβάτης και προπάππος της Μήθυμνας, ο Αργύρης Εφταλιώτης, ο πρωτομάστο­ ρας και μάγος παραμυθάς της, αποφάσισε και κατέ­ γραψε τη μυθολογία της, τους ιστορικούς της ιστούς, τα απέριττα και σοφά «συνήθεια της», όλη την παρα­ δοσιακή της κληρονομιά, με τους απλούς, γεμάτους από το μάγιο μύρο της, ποιητικούς της παλμούς. Από μια παράλληλη, θα λέγαμε, αφορμή, χωρίς βέβαια να γίνεται σύγκριση, στο μέτρο των μικρών του δυνάμεων, επιχείρησε να πραγματοποιήσει από την πρώτη του εμφάνιση ο Γιώργος Τσαλίκης, με τη σεμνή και δυναμική παρουσία του, τις συγγραφικές του καταγραφές, για να κρατήσει ανέσβηστη τη φλόγα και το δίδαγμα που μας αφήκεν ο μεγάλος και σοφός εκείνος διδάχος του Γένους, ο αξέχαστος ψάλτης της Εφταλούς. Και είναι αλήθεια ότι ασυναίσθητα ίσως αρχικά, όπως συμβαίνει σε κάθε σμιλευτή που μάχεται να στυλώσει το μεράκι του σ’ ένα έργο, συνέχισε όπως συμβαίνει με τόσους άλλους της Αέσβου πανά­ ξιους δημιουργούς- να οικοδομεί βήμα το βήμα, το δικό του παραμύθι για την ιστορία του τόπου του. Είτε με πεζογραφικά αφηγήματα είτε με διάφορα ιστορικά περιστατικά, για να εκφράσει πάντα την ασί­ γαστη αγάπη του στη γενέτειρά του, τη Μήθυμνα. Κ άπω ς έτσι ξεκίνησε το έργο του ο Γ ιώ ργος Τσαλίκης, αθόρυβα και ταπεινά, με την «Ανατολή» (1975), από όπου έχουν την καταγωγή οι γονείς του, τα λυρικά του τρ α γο ύ δ ια «Μήθυμνα» (1976), την «Κατοχή» (1977), τη «Χαραυγή» (1979), το «Ταξίδι στο χρόνο» (1991), τις «Μορφές και θύμησες» (1996), τη «Αέσβο στο πέρασμα του χρόνου» (1998) και τους «Αντίλαλους μιας εποχής» (1999), για να φθάσει στο σημερινό του πόνημα, με τίτλο «Βαφειό, σύντομη ιστορική αναδρομή» (1999). Ένα γραφτό που ανακα­ λεί σε παλιές και σύγχρονες μνήμες, εξιστορεί, κατα­ γράφει και απαριθμεί γεγονότα και περιστατικά και

φθάνει ως τα πρόσφατα χρόνια. Έ να χρονικό που αναπλάθει και απογράφει την πραγματικότητα, όπως τη μελέτησε και τη διαπίστωσε, με αφηγηματικό τρόπο, αλλά και με έκδηλη την αγάπη του, για τη γραφική και πριν λίγα χρόνια λησμονημένη και παραγκωνισμένη πολίχνη, το συνοικισμό, όπως λέγεται, της Μήθυμνας, το Βαφειό. Που αποτελεί συνέχεια και αναπόσπαστο συμπλήρωμα, ένα βασταγερό κλωνάρι του Δήμου της Μήθυμνας, και συνεχίζει να διατηρεί και να έχει τη δική του αυτοτέλεια, καθώς και την ενδιαφέρουσα από κάθε πλευρά ιστορία του. Από τα παλιά χρόνια, ως τη σημερινή του διαμόρφωση, συνεχώς και με την αδιά­ κοπη φιλότιμη και αξιέπαινη φροντίδα και αγάπη των λιγοστών, αλλά με πολύ πάθος για την αναστύλωσή του, κατοίκω ν του. Ιδιαίτερα του «Π ολιτιστικού Ομίλου» της (1984), που πρωτοστατεί και συμπαρα­ στέκεται στην πρόοδο και την ανάπτυξή του. Το μελέτημα του Γιώργου Τσαλίκη περιλαμβάνει 21 επιμέρους τμήματα, στα οποία γίνεται σύντομη αναφο­ ρά στην περιγραφή του Βαφειού, στην οικιστική θέση του, στο Μηθυμναίων τέμενος (ενδιαφέρον), στον πλη­ θυσμό, στα σχολεία, στην υφαντική, στα επαγγέλματα, στις βίλες και στα καστράκια (επίσης ενδιαφέρον), στις

