Agiasos mag 118 2000

Η ντροπαλή «κερασοκρατούσα» Φωτεινή Ιωάννου Ραΐση με τον παππού της Γρηγόριο Ξαφέλη (Χχάηυγ, 13.11.1998).

Θ Βασίλειος Βαγιάνας (αριστερά) με τον καλαθοποιό Γεώργιο Κανιμά (;) ή Λάπα.

Θ Στρατής Χατζηχρυσάφης «ξεστολίζει» την κερασιά, στην Αγιάσο ή στη μικρή πόλη της Αυστραλίας 1ιιιΐ£;

ΗΠΜΡΙΙΙΕ3ΚΦΜΜ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Μαθητές βιβλιοσχίστες και βιβλιοκαύτες................................................................ ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΑ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ, Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... (Β ') ............................................... Μια ενδιαφέρουσα επιστολή του Δημητρίου Λουκάτου................................................................................................ ΘΑΝΑΣΗ ΣΟΦ. ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΑΔΗ, Η ιστορική μάχη του Σκρα ντι Λέγκεν............................................................ ΠΕΡΙΚΛΗ ΠΡ. ΧΤΕΝΕΛΗ, Η «Λίμνος», ζωτικός χώρος της Αγιάσου...................................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Πωλητήριο έγγραφο από την Αγιάσο του 1911 ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΧΡ. ΚΟΥΡΒΑΝΙΟΥ, Τιμή στα θύματα της Γερμανικής Κατοχής..................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Γεώργιος Ευστρατίου Μουτζουρέλης...................................................................... ΓΙΑΝΝΗ Α. ΠΑΠΑΝΗ, Πενήντα χρόνια στο σχολείο. Ο... πεταλωτής........................................................................ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακοί απόηχοι. Του Γιώργου Τσαλίκη............................................................. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ, Θα ’ρθουν να σε θάψουν (ποίημα). ΜΑΡΙΑΣ ΠΑΤΣΕΑΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ, Ωραία μου κυρία (ποίημα). ΕΛΠΙΔΑΣ ΜΟΑΥΒΙΑΤΟΥ, Δούναβης (ποίημα). ΜΑΡΙΑΣ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ, Σταυρός (ποίημα)......... ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Τα δελφίνια (ποίημα). ΕΛΠΙΔΑΣ ΜΟΑΥΒΙΑΤΟΥ, Θυμίζεις μανούλα (ποίημα). ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Γ. ΣΚΛΕΠΑΡΗ, «Αδελφή!...» (ποίημα). ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Τι πάππουσιμ’ τσι γη μανή μ’... (ποίημα).............................................................................................................................................................. ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Οι «Αλκυόνες» και ο ποιητής τους........................................................................... ΦΙΛΟΤΕΧΝΟΥ, Εκδήλωση για το Αέσβιο λογοτέχνη Άρη Ταστάνη.................................................... ...................... Βιβλιοπαρουσίαση (Παναγιώτης Στυλ. Σκορδάς, Νίκος Ανώγης, Γιάννης Χατζηβασιλείου).................................... Σας πληροφορούμε............................................................................................................................................................. ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ, Ένας ηπειρώτικος γάμος............................................................................................ ΜΑΡΙΑΣ ΚΟΥΡΒΑΝΙΟΥ, Εκδρομικά. ΠΑΝ. ΣΤΑΥΡΑΚΕΑΗ, Οι Αγιασώτες της Αθήνας τίμησαν την Παναγία τους... Τα πθίτκα μας (Χρίστος Γλεζέλης, Ερμόλαος Χατζηβασιλείου, Προκόπης Κουτσκουδής, Μιχάλης Χριστοφαρής)...... Σοφία Καλύβα-Χατζηλεωνίδα.......................................................................................................................................... Αυτοί που φεύγουν.............................................................................................................................................................

Σελ.

3 4 6 7 ΙΟ 11 13 14 15 17 18

19 20 22 23 26 28 29 30 31 32

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Ο Παράσχος Ελευθερίου Αλεπίδης, οδηγός πεζο­ πόρων προσκυνητών της χάρης του Ταξιάρχη Μανταμάδου, στην Καρυά της Δγιάσου. (Φωτογραφία Ιΐάννη Χατζηβασιλείου, 6.8.1999)

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Το παλαιό γραφικό ξωκλήσι των Αγίων Κωνστα­ ντίνου και Ελένης, του άλλοτε σιναφιού των ελαιομυλωνάδων, στην ομώνυμη τοποθεσία της Αγιάσου. (Φωτογραφία Μιχάλη Χριστοφαρή ή Καμπά. Καλοκαίρι 1999)

1 1 Π Λ- Α Τ7 8

ΜΑΘΗΤΕΣ ΒΙΒΛΙΟΣΧΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΚΑΥΤΕΣ Ο Ιούνης με το έβγα του γεννά ανάμεικτα συναι­ σθήματα στους μικρούς και μεγάλους εργάτες των λογής λογής εκπαιδευτηρίων. Τελειώνει, βλέπετε, το διδακτικό έτος και αρχίζουν οι παύσεις, οι διακο­ πές των σχολικών μαθημάτων. Αλλοι ξεσκολίζουν, άλλοι προβιβάζονται στην αμέσως επόμενη τάξη, άλλοι α π ο ρ ρ ίπ το ντα ι και άλλοι πα ρ α πέμ ποντα ι στις επαναληπτικές εξετάσεις του φθινοπώρου... Το τέλος της σχολικής χρονιάς ήταν και εξακο­ λουθεί να είναι πρόσφορο σε ποικίλες εκδηλώσεις ή ξεσπάσματα, χαράς, λύπης, ευγνωμοσύνης, αγανά­ κτησης, θυμού, εκδίκησης. Τότες που εμείς ήμασταν μαθητές, τα καμώματά μας δεν ενοχλούσαν τόσο πολύ, δεν είχαν υψηλό κόστος. Συνήθως σπάζαμε στους τοίχους κανένα μελανοδοχείο, αν τύχαινε να διαθέτουμε και δεύτερο. Τα μελανώματα αυτά ήταν τα αυτοσχέδια γκράφιτι της εποχής μας. Ωχριούν, βέβαια, μπροστά στα σημερινά, τα οποία τις περισ­ σότερες φορές προσβάλλουν την αισθητική και μαρ­ τυρούν ψυχική σύγχυση, έλλειψη σεβασμού και βαν­ δαλική διάθεση. Τα αθώα «μπουγελώματα» δεν ήταν της μόδας, γιατί δεν υπήρχαν πλαστικές σακούλες, αλλά και γιατί το νερό δεν το είχαμε για πέταμα. Τα βιβλία ήταν λίγα και αγοραστά, γ ι’ αυτό και τα δια­ τηρούσαμε σε καλή κατάσταση, όχι από υπερβολική

αγάπη πάντοτε, αλλά για να τα πουλήσουμε, με την έναρξη της νέα ς σ χολική ς χ ρ ο ν ιά ς, ή για να τα ανταλλάξουμε με αυτά που μας χρειάζονταν. Τα τελευταία χρόνια το βιβλίο, η εφημερίδα και το περιοδικό έγιναν φτηνά καταναλω τικά αγαθά. Το χα ρτί, αν κα ι ακριβό, α φ θονεί και δεν έχουν τελειωμό αυτοί που το «μουντζουρώνουν» καθη­ μερνά. Ο α να λφ α βη τισ μός καταπολεμήθηκε, οι αναγνώ στες πλήθυναν. Βιβλιοθήκες, μικρές και μεγάλες, στήθηκαν σε κάθε γωνιά της χώρας μας. Η μαζική πληροφόρηση γίνεται εύκολα και με πολ­ λο ύ ς τρ ό π ο υ ς. Ο η λ εκ τρ ο ν ικ ό ς κ α ι ο έντυ π ο ς τύπος μας βομβαρδίζουν ασταμάτητα, έτσι που να μην μπορούμε να αξιολογήσουμε σωστά τα μηνύ­ ματα που δεχόμαστε. Η νοσηρότητα της καταναλω τικής κοινω νία ς απεικονίζεται αυτή την εποχή και στα σχολεία μας. Πολλοί μαθητές και μαθήτριες ξεσπάνε στα βιβλία τους, σ ’ αυτά που τους κράτησαν συντροφιά έναν ολάκερο σχεδόν χρόνο. Επιδίδονται στο σχίσιμο και στο κάψιμό τους, στα προαύλια των σχολείων αλλά και έξω α π ’ αυτό. Λυπηρό αυτό το φαινόμενο, να κακοποιεί κανείς το βιβλίο που τον φωτίζει, που τον μορφώνει, που τον διδάσκει, που τον καθοδηγεί... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Ο παλαιός καλός δάσκαλος Ευστράτιος Γεωργίου Σκλεπάρης (1909-1984), με μαθητές και μαθήτριες του σε κάποια εκδρομή. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Γρηγόριος Στυλιανού Πράτσος)

Π Α Τ Ρ ΙΛ Ο Γ Ν Ω Σ Τ ΙΚ Α Αγιάσος, αγάπη μου... Β' Π α ίρ ν ο ν τ α ς αφορμή α πό την π υ ρ κ α γ ιά , ας γυρίσουμε λίγο πίσω, στο σιδηρουργό Αχιλλέα Βα­ τρικά, για ν ’ αναφέρουμε ότι, εκτός από τις άλλες επαγγελματικές και μη ασχολίες του και παράλλη­ λα με αυτές, ήταν για κάποιο αρκετά μεγάλο χρονι­ κό διάστημα και υδρονομέας της Αγιάσου. Γνώριζε πάρα πολύ καλά το εσωτερικό δίκτυο ύδρευσης και επενέβαινε πολλές φορές σ ’ αυτό, για να πετύχει ισ ο κ α τα ν ο μ ή της υ δρ ο δό τη σ η ς σ τις δ ιά φ ο ρ ε ς συνοικίες, και πάντα έδινε τις συμβουλές του στους μεταγενέστερους του, όταν τις χρειάζονταν. Ο Α χιλλέας Β ατρικάς ήταν επίσης επ ιφ ο ρ τι­ σμένος από το Δήμο Αγιάσου και με την πυρόσβε­ ση μέσα στην κωμόπολη, όταν θα χρειαζόταν. Για το σκοπό αυτό, με υπόδειξή του, είχαν επιλεγεί διάφορα πυροσβεστικά σημεία, όπου σε περίπτωση ανάγκης εφάρμοζε τις μάνικες και άνοιγε τις βάνες του νερού. Διατηρούσε επίσης στο χάνι όλα τα σχε­ τικ ά εργα λεία , ό π ω ς μ α κ ρ ιές σκάλες, μά νικ ες, φτυάρια, τσεκούρια και κασμάδες, που ήταν απα-

Ο κουλουράς της παλιάς εποχής, όπως τον απαθανάτισε ο φακός του καλλιτέχνη φωτογράφου Σίμου Χουτζαίου. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Δουκάκης Σίμου Χουτζαίος)

Ο ιχθυοπώλης Ευστράτιος Δημητρίου Χατζηδούκα; ή Μάκρας, στο πόστο του. (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, 1996)

ραίτητα για την πυρόσβεση και που τα χρησιμοποι­ ούσαν ορισμένες εκ των προτέρων συγκροτημένες πυροσβεστικές ομάδες σ υγχω ριανώ ν μας. Τώρα όμως υπάρχει σύγχρονη Πυροσβεστική Υπηρεσία, εγκαταστημένη στην είσοδο της κω μόπολης, σε οίκημα που έχει ανεγερθει γ ι’ αυτό το σκοπό. Και αυτό βέβαια είναι πρόοδος. Κάποια εποχή τα κουλούρια έξω από την εκκλη­ σία της Παναγίας τα πουλούσε, μέσα στον ταμπλά, ο μακαρίτης Γεώργιος Προκοπίου Μουτζουρέλης (του Γιουργέλ’ Λαγός), ο οποίος με τη χαρακτηριστική προφορά του τα διαφήμιζε ως εξής: «Μ πόμπεσχ, ιτα λικές μπόμπεσχ». Ή τα ν η αρχή του Ελληνοιταλικού πολέμου του 1940-1941, που πέφτανε οι ιταλικές βόμβες στην Αλβανία και στον Π ειραιά, γιατί λίγο αργότερα ακολούθησε η μεγάλη πείνα κι όλα τα έσκιασε η φοβέρα και τα πλάκωσε η σκλαβιά! Τότε τα χάσικα ψωμιά και τα μυρωδάτα κουλούρια ήταν πια ένα όνειρο. Π ολλοί από τους κατοίκους του χωριού μας κυριολεκτικά έλιωναν καθημερινά σαν το κερί από την ασιτία, πρήζονταν από την αβιταμίνωση και πολλοί πέθαιναν τελικά αβοήθητοι, ακόμα και μέσα στους δρόμους. Πολλοί συγχωρια­ νοί μας, γέροι, νέοι και παιδιά, χάθηκαν άδικα στο

μεγάλο αυτό λιμό, που μαζί με τις άλλες καταστρο­ φές έφερε στη χώρα μας ο ναζισμός. Δε θα ξεχάσΐυ ποτέ την απελπισμένη ματιά που κάρφωσε πάνω μου ένας φίλος και συμμαθητής μου που τον συνάντησα στο δρόμο. Πρησμένος από την πείνα και εντελώς αδύναμος, χάθηκε σε λίγες μέρες κι αυτός μαζί με τόσους άλλους. Κι ήταν μόλις 13 ετών! Αλλά μετά την πικρή αυτή παρένθεση ας συνεχίσουμε. Από την άλλη πλευρά του δρόμου, απέναντι από τα ψ αράδικα, ήταν το ραφείο του μακαρίτη Γιώργου Ηλιογραμμένου και δίπλα σ’ αυτό ήταν το παντοπωλείο του Ευριπίδη Μαριγλή. Αυτό ήταν ένα σύγχρονο παντοπωλείο με ειδικά κατασκευασμένες ξύλινες θήκες (νταμπακάδες) για τα τρόφιμα, σκεπα­ σμένες με καπάκι τζαμωτό, για καθαριότητα. Είχε επίσης και ράφια για τα είδη οικιακής χρήσης και βιτρίνες για τα ψιλικά και για τα γυαλικά. Το μαγαζί αυτό αργότερα το είχε ο γιος του Στρατής Μαριγλής, που έκανε εμπόριο ελαιόλαδου, αλλά και γενικό εμπόριο. Σήμερα λειτουργεί σ ’ αυτό η Εμπορική Τράπεζα Αγιάσου, που είναι και ιδιοκτησία της. Δ ίπλα στην Τράπεζα, στη γωνία, λειτουργούσε π α λ ιά το κ α φ ενείο το υ Π α να γιώ τη Χ ρ ισ τό φ α Μ αϊστρέλη (Κούραση). Αργότερα έγινε καφενείο του Ευστρατίου Ιω άννου Κλήμου (Κ ουτσίν’), με βοηθό το γιο του Ιωάννη, ο οποίος μετοίκησε και ζει στην Αθήνα. Ο καφεπώλης Ευστράτιος Κλήμος ήταν σοβαρός άνθρωπος, «ντόμπρος» στο λόγο του, αγα­ πητός στην κοινωνία της Αγιάσου, ένας πολύ καλός νοικοκύρης. Εδώ, μέσα στο καφενείο του, είχε ένα τρ α π ε ζ ά κ ι κ α ι π ο υ λ ο ύ σ ε τσ ιγ ά ρ α ο Σ ω τή ρ ιο ς Κ αμαρός. Στη συνέχεια έγινε π ά λι καφενείο του Θεμιστοκλή Π ροκοπίου Καμάτσου (Μ πουκλέλ’), που κι αυτός εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου και απεβίωσε. Τώρα λειτουργεί ως οπω ροπω λείο του Δημητρίου Τσουκαρέλη (Μπεκρέλ’).

Στο καφενείο, πιθανότατα, του Γιάννη Γριμανέλη. Διακρίνο­ νται από αριστερά, καθήμενος Μενέλαος Γρηγορίου Μανταμάς, Χρίστος Ευστρατίου Χατζηκομνηνός (Μπίλια) και Γρη­ γόριος Αχιλλέα Βατρικάς. Όρθιοι: Αχιλλέας Γρηγορίου Βα­ τρικάς, Γρηγόριος Φωτίου Ασπρομάτης (Καβουριά), Πανα­ γιώτης Γεωργίου Βουνάτσος και Ευστράτιος Γρηγορίου Τζα­ νής, θετός γιος του Γ ιάννη Παπαθεοφράστου. (Από τη Συλλογή Γιάννη Χατζηβασιλείου)

Στην απέναντι λοιπόν σειρά, δίπλα από το φούρ­ νο του Κλήμου, ήταν το καφενείο του Αναστασίου Γριμανέλη, ο οποίος πριν από πολλά χρόνια μετοί­ κησε στη Μυτιλήνη, και το καφενείο το ανέλαβε τότε ο α δ ερ φ ό ς του Γ ιά ννη ς Γ ριμ α νέλη ς. Μ ετά το Γιάννη, ο οποίος μετακόμισε στο σημερινό καφενείο του Γιάννη Κ α λφ αγιάννη , το κ α φ ενείο αυτό το συνέχισε ο Σταύρος Κουμλέλης, ο οποίος μέχρι τότε ήταν οπωροπώλης. Στη συνέχεια, όταν απεβίωσε ο Σταύρος, το πήραν οι διάδοχοί του, οι οποίοι και το εκμεταλλεύονται μέχρι σήμερα. (Συνεχίζεται)

ΧΑΡΙΛΑΟΣ Κ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗΣ

Θαμώνες.του καφενείου του Παναγιώτη Σταύρου Κουμλέλη. Δακρίνονται, από αριστερά: Δημήτριος Ευστρατίου Ιακώβου, Ευστράτιος Χριστόφα Χατζηβασιλείου, Ευστράτιος Ανθιμου Γυρέλης, Παναγιώτης Ραφαήλ Σουσαμλής (Κατσαρός) και Γρηγόριος Βασιλείου Καλογεράς. Στο βάθος διακρίνε­ ται και ο γραφικός Παλαιοκηπιανός πανηγυριστής Δημήτηριος Μαλιάκας. (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου. Αύγουστος 1988)

ΜΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΔΟΥΚΑΤΟΥ 'Η γνωριμία του μι το Μητροπολίτη Μηθύμνης Διονύσιο Μηνά Προς τον άξιότιμον Διευθυντήν του Περιοδικού «Α γιάσος» (τής Λέσβου) κ. Ίω άννην Χρ. Χατζηβασιλείου Αθήνα, 6.5.2000 Αγαπητέ μου κ. Χατζηβασιλείου. Μ ’ έσυγκίνησε πολύ ή σεμνή και ιερά φωτογραφία του μ α κ α ρ ισ το ύ Μ η τ ρ ο π ο λ ίτ ο υ Μ η θύμ νη ς Δ ιονυσίου Μήνα, μέ το καλό άρθρο σας για τήν σπουδαιότητά του και μέ τή λεπτομέρεια της αξέ­ χαστης γνωριμίας μου μαζί του, που είχα, ώς λαογράφος, τον Αύγουστο του 1940. («Α γιά σ ος» Ίαν.Φεβρ. 2000, σ. 17). Περιγράφετε καλώς τα τής επίσκεψής μου, τότε, στό Έ πισκοπεΐον της Καλλονής, και που ή απλό­ τητα περιβολής τοϋ Μ ητροπολίτου κα ι οί εργα­ τικές απασχολήσεις του, στον περίβολο, μέ έκαμαν να τον χαιρετήσω ώς άπλόν καλόγηρο... Δέν θα έπανέλθω σέ δσα έδιάβασαν γ ι’ αυτό οί ά ν α γ ν ώ σ τ ε ς Λ ^ ^ β Ρ ^ ^ φ σ ω όμως τόν μήνα τής έπισκεψΑξ; μου α υ τή ς, <ρήν Κ α λ λ ο ν ή , τό ν Αύγουστο χοθ 1940 (κ σ ΐη » ι Ό κ τώ β ρ ιο ), και θα (σ α ρ ά Λ σ τια νό ) γεΰμα, που μου ^ χρ έθ εσ β ΐ^ς επίσημα ρ α φ φ ό ρ ο ς Ιεράρχης, ό Διονύσιος, ΚΜ&ς και το ενδιαφέρον του, να μάθει και να μέ ρωτάει γιάπή αποστολή μου, στή έ^Κ οζ& πό τ ή ν ^ Μ Ρ β ο ^ Μ η ν ώ ν . Θα σ Κ Μ μ ω γνωστΐρξρρος, ^Χ ατζηβασιλείου, και μια δϊϋτερη (θρησκ·^ π ι κ ^ Ρ ίλ ά και Ιστορικής <σημασίαα>) Λτνάντηση, Ι ^ ^ ι χ α μέ τόν μακαρι­ στό Διον’β , ό , σ^ίς' 1^>^ύγ®ατου, στήν Πέτρα τής Λ έσβου,™ ! εόρταζε Π ^β β ^Ιη ς και που εύρέθηκα «λαογροΙρΜ» <Λόν ^δρςήαύτόν, μέ τή στήριξη και του λ ο γ ι Γ η ^ ^ ^ λ ί δ ^ χ Ν ^ Ε χ ε ΐ, όπω ς μου είπαν,

Ό μητροπολίτης Μηθύμνης Διονύσιος Μηνάς.

