Θ Βασίλης Σάββας με το γιο του Στρατή ποζάρουν μπροστά στο φακό του Χριστόφα Κουρβανιού...
Θ Μ ιχάλης και ο Βασίλης Κώστα Κ αλουντζόγλου (δεξιά ), ο μικρός «καρνάβαλος» του Χγάηεγ...
Μασκαρεμένο νήπιο μπροστά στο φακό του παρελθόντος, στο προαύλιο της Αγίας Τριάδας...
ΙΠΙΕίΡΙΙ1Ε]ΚΘΜ ΙΕΝΑ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Πρόμαχος η λεσβιακή αγγελολατρία............................................................................ ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ, Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... ( Ε ' ) ................................................... ΣΤΡΑΤΗ ΚΑΡΑΒΑΝΗ, Ανήμερα των Ταξιαρχών στον Ασώματο. Το χαρμόσυνο άγγελμα της λευτεριάς................. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΑΪΣΤΡΕΛΗ (ΑΡΝΑΔΑΣ), Μνήμες από τα χρόνια της Κατοχής......................................................... ΜΑΡΙΑΣ ΠΑΤΣΕΛΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ, Γιάννης Χριστόφα Πασχαλιάς. Ο ακάματος γυρολόγος της αγιασώτικης βιοτεχνίας ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Απόδειξη είσπραξης στρατιωτικού φόρου...... ΒΑΣΙΛΗ ΚΑΡΑΒΟΥΛΙΑ, Ταξιδεύοντας στο χρόνο........................................................................................................ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, «Παλλεσβιακή Ένωση Θεσσαλονίκης». Το Σωματείο με την πολύμορφη πολιτιστική δράση.... ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΠΑΠΑΝΗ, Πενήντα χρόνια στο σχολείο, νοτόα νοΐαηΐ, δοπρία πιαποπΐ..................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακοί απόηχοι. Του Μίλτη Παρασκευαΐδη.......................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Ευστράτιος Παρασκευά Λιάκατος. Ο άνθρωπος, ο βιοτέχνης, ο ανάπηρος πολέμου.... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Η Άγρα στο πέρασμα των αιώνων. Ματιές στο πρόσφατο βιβλίο του Γιάννη Τριανταφύλλου ( Β ' ) ............................................................................................................................................................. ΜΑΡΙΑΣ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΔΑΜΠΡΙΝΟΥ, Το νανούρισμα της Παναγίας. ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Μουσκουβουλούν γοι μηχανές. ΕΛΠΙΔΑΣ ΜΟΛΥΒΙΑΤΟΥ, Το τιμόνι της αγάπης. ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Το χρέος ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΥ, Παν... έμορφα. ΕΡΜΟΛΑΟΥ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Το καθήκον εκπληρώνω. ΜΑΡΙΑΣ ΠΑΤΣΕΔΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ, Ποιος θα μπορέσει;. ΜΥΡΣΙΝΗΣ ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ-ΒΑΜΒΑΚΑ, Ο μικρός Χριστός... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΤΥΛ. ΣΚΟΡΔΑ, «Στα ’μορφα τα καπηλειά» (Δημώδη άσματα Αρετσούς).......................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Μαρίκα Αρχοντή Κοντούλη. Η οδοντίατρος του ενεργού βίου και της προσφοράς....... ΣΤΡΑΤΗ ΑΠ. ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ, Από τις ιστορίες του χωριού. Δε γίνιτι ζάπ’ του γαργαλούπ’!............................... Τα πθίτκα μας (Χρ. Γλεζέλης, Πρ. Κουτσκουδής, Μιχ. Χριστοφαρής, Ερμ. Χατζηβασιλείου, Μαρία Κουρβανιού).......... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Σας πληροφορούμε......................................................................................................................................... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Αυτοί που φεύγουν. Γιάννης Παναγιώτη Τσουλέλης...................................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Ελπίδα Χατζημπεκιάρη (1917-2000)............................................................................................................ ΣΤΡΑΤΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Περιεχόμενα του έκτου τόμου......................................................................................
Σελ. 3 4 6 8 10 11 12 13 15 16 18 20 22 23 24 25 27 28 29 31 32 35
ΕΞΩΦΥΛΛΟ Χριστουγεννιάτικο δέντρο του Π.Κ.Σ.Α. «ο Σάτυρος», στην Αγορά, πασπαλισμένο με χιονονιφάδες... (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, 30.12.1991)
ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Εορτασμός των Ελευθερίων Αέσβου στο ναό του αγίου Ραφαήλ ΤίνοΓροοΙ (1.12.1996). Διακρίνονται ο σεβ. μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος, ο αιδ. Χρ. Βέργος, ο νομάρχης Αέσβου Αλ. Μαθιέλης, ο γερου σιαστής Τάκης Καλδής, ο πρόεδρος της «Μυτιληναϊκής Αδελφότητας Χγάηογ» Δημ. Ψύρρας...
ΙΧΧΝ 1106-3378
ΠΡΟΜΑΧΟΣ Η ΛΕΣΒΙΑΚΗ ΑΓΓΕΑΟΑΑΤΡΙΑ Ο γδόντα οχτώ χρόνια πέρασαν, από τότε που η Λέσβος, το χιλιοτραγουδισμένο νησί του Αρχιπελά γους, αποτίναξε το ζυγό της τούρκικης σκλαβιάς. Η μεγαλοσύνη του ιστορικού γεγονότος της 8ης Νοεμ βρίου 1912 συγκινεί κάθε Λέσβιο, όπου και αν βρίσκε ται, σε όποια ήπειρο και αν έχει αποθέσει τη ζήση του... Η Λέσβος και άλλα νησιά του Αιγαίου, η Λήμνος, η Θάσος, ο Άγιος Ευστράτιος, η Ίμβρος, η Σαμοθράκη, τα Ψαρά, η Τένεδος, η Ικαρία, η Χίος, οι Οινούσσες και η Σάμος, δεν ευτύχησαν να λευτερωθούν, τότε που άστραψαν τα καριοφίλια των αγωνιστών της εθνικής παλιγγενεσίας. Μ πορεί να έδωσαν αγω νιστικά το «παρών» και να μάτωσαν, αλλά δεν είχε έρθει ακόμη το πλήρωμα του χρόνου... Οι υπόδουλοι ζούσαν με το όραμα της λευτεριάς. Μπορεί τ ’ αντικρινά παράλια να ήταν στρατόπεδο του εχθρού, μπορεί ο στόλος του σουλτάνου να διέ σχιζε απειλητικά το Αιγαίο, μπορεί οι ποικιλώνυμοι φυλακάτορες της εξουσίας να παραμόνευαν, όμως το φρόνημα των κατοίκων παρέμενε αδούλωτο... Αντίσταση έκαναν οι Λέσβιοι και με το να στεριώ νουν μεγαλοπρεπείς ναούς και ταπεινούς ναΐσκους, αφιερωμένους στους Παμμέγιστους Ταξιάρχες Μιχαήλ και Γαβριήλ, που τους θεωρούσαν τιμω ρούς των εχθρών, συντρέχτες των αδικούμενων Χριστιανών. Τα πανηγύρια που γίνονταν στις 8 Νοεμβρίου στην Αγία
Παρασκευή, στην Αγιάσο, στον Ασώματο, στη Βατούσα, στα Γέλια, στη Γέρνα, στο Καγιάνι, στο Κάτω Τρίτος, στην Κλοπεδή, στους Λάμπου Μύλους, στο Άαφιώνα, στο Μανταμάδο, στη Μήθυμνα, στον Παλαιόκηπο, στα Π άμφιλα, στον Π απάδο, στα Π αράκοιλα, στο Σκαλοχώρι, στο Υψηλομέτωπο, στη Φίλια, αλλά και σ’ όλα τ ’ άλλα χωριά, στους κάμτιους, στα βουνά, στις βίγλες, όπου η πίστη και η λαχτάρα για τη λευτεριά έθεταν φρουρούς τουρκομάχους τους αρχάγγελους, ήταν συνά μα μια μορφή παθητικής άμυνας, ένα είδος εθνικής συ σπείρωσης. Αντίσταση μπορούμε ακόμη να πούμε πως έκαναν οι Άέσβιοι, δίνοντας στα παιδιά τους τα βαφτιστικά Στρατής ή Στράτης και Στρατηγού (Στρατγού), που τα συσχέτιζαν με τους αρχιστράτηγους των επουρά νιων δυνάμεων, παρόλο που οι λόγιοι και οι καθαρευου σιάνοι του παρελθόντος προσπαθούσαν να τα κρικελώσουν με τον Άγιο Ευστράτιο, ο οποίος όμως από ναϊκή άποψη δεν έχει δείγματα στο νησί μας... Ό εορτασμός της επετείου της απελευθέρωσης απο τελεί πράξη υπέρτατου χρέους. Στόχος του δεν είναι να φέρει στη μνήμη γεγονότα του παρελθόντος και να υποδαυλίσει φυλετικά μίση, αλλά να διδάξει την ιστο ρική αλήθεια, να υποδείξει σφάλματα, να καλλιεργήσει εγκάρδιες σχέσεις, ν ’ ανοίξει τη λεωφόρο της φιλίας και της συνεργατικότητας...
ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Παλαιά φωτογραφία-έκκληση για την ανέγερση του ναΐσκου του Ταξιάρχη στο Σταυρί, όπου επρόκειτο να γίνει και το ηρώο της Αγιάσου, το οποίο φιλοτέχνησε ο Ιωάννης Χατζηδιάκος. Το σχέδιο του σημερι νού ναΐσκου εκπόνησε προπολεμικά ο αρχιτέκτονας του Σανατορίου Αέσβου «η Υγεία» Γιούρι Φομίν. Οπισθογράφηση: Κύριον Παναγιώτην Στυλ. Μουλαδούλαν. Ενταύθα. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο αιδ. Νικόλαος Παπαγεωργίου, εφημέριος Αγίας Τριάδας)
ΠΑΤΡΙΛΟΓΝ ΩΣΤΙΚΑ Αγιάσος, αγάπη μου... Ε Συνεχίζοντας το νοερό περίπατό μας στον παρελθόντα χρόνο, περιγράφοντας τα καταστήματα και τους ανθρώπους της Αγοράς της Αγιάσου, είχαμε μείνει στο παντοπωλείο - κρεοπωλείο του Γιάννη Καραφύλλη ή Νταγή. Δίπλα λοιπόν σ’ αυτό, που τώρα είναι κρεοπωλείο του Παναγιώτη Καραφύλλη ή Νταγή, ήταν το καφενείο του Βασίλη Καρατζά ή Δάχτλα, το οποίο ήταν υπερυψω μένο και ανέβαινες με ένα ημικύκλιο πέτρινο σκαλοπάτι. Απ’ ό,τι έχω ακούσει, ήταν πατρογονικό του καφενείο και εκεί μέσα σύχναζαν κυρίως οι ασβεστοποιοί της Αγιάσου, μερικοί από τους οποίους τα έτσουζαν συχνά πυκνά και έτσι τα γλέντια και οι μουσικές ήταν σε καθημερινή βάση. Ήταν λοιπόν παλιό καφενείο, γιατί αυτό μαρτυρούσε και η όλη κατασκευή και συγκρότησή του. Ποτηριώνας μαρ μάρινος, με «ουτζάκ’», ιδιαίτερο δηλαδή χώρο εργασίας του καφεπώλη, μαρμάρινα τραπέζια, μεγάλοι καθρέφτες στους τοίχους και ράφια για τα καραφάκια, που προκαλούσαν τους γλεντζέδες θαμώνες. Ολόκληρη ζωή το δού λεψε αυτό το καφενείο ο Βασίλης Καρατζάς, άνθρωπος ωραίος, με εξαιρετικό χιούμορ. Μέσα στο καφενείο είχε μια κινητή βιτρίνα και πουλούσε τότε τσιγάρα ο Σπύρος Βασιλάς, πατέρας της Λεσβίας. Τα μετέπειτα χρόνια, μέσα στο ίδιο καφενείο, πουλούσε τσιγάρα και ο Σουφλιώτης συνταξιούχος χωροφύλακας Θεμιστοκλής Παπαμιχαήλ, σύζυγος της Γεραγώτισσας Γαριφαλιάς Φωτεινού, υφάντριας στο Σταυρί. Μετά τη συνταξιοδότηση του Βασίλη Καρατζά, στο μαγαζί αυτό έγιναν μετατροπές. Δηλαδή ανακατασκευά στηκε ριζικά, εξέλιπε το σκαλοπάτι και λειτούργησε ως καφενείο - μαγειρείο του μακαρίτη Βασίλη Κορομηλά. Η ευπροσήγορη και πάντα χαμογελαστή σύζυγός του Πηνελόπη δούλευε πολύ σκληρά, η καλοσύνη όμως και η ευγένειά της προς τους πελάτες της, ντόπιους και ξένους, δεν της έλειπε ποτέ. Ο πατσάς που σέρβιρε ήταν εξαιρετι κός και οι Αγιασώτες και ξένοι θαμώνες τον τιμούσαν δεόντως. Πολλοί Αγιασώτες, όταν πήγαιναν αργά το βράδυ στο σπίτι τους, ύστερα από διπλή μερίδα πατσά και ανάλογα ουζάκια, που τα τραβούσαν με εξαιρετικά μεζεδάκια, προφασίζονταν ανορεξία στις γυναίκες τους. Δίπλα σ ’ αυτό ήταν το κρεοπωλείο του Γιάννη Καραφύλλη ή Νταγή, παππού των Καραφύλληδων, που αναφέραμε παραπάνω, και του γιου του Παναγιώτη. Ο βρακοφόρος γερο-Καραφύλλης ή Νταγής μέχρι τα προ χωρημένα γηρατειά του παρέμενε εκεί, κοντά στο γιο του, και καθώς ήταν συνηθισμένος να παίρνει κανονικά τα σκονάκια του, τα βράδια πήγαινε και τον έπαιρνε η σύζυγός του Πινιώ Αξιομάκαρου. Με το ένα της χέρι κρατούσε «αλαμπρατσία» το γερο-Γιάννη και με το άλλο ένα φανάρι, γιατί την εποχή εκείνη, εκτός του ότι το ηλε-
Ο Προκόπιος (Κουπέλ’) Παναγιώτου Βαλαβάνης, ο γνω στός τύπος και «ιγδιοποιός» από τον Ασώματο, όντας στην Αγορά, έξω από το καφενείο του Παναγιώτου Ευστρατίου Μαγλογιάννη, ποζάρει μπροστά στο φακό της «Αγιάσου», πριν από αρκετά χρόνια... (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου)
κτρικό δίκτυο πάθαινε συχνές βλάβες και μας άφηνε στο σκοτάδι, τα φώτα έκλειναν ορισμένη ώρα το βράδυ. Τον κρατούσε λοιπόν γερά από το μπράτσο κι αυτός προχω ρούσε μαζί της τρικλίζοντας και υβρίζοντας αορίστως. Έτσι πήγαιναν κάθε βράδυ στο σπίτι τους στον Απέσο. Το ίδιο μαγαζί μετά το είχε οπωροπωλείο ο πρόσφα τα αδικοχαμένος Παναγιώτης Δελόγκος (Αλευράς) και εξακολουθεί ακόμα να το έχει η οικογένεια Δελόγκου. Παραπλεύρους σ’ αυτό ήταν επί πολλά χρόνια το κατάστημα του Πάνου Ευριπίδη Μαριγλή, που εκτός από είδη παντοπωλείου είχε και διάφορα είδη οικια κής χρήσης. Ο Πάνος Μ αριγλής ήταν πολύ καλός επαγγελματίας και το μαγαζί του δέσποζε στην πλα τεία και δούλευε πολύ καλά. Τώρα είναι παντοπωλείο του Γεωργίου Χριστόφα Οικονόμου. Μ εταπηδούμε στο καφενείο του Π αναγιώ του Μαγλογιάννη (Αρμινιάς). Το καφενείο αυτό επί πολλά χρόνια το είχε ο Χριστόφας Μαγλογιάννης (Αρμινιά), πατέρας της Ριρίκας. Μετά τον πρόωρο θάνατό του παρέμεινε ως καφενείο του αδερφού του Στρατή Μαγλογιάννη και στη συνέχεια μέχρι σήμερα του ανε ψιού του Παναγιώτη. Ζωηρή ανάμνησή μου είναι ότι κατάφατσα στον τοίχο είχε μια εικόνα. Όταν την έβλεπες από το μέρος της αγοράς, ήταν ο Άγιος Γεώργιος. Πήγαινες από δίπλα και έβλεπες την Παναγία βρεφοκρατούσα. Από την άλλη πλευρά έβλεπες το Χριστό με ακάνθινο στε φάνι. Τα παιδιά τρώγαμε ώρες ολόκληρες, χωρίς να μπορούμε να εξηγήσουμε το φαινόμενο, μέχρι που γινόμαστε ενοχλητικά, μας κυνηγούσανε και φεύγαμε
τρέχσντας. Όταν ενηλικιώθηκα, βρήκα και αγόρασα μια τέτοια εικόνα, για να ικανοποιήσω την περιέργειά^ μου. Η εικόνα αυτή εξακολουθεί να βρίσκεται ακόμα μέσα στο καφενείο. Μέσα στο καφενείο επίσης, σε μια γωνιά, πουλούσε τσιγάρα ο Στρατής Ρουγκέλης, πατέ ρας του μακαρίτη ράφτη Φωτή Ρουγκέλη. Στο πεζούλι, που ήταν έξω από το καφενείο, που λούσε διπλά ψωμιά ο Σταύρος Βαλέτσας (Γρουνέλ’), ο οποίος με τη χαρακτηριστική ψιλή φωνή του φώνα ζε «δικαπέντι τα ψουμιά!» ή άλλη εποχή «ουχτώ τα ψουμιά!» Στη συνέχεια με το καφενείο του Μαγλογιάννη, το σημερινό εμπορικό των Αδελφών Βουνάτσου το θυμά μαι μεγάλο καφενείο του Βασιλείου Συκή, που το είχε μαζί με το γιο του Χριστόφα, ο οποίος μετεγκαταστάθη κε στην Αθήνα. Πιο παλιά το είχε καφενείο ο Γιάννης Παπαθεοφράστου (Παπάφραχτ’ς), που αργότερα έγινε «μπασμπιχτσής». Ανάμεσα στο καφενείο Μ αγλογιάννη και στο εμπορικό Αδελφών Βουνάτσου υπήρχε μια μεγάλη κερασιά, που ήταν το στολίδι της αγοράς. Αυτή έφερ νε πρώτη την άνοιξη με τον κάτασπρο ανθό της και μετά έφερνε τη χαρά με τα κόκκινα κεράσια της. Αυτή ήταν και ο προάγγελος, αν η χρονιά θα είχε γεννήματα ή όχι, κα τα πώ ς λέγανε τότε στην Α γιάσο. Τώρα, βέβαια, απέναντι ακριβώς στα κάγκελα της εκκλησίας υπάρχει μια άλλη κερασιά που ομορφαίνει την πλα τεία της αγοράς, αλλά η πρώτη αποτελούσε το θρύλο. Δίπλα από το εμπορικό Βουνάτσου ήταν το οπωρο πωλείο των συνεταίρων Αντώνη Λινάρδου (Αυγού) και Στρατή Τζανή (Τσβάλ’). Ο Αντώνης Λινάρδος με τη στεντόρεια φωνή του διαλαλούσε συνεχώς το εμπόρευ μά του, φωνάζοντας π.χ. μαύρο αγγούρι, μαύρο αγγού ρι! Η φωνή του αείμνηστου Αντώνη ήταν τόσο ενοχλη-
Ο άλλοτε θυμόσοφος καφετζής της Αγιάσου Βασίλειος Ευστρατίου Καρατζάς (αριστερά), που πήρε το δρόμο για το ανεπίστροφο ταξίδι το 1989, απολαμβάνει το τσιγάρο του, παρέα με το φίλο του Ευστράτιο Παναγιώτου Πασχαλιά... (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Δημήτριος Παναγιώτου Γλεζέλης)
Ο άλλοτε γραφικός κτηνοτρόφος της Αγιάσου Γρηγόριος Κολαξιζέλης, με το πλατύ ζουνάρι στη μέση, κάνει τον περίπατό του στην Αγορά της Αγιάσου... (Φωτογραφία Παρασκευά Ευστρατίου Λιακάτου)
τική και εκνευριστική για το Μυτιληνιό τεχνίτη που έφτιαχνε τότε το μαρμάρινο τρούλο του καμπαναριού της εκκλησίας της Παναγίας, ώστε διαμαρτυρόταν συνεχώς γι’ αυτό, γιατί έχανε τον ειρμό της σκέψης του. Η συντροφιά Αινάρδου-Τζανή κράτησε μια ολόκληρη ζωή, παρ’ όλο που λέγεται ότι οι συντροφιές μέσα στην Αγιάσο δεν κρατάνε πολύ. Και όχι μόνο κράτησε τόσο πολύ, αλλά κατέληξε και σε συμπεθεριό. Και οι δυο παραπάνω επαγγελματίες ήταν σοβαροί και έντιμοι άνθρωποι. Όμως ο Στρατής Τζανής είχε την ατυχία να χάσει πολύ νωρίς τη σύζυγό του, που τον άφησε με πέντε ανήλικα παιδιά, ενώ αργότερα πέθανε σε νεαρή ηλικία και ο γιος του Γιώργος. Ο Στρατής Τζανής έφτιαξε αργότερα τη ζωή του και αποκατέστησε καλά στην κοινωνία τα παιδιά του. Η νέα σύντροφος της ζωής του, η ανεκτίμητη νοικοκυρά Ευρυδίκη Λαδιέλη, στάθη κε πραγματικά στο πλευρό του σαν πραγματική μητέρα των παιδιών του και όταν ακόμα ένα καινούργιο χτύπη μα της μοίρας απορρύθμισε προσωρινά τη ζωή του. Ήταν τότε που το σπίτι του στον Απέσο κάηκε ολοσχε ρούς και η φαμίλια του έμεινε κυριολεκτικά στο δρόμο. Ψύχραιμος όμως και καρτερικός ο Στρατής Τζανής έφτιαξε ξανά τη ζωή του. Το μαγαζί αυτό αργότερα άλλαξε χρήσεις. Έγινε ζαχαροπλαστείο του Γιάννη Κουρβανιού για πολλά χρό νια, μετά καφετέρια του Γιώργου Νικολαΐδη, μετά έκθεση κεραμεικής της Αντωνίας Γαβριήλ Γαβέ, μετά και πάλι καφετέρια - ζαχαροπλαστείο. (Συνεχίζεται)
ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗΣ
ΑΝΗ Μ ΕΡΑ ΤΩ Ν ΤΑ ΞΙΑΡΧΩ Ν ΣΤΘΝ Α ΣΩ Μ Α ΤΟ Το χαρμόσυνο άγγελμα της λευτεριάς
Πολύ