εκκλησίες και στα ξωκλήσια, στην κτηνοτροφία και στη γεωργία, στην Τουρκοκρατία και στη Γερμανική κατο­ χή και σε άλλα. Οι διαπιστώσεις γίνονται με τρόπο συνοπτικό, αναφέρονται σε καίρια σημεία, αν και θα μπορούσαν με τα ίδια στοιχεία να επεκταθούν αναλυτι­ κότερα και να πάρει μεγαλύτερη έκταση το βιβλίο. Είναι γεγονός ότι το έργο της έρευνας και της μελέ­ της σε βάθος, σε παρόμοιες περιπτώσεις ανασκαφής και αποκάλυψης, χωρίς την αρχαιολογική, επιστημο­ νική σκαπάνη, γίνεται δυσχερές και οι όποιες προσπά­ θειες εξακρίβωσης έχουν ν ’ αντιμετωπίσουν πλείστους όσους σκοπέλους. Για το λόγο αυτό και η αποστολή του συγγραφέα Γιώργου Τσαλίκη, χωρίς αμφιβολία, είχε ν ’ αντιπαρέλθει πολλές δυσκολίες. Ωστόσο με τη συναίσθηση, όχι του ερασιτέχνη ερευνητή, αλλά τη συνειδητή αξίνα του εμπειρικού ραβδοσκόπου, ξεπέ­ ρασε κατά το μέτρο του δυνατού, αδυναμίες και επι­ στημονικές αντιξοότητες. Και παρά ταύτα κατάφερε με ζήλο και αυταπάρνηση, αψηφώντας θυσίες και κόπους, να συνεχίσει τις επίμονες διερευνητικές του αναδιφήσεις, όπου ήταν δυνατόν. Ανάμεσα σε απολη­ σμονημένα και αφανισμένα στο πέρασμα των καιρών τοπωνύμια και μνημεία. Σε μια πεισματική οδοιπορία, σε άψυχα λιθόσπαρτα, τήδε κακείσε παλαιικά είτε νεό­ τερα ευρήματα, να αναζητήσει και να φέρει στο φως διασταυρωμένες πληροφορίες, να ανασύρει στην επι­ φάνεια συνδετικούς κρίκους, που θα μας αποκαλύψουν γεγονότα και άλλα ευρήματα, που συμβάλλουν στη συγκέντρωση ενός χρήσιμου υλικού, για την ολο­ κλήρωση της δύσκολης προσπάθειας που ανέλαβε. Έτσι ώστε πολλά από τα στοιχεία που συνέλεξε να έχουν πρωτογενή χαρακτήρα και σι καταγραφές του να αποτελέσουν μια χρήσιμη και θετική κατάθεση στο λαϊκό μας πολιτισμό. Και ο Βαφειός να έχει μια πρώτη γεύση της ιστορίας του με το σύντομο αλλά περιεκτικό και χρήσιμο αυτό μελέτημα. Ό πως καταφαίνεται από την αφήγηση του συγ­

γραφέα, οι έρευνές του, εκτός από αξιόπιστες προφο­ ρικές αναφορές και επιτόπιες επισκέψεις, στράφηκαν και στα υπάρχοντα γραπτά στοιχεία, κώδικες εκκλη­ σ ια σ τικ ο ύ ς κ λπ ., για περ α ιτέρ ω τεκμηρίω ση. Μόχθος, ασίγαστο πάθος και μεράκι ανιδιοτελές, με σκοπό να περισώσει όσο ήταν δυνατόν περισσότερα από την καταστροφική μανία του χρόνου. Και να μας δώσει μια πυξίδα-πλοηγό, μια πρώτη καλή αρχή, που θ ’ αποτελέσει κίνητρο στο μελλοντικό ερευνητή για την περ α ιτέρ ω ολοκλήρω ση της ισ το ρ ία ς του Βαφειού, κάτω από επιστημονικότερα δεδομένα (ανασκαφών κλπ.). Από μια άλλη πλευρά, το μελέτημα του Γιώργου Τσαλίκη παρουσιάζει αρκετές πληροφορίες που περι­ σώζουν λαογραφικά στοιχεία, μια ζώσα παράδοση, χρήσιμη για τη σκαπάνη των ειδικών. Ακόμα η σύντο­ μη ιστορική αναδρομή του Βαφειού είναι εμπλουτι­ σμένη με φωτογραφίες και σχέδια, έτσι ώστε να τονί­ ζονται παραστατικότερα οι διάφορες καταγραφές. Επίσης αποκτούν ενδιαφέρον για τα διάφορα στοιχεία, που αφορούν την κοινωνικοοικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη του Βαφειού, που φθάνουν ως τις μέρες μας. Και όλα γραμμένα με ζέση και ήρεμο, γλαφυρό ύφος, συχνά ποιητικό, αλλά με άδολη αγάπη και με γλώσσα λιτή και ευθύγραμμη, κατανοητή και προσιτή στο ευρύτερο κοινό. Ό λοι οι Βαφειώτες θα πρέπει να αισθάνονται περήφανοι για την επαινετή πράγματι αυτή προσφο­ ρά του Γιώργου Τσαλίκη, που ανέλαβε πρόθυμα τη δύσκολη αποστολή, να συγγράψει με δεξιοσύνη, παρά τις πολλαπλές αντιξοότητες που είχε ν ’ αντιμετωπί­ σει, την ιστορία του Βαφειού, κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Μια καταγραφή χρήσιμη και αξιέπαι­ νη από κάθε άποψη. Ξυλόκαστρο Κορινθίας, 21.12.1999

Μ ΗΤΣΟΣ Ν. ΤΣΙΑΜ Η Σ

Το γραφικό γειτονοχώρι του ιστορικού Μολύβου, το Βαφειό.

ΙΕΡΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΑΓΙΑΣΟΥ Κοπή της πίτας και οικονομικός απολογισμός Με μια

σεμνή κ α ι απέριττη τελετή έγινε το α πόγευμ α του Σαββάτου, 8 Ια νο υ ά ρ ιο υ 2000, η κ ο π ή τη ς π ίτ α ς στο Π ν ε υ μ α τικ ό Κ έν τρ ο της Π αναγίας Αγιάσου. Ο π ρ ό εδ ρ ο ς της Δ ιο ικ ο ύ σ α ς Ε π ιτρ ο π ή ς του Π ροσ κ υνή μ α τος σεβ. μ η τροπολίτη ς Μ υτιλήνης Ιάκωβος, πλαισιούμενος από τους εφημέριους της κωμόπολής μας, ευλόγησε τη βασιλόπιτα και ευχή­ θηκε στους παρευρισκόμενους υγεία και προκοπή για τον καινούργιο χρόνο. Στη συνέχεια και με συντομία αναφέρθηκε στο έργο που πρ α γμ α τοποιή θη κ ε α πό τη Δ ιοικ ούσ α Επιτροπή κατά το χρόνο που πέρασε, περιγράφοντας, όσο αυτό ήταν δυνατό, και τα αντίστοιχα κον­ δύλια των εσόδων και εξόδων του απολογισμού, και κατόπιν μίλησε για τα έργα που προγραμματίζονται για τη συντήρηση του Προσκυνήματος, την ανάδειξη των ξενώνων, την ανάγκη μεταστέγασης των μουσεί­ ων και την αποπεράτωση του Νεκροταφείου. Α κ ο λ ο ύ θ ω ς, κ α ι κ α τά π ά γ ια τα κ τικ ή της Διοικούσας Επιτροπής του Προσκυνήματος, βρά­ βευσε, με το συμβολικό ποσό των 30.000 και 50.000 δραχμώ ν α ντίσ τοιχα , τους αριστούχους μαθητές του Γυμνασίου - Λυκείου και τους επιτυχόντες σε ΑΕΙ κ α ι Τ Ε Ι του π ερ α σ μ ένου σ χο λ ικ ο ύ έτους. Βραβεύτηκαν συνολικά 12 αριστούχοι μαθητές και 3 επιτυχόντες. Η ύλη εκδήλωση ολοκληρώθηκε με μια μικρή δεξίωση στο Συνοδικό του Προσκυνήματος. Από το Ιερό Προσκύνημα

ΕΣΟΔΑ ΕΤΟΥΣ 1999 • Από πώληση κηρού • Από πώληση ελαίου • Εισπράξεις εξωκλησίου • Ενοίκια ακινήτων • Από πώληση αγροτικών προϊόντω ν • Εισπράξεις από το Νεκροταφείο (πώληση οικογενειακών τάφων) • Εισπράξεις από μουσεία • Εισπράξεις από ιεροτελεστίες • Εισπράξεις από δωρεές • Τόκοι καταθεμένων χρημάτων • Διάφορα απρόβλεπτα έσοδα • Χρηματικό υπόλοιπο έτους 1998

20.622.950 1.625.700 1.549.500 2.319.331 788.902 2.041.000 6.917.720 720.000 22.828.444 296.262 873.965 10.999.240

ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΕΣΟΔΩΝ

71.583.014

ΕΞΟΔΑ ΕΤΟΥΣ 1999 • Μισθοδοσία τακτικού προσωπικού 6.367.423 • Μισθοδοσία έκτακτου προσωπικού 4.441.000 • Συντήρηση και επισκευή κτιρίων Ιερού Προσκυνήματος: Αντικατάσταση στέγης και εξωτερική επισκευή Αγίων Αποστόλων. Επισκευή και εξωτερικός υδροχρωματισμός κτιρίου Συνοδικού. Επισκευή και εξωτερικός υδροχρωματι­ σμός ξενοδοχείου. Επισκευή τουαλετών. Ολοκλήρωση τοιχίων επέκτασης Νεκρο­ ταφείου. Αρμολόγηση και στεγανοποίηση νοτίου τοίχου Ναού (τμήμα νάρθηκα). Επισκευή οικίας Σοφίας Κουτσουμπή (αντικατάσταση σκεπής, ανακατασκευή τοίχου πρόσοψης,διαμόρφωση εσωτερι­ κού χώρου, κατασκευή αποχέτευσης). 15.648.459 • Συντήρηση υδραυλικής, ηλεκτρικής εγκατάστασης 681.550 • Προμήθεια κηρού και λαμπάδων 2.949.262 • Έξοδα πανήγυρης Ιερού Ναού 342.912 • Προμήθεια γραφικής ύλης 193.519 • Υπέρ Ι.Κ.Α. εισφορές ασφάλισης προσωπικού 5.071.900 • Χορήγηση υποτροφιών σε άπορους φοιτητές, βράβευση αριστούχων μαθητών Γυμνασίου-Λυκείου Αγιάσου, βοηθήματα σε άπορους 1.155.000 • Επιχορήγηση Γυμναστικού Συλλόγου «Όλυμπος» 220.000 • Υπέρ Αναγνωστηρίου Αγιάσου «η Ανάπτυξις» 600.000 • Γενικά έξοδα μουσείων 4.952.180 • Υπέρ «Κατσακουλειου» Ορφανοτροφείου 400.000 • Καταβολή φόρου εισοδήματος 931.742 • Διάφορα λειτουργικά έξοδα 4.194.011 • Εισφορές υπέρ Ι.Μ.Μ.