Σέ κ ά π ο ια στιγμή, ό τής Χ ω ροφ υλακής μου λέει: Κ ύριε Λ α ογρά φ ε, π ρ έπ ει να φύγετε, π ρ ιν κλειστείτε στή Λέσβο!... Ό λ ο ι μ ’ έκοίταξαν... Έ γώ, μάλλον ψύχραιμος, είπα: Δέ θα διακόψω τήν απο­ στολή μου, τής Α κα δη μ ία ς. Θα μείνω, ώς τέλος Α υγούστου. Θα μείνω μαζί σας. Ή Π αναγία θα βοηθήσει... Ό Δεσπότης Διονύσιος τότε έσήκωσε το ποτήρι του κι ευχήθηκε αισιόδοξα: Ή Παναγία θα βοηθή­ σει όλους μας: τόν κ. Δουκάτο, τή Λέσβο και τήν Ελλάδα! Χρόνια πολλά και θάρρος! (Πέντε μήνες α ρ γ ό τερ α , έσ τειλ α α π ό το α λ β α ν ικ ό Μ έτω πο («Πόγραδετς») στρατιωτική κάρτα, μέ σεβαστικόν χα ιρετισ μόν, στον Δ ιονύσιο, και μου άπάντησε, Ε κ κ λ η σ ιά , ό π ο Λ ό Ι λ Α φ σ '^ ^ ^ Τ ^ τ σ υ ρ γ ό ς κ. στοργικά... (και άποτελεσματικά). "Αγιο το χώμα Διονύσιος μι α ψ φ /ώ οιοε ιρ ίΜ ρ ϊ^ ο ν Ι β ε φιλικά. που τόν σκεπάζει! Μου είπε, στό €ορτίφ )^ο*: «ΝΓΓρτίΓΐίε χάσουμε». Έβγήκα στό |ω Λ ό κ φ στην ανοιχτή ακρογιαλιά, Φιλικά και πνευματικά ώς αργά το μυσηΑρι, « α ν ένα παιδάκι, τρέχοντας, ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Σ. ΛΟΥΚΑΤΟΣ μου έφώ ναξε: «Κύριε» κύριε, είσαι ό... λ α ο γρ α ­ τ. Καθηγητής Πανεπιστημίου φίας;» Έ κατάλάβ* π ώ | μέ άνεζήτησε ό Δεσπότης. Πρόεδρος της «Ελληνικής Λαογραφικός Έπήγαμε, μαζί παιδί, έχει που ήταν το γεΰμα, Εταιρείας» και ήταν επίσης Ικεΐ ό Κοινοτάρχης και ό άξιωμα* Σκίτσο τοϋ Δημητρίου Δουκάτου, φιλοτεχνημένο στή τικ ό ς Χ ω ροφ υλακής... Έ φ α γα μ ε, άλλα ή άτμόΜ υτιλήνη, τόν Α ΰγουστο του 1940, το γνωστό σφαιρα ήταν άνιΤυχη. Ή ρθ ε τηλεγράφημα, ότι οί καλλιτέχνη Α ντώ νη Πρωτοπάτση (Ρ βζζϊ ). Ιτα λοί έτορπίλισαν τήν «"Ελλη», στήν Τήνο.

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ Μ ΑΧΗ ΤΟΥ ΣΚΡΑ ΝΤΙ ΛΕΓΚΕΝ Βαρύ το τίμημα των 338 Λέσβιων νεκρών

Η

γ ιγ α ν τ ο μ α χ ία του Σ κ ρ α έγιν ε σ τις 17/30.5.1918. Μεγάλη η νίκη, αλλά και η ανθρωπο­ σφαγή. Πιο μεγάλος ο φόρος του αίματος, ιδιαίτε­ ρα για τη Λέσβο. Ο πα τέρα ς μου έλεγε διά φ ο ρ α επ εισ ό δια αυτού του πολέμου. Στα Α πομ νη μ ο­ νεύματά του περιγράφει ζωντανά περιστατικά της φ οβερής αυτής α να μέτρη σ ης. Π ρ ο π ο λ εμ ικ ά οι φαντάροι τραγουδούσαν: «Ξημέρωσε η χαραυγή, δεκαεφτά Μ αΐου, διαταγή εδόθηκε παρά του στρατηγείου, να προελάσει ο στρατός, το Σκρα να καταλάβει, π ο υ μα ς το εμολύνανε οι Γερμανοβουλγάροι»... Ακόμα διάβασα ιστορικά βιβλία που γράφουν για τη μάχη αυτή, καθώ ς και το περίφημο βιβλίο του συμπατριώτη μας Στρατή Μυριβήλη «Η ζωή εν τάφω». Ό λα αυτά μου κέντρισαν την επιθυμία και το διαφ έρον να επισκεφτώ κάποτε τον τόπο της μεγάλης για την πατρίδα θυσίας... Ή τα ν 16 του Α πρίλη 1985. Β ρισ κόμουν στο Π ο λ ύ κ α σ τρ ο . Τ ώ ρ α μου δ ιν ό τ α ν ε η ευ κ α ιρ ία . Παίρνω ταξί για το Σκρα. Περνάμε λόφους, βουνα­ λάκια, ρεματιές. Το μέρος είναι από τη φύση του οχυρό. Από ψηλά αγναντεύουμε τη Γιουγκοσλαβία. Η ματιά μας περνάει τα σύνορα χωρίς διαβατήρια και τελωνειακούς ελέγχους, όπω ς ακριβώς γίνεται με τ ις α ρ κ ο ύ δ ε ς, τ ο υ ς λ ύ κ ο υ ς, τα τ σ α κ ά λ ια . Β λέπουμε τη Γευγελή, πολλά χω ρ ιά κα ι πλήθος καλλιέργειες, σε μεγάλο βάθος. Περνάμε το συνο­

ρ ια κ ό χ ω ρ ιό Φ α νός κ α ι σ τα μ α τά μ ε στο χω ρ ιό Σκρα. Λίγα τα σπιτάκια του, λιγότεροι οι κάτοικοί του. Μ προστά σε κ λειστό μα γα ζί λ ιά ζο ν τα ι 6 έως 7 χωρικοί. Τους χαιρετάμε. Ανταποδίδουν το χαιρετι­ σμό. Συζητάμε σχετικά με τη μάχη του Σκρα. Η συζήτηση ε ίν α ι εγκ ά ρ δ ια . Έ ν α ς α π ’ α υ το ύ ς, ο Στέφανος Στεφανίδης, μου λέει με παράπονο: Είχα βρει μια μεταλλική ταυτότητα ενός Μ υ τιλ η νιο ί στρατιώ τη, που σκοτώθηκε τότε. Δε θυμάμαι το όνομά του! Μετά το 1970 την έστειλα ταχυδρομικώς στο δήμαρχο Μυτιλήνης, να την παραδώσει στους συγγενείς του νεκρού. Δυστυχώς από τότε δεν πήρα καμιά απάντηση! Του υποσχέθηκα να ερευνήσω την τύχη αυτού του κειμηλίου, όταν πάω το καλοκαίρι στη Μυτιλήνη. Ακόμα μου είπανε πως βρήκανε στο πεδίο της μάχης σκουριασμένα κράνη, ξιφολόγχες. Έ να ς βρήκε μια κονσέρβα κρέας και την πέταξε. Ά λλος βρήκε ένα μ π ο υ κ ά λι γα λλικ ό κρασ ί που έγραφε ανάγλυφα: 1916. Το άνοιξε, το είδε πηχτό και το έχυσε! Κρίμα το κρασί, που ήταν τόσο παλιό και... ένδοξο! Π ετιέται ποτέ τέτοιο πράμα. Ή ταν καλύτερο από το νέκταρ των θεών του Ολύμπου! Μετά τη συζήτηση, πηγαίνουμε στο ηρώο ίω ν πεσόντων. Αρχικά, όπως φαίνεται, έγινε προς τιμήν των νεκρών της Μεραρχίας Κρήτης. Αργότερα γρά­ φτηκαν και οι πεσόντες στη Μικρά Ασία, στρατιώ­ τες του Σκρα. Τέλος, στο κάτω μέρος του μνημείου τοποθετήθηκε μαρμάρινη πλάκα, που παρουσιάζει ανάγλυφη τη Λέσβο, με σταυρωτά κλαδιά δάφνης. Από κάτω διαβάζω:

Πίνακας με τη διάτα­ ξη των ελληνικών και γαλλικών δυνάμεων στην ιστορική μάχη του Σκρα.

ΟΙ ΕΦΕΔΡΟΙ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΟΠΛΙΤΑΙ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ ΣΤΑ 338 ΑΔΕΛΦΙΑ ΤΟΥΣ ΤΗΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΥΣ ΠΟΥ ΕΠΕΣΑΝ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΚΡΑ 17.5.1974. Κ αημένα π α ιδ ιά της Λ έσβου! Α φ ήσατε την τελευταία σας πνοή, τα κόκαλά σας πάνω στα μακε­ δονικά βουνά. Α χόρταγα η γη ρούφηξε το άλικο σας αίμα, σαν δροσιά και λίπασμα, για να φουντώ­ σει και να δώσει γλυκούς καρπούς το δεντρί της λευτεριάς! Δεν ξαναγυρίσατε στην όμορφη Λέσβο, τη λατρευτή σας ιδιαίτερη πατρίδα! Μ είνατε εκεί πιστοί, «τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι»! Αιώνια η μνήμη σας, διαλεχτά μας αδέλφια! Το πανελλήνιο και ιδιαίτερα εμείς οι Λέσβιοι πάντα θα θυμόμαστε τη μεγάλη σας θυσία για την πατρίδα Ελλάδα! Από κει προθυμοποιούνται να μας οδηγήσουν στο πεδίο της μάχης τρεις χωρικοί. Απέχει γύρω στα δυόμισι χιλιόμετρα. Έ νας κρατάει κιάλια. Ο δρόμος με στροφές και άσχημος. Η βλάστηση η ίδια που είδα­ με, κάπως πιο αραιή, με πολλές όμως μεγαλοκερασιές ολάνθιστες. «Ανθισμένες», από τα χιόνια, οι βουνοκορφές της Τζένας και του Πίνοβο. Από κει περνά η μεθόριος. Ο δρόμος χειροτερεύει. Πέρα από ένα ολοπρ ά σ ινο χω ρ ά φ ι, με κ ρ ιθ ά ρ ι σπαρμένο, παρουσιάζεται μπροστά μας το ύψωμα Σκρα ντι Λέγκεν. Εδώ έγινε η ιστορική μεγάλη μάχη. Η φοβε­ ρή. Το ύψος του είναι 1.096 μέτρα. Επειδή βρισκόμα­ στε σε μεγάλο υψόμετρο, φαίνεται σαν μικρό βουνό. Σκεπάζεται από θάμνους, βράχια και χαλίκια. Από την αριστερή του προπαντός πλαγιά διακρίνονται τα λείψανα των «αμπρί», χαρακωμάτων, πολυβολείων, καταφυγίων. Χάσκουν σαν ξεδοντιασμένα στόματα. Μια γραμμή, σαν αντιπυρική ζώνη, κατεβαίνει από την κορφή ως τα κάτω. Οι Γερμανοβούλγαροι είχαν ένα είδος τελεφερίκ, που μ ’ αυτό ανέβαζαν δοχεία νερού στους κρυμμένους στα οχυρά δικούς τους. Προχωρήσαμε λίγο προς το φυλάκιο, που ήταν πάνω στην πίσω δίδυμη κορφή. Π αρ’ όλες τις προ­ σπάθειες του οδηγού να περάσει ένα σημείο δύσβα­ το, π α ρ α κ ά τω β ρ ισ κ ό τα ν άλλο κ α ι χειρ ό τερ ο ! Γυρίσαμε πίσω. Πάντως αυτά που έπρεπε να δω τα είδα. Έβγαλα φωτογραφίες, έκοψα κλαδί δέντρου και πήρα από καταγής μια μαύρη σκληρή πέτρα για το γραφείο μου, ενθύμιο. Άραγε τι να είδε, τι να άκουσε αυτή η πέτρα! Γύρισα ευχαριστημένος, γ ια τί το όνειρό μου πραγματοποιήθηκε, με την επίσκεψη-προσκύνημα στο τρομερό Σκρα ντι Λέγκεν, που τόσο έχει συν­ δεθεί, ιστορικά, με τη Λέσβο. Ασφαλώς θα σας γεννιέται η απορία: Γιατί ήταν τόσο βαρύ το τίμημα της νίκης, 338 νεκροί Λέσβιοι και δεν ξέρω πόσοι τραυματίες: Π ριν να πάμε στη

Ο Αγιασώτης στρατιώτης Παναγιώτης Προκοπίου Κου­ τσκουδής, σιδηρουργός στο επάγγελμα, του οποίου τη φωτο­ γραφία παραχώρησε ο ανεψιός του Προκόπης Ευστρατίου Κουτσκουδής, γράφει, ανορθόγραφα, στο πίσω μέρος της, στους γονείς του, από τη Θεσσαλονίκη, ανήμερα του Προφήτη Ηλία (20.7.1918). Πατέρα μου και Μ ιτέραμον Σας άσπάζομαι ό Υιός σας Π αναγιότης Κουτσκουδ και εύχομαι κ.αλιν «ντ Προφίτη Υ λίον (20 7/18 σάς γράφω.

μεγάλη μάχη, πρέπει να κάνουμε μια ιστορική ανα­ δρομή, που θα βοηθήσει στην κατανόηση των γεγονό­ των και στη λύση κάθε απορίας. Στις 23.4.1917 το 2ο τάγμα Καρασεβδά, της Μεραρχίας Σερρών, κατέλαβε το Σκρα, αλλά δεν μπόρεσε να το κρατήσει από υπαι­ τιότητα των Γάλλων. Στις 1/14.5.1917 καταλήφθηκε το μεγάλο οχυρό Ραβινέ, μικρός λόφος στρατηγικής σημασίας, ανατολικά του Σκρα. Ο λόφος κονιορτο­ ποιήθηκε από 100 χ ιλ ιά δ ες οβίδες που ρίχτηκαν επάνω του. Βαριά τραυματισμένος ο ήρωας ταγμα­ τάρχης Γρηγόριος Γουλιανός, δέχεται στο νοσοκο­ μείο τα συγχαρητήρια του Βενιζέλου για τη μεγάλη πρώτη νίκη του ελληνικού στρατού. (Αργότερα ήταν στρατηγός στη Μυτιλήνη). Μετά την πρώτη απόπειρα κατά του Σκρα, οι Γερμανοβούλγαροι, γνωρίζοντας τη μεγάλη στρατηγική σημασία του οχυρού, φρόντι­ σαν να το ενισχύσουν αμυντικά, με όλους τους κανό­ νες της γερμανικής στρατιωτικής τέχνης, ώστε να

είνα ι απόρθητο. Έ φ τια ξ α ν μόνιμα πολυβολεία, πυροβολεία με στέγαστρα, και στοές με καταφύγια,όλα με μπετόν αρμέ, χαρακώματα, συρματοπλέγμα­ τα. Αυτό ήταν το Σκρα ντι Λέγκεν, που θα πει σ τ’ Αρβανίτικα «λίκνον εκ βράχων». Οι Βούλγαροι το έλεγαν Γκολέμα Γιαραμπίτσα, δηλαδή μεγάλη πέρδι­ κα. Ή ταν ένα αγκάθι στη συμμαχική παράταξη. Γι’ αυτό ο στρατηγός Γκιγιομά διέταξε να καταληφθεί, πάση θυσία, από δυνάμεις της Εθνικής Άμυνας. Στην επιχείρηση αυτή πήραν μέρος τα παρακάτω τμήματα: Α. Από τη Μεραρχία Αρχιπελάγους (στρατηγός Δ η μ ή τρ ιος Ιω ά ννου) το 5ο σ ύντα γμ α π εζικ ο ύ (συνταγματάρχης Ε. Τ σιμικάλης) με τα τάγματα Παπαγιάννη, Ντόζη και Μπάμπαλη, το 6ο σύνταγμα πεζικού (συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Εξαρχάκης) με τα τάγματα Πλαστήρα, Καρακούφα και Τσίπουρα. Β. Α πό τη Μ εραρχία Σερρών το Ιο σύνταγμα πεζικού (συνταγματάρχης Κονδύλης) με τα τάγμα­ τα Ψιάρη, Σκαλτσογιάννη και Βαχαρόγλου. Αυτές οι δυνάμεις επιτέθηκαν κατά του κυρίως Σκρα. Από τα δυτικά ενήργησε το 2ο τάγμα Σερρών (Β. Α ναγνώστου), από τα ανατολικά τα τάγματα Τ σιμπουράκη, Αλεξάκη και Τζανακάκη του 7ου συντάγματος Γαρδίκα, και το τάγμα Βλαστού του 8ου συντάγματος Κρητών. Στη μάχη έλαβαν μέρος 14.546 μαχητές. Από τις 5 μ.μ. ώρας της παραμονής της μεγάλης εξόρμησης τα 244 πυροβόλα παντός διαμετρήματος άρχισαν καταιγιστικά πυρά, για να καταστρέψουν τα αμυ­ ντικά έργα της περιοχής Σκρα. Επί 24 ώρες συνεχι­ ζόταν ο βομβαρδισμός. Σ τα χ υ ο λ ο γ ώ μ ερ ικ ά α π ο σ π ά σ μ α τα α π ό τα Απομνημονεύματα του πατέρα μου που έλαβε μέρος στη μάχη αυτή με το τάγμα Κ αρακούφα του 6ου συντάγματος πεζικού της Μεραρχίας Αρχιπελάγους: Τα βουνά εσείοντο εκ βάθρων. Είχα μία ν πετσέταν κρεμασμένων εις το αμπρί και ωσάν εκκρε­ μές του ωρολογίου από τις κανονιές Τα χαρακώ­ ματα ήσαν αδιάβατα από τους τραυματίας. Έπρεπε να πατώ μεν επί πτω μάτω ν διά να περάσωμεν Τα κανόνια εδο ύ λευ ο ν και από τα ς δύο παρατάξεις. Π ραγματική κόλασις ήτο η χαράδρα Όλοι μας ήμεθα σαν μεθυσμένοι. Τα πρόσωπα όλων μας ήταν πελιδνά και άγρια [...] Τα τμήματά μας που εξορμούσαν καλύπτονταν από κινητό φράγμα πυροβολικού. Ισχυρή ήταν η άμυνα του εχθρού, ισχυρότερη η ορμή του ελληνι­ κού πεζικού. Στις 6.30 π.μ. της 17/30.5.1918 το Σκρα είχε καταληφθεί! Οι Βούλγαροι υπεράσπισαν με μεγάλο πείσμα τις θέσεις τους και το απόγευμα επιχείρησαν λυσσώδεις αντεπιθέσεις κατά των θέσεων του 5ου συντάγματος πεζικού της Μεραρχίας Αρχιπελάγους. Στο σύνταγ­ μα αυτό ανήκε και το τάγμα του γενναίου ταγματάρ-

Ο Πλακαδιανός στρατιώτης Βλάσης Αυγουστή Κοντός (1890 - 1994), στο πίσω μέρος της φωτογραφίας που μας παραχώρησε ο ίδιος, όταν ζούσε, γράφει στους γονείς του, από τη Θεσσαλονίκη, στις 11.4.1918. Κύριον Ανγονστίδη Κοντόν Πλακάδον Λέσβον Σεβαστοί μου Γονείς. Λάβετε τήν φωτογραφίαν μου. Τήν τελενταίαν στιγμήν φενγων έκ Θ/νίκης, έφωτογραφήθην δι ’ ένθνμιον. Μέτωπον τή 11η Α πριλίου 1918. Φιλώ τήν δεξιάν σας Ό υιός σας Βλάσης

χη Παπαγιάννη που έπεσε ηρωικά. Έ τσι εξηγείται ο μεγάλος αριθμός τω ν απω λειώ ν τω ν Μ υτιληνιών -338 νεκροί... Π α ρ ’ όλο που α πό αυτά τα φοβερά γεγονότα πέρασαν 82 ολάκερα χρόνια, δεν πρέπει να τα ξεχνά­ με, όλοι μας, μικροί και μεγάλοι, άνδρες, γυναίκες, παιδιά. Πρέπει να τα φέρνουμε στη θύμησή μας και να φρονηματιζόμαστε, π ρ οπ α ντός οι νέοι, στους πραγματικά δύσκολους σημερινούς καιρούς... ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΟΦ. ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΑΔΗΣ

Η «ΛΙΜΝΟΣ», ΖΩΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ Ακούσματα του Αιμνιώτη Περικλή Χτενέλη... Α π ’ ό,τι έχω ακούσει, από εκεί όπου βρίσκεται το εκκλησάκι της Λίμνου η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, πέρασε ένας Τούρκος, που τον έλεγαν Κ ουλαξιζ’, κοίταξε τη γύρω περιοχή και του άρεσε. Έ τσι την έκανε δική του. Εδώ δημιούργησε ένα τσιφλίκι, μ’ έναν πύργο, με στάβλους για τα ζώα και με αποθήκες. Έφερε μάλιστα και νερό από τις «Πέντε βρύσες» και έκανε δυο δεξαμενές. Καλλιεργούσε από την πλευρά του Πολιχνίτου ένα τμήμα της Λίμνου, που λεγόταν Κούγδα και Ξερόκαμπος. Ό ταν αυτός πέθανε, το τμήμα της Λ ίμνου έμεινε πάλι στην εκκλησία της Παναγίας, από την οποία το είχε πάρει. Μετά τη Μ ικρασιατική καταστροφή η Λ ίμνος δόθηκε ως κλήρος σε πολεμισ τές και σε ά λ λο υ ς ακτήμονες. Ή τα ν π ερ ίπ ο υ 1.400 στρέμματα. Τη διαδικασία την ξεκίνησε ο Ε υστράτιος Κ απάτος ως πρόεδρος τω ν συνεταίρων. Στην πρώτη φάση πήραν ένα ερπυστριοφόρο βενζινάροτρο-τρακτέρ, ρωσικής κατασκευής. Τότε άρχισε η εκχέρσωση. Στη συνέχεια έγινε ένα κεντρικό χαντάκι, έτσι ώστε να μη λιμνάζουν τα νερά, και όπου αλλού χρειάζο­ νταν έγιναν χαντάκια, όπως και το στόμιο, για την εξαγωγή του νερού. Η Λ ίμνος μοιράστηκε ως εξής: Δόθηκαν στον κάθε κληρούχο 9 περίπου στρέμματα στον Ξερό­ καμπο και 4 στην Κ ούγδα. Ε πίσ ης τους δόθηκε περίπου 1 στρέμμα κάτω από το τσιφλίκι, επειδή αυτό είχε νερό, για να κάνει ο καθένας το περιβόλι του. Στη συνέχεια τούς έδωσαν π ερ ίπ ο υ από 20 στρέμματα, που λέγοντα ν γκ ιό λια . Εκεί ήταν η μεγάλη δουλειά, για τί όλα τα βούρλα, οι δάφνες