τιμ ο ύ σ α ν τον Τ α ξιά ρ χη στη Λέσβο. Α κουστές οι εκκλησιές του, στο Κ α γ ιά ν ι, στο Μανταμάδο, με την ανάγλυφη και αυστηρή προτομή του, καμωμένη με κερί και αίμα των σφαγιασθέντων καλογήρων του μοναστηριού. Ο Ασώματος και στις δυο πρωτινές του τοποθε σίες τον Ταξιάρχη είχε για προστάτη. Οι Τούρκοι επί τουρκοκρατίας τον σεβόντουσαν και τον υπολόγι ζαν. Λέγανε: «Δε στεριώνουμε εμείς εδώ, σ’ αυτό το χωριό, γιατί έχετε αυτόν με το σπαθί εκεί μέσα». Ηταν η χρονιά του 1912, σημαδιακή για το νησί. Ερχόταν η μεγάλη μέρα του χωριού, το πανηγύρι των Ταξιαρχών, «τ’ Αστρατήγ’». Γυναίκες, με περίσσια εκκλησιαστική ευσέβεια, μέρες δουλεύανε στην εκκλησιά, με τις οδηγίες του παπα-Δημήτρη Καραφύλλη. Π λέναν, καθαρίζαν, ξεσκόνιζαν, γυαλίζαν. Μοσχομύριζαν οι αψίδες με μυρτιές του ποταμού στις πόρτες του ναού. Ο νεωκόρος Γεώργιος Καραφύλλης, Μπουκού, ζήτησε από το δάσκαλο να τον βοηθήσουνε τα σκολιοπαίδια, να φτιάξουν κεριά από αγνό καθαρό κερί. Οι ψάλτες Βασίλειος Ζαφειρίου Παυλέλης, δάσκα λος, δεξιός, και Κωνσταντίνος Βαλιάνος, μετέπειτα παπάς του χωριού, αριστερός, με καλλίφωνους νεαρούς και μαθητές κάναν πρόβες τα απογεύματα στην αίθουσα του σχολείου των κοριτσιών, μέσα στην εκκλησιά. Ο πρόεδρος της Κοινότητας Ιωάννης Ευστρατίου Δουκάκης με τους συμβούλους φρόντιζαν για την καθαριότητα του χωριού. Τα καφενεία έτοιμα, σοδιασμένα με ποτά και κυρίως με καλλονιάτικο κρασί, που τ ’ ανοίγανε τη μέρα του Αγίου Δημητρίου. Ή ταν πολλά δέκα για
ένα χωριό γύρα στους 920 κατοίκους. Δεν ήταν απλά καφενεία, αλλά και μπακάλικα και καπηλειά. Οι νοικοκυρές, όσες είχαν τ ’ όνομα Ευστράτιος ή Μ ιχαήλ, ήταν πολλά τα σπίτια μ ’ αυτό το όνομα, ζύμωναν με ξέχωρη φροντίδα και ευλάβεια το πρό σφορο, τη βλογιά. Τυλιγμένο σε καινούργιο υφαντό μεσάλι, μ’ ένα κομμάτι χαρτί που ’γραφε τα ονόματα «ζώντων και τεθνεώτων», την παραμονή, στον εσπε ρινό της γιορτής, το πήγαιναν στην εκκλησιά για τη μεγάλη λειτουργία των Ταξιαρχών. Π ρ ω ί π ρ ω ί, που χ τυ π ο ύ σ α ν οι χ α ρ μ ό σ υ ν ες καμπάνες, πρώτοι κατέφθαναν οι έμποροι του πανη γυριού, Αγιασώτες, με τις πραμάτειες τους, τα πήλι να κουμάρια, πιάτα κουμαράκια, τα παιχνίδια, σφυρίχτρες, αλυσίδες, καθρεφτάκια, τα γλυκαντικά, ζαχαρωτά, χαλβάδες. Ο χαλβάς ήταν το πρώτο εξωσπιτικό γλυκό που φάγαμε στη ζωή μας. Μας ήταν τόσο καλός, τόσο γλυκός, τόσο λαχταριστός, που και στα μετέπειτα χρόνια, σαν μεγαλώσαμε, τον θυμόμασταν και τον αναζητούσαμε. Κόσμος πολύς, από την Αγιάσο, το Ίππειος, τη Σκούντα, τους Λάμπου Μύλους. Ηρθαν πεζοί, με μουλάρια, με άλογα, στολισμένα με τα χρωματιστά χράμια και κιλίμια. Οι άνδρες ντυμένοι στα γιορτινά τους, το σκούρο μπλε ή μαύρο π ο λ ύ π τυ χ ο σαλβάρι, το μ ά λλινο, μαύρο, μακρύ ζωνάρι, το άσπρο χασεδένιο πουκάμι σο με φαρδιά μανίκια και χωρίς γιακά, το σταυρωτό γελέκο με τα γαϊτάνια και το βελούδινο κασκέτο. Οι γυναίκες με τις πολύχρωμες βράκες, τα φαρ διά ρούσικα, τ ’ ανάλαφρα τσεμπέρια, με τις κοτσί δες, δεμένες στο κεφάλι ή κρεμαστές, που φτάναν
Το γραφικό γειτονοχώρι της Αγιάσου, ο Ασώματος... (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Χρίστος Μιχαήλ Πράτσος)
κάτω από τη μέση. Τα φλουριά λαμποκοπούσαν στα γιορτοφορεμένα στήθια. Σ ’ αυτή τη σύναξη, σ’ αυτή τη χαρά, λείπαν πολλά παλικάρια που ’ταν σε στρατεύσιμη ηλικία. Ήταν οι ανυπότακτοι και οι λιποτάκτες, που δε δεχόντουσαν να υπηρετήσουν στον τουρκικό στρατό. Τη μέρα κρυ βόντουσαν στα βουνά, τη νύχτα κατέβαιναν στα χωριά. Η λειτουργία με τον αρχιερατικό επίτροπο της Αγιάσου, το διάκο του και τον παπά Δημήτρη του χω ριού τελείωσε πανηγυρικά. Ο κόσμος ξεχύθηκε στις πραμάτειες του πανηγυριού και στα καφενεία, μετά τους καφέδες, θ’ άρχιζαν τα πρώτα ποτηράκια του κρα σιού. Δε θ’ αργούσαν να ’ρθουν στο κέφι και οι μουσικάντες θα παίρναν τις πρώτες παραγγελιές για χορό. Μα να! Μέσα στην οχλοβοή του κόσμου έτρεχε ένα ψηλόλιγνο παλικάρι. Σταματημό και μιλημό δεν είχε. Τα μάτια του πετούσαν φωτιές, η όψη του χαρούμενη. Ή ταν ο Γρηγόριος Παυλέλης, ο Κ ατσαμπρός. Οι Ασωματιανοί ξαφνιαστήκανε και απορούσαν, κοιταγόντουσαν και σιγομιλούσαν. - Τι έπαθε τούτος εδώ; Τι ζητάει, τι θέλει αυτός ο λιποτάκτης τέτοια μέρα και τέτοια ώρα μέσα στον κόσμο και μπροστά στους Τούρκους χωροφύλακες; Στάθηκε στο κέντρο της αγοράς και υψώνοντας τα χέρια στον ουρανό βροντοφώναξε: - Ζήτω η Ελλάδα. Εεε, τι διαλογούστι, πλακώσαν τα ελληνικά βαπόρια στη χώρα! Άστραψε και βρόντηξε ο λόγος του. Βουβάθηκε ο κόσμος. Αρχισαν να χτυπάν οι καμπάνες της εκκλη σιάς σαν τη νύχτα της Λαμπρής. Το πρω ί ηχούσαν για τη γιορτή, τώρα χτυπάγαν για τη λευτεριά. Ναι, ήρθε η μεγάλη στιγμή, η μεγάλη μέρα. Ο Κατσαμπρός έφερε το άγγελμα της λευτεριάς, ήταν ο αγγελιοφόρος της λύτρωσης. Όι Τούρκοι χωροφύλακες μούδιασαν, φοβηθήκανε. Οι προύχοντες του χωριού με τον πρόεδρο Ιωάννη Δουκάκη τους συμμάζεψαν, τους έθεσαν υπό την προ στασία τους, στο σπίτι του αγροφύλακα Γρηγορίου Βαλέλη, Τουκμαλέλ’. Τη νύχτα τους φυγάδευσε απ’ τ ’ Αγκουρές στο Καλάμι και τους παρέδωσε στο σταθμό της Αγιάσου. Ο Σταύρος Σταυρακέλης, Μπανανάς, καφετζής, ο μόνος που ’χε δυο σημαίες, πέταξε την τούρκικη και ύψωσε την ελληνική. Το πανηγύρι σταμάτησε, οι ξένοι φύγανε για τα χωριά τους, να βρεθούν στα σπίτια τους. Η νεολαία του χωριού, οι πιο ζωηροί, φύγανε για τη Μυτιλήνη, να ζήσουν από κοντά τα γεγονότα, να δουν τα ελλη νικά βαπόρια, να δουν τους ελευθερωτές, να ζήσουν στιγμές εθνικής έξαρσης. Ναι, ανήμερα των Ταξιαρχών, ημέρα Πέμπτη 8 Νοεμβρίου 1912, ύστερα από 450 χρόνια σκλαβιάς, έμελλε να ’ρθει το «ποθούμενο» που κήρυττε ο Κοσμάς ο Αιτωλός.
ΣΤΡΑΤΗΣ ΚΑΡΑΒΑΝΗΣ
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 2000 Σ τ ι ς 5.11.2000, ημέρα Κυριακή, η Συντονιστική Επιτροπή Ομοσπονδιών Αιγαίου οργάνωσε εκδήλωση για την επέτειο της απελευθέρωσης των νησιών του Αιγαίου, στο θωρηκτά Αβέρωφ, στο Τροκαντερό. Το πρόγραμμα περιελάμβανε δοξολογία, ομιλία του συγ γραφέα Θεόδωρου Μπελίτσου, με θέμα «Η απελευθέ ρωση του Αιγαίου και το θρυλικό θωρηκτά "Αβέρωφ"», κατάθεση στεφάνων και δεξίωση.
Αίπτυχο πρόγραμμα (διαστάσεων 20x10 εκ.) για τα Ελευθέρια των νησιών του Αιγαίου (2000)
Σ τ ι ς 26.11.2000 ο Π ο λ ιτ ισ τ ικ ό ς Σ ύλλογος Μυτιληναίων Πετρούπολης «ο Θεόφιλος» οργάνωσε στο Π ολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Πετρούπολης (Εθνικής Αντίστασης 65) εκδήλωση ιστορικής μνήμης για τα Ελευθέρια της Λέσβου. Το πρόγραμμα περιε λάμβανε χρονικό των Ελευθερίων, ομιλία του μουσικολόγου-ερευνητή Νίκου Διονυσόπουλου, με θέμα «Η μουσική και τα τραγούδια της Αέσβου», τραγού δια του νησιού από τη χορωδία του Συλλόγου, καθώς και χορούς του νησιού από το χορευτικό τμήμα του Συλλόγου Μεσοτοπιτών Αθήνας «η Αναγέννηση».
ΓΙΑΝΧΑΤΖ
Μ Ν Η Μ Ε Σ Α Π Ο ΤΑ Χ Ρ Ο Ν Ι Α Τ Η Σ Κ Α Τ Ο Χ Η Σ Η πείνα κάστρα καταλεί και χώρες παραδίνει Τ ο 1941 α π ο φ α σ ίσ α μ ε εγώ κ α ι ο Κ ω σ τή ς Καπάτος να φύγουμε στη Μέση Ανατολή. Το έμαθε ο πατέρας του Κωστή, ο Στρατής Καπάτος, συχω ρ εμένοι σήμερα κ α ι οι δυο, κ α ι μας έδωσε ένα γράμμα, που απευθυνόταν σ ’ έναν αξιωματικό που τον έλεγαν Σκαναβή. Μας είπε πω ς θα τον βρούμε στην Επάνω Σκάλα, στη Μυτιλήνη, σ ’ ένα χάνι, στο οποίο πήγαιναν τα άλογα και τα βόδια που τρ α βούσανε τα κάρα. Ο ιδιοκτήτης του χανιού ονομα ζόταν Σαλιαμπούκος. Μ όλις μπείτε και τον δείτε, θα του πείτε «Χριστός ανέστη». Πήγαμε με το βοδόκαρο του Στρατή Καπάτου. Ξεζέψαμε εκεί, βάλαμε τα βόδια να φάνε, και μετά είδαμε το Σαλιαμπούκο. Είχε μέσα και ένα καφενε δάκι. Του είπαμε το σύνθημα και μας καλωσόρισε με στοργή. Του δώσαμε το γράμμα, που μας είχε δώσει ο Στρατής Καπάτος, το διάβασε και μας είπε: Δυστυχώς, παιδιά, αυτή τη στιγμή βρίσκεται εκτός Μυτιλήνης. Μη μου πείτε πού, δε θα σας απαντήσω. Ή τα ν Τετάρτη κ α ι μας είπ ε να κατεβούμε Σάββατο. Ή ταν Οκτώβρης του 1941.Το βράδυ ζέψαμε π ά λ ι τα βόδια στο κάρο κ α ι ξεκινήσαμε για την Αγιάσο, χω ρίς το γράμμα. Φύγαμε από τη Μόρια. Έξω από το χωριό έπιασε να σιγοβρέχει. Στην περιο χή που ονομάζεται «Γρούν’» ανέβαινε ένα γερμανικό αυτοκίνητο με δυο στρατιώτες στο καμαρίνι. Λέω στον Κωστή: Θ ’ ανεβώ στ’ αυτοκίνητο, θα πτάσω το κ α π ά κ ι του κ α ι θα σε π ερ ιμ έν ω στα Κ ερ α μ ιά . Πεινούσαμε και οι δυο. Το λίγο ψωμί που ο Κωστής είχε το είχαμε φάει. Όταν ανέβηκα στο καπάκι, γιατί μόνο τα χέρια μου κρατούσαν, βλέπω μέσα στοιβασμένα ψωμιά και κουτιά παστά 9 οκαδιών με την επι γραφή ΕΑΜ (Ε τα ιρεία Α λιπά σ τω ν Μ υτιλήνης).
Η προμετωπίδα της ταυτότητας του αντιστασιακού Κωνσταντίνου Ευστρατίου Καπάτου (1921-1995).
Ο συνεργάτης μας Δημήτριος Παναγιώτου Μαϊστρέλης
Έπιασα ένα ψωμί, το έριξα κάτω. Έπιασα και δεύτε ρο, το πέταξα και αυτό. Κοίταξα να πιάσω και ένα κουτί παστά, αλλά με το ένα χέρι δεν μπορούσα να το καταφέρω και ακούμπησα την κοιλιά μου στο καπάκι της κάσας, για να το πιάσω με τα δυο μου χέρια. Το αυτοκίνητο όμως έπεσε σε λακούβα και έπεσα κάτω. Ίσω ς αυτό να ήταν και η σωτηριά μου. Το ένα το
Το πίσω μέρος της ταυτότητας του αντιστασιακού Κωνσταντίνου Ευστρατίου Καπάτου.