7.660.204 • Διάφορα απρόβλεπτα έξοδα 1.238.113 ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΕΞΟΔΩΝ

57.047.275

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΕΣΟΔΩΝ

71.583.014

ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΕΞΟΔΩΝ

57.047.275

ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 14.535.739

Α ΙΓΑ ΙΟ Π Ε Α Α ΓΙΤΕ Σ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ Σύλλογος Αεσβίων Νομού Λακωνίας «Αιολική Γη» Μ ι πρω τοβουλία του Φώτη Α ποσπόρη, ήδη προέόρου του Συλλόγου μας, ξεκίνησε η αναζή­ τηση Μ υτιληνιώ ν στο Νομό Λ ακω νίας. Μ ετά α πό ένα μεγάλο χ ρ ο νικ ό διάστημα, το ό ν ε ιρ ο της ίδ ρ υ σ η ς το υ Σ υ λ λ ό γ ο υ ά ρ χ ισ ε ν α π α ίρ ν ε ι σ ά ρκα κ α ι οσ τά . Έ τσ ι, σ τις 10.1.1999 μαζεύτηκαν τα ιδρυτικά μέλη, περίπου 25 άτομα, τ α ο π ο ία ε ν έ κ ρ ιν α ν το Κ α τ α σ τ α τ ικ ό τ ο υ Σ υλλόγου με την επ ω νυμ ία Σ ύλλο γο ς Λ εσβίω ν Ν ό μ ο υ Λ α κ ω νία ς « Α ιο λικ ή Γη», κ α ι τρ ιμ ελ ή ς Ε π ιτ ρ ο π ή , α π ο τ ε λ ο ύ μ ε ν η α π ό τ ο υ ς Φ ώ τη Α ποσπόρη, Π αναγιώ τη Π ρω τόγηρο κ α ι Ιω άννη Χ ρ ισ τ ά κ ο , α νέλ α β ε την π ρ ο ώ θ η σ η ό λ ω ν τω ν δ ιχ α ιο λ ο γ η τ ικ ώ ν σ το Π ρ ω τ ο δ ικ ε ίο τη ς Σ π ά ρ τ η ς γ ια τη ν α ν α γ ν ώ ρ ισ η τ ο υ Σ υ λ λ ό γ ο υ . Η μ έρ α έ κ λ ε ισ ε με το κ ό ψ ιμ ο τη ς π ρ ω τ ο χ ρ ο ν ιά τ ικ η ς π ίτ α ς του υ π ό σύσταση Σ υ λ λ ό ­ γου μας, η οποία ήταν πρ οσ φ ο­ ρά το υ Φώτη Α π ο σ π ό ρ η . Δ εν έλ ειψ α ν, φ υ σ ικ ά , το π α ρ α δ ο ­ σιακό μας ποτό, το ούζο, κα ι οι π ικ ά ν τικ ο ι μεζέδες, κ α θώ ς κ α ι τα ν ο σ τ α λ γ ικ ά τ ρ α γ ο ύ δ ια της ιδιαίτερής μας π α τρίδα ς. Σ τ ις 5 .4 .1 9 9 9 α ν α γ ν ω ρ ίσ τ η κ ε επ ίσ η μ α ο Σ ύ λ λ ο γ ό ς μ α ς με έδρ α τη Σπάρτη. Σ τις 27.6.1999 εκκλησιάστηκαν τα μέλη στον ιερό ναό του Αγίου Ν ικολάου Κ οκκινόραχης Σπάρτης κα ι τελέστηκε αρτοκλασία από τον π α τέρ α Σ υμ εώ ν Ν ικολά ου Π α π α γεω ρ γίο υ , α ντιπ ρ ό εδ ρ ο του Σ υλλόγου. Στη συνέχεια , στο Π νευματικό Κ έντρο της εκκλησιάς έγιναν εκλο­ γές για την α νά δειξη το υ π ρ ώ τ ο υ Δ ιο ικ η τικ ο ύ Συμβουλίου. Η πρώτη εκδήλωση που οργάνωσε ο Σύλλογος ήταν ο εορτασμός της επετείου της απελευθέρω ­ σης το υ νη σ ιο ύ μ α ς α π ό τ ο υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς, σ τις 14.11.1999, στο περίπτερο του Λ ιμενικού Ταμείου Γυθείου, το οποίο διαχειρίζεται ο πατριώ της μας Κ ω νσταντίνος Βασίλαρος. Για το ιστορικό γεγο­ νό ς της 8ης Ν οεμβρίου 1912 μίλησαν α ρ χικ ά ο πρόεδρος του Συλλόγου μας κ α ι στη συνέχεια ο γενικός γρ α μ μ α τέα ς Π α να γιώ τη ς Π ρω τόγηρος. Κ α τό π ιν ακολούθησε φ α γ ο π ό τι με π α ρ α δ ο σ ια ­ κ ο ύ ς μεζέδες κ α ι με π ο τ ά το υ τ ό π ο υ μας, π ο υ