Για α φ ’κριστίτι, ρε πιδιά, τίντα 'νι π ο υ μ ο υ γ κ ρ ίζ ’; Θηριά ίφιρι του Κ απατέλ τς τσουμπ ά ν’δις Δ εν του ’λπιζα, ρε Κ απατέλ να κάνεις τέτγις τρέλις, να βάλεις συρματόπλιγμα, να π ιά νεις τις αβδέλλις! Ο ά λλο τε α γ ρ ά μ μ α το ς τσ ο μ π ά ν η ς της Αγιάσου Αριστείδης (Αριστής) Βαρβάκης ήταν και στιχοπλόκος. Τους παραπάνω στίχους ρίμαρε, όταν ο Ευστράτιος Κωνσταντίνου Καπάτος (1894-1950), ως πρόεδρος του «Συνεταιρισμού Ενοικιάσεως Γαιών Αγιάσου», αγόρασε το βενζι­ νάροτρο για την εκχέρσωση και την αξιοποίηση της Λίμνου. Τους στίχους αυτούς -υπήρχαν και άλλοι σ χ ετικ ο ί- θυμόταν ο Ε υσ τράτιος Β ασι­ λείου Καρατζάς και κατέγραψε ο συνεργάτης μας Προκόπιος Κουτσκουδής. ΓΙΑΝΧΑΤΖ κα ι τα άλλα, π ο υ είχε βγάλει το β ενζινά ρ ο τρ ο , έπρεπε να τεμαχιστούν και να εξαφανιστούν, για να μπορέσει η γη να γίνει καλλιεργήσιμη. Οι κληρούχοι, αλλά και πολλοί άλλοι Αγιασώτες, όταν έγινε η Κατοχή των Γερμανών, μπόρεσαν να ζήσουν τις οικογένειές τους με τα γεννήματα της εύφορης Λίμνου... ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΠΡ. ΧΤΕΝΕΛΗΣ

Ο αείμνηστος συνεργάτης μας Μενέλαος Καμάτσος ποζάρει στην είσοδο του ξωκλησιού της Παναγιούδας, στη Μεγάλη Αίμνη. (Από τη Ααογραφική Συλλογή του Στρατή Π. Τζίνη)

Α Ε Σ Β ΙΑ Κ Α Α Ρ Χ Ε ΙΟ Δ ΙΦ ΙΚ Α ΣΥΜ Μ ΕΙΚ ΤΑ Πωλητήριο έγγραφο από την Αγιάσο του 1911

Τ ο παρακάτω δημοσιευόμενο πωλητήριο έγγραφο αυντάχτηκε στην Αγιάσο στις 31 Μαΐου 1911, σε δίπτυχο χαρτί, διαστάσεων 27X21 εκ., με τα υδατόσημα (Ε1ΤΟΚΕ ΟΕ ΚΓΓΤΕΚ ΡΟϋΟΟΚΑ), γραμμένο στη μια από τις τέσσε­ ρις σελίδες. Συμβαλλόμενοι ο πωλητής του καστανοεσωθυρίου, το οποίο βρίσκεται στην αγροτική περιφέρεια Παγωνιά (Παγουνιά), Ευστράτιος Βασιλείου Τακιδέλης και ο αγοραστής Ιωάννης Παναγιώτου Χατζή Βασλέλης (Χατζηβασιλείου) (1875-1938). Γειτνιάζοντα τα κτήματα των Γεωργίου Σάββα Σαβέλου ή Σπλιαδή, προγόνου της μεγάλης οικογένειας των Σπηλιάδηδων (Σπλιαδήδων), Αντωνίου Δημητρίου Φωτεινέλη, πατέρα του Δημητρίου και του γνωστού δασκάλου Ευστρατίου Φωτεινέλη, Παναγιώτου Γρηγορίου Μαριγλή, πατέρα του γνωστού δασκάλου και γιατρού Θεμιστοκλή Μαριγλή. Γραφέας ο Κωνσταντίνος Τζάνου Βαμβουρέλης. Μάρτυρες ο Παναγιώτης Πρίνος ή Καραφύλλης, γνωστός «ριμαδόρος» της Αγιάσου, πατέρας του οδοντίατρου Ευστρατίου Καραφύλλη, ο Μιχαήλος (Μιχαήλ) Ν. Κορομηλάς, ο Παναγιώτης Νικολάου Χατζησπύρου, ο Γρηγόριος X. Μπουνάτζος (Βουνάτσος) και ο γνακπός ιεροψάλτης Παναγιώτης Ιωάννου Καβαδάς (1882-1957). Το κτήμα πουλήθηκε 678 αργυρά μετζίτια. Ο πωλη­ τής ανέλαβε την υποχρέωση να «λογοδοτήσει» στο Βασιλικόν Ιμλάκι(ον) (τουρκ. /πύ7^=κτήμο.), πληθ. αηΙίά(=τα κτή­ ματα, η ιδιοκτησία) ή αλλιώς Βασιλικόν Τεφτέριον τόπον γνα χκια να γίνει τι με σίας στο όνομα του αγοραστή. Το παραπάνω μνημονευόμενο κτήμα περιήλθε αργότερα στο Χριστόφα Ιωάννου Χατζηβασιλείου (1907-1978), και στη συνέχεια ως προικώο στη Φιλιξώ Χριστόφα Χατζηβασιλείου, σύζυγο Γρηγορίου Βασιλείου Καλόγερό, και στη Νίκη Γρηγορίου Καλογερά, σύζυγο Ασημάκη Κολομόνδου. Την πιστή, όσο είναι δυνατόν, μεταγραφή στο πολυτονικό σύστημα, με τήρηση όλων των σφαλμάτων, από τα οποία διορθώνονται στις σημειώσεις ορισμένα σημαντικά μονάχα, έκανε ο συνεργάτης μας Χριστόφορος Χατζηβασιλείου, δισέγγονος του αγοραστή. ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Πωλητήριο έγγραφο που συντάχτηκε στην Αγιάσο στις 31.5.1911, όταν το νησί ακόμη ήταν σκλαβωμένο.

Πωλητήριον Διά τοϋ παρόντος πωλητηρίου ένγράφου1 δοϊλον2 γίνεται ότι εγώ ό κάτωθεν γεγραμμένος έκοσίως3 και άπαραβιάστη γνώμη μου έπώλησα το Καστανοεσωθήριόν4 μου το κείμενον είς θέσιν Παγωνιά γυτνιαζόμενον5 άνωθεν παρά τοϋ Γεωργίου Σαβέλου κάτωθεν δρό­ μος εξ ενός πλαγίου Αντώνιος Δημ. Φωτεινέλη και έκ τοϋ ετέρου πλαγίου Παναγιώτης Γρηγ. Μ αριγλή τήν σήμερον οίκιωθελώς6 το ρειθέν7 έσωθήριον όλον καθώς υπάρχει το πω λεϊ προς τόν αγοραστήν μου. Κ ύριον Ίωάννην Παν. Χατζή Βασλέλη διά Μετζήτια άργυρά έξακόσια έβδομήκοντα οκτώ Αριθμός 678 άτινα έλαβον π α ρ’ αύτοϋ είς μετρειτά# μέχρις όβολοϋ και έξώφλησε παντελώς. "Οθεν άπό τήν σήμερον μεταβαίνει είς τήν εξουσίαν τοϋ άγοραστοϋ νά το νέμηται και να το μεταχειρήζηται9 δπωςβούληται και θέλει υποχρεούμαι δέ να λογοδετήσω10 είς το Βασιλεικόν Ίμλάκη11, ένα μεταβή έπί όνόματι τοϋ άγοραστοϋ και δι ’ άσφάλιαν12 έγινε το παρόν ένγραφον13 και έδώθη14 είς χείρας του. Αγιάσω 1911 τή 31 Μαΐου Ευστράτιος Βασ. Τακιδέλη έπώλησα και έξώφλησε όμολογήσας δέ άγνοιαν γραμμάτων κατά διαταγήν του τόν υπογράφω ό ίδιος γραφεύς Κων. Τζ. Βαμβουρέλη. Παν: Πρίνος μάρτυς Μ ιχαίλος Νι Κουρουμιλάς Μ άρτις > Παναγηώτης Ν Χατζή στάβρου μάρτυς Γρηγόριος X. Μ πουνάτζου μάρτυς Παναγιώτης I. Καβαδάς μάρτυς

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Γράφε έγγράφου. 2. Γράφε δήλον. 3. Γράφε έκουσίως.

4. Γράφε καστανοεσωθύριον (=περιφραγμένο κτήμα με καστανιές και άλλα δέντρα). 5. Γράφε γειτνιαζόμενον. 6. Γράφε οίκειοθελώς. 7. Γράφε φηθέν. 8. Γράφε μετρητά. 9. Γράφε μεταχειρίζηται. 10. Γράφε να λογοδοτήσω. 11. Γράφε Βασιλικόν Ίμλάκι. 12. Γράφε ασφάλειαν, 13. Γράφε έγγραφον. 14. Γράφε έδόθη.

.

Ο μνημονευόμενος στο δημοσιευόμενο πωλητήριο αγρότης Γεώργιος Σάββα Σαβέλος ή Σπλιαδής, με γούνα. Είχε απο­ χτήσει έξι παιδιά, το Σταύρο, τον Ευστράτιο, τη Σοφούλα, σύζυγο Βασιλείου Παπουτσέλη, την Ειρήνη, σύζυγο Ηλιογραμμένου Τσουκαρέλη, τη Μαρία, σύζυγο Ευστρατίου Καρατζά, και το Σάββα. Πέθανε υπεραιωνόβιος... (Τη φωτογραφία παραχώρησε η εγγονή του Μαρία Ηλιογραμμένου Τσουκαρέλη, σύζυγος Δημητρίου Αγρίτη)

Από την κορφή του Ξυλόκαστρου, που είναι μικρό οροπέδιο, βλέπει κανείς, απ’ όλες τις πλευρές, πολλά μέρη του νησιού μας. Στο βάθος, αριστερά, διακρίνεται ο Ολυμπος και τα χαμηλοβούνια του. Σε μικρή σχετικά απόσταση από τα ριζά του Ξυλόκαστρου βρίσκεται το άλλοτε μεγάλο κτήμα του Γεωργίου Σαβέλου, τα «ραχίδια» του οποίου συνο­ ρεύουν με την Παγωνιά. (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβα­ σιλείου, 1968).

ΤΙΜΗ ΣΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ Με αφορμή το μπλόκο στη χιονισμένη Αγιάσο του 1944

Π ρ ιν

α π ό 57 χ ρ ό ν ια , σ τις 25 Μ α ρτίου του 1944, με α π ό φ α σ η της το π ικ ή ς Ε π ιτρ ο π ή ς του ΕΑ Μ , π ο υ την α π ο τελ ο ύ σ α ν ο ι σ υ ν α γω ν ισ τές Π α π α - Χ ρ ισ τ ό φ α ς Κ α ν ιμ ά ς , ο δ ιο ικ η τ ή ς τη ς Χ ω ρ ο φ υ λ α κ ή ς Α γ ιά σ ο υ Ε μ μ α ν ο υ ή λ Β α π ο ράκης-, ο δ ά σ κ α λ ο ς Χ ρ ισ τ ό φ α ς Χ α τ ζ η π α ν α ­ γ ιώ τ η ς , ο Σ τ ρ α τ ή ς Κ α β α δ έ λ η ς , ο Λ ε ω ν ίδ α ς Κ ο υ ζ ε λ ή ς κ α ι ά λ λ ο ι, σ ύ σ σ ω μ ο ς ο λ α ό ς της Α γιάσου γιόρτασε στην πλατεία της Α γοράς του χω ρ ιού την επέτειο της Ε πανάστασης του 1821. Ε νώ το πρ ό γρ α μ μ α τω ν εκδηλώσεω ν εξελισσό­ τα ν ομαλά, ξα φ νικά ξεπεράστηκε α πό τους νεα­ ρ ούς τότε Μ ιχάλη Σ υ ν ο δ ιν ό , Θ ω μά Σ πη λια δή, Γιάννη Κ ουρβ α νιό, Γιάννη Β έτσικα, Κ ορνηλία Ν ιγ δ έ λ η κ α ι ά λ λ ο υ ς , ο ι ο π ο ί ο ι έ τ ρ ε ξ α ν σ το «Α ναγνω στήριο», βρήκαν μια ελληνική σημαία, γύ ρ ισ α ν στην αγορά κ α ι στη συνέχεια διαδηλώ ν ο ν τ α ς π ή γ α ν σ το Σ τ α υ ρ ί. Ε κ ε ί ο Μ ιχ ά λ η ς Σ υ ν ο δ ινό ς έβγαλε π ύ ρ ινο λόγο κα τά τω ν κ α τα ­ κτητώ ν, φ ω ν ά ζο ν τα ς «Ζήτω οι σ ύμμαχοί μας», «Κ ά τω ο ι Γ ερμ ανοί κατα κτητές». Ο ενθ ο υ σ ια ­ σ μ ός ή τα ν α π ε ρ ίγ ρ α π τ ο ς . Α π ό εκεί τα πλήθη, κ ρ α τ ώ ν τ α ς τη ν ελ λ η ν ικ ή σ η μ α ία , κ α θ ώ ς κ α ι σ η μ α ίες τω ν σ υ μ μ ά χ ω ν μ α ς, κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ α ν πρ ο ς το Η ρώ ο, όπου κα ι κατέθεσαν στεφάνι. Το χω ριό μας δεν ξανάζησε πα ρ όμ οιες στιγμές. Ως το βράδυ όλες οι γειτο νιές βούιζα ν α πό επ α να ­ στατικά τραγούδια. Ο ι υ π εύ θ υ ν ο ι του ΕΑ Μ ά ρ χ ισ α ν να α ν α μ ε­ τρούν τις συνέπειες, γνω ρ ίζοντα ς ότι οι π ρ ο δό ­ τες θα ειδο π ο ιο ύ σ α ν το υ ς Γ ερμανούς. Γ ι’ αυτό κ α ι ο ρ γ ά ν ω σ α ν τη ν ά μ υ ν α τ ο υ χ ω ρ ιο ύ μ α ς, τ ο π ο θ ε τ ώ ν τ α ς β ιγ λ ά τ ο ρ ε ς α π ό τ ο υ ς Λ ά μ π ο υ Μ ύλους ω ς την Α γιάσ ο, σε δ ιά φ ο ρ α υψ ώ ματα, με την εντολή να ειδοποιούν για τις κινήσεις τω ν Γ ερμανώ ν, με φ ω τιές τη ν ύ χ τα ή με σ ήματα τη μέρα. Το β ρ ά δ υ ό μ ω ς τη ς 27 η ς π ρ ο ς τη ν 28η Μ α ρ τ ίο υ έπ εσ ε π ο λ ύ χ ι ό ν ι σ τη ν π ε ρ ιο χ ή , η π α γω νιά ήταν μεγάλη και οι σκοποί χαλάρω σαν την επαγρύπνησή τους. Έ τσ ι, οι Γερμανοί κατά τις απογευματινές ώρες της ίδια ς μέρας, έκαναν μπλόκο στην Α γιάσ ο, έζω σαν το χω ρ ιό α π ό τα ε π ίκ α ιρ α σ ημ εία κ α ι ά ρ χ ισ α ν να ρ ίχ ν ο υ ν στο ψαχνό. Οι π ιο τολμηροί κα ι ιδίω ς οι οργανω μέ­ ν ο ι στο ΕΑΜ κα τά φ ερ α ν να δ ια φ ΰ γο υ ν α πό τα μ υ σ τ ικ ά π ε ρ ά σ μ α τ α τ ο υ Α π έ σ ο υ κ α ι το υ

Ν ε κ ρ ο τα φ ε ίο υ , σ τα β ο υ ν ά , σ το Β ά λ α ν ο , σ τα Π ό τα μ α , στο Ξ υλόκα σ τρ ο, στο Κ ο υ φ ό Β ουνό και στον Ό λυμ πο. Στην το π ο θ εσ ία Ά πεσος οι κα τα κτητές σκό­ τω σ α ν το Σ τρ α τή Γραμμέλη κ α ι τ ρ α υ μ ά τισ α ν τ ο υ ς Π α ν α γ ιώ τη Κ α ρετέλη κ α ι Σ α ρ ά ν τ ο Μ α ­ λ ά κ α . Στην τοποθεσ ία Σαμουήλ Ρ ά χτα σ κότω ­ σ α ν τη Μ α ρ ιά ν θ η Δ η μ η τρ ίο υ Μ α ϊσ τρ έλ η κ α ι στην τοποθεσία του Ν εκροταφείου τραυμάτισαν και στη συνέχεια συνέλαβαν έναν α πό τους π ρ ω ­ τεργάτες του ΕΑΜ , το Στρατή Π ασχαλιά. Αφού το ν μετέφεραν στο Νοσοκομείο της Μ υτιλήνης, τον θεράπευσαν κ α ι στη συνέχεια τον εκτέλεσαν σ τις 17 Ιο υ νίο υ του 1944 στην το ποθεσ ία Τ σα­ μάκια, π ρ ο το ύ πρ ο λά β ο υ ν ο ι σ υνα γω νισ τές να τον απελευθερώσουν. Φ ε ύ γ ο ν τ α ς α π ό τη ν Α γ ιά σ ο ο ι Γ ε ρ μ α ν ο ί πή ρα ν γύρω στους 40 ομήρους κα ι τους κράτη­ σ α ν α ιχ μ ά λ ω τ ο υ ς σ το Σ τ ρ α τ ό π ε δ ο τ ο υ Δ ι ­ δα σ κ α λείο υ Μ υτιλή νη ς. Την επόμενη μέρα, 29 Μ αρτίου, οι Γερμανοί ξα ναγύρισ αν στην Α γιάσο και ζήτησαν να τους παραδοθούν τα στελέχη του ΕΑΜ , που ήταν υπεύθυνα για τον ξεσηκωμό της Α γιά σ ου. Μ ετα ξύ α υ τώ ν ζη το ύ σ α ν το Σ τρατή Κ αβαδέλη, το Σ τρατή Η ρακλή Α ναστασέλη, το Β α σ ίλ ε ιο Ν ο υ λ έ λ η , τ ο ν Π ά ν ο Τ ζ α ν ε τ ή , τη Μ α ρ ίκ α Κ ο ν το ύ λ η , το Σ ω κράτη Φ ρ α ντζή κ α ι ά λλους. Ό λ ο ι α υ το ί είχαν βγει στο βουνό. Α πό ό λ ο υ ς α υ τ ο ύ ς τη Μ α ρ ίκ α Κ ο ν το ύ λ η κ α ι τ ο ν Π άνο Τζανέτη τους έστειλαν στη Μέση Ανατολή. Μ ε τη ν ε υ κ α ιρ ία τη ς ε π ε τ ε ίο υ τη ς 2 8 η ς Μ α ρτίου του 1944, το Π αράρτημα της Π Ε Α ΕΑ Α γιάσου οργάνω σε σεμνή τελετή, για να τιμήσει τα θύμ α τα της θ η ρ ιω δ ία ς τω ν Γερμανώ ν κ α τα ­ κ τη τώ ν σ το μ π λ ό κ ο της Α γ ιά σ ο υ , κ α θ ώ ς κ α ι όλους τους π α τρ ιώ τες που,έδω σ αν τη ζωή τους στον Α γώ να της Ε θνική ς Α ντίστασης. Μ ετά το τ ρ ισ ά γ ιο σ τ ο ν ιερ ό ν α ό τη ς Κ ο ιμ ή σ ε ω ς τη ς Θ εοτόκου έγινε επιμνημόσυνη δέηση στο Η ρώ ο κ α ι στη σ υ ν έχ εια κ α τά θ εσ η σ τεφ ά ν ω ν α π ό το τμήμα Π ΕΑ ΕΑ Μ υτιλήνης, α π ό το Π αράρτημα Π Ε Α ΕΑ Α γιάσου, α πό το Σύνδεσμο Α ναπήρω ν κ α ι Θ υμ άτω ν Π ολέμ ου Α γιάσ ου, α π ό το Δήμο Α γιάσου και α πό άλλους. ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΧΡ. ΚΟΥΡΒΑΝΙΟΣ Πρόεδρος Παραρτήματος ΠΕΑΕΑ Αγιάσου

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ Ο άνθρωπος, ο στιχουργός, ο ηθογράφος

Ο Γεώργιος Μουτζουρέλης είδε το φως της ζωής το 1910 στην Αγιάσο, όταν η Λέσβος ήταν ακόμη τουρκο­ κρατούμενη. Γονείς του ο Ευστράτιος Μουτζουρέλης και η Περσεφόνη Σκανέλη, άνθρωποι του μόχθου και της βιοπάλης, δουλευτάδες της γης, χερομάχοι. Ήταν το τρίτο παιδί της φαμίλιας. Μεγαλύτερα αδέρφια του ο Δημήτριος (1903-1982), ο άλλοτε καλός συνεργάτης της «Αγιάσου», ο οποίος επί πολλά χρόνια χρημάτισε και δικολάβος, και ο Απόστολος (1907-1995), ο οποίος εργάστηκε ως ράφτης/ως φρουτέμπορος και ως ταξι­ διω τικός πράκτορας. Μ ικρότερα αδέρφια του η Αρτεμίσια, η οποία παντρεύτηκε τον υλοτόμο-τιριονιστή (μπισκιτζή) Χαράλαμπο Δημητρίου Καμαρό, και σ υστερότοκος Παναγιώτης, ο δάσκαλος που δεν ξεχνά και την ποίηση... Παρακολούθησε εγκύκλια μαθήματα στη γενέτει­ ρά του, άλλ’ οι δύσκολες συνθήκες δεν του επέτρεψαν να πάει και στο γυμνάσιο. Η πρόωρα ορφανεμένη από πατέρα οικογένειά του χρειαζόταν εργατικά χέρια, γιατί η δόλια χηρεμένη μωρομάνα δεν ήταν σε θέση να τα βγάλει πέρα μόνη της, να ταΐσει τόσα στό­ ματα. Έτσι, άχνουδσ ακόμη παιδί, ακλουθώντας τα χνάρια του συχωρεμένου πατέρα του, ασχολήθηκε με τα χτήματα, με τα ζα. Παράλληλα όμως, ξεκλέβοντας τον απαιτσύμενο χρόνο, μάθαινε και την ξυλουργική, κοντά στό βρακά έμπειρο μαραγκό Ε υσ τρ ά τιο Λαδιέλη ή Καλόγερο, ο οποίος έκανε και τον αριστε­ ρό ψάλτη στην Αγία Τριάδα... Όταν αντρώθηκε, εργάστηκε αρχικά και για μικρό χρονικό διάστημα ως γαλακτοπώλης, με συνεταίρο τον καλό του φίλο Ηλία Λαμπρινό. Στη συνέχεια άσκησε το επάγγελμα του υλοτόμου, διατηρώντας όμως και μαραγκούδικο στην αυλή του σπιτιού του. Ο ελληνοϊ-

Ο Γεώργιος και η Βασιλική Μουτζουρέλη στο γέρμα της ζωής τους (31.10.1997).