ψωμί το φάγαμε, ενώ το άλλο το κρύψαμε μέσα στον «αχυροτρουβά» και συνεχίσαμε το δρόμο μας. Όταν φτάσαμε στα Κεραμιά, ακούσαμε μπουζούκια στο καφενείο του Γιάννη Κλάκα. Μ πήκαμε μέσα και ήτανε μουσικοί Αγιασώτες και ο Σταύρος Ψαριανός που διασκέδαζε. Μας κέρασε κονιάκ πολλές φορές. Ό ταν στεγνώσαμε, λέω στον Κλόκα: Ε μπαρμπαΓιάννη, άμα σου δώσω ένα ψωμί, πόσο κονιάκ θα μας δώσεις; Και είπε: Ό ,τι μέρος έχετε, θα το γεμίσω. Ε ντάξει, του λέω. Β γαίνω και πά ω στο κάρο και παίρνω τον κουβά που ποτίζουν τα βόδια. Πού να φανταστεί αυτός πω ς θα είχαμε ψωμί. Τον γέμισε λοιπόν κονιάκ. Ό τα ν σταμάτησε η βροχή, αρχίσαμε ν ’ ανεβαί νουμε για την Α γιάσο. Το κονιά κ όμω ς από τον κουβά έτρεχε και μέχρι που να πάμε σ ’ «Βατσίν’» το ήπιαμε. Ή τανε πλέον νύχτα και κοιμηθήκαμε και οι δυο μας. Τα βόδια όμως που συνέχιζαν το δρόμο τους, ό τ α ν ή ρ θ α νε στη δ ια σ τα ύ ρ ω σ η το υ Α γ ίο υ Δημητρίου, αντίς για την Αγιάσο τραβήξανε για τη Μεγάλη Λίμνη, γιατί ο Στρατής Κ απάτος είχε εκεί κλήρο και ήταν εκεί μαθημένα. Καμιά φορά κρύω σα και ξύπνησα. Μέσα στο σκοτάδι άκουσα να τρέ χει νερό. Κατέβηκα α πό το κάρο και πήγα πάνω στο θόρυβό του. Πασπατεύοντας έπιασα μια ξύλι νη σκάφη. Βρεθήκαμε στον Τζίγκο, στη βρύση που υπάρχει ακόμα. Σκούντηξα τον Κωστή, τον ξύπνη σα κ α ι το υ ε ίπ α π ω ς φ τά σ α μ ε σ το ν Τ ζ ίγ κ ο . Κατέβηκε κάτω, γυρίσαμε το κάρο και τραβήξαμε για το χωριό. Μ όλις φτάσαμε στον Άγιο Δημήτριο, ά νοιγε το κα φ ενείο του ο Χ ρ ισ τό φ α ς Σ α μα ρά ς, που σήμερα το έχει η κόρη του, η Ρηνιώ Καρέτου. Ζαλισμένος α πό το κονιάκ, λέει ο Κωστής: Β άλ’ μας κ ο υ νιά κ ια τσι θα σ ’ φέρου αλέβ’. Α ρχίσαμε πάλι. Π ίναμε, ώ σπου τέλειωσε η γυάλα που είχε κ ο νιά κ κα μω μ ένο α π ό κ ρ ά ν ια . Λ έει ο Κωστής: Αφού τέλειουσι του κουνιάκ, βάλι ένα π ιν ’νταρέλ’ ξ ίδ ’! Ή πιαμε ή τέσσερα ή πέντε π ιν ’νταρέλια ξ ίδ ’. Είχαμε γίνει φέσι. Έ πεφτα κάτω και νόμιζα πω ς πέφτω στα πούπουλα. Ό λο «βούτλα» γινήκαμε και οι δυο μας. Στο κατούρημα από το κάψιμο επί μέρες έτρεχαν τα μάτια μας. Τον ερχομό μας και τα χάλια μας τα έμαθε ο Στρατής Κ α πά τος και έστειλε τις δυο κόρες του, τη Μυρσίνη Βασίλη Μ αγλογιάννη και την Αφροδίτη Γρηγόρη Κλειδαρά, συχωρεμένες και οι δυο, και πήραν το κάρο. Άμα ξεζαλιστήκαμε, φύγαμε με τα πόδια από το «Αγριγιουπήγαδου», για να μη μας δουν οι χωριανοί και μας πουν: «Για δείτι δυο κιουπούκγια! Α δώ σ’ς τ ’ κόρ ’ σ ’, α χουρτάσιν τα παξμάδια!»
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΪΣΤΡΕΛΗΣ (ΑΡΝΑΔΑ)
ΦΩΤΟΣΚΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ
Στο λιοτρίβι του Σκουτέλη, κατά την περίοδο 1956-1957. Διακρίνονται, από αριστερά, ο Πάνος Δημητρίου Πράτσος, ο Κομνηνός Ευστρατίου Τσοκαρέλης, ο Γρηγόριος Ευστρατίου Κουδουνέλης, ο Παναγιώτης Ευστρατίου Ανδρικού (Τσαμπλάκος) και ο Γεώργιος Μιχαήλ Αιάκατος. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Γεώργιος Μιχαήλ Λιάκατος)
Γειτονιά στη Συνοικία της Αγιάσου Αμυγδαλιά. Διακρίνονται, από αριστερά, στην πρώτη σειρά, μπροστά: 1. Χριστόφας Προκοπίου Μαϊστρέλης (παιδί). 2. Θεονύμ φη Γρηγορίου Πετεινού (παιδί). 3. Μαριάνθη Γρηγορίου Πετεινού (στην αγκαλιά). 4. Χαρίκλεια Παναγιώτου Σάββα (Φίδ’), σύζυγος Μιχαήλ Μουτζουρέλη (Ααγού). Στη μεσαία σειρά: 1. Πηνελόπη Χριστόφα Κλειδαρά (παιδί). 2. Γιαννούλα Αντωνίου Παρασκευαΐδου, σύζυγος Δημητρίου Παπαπορφυρίου (Ραγιά) (λαναρίζει). 3. Ελένη Ηλιογραμμένου Παπαπορφυρίου (Γράμμη), σύζυγος Προκοπίου Μαϊστρέλη. 4. Αικατερίνη (;) Δημητρίου Γούναρη. 5. Κυριακούλα Δημητρίου Γούναρη, σύζυγος Γρηγορίου Πετεινού. 6. (παιδί) (;). 7. Μαριάνθη Ρούγκου. Τελευταία σειρά: 1. Αιαμάντη Θεμιστοκλή Κιρτέλη ή Σαπουνά. 2. Ευστράτιος Χριστόφα Κλειδαράς. 3. Μελπο μένη Γεωργίου Πατσέλη. 4. Θεόφραστος (;) Βασιλείου Γέρου. 5. (;). 6. Βασίλειος Γεωργίου Πατσέλης. 7 (;). 8. Δημήτριος (;) Θεόφραστου Γέρου. 9. (;). Η κακοτραβηγμένη φωτογραφία είναι του φωτογράφου Προκοπίου Παναγιώτου Γλεζέλη (Κουρκούλη). (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Δέσποινα Βασιλείου Χαδεμένου)
Γ ΙΑ Ν Ν Η Σ Χ Ρ ΙΣ Τ Ο Φ Α Π Α Σ Χ Α Λ ΙΑ Σ Ο ακάματος γυρολόγος της αγιασώ τικης βιοτεχνίας Ο
παππούς μου, ο μπαρμπα-Γιάννης Πασχαλιάς, η Γίασχαλιούδα, όπω ς τον φώναζαν όσοι τον αγα πούσαν και ήταν πολλοί αυτοί, ήταν ένα καλοσυνάτο γερ ο ν τά κ ι. Γεννήθηκε το 1876 κ α ι π έθ α νε σ τις 27.6.1942. Π αντρεύτηκε την Α φροδίτη, το γένος Βασιλείου Σπανού, άξια και έξυπνη γυναίκα, διεκπεραιώτρια της αλληλογραφίας των συγχωριανών της, η οποία κρατούσε γερά την οικογένεια, τα πέντε παι διά της, όσο εκείνος ταξίδευε. Δυο ή και τρεις μήνες πολλές φορές γύριζε ολόκληρο το νησί, το οποίο δεν είχε τις ασφάλτους που έχει σήμερα, αλλά μονοπά τια, κατσάβραχα και λαγκάδια. Δ ιαλαλώ ντας το εμπόρευμά του, που είχε φορτώσει σε δυο αγαπημέ νους συντρόφους, στα γαϊδουράκια του, έκανε υπο μονετικά, με κρύο και με ζέστη, αυτές τις κοπιαστικές και μακρινές διαδρομές. Έ παιρνε από την Αγιάσο «τρουβάδες», καπίστρια, κλαδευτήρια, αγγειοπλαστι κά και διάφορα άλλα. Πολλά α π ’ αυτά σήμερα έχουν καταργηθεί λόγω τεχνολογίας και εξέλιξης. Στην επι στροφή έφερνε συνήθως τρόφιμα, μαλλιά από κουρε μένα ζώα, που τα επεξεργάζονταν οι νοικοκυρές και τα έφτιαχναν πλεχτά για τις ανάγκες του χειμώνα, καθώς και πολλά άλλα πράγματα. Ό ταν έφτανε σε κάποιο χωριό, μετά από μεγά λη ταλαιπω ρία, όλοι έτρεχαν να τον υποδεχτούν με αγάπη, γιατί κι εκείνος για όλους είχε μια καλή κουβέντα να πει. Τότε λοιπόν γινόταν και το παζά ρι. Έ να φλιτζάνι του τσαγιού πήλινο έδινε αυτός, δυο φορές του το γέμιζαν σιτάρι, κριθάρι, ρύζι ή οτιδήποτε άλλο. Ό τα ν π ρ ιν α πό α ρκετά χ ρ ό ν ια βρέθηκα στο Μ εσότοπο, ρώτησα κ ά π ο ιο υ ς η λικ ιω μ ένους αν γνώ ριζαν τον μπαρμπα-Γιάννη από την Α γιάσο. Κ α ι βέβαια το ν γ ν ώ ρ ιζ α ν κ α ι το ν θ υ μ ο ύ ν τα ν . Μ ικροκαμω μένος, ό π ω ς μου είπα ν, ήσυχος και κ α λ ο κ ά γα θ ο ς, με τη βράκα την α για σ ώ τικ η , το κασκετάκι του και το ζωνάρι τυλιγμένο στη λεπτο καμωμένη μεσούλα του. Χ άρηκαν πολύ που με γνώρισαν και μου το απέδειξαν. Μου είπαν μάλι στα και μια ιστοριούλα, που είχε σχέση με δαύτον: Μια έγκυος τον ρώτησε: Τι μωρό θα κάνω, μπαρμπα-Γιάννη; Γύρσι γύρου γύρου να σι δω, της είπε. Αφού γύρισε, της λέει πάλι: Τι να σ ’ πω, κόρη μ ’, μι μ π έ ρ δ ιψ ι. Ανέβα τν α ν ’φουρούδα τσι κατέβα πάλι. Αφού έγινε κι αυτό, της ξαναλέει: Δύσκουλα τα βλέπου τα πράματα. Στουν ανιβασμό μ ’ φ ά ν’τσι σα γιος, στου κατιβασμό σαν κόρ’. Γέννησε η κοπε λιά, έκανε το γιο και την κόρη και από τότε δεν τον άφηναν σε χλωρό κλαρί τον μπαρμπα-Γιάννη.
Ο γραφικός γυρολόγος της αγιασώτικης βιοτεχνίας Γιάννης Χριστόφα Πασχαλιάς, με απλωμένη την πραμά τεια του, σε κάποιο χωριό της Αέσβου... Στο πίσω μέρος της φωτογραφίας υπάρχει η εσφαλμένη ενθύμηση: Γιάννης Πασχαλιάς άπεβίωσεν το 41 Ιουλίου 28.