κ α τέλ η ξ ε σ ’ ένα μ εγ ά λ ο γ λ έ ν τ ι. Τ η λ ε φ ω ν ικ ά δ εχ τή κ α μ ε σ υ γ χ α ρ η τ ή ρ ια γ ια την ίδρ υ σ η το υ Συλλόγου και από το νομάρχη Λέσβου Δημήτριο Βουνάτσο, ο οποίος μας διαβεβαίωσε ότι θα είναι συμπαραστάτης και βοηθός σε κάθε μας βήμα. Η εκδήλωση τελείωσε με ανανέωση της συνάντησης για τις αρχές του νέου έτους. ΙΔΡΥΤΙΚΑ ΜΕΛΗ Αλισάφου Μαγδαληνή (Αλυφαντά), Αλισάφου Μ αριάνθη (Αλυφαντά), Α ποσπόρης Φ ώ τιος (Μεσ ό το π ο ς), Β α μ β α κ ια ν ό ς Δ η μ ή τρ ιο ς (Ρέμα-Β ατούσα), Βασίλαρος Κωνσταντίνος (Παλαιόκηπος), Γιουβανέλη-Δρίβα Αφροδίτη (Πελόπη), Γιουβανέλη-Δικαιάκου Β ικτω ρία (Πελόπη), Ι π π ιώ τ η ς Μ ιχ α ή λ (Τ α ξ ιά ρ χ ε ς ), Κ α ρ δ ο γ ιά ν νη -Β ο υ θ ο ύ νη Σ α π φ ώ (Μ ό ρ ια ), Κ α σ τα ν ιά -Γ ε ω ρ γ α λ ά Β ασιλική (Μ όλυβος), Κ ουρουλή ς Ν ικ ό λ α ο ς ( Π ο λ ίχ ν ιτ ο ς ) , Μ αυρογιάννη Σταματέλη Ελένη (Μ υτιλήνη), Π απαγεω ργίου Σ υ­ μεών (Αγιάσος), Παπαδημητριου Δ έσ ποινα (Λ ουτρά), Π απαδημητρίου Μ αρία (Λουτρά), Παπαδημητρίου Π αναγιώτης (Λουτρά), Παυλομ α ν ο λ ά κ ο υ -Κ α ρ α μ ά ν ο υ Ά ννα (Μ όλυ­ βος), Π ρω τόγηρος Π αναγιώ της (Π αλαιοχώ ρι), Σάββα-Α ργυράκη Ελένη (Νέες Κ υδω νιές), Σεβα­ στού Χ ρυσούλα (Στύψη), Σταματέλης Βασίλειος (Λουτρά), Σταματέλης Γεώργιος (Λουτρά), Τράτα Κ ερα σ ιώ τη Γ εω ργία (Λ ο υ τρ ά ), Τ ρ ά τα ς Χ α ρ ά ­ λ α μ π ο ς (Λ ουτρ ά ), Χ ρ ισ τά κ ο ς Ιω ά νν η ς (Κ ά τω Τρίτος) και Χ ριστάχου Μυρσίνη (Θερμή). ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Α π ο σ π ό ρ η ς Φ ώ τ ιο ς (π ρ ό ε δ ρ ο ς ), π α τ ή ρ Π α π α γ ε ω ρ γ ίο υ Σ υ μ ε ώ ν ( α ν τ ιπ ρ ό ε δ ρ ο ς ), Π ρω τόγηρος Π αναγιώ της (γενικός γραμματέας), Χ ρισ τά κ ος Ιω άννης (ταμίας), Σάββα-Α ργυράκη Ε λ έν η ( ε ιδ ικ ή γ ρ α μ μ α τ έ α ς ), Κ α ρ δ ο γ ιά ν ν η Β ουθούνη Σ α πφ ώ . έλος)κα ι Σ ε β α σ τ ο ύ (μ Χ ρυσούλα (μέλος). Ανταποκριτής

Μ’ ΙΜΣΟ ΜΣΤΑΤΣ’

καμπόσις μέρις. Τούτου του π ά νι τσ ’ έλα βάσταξ ι π ο υ λ ύ τ ζ ιρ ό τσ ι το υ π α ν τ ιλ ό ν ’ εν ιλ ιγ ι να τιλ ε ιώ σ ’. Μ ια μέρα π ή γι Α χιλλεύς φ ο υ ρ ιό ζο υ ς στου ρ α φ τά δ ’κου, που ’ντα ν στν Αγουρά, καρσί στου φούρνου τ ’ Δ υσσέφ’ τ ’ Κ ουτσ ίν’, τσ ’ ιβαλι τς φ ουνές. Γ ιώ ρ ’ς τι να κ ά ν ’, τα χ ρ ε ιγ ιά σ ’τσι. Δ ί ν ’ σ τ ο υ ν Α χ ιλ λ έ φ ’ ένα π α ν τ ι λ ό ν ’ φ α ρ δ ύ , αλλουνού π ιλ ά τ ’. Σ αν του φ όρισ ι Α χιλλεύς τσι του καλουστουχάσ’τσι, που κρέμντου απάνουντ τσι σ αχούλιαζι α π ί παντού, α π ό ρ ’σι τσ ’ ιλιγι π ς εν είνι θ ’κ ό ν τ’ τούτου. Γιώ ρ’ς όμους του χαβάντ, έκα νι π ς π α ι ν ’ μέτρα. Ό σ ο υ δ ια μ α ρ τυ ρ ιό ν το υ π ι λ ά τ ’ς, φ τ ο ς ψ ιφ τ ο υ κ α ρ φ ιτ σ ο υ ν ι τς σ ο ύ ρ ις, σ ’μάδιβγι μι του σ α π ’νέλ’ τσ ι’ ιλιγι, για να τουν κ α τα λ α γ ιά σ ’: Τώ ρα π ώ ς του β λέπ’ς; Κ αλό είνι; Π ιά ν ’ σι πούβιτα; Αθήνα, 25.11.1999