ταλικός πόλεμος τον έστειλε στα κακοτράχαλα βουνά της Αλβανίας μαζί με άλλους συμπατριώ τες του. Μεταπολεμικά συμμετείχε στη «Συνεργατική», σε μια υποτυπώδη βραχύβια εταιρεία υλοτομίας και εμπορίας ξυλείας, με συνεταίρους το γαμπρό του Χαράλαμπο Καμαρό, το Δημήτριο Ψύρρα και ίσως το Βασίλειο Γραμμέλη. Μετά τη διάλυση της εταιρείας συνέχισε το επάγγελμά του και συνεργάστηκε αρμονικά και με τους ομότεχνούς του, αλλά και με τους ξυλέμπορους εργο­ δότες του, το Σεβαστό Κλαδογένη, τον Αναστάσιο Αναστασίου ή Αρβανίτη, που ήταν και ρολογάς, καθώς και με τους Ααδιέληδες, Ευστράτιο και Γρηγόριο. Το 1936 παντρεύτηκε τη Βασιλική Σ ω τηρίου Μαστρογιάννη ή Δεμερτζή, της οποίας ο θάνατος το 1998 τον λύπησε βαθύτατα. Απόκτησε τρία παιδιά που σπούδασαν και έγιναν θερμουργοί εργάτες της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το Σωτήριο, που εγκα­ ταστάθηκε οικογενειακά στον Πλάτανο Αιγιαλείας, τον Ιάκωβο, που διακρίθηκε και ως ζωγράφος, και τη Σ τρ α τούλα , σύζυγο του φ ιλο λό γο υ Β ασιλείου Κωμαΐτη. Ήταν καλός οικογενειάρχης και στοργικός πατέρας. Ευτύχησε να δοκιμάσει την ξέχωρη χαρά του π α ππού, να σφίξει στην αγκαλιά του και να κανακέψει παιδιά των παιδιών του... Από νωρίς ο Γεώργιος Μουτζουρέλης άρχισε να ριμάρει, να γράφει στίχους, όπως και άλλοι συχωρια­ νοί του. Ήταν γνώστης του αγιασώτικου γλωσσικού ιδιώματος και το χειριζόταν άνετα στα ποιήματά του, μερικά από τα οποία δημοσιεύτηκαν παλαιότερα στό περιοδικό «Αγιάσος». Παράλληλα υπηρέτησε το καρ­ ναβάλι και επιδόθηκε στην αποκριάτικη σάτιρα. Γκαρδιακοί του φίλοι σι καρναβαλιστές Γεώργιος Πλωμαριτέλης ή Πασχαλιάς, Χαρίλαος Κορομηλάς, Φώτιος Παπάνης και Μιχάλης Πασχαλιάς. Ανήκει σ’ αυτούς που αρκετά τους χρωστά η λαϊκή πολιτισμική μας παράδοση... Μεγάλη η αγάπη του Γεωργίου Μουτζουρέλη και προς το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη». Παρακολου­ θούσε από κοντά την πολύπλευρη δράση του σωματεί­ ου, τα λογής λογής θεατρικά και μουσικοφιλολογικά δρώμενά του. Έγραψε μάλιστα και την ηθογραφία «Ο ανάποδος που έγινε αρνί», η οποία παίχτηκε το 1972 στην Αγιάσο και στη Μυτιλήνη και σημείωσε επιτυχία... Ο Γεώργιος Μουτζουρέλης έδωσε τη στερνή μάχη στό Βοστάνειο Νοσοκομείο στις 17 Αυγούστου 1999 και νικήθηκε. Κηδεύτηκε στη γενέτειρά του, στην Περασιά των στεναγμών. Ο μισεμός του λύπησε όλους όσοι τον γνώρισαν, όσοι συνεργάστηκαν μαζί του. Ήταν ωραίος; άνθρωπος, λεπτός στό σκαρί και στην ψυχή. Όσο θα ζούμε θα πισωγυρίζει στη θύμησή μας...

ΠΕΝΗΝΤΑ Χ Ρ Ο Ν ΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Ο... πεταλωτής Σ ε κάθε κοινωνία, σε κάθε εποχή, είναι φυσικό οι γονείς να νοιάζονται για τα παιδιά τους, να φροντί­ ζουν για τη μόρφωσή τους και κυρίως για την αποκα­ τάστασή τους εργασιακά, ώστε να γίνουν χρήσιμα μέλη της κοινωνίας. Βέβαια, στη χώρα μας -τη χώρα των υπερβολών!αυτή η φυσική πραγματικότητα παίρνει σήμερα αφύσι­ κες διαστάσεις με τόσες υπερβολές, που πολλές φορές οδηγούν τα πράγματα σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Θυμάμαι όμως ότι και στη δική μου εποχή (δεκαε­ τία του 50 και 60) η αγωνία των γονιών μας για το μέλλον μας (του δικού μου και του μικρότερου αδελ­ φού μου) οδήγησε πολλές φορές σε συγκρούσεις... ομηρικές, ανάμεσα στον πατέρα μου και σε μένα, και σε καταστάσεις κωμικοτραγικές, όπως θα θυμάστε από άλλες ιστορίες που σας έχω διηγηθεί. Το αστείο είνα ι ό τι οι ίδιες α κριβώ ς σκηνές «απείρου κάλλους» επαναλαμβάνονταν λίγα χρόνια μετά, με μαθηματική, θα λέγαμε, ακρίβεια, μεταξύ του πατέρα μου (καίτοι... φιλολόγου) και του αδελφού μου, ενώ εγώ κρατούσα τώρα πια για τον εαυτό μου το ρόλο... του διαιτητή και του δικαιοκρίτη. Μια δε και ο αδελφός μου, όντας σ... Βενιαμίν της οικογένειας, το αγαπημένο στερνοπαίδι δηλαδή, είχε κατά κάποιο τρόπο πάρει τον αέρα του άλλοτε κέρβερου πατέρα μου, όλες αυτές οι κ ω μ ικ οτρα γικ ές συγκρούσεις είχαν πιο πολύ κωμικό παρά τραγικό περιεχόμενο. Θα ’ταν θυμάμαι, η χρονιά που ο αδελφός μου βρι­ σκόταν στην πρώτη ή τη δεύτερη τάξη του Γυμνασίου, και οι βαθμοί του τριμήνου δεν ήταν, ως συνήθως, ιδι­ αίτερα ικανοποιητικοί, σε αντίθεση με τους βαθμούς... της προεφηβικής του τρέλας, που ανέβαιναν διαρκώς.

Άμα είδε τον έλεγχό του ο πατέρας μου, έξω φρέ­ νων άρχισε να ωρύεται με το συνηθισμένο του ύφος και τις αιώ νιες απειλές και υπερβολές: «Τι θα σε κάνω εσένα, βρε αχαΐρευτε. Δεν είσαι για τίποτα στη ζωή, έτσι που πας, θα φας το κεφάλι σου» κτλ. κτλ., για να καταλήξει με τη συνταρακτική απειλή: «Εσένα, ρε, μόνο πεταλωτή αξίζεις να σε κάνω!» Και ο αδελφός μου, τέρας ψυχραιμίας και απάθει­ ας, ικανός να σκάσει και γάιδαρο, του λέει: «Πολύ καλή δουλειά, πατέρα! Ελπίζω δε να σε έχω... τακτικό πελάτη στο μαγαζί, να περνάς λοιπόν πότε πότε, να σε πεταλώνω και μάλιστα τσάμπα!» Και σφυρίζοντας αδιάφορα, ανεχώρησε για τους γύρω λόφους, για τις εντομολογικές και βοτανικές μελέτες του και τις ανά­ λογες συλλογές (βατράχων, ερπετών, εντόμων κτλ.). Και όλα αυτά, φυσικά, παρέα με τον κολλητά του, τον άλλο τρελό... επιστήμονα και από εκείνη την εποχή συλλογέα και ερευνητή, τον πασίγνωστο σήμερα για­ τρό και φίλτατο Μάκη Αξιώτη, όπου με τη βοήθειά του είχαν γεμίσει το σπίτι με κουτάκια, γυαλίτσες, βαζάκια, γεμάτα παντός είδους έντομα και ερπετά. Και ενώ συνέβαιναν όλα αυτά και το κλίμα στο σπίτι ήταν αρνητικά φορτισμένο με τις... πεταλωτικές επιδόσεις του αδελφού μου, ξαφνικά τίθεται επιτα­ κτικά εκ μέρους του η απαίτηση αγοράς ποδηλάτου για τις... ερευνητικές του μετακινήσεις. Η αντίδραση, φυσικά, του πατέρα μου ήταν, ως συνήθως, κατηγορηματική άρνηση, λόγω οικονομικής στενότητας, που έντεχνα όμως παρουσιαζότανε ως τιμωρία για τις κακές σχολικές επιδόσεις του αδελφού. Ο μικρός, σκληρό καρύδι γάρ, δεν επανήλθε στό αίτημά του με παρακλήσεις και άλλα τοιαύτα τετριμ­ μένα, αλλά έβαλε μπρος άλλα πολύ πιο αποτελεσμα­ τικά επινοήματα.

Ο συνεργάτης μας Γιάννης Παπάνης (δεξιά), ο φιλόλογος που υπηρέτησε ως Σύμβουλος Εκπαίδευσης Εξωτερικού στην ΟπηΚοπ·», και ο εκπρό­ σωπος του περιοδικού «Αγιάσος» Στρατής Χατζη­ χρυσάφης απαθανατίζονται κάπου στο Χγάηογ (1997), πιθανότατα στο Τογοπ^ο Ζοο.

Και δεν είχαν περάσει λίγες μέρες, οπότε ξαφνικά το σπίτι γέμισε κάμπιες, αράχνες, σκουλήκια και σαμιαμίδια, που σέρνονταν στό πάτωμα και έτρεχαν αλλόφρσνα στους τοίχους, φέρνοντας σε απόγνωση την ταλαίπωρη μάνα μας, που δεν μπορούσε να κάνει τίποτα άλλο από το να φωνάζει και να σταυροκοπιέται στη θέα των σιχαμένω ν αυτώ ν ερπετών. Και φυσικά ο δράστης εξαφανίστηκε από το σπίτι, περιμένοντας στο απυρόβλητο τα αποτελέσματα των δρα­ στικών του ενεργειών. Ο πατέρας μου, μη μπορώντας να δείρει τον ίδιο το γάιδαρο, (πώς να τον πιάσει άραγε το μικρό δραπέτη;), θεώρησε πιο αποτελεσματικό να απειλήσει το... σαμάρι! Φώναξε ^πάραυτα στο γραφείο του στο σχολείο τον έτερο... Κ αππαδόκη (το μαθητή του Μάκη Αξιώτη) και με φοβερές απειλές για αποβολή από τα μαθήματα και τα τοιαύτα, του συνέστησε να μεταφέρει στον αδελφό μου την αμετάκλητη και ορι­ στική και τελεσίδικη απόφασή του. «Ποτέ δε θα του αγόραζε ποδήλατο, μακάρι και να μετέτρεπε το σπίτι σε... κιβωτό του Νώε». Φώναζε δε, αφρίζοντας από θυμό, στον ταλαίπω­ ρο Μάκη (εκ του ασφαλούς βέβαια, αφού λόγω θέσης τον είχε του χεριού του!), πως ήταν αποφασισμένος να τιμωρήσει πολύ αυστηρά και τον ίδιο, γιατί τον θεωρούσε συνυπεύθυνο, μια και, ως μεγαλύτερος, ήταν σ καθοδηγητής και... μέντορας περί τα εντομο­ λογικά του αδελφού μου. Θορυβημένος από τις απρόσμενες εξελίξεις ο φουκαράς ο Μάκης (διαταγή του Γυμνασιάρχη γάρ και τα σκυλιά δεμένα), πηγαίνει στα γνωστά στέκια και εντοπίζει τον αντάρτη σε μια σπηλιά-κρυψώνα να κάθεται αμέριμνος και να... τυρβάζει περί άλλα. Τρομοκρατημένος ο Μάκης του μεταφέρει τις απειλές και προσπαθεί φιλότιμα να τον μεταπείσει να δώσει τόπο στην οργή και να περιμένει μια καλύ­ τερη ευκαιρία για την επίτευξη του ποθητού στόχου. Και σ μικρός, βαρύς και ασήκωτος, ατάραχος και ψύχραιμος αποπέμπει σαν άλλος Αχιλλέας την... «πρεσβεία» με τις εξής εντολές: «Να του πεις πως, άμα δε μου πάρει άμεσα το ποδήλατο, έχω έτοιμες και δυο τρεις ασκόντριχες (οχιές) να αμολήσω στό σπίτι, και τότε θα τα πούμε. Τι να κάνει τώρα ο δύστυχος Μάκης! Μη τολμώ­ ντας να ξαναδεί τον πατέρα μου, έρχεται σε μένα και μου λέει τα καθέκαστα, με τη θερμή παράκληση να τα μεταφέρω εγώ στον... άκαμπτο και ανυποχώρητο κύριο Δημητρό. Και ω του θαύματος! Την επόμενη μέρα ένα ολο­ καίνουργιο κατακόκκινο ποδήλατο ήταν παρκαρισμένο στην αυλή μας και περίμενε υπομονετικά τον αναβάτη του. Να, για τί πολύ σοφά λέει ο λαός μας «Τσι γοι άγιοί φουβέρα θέλιν» και φυσικά δεν εξαιρείται ο... άγιος Δημήτριος Παπάνης.

ΦΩΤΟΣΚΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

Ο παλαιός φιλίστωρ δάσκαλος της Αγιάσου Βασίλειος Παναγιώτου Τραγέλης (1873-1942). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Γεώργιος Μιχαήλ Ξενέλης)

Ο Ιωάννης Καλογεράς φόρεσε τα καλά του και φωτογρα­ φίζεται, μπροστά σε φυσικό φόντο... ΑΤη φωτογραφία παραχώρησε η Ευθυμία Καλογερά-Κολαξιζέλη)

ΛΕΣΒΙΑΚΟΙ ΑΠΟΗΧΟΙ ΤΟΥ

ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΣΑΛΙΚΗ

Μ ε το χαλασμό της Μικρασίας το 1922 βρήκαν αποκούμπι στο Μόλυβο και οι γονείς του Γιώργου Τσαλίκη. Δ ούλεψ αν σκληρά, για ν ’ α ντιμ ετω π ί­ σουν τις δυσκολίες της προσφυγιάς, για ν ’ ανθίσει και πάλι στο πρόσωπό τους το χαμόγελο της και­ νούριας ζωής, για να θέσουν στην τροχιά της πραγ­ μάτωσης και άλλα τους σχέδια και όνειρα. Ο Γιώργος Τσαλίκης γεννήθηκε και αντρώθηκε στο νέο αραξοβόλι της πονεμένης γενιάς του. Ο ίδιος δεν έζησε το σπαραγμό του ξεριζωμού παρά μόνο τις οδυνηρές συνέπειές του. Μπήκε από μικρό π α ιδί στη βιοπάλη και διακρίθηκε ως τολμηρός, σοβα­ ρός, έντιμος και συνεπής επα γ­ γ ε λ μ α τ ία ς π α ν τ ο π ώ λ η ς στη γεν έτειρ ά το υ κ α ι α ρ γό τερ α στην Αθήνα, επί πολλά χρ ό ­ ν ια , ω ς ε π ιχ ε ιρ η μ α τ ία ς με σούπερ μάρκετ. Το εμπόριο δε στάθηκε η μόνη α γά π η το υ Γ ιώ ργου Τ σ αλίκη. Α πό τό τες π ο υ π ρ ό σ εξα ν σ κ α λ α θ υ ρ μ ά τιά του σε το π ικ έ ς εφ ημερίδες και τον παρότρυναν να συνε­ χίσει το γράψιμο οι παρεπιδημούντες στο Μ όλυβο Βενέζης και Βαλέτας, ισότιμοι καθοδηγη­ τές του υπήρξαν ο εμπολαίος και ο λ ό γ ιο ς Ε ρμή ς. Π λ ο ύ σ ιο το μ έχρ ι σήμερα συγγραφικό του έργο, ποιήματα, διηγήματα, αφηγήσεις, ιστορικά πονήματα, μαρτυρίες, βιώματα. Δομημένο με ύφος απλό και φυσικό, μιλά άμεσα στο νου και στην καρδιά του κάθε αναγνώστη. Το 1977, όταν εκδόθηκε το τρίτο βιβλίο του με τον τίτλο «Κατοχή», πολλοί ήταν εκείνοι που ζήτη­ σαν να το διαβάσουν. Ανάμεσά τους και μια πελά­ τισσα του, φοιτήτρια της Φιλολογίας, καταγόμενη από το Μικρό Χωριό της Ευρυτανίας. Από καιρό είχε υποσχεθεί πω ς θα της χάριζε ένα α ντίτυπο. Κ ά ποια μέρα έστειλε τη γερόντισσα μητέρα της, π ο υ είχε έρθει α πό το χ ω ρ ιό την προηγούμ ενη μέρα, να πεταχτεί ως το σούπερ μάρκετ, ν ’ αγορά­ σει ορισμένα χρειώδη και με την ευκαιρία να ζητή­ σει α πό το ν καταστηματάρχη κ α ι ένα βιβλίο με αφιέρωση. Η γερόντισσα, γυναίκα αγράμματη και ά πρ α γη , π ρ ο θ υ μ ο π ο ιή θ η κ ε να εξυπηρετήσει τη

θυγατέρα της, που πνιγότα ν στα διαβάσματα και δεν προλάβαινε ούτε ανάσα να πάρει. Το μεγαλοκατάστημα της οδού Π απάγου, στου Ζωγράφου, ήταν σε ώρα αιχμής και αυτό δυνάμωσε την αμηχανία και την αδεξιότητα της επαρχιώτισσας γιαγιάς, η οποία έπρεπε να φέρει σε πέρας τη δύσκο­ λη αποστολή της. Κόσμος έμπαινε, κόσμος έβγαινε. Δεν ήταν, όπως στα μπακαλικάκια του χωριού της, όπου όλοι ήταν γνω στοί και μπορούσε να πιάσει κουβέντα μαζί τους. Επιτέλους, νίκησε τους δισταγ­ μούς της, προχώρησε μέσα και έψαχνε με το βλέμμα της παντού, ν ’ ανακαλύψει τον μπακάλη, όπως αυτή τον φανταζόταν. Κανένας όμως δε συμφωνούσε με τις επαρχιώτικες προδιαγραφές της. Αναγκάστηκε να ρωτήσει κάποια υπάλληλο, η οποία ενδιαφέρθηκε να την εξυπηρετήσει. Θέλου του κ ά ν ’ κι του γρα μμ α τ’κό! Η υπάλληλος απάντησε πω ς δεν υπάρχει τέτοιος, ά λ λ ’ η για γιά επέμενε, λέγοντας π ω ς η κόρη της την έστειλε να ’ρθει σ ’ α υτό το μ α γα ζί. Ο «μπακάλης», α κ ούγοντα ς τη συζήτηση, κοντοζύγωσε, ρώτη­ σε τη γ ια γ ιά κ α ι κατάλαβε περί τίνος πρόκειται. Έφερε ένα αντίτυπο, για να της το δώσει, αλλά μόλις το άνοιξε, για να γράψει την αφιέρωση, η γιαγιά τον σταμάτησε από­ τομα, λέγοντάς του πω ς πρέ­ πει να το υπογράψει ου ίδιους ου μπακάλ ’ς π ’ κ ά ν ’ του γραμ­ μ α τ ’κό κι γ ρ ά φ ’ κι βιβλία! Δεν της γέμιζε το μάτι, βλέπετε, ο ίδιος για μπακάλης, δεν ήθελε να βάλει την τζίφρα του ο τυχόντας. Τι να κάνει ο καημένος! Προχώρησε στα ενδότερα, έκανε την αφιέρωση και Επιστρέφοντας πρόσφερε το βιβλίο στη γιαγιά, βεβαιώνοντας την πως έβαλε την υπογραφή του ου ίδιους ου μπακάλ ’ς π ’ κ ά ν ’ του γραμματ’κό κι γρ ά φ ’ κι βιβλία! Το πήρε η γιαγιά και αναγάλλιασε η καρδιά της, γιατί,πέτυχε το σκοπό της. Κ αι ως «αντίδωρο» έδωσε έξι φρέσκα χω ριάτικα αβγά, που τα είχε βάλει προσεχτικά σ’ ένα μικρό χαρτοκούτι. Και ας παραπονιούνται οι διανοούμενοι πως δεν πουλάνε τα βιβλία τους, πως τα χαρίζουν! Το γεγονός αυτό συγκίνησε βαθύτατα το συγ­ γραφέα. Μ ια ασπούδαχτη γερόντισσα κρατούσε σφιχτά στα χέρια της το βιβλίο του, σα να ήταν ο αξετίμητος θησαυρός της οικουμένης! Ή τα ν γ ι ’ αυτόν η όλη απλοϊκή συμπεριφορά της η μεγαλύτε­ ρη πληρωμή του!

ΔΟΥΝΑΒΗΣ Δούναβη, ζωής χαρά, προκοπή και προσφορά. Ποταμέ των ποταμών, δύναμη ζωής, παλμών.

ΘΑ ’ΡΘΟΥΝ ΝΑ ΣΕ ΘΑΨΟΥΝ

Ξακουστέ των ποταμών. Σβήνεις τις φωτιές καημών, πλούτε μου εσύ χρυσέ, λόγια που να βρω για σε;

Άραγε τι να σκέφτεσαι στην πέτρα καθισμένη, μήπως τα δυο παιδάκια σου, κι είσαι συλλογισμένη;

Στόμα, δόξαζε συχνά και κανείς ας μην ξεχνά, μύριες, χίλιες, προσφορές, αναρίθμητες φορές.