Ή μουν πολύ μικρή, όταν πέθανε, ά λλ’ αυτή τη στιγμή νομίζω πω ς τον βλέπω μπροστά μου. Ό πω ς μου τον περιέγραψαν οι Μ εσοτοπίτες, έτσι ακρι βώς τον θυμάμαι κι εγώ... ΜΑΡΙΑ ΠΑΤΣΕΑΗ-ΚΑΜΙΝΕΑΗ «Οι κάτοικοι τής πόλεως μας όμολογουμένως είναι φιλόμουσοι, οικονόμοι, έργατικοί και λιτοί τούς τρόπους. Ή εργασία των οικοκυραίων κυρίως εΐναι ή καλλιέργεια τών κτημάτων και ή αύναξις των διαφό ρων γεννημάτων. Δεν μένουσιν όμως όπίσω και αί τέχναι* εις ούδεμίαν πόλιν, κωμόπολιν ή χωρίον τοσούτους οπαδούς τόσων τεχνών, δσον εν τη ήμετέρα πατρίδι, ή όποια αληθώς κάτα τα τελευταία έτη εδειξε ζήλον ύπέρμετρον». [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη - Β.Π. Τραγέλλη], Ή Αγιάσος και
τα πέριξ, εν Α θή να ις 1896, α. 44.
Α Ε Σ Β ΙΑ Κ Α Α Ρ Χ Ε ΙΟ Δ Ι Φ Ι Κ Α Σ Υ Μ Μ Ε ΙΚ Τ Α Απόδειξη είσπραξης στρατιωτικού φόρου Ο ι π ο λυειδείς
φ όροι που πλήρω ναν οι υ π ό δουλοι Έ λληνες ήταν τα κ τικ οί και έκτακτοι και ε ισ π ρ ά ττο ν τα ν α π ό π ο ικ ιλ ώ ν υ μ α εντετα λμ ένα όργανα, τα οποία συνήθως ενεργούσαν παράνομα και α πομυζούσ αν τους φορολογούμενους. Τους πρώ τους τους καθόριζε ο ιερός ισλαμικός νόμος, ενώ τους άλλους τους επέβαλλε ο σουλτάνος με δ ιά τ α γ μ α . Τ α κ τ ικ ο ί ή τα ν ο οίζγο (κ ε φ α λ ικ ό ς φ όρ ος), το ν ο π ο ίο κα τέβ αλλα ν οι μη α νά π η ρ ο ι άρρενες ενήλικοι, και το Ιιατας (χαράτσι) που δια κρινόταν σε δυο κατηγορίες, σε φόρο έγγειας ιδιο κτησίας (ίδροποο) και σε φόρο για την πρόσοδο, για το εισόδημα. Ε κ τα το ί ήταν αυτοί που επιβάλλο νταν για τις ανάγκες της διοίκησης, για την επ ι σκευή ο χ υ ρ ω μ α τικ ώ ν έργω ν, για τη συντήρηση οδών και γεφυρών, για την προμήθεια ειδών εξάρ τυσης σ τρ α τιω τώ ν κ α ι να υ τώ ν , για τη στήριξη πολεμικών επιχειρήσεων-εκστρατειών, καθώς και για άλλες π ερ ιπ τώ σ εις. Δεν έλειπα ν, βέβαια, οι έρανοι και άλλα λογής λογής δοσίματα για παρό μοιους σκοπούς. Π ολλά έσοδα απέφερε στο τουρκικό δημόσιο και ο στρατιωτικός φόρος*. Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι χ ρ ισ τια νο ί α ρχικά απαγορευόταν να ακο λουθήσουν το σ τρατιω τικό επάγγελμα. Μ πορού σαν μονάχα να στρατολογηθούν και να χρησιμο ποιηθούν σε διάφορες βοηθητικές υπηρεσίες, δευτερεύουσας σημασίας. Ό φ ειλαν όμω ς να πληρώ νουν φόρους για τη διατήρηση τω ν μουσουλμανι κών στρατευμάτων. Γνωστό το όοάοΐ (μπεντέλι), το α ν τισ ή κ ω μ α . Μ ετά την επ ικ ρ ά τη σ η ό μ ω ς τω ν Ν ε ο τ ο ύ ρ κ ω ν ,το 1908, ο ι ο π ο ίο ι υ π ό σ χ ο ν τ α ν συνταγματικές μεταρρυθμίσεις και εκσυγχρονισμό του οθωμανικού κράτους, καταργήθηκε το αντισή κωμα και θεσμοθετήθηκε η στράτευση όλω ν ανε ξαιρέτω ς τω ν υπηκόων. Π ολλοί είναι οι Λέσβιοι, ανάμεσά το υ ς κ α ι Α για σ ώ τες, που υπηρέτησαν στον τουρκικό στρατό. Η δημοσιευόμενη «Απόδειξις εισπράξεως στρατ ιω τ ικ ο ύ φ ό ρ ο υ » π α ρ α χ ω ρ ή θ η κ ε α π ό το ν Ευστράτιο Ευαγγελινέλη. Ανήκει στον πατέρα του Ιωάννη Ευστρατίου Ευαγγελινέλη (1876-1960). Η πληρω μή του ποσ ού τω ν 40 γρ οσ ίω ν έγινε στην Αγιάσο, στις 14 του Δεκέμβρη του 1895.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ * Πρβλ. Γιάννη Χρ. Χατζηβασιλείου, Δυο μουτεσαρι φικά γράμματα του 1876, περ. «Αγιάσος» 25 (1984), α. 16.
Απόδειξη είσπραξης στρατιωτικού φόρου (διαστάσεων 22x16 εκ.)
«Μέ το σύνταγμα λοιπόν των Νεοτούρκων είς τά 1908 οι έν Τουρκίμ χριστιανοί έχασαν το προνόμιον που απέκτησαν μέ το Χάττι-σερίφ και Χάττι-χουμαγιούν του σουλτάνου Μετζίτ, να πληρώνουν τον φόρον τής σ τρατολογίας, άλλα να μη στρατολογούνται και να μη έπιστρατεύωνται. Δεν μπορούσαν είς το έξης να έπιόίδωνται απερίσπα στοι είς τάς εργασίας των, να κρατούν τις τέχνες είς τας χειρας των, να δημιουργούν περιουσίες, να δανείζουν και τούς Τούρκους, και να πωλούν τα ακίνητα αυτών, όταν δεν έπλήρωναν τα χρέη των». «Το 1910 έστρατολογήθησαν και σι χριστιανοί τής Λέσβου καταργηθέντος του φόρου τής στρα τολογίας». (Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θρύλος και ιστορία της Αγιάσου της νήσον Αέσβου, Φωτομηχανική ανατύπωση, Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών, Αθήνα 1997, σα. 358, 360).
Τ α ξ ι δ ε ύ ο ν τ α ς στο χ ρ ό ν ο Η φωνή που γρικάς, η φωνή που μιλάς, δεν είναι δική σου φωνή, είναι οι αρίφνητοι πρόγονοι, που μιλούν με το στόμα σου. Αναζητώ την Ελλάδα και ακούω τη φωνή της εκεί επάνω, στις λευκές κορυφές του Ομήρου: «Άλλα) μέν γάρ δώκε θεός πολεμήια έργα... άλλω δ ’ εν στήθεσσι τιθεΐ νόον εύρύοπα Ζεύς έσθλόν» (στον ένα ο θεός δώρισε παλικαριά περίσσια και πάλε σ’ άλλον ο βροντόλαλος Δίας φυτεύει γνώμη). Αναζητώ την Ελλάδα και ακούω τη φωνή της εκεί, στις απότομες και δασωμένες πλαγιές του Κιθαιρώνα, που οι Μούσες την τραγουδούν στον Ησίοδο: «Ούτος μέν πανάριστος, ός αυτός πάντα νοήσει, έσθλός δ ’ αν κάκεΐνος εϋ είπόντι πίθηται» (τέλειος θεωρείται εκεί νος που μόνος στοχάζεται το καθετί, μα καλός είναι και εκείνος που ακούει τις φρόνιμες συμβουλές). Ψ άχνω την Ελλάδα και μου απαντούν οι ακτές του Αιγαίου, η ξακουστή η Ιωνία: «Ψ υχής πείρατα Ιών ούκ αν έξεύροιο, πάσαν έπιπορευόμενος οδόν, οϋτω βαθύν λόγον έχει» (τα σύνορα της ψυχής δεν μπορείς να τα βρεις, όποιο δρόμο και αν ακολουθή σεις, τόσο βαθύς είναι ο λόγος της) (Ηράκλειτος). «Είς θεός έν τε θεοΐσι και άνθρώποισι μέγιστος, οϋτι δέμας θνητοΐσιν όμοίιος, ουδέ νόημα», «έκ γαίης πάντα καί είς γην πάντα τελευτά» (Ξενοφάνης). Αναζητώ την Ελλάδα πάνω από την υγρή αιωνιό τητα του Αιγαίου, λαγαρό και ερωτικό μου απαντά το τραγούδι του Αλκαίου και της Σαπφώς: «Θέλω τι είπήν, αλλά με κωλύει αιδώς» (θέλω να σου πω κάτι, αλλά με εμποδίζει η ντροπή) - «ΑΙ δ ’ ήχες έσλώ ν ίμερον ή καλών, και μή τι είπήν γλώ σσ’ έκύκα κακόν, αιδώς κέ σ 9ου κατήχεν ό π π α τ’, ά λ λ ’ έλεγες περί τώ δικαίω» (αν επιθυμούσες ευγενικά και καλά πράγμα τα και αν δε σε παρακινούσε η γλώσσα σου να πεις κάτι κακό, δε θα είχε κυριεύσει την όψη σου η ντροπή, αλλά θα φανέρωνες τη δίκαιη σκέψη σου). Α ναζητώ την Ε λλάδα σ τις ιερές π έτρ ες της Αττικής και στέκομαι μαγεμένος μπροστά στους νόμους του Σ όλω να: « Σ υ ντα ίρ ια σ α δύνα μη και δικαιοσύνη και θέσπισα νόμους ίσους... που επιβάλ λουν στον καθένα τη σωστή δικαιοσύνη». Αναζητώ την Ελλάδα στην αρχαία Αγορά, στις όχθες του Ιλισού, στον Άρειο Πάγο, στην Πνύκα: «Ούκ έώμεν άρχειν άνθρωπον άλλά τον Αόγον». Την αναζητώ στη δη μ ο κ ρ α τία της: «Χ ρώ μεθα γάρ πο λιτεία ου ζηλούση τούς τών πέλας νόμους» (Το πολίτευμά μας δε γυρεύει να πάρει τους νόμους από τους ξένους) (Περικλέους Επιτάφιος). Την αναζητώ στους ρήτορες και στους τραγικούς: «Τή κρατίστη π ο ιή σ ει τή ν π ε ζή ν φ ρ ά σ ιν ό μ ο ία ν γενέσ θ α ι» (Διονύσιος Αλικαρνασσεύς). Αναζητώ την Ελλάδα στην εύφορη πεδιάδα της Θήβας, αυτή που γέννησε τη Σεμέλη, το Διόνυσο, τον Ηρακλή, τον Κάδμο, την Αρμονία, τη δυναστεία των
Λαβδακιδών, τη Νιόβη, τον τραγουδιστή Αμφίονα και τον Πίνδαρο: «Νώμα δικαίω πηδαλίω πόλιν» (κυβέρ να καλά, όπως ο καπετάνιος το πηδάλιο ενός πλοίου). Αναζητώ την Ελλάδα στις άυλες μορφές της νόη σης του Πλάτωνα και αφσυγκράζομαι: «Ο ϋτ’ έστιν τώ άρίστω δράν άλλο, πλήν το κάλλιστον» (στην άριστη ψυχή (θεό) δεν ήταν ούτε είναι επιτρεπτό να κάνει τίποτε άλλο από το κάλλιστο» (Τίμαιος). Α ναζητώ την Ε λλάδα σ τις επισ τή μ ες του Αριστοτέλη και διαβάζω: «Γινομένη μ έν τοϋ ζήν ένεκεν, οϋσα δέ τοϋ εϋ ζήν» (η πόλη δημιουργείται χάριν της ζωής, υπάρχει όμως χάριν του ευ ζην). Αναζητώ την Ελλάδα στην ατέλειωτη πορεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, σκύβω και διαβάζω Αρριανό, Διόδωρο, Αριστόβουλο Αριστοβούλου, Πτολεμαίο τον Αάγου, Ιουστίνο, Κούρτιο Ρούφο, Πλούταρχο: « Χ α ίρ ε, ώ Π αϊ, και τ α ύ τη ν π α ρ ά θεού έχε τήν πρόσρησιν», «Τούς έχθρούς ανάγκαζε εύδαιμονεϊν ό νικήσας», « Ά γ ε ημάς όπου βούλεσαι, διότι ούτε εϊμεθα κεκμηκότες ούτε διψώμεν ούτε όλως έαυτούς θνη τούς νομίζομεν, έν όσω έχομεν τοιοϋτον βασιλέα». Αναζητώ την Ελλάδα στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και ακούω τον Κικέρωνα να συμβουλεύει τον αδελφό του Κουΐντο, προπραίτορα της Αχαΐας: «Τότε οφεί λεις ακόμα περισσότερο να προσφέρεις τον πολιτισμό αυτόν, σε αυτούς από τους οποίους τον παραλάβαμε». Αναζητώ την Ελλάδα στο Βυζάντιο, σε Ανατολή και Δύση, και ακούω τον Πλήθωνα να με βεβαιώνει: « Έ σ μ έ ν ~Ε λ λ η ν ε ς το γένο ς, ώς ή τε φω νή και ή πάτριος παιδεία μαρτυρεί» (Είμαστε Έλληνες στην καταγωγή, όπως και η γλώσσα και η πατροπαράδοτη παιδεία μαρτυρούν). Αναζητώ την Ελλάδα στα 400 χρόνια της μαύρης σκλαβιάς και ακούω το Γεώργιο Φραντζή να προφη τεύει: «Αεν έδυσεν όλων των ημερών ο ήλιος», την αναζητώ στα λημέρια της κλεφτουριάς: «Ελευθερία ή θάνατος» και «Χαίρε, ω χαίρε, Ελευθερίά». Αναζητώ την Ελλάδα παντού και τη βρίσκω στις χιλιετίες, στους αιώνες, σ’ όλους τους καιρούς, σ’ όλες τις εποχές, σ’ όλες τις θάλασσες, σ’ όλους τους τόπους, και ακούω τον Οδυσσέα των αιώνων να τραγουδά: Μ όνος κυβέρνησα - Μόνος αποίκησα Μόνος εκόλπωσα - Μ όνος εκίνησα Μόνος σαν κάστρο - τ ’ άντεξα μόνος ψυχώθηκα, κραταιώθηκα. (Οδυσσέας Ελύτης) Πάτησα στους ώμους των προγόνων, για να δω καλύτερα το μέλλον. (Κωστής Παλαμάς) Κοίταξα πίσω και Σε βρήκα, αγνάντευα εμπρός και ήσουν εκεί. Βάρδα, 5.10.2000