Σ ’ Κ α λ φ α γ ιά ν ν ’ του κ α φ ιν έ κ ά νχνχα ν μια μέρα του κ α λο υτσ α ιρ ’ τσι π ίνα ν του καφέντουν τσ ι σ χ ο υ λ ϊά ζ α ν το ’να τσ ι τ ’ ά λ λ ο υ Μ ’χ ά λ ’ς Μ α ν ό ς, Χ ρ ισ τ ο ύ ς γη Π ο υ π ο ύ σ α τ σ ι Γ ιά ν ν ’ς Κ ο υ τ σ ίν ’ς. Π α σν ώ ρα π έρ να του Λ α μ π έλ ’ του Κ ουντουρέλ’, τς πλησίασι τσ ’ είπι: - Ρε Μανέ, έχι του νου σ ’ τσι κυπλουφουρέσαν σ ’ Μ υτιλή ν’ ψέφκα π ιντο υ χίλια ρ α τσι θαν έρτιν τσ ’ έδιου!

- Γω γ ν ο υ ρ ίζ ο υ τα , ε Λ α μ π έ λ ’, μου συ α τα λουγιά ζ’ς καλά, μη σι γιλάσιν.

- Καλά, ρε Μανέ, τούλουγια τα γνο υ ρ ίγ’ς, έχιν κανέ σμάδ’; Π ιτ ά χ τ σ ι Γ ιά ν ν ’ς Κ ο υ τ σ ίν ’ς τ σ ’ α π ό σ ο υ σ ι σουβαρά σουβαρά.

- Υ π ά ρ χ’ σ μάδ’, ε Λ αμπέλ’, τσι μπουρεί^ α ξιχ ο υ ρ ίγ ’ς τ ’ α λ χ ν ά α π ’ τα ψ έφ κ α . Γι Κ ο υ λ ο υ κ ουτρώ ν’ς στα κάλπκα είνι μ ’ ιμσό μστάτσ’! Ιούνης 1998

ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

ΠΙΑΝ’ ΣΙ ΠΟΥΒΙΤΑ; Π ρ ιν α π ί π ο υ λ λ ά χ ρ ό ν ια Α χ ιλ λ ε ύ ς Σ ο υ ­ σαμλής, του Γλύτσμα, που έπ ιζι διουλι, πήγι να κ ό ψ ’ π α ν τ ιλ ό ν ’ στου ρ ά φ τ’ του Γ ιώ ρ’ του Αιουγραμμένου, που τσι φ τος σ ’χουρέσ ’τσι π ρ ιν α πί χρόνια . Δ ιά λ ιξι π ά ν ι τ σ ’ ύσ τιρα α π ί μέρις πή γι να κ ά ν ’ π ρ ό β α , α λ λ ά Γ ιώ ρ ’ς, π ο υ εν ε ίχ ι το υ ν ο υ ν τ στη δ ’λ ειά , τ ’ ε ίπ ι να ξ ο υ ν ο υ π ιρ ά σ ’ σι

ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Ο ΙΟΣ ΤΟΥ 2000 Ε ν α ς Αγιασώτης πήγε να πληρώσει τα έξοδα κ υ κ λ ο φ ο ρ ία ς του α υ το κ ιν ή το υ . Ό τ α ν πήρε το ειδικό σήμα, κοίταξε καλά καλά τα δυο μηδενικά: - Τι είνι τούτα πάλι; - Το νούμερο της χρονιάς. Πέρυσι δεν έγραφε το 99; Γράφονται τα δυο τελευταία ψηφία. Φέτος είναι τα 00. Του χρόνου θα είναι το ΟΙ. Μετά 02 και τράβα κορδέλα.

- Αυτά είνι που λέγιν ου ιός του δυο χιλιάδις; Του μιλλέννιουμ; - Ν α ι.

- Μι αυτά τα μηδινικά θα μπιρδιφτούν τσι θα τα χάσιν τα μηχανήματα; - Ε... Ναι...

- Τσι γιατί δε ρουτήσου τς Αγιασώτις; Μεις τα προυβλέψαμι αυτό. Π ριν να γ ιν ν ’θώ ιγώ, είχαμι τα μηδέν μηδέν σ τ’ Α ναγκαία τ ’ Τραγέλ’*. Πήγινι γη δ ’λειά μας ρουλόγ’. Τώρα προυείδαμι τσι τα βγά­ λαμι. Αρα δε θα μας π ιά σ ’ ου ιός του δυο χιλιάδις. Οι «μιλιμινιές» μας δεν έχιν φόβου. Γι’ αυτό σας λέγου. Ό π ’ είνι μπέρδιμα τσι σκατουδλειά, να ρουτάτι τς Αγιασώτις. Ξέριν αυτοί... ΣΤΡΑΤΗΣ ΑΠ. ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ * Αναγκαία τ ’ Τραγέλ’. Έτσι ονομάζονταν παλαιότερα τ ’ Αποχωρητήρια του Δήμου Αγιάσου. Επιστάτης ήταν ο Σταύρος Τραγέλης και ενδεικτικό σήμα είχαν τα συνηθισμέ­ να τρία μηδενικά.