Θυμάσαι ίσως τη χαρά, που σου ’δ ιν’ ένα ένα, προτού πετάξουν μακριά, στα άγνωστα σου ξένα; Κακομοίρη γριούλα μου, στην ερημιά σου αντάμα σου ’μεινε μόνη συντροφιά τ’ αστείρευτο σου κλάμα. Όμως να είσαι σίγουρη ότι κι αυτά θα κλάψουν, όταν θα ’ρθούνε ξαφνικά μια μέρα να σε θάψουν. Αγιάσος, 25.5.2000

Μυτιλήνη, 8.6.1999

ΕΛΠΙΔΑ ΜΟΑΥΒΙΑΤΟΥ

ΣΤΑΥΡΟΣ Σταυρέ, Θεού διαλάλημα, αγγέλων υμνωδία, των χερουβείμ πεντάγραμμο, των σεραφείμ ωδή. Του Γολγοθά πανθαύμαστο άστρο στην κουστωδία ψυχών, που Σ ’ αναζήτησαν με πόθο και σπουδή. Του πόνου Συ τρανότατο σύμβολο ματωμένο. Μαντήλι θεοσφράγιστο στο δάκρυο της γης. Καρπέ μελιτοστάλαχτε σε στόμα πικραμένο. Δροσόνερο αστέρευτο ουράνιας πηγής·

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ

ΩΡΑΙΑ ΜΟΥ ΚΥΡΙΑ... Επί τη ευκαιρία, ωραία μου κυρία, σου στέρνο* ένα μήνυμα, π ά ρ ’ το, όπου και να ’σαι. Απόψε σε θυμήθηκα, ίσως και συ θυμάσαι, εκεί στη βρύση του χωριού, στην ανθισμένη φύση, πριν από χρόνια είκοσι, ίσως κι από σαράντα, ποιος μπορεί να ’ναι σίγουρος, «γεια σου» είπαμε για πάντα. Μυτιλήνη, 2.6.1999

ΜΑΡΙΑ ΠΑΤΣΕΛΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ

Της εκκλησιάς διάδημα, σάλπισμα προσκλητήριο. Της σωτηρίας έμβλημα πρώτο βασιλικό. Τρομαχτικό του βελζεβούλ αντίκριαμα. Μυστήριο χυμένο μες στο είναι Σου α π ’ αίμα θεϊκό. Δοξαστικέ του Ιησού σύντροφε τελευταίε. Κρουνέ της υστερνότατης αιμάτινης σταλιάς, μπλεγμένε με το δάκρυ Του. Αφουγκραστή μοιραίε του «Ηλι, λαμά σαβαχθανί;» της τραγικής νυχτιάς. Σταυρέ μας αγιοΐσκιω τε στον κάθε πονεμένο. Δείχτη της ώρας που καλεί στη γη την πατρική τον άσωτο και το ληστή, τον καταποντισμένο, την πόρνη, με γλυκόλαλη φωνή μυστηριακή. Σταυρέ φρουρέ ακοίμητε της κλίνης μας της πρώτης, του στήθους μας χρυσόφωτε φύλακα λατρευτέ. Υπέρλαμπρη, πανθαύμαστη, του κόσμου ωραιότης. Του τάφου μας μοναδικέ σύντροφε Συ πιστέ. ΜΑΡΙΑ ΑΓΙΛΣΩΤΟΥ-ΛΛΜΠΡΙΝΟΥ

I

ΤΑ ΔΕΛΦΙΝΙΑ Δυο δελφίνια στο γιαλό, α π ’ το φιόρε του Λιβάντε, ρότα χάραξαν εν πλω, στην Ιθάκη για να πάνε. Με μαΐστρο και γαρμπή κολυμπούσαν στον αφρό και με τέχνη στο κουπί πρόσω είχαν «το σκοπό». Ναυτικοί στις κουπαστές και της θάλασσας οι γλάροι δεν ξανάδαν χορευτές, σαν εκείνο το ζευγάρι. Στα ιόνια νησάκια χαίρονταν τον έρωτά τους κι οι Σειρήνες στα βραχάκια μάγευαν τα όνειρά τους. Στο ταξίδι τους αυτό κάβους είδαν κι ακρογιάλια και καράβια στο βυθό, στολισμένα με κοράλλια.

Ό σο ο καιρός περνούσε, σπίτι γύρευαν με τζάκι, κι ο καπνός τα οδηγούσε, για να βρούνε την Ιθάκη. Στου Λαέρτη το παλάτι, πριν το λιόγερμα τα είδα, το ’να το ’λεγαν Αγάπη και το δεύτερο Ελπίδα. ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΛΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ

ΘΥΜΙΖΕΙΣ ΜΑΝΟΥΛΑ Αυγούλας δροσούλα, σταλάζεις μικρούλα, σε ώρες ζεστές, θυμίζεις μανούλα, θυσίες σωστές. Πορεία μ’ ελπίδες, αγάπης παγίδες μου στήνεις χρυσές, κερδίζεις μερίδες, μα όχι μισές. ΕΛΠΙΛΑ ΜΟΛΥΒΙΑΤΟΥ

«ΑΔΕΛΦΗ!...» Ο πόνος με την εκμηδένιση με ρίχνει στην αιωνιότητα, ως βρίσκομαι ξαπλωμένος σε Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Φωνάζω «Αδελφή!...» ... Έ χουν φτερά στην πλάτη τους. Σαν άγγελοι, αλαφροπερπάτητες. Περιστέρια ειρήνης. Παρηγοριά στον πόνο. Παντού παρούσες στις προσκλήσεις. «Σκαλαθύρματα»

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ. ΣΚΛΕΠΑΡΗΣ

ΤΙ ΠΑΠΠΟΥΣΙΜ’ ΤΣΙ ΓΗ ΜΑΝΗ Μ’... Τι πάππουσιμ’ του Καχιλέλ’ τσι γη μανή μ’ τ’ Αθούλ’ ήνταν αθρώπ’ σιβάσμιοι τσι τς αγαπούσαν ούλ’. Έ ξ’ μέρις μες στου τσουρχανά δλέβγανι τη βδουμάδα τσι τ’ Τσυριατσή παγαίνανι μαζί σν Αγια-Τριγιάδα. Ίβαζι παστρικό βρατσί, τ’ γούνα τσι του κασκέτουντ, ιπίτρουπους μες στου μπαγκάρ’ φιγούραρι του πουρτρέτουντ. Ρούσικου φόργι γη μανή μ% τσιμπέρ’ σ ’ τσιφάλ’ τσι βράκα τσι κνιόντου τσι καμάρουνι σα πάπια μες στη στράτα. Παπούτσια βάζαν π ’ τα ’κανι γι μάστουρ’ς Καπτανής, τ ’ Μ ιγάλ’ τ’ Πέφτ’ μόνου τα ’βαζι, που ’θιλ’ α κοινουνήσ’. Τα ’χουνι μες σ ’ ένα ντουλάπ’ τσι τύλ’γιντα μι ρούχα, σαν τα ’βγαξι πάλι να τσνουνήσ’, ήνταν γιμάτα μούχλα. Τέσσιρα κουπιλούδια ’χαν τσι ένα γιο Βασίλς π ’ τουν Εφαγι στου β’νό του Σκρα βουργάρκου καριουφίλ’. Άμα που φέραν του χαμπάρ’, μπιρδέψαν τα μυαλάντουν, σαν τα παγόνια κλαίγανι τσι σύρναν τα μαλλιάντουν. Τ’ σύνταξ’ που πήρι πάππουσιμ’ ύστιρα απ’ τν Ιλλάδα, για τα μνημόσ’ναντ του τσιλί έχτ’σι σ’ Αγια-Τριγιάδα. Δε θέλου, μ’ ίλιγι, πουτές να φάγου αίμα τ’ γιου μ’ τσι μέρα νύχτα κλαίγου τουν, δε βγαίν’ απί Του νου μ’. Καημένους πάππσιμ’ χάσιντα στου τέλους τα μυαλά, Βασίλ’δις τσι Βασιλείις βάφτ’σι ’κατό μουρά. Μέρα τσι νύχτα κλαίγανι, σα τς παλαβοί γύριζαν τσι καταριόνταν πλια τς Βουργάρ’ τσι τς ανιθιματίζαν. Βαρύς ήνταν γι πόνουαντουν, που σμάδιψι τ’ ζουγήντουν τσι πήραντουν αγιάτριφτουν τσι σν άλλ’ τ’ ζουγή μαζίντουν. Έφτους καμός πλια τς Εφαγι, τ’ μανή μ’ τ’ Αθούλ’, του πάππου, πιθάνανι τσι αγκαλιά τς βάλανι μες στου λάκκου. Αγιάσος, 17.5.1990

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ

ΟΙ «ΑΛΚΥΟΝΕΣ» ΚΑΙ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΤΟΥΣ Η επίγνωση των υψηλών αξιώσεων της τέχνης του λόγου λειτουργεί ανασταλτικά στην ευαισθησία πολλών ευσυνείδητων ανθρώπων. Γεννά το συναί­ σθημα του φόβου και ευνοεί την αναβλητικότητα, τον εφησυχασμό και τη συνακόλουθη αποτελμάτωση. Κάποτε μάλιστα συνεπικουρείται και από διάφορους άλλους λόγους ή μηχανισμούς, που κρατούν το ταλέ­ ντο στη δέστρα της απραγμοσύνης, για μικρό ή μεγά­ λο χρονικό διάστημα. Στην κατηγορία των δυσαποφάσιστων δημιουργών συγκαταλέγεται και*, ο Σπύρος Κ αραμούντζος. Άνθρωπος με ευαίσθητες κεραίες, με πλούσια πνευματι­ κά και ψυχικά θησαυρίσματα, άργησε να νικήσει τους δισταγμούς του, καθυστέρησε ν ’ ανεβεί «στο σκαλί το πρώτο». Δοσμένος ολόψυχα στην πρωτοβάθμια εκπαί­ δευση, δεν ήθελε, καταπώς εξομολογείται, ν ’ αποπροσα­ νατολιστεί από το κύριο έργο του, που κι αυτό ήταν μια μορφή ποίησης. Η ενασχόληση με οτιδήποτε άλλο πίστευε πως θα ζημιώσει τη διδακτική πράξη και πως θα δρομολογήσει ενοχές και τύψεις. Σ ’ όλο το μάκρος της λαμπρής εκπαιδευτικής στα­ διοδρομίας του υπήρξε ακάματος και χαρισματικός Ο συνεργάτης του περιοδικού μας Σπύρος Καραμούντζος, ένθερμος φίλος της Δέσβου και της Αγιάσου.

Η προμετωπίδα του βιβλίου του Σπύρου Καραμούντζου «Αλκυόνες» (σχ. 21x14, σσ. 166+2).

διδάχος της τρυφερής ηλικίας. Κάτω όμως από τον επίπαγο της πεισματερής λογοτεχνικής σιωπής του δυνάμωνε ολοένα και περισσότερο η εκφραστική του διάθεση. Τον συνέπαιρναν σι κλασικοί της παλαιότερης λ ο γο τεχν ία ς μας, ο Σ ολω μός, ο Κ άλβος, ο Παλαμάς, ο Κρυστάλλης, ο Καβάφης, ο Σικελιανός, ο Βάρναλης. Αυτοί κυρίως συντηρούσαν μέσα του τα ζώπυρα, τ ’ αποθέματα της κατοπινής πνευματικής του συγκομιδής. Τα τελευταία χρόνια ο Σπύρος Καραμούντζος, αποδεσμευμένος από την καθημερινή σχολική μέρι­ μνα, αποφάσισε να βγει από το θαλάμι της αδράνει­ ας. Απρόσμενο το τόλμημά του για τους πολλούς, αναμενόμενο γ ι ’ αυτούς που τον γνώ ρισ αν από κοντά, που παρακολούθησαν έναν έναν τους δειλούς βηματισμούς του, που αφουγκράστηκαν τους παλ­ μούς της καρδιάς του, που συμμερίστηκαν τις ανησυ­ χίες και τους προβληματισμούς του. Ο Σπύρος Καραμούντζος βρήκε στην ποιητική δημιουργία τη σιγουριά ενός απρόσβλητου καταφυγί­ ου, για να ιτροφυλαχτεί από τα ραπίσματα της μονα­ ξιάς, από τη φθορά της αλλοτρίωσης και από τον πνι­ γερό εναγκαλισμό της υποκριτικής εποχής μας. Το πλήρωμα του χρόνου, σε συνδυασμό με τα νέα δεδομέ­ να της ζωής του, έφερε στην επιφάνεια τις λανθάνουσες τάσεις και οριοθέτησε άλλο πεδίο πνευματικής δράσης και ανέλιξης, που δεν έχει καμιά σχέση με τα

παρατηρούμενα θλιβερά φαινόμενα του άστατου και^ στέρφου συρμού της γραφομανίας. Η ποιητική συλλογή του Σπύρου Καραμούντζου, με το χαρακτηριστικό αλλά πολυφίλητο στη λογοτεχνία τίτλο «Αλκυόνες», είναι κατάθεση φορτισμένης ψυχής, πενταπόσταγμα πολύχρονης πείρας, γλυκοθύμησες της ζωής του χτες και του σήμερα. Η θεματική της πλούσια, ανάλογη με τις πηγές που την αρδεύουν. Κυρίαρχες ιδέες η φύση, ο άνθρωπος, οι υπερτοπικές και υπερχρο­ νικές αξίες, ο έρωτας. Ο ποιητής ποικιλοτρόπως εκδηλώνει τη φυσιολατρία του. Τον συγκινούν σ φεγγοβόλος ήλιος, το αχνό φεγγάρι, ο αστερωμένος ουρανός, τ ’ αυγινό ροδοχάρα­ μα, τα πέπλα του δειλινού, η σιγαλιά της νύχτας, οι λαχταριστές ακρογιαλιές. Αισθάνεται βαθιά τον ψυχι­ κό πόνο από το βιασμό της φύσης, από την αλόγιστη καταστροφή του περιβάλλοντος. Εστιάζει την προσοχή του στον άνθρωπο, στις σχέσεις του και στους δεσμούς του, μέσα στους αστερισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας. Μεταρσιώνει τους γονιούς και προπαντός τη γλυκιά μάνα. Θυμάται τους συγγενείς, τους φίλους, τους συναδέλφους, τους μαθητές του. Δίνει το χέρι στα νιάτα ως ειλικρινής φιλονεϊστής. Στέκεται κριτικά απέναντι στην κοινωνία των συγκεχυμένων στόχων, της υπερεκμετάλλευσης και της υπερκατανάλωσης, της αλλοτρίωσης, της ηθικής αβιταμίνωσης, του πολιτικού αμοραλισμού, του έντεχνα καμουφλαρισμένου ιμπε­ ριαλισμού. Με οδηγό τα δημοκρατικά του αισθήματα, εναντιώνεται στους μακελάρηδες των λαών, χωρίς να προσηλώνεται σε ιδεολογίες, χωρίς να στρατεύεται. Στοχάζεται τα δρώμενα ως άνθρω πος με καθαρή κοσμοαντίληψη. Βαθαίνοντας στο νόημα της ζωής, υμνεί τον έρωτα, τον ακατανίκητο φτερωτό θεό, το χορηγό της χαράς μα και του πόνου. Οι «Αλκυόνες» ακολουθούν, από άποψη μορφής και περιεχομένου, παλαιά πρότυπα. Ο δημιουργός τους έκρινε πως η παραδοσιακή τεχνική εναρμονιζό­ ταν περισσότερο με την ιδιότητά του ως δασκάλου, με την ψυχοσύνθεση του, με τις παγιωμένες από χρόνια αισθητικές αντιλήψεις του, με τον πακτωλό των βιω­ μάτων του. Ο λόγος τους ευκρινής και κάπου κάπου υπαινικτικός. Τα εκφραστικά μέσα λιτά, απέριττα. Ο ρυθμός αργός και ενίοτε πεζολογικός, κυρίως στα αφετηριακά ποιήματα, τα οποία παρουσιάζουν ποιο­ τική διακύμανση και υστερούν από άποψη πλαστικό­ τητας. Η στιχουργική πλούσια, με περιορισμένα ψεγά­ δια στα μέτρα και στη ρίμα. Κ αλοδεχούμενος σ πρω τολειακός αμητός του Σπύρου Καραμούντζου. Σε μια εποχή πυρετικού ρυθ­ μού και άμβλυνσης της ευαισθησίας, η ποίηση, παρα­ δοσιακή και νεωτερική, πολλά μπορεί να προσφέρει στό χειμαζόμενο άνθρωπο. Ευχόμαστε οι «Αλκυόνες» να είναι καλοτάξιδες και ο δημιουργός τους να συνε­ χίσει με την ίδια θέρμη τις ευγενικές ανατάσεις του νου και της ψυχής.

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

Αναμνηστική φωτογραφία στον Αγιο Κωνσταντίνο Αγιάσου (9.6.1957). Διακρίνονται, απο αριστερά, οι φίλοι: Στρατής Πανανής, Προκόπης Κουτσκουδής, Αντώνης Σουλακέλης και Στρατής Χατζηχρυσάφης.

Με τ’ ανθισμένα λούλουδα στα χέρια. Διακρίνονται, από αριστερά: Αφροδίτη Χαρίλαου Ρόδανου, Μαρία Δημη­ τρίου Αγρίτη, Ελένη Στρατή Ψύρρα, Μαρία Σταύρου Ρόδανου και Ειρήνη Χαρίλαου Ρόδανου (Μάης 1957).

ΕΚΑΗΑΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΕΣΒΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΗ ΑΡΗ ΤΑΣΤΑΝΗ Με αφορμή την τελευταία ποιητική του συλλογή Η τ α ν μια από τις πιο πετυχημένες εκδηλώσεις, που έγιναν τα τελευταία χρόνια στην «Πινακοθήκη Πιερίδη» του δήμου Γλυφάδας, αυτή που πραγματο­ ποιήθηκε στις 14 Μαΐου 2000. Θέμα της η παρουσίαση του ποιητή Άρη Ταστάνη, με την ευκαιρία της έκδοσης του τελευταίου βιβλίου του, με τίτλο: «Τα μυστικά των οδοιπόρων» (εκδόσεις Ήρα, Αθήνα 1999). Συγκεντρώθηκαν άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης, για να τιμήσουν ένα σεμνό άνθρωπο, που με την ποίηση του εδώ και 25 χρόνια υμνεί τη γενέ­ θλια γη του, τη Λέσβο, τη γνήσια ελληνική παράδοση, τους ανθρώπους της πόλης και της περιφέρειας, και που ταυτόχρονα καταγράφει τον τρόπο, με τον οποίο βιώνει τον κοινωνικό αποκλεισμό του και μάχεται να σπάσει την αγωνία για το αμφίβολο αύριο, δίνοντας ένα ξεχωριστό παράδειγμα ζωής. Στην εκδήλωση ξεχώρισε η παρουσία του λογίου Ροζέ Μ ιλλιέξ. Η π ο λύχρ ονη , τρυφ ερή, φ ιλικ ή, ανθρώπινη και λογοτεχνική σχέση του Άρη Ταστάνη με την Τατιάνα και τον Ροζέ ήρθε στην επιφάνεια και προκάλεσε συγκίνηση. Η συγγραφέας Γιοβάνα, που έχει γράψει και έχει αφιερώσει στον Άρη Ταστάνη το βιβλίο της «Παρά­ θυρο στον άλλο τοίχο» (εκδόσεις «Κέδρος»), απάγ­ γειλε στην εκδήλωση ποιήματα και μίλησε για τον ποιητή με ξεχωριστή ευαισθησία. Ο συγγραφέας Μήτσος Κασόλας μίλησε για το εκτυφλωτικό αλλά και λυτρωτικό φως και το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου που κυριαρχούν στην ποίηση του Άρη Ταστάνη, ενώ ο φιλόλογος Γιάννης Χατζηβασι­ λείου συνέδεσε τη λογοτεχνική δουλειά του ποιητή με τα Αιολικά γράμματα και με τους ποιητές της Αέσβου. Ο δημοσιογράφος Νίκος Μολυβιάτης, ειδικευμένος

Στιγμιότυπο από την τιμητική εκδήλωση για το Αέσβιο ποιητή Αρη Ταστάνη (Πινακοθήκη Πιερίδη, 14.5.2000). Στο βήμα ο ομιλητής Γιάννης Χατζηβασιλείου.

σε θέματα περιβάλλοντος, μίλησε για τις κοινές ανησυ­ χίες του με τον Άρη Ταστάνη για την παράδοση και την οικολογία του νησιού τους. Επίσης απάγγειλε ποιήματα ο ηθοποιός Πάνος Αναστασόπουλος. Οι δημοσιογρά­ φοι Αργύρης Δεμερτζής και Γιούλη Μανώλη έδωσαν ένα μικρό χρονικό της παρουσίας του Άρη Ταστάνη στην ποίηση, στον αθηναϊκό, στον τοπικό, στον περιο­ δικό και στον επαρχιακό τύπο, στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση. Επίσης αναφέρθηκαν και στην πολύπλευρη δράση του ως μέλους της «Διεθνούς Αμνηστίας» και του «Πανελλήνιου Συλλόγου Αναπήρων Ελλάδας» και της «Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών». Φιλότεχνος

Στιγμιότυπο από την τιμητική εκδήλωση για τον Αρη Ταστάνη. Διακρίνονται, από αριστερά, ο Ροζέ Μιλλιέξ (στο βήμα), αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ο τιμώμενος ποιητής, ο Αργύρης Δεμερτζής, η Γ ιούλη Μανώλη, η Γιοβάνα, ο Μύρων Αχείμαστος, ο Νίκος Μολυβιάτης, ο Γ ιάννης Χατζηβασιλείου, ο Μήτσος Κασόλας και ο Χριστόφορος Αγριτέλης.

ΒΙ ΒΑΙ ΟΠΑΡ ΟΥΣΙΑΣ Η ΓΕΩΡΓΙΟΥ Γ. ΓΟΥΝΑΡΗ «Μεταβυζαντινές τοιχογραφίες στη Λέσβο (16ος-17ος αι.)»