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΑΒΟΥΛΙΑΣ
«ΠΑΑΑΕΣΒΙΑΚΗ ΕΝΩΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ» Το Σωματείο με την πολύμορφη πολιτιστική δράση Α π ό την εποχή του μεσοπολέμου υ φ ίσ τα τα ι στη συμπρωτεύουσα το Σω ματείο «Παλλεσβιακή Ένωση Θεσσαλονίκης». Η ίδρυσή του εγκρίθηκε με την υ π ’ αριθμόν 1521/25.7.1925 Απόφαση και με την υ π ’ α ρ ιθ μ ό ν 682/1983 τ ρ ο π ο π ο ιη τ ικ ή του Πρωτοδικείου της Θεσσαλονίκης. Ο αμητός της εβδομηνταπεντάχρονης π α ρ ο υ σίας του Σωματείου στη νυφούλα του Θερμαϊκού είναι πλούσιος από κοινωνική, πνευματική, καλλι τ ε χ ν ικ ή κ α ι ψ υ χ α γ ω γ ικ ή ά π ο ψ η . Ο ι Λ έσ β ιο ι συσπειρωμένοι δίνουν το «παρών» της Α ιολίδας, με σ υ μ μ ετο χή σε π ο ικ ίλ ο υ ς ε ο ρ τα σ μ ο ύ ς (25 Μ αρτίου 1821, Ε λευθέρια Λέσβου 8 Ν οεμβρίου 1912, Μ άχη το υ Σ κ ρ α ν τ ι Λ έγκ εν 1918, 28 Οκτωβρίου 1940) και σε εκδηλώσεις πολιτιστικού χαρακτήρα, με την οργάνω ση διαλέξεω ν, χοροε σ π ερ ίδ ω ν κ α ι σ υνεσ τιά σ εω ν, κ α θώ ς κ α ι με την προβολή παραδοσιακών τοπικώ ν στοιχείων. Η στελέχωση του Διοικητικού Συμβουλίου γίνε ται με ανθρώπους που αγαπούν τον τόπο και νοιά ζονται γ ι’ αυτόν. Τη μακρόχρονη παράδοση συνεχί-
Ο πρόεδρος της «Παλλεσβιακής Ένωσης Θεσσαλονίκης» δικηγόρος Παναγιώτης Κουτλής μιλά προλογικά για τους στόχους του Σωματείου και για τη σημασία του εορτα σμού των Ελευθερίων, στο Αμφιθέατρο του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Ερευνών (12.11.2000).
Στιγμιότυπο από τη θεία λειτουργία και δοξολογία στη Μονή Βλατάδων Θεσσαλονίκης (12.11.2000), κατά την οποία χορο στάτησε ο Αέσβιος ιεράρχης Νικόδημος Αναγνώστου, μητροπολίτης Ιερισσού, Αγίου Όρους και Αρδαμερίου.
ζει επάξια και το τω ρινό Δ ιοικητικό Συμβούλιο, π ο υ το α π α ρ τ ίζ ο υ ν οι π α ρ α κ ά τω : Π α να γιώ τη ς Κουτλής (πρόεδρος), Ν ικόλαος Π αρούτης (α ντι πρόεδρος), Βασίλειος Λαγουτάρης (γενικός γραμ μ α τέα ς), Δ η μ ή τρ ιο ς Μ α υ ρ ο υ δ ή ς (τα μ ία ς), Παναγιώτης Γεωργέλης (μέλος), Γεώργιος Γούναρης (μέλος), Ε λευθερ ία Δ ημάκη (μέλος), Ν ικ ό λα ο ς Καφαλούκος (μέλος) και Κωνσταντίνος Σαράντου (μέλος). Αξίζει να σημειωθεί ότι το Σωματείο διαθέ τει ιδιόκτητο εντευκτήριο (Μοναστηριού 13, 54627 Θεσσαλονίκη, τηλ. (031) 556902) κ α ι ότι εκδίδει περιοδικό με τίτλο «Η Λ έσβος μας» -ομότιτλο και το π ε ρ ιο δ ικ ό της « Ο μ ο σ π ο ν δ ία ς Λ εσ β ια κ ώ ν Συλλόγων Αττικής» (ΟΛΣΑ). Σ τις 12.11.2000, ημέρα Κυριακή, με την ευκαι ρία της συμπλήρωσης 88 χρόνων από την απελευ θέρω ση τη ς Λ έσβου (8 Ν ο εμ β ρ ίο υ 1912), η «Παλλεσβιακή Ένωση Θεσσαλονίκης» οργάνωσε σειρά εκδηλώσεων. Το πρ ω ί τελέστηκε στη Μονή Βλατάδων πανηγυρική θεία λειτουργία και δοξο λογία, στην οποία χοροστάτησε ο σεβασμιότατος μ η τ ρ ο π ο λ ίτ η ς Ιε ρ ισ σ ο ύ , Α γ ίο υ Ό ρ ο υ ς κ α ι Αρδαμερίου Νικόδημος, και παραβρέθηκαν εκπρό σ ω π ο ι τω ν α ρ χ ώ ν της π ό λ η ς , το Δ ιο ικ η τ ικ ό Συμβούλιο και πλήθος Λεσβίων. Μετά την απόλυ ση, στο Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Ερευνών, του οποίου προΐστατοα ο ομότιμος Λέσβιος καθη γητής το υ Π α ν ε π ισ τ η μ ίο υ της Θ εσ σ α λ ο ν ίκ η ς Γιάννης Φουντούλης, μίλησε ο Γιάννης Χατζηβα σιλείου, με θέμα «Η Λ έσβος τω ν χρόνω ν της δου λείας και της απελευθέρωσης». Προλογικά μίλησε
Ο Γιάννης Χατζηβασιλείου μιλά με θέμα «Η Λέσβος των χρόνων της δονλείας και της απελευθέρωσης», στο Αμφιθέατρο του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Ερευνών (12.11.2000).
ο π ρ ό ε δ ρ ο ς Π α ν α γ ιώ τ η ς Κ ο υ τ λ ή ς , ο ο π ο ίο ς π α ρ ο υ σ ία σ ε κ α ι το ν ο μ ιλη τή , κ α ι ε π ιλ ο γ ικ ά ο Λέσβιος ιεράρχης. Στη συνέχεια κατατέθηκε στεφά ν ι στο Η ρώο του Γ ' Σ ώ ματος Στρατού από τον π ρ ό εδρ ο . Α κολούθησε σ υνεσ τία σ η, στο κ έντρο «Τσίλικα», στην οποία έλαβαν μέρος τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, οι προσκεκλημένοι και πολλοί άλλοι.
ΓΙΑΝΧΑΤΖ
Στην εκδήλωση, στο Αμφιθέατρο του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Ερευνών, παραβρέθη καν, εκτός από τους άλλους, ο Αέσβιος ιεράρχης Νικόδημος Αναγνώστου, μητροπολίτης Ιερισσού, Αγίου Όρους και Αρδαμερίου. Αριστερά ο Αγια σώτης καθηγητής της Βυζαντινής Αρχαιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου της Θεσσα λονίκης Γεώργιος Γρηγορίου Γούναρης, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της «Παλλεσβιακής Ενωσης Θεσσαλονίκης».
ΠΕΝΗΝΤΑ Χ Ρ Ο Ν Ι Α ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Verba volani, scripta manent (Τα λόγια πατούν, τα γραπτά μένουν) Β ρισκόμαστε στα 1968. Η χούντα των συνταγματαρχών έχει παγιώσει στην εξουσία και λίγο πολύ η ζωή και η συμπεριφορά των πολλών έχει προσαρ μοστεί στα δικά της μέτρα. Η σιωπηλή πλειοψηφία του λαού δε συμφωνεί βέβαια, αλλά και δεν αντιδρά, ενώ λίγοι καλοθελητές έχουν συνταχθεί μαζί της αναφανδόν και κάνουν ό,τι μπορούν, για να φανούν αρεστοί στη νέα τάξη πραγμάτων. Οι διώξεις των αντιφρονούντων είναι στην ημε ρήσια δ ιά τα ξη κ α ι ένα κύμα τρ ο μ ο κ ρ α τία ς κ α ι φόβου έχει απλωθεί σε κάθε τομέα της κοινωνικής ζωής της χώρας. Στους εργασιακούς χώρους έχει σταματήσει φυσι κά κάθε πολιτική συζήτηση και ο καθένας προσπαθεί να φυλαχτεί από κάθε κακοτοπιά, προσέχοντας κάθε του λέξη ή ενέργεια, που θα μπορούσε να εκληφθεί ακόμα και ως υπόνοια αντίδρασης προς το καθεστώς. Παράλληλα τα τσιράκια της χούντας, ανθρωπάκια ανάξια και ασήμαντα στο παρελθόν, έχουν πάρει τώρα ύψος και ύφος δυσανάλογο και τρομοκρατούν τους συναδέλφους των σε κάθε ευκαιρία. Αυτό λίγο πολύ είναι το κλίμα που επικρατεί σε κάθε υπηρεσία και δε θα μπορούσε να είναι διαφο ρετικό κ α ι στο σύλλογο τω ν καθηγητώ ν του Α ' Γυμνασίου Αρρένων Μ υτιλήνης, στον οποίο είχα την τιμή, νεότατο μέλος εγώ, να ανήκω. Είμαστε συγκεντρωμένοι στο γραφείο του σχολείου σε μια από τις συνηθισμένες παιδαγωγικές συνεδρίες του συλλόγου, για να συζητήσουμε διάφορα εκπαιδευ τικά ζητήματα, οπότε ξαφνικά πετάγεται ένας συνάδελ φος (όνομα και μη χωριό!), συνεπικουρούμενος και από ένα δεύτερο, και προτείνουν ανερυθρίαστα το εξής εξωφρενικό: «Όταν χτυπάει το τηλέφωνο του σχολείου, όποιος το σηκώνει να λέει: Εικοστή πρώτη Απριλίου, Ζήτω η Επανάσταση, πρώτο Γυμνάσιο Αρρένων Μυτι λήνης, παρακαλώ, λέγετε». Οι υπόλοιποι στο άκουσμα της πρότασης παγώ σαμε και ένα ολοφ άνερο κύμα αγανάκτησης και ντροπής πλανιόταν στα βλέμματα όλων μας, αλλά και κανείς δε μιλούσε. Ήταν, βλέπεις, νωπές ακόμα οι α π ο λ ύ σ εις τω ν σ υ να δέλ φ ω ν μας Κ αλδή κ α ι Μυλωνά (για το τίποτα!), που μας είχαν συνταράξει κ α ι μας «έσ κιαζε η φοβέρα κ α ι μας π λά κ ω νε η σκλαβιά», για να θυμηθούμε το βάρδο της λευτεριάς μας, το Διονύσιο Σολωμό. Τη βαριά σιωπή, που είχε απλωθεί κείνο το απομε σήμερο στο γραφείο μας, την έσπασε ξαφνικά η φωνή του Γ υμ να σ ιάρχη μας, του Γιάννη Μ ουτζούρη.