Η ΕΚΠΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΤΟΥ ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ

______ ___ _______________ .________________________________________________________________________

_________________________________________________

Όταν η ζωή δρομολογεί τα μαύρα κι άχαρα στερνά της Ο αείμνηστος φίλος και συνεργάτης Μενέλαος Κ αμάτσος, του οποίου φ ιλολογικό πορτρέτο θα φιλοτεχνήσουμε σε επόμενο τεύχος του περιοδικού «Αγιάσος», μας έστειλε στις 12.12.1990 την παρα­ κά τω δημοσ ιευμένη επισ τολή , π ιεζό μ εν ο ς α πό κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας. Ευτύχησε όμως να χαρεί το φως της ζιοής για πολλά χρόνια ακόμη. Σ τις 8.2.2000 άφησε στη γενέτειρά του την τελευ­ ταία του πνοή. Τ ιμώ ντας την ιερή του μνήμη, δημοσιεύουμε, χω ρίς διορθωτικές παρεμβάσεις, την επιστολή, τη φωτογραφία του και το ποίημά του. Είναι το ελά­ χιστο που μπορούμε να κάνουμε αυτή τη στιγμή για τον αλησμόνητο σκυταλοδρόμο της προκοπής της Αγιάσου... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Ιδιόχειρη επιστολή τον στιχονργον Μενέλαον Καμάτσου προς το Γιάννη Χατζηβ«σιλείον (12.12.1990)

ΑΥΤΟΙ Π Ο Υ Φ Ε Υ Γ Ο Υ Ν Α Ν Τ Ω Ν ΙΟ Σ Α Λ Κ . Μ Α Ρ ΙΓ Λ Η Σ (1 9 2 2 - 1 9 9 9 ) Σ τ ι ς 17.9.1999 άφησε τη στερνή του πνοή στη Μ υτιλήνη, όπου και κηδεύτηκε, ο Α ντώ νιος Μ α­ ριγλής, γιος του πρω το­ π ό ρ ο υ Α για σ ώ τη δ η ­ μοσ ιογρά φ ου Α λκ ιβ ιά ­ δη Α ντω νίο υ Μ αριγλή (1879-1937) και της Ελέ­ νη ς Β α σ ιλ είο υ Τ ζα νή (1902-1992). Ή τα ν π α ­ ντρεμένος με τη συγχωριανή του Άρτεμη Λ ιακατέλη, η οποία είχε αποβ ιώ σ ει σ τις 21.6.1993. Αδέρφια του η Βικτόρια Π ο υντουκ ίδου (1920-1993), η σ υνερ γά τιδά μας Ευδοκία Σκάρκου και η ποιήτρια Μ αρίκα. Ή ταν άνθρω πος καλοσυνάτος, τίμιος, φιλόπονος, αγα­ πητός. Ε κφράζουμε τα ειλικρινή συλλυπητήριά μας στις αδερφές του, στη θυγατέρα του Έλενα (Λένα), στα εγγόνια και στους άλλους συγγενείς.

Μ α ρ ία ς Μ α σ τρ α ν τω νά . Α δ έρ φ ια του η Ελένη Λεωνίδα Καλουντζή (Λιγέλη), η οποία πέθανε πρό­ ωρα, ο άλλοτε τα ξιτζή ς Ν ίκος (Μ πέμπης) και ο Παναγιώτης, ο οποίος επίσης μας έχει αφήσει χρό­ νους. Α κολουθώ ντας τον πατέρα του, που ήταν αυτοκινητιστής, εργάστηκε αρχικά ως ταξιτζής και παράλληλα ως φω τογράφ ος. Το 1954 έφυγε από την Αγιάσο, όπω ς και τόσοι άλλοι συμπατριώτες του, και ήρθε ως μετανάστης στη Βραζιλία, όπου εργάστηκε ως φωτορεπόρτερ και ως ταξιτζής. Το 1959 παντρεύτηκε τη συγχω ριανή του Δ έσποινα, θ υ γ α τέρ α το υ Β α σ ιλ είο υ κ α ι της Ε λισ ά β ετ Ψυρούκη (Μ πέρδα), και απόχτησαν τρία πα ιδιά, το Σ τα ύρο, το Βασίλη κα ι τη Μ αρία-Ε λισάβετ. Ή ταν εργατικός, έντιμος, ευγενικός, καλός σύζυ­ γος και στοργικός πατέρας. Άφησε την τελευταία του πνοή στη δεύτερη αγαπημένη του πατρίδα, στο Κΐο άο .Ιαποΐτο, στις 13.3.1998.