Ν α ό ς Μ ετα μ ό ρ φ ω σ η ς Π α π ια ν ώ ν Κ α λ λ ο ν ή ς, Ά γιος Γεώργιος Ανεμώ τιας). Στο τέλος υπά ρχει μια πολύ κ α τα το π ισ τικ ή ανακεφαλαίω ση. Σ τις σελίδες 282-489 πα ρατίθεντα ι ασπρόμαυρες και έγχρωμες φωτογραφίες με τις εξεταζόμενες τοιχο­ γραφίες. Για την α ξ ία α υτο ύ του β ιβλίου α ν τιγ ρ ά φ ω απόσπασμα από τη σελίδα 236: «Η λεπτομερειακή εξέτα ση τω ν μ ετα β υ ζα ν τιν ώ ν ναώ ν της Λ έσ β ο υ από άποψ η α ρχιτεκτονική, α λλά κυρίω ς εικονογ ρ α φ ικ ή κ α ι τ ε χ ν ο τ ρ ο π ικ ή , μ α ς έ δ ε ιξ ε ό τ ι τα σ ω ζό μ ενα μ ν η μ εία το υ ν η σ ιο ύ κ α τα τά σ σ ο ν τα ι μ ετα ξύ τω ν σημαντικοτέρω ν της εποχής τους στην περιοχή του ανατολικού Α ιγαίου. Για την ίδια τη Λ έσβ ο η σημασία το υ ς είνα ι ακόμη μεγα λύτερη , καθόσον απουσιάζουν από το νησί μνημεία όλω ν των προηγούμενω ν Β υζα ντινώ ν περιόδων».

ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΟΥΝΑΡΗ «Εικόνες της Μονής Λειμώνος Λέσβου»

Δ υ ο πολύ σπουδαία βιβλία για την πολιτισμι­ κή ιστορία της Λέσβου μας χάρισε μέσα στο 1999 ο σ υ γχ ω ρ ια νό ς μας καθηγητής της Β υζα ντινή ς Α ρχα ιολογία ς στο Τμήμα Ιστορία ς και Α ρ χα ιο­ λ ο γ ία ς της Φ ιλ ο σ ο φ ικ ή ς Σ χ ο λ ή ς το υ Α ρ ισ το τέλειου Π ανεπιστημίου Θ εσσαλονίκης Γεώργιος Γρηγορίου Γούναρης. Το πρώ το έχει τίτλο «Μ ετα β υζα ντινές το ιχο ­ γ ρ α φ ίε ς σ τη Λ έ σ β ο (1 6 ο ς-1 7 ο ς α ι.)» κ α ι είνα ι έκδοση της Α ρχα ιολογικής Ε ταιρεία ς. Η μελέτη αυτή είχε βραβευτεί το 1995 α πό την Α καδημία Αθηνών. Οι 459 σελίδες του βιβλίου χω ρίζονται σε δυο μέρη: Σ τ ις σ ελίδες 1-281 ο σ υγγρα φ έας δίνει το ιστορικό πλαίσιο, στοιχεία για τη μεταβυ­ ζαντινή τέχνη, και στη συνέχεια αναφέρεται ανα­ λυτικά στις τοιχογραφίες ναώ ν στη Λέσβο (Μονή Λ ειμ ώ νο ς, Ά γ ιο ς Ν ικ ό λ α ο ς Τ ζίθ ρ α ς, Κ οίμηση Θ εο τό κ ο υ στο Δ α μ ά ν δ ρ ιο Π ο λ ιχ ν ίτ ο υ , Μ ονή Τ α ξ ια ρ χ ώ ν Κ ά τω Τ ρ ίτ ο υ ς , Μ ονή Π ερ ιβ ο λ ή ζ,

Τ ο δεύτερο βιβλίο έχει τίτλ ο « Ε ικ ό ν ες τη ς Μ ονής Λ ειμ ώ ν ο ς Λ έσβου» και είναι έκδοση του Κέντρου Β υζαντινώ ν Ερευνών της Φιλοσοφικής Σ χ ο λ ή ς το υ Α ρ ισ τ ο τ έ λ ε ιο υ Π α ν ε π ισ τ η μ ίο υ Θεσσαλονίκης και του υπίνεΓδΐΐγ δΐικϋο Ρ γ6$8. Οι 273 σελίδες του χω ρ ίζο ντα ι σε τρ ία μέρη: Στο πρώ το, σελίδες 25-43, ο συγγραφέας αναφέ­ ρεται στο ιστορικό της Μονής Λειμώνος, στη συλ­ λογή τω ν εικόνω ν της Μ ονής, στην τεχνική και στις κατηγορίες τω ν εικόνων, στα εργαστήρια και στους ζω γράφ ους. Στο δεύτερο, σελίδες 44-163, υπά ρ χει ένας π ερ ιγρ α φ ικ ό ς κατάλογος τω ν 112 εικόνων της Μονής και στο τρίτο μέρος, 164-273, έγχ ρ ω μ ες φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς ό λ ω ν τω ν π α ρ α π ά ν ω εικόνων. Ο ίδιος ο Γεώργιος Γούναρης γράφει για τους λόγους που τον ώθησαν στη συγγραφή του βιβλί­ ου, αλλά και στη σημασία του: «Μ ολονότι τα έργα α υ τά δεν έχο υ ν φ ιλο τεχνη θ εί α πό γνω σ το ύ ς και ά ρ ισ το υ ς ζω γράφους, έπρεπε να γ ίν ο υ ν γνωστά, για τί α φ ’ ενός α ποτελούν μέρος της ιστορίας της μ ο ν ή ς κ α ι α φ ’ ετέ ρ ο υ , γ ια τ ί θα β ο η θ ή σ ο υ ν να συμπληρω θεί η ιστορία της θρησκευτικής ζω γρα­ φ ικ ή ς μ ετά τη ν Ά λω σ η κα ι με κ εφ ά λα ια π ο υ θα αφ ορούν τα άλλα εργαστήρια της Ελλάδας, πέρα α π ό τα γν ω σ τά τη ς Η π είρ ο υ κα ι τη ς Κ ρ η τικ ή ς σχολής [.]Α νέλαβα τη δημοσίευση τω ν σημαντι-

ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΣΑΛΙΚΗ Βαφειό Σύντομη ιστορική αναδρομή Αθήνα 1999. Σχ. 21x14, σα. 78+2

κ ο τ έ ρ ω ν κ α ι κ α λ ύ τ ε ρ α σ ω ζ ο μ έ ν ω ν ε ικ ό ν ω ν , χω ρίς να αγνοώ τις δυσκολίες του εγχειρήματος. Ο π ό θ ο ς μ ο υ για τη διά σ ω σ ή το υ ς μ ε έκ α νε να παρακάμψω όλα τα προβλήματα π ο υ τις συνοδεύ­ ουν. Σ φοδρή επιθυμία μ ο υ είναι το βιβλίο να απο­ τελέσει την αφ ορμή για τη συντήρηση όλω ν τω ν εικόνω ν της σ υλλογή ς από τη νεοσύστατη Ε φορία Β υ ζα ν τιν ώ ν Α ρ χ α ιο τή τω ν Λ έσβου. Για την ολο­ κλήρω ση το υ έ ρ γ ο υ α σ φ α λ ώ ς δ ε ν ε π α ρ κ ο ύ ν οι οικονομικοί πόροι της μονής. Οι π ισ το ί του νησι­ ού και η πολιτεία, π ο υ πά ντα βοηθούν το έργο του η γο υμ ένο υ τη ς μονής, π ρ έ π ε ι και τώ ρα να σ τα ­ θούν δ ίπ λα του. Σ ε λ ίγ α χ ρ ό ν ια θα είναι δ υ σ τ υ ­ χώ ς π ο λ ύ αργά». Τα δυο α υτά βιβλία του Γεω ργίου Γούναρη, καρποί πολυετώ ν ερευνών, διακρίνοντοα για την επιστημονική του ς πληρότητα, την πλουσιότατη β ιβλιογρ α φ ικ ή υποσ τή ριξη, τη ρέουσα γλώ σσα που τα κάνει ευχάριστα και προσιτά, ακόμα και στους μη ειδικούς, και φυσικά αφήνουν να φανεί καθαρά η αγάπη και το ενδιαφέρον του συγγρα­ φέα για το νησί κ α ι την ισ τορ ία του. Α σφ αλώ ς α ποτελούν π λέο ν μια π ολύτιμ η παρακαταθήκη για τους μελλοντικούς μελετητές κ α ι ένα σ π ο υ ­ δαίο απόχτημα γ ι ’ αυτούς που θέλουν να μαθαί­ νουν το παρελθόν του γενέθλιου τόπου τους. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΤΥΛ. ΣΚΟΡΔΑΣ

Κ ά θ ε χω ριό της ελληνικής επικράτειας έχει τη δική του ιστορία. Ιστορία που έγραψαν οι κ ά τοι­ κοί του στο πέρασμα τω ν χρόνω ν. Έ τσ ι, κα ι το μ ικ ρ ό χ ω ρ ιό της Μ υ τιλ ή ν η ς Β α φ ειό , με το υ ς κ α το ίκ ο υ ς του, έγραψ ε τη δική του ξεχω ρ ισ τή ισ τορία. Μ ια ισ το ρ ία π ο υ συμπορεύτηκε με το νησί και την πλησιέστερη κωμόπολη, τη Μήθυμνα. Αυτήν την ιστορία, σαν μύθο και παραμύθι, ο κ α λ ό ς σ υ γγ ρ α φ έα ς κ α τέγρ α ψ ε κ α ι εξέδω σε σε βιβλίο με τον τίτλο: «Βαφειό, σ ύντο μ η ιστορική αναδρομή». Μ έσα σ τις σ ελίδες του ο Γ ιώ ρ γος Τσαλίκης αναπλάθει τη ζωή του χω ριού και τω ν κατοίκω ν του. Αποθησαυριζει τα γεγονότα σε καιρό ειρήνης κα ι πολέμ ου α πό το υ ς α ρ χ α ιό τα το υ ς χ ρ ό νο υ ς, τους χρόνους της βυζαντινής εποχής, της τουρκο­ κρατίας και σκλαβιάς, της απελευθέρωσης και της νεότερης εποχής, μέχρι σήμερα. Ε ίναι η ζωή του ελληνισμού, που σφυρηλάτησε τ ις ψ υχές τω ν κ α το ίκ ω ν του κ α ι α νέδειξε μέσα από της φυλής τη φλόγα, το πνεύμα, τα αισθήμα­ τα, και μέσα από την ορθόδοξη χριστιανική πίστη, τον ελλη νοχρ ισ τια νικ ό π ο λ ιτισ μ ό . Ε ίν α ι η ζωή και η δύναμη της φυλής μας, που μπόρεσε να βιώσει, ξεπ ερ νώ ντα ς τις α ντιξο ό τη τες, το υ ς π ο λ έ­ μους, τη σκλαβιά, και να καταγράψει χρυσές σελί­ δες στις δέλτους της ελληνικής ιστορίας. Να γεν­ νήσει κ α ι να σ τερ ιώ σ ει ιδέες, ιδ α ν ικ ά , αρετές, αισθήματα, ήθη, έθιμα, πολιτισμό. Με πλούσ ια σ τοιχεία, κ α τα γρά φ ει πλη ροφ ο­ ρίες. Α ποθησαυριζει ιστορικές μνήμες και υμνεί το ν Έ λ λ η ν α , την α δά μα σ τη ψ υχή του, κ α ι το ν παραδίνει στην αθανασία, μ£σα από την τέχνη. Ο Γ ιώ ρ γος Τ σ α λίκη ς σ υ μ π λη ρ ώ νει τ ρ ιά ν τ α χρόνια παρουσίας στα ελληνικά γράμματα. Έ χει εκδώσει εννιά σπουδαία βιβλία και έχει δημοσιεύ­ σει διακόσιες και πλέον χρήσιμες καταγραφές σε εφημερίδες και σε λογοτεχνικά περιοδικά, ιδίω ς σε λεσβιακά. Συγχαρητήρια, καλέ μου φίλε, κι ο δρόμος σου να είνα ι π ά ν τα α νο δ ικ ό ς π ρ ο ς τ ις κ ορυφ ές της λεσβιακής παράδοσης. Αθήνα, 25.1.2000

ΝΙΚΟΣ ΑΝΩΓΗΣ Λογοτέχνης - κριτικός

ΣΟΦΟΚΛΗ ΑΘ. ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΑΔΗ «Απομνημονεύματα» Αθήνα 1999, σχ. 21X14, σσ. 110+2

Σ τ η σ ειρά τω ν επ ιμ ελ η μ ένω ν εκδόσ εω ν «ΕΝΤΟΣ» του Θεμιστοκλή Α. Φασούλα κυκλοφόρη­ σαν κ α ι τα « Α π ομ νη μ ονεύμ α τα » του Σοφ οκλή Αθανασίου Πολυχρονιάδη (1893-1958), με φροντίδα του γιου του Αθανασίου. Η έκδοση αυτή παρουσιά­ ζει ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον, γιατί μας παρέχει χρήσιμες πληροφορίες για τη νευραλγική περιοχή της Χερσονήσου του Αίμου κατά την περίοδο των Β α λκ α νικ ώ ν πολέμ ω ν κ α ι του Α ' Π α γκόσ μιου πολέμου. Ο απομνημονευματογράφος, Έ λληνας γεννημένος στο Βαϊνδήριο της Μικράς Ασίας, αφηγείται γεγονότα που έζησε ως επιστρατευμένος αρχι­ κά τω ν Τούρκων και αργότερα ως στρατιώτης της Μεραρχίας Αρχιπελάγους. Η έκθεσή του γίνεται με τρόπο απλό, φυσικό, καθαρό και σαφή. Κ ατατο­ πιστικά τα εισαγωγικά προλογίσματα του επιμελητή της έκδοσης, οι υποσελίδιες σημειώσεις, οι χάρτες και το άλλο εικονιστικό υλικό. Από άποψη ιστορικοφιλολογικής δεοντολογίας και λειτουργικότητας θα βοηθούσαν περισσότερο η περιγραφή του χειρο­ γράφου, η εμμονή στη γλωσσική πιστότητα και η ευρετηρίαση των βασικών στοιχείων.

Η «ΑΓΙΑΣΟΣ» ΣΕ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ... Ο πέμπτος τόμος του περιοδικού «ΑΓΙΑΣΟΣ», των ετών 1995-1997 (τεύχη 86-103) βιβλιοδετήθηκε και με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του «Φιλο­ πρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» στάλθηκε τιμής ένεκεν σε διάφορες βιβλιοθήκες της χώρας για αναγνωστική-επιστημονική αξιοποίηση. Το ίδιο έγινε και με τους προηγούμενους τόμους. Αποδέκτες του τόμου, με αλφαβητική σειρά, ήταν οι εξής: ■ Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου 811 ΟΙ ΑΓΙΑΣΟΣ ■ Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Κεντρική Βιβλιοθήκη 540 06 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ■ Βιβλιοθήκη της Βουλής Βουλής 2. 106 74 ΑΘΗΝΑ ■ Φιλοτεχνικός Όμιλος Μυτιλήνης «ο Θεόφιλος» Τ.Θ. 68 81100 ΜΥΤΙΛΗΝΗ ■ Γεννάδειος Βιβλιοθήκη Σουηδίας 61. 106 76 ΑΘΗΝΑ ■ Δημόσια Βιβλιοθήκη Μυτιλήνης Σμύρνης 11. 811 00 ΜΥΤΙΛΗΝΗ ■ Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος Πανεπιστημίου 32. 106 79 ΑΘΗΝΑ ■ Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία Διδότου 12. 106 80 ΑΘΗΝΑ ■ Εταιρεία Αιολικών Μελετών Βενιαμίν Λεσβίου 8. 811 00 ΜΥΤΙΛΗΝΗ ■ Εταιρεία Λεσβιακών Μελετών Αθανασίου Μητρέλια 7. 811 00 ΜΥΤΙΛΗΝΗ ■ Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών Εθνικής Άμυνας 4. 546 21 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ■ Θεατρικό Μουσείο Ακαδημίας 50. 106 79 ΑΘΗΝΑ ■ Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου Τ. Θ. 10611 546 41 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ■ Ιερά Μητρόπολη Μυτιλήνης 81100 ΜΥΤΙΛΗΝΗ ■ Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη) 540 06 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ■ Κέντρο Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας, της Ακαδημίας Αθηνών Συγγρού 129. 117 45 ΑΘΗΝΑ ■ Κέντρο Συντάξεως Ιστορικού Λεξικού Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Συγγρού 129. 117 45 ΑΘΗΝΑ ■ Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Δομπόλη 30. 450 00 ΙΩΑΝΝΙΝΑ ■ Πανεπιστήμιο Πατρών Κεντρική Βιβλιοθήκη 265 00 ΠΑΤΡΑ ■ Τοπικό Ιστορικό Αρχείο Μυτιλήνης Ξενοφώντος 2. 811 00 ΜΥΤΙΛΗΝΗ ■ Υπουργείο Προεδρίας Κυβερνήσεως. Τμήμα Αρχείου και Βιβλιοθήκης Ζαλοκώστα 10. 106 71 ΑΘΗΝΑ

Ιωαννίνων Ευτυχής Μπιτσάκης. Στη συνέχεια μίλη­ σε, βα θύτα τα σ υ γκ ινη μ ένο ς, ο σ υγγρα φ έα ς. Ακολούθησε συζήτηση και διατυπώθηκαν ενδιαφέ­ ρουσες απόψεις.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ»

Ο Πολιτιστικός Οργανισμός Δήμου Καλλιθέας, πρόεδρος του οποίου είναι ο φιλόμουσος ανχιδήμαρχος Θεόδωρος Γ. Ψαλιδόπουλος, με την ευκαιρία της 179ης επετείου της Επανάστασης του 1821, οργάνωσε στις 22.3.2000, στο Δημοτικό Θέατρο Κ αλλιθέας (Κρέμου και Φιλαρέτου), καλλιτεχνική εκδήλωση πανηγυρική συναυλία, με το μουσικό έργο του γνω­ στού συνθέτη Γιάννη Μ αρκόπουλου πολιορκημένοι», σε ποίηση του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού. Συμμετείχαν οι τραγουδιστές: Χ αράλαμπος Γ α ρ γα νο υ ρ ά κ η ς, Γ ερά σ ιμος Α νδρ εά το ς, Μ ανώ λης Χ α τζη μ α νώ λη ς, κ α ι η Χ ορωδία της ΔΕΗ, σε διδασκαλία Κ ω νσταντίνας Παπαθανασίου. Αφήγηση: Μαρίλη Μαστραντώνη. Συμμετείχε Μικρό Ορχηστρικό Σύνολο. Διεύθυνε ο συνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος.

ΕΚΛΟΓΙΚΑ ΑΓΙΑΣΟΥ Κ α τ ά τις βουλευτικές εκλογές της Κ υριακής 9.4.2000, τα αποτελέσματα του Δήμου Α γιάσου είχαν ως εξής: Ν.Δ. 833 (33,97%), ΠΑ.ΣΟ.Κ. 789 (32,17%), Κ .Κ .Ε. 564 (23%), ΣΥΝ. 196 (7,99%), Δ Η .Κ .Κ Ι. 53 (2,16% ), Δ ιά φ ο ρ ο ι 17 (0,69% ). Σύνολο 2.452.

«ΟΙ ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΙ ΣΩΤΗΡΕΣ» Ο ι Εκδόσεις «Εντός», διευθυντής των οποίω ν είναι ο Θεμιστοκλής Α. Φασούλας, οργάνωσαν εκδή­ λωση, στις 13.4.2000, στην Αίθουσα Συνεδρίων της ΕΣΗΕΑ (Ακαδημίας 20), κ α τά την ο π ο ία έγινε παρουσίαση του τελευ­ τα ίου βιβλίου του γν ω ­ στού συγγραφέα Δημήτρη Σαραντάκου «Οι εστα υ­ ρ ω μ έν ο ι σω τή ρες. Ο ζηλωτής, ο πρίγκηπας και ο διδάσκαλος». Μίλησαν ο καθηγητής του Π α νε­ π ισ τη μ ίο υ της Κ ρήτης Δημήτριος Κυρτάτας και ο ο μ ό τιμ ο ς καθηγητής του Πανεπιστημίου των

Η ΑΓΙΑΣΟΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Η

παρουσίαση της Αγιάσου στο ΙηΐειτισΙ γίνε­ ται στην ηλεκτρονική σελίδα του Δήμου Αγιάσου: ΙιΐΙρ://νν\ν\ν.ΐ68νο8.οοιηριι1ϊηΚ.§Γ/1ε5νο8 ξΓ/Μειρ/ ρ1&οε$/εΐ£ΐ&δθδ. Η ηλεκτρονική διεύθυνση (ε-ιτιαΐΐ) του Δήμου για κάθε επικοινωνία μ’ αυτόν: »§ί&$ο$ @ αί§ίΐίο.βΓ.

ΠΕΤΥΧΑΝ • Ο Α ρισ τογείτονα ς Ιω άννου Τσιρώνης κατά τις πανελλαδικές εξετάσεις του 1999, πέτυχε στο Ο ικονομ ικό Τμήμα του Α ριστοτέλειου Π α ν επ ι­ στημίου Θεσσαλονίκης.

• Ο Στρατής Π αναγιώτου Σταυρακέλης πέτυχε πρ ό σ φ α τα στο Π ρόγρα μμ α Σ π ο υ δ ώ ν Ε πιλογή ς (Π.Σ.Ε.) - Χ ρηματοοικονομικές Υπηρεσίες Τ.Ε.Ι. Πειραιά. Το Δ .Σ. του Σ υ λ λ ό γο υ κ α ι η διεύθυνσ η του περιοδικού «Αγιάσος» τους συγχαίρουν.

«ΔΑΦΝΕΣ ΚΑΙ ΠΙΚΡΟΔΑΦΝΕΣ» Ιδιαίτερη επιτυχία σημείωσε η θεατρική παρά­ σταση με το έργο του Δημήτρη Κεχαΐδη - Ελένης Χαβιαρά «Δάφνες και πικροδάφνες», που δόθηκε στις 5.5.2000, στο Πνευματικό Κέντρο Ρουμελιωτών (Σίνα και Δαφνομήλη), στα πλαίσια των καλλιτεχνι­ κών εκδηλώσεων που οργανώνει, με υψηλό αίσθημα ευθύνης, η Τοπική Ένωση Δήμων Νομού Ηλείας, πρόεδρος της οποίας είναι ο Σάκης Μπαλιούκος και αντιπρόεδρος ο Κώστας Λούρμπας. Τους ρόλους υ π ο δ ύ θ η κ α ν οι εκ λεκ το ί ερ α σ ιτέχν ες Σ άκη ς Βούρτσης, Δημοσθένης Γιαννακόπουλος, Αντρέας Λευθεριώτης και Κώστας Μαλλιαρής...