Σηκώθηκε από τη θέση του και με παλλόμενη από συγκίνηση φωνή είπε επί λέξει τα εξής: (Εμ ξεχνιού νται ποτέ τέτοια λόγια τέτοιες στιγμές!) «Μάλιστα, κύριοι συνάδελφοι! Να γίνει δεκτή η πρόταση των συναδέλφων και να εφαρμοστεί κατά γράμμα!» Πριν ολοκληρώσει καν την κουβέντα του ο Γυμνασιάρχης, κουνήσαμε όλοι περίλυποι τα κεφάλια σε ένδειξη αναγκαστικής συμφωνίας, όμως ο κ. Μ ουτζούρης συνεχίζει απτόητος «και για περισσότερη κατοχύρω ση να γραφεί η πρόταση των συναδέλφων μας στα επίσημα πρακτικά του σχολείου! Εδώ κρατούμε πρα κτικά από το 1911! Αυτά μένουν!» Και ω του θαύματος! Μόλις τέλειωσε την κουβέ ντα του ο Γυμνασιάρχης, τα γελοία και θρασύδειλα ανθρωπάκια της χούντας, αναλογιζόμενα τώρα τις μελλοντικές συνέπειες της ηλίθιας πρότασής τους, άρχισαν να τα μαζεύουν και να τα γλείφουν. «Ε, δεν είπαμε και να γραφούν στα πρακτικά! Ε, να, μια πρόταση κάναμε, για να δείξουμε το ενδιαφέρον μας για το σχολείο, τέλος πάντων δεν είναι απαραίτητο και να απαντάμε πάντα έτσι στο τηλέφωνο, αλλά μόνο όταν μας καλούν από τη Νομαρχία» κλπ. κλπ. Η σιωπηλή και πάλι ειρωνεία που έλαμψε στα βλέμματα όλων μας, νομίζω ότι ήταν το πιο σκληρό τίμημα, που εισέπραξαν τα δυο ανθρωπάρια, που έκτοτε, μετά το πάθημά τους, έβαλαν κάποιο νερό στο κρασί τους, χωρίς βέβαια να πάψουν να βυσσοδομούν πίσω από την πλάτη μας, χαφιεδίζοντας σ£ βάρος των συναδέλφων τους. Αλλά, όπως πάντα, έχει ο καιρός γυρίσματα! Σε λίγα χρ ό νια αποκαταστάθηκε η δημοκρατία στη χώρα μας και τα δυο γελοία υποκείμενα, τρέμοντας τώρα για τις πιθανές συνέπειες της όλης τους συμπε ριφοράς, δεν έχαναν ευκαιρία, όπου βρίσκονταν, (πριν αλέκτωρ φώνηση τρις!) να απαρνούνται το παρελθόν τους! Σε μια δε φιλική συγκέντρωση σ’ ένα σπίτι, όπου παρευρίσκονταν και οι «δυο αδελφοποιτοί», τους άκουσα, με τα ίδια μου τα αφτιά, να δικαιολογού νται ότι «Βρε, αδελφέ, εμείς δεν ήμαστε με τη χού ντα, απλά υποστηρίζαμε τον... Ελληνικό Στρατό!!!» Αήδιασα, για μια ακόμα φορά, από την εμετική συμπεριφορά τους, και, όπως και τότε, έτσι και τώρα δεν είπα λέξη. Η περιφρόνηση θαρρώ πω ς ήταν το πιο κατάλληλο νόμισμα, που τους αναλογούσε, και το εισέπραξαν αφειδώλευτα από όλους τους παριστάμενους, που γνώριζαν πρόσωπα και πράγματα.
ΓΙΑΝΝΗΣ Λ. ΠΑΠΑΝΗΣ
ΛΕΣΒΙΑΚ Ο Ι Α Π Ο Η Χ Ο Ι ΤΟ Υ
ΜΙΛΤΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗ
Σ τ ι ς 21 του Δεκέμβρη του 1999 ο Μ ίλτης Παρασκευαΐδης έφυγε από την αρένα της ζωής, όχι όμως και από την καρδιά της θύμησής μας. Το μυροβό λο νησί μας ορφάνεψε για μια ακόμη φορά στο διάβα του ταραγμένου αιώνα μας, ο οποίος βρίσκεται στο γέρμα του. Στις ιερές σκιές των εκλεκτών τέκνων του και ο Αγιαπαρασκευώτης φιλόλογος, δημοσιογράφος, καλλιτέχνης του χρωστήρα και σκιτσογράφος... Ευτύχησα κα ι εγώ να γνω ρίσ ω το Μ ίλτη Παρασκευαΐδη. Από τα φοιτητικά χρόνια είχε χαρα χτεί μέσα μου τ ’ όνομά του, το Μίλτης, με τη ζεστασιά της λαϊκότητάς του, που ερχόταν σε αντίθεση με τη λογιοσύνη του επωνύμου. Με συγκινούσαν δημοσιεύ ματά του σε εφημερίδες και σε περιοδικά, με εντυπώ σιαζαν σχέδια και σκίτσα του. Και όταν μπήκα στις γραμμές της εκπαίδευσης και έβγαζα στη Νιγρίτα τη δεκαπενθήμερη εφημερίδα «Μαθητική Ηχώ», έκρινα αναγκαίο να τη στέλνω στον καταξιωμένο συνάδελφο, μαζί με κάποια ασήμαντα «πονημάτια» και δημοσιο γραφικά σκαλαθυρμάτια του ενθουσιασμού και της νεανικής θρασύτητάς μου... Ο Μ ίλτης Π αρασκευαΐδης εξ απαλώ ν ονύχω ν δρομολόγησε την πνευματική και καλλιτεχνική του ανέλιξη. Σπούδασε φιλολογία και έγινε διδάχος της εφηβείας από το 1936 ως το 1947 στα Γυμνάσια της ελληνικής κοινότητας του Γαλατσίου Ρουμανίας, της Κομοτηνής, της Μυτιλήνης και της Προσοτσάνης. Όσοι ευτύχησαν να τον έχουν καθηγητή τον θυμού νται με ευγνωμοσύνη. Ήταν χαρισματικός δάσκαλος, με ήθος, με ανθρωπιά, με μεθοδικότητα, με κατάρτι ση, με πακτωλό γνώσεων. Ήξερε να συγκινεί τους μαθητές, να τους διευρύνει τον πνευματικό ορίζοντα, να τους εμπνέει, να τους εθίζει στην έρευνα, να τους φέρνει κοντά στις πηγές της τέχνης... Ως δημοσιογράφος ο Μίλτης Παρασκευαΐδης αγκά λιασε ενδιαφέροντα θέματα αρχαιολογίας και τέχνης. Τα δημοσιεύματά του, εκλαϊκευτικά τα περισσότερα, είχαν τη σφραγίδα της ποιότητας, της εγκυρότητας, της πληρότητας. Ή ταν ακριβής, λεπτολόγος, ενήμερος. Παρακολουθούσε τη βιβλιογραφία και αξιοποιούσε τα τελευταία πορίσματα της επιστήμης. Γνωστή σε όλους η αγάπη του για τις αρχαιότητες της Λέσβου, για τις οποίες έγραψε πολλά και ενδιαφέροντα. Θυμάμαι που κάποτε, πρωταπριλιά, του τηλεφώνησα και του είπα πως βρέθηκε ένας προϊστορικός τάφος στην Αγιάσο και συγκεκριμένα στη συνοικία Σταυρί. Εντυπωσιά στηκε και ζητούσε πληροφορίες, λεπτομέρειες, ώσπου να καταλάβει την καλοστημένη παγίδα, το πρωταπρι λιάτικο ψέμα, και να «κατσαδιάσει» τον «αδιόρθωτο» συνομιλητή του, το αγιασώτικο πειραχτήρι...
Η Λέσβος για το Μίλτη Παρασκευαΐδη ήταν ο ομφαλός της γης. Ενδιαφερόταν για την ιστορία της, για τον πολιτισμό της. Αγαπούσε τους ανθρώπους της, το υς επώ νυμ ους μα και τους α νώ νυ μ ο υ ς. Προσπαθούσε ν ’ αποτυπώσει με την τέχνη του ό,τι παραδοσιακό κινδύνευε να χαθεί ή ν ’ αλλοιωθεί. Στόχος του ν ’ αναστυλώσει μορφές των εικαστικών τεχνών, κυρίως ζωγράφους, να τις ανασύρει από την αφάνεια, όπω ς έκανε στο χώρο της Νεοελληνικής Γ ρα μ μ α τεία ς ο χα λκ έντερ ο ς Γ ιώ ργος Β αλέτας. Αναζητούσε στοιχεία για λησμονημένους ζωγράφους, αγιογράφους, χαράκτες, ακόμη και για καλλιτέχνες φωτογράφους. Θυμάμαι το ζωηρό ενδιαφέρον του και για δυο αξιόλογους συμπατριώτες μου ζωγρά φους, για τους οποίους είχα και εγώ κάποια στοιχεία, το Θεμιστοκλή Μαλούκη, συστρατιώτη του Στράτη Μυριβήλη, και το Νικόλαο Χατζηνικολάου. Ήθελε οι Λέσβιοι καλλιτέχνες να γίνουν ευρύτερα γνωστοί, να καταχωριστούν στο αξιόλογο λεξικό «Οι Έ λληνες ζω γρ ά φ ο ι» του Ε κ δο τικ ο ύ Ο ίκου «Μ έλισσα». Συγκινητική εξάλλου η έγνοια του και για τη λαογρα φία, για τα γλωσσικά ιδιώματα, για τα τοπωνύμια... Μεγάλη η αγάπη του Μίλτη Παρασκευαΐδη και για το καλό έντυπο, το βιβλίο, το περιοδικό, την εφημερί δα. Παρακολουθούσε, όσο λίγοι, την εκδοτική κίνηση, σύχναζε σε βιβλιοπωλεία και ως το τέλος της ζωής του διάβαζε. Από το σπίτι του έπρεπε χωρίς καθυστέ ρηση να ενημερώσει τους φίλους του, να δώσει διευ θύνσεις και τηλέφωνα εκδοτικών οίκων, βιβλιοπωλεί ων, συγγραφέων. Π αράλληλα έκανε και σύντομη βιβλιοπαρουσίαση. Συνιστούσε την αγορά βιβλίων, είχε γίνει ο ανιδιοτελής διαφημιστής τους. Κάποτε του έλεγα πω ς είμαι φ τω χός και πω ς δεν έχω τα περισσά, που διαθέτει ο ίδιος, για ν ’ αγοράζω τόσα βιβλία που μου συστήνει! Μια άλλη φορά, που μου είπε πως αντιμετώπιζε οξύ πρόβλημα χώρου και πως αναγκάστηκε να βάλει βιβλία και στο υπνοδωμάτιό του, έκανα τον «ειδικό» και του είπα πως αυτό είναι επικίνδυνο και πως το αντιμόνιο, το οποίο χρησιμο ποιείται για την κατασκευή τυπογραφικών στοιχείων, μπορεί να προκαλέσει φυματίωση. Η άποψή μου τον προβλημάτισε και αφού συμβουλεύτηκε ειδικότερους επανήλθε με αντιπρόταση, η οποία του άνοιξε το δρόμο για αποθήκευση και άλλων βιβλίων... Στο μακρύ τα ξ ίδ ι της ζωής του ο Μ ίλτης Παρασκευαΐδης αποθησαύρισε πολλά πνευματικά εφόδια. Ήταν ταμείο γνώσεων για το νησί μας και όχι μόνο. Γνώρισε αξιόλογους ανθρώπους των γραμμά των και της τέχνης, έζησε διάφορες καταστάσεις, δοκί μασε πίκρες και χαρές. Για μας τους νεότερους ήταν πνευματικός πατέρας, καθοδηγητής, συμπαραστάτης, συντρέχτης. Τον συμβουλευόμασταν, τον σεβόμασταν, τον αγαπούσαμε. Πάντοτε πρόθυμος να ικανοποιήσει τα αιτήματά μας. Και αν αδυνατούσε ο ίδιος να μας δώσει χέρι βοήθειας, είχε τον τρόπο να μας συνδέει με άλλους, ώσπου να πετύχουμε το σκοπό μας...