Ο Δ Υ Σ Σ Ε Α Σ κ α ι Μ Υ Ρ Σ ΙΝ Η ΚΑΜ ΑΡΟ Υ

ΙΠ ΙΉ6Π10Γ1ΒΙ11

Α Ν Τ Ω Ν ΙΟ Σ Μ Α ΣΤ ΡΑ Ν Τ Ω Ν Α Σ (19 2 8 -1 9 9 8 )

Ο σακοποιός Οδυσσέας Αθανασίου

Καμαρός ή Κ ουρτσιάδης γεννήθηκε στην Αγιάσο και απεβίωσε το 1979 στο Πέραμα, δήμο του πολεοδομικού συγκροτήματος Πειραιά, όπου είχε εγκαταστα­ θεί από το 1957. Η σύζυγός του Μυρσίνη Προκο­ πίου Ζ αχαρίου, από τη Μ υτιλήνη, απεβίωσε στο Π έραμα το 1994. Τ έκνα το υ ς η Φ ανή, σ ύζυγος Ανάργυρου Πανούτσου, και ο Στρατής. Αιωνία τους η μνήμη. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Ο Α ντώ νιος

Μ αστραντω νάς γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1928. Ή ταν πα ιδί του Σταύρου και της

Το Λιοικητικό Συμβούλιο του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» και η Διεύθυνση του πε­ ριοδικού «Αγιάσος» εκφράζουν στους συγγενείς τα θερμά και ειλικρινή τους συλλυπητήρια.

Δ ΙΑ Θ Ε Σ Η ΤΩ Ν Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ω Ν Μ Α Σ Α. Κυκλοφόρησαν τελευταία τα βιβλία που εξέ­ δωσε ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.Π. Τραγέλλη], Η Αγιάσος και τα πέριξ, εν Αθήναις 18%. Δρχ. 1.500.2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θρύλος και ιστορία της Αγιάσου της νήσου Αέσβου, Αθήνα 1997. Δρχ. 5.000. Τα βιβλία διατίθενται από το Σύλλογο με άμεση π α ρ ά δ ο σ η , κ α τά τ ις ώ ρες λ ε ιτο υ ρ γ ία ς τω ν Γραφείιυν, ή επί αντικαταβολή (1.700 και 5.400 δρχ. αντίστοιχα). Επίσης διατίθενται από τους κατά τόπους ανταποκριτές του περιοδικού «Αγιάσος», τα ονόματα και οι διευθύνσεις των οποίω ν ανα­ γράφονται παρακάτου Β . Επίσης διατίθενται βιβλιοόετημένοι τόμοι του περιοδικού σος»,με άμεση παράδοση γιά «Α στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (12.000δρχ.). Α ' τόμος (1-25, 1980-1984), Β ' τόμος (26-45, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 19881991), Δ ' τόμος (68-85, 1992-1994) και Ε ' τόμος (86-103, 1995-1997).

Β Α Φ Τ ΙΣ Η Σ τ ι ς 28.8.1999, στον ιερό ναό της Π α ναγίας Αγιάσου ο Βασίλειος και η Ευστρατία Κατζουρίδη βάφτισαν την κορούλα τους, στην οποία δόθηκε το όνομα Μαρια-Ελένη (Μαριλένα). Στους ευτυχείς γονείς ευχόμαστε να τους ζήσει. Στους νονούς Γεώργιο και Ουρανία Κουτζαγκιόζη ευχόμαστε να είναι πάντα άξιοι. Οικογένεια ΓΙΑΝΝΗ και ΑΡΙΑΔΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Σ Υ Γ Χ Α Ρ Η Τ Η Ρ ΙΑ Σ τ ο ν Α ν τώ ν ιο Ιω ά ν ν ο υ Κ ελά κη , το γέν ο ς Π α ρ ά σ χο υ Α ξ ιο μ α κ ά ρ ο υ , ο ο π ο ίο ς ορκίσ τηκε στρατιω τικός για τρός, μετά την αποφοίτησή του από τη Στρατιωτική Ιατρική Σχολή Θεσσαλονίκης, κ α ι ανέλαβε υπηρεσία ω ς α ν θ υ π ία τρ ο ς στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών, εκφράζουμε τα θερμά μας συγχαρητήρια και του ευχόμαστε καλή σταδιοδρομία και πάντα επιτυχίες. Τ’ αδέρφια, τα ξαδέρφια, οι θείοι και η γιαγιά του. Οικογένειές Αξιομακάρου και Κελάκη

ΘΑΝΑΤΟΙ - Κορομηλάς Παναγιώτης Λεωνίδα (Κοιμητήριο Καλλιθέας Αθηνών)

- Ασπρομάτης Γρηγόριος Φωτίου -Τ ινέλ η Ελένη Μιχαήλ - Λιάκατος Ευστράτιος Παρασκευά - Σκοπελιτου Χρυσώ Μιχαήλ - Τζανής Φώτιος Αντωνίου - Χρυσάφη Αρετή Αριστείδου - Λινάρδου Παναγιώτης Μιχαήλ - Ρόδανος Βασίλειος Ευστρατίου - Χτενέλη Προκοπία Δημητρίου - Σπανού Βασιλική Νικολάου - Βαμβουρέλης Κωνσταντίνος Παναγιώτου - Καμάτσος Μενέλαος Προκοπίου - Παπαγεωργίου Παναγιώτης Χριστόφα - Βλουτής Μιχαήλ Αποστόλου