ΚΑΛΜΕ

Η Χ ο ρ ω δ ία

κ α ι Ο ρ χή σ τρ α Α ιγ α ίο υ , του Κ έντρου Α ιγα ια κ ώ ν Λ α ο γρ α φ ικ ο ύ κ α ι Μ ουσικ ο λ ο γικ ώ ν Ε ρ ευνώ ν (Κ Α Λ Μ Ε), π ρ ό εδ ρ ο ς του οποίου είναι ο Θεοφάνης Σουλακέλης, συμμετείχε, στις 5 και 6.5.2000, στην 5η Πανελλήνια Συνάντηση Χ ορωδιών, που οργάνωσε το Πνευματικό Κέντρο

του Δ ήμου Α γ ία ς Π α ρ α σ κ ευ ή ς, στην Α ίθ ο υ σ α Θ εάτρου του Α μ ερικα νικού Κ ολεγίου Ε λλάδας (Γραβιάς 6, Αγία Παρασκευή).

Ο Φ.Σ.Α. ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΕΤΑΙ

Το γραφικό ξωκλήσι του Αγίου Δημητρίου στην ομώνυμη πανέμορφη κατάφυτη περιοχή (Σεπτέμβρης 1966). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Προκόπης Κουτσκουδής)

Η απόφαση του Νομαρχιακού Συμβουλίου της Μυτιλήνης, για δημιουργία λατομικής ζώνης στην περιοχή «Κ αρκαβούρα», βρήκε αντίθετους τους κατοίκους της Αγιάσου, αλλά και τους απανταχού Αγιασώτες. Έντονη υπήρξε και η διαμαρτυρία του Δ.Σ. του «Φ ιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών». Κ α ι τούτο, γ ια τ ί η δη μ ιο υ ρ γία λα τομ είου στην παραπάνω περιοχή θα έχει δυσάρεστες περιβαλλο­ ντικές συνέπειες, θα υποβαθμίσει τουριστικά τον Άγιο Δημήτριο και το Καστέλι, που είναι περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, και θα διατα ρά ξει επικίνδυνα τις πηγές, από τις οποίες υδροδοτείται η Αγιάσος.

ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΗ ΕΚΔΡΟΜΗ Ο ι Σ ύ λ λ ο γ ο ι ν ό τ ια ς Λ έσ β ου (Α γ ιά σ ο υ , Α κρασίου, Β ρίσας, Ν εοχω ρίου, Π α λαιοχω ρίου, Π λω μαρίου και Π ολιχνίτου), που εδρεύουν στην Αττική, σ υνδιοργανώ νουν, σε συνεργασία με το Π ρακτορείο 0Ο5ΤΟ5 Τ Κ Α ν Ε ί, οκταήμερη προσ κ υ νη μ α τικ ή - π ο λ ιτ ισ τ ικ ή εκδρομή γ ια το υ ς Α γίους Τ όπους και την Α ίγυπτο. Αναχώρηση 25 Σεπτεμβρίου, επιστροφή 2 Οκτωβρίου (Π ειραιάς - Π ά τ μ ο ς - Ρ ό δ ο ς - Λ εμ εσ ό ς - Π ο ρ τ Σ ά ιν τ Χ ά ιφ α - Λ εμ εσ ό ς - Μ υ τιλ ή ν η - Π ε ιρ α ιά ς ) . Κόστος, κατά περίπτω ση, από 205.000 - 124.000 δραχμές.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΚΑΛΔΑΡΑ

Ο Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου Καλλι­ θέας, ο οποίος έχει στο ενεργητικό του πλούσια δρά­ ση, τίμησε στις 12.5.2000, στο Δ η μ ο τικ ό Θ έατρο Κ α λλιθέα ς (Φ ιλαρέτου και Κρέμου), το γνωστό συνθέτη Απόστολο Καλδά ρ α . Π α ρουσ ιάσ τηκε μουσικό πρόγραμμα από τη Σχολή Παραδοσιακής Μουσικής του Πολιτιστι­ κού Οργανισμού, υπό τη διεύθυνση του Μ ανώλη Μ ιχαλάκη. Συμμετείχαν οι μ ουσ ικ οί Χ ρυσούλα Στεφανάκη, Νίκος Καραμούτας, Γιάννης και Χρίστος Παλατσόγλου, Πελά­ για Σταύρου, Ανδρέας Νικόλης, Κώστας Μουσκόιδης, Γιώργος Γεδεμετζόγλου, Βασίλης Κυρίτσης, Βα­ σίλης και Άγης Τραϊανός, Δημήτρης Θέος, Θόδωρος και Γιάννης Καλατζής, Πέτρος Μυρόκης, Σπύρος Κατσάρης, Δημήτρης Παύλοςκαι Δημήτρης Νικήτας. ΤΙΜΗΘΗΚΕ Η ΠΕΠΗ ΔΑΡΑΚΗ

Ο

Σύλλογος Π ολιχνιατώ ν Αθήνας τίμησε, στην οάθουσά του (Μ αυρομιχάλη 147), στις 14.5.2000, την Πέπη Δαράκη για το πλούσιο συγγραφικό της έργο και για την αξιόλο­ γη κοινωνική και πολιτι­ στική της δράση. Για την τιμ ώ μ εν η μίλησε ο εκ ­ π α ιδευ τικ ό ς Δ ημήτριος Κ ωφόπουλος. Μετά την εκδήλωση ακολούθη σ ε δεξίωση. Α ξίζει επίσης να ση­ μειωθεί ότι στις 3.4.2000 απονεμήθηκε στην Πέπη Δ αράκη το βραβείο Π η νελόπη ς Δ έλτα, α πό τον «Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου». Και αυτή η επιβράβευση μαρτυρεί την καταξίωση της εκλεκτής συμπατριώτισσάς μας στο πανελλήνιο.

ΑΡΧΑΙΡΕΣΙΕΣ ΣΤΗΝ Ε.Ε.Λ. Σ τ ι ς 2 8 .5 .2 0 0 0 έ γ ιν α ν α ρ χ α ιρ ε σ ίε ς στην Ε ταιρία Ελλήνων Λ ογοτεχνώ ν και στις 2.6.2000

σ υ γκ ρ ο τή θ η κ α ν τα π α ρ α κ ά τω ό ρ γ α ν α : Α. Δ ιο ικ η τικ ό Σ υμβ ούλιο: Π αναγιώ της Τσουτάκος (πρόεδρος), Π αύλος Ναθαναήλ (αντιπρόεδρος), Ελευθερία Αναγνωστάκη-Τζαβάρα (γενική γραμ­ ματέας), Κ υριάκος Βαλαβάνης (ταμίας), Βασίλης Δημουλάς (γενικός έφορος), Γιάννης Κ αραβίδας (μέλος), Γ ιώ ρ γος Τ σ α λίκη ς (μέλος), Φ ίλ ιπ π ο ς Μ α υρο γιώ ρ γη ς (μέλος) κ α ι Δ ημήτρης Χ αλιβελάκτΐς (μέλος). Β. Επιτροπή Κ ρίσης Νέων Μελών: Δημήτρης Τσιάμης (πρόεδρος), Π έτρος Μ πίκος (αντιπρόεδρος), Μ αρία Στρίγκου-Κατσίνα (γραμ­ ματέας), Βασίλειος Ασημακόπουλος (μέλος), Πέπη Δ αρά κη (μ έλ ο ς), Ν ίκ ο ς Δ ελ η γ ιά ν ν η ς (μ έλο ς), Μαρία Μιστριώτη. (μέλος), Γιάννα Φασίλη-Γιαχνή (μ έλος) κ α ι Γ ιά ννη ς Χ α τζη β α σ ιλ είο υ (μέλος). Π ειθαρχικό Συμβούλιο: Βασίλειος Δάρας (πρόε­ δρος), Αργύριος Ντούσιας (αντιπρόεδρος), Νότης Κύτταρης (γραμματέας), Νίκος Βλάχος (μέλος) και Ιούλιος Κέρπης (μέλος). Δ. Εξελεγκτική Επιτροπή: Θεόδωρος Κοινής (πρόεδρος), Μάρκος Συνοδινός (αντιπρόεδρος) και Διονύσης Πιτταράς (μέλος). Αξίζει να σημειωθεί ότι η Λέσβος εκπροσωπήθη­ κε στην Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών με τέσσερα πρόσωπα, την Πέπη Δαράκη, το Γιώργο Τσαλίκη, το Δημήτρη Τσιάμη και το Γιάννη Χατζηβασιλείου.

«ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ» Τ ο «Διεθνές Ίδρυμα Γιάννη Κ ουτσοχέρα και ' Λένας Στρέφη-Κουτσοχέρα» εξέδωσε τελευταία το π οιητικό θεατρικό έργο του Γιάννη Κουτσοχέρα « Κ ο σ μ ά ς ο Α ιτω λ ό ς» . Π α ρουσ ίασ ή του έγινε σ τις 26.5.2000, στο Θέ­ ατρο Αλίκης (Πεδίο Άρεως), στα πλαίσια των εκ­ δηλώσεων της 23ης Γιορ­ τής του Βιβλίου, που ορ­ γάνωσαν ο Σύλλογος Εκδοτών-Βιβλιοπωλών και ο Σ ύνδεσ μ ος Ε κ δοτώ ν Βιβλίου. Μίλησαν ο Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης και ο θεατρολόγος Κώστας Γεωργουσόπουλος

\ΜΑΤΙΕ£ ΣΤΗΝ ΥΠΑΙΘΡΟ Έ νας ηπειρώτικος γάμος Σ τ ι ς 4.5.2000, μέσα σ ’ ένα ειδυλλιακό φυσικό περιβάλλον της ορεινής Η πείρου, στο χω ριό Άνω Παρακάλαμος, έγιναν, κατά παραδοσιακό τρόπο, οι γάμοι της καλόκαρδης κοπέλας Παρασκευής Χρίστου Καμινέλη, αποφοίτου της Νοσηλευτικής Σχολής του Πανεπιστημίου τουν Ιωαννίνων, και του εκλεκτού νέου Αθανασίου Επαμεινώνδα Παύλου, αστυνομικού. Τη νύφη, που φορούσε το π α νέμ ορ φ ο λευκό νυφικό της, παρέλαβαν από τα Ιωάννινα συγγενείς και φ ίλοι του γαμπρού και με τιμητική συνοδεία α υ τ ο κ ιν ή τ ω ν τη σ υ ν ό δ εψ α ν ω ς το π α ρ α π ά ν ω χω ριό, όπου στην κορυφογραμμή την περίμεναν ά λλοι φ ίλ ο ι του γα μ π ρ ο ύ , που α νά γγειλ α ν την άφιξή της με ντουφεκιές στον αέρα. Στην είσοδο του χωριού περίμενε τη νύφη λαϊκή ορχήστρα και μαζί με το γαμπρό τους οδήγησε στην πανάρχαιο μικρή εκκλησία του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Το μυστήριο της στέψης τελέστηκε «εν υπαίθριο» από τρεις καλλίφωνους ιερείς, που δεν παρέλειψαν ούτε ένα γράμμα, ενώ το όλο σκηνικό της γύρω φύσης με τα αιωνόβια πλατάνια και τα κατάφυτα πανύψ ηλα βουνά έδινε έναν ιδια ίτερ ο τόνο στη χαρούμενη ατμόσφαιρα. Μετά τη στέψη ακολούθη­ σε κεφάτο γαμήλιο γλέντι, που κράτησε ως το πρωί. Τα φιλοδωρήματα, τα μπαξίσια, από συγγενείς και φίλους έπεφταν βροχή στους μουσικούς, ενώ τα πέντε κ α ζά νια φαγητά, τα πλούσ ια εδέσματα και τα ποτά τιμήθηκαν δεόντως από τους υπερπε­ ντακόσιους προσκεκλημένους του ζεύγους. Ευχόμαστε στους νεόνυμφ ους να ζήσουν, να καλογεράσουν και καλούς απογόνους να έχουν. ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗΣ

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Στιγμιότυπο από το μυστήριο του γάμου του Αθανασίου Παύλον και της Παρασκευής Καμινέλη, στον Άνω Παρακάλαμο Ιωαννίνων (4.5.2000).

ΕΚΔΡΟΜΙΚΑ Εξόρμηση στην Κύμη Σ τ ι ς 14.5.2000, ημέρα Κυριακή, ξεκινήσαμε το πρωί, μ ’ ένα πούλμαν, οι φανατικοί εκδρομείς του « Φ ιλ ο π ρ ό ο δο υ Σ υλλόγου Α για σ ω τώ ν», για να πάμε στην Κύμη της Ε ύβοιας. Η διαδρομή ήταν αρκετά μεγάλη και γύρω στις 9 κάναμε μισής ώρας στάση σ’ ένα γραφικό παραλιακό χωριό, το Βαθύ, όπου και ήπιαμε το καφεδάκι μας και ξεμουδιάσα­ με. Στη σ υ ν έ χ ε ια π ερ ά σ α μ ε μέσα α π ό α ρ κ ετά χω ρ ιά , με π ολύ πρ ά σ ινο κα ι θάλασσα, που μας έκαναν να θυμηθούμε το νησί μας. Π ρ ο ο ρ ισ μ ό ς μ α ς ή τα ν το μ ο ν α σ τή ρ ι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στην Κύμη. Το μονα­ στήρι αυτό ήταν αρχικά ανδρικό, όπως μας εξήγησε μια μοναχή, και χτίστηκε το 18ο αιώνα. Οι μοναχοί του πήραν μέρος στην Επανάσταση του 1821, αλλά και αργότερα, στα χρόνια της Κατοχής, ανέπτυξαν σημαντική δράση. Έκλεισε μετά από δυο καταστρο­ φικές πυρκαγιές. Από το 1985 όμως ξαναλειτούργησε ως γυναικείο, υπηρετούμενο από 20 μοναχές, οι οποίες ασχολούνται και με την αγιογραφία. Μετά την επίσκεψή μας στο μοναστήρι, κατευθυνθήκαμε στην παραλία, για να περάσουμε τον υ π ό λ ο ιπ ο χ ρ ό νο , ό π ω ς επιθυμ ούσ ε ο κα θένα ς. Π ροτιμήσαμε την ψ αροταβέρνα «Μ πέης», όπου Φάγαμε φρέσκα ψ άρια και πικ ά ντικ ο υ ς μεζέδες. Εκεί άναψε και το κέφι και το ρίξαμε στο χορό. Το απόγευμα πήραμε το δρόμο της επιστροφής. Γύρω στις 6 φτάσαμε στη Χαλκίδα, όπου και κατεβήκαμε, για να δούμε τα ρεύματα του Ε υρίπου. Γύρω στις εφτάμισι φτάσαμε στην Αθήνα και ευχη­ θήκαμε να πραγματοποιήσουμε σύντομα και άλλη εκδρομή, με μεγαλύτερη συμμετοχικότητα συμπα­ τριωτών μας και όχι μόνο...

ΟΙ ΑΓΙΑΣΩΤΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΤΙΜΗΣΑΝ ΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΥΣ

Η φετινή

μας γιορτή, της Ζ ω οδόχου Πηγής, έγινε κ α τά δυο μέρες ετερ ο χρ ο νισ μ ένα , σ τις 7 Μαΐου, την Κυριακή του Θωμά, με την ελπίδα ότι η συμμετοχή περισσότερων μελών θα ήταν εξασφα­ λισμένη. Σταθμ ίσ αμε ό τι η Λ αμπροπαρασ κευή, που είναι εργάσιμη μέρα, απέτρεπε πολλούς συγ­ χωριανούς μας να πάρουν μέρος στη γιορτή και να τιμήσουν την Παναγία την Αγιασώτισσα, την προστάτιδα του Συλλόγου μας. Η θεία λειτουργία τελέστηκε στον ιερό ναό της Π αναγίας της Φανερωμένης, στο Χ ολαργό, όπου πρωτοστάτησε ο αντιπρόεδρος του Συλλόγου μας πρωτοπρεσβύτερος Νεκτάριος Χ ατζηπροκοπίου. Ακολούθησε δεξίωση στο Πνευματικό Κέντρο του ιερού ναού. Στη συνέχεια έγινε γλέντι με ζωντανή μουσική στην οικογενειακή ταβέρνα «ΜΕΝΤΗΣ» της Π αλλήνης. Χ ορέψ αμε κ α ι ξεδώ σαμε με την καρδιά μας, ευχόμενοι και του χρόνου όλοι μας με υγεία να ξανατιμήσουμε την προστάτιδά μας, την Παναγία την Αγιασώτισσα. Αθήνα, 10.5.2000

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΕΥΣΤΡ. ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗΣ

ΜΑΡΙΑ ΕΥΣΤΡ. ΚΟΥΡΒΑΝΙΟΥ

Αναμνηστική φωτογραφία από εκδρομή του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» στην Αγία Λαύρα, στις 16.5.1993.

Παναγία η Οδηγήτρια. 14ος αιώνας. Αγώνος.

(Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Στρατής Ευαγγελινέλης)

(Έκδοσις Ιεράς Μητροπόλεως Μυτιλήνη)

Αρνάδα, και του προσφέρει τα σχετικά...

- Ό χ ’, μουρέλι μ ’, ε θέλου, γιατί θα μιταλάβου!

- Και τι σχέση έχει αυτό με τη μετάδοση; - Έ χ ’, μουρέλι μ ’, έ χ ’! Ά μα τα π ιά σ ο υ , θαν αμαρτάνου τσι θα πρέπ’ πάλι α πάγου στου ξιμουλόγου! Η κ ο π έλ α π ά λ ι δεν κ α τά λ α β ε. Έ ν α ς ό μ ω ς Αγιασώτης, που παρακολούθησε όλη τη συζήτηση, της είπε: Αγι, κουρτσέλι μ ’, άσ’ τουν, για τί λίτρις καβουρντίγ’ς! Αγιάσος, 5.4.2000

ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΑΣ’ ΤΝΑ ΕΓ ΤΣΙ! ΝΗΣΤΙΒΓΙ ΓΗ ΜΑΝΗΝΤ’! Τ ο υ Μ π ά ν’ Βάλισης κάνχντου μι τ ’ μα νή ντ’ τσι λουγιάζαν τηλϊόρασ’. Για μια στιγμή του «κτι» παρουσιάζ’ μιαν ιρουτική σκηνή. Γη μανήντ’ σκανταλισ’τσι, φαίνιτι, πιτάχτσι τσ’ είπι στουν αγγουνό τς: Σφάλι τνα, γιε μ ’, τσι νηστέβγου! ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

ΘΑ ΣΦΑΛΙΣ’ ΓΗ ΣΠΙΤΣΑΡΙΑ! Σ μ ο ύ χ ρ α σμούχρα ένας Αγισσώτ’ς γέρους ανηφόρζι στουν Απέσου, για να πα να π ά ρ ’ σ ’νά λ’μμα ’π ’ τουν Αγιου Σπυρίδουνα, μια τσι του χουριό εν είχι γιατρό για τ ’ αφτιά. Είχι μπαγλαρουμένου του τσ ιφ ά λιντ μι λα γουπρ ουβ ιά, που κατά π ’ λέγιν κ όφ τ’ κουμμάτ’ του πόνου. Σ ’ Λ ιουγραμμέν’ του τσ ισ μ ιδ έλ ’, που το υ ν α ντά μ ο υ σ ι γιο υ Ξ ιν ό φ ’ς, ιπ ειδ ή κ α τά λ α β ι το υ σ κ ο υ π ό ν τ ’, τ ’ ε ίπ ι: Μ ην α ργείς, κ μ π ά ρ ι, μάνι μάνι να π α ς στουν ά γιου, γιατί γη ώρα ’νι πιρασμέν’, θα σφαλίσ’ γη σπιτσαρία τσι θα φ ύγ’ γιατρός! (Από αφήγηση Βασιλείου Χρ. Αϊβαλιώτη, 24.8.1996)

ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΟΧ’, ΓΙΑΤΙ ΘΑ ΜΠΑΛΑΒΟΥ! Σ τ η ν Αγορά της Αγιάσου έβγαζαν λόγο οι υπο­ ψήφιοι του ΠΑΣΟΚ. Παράλληλα, ορισμένοι μοί­ ραζαν και διάφορα διαφημιστικά φυλλάδια. Μ ια κοπέλα πλησιάζει το Δημητρό το Μ αϊστρέλη, την

Ε ν α α γ ια σ ώ τ ’κου α ν τ ρ ό γ ’νου π ή γι σι μια κηδεία, στν ακκλησιά. Γη γ ’ναίκα όμους ήθιλι α πα τσι στου νικρουταφείου. Γι άντρας ήβρι ένα άλλου α ντρόγ’νου, που πήγινι στου νικρουταφείου, τσι ρώ τ’σι: - Ε κμπάρι, ε μ’ π α ίν ’ς τσι τη γ ’ναίκα μαζί, μια που έχ’ς θέσ’ στ’ αυτουκίνητου; Να τ ν ι π ά ρ ο υ , ρε κ μ π ά ρ ι, ά λ λ ’ είν ι λ ίγο υ δύσκουλου α τνι φέρου πίσου.