Ή ταν άνθρωπος κοινωνικός. Διατηρούσε εγκάρ διες σχέσεις με τους μαθητές του, με τους συναδέλ^ φους του, με τους φίλους του. Και όταν δυσκολευό ταν, λόγω ειδικών συνθηκών, να έχει άμεση επαφή μαζί τους, τους έγραφε επιστολές ή τους έστελνε δημοσιεύματά του ή τους τηλεφωνούσε. Ηταν κατά κάποιο τρόπο ο συνδετικός κρίκος της Αθήνας με τη Λέσβο και με άλλα μέρη. Έδειχνε ιδιαίτερη αγάπη για όλους. Για τον καθένα είχε να πει μια καλή κουβέντα. Πόσους και πόσους δεν άκουσα να παινεύει! Και σαν «κουτσομπόλευε» κάποτε κανέναν, διαπίστωνες πως τα πυ ρ ά του ήταν ά σ φ α ιρ α , πως^αστρι.ριιόταν Μιλούσε με σεβασμό για τους προγενέατφούς Βΐΐ(ΐι« ουργούς του πνεύματος και της έτυχε να γνωρίσει ή να συνεργαστεί μαζίΛούς. Ηά§&δ£}(ότα^ και εκτιμούσε τους συγχρόνους τοτϊ..ΊΕ;%Γχνε κατα νόηση απέναντι στους νέους Ηαι ττρόσ^αθο^σε^ε κάθε τρόπο να τους ε ν θ α ρ ρ ύ ν ε ι^ ^ ^ ^ ^ ί Ήταν απλός στους τ ρ ό π ο υ ς , ο ώ τικός. Ό που πήγαινε δ η μ ιο υ ρ γο ύ α ^ ^ έό ίις.Μ ι τον αγαπούσαν. Για μεσημεριανό φαγητό ερχόταν και στο αγιασώτικο καφέ-μπαρ ό ^ ρ ί ' ;«ητΜσβος»^ σ^ην οδό Εμμανουήλ Μπενάκη 38, που αρχικά νόμιζε πως το είχαν Σ κουντιανοί, για τί έΐ;Α Ισ ύ είπε κ α π α κ , χωρατεύοντας ο Χρίστος Γραμμέλης. Τού άρέσέ-η φασουλάδα, που τη σ υ νδ ύ α ζ^ φ ^ ρ εμ μ ύ ^ ι κας^φϊΓ την «αποθανάτισε» σ ’ έναν πί^ακά^ού. Μια φ ο β ^ θυμάμαι τόλμησα να πληρώσω κρυφά V) Χογαβΐασμό και διαμαρτυρήθηκε έντονα. Τελικά, υτύοχώ^ησε^ γιατί του είπα, αστειευόμενος, πως βρίσκεται στην «εκλογική μου περιφέρεια» και πως θα ήταν α*ερ1τρεπτσ να πληρώσει ο ίδιος!.. Ήταν άνθρωπος με καλοσύνη, με μειλ χιότη τ^ μΓ αισιοδοξία. Δεχόταν με ευχαρίστηση και το καλά* μπούρι και το καλόβουλο πείραγμα. Τ&αν και αυτόζ^ βλέπετε, βέρος Μυτιληνιός. Θυμάμαι πού μια μέραΑ περπατώντας αμέριμνος στην οδό Ακαδημίας, στα μάτησε στη βιτρίνα ενός βι§?^πω λείου >|άι κοίταζε με ιδ ια ίτερ η προσ οχή την εκλεκτή π νευ μ α τικ ή «πραμάτεια». Χωρίς να με Λρρει είδηση, τ ο ^ ιι^ Λ ο |^ σα και του τράβηξα λίγο προς τα κάτω ένα τσαντά>% που κράταγε στο χέρι του. ΞαφΥιάστηρ, γιατί νόμισε πως κάποιος ήθελε να του το Χρ^αν |ι ^ φ ε ^ γέλασε και, καταπώς συνήθιζε, με «κατσάδιασε» δεό ντως. Δικαιολογούμενος για τ η ^ ^ ά § η τ β ^ ίΑ ι* πως όλος ο κόσμος δεν είναι καλός σαν αυτόν, πως υπά ρ χουν και κλέφτες, πω ς πρ έπει να προσέχει στους δρόμους και πω ς αυτό που του έκανα ήταν άσκηση ετοιμότητας, τεστ επαγρύπνησης! Από τότε «τσαντάκια» με ανέβαζε, «τσαντάκια» με κατέβαζε... Η αφοσίωση του Μίλτη Παρασκευαΐδη προς τη σύζυγό του, την Ασπασία, ήταν υποδειγματική, ήταν λατρεία. Από το 1984, από τότε που αρρώστησε και έπεσε στο κρεβάτι, έγινε ο άγγελος φύλακάς της. Περιόρισε επί χρόνια τις εξόδους του και ανέστειλε τις δραστηριότητές του. Στα πεταχτά, εξορμούσε
πότε πότε στην πόλη ως αδειούχος με ολιγόωρη άδεια και γυρνούσε εσπευσμένα πίσω, χωρίς να βαρυγκω μά, χωρίς να παραπονιέται. Και σα συχωρέθηκε το 1992 η Ασπασία, δε θεώρησε το θάνατό της λύτρωση και για την ίδια και για τον εαυτό του. Τον πλήγωσε ο χαμός της. Ήταν γΓ αυτόν παρηγοριά, στήριγμα στη μοναξιά του. Θυμάμαι που σε μια επίσκεψή μου της μιλούσε συνέχεια, έστω και αν δεν έπαιρνε απάντηση. Ήθελε να πιστεύει πως συμμετέχει σ’ όλα η αγαπημέ νη συντρόφισσά του... Ό Μίλτης Παρασκευαΐδης, ακολουθώντας το παρά^ειγμα του δασκάλου του Αντώνη Π ρω τοπάτση (Ρβζζΐ), άρχισε να φιλοτεχνεί εκ του φυσικού, από τα μαθητικά του ακόμη χρόνια, σκίτσα και γελοιογραφίες. Το κονΈύΧι του απέδωσε αριστοτεχνικά τις μορφές πολλών Λέσβιων και μη, συγγραφέων, καλλιτεχνών, Μ>γίων, αλλά και ανώνυμων ανθρώπων της ρωμιοσύνης/ίχπλσϊκών ξωμάχων, χαρακτηριστικών τύπων. Πλούσια η σκιτσογραφική και η ζωγραφική του καρποφορύ^θτΐίξιο&οιημένη ήδη σε αναρίθμητα βιβλία, σε π ε ρ σ ικ ά , σε |φημερίδες, σε προγράμματα, σε αφίσες. , Θυμάμαι πως και την αφεντιά μου είχε την καλοσύνη I να τηύ σκιτσάρει δυο φορές, στο σπίτι του, στη μονοκαΓ ο ο Ιί^ ^ ςο δ ο ύ Κοτυαίου, αριθμός 5, στους Αμπελό κηπους. Την πρώτη φορά στις 9 του Δεκέμβρη του 1984 και τη δεύτερη στις 15 του Δεκέμβρη του 1985. Παρά τΐς ^αν^ιλ,Ιιμμένες συστάσεις του δεξιοτέχνη σκιτσοIγφ φ ^ί; ^ ν μπόρεσα ν ’ αποβάλω τελείως τη δασκαλίΙΐψ ν β ρ σ υ ρ ό τ η τ ά » μου... Τα τελευταία χρόνια ο καλός μας δάσκαλος και φίλοςύταραπονιόταν, παρ’ όλο που δεν ήταν άνθρω πός μεμψίμοιρος. Διαπίστωνε πω ς εξασθενούσε η μΥήμη του, πως έχανε τις πνευματικές του δυνάμεις, κ α ι αυτό τον πρ οβ λη μ ά τιζε, τον ανησυχούσε. Φοβόταν μη φτάσει σε άνοια. Συχνά πυκνά μνημόνευε τον α ρ^ιολόγο πανεπιστημιακό καθηγητή και ακαδη μαϊκό Αντώνιο Κεραμόπουλο, ο οποίος στα στερνά ίο ν δεν μπα ζούσ ε π ια να γρά ψ ει τίπ ο τα για τη Μακεδονία, που τόσο την είχε αγαπήσει και την είχε I σπουδάσει. Κάθε β^οά τον ενθάρρυνα και του έλεγα αστειευόμενος ^ω ς % νμυαλό του είναι «εγγλέζικη λ ί^ % κ α ι πως ό,τι λέει τσ*λέει για να μην τον ματιάγ 0 σ Ι|ιέ,^ α ^ 4 ^ ^ ν «θσρμί σου με»... Για:τ σ ^ ^ λ ^ ;ί ΐΝ ί^ Γ ^ ύ ά ίδη, τον αγνοπροαίρετο ^Ι&ταιδευτικό, τον καλλιτέχνη, το δημοσιογράφο, τον ενεργό πολίτη, τον αντιστασια κό, τον ανύπνωτο λεσβολάτρη, θα μπορούσαμε να γράψουμε πολλά. Έφυγε πλήρης ημερών. Αφιέρωσε όλη του τη ζωή στην προκοπή του τόπου μας. Με τη διαθήκη του έδειξε τη μεγάλη του αγάπη για τα συντοπίτικα σωματεία και για την Ομοσπονδία τους. Υπήρξε ωραίος άνθρωπος. Μας έδωσε πολλά. Το καντηλέρι της μνήμης του δεν μπορεί παρά να το κρατάμε άσβεστο...
ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Ε Υ Σ Τ Ρ Α Τ ΙΟ Σ Π Α Ρ Α Σ Κ Ε Υ Α Λ ΙΑ Κ Α Τ Ο Σ Ο άνθρωπος, ο βιοτέχνης, ο ανάπηρος πολέμου Ο Ευστράτιος Λιάκατος ή Λιακατέλης είδε το φως της ζωής στην Αγιάσο το 1911, όταν ακόμη τη Λέσβο τη δυνά σ τευ ε ο Τ ούρ κ ος υ π ο δ ο υ λ ω τή ς. Ή τα ν το πρώ το π α ιδ ί της όμορφης φαμίλιας του Π αρασκευά Ιω άννου Λ ιακάτου (1883-1941) και της Π η νελόπη ς Σ τα ύρου Ζ α χ α ρ ία (1887-1984). Α δ έρ φ ια το υ ο Π α ν α γ ιώ τ η ς (1 9 13-1992), η Ηλεκτρα (1919), χήρα σήμερα του Α σω ματιανού Ευστρατίου Π αναγιώ του Μ ανάκα, η οποία μεταδημότευσε από το 1969 στο Δήμο Αγίας Βαρβάρας Αττικής, και ο Βενιαμίν Χριστόφας (1923)... Παρακολούθησε εγκύκλια μαθήματα στη γενέτει ρά του. Τέλειωσε το δημοτικό, ακράγγιξε το ημιγυμ νά σ ιο κ α ι μπήκε α π ό μ ικ ρ ό ς στη β ιοπά λη . Μαθήτεψε κοντά στο σακοποιό (μουτάφη) πατέρα του, ο ο π ο ίο ς είχε δ ικ ά του ερ γα σ τή ρ ια στο Μαυριγιώτη και στον Κάτω Κάμπο, που αναγκάστη κε όμως να τα πουλήσει, μαζί με άλλα περιουσιακά του στοιχεία, όταν ο πόλεμος τον οδήγησε σε πτώχευ ση. Την τέχνη του σακοποιού την έμαθαν όλα τα μέλη της οικογένειας. Αρχικά δούλεψαν με τους γονείς των, άλλ’ αργότερα οι γιοι δημιούργησαν δικά τους σακοποιεία . Ο Π α ναγιώ της συνεργάστηκε με το Χριστόφα, ενώ ο Ευστράτιος με το Σπύρο Καμάτσο, Τελευταίος συνεχιστής της βιοτεχνικής παράδοσης της σακοποιίας στηνΑγιάσο στάθηκε ο Χριστόφας, ο οποίος διατηρούσε εργαστήριο ως το 1999... Ως επ α γγελ μ α τία ς σ α κ ο π ο ιό ς ο Ε υ σ τρ ά τιο ς Λιάκατος εργάστηκε αποδοτικά και μόνος του και συνεταιριζόμενος. Ή τα ν επιδέξιος τεχνίτης. Είχε
Ο Ευστράτιος Παρασκευά Λιάκατος στο γέρμα της ζωής του...
εργαστήριο στη σ υνοικία Σταυρί. Π ρομηθευόταν α ιγό τρ ιχα από τη Λέσβο, α πό το Ά γιο Ό ρ ο ς και από αλλού, ενώ ινδικό χορτάρι από εισαγωγείς της Αθήνας. Έ φ τια χνε ελαιόπανα, τρίχινα και χά ρτι να, « δια δρ ό μ ο υ ς» , « χ α ρ ά ρ ια » (μεγάλα σ α