- Μη σι ν ο ιά ζ’, ά σ ’ τνα έγ’τσι, π ’στέβγου ναν έχιν έτοιμου τόπου! δγάηεγ

ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗΣ (ΚΑΜΠΑΣ)

ΕΜ ΤΣΙΡΟΣ ΗΝΤΑΝ! Η τ α ν μια μέρα π ρ ιν από τις επαναληπτικές δημοτικές εκλογές. Στο καφενείο κάθονταν ο νυν δήμαρχος Π αναγιώτη Ψ υρούκης με τους φίλους του κ α ι λ ίγο π ιο πέρ α ο Σ π ύ ρ ο ς Κ α μ ά τσ ο ς, ο Νταγούτης. Κ άποια στιγμή λέει ο δήμαρχος στην παρέα του, δυνατά δυνατά κάπως, για ν ’ ακουστεί: Μ ου λείπ ο υ ν, α π ’ ό ,τι υ π ο λ ο γίζω , γύρω στους είκοσι με τρ ιά ν τα ψ ήφοι! Έ τσ ι μου ’ρχετα ι να δώσω σε κάμποσους από κανέ δεκάρικο, να σιγουρέψω, να πάω να κοιμηθώ ήσυχος. Ο Σπύρος, που άκουγε, τσίμπησε στην ανεβατζούρα και απόσωσε: Εμ, α σ’ πω, ε δάσκαλι, τσιρός ήνταν, γιατί μι του τάλιρου ε π α ίν ’ς πλια τίπουτα! Αγιάσος, 10.4.2000

ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΣΟΦΙΑ ΚΑΛΥΒΑ-ΧΑΤΖΗΛΕΩΝΙΔΑ Αναμμένο θα παραμένει το καντηλέρι της θύμησής της... Σ τ ι ς 24.4.2000 συγγενείς, συμπατριώτες, συμμα­ θητές, συμφοιτητές, συνάδελφοι, μαθητές και μαθή­ τριες, ήρθαν στο Κοιμητήριο του Αμαρουσίου και συνόδεψαν στη στερνή της κατοικία την αλησμόνητη φιλόλογο Σοφία Γεωργίου Καλύβα-Χατζηλεωνίδα. Με συγκινητικά λόγια την αποχαιρέτησαν ο πρωτο­ πρεσβύτερος Νεκτάριος Χατζηπροκοπίου, αντιπρό­ εδρος του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών», και ο φιλόλογος Βαγγέλης Γδοντέλης. Στη συνέχεια δημοσιεύουμε κείμενα σεβασμού και βαθιάς θλίψης για την πολυφίλητη Σοφία, που τόσο γρήγορα αντάλλαξε τα εγκόσμια με τη σιωπή της αιωνιότητας. ΓΙΑΝΧΑΤΖ Σ τ η ν Α γιάσο κάποτε συναντηθήκαμε, εγώ ν ’ αγω νίζομαι για τα ιδανικά του δασκάλου κι εσύ, μαθήτρια τότε του Γυμνασίου, με το ξεχω ριστό ήθος, το πνεύμα και τα οράματα. Τα οράματα που έκανες τρόπο ζωής και λάμπρυνες τον κλάδο των φιλολόγων. Λίγες φορές σε συνάντησα στη ζωή μου και χαι­ ρόμουν για την ολοκλήρωσή σου, για τα ιδανικά που αξιώ θηκες να πρα γμα τώ σ εις με αγώ νες και θυσίες τόσο στην πνευματική ζωή σου όσο και στην οικογενειακή, κοντά σ ’ έναν άξιο σύντροφο και δυο λαμπρά παιδιά. Τ ώ ρα, η άφατη λύπη σ τερεύει τα δά κ ρ υα κι α νοίγει μια πληγή στα βάθη της ψυχής μου, εκεί που η μνήμη σου θα μένει ως το τέλος της ζωής μου μ ’ ένα παράπονο αναπάντητο για το χαμό σου. Καλό σου ταξίδι, Σοφία μου, στην αγκαλιά του απείρου. ΕΙΡΗΝΗ ΠΛΥΤΑ Φιλόλογος Αγαπητή μας Σοφία, θλιβερό το άγγελμα της βιαστικής κι αναπάντεχης αποδημίας σου για το λιμάνι της στερνής ατελεύτη­ της γαλήνης. Δύσκολο να συνειδητοποιήσουμε πω ς ποτέ πια δε θα γίνουμε κοινωνοι της ευγένειας των αισθημάτων σου, της μειλιχιότητας του χαρακτήρα σου, της απλότητας τω ν τρόπω ν σου, της απέρα­ ντης καλοσύνης σου, της αφειδώ λευτης αγά πη ς σου. Έ φ υγες κι άφησες ολόγιομο το ποτήρι της θλίψης και του πόνου.

Ή σουν π α ιδί όμορφης πολύκλαδης φαμίλιας, μεσαίο βλάστημα στο τριφύλλι της νέας ζωής, με τις πολυφίλητες αυταδέλφες σου Ευαγγελία και Δανάη. Ξεκίνησες από την ορεινή Αγιάσο, έχοντας ως πολύ­ τιμες αποσκευές, την αγάπη τω ν γονιώ ν σου, του αείμνησ του φ α ρ μ α κ ο π ο ιο ύ πα τέρ α σου Γιάννη Χ ατζηλεω νίδα και της μητέρας σου Μ αριάνθης Δ ημη τρίου Π ρά τσ ου, κ α θώ ς κ α ι το μ όχθο τω ν δασκάλων σου και την εκτίμηση των συμπατριωτών σου. Σπούδασες φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Α θ ή να ς κι έγ ιν ες σ κ υ τα λ ο δ ρ ό μ ο ς της Μ έσης Εκπαίδευσης. Ό που υπηρέτησες, άφησες βαθιά τα ίχνη της παρουσίας σου στους μαθητές σου, στους συναδέλφους σου, στους συνεργάτες σου. Διέθετες περίσσεια αγάπης για το παιδί και υψηλό αίσθημα ευθύνης για το λειτούργημά σου. Δημιούργησες οικογένεια και υπήρξες υποδειγματική σύζυγος και στοργική μητέρα. Αξιώθηκες να δεις την κόρη σου Μ αργαρίτα καθηγήτρια της Αγγλικής Φ ιλολογίας και το γιο σου Κώστα φοιτητή της Νομικής. Η α γα πη μ ένη σου γ εν έτειρ α π ενθ η φ ο ρ εί. Θρηνητικό ακούγεται το καμπανολόγημα της Αγίας Τριάδας, της πατρομητρικής συνοικίας σου, καθώς και του ναού της Μεγαλόχαρης. Εμείς οι συντοπίτες σου, που βρήκαμε αραξοβόλι στη φιλόξενη γη της

Αττικής, που συσπειρωθήκαμε στο «Φ ιλοπρόοδο Σύλλογο Αγιασωτών», του οποίου ήσουνα ενεργό μέλος, ήρθαμε να σε ξεπροβοδίσουμε στην τελευταία σου κατοικία, με βαρυπενθούσα την ψυχή μας, και ν ’ αποθέσουμε στο σκήνωμά σου τ ’ αμάραντα λουλού­ δια της εκτίμησής μας, της αγάπης μας. Έφυγες από κοντά μας, αλλά σ’ όλο το μάκρος της ζωής μας θα κρατοψιε αναμμένο το καντηλέρι της θύμησής σου. Αγαπητή μας Σοφία, δέξου το ύ σ τα το «χα ίρε» α πό τη νυ φ ο ύ λ α του λ εσ β ια κ ο ύ Ο λ ύ μ π ο υ , α π ό το υ ς α π α ν τ α χ ο ύ Α για σ ώ τες, α π ό το υ ς σ υ να δ έλ φ ο υ ς, α π ό το υ ς συνεργάτες, από τους μαθητές και τις μαθήτριές σου. Αιωνία σου η μνήμη! Αθήνα, 24.4.2000

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΚΑΛΟ ΣΟΥ ΤΑΞΙΔΙ Ε ίκ ο σ ι δύο τ ’ Απριλιού, Σάββατο μεσημέρι, ταξίδεψες στους ουρανούς κι έσβησες σαν αστέρι. Την πιο ωραία εποχή, π ’ ανθίζουν τα λουλούδια, που όλ’ η πλάση χαίρεται κι ακούγονται τραγούδια. Πού πας με τέτοια άνοιξη, πώς το βαστά η καρδιά σου, ρ ίξ’ ένα βλέμμα πίσω σου, κοίταξε τα παιδιά σου. Το σύζυγο, τις αδελφές, που κλαιν και μαραζώνουν, και τη γριούλα μάνα σου τα φίδια που τη ζώνουν. Τίποτα πια δε σε κρατά, τίποτα δε σε νοιά ζει, ούτε η καρδιά τους που πονά και κλαίει και σπαράζει; Ό ταν σε επισκέφτηκα στου πόνου το κρεβάτι, το ένιωσα πως χάρηκες, ήσουν πολύ κεφάτη. Μα τώρα πια και γω θρηνώ την παιδική μου φίλη μ’ ένα πικρό παράπονο στα μάτια και στα χείλη. Ζούσαμε λίγο μακριά η μια από την άλλη, μα υπήρχε η αγάπη μας που μας ένωνε πάλι. Και μες στο γέλιο, στη χαρά, τρεις φίλες ενωμένες, ζούσαμε όμορφες στιγμές κι ήμαστ’ ευτυχισμένες. Τρεις με την άλλη φίλη μου, που ’ναι και αδελφή σου, και που στις δύσκολες στιγμές πάντα ήταν μαζί σου. Το χώμα να ’ναι ελαφρύ που θα σε αγκαλιάσει, κι ένα αηδονάκι όμορφο πάνω του να φωλιάσει. Να κελαηδεί, να χαίρεται η τρυφερή ψυχή σου, να σου κρατάει συντροφιά, μη μένεις μοναχή σου. Καλό ταξίδι εκεί που πας, Σοφία αδικημένη, φίλη μου και κουμπάρα μου και πολυαγαπημένη. Ή λιος λαμπρός στο διάβα σου, κρύα νερά, λουλούδια, και να ’χεις του Π αράδεισου παρέα τ ’ αγγελούδια. Αν βρεις ψυχούλες π ’ αγαπώ, που είναι μακριά μου, στη θύμ^#ή τους να τους πεις ματώνει η καρδιά μου. Με πιίρε το ξημέρωμα να γράφω μοιρολόγια, Χ ριστέ μου, ας βοήθαγες χαράς να ήταν λόγια. Σύζυγος, κόρη, αδελφή, μανούλα, φίλη, γεια σου, μ’ αγάπη πάντα η σκέψη μας θα βρίσκεται κοντά σου.

Μυτιλήνη, 23.4.2000

ΜΑΡΙΑ ΠΑΤΣΕΛΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Λ. ΑΪΒΑΛΙΩΤΗΣ (1926 - 1999) Γ εννήθηκε στην Α γιάσ ο σ τις 11 Α υγούστου 1926. Γιος του Λεωνίδα Παναγιώτη Αϊβαλιώτη, ανα­ πήρου πολέμου, και της Μ ερόπης, το γένος Δη­ μητρίου Καμαρού. Τέλει­ ωσε το δημοτικό και τις τρεις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου, αλλά ήρθε ο π ό λ εμ ο ς κ α ι η Κ ατοχή και δεν μπόρεσε να συνε­ χίσει το σχολείο. Από 15 χρονών οργανώθηκε στην ΕΠ Ο Ν κ α ι 18 χ ρ ο ν ώ ν έγινε μέλος το υ Κ Κ Ε. Ό τα ν ήρθε ο εμφ ύλιος, ήταν έτοιμος να βγει στο βουνό, για να πολεμήσει στις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, αλλά τον απέτρεψε ο αείμνηστος Μιχάλης Συνοδινός, επειδή ήταν πολύ νέος. Στις 7.6.1959 παντρεύτη­ κε με τη Σταυρούλα, το γένος Επαμεινώ νδα Ψ υ ­ ρούκη. Στις 23 Δεκέμβρη 1959 συλλαμβάνεται από την Αστυνομία στην Αγιάσο και εξορίζεται για τρία χρόνια στον Αϊ-Στράτη. Η εξέλιξη αυτή διατάραξε τη συζυγική του σχέση και χώρισε. Συνάπτει δεύτερο γάμο με τη Σοφία, το γένος Ιωάννου Δελόγκου, στις 11.10.1964, α πό τον οποίο αποκτά την κόρη του Έλλη, που γεννήθηκε το 1965. Με τον ερχομό της λαομίσητης χούντας τον Απρίλη του 1967 καταζητεί­ ται και κρύβεται για δυο μέρες σ’ ένα φιλικό σπίτι. Μετά αναγκάζεται να παρουσιαστεί στην Ασφάλεια Μυτιλήνης, όπου τα φασιστοειδή τον σάπισαν στο ξύλο. Τον φορτώνουν σ’ ένα σαπιοκάραβο μαζί με άλλους αγωνιστές και τον στέλνουν στο κολαστήριο της Γυάρου, όπου μένει δυόμισι χρόνια. Μετά το χωρισμό των κρατουμένων στη Γυάρο, τον πάνε στο Λακκί της Λέρου, όπου μένει άλλα δυόμισι χρόνια. Γυρίζει στη Μ υτιλήνη και α ντιμ ετω π ίζει οξύ το φάσμα της ανεργίας. Τελικά πιάνει δουλειά ως σερ­ βιτόρος. Δούλεψε συνδικαλιστικά για πολλά χρόνια στο Σωματείο Μ αγείρων-Σερβιτόρων του Παλλεσβιακού Εργατικού Κέντρου και διατέλεσε μέλος της διοίκησής του. Μετά τη συνταξιοόότησή του δού­ λεψε στο Σωματείο Συνταξιούχων του ΙΚΑ. Ή ταν μέλος της ΠΕΑΕΑ. Αρρώστησε (προχωρημένη ανοϊκή συνδρομή και χρόνια κατάθλιψη) και πέθανε στις 20 Ιούλη 1999 στο Παλλάδιο Θεραπευτήριο Αθήνας. Δυο μέρες αργότερα κηδεύτηκε στη γενέτειρά του. ΜΑΡΙΑΝΘΗ Λ. ΑΪΒΑΛΙΩΤΟΥ

ΜΑΡΙΑ Γ. ΤΣΟΥΚΑΡΕΛΗ (1937 - 2000)

Η

Μαρία (Μαρικούλα) Τσουκαρέλη γεννήθηκε το 1937 στην Αγιάσο. Ή ταν θυγατέρα του Προκο­ πίου και της Βικτω ρίας Στεφάνου. Μ εγαλύτερη α δελφ ή της η Ελένη, σύζυγος Κώστα Τρσχανέλη. Το 1965 παντρεύτη­ κε το Γεώργιο Γρηγορίου Τσουκαρέλη και απόχτη­ σαν δυο κόρες, που είναι παντρεμένες, τη Β ικτω ­ ρία, σύζυγο Β α σ ιλείου Δανίκα, και την Ελευθε­ ρία, σύζυγο Α θανασίου Π α π α θ α ν α σ ίο υ . Π ρ ιν από 23 χρόνια εγκαταστάθηκε με την οικογένεια της στην Αθήνα, στην Κηφισιά. Ή ταν καλή σύζυγος και στοργική μητέρα. Διέθετε ευγένεια αισθημάτων και καλοσύνη και ήταν αγαπητή σε όλους. Η βάσκανη μοίρα δεν της επέτρεψε να χαρεί περισσότερο τις ομορφιές της ζωής. Ευτύχησε να πάρει στην αγκαλιά της ένα εγγονάκι, το Χ ρίστο, γιο της Βικτω ρίας. Άφησε τη στερνή της πνοή στις 7.4.2000 και την επό­ μενη κηδεύτηκε στο Κοιμητήριο της Κηφισιάς. Ε κφράζουμε τα ειλικρινή μας συλλυπητήρια στη βαρυπενθούσα οικογένεια, στο σύζυγο, στα παιδιά και στους άλλους συγγενείς.

ΜΝΗΜΗ ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Η Νίτσα Βασιλείου Χατζηπαναγιώτη πρόσφερε 30.000 δρχ. στη μνήμη του πα τέρα της Βρανί&η (Β ρ α νιά δ η ) Γλεζέλη, ο ο π ο ίο ς α πεβ ίω σ ε στην Αγιάσο, στις 5.4.2000. Η Νίτσα Βασιλείου Χατζηπαναγιώτη πρόσφερε 10.000 δ ρ χ . στη μνήμη της Σ ο φ ία ς Κ α λύβ α Χατζηλεωνίδα. Ο Πένθιλος Ακριβλέλης πρόσφερε 23.000 δρχ. στη μνήμη τω ν γο ν έω ν το υ Ιω ά ν ν ο υ κ α ι Μ α ρ ιά νθ η ς κ α ι τω ν α δελφ ώ ν του Μ ιχα ή λ κ α ι Χριστόφα. Η ο ικ ο γ έν εια Ε υ σ τρ α τίο υ κ α ι Α ν α σ τα σ ία ς Γραμμέλη πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη της θεία ς Μ α ρία ς Ε υσ τρ α τίο υ Κ αρετέλη, το γένος Ε υ σ τα θ ίο υ Λ ο ύ π ο υ , η ο π ο ία α π εβ ίω σ ε στη Μελβούρνη. Ο Σ ύ λ λ ο γ ο ς Α γ ια σ ω τώ ν Μ υ τιλή νη ς «Α γία Σιών» πρόσφερε 10.000 δρχ., αντί στεφάνου, στη μνήμη το υ Α γ ά π ιο υ Μ ο λυ β ιά τη , σ υ ζύ γο υ της Ρούλας Θεολόγου Σωσώνη. Ο Ε υσ τρά τιος Β ασιλείου Γυρέλης πρόσφερε 10.000 δρ χ . στη μνήμη το υ Σ π ύ ρ ο υ Μ ιχα ή λ Δεμερτζή, ο οποίος απεβίωσε στο δγάηεγ.

Ιη η ιυ π ιο η α ιη

ΧΡΥΣΩ ΜΙΧΑΗΛ ΣΚΟΠΕΛΙΤΟΥ (1906 - 2000) Στις 17.1.2000 πλήρης ημερών άφησε τη στερνή της πνοή στην Α γιάσο η Χρυσοί) Μ ιχαήλ Σκοπελίτου. Σ ’ όλο το μάκρος της ζωής της εργάστηκε σκληρά, για να μεγαλώ­ σει το μονάκριβο π α ιδ ί της, τον Π ροκόπη , τον καλλιτέχνη ξυλογλύπτη, π ο υ ω ς τ ις μέρες μας συνεχίζει με τους συγγε­ νείς του το δημιουργικό του έργο. Ή ταν γυναίκα με ευγενικά αισθήματα και με περίσσια αγάπη για τους συνανθρώπους της. Είχε την εκτίμηση και το σεβασμό των συμπατριωτών της. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Αισθανόμαστε την υποχρέωση να ευχαριστή­ σουμε θερμά όλους όσοι στηρίζουν την εκδοτι­ κή προσπάθεια του Συλλόγου μας, καθώς και όλες τις άλλες δραστηριότητές του.

ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α. Κυκλοφόρησαν τελευταία τα βιβλία που εξέ­ δωσε ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.Π. Τραγέλλη], Η Α γιάσος και τα πέριξ, εν Αθήναις 1896. Δρχ. 1.500.2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θ ρύλος και ιστορία της Α γιάσου της νήσου Λέσβου, Αθήνα 1997. Δρχ. 5.000. Τα β ιβλία δ ια τίθ ε ν τ α ι α πό το Σ ύλλογο με άμεση παράδοση, κατά τις ώρες λειτουργίας των Γραφείων, ή επί αντικαταβολή (1.700 και 5.400 δρχ. αντίστοιχα). Επίσης διατίθενται από τους κ α τά τ ό π ο υ ς α ν τ α π ο κ ρ ιτ έ ς το υ π ε ρ ιο δ ικ ο ύ «Αγιάσος», τα ονόματα και οι διευθύνσεις των οποίων αναγράφονται παρακάτω. Β. Επίσης διατίθενται βιβλιοδετημένοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (12.000 δρχ.). Α ' τόμος (1-25, 1980-1984), Β ' τόμος (26-45, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 19881991), Δ ' τόμος (68-85, 1992-1994) και Ε ' τόμος (86-103, 1995-1997).

ΓΑΜΟΙ - Αθανάσιος Επαμεινώνδα Παύλου Παρασκευή Χρίστου Καμινέλη (Άνω Παρακάλαμος Ιωαννίνων, 4.5.2000)

- Κωνσταντίνος Νικολάου Σφακιανός Παναγιώτα (Πόλα) Δημητρίου Ιακώβου (Ιερός ναός Αγίας Αικατερίνης και Αγίου Γεωργίου, Αποπίΐ, Νε\ν ΥοΛ, 4.6.2000)

ΒΑΦΤΙΣΗ Σ τ ι ς 21.5.2000, στον ιερό ναό της Π αναγίας Α γ ιά σ ο υ , ο Κ ω ν σ τ α ν τ ίν ο ς κ α ι η Χ ρ υ σ ο ύ λ α Πασχαλιά βάφτισαν την κορούλα τους, στην οποία δόθηκε το όνομα Μυρσίνη. Στους ευτυχείς γονείς, καθώ ς και στους πα ππούδες και στις για γιά δες, ευχόμαστε να τους ζήσει. Στους νονούς, Νίκο και Ελένη Ευριπιώτη, ευχόμαστε να είναι πάντα άξιοι. Οικογένεια ΓΙΑΝΝΗ και ΑΡΙΑΔΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Σ τ ις 135.2000, στον ιερό ναό του Αγίου Ελευθερίου Αχαρνών (Κάτω Πατήσια), τέλεσαν το γάμο τους ο Ιγνάτιος Ιωάννου Ταστάνης και η Ελπίδα Γεωργίου Παβριδη. Ευχόμαστε να είναι ο βίος τους ανέφελος, πλή­ ρης χαράς και ευτυχίας. Οικογένεια ΓΙΑΝΝΗ και ΑΡΙΑΔΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΘΑΝΑΤΟΙ -

Ταλιάνη Μερόπη, χήρα Στυλιανού Σταφίδα Κανέλα, χήρα Βασιλείου Ξυνέλης Ευστράτιος Συμεών Αξιομακάρου Σοφία, σύζυγος Γεωργίου Γέρου Βασίλειος Δημητρίου Μολυβιάτης Α γάπιος Ευαγγέλου (Κοιμητήριο Χρυσομαλλούσας Μυτιλήνης, 115.2000)

- Κουζελής Γεώργιος Παναγιώτου (Μυτιλήνη)

- Καρετέλη Μ αρία Ευστρατίου, το γένος Ευσταθίου Λούπου (Μελβούρνη)

ΔΙΟΡΘΩΣΗ Στη σελίδα 17 του τεύχους 116 (Γενάρης-Φλεβάρης 2000) να γ ίν ε ι η π α ρ α κ ά τω διόρθω ση: Α ντί Ήταν Οκτώβρης του 1940 να γραφεί Ήταν Αύγουστος του 1940.

- Δουλαδέλη Ειρήνη, χήρα Ιωάννου (δγώισγ) - Δεμιργκέλης Σπύρος Μιχαήλ (δγώιεγ) - Μοιρασκενδής Δημήτριος Ευστρατίου, σύζυγος Ειρήνης Παναγιώτου Συνοδινού (Κοιμητήριο Ζωγράφου, 26.6.2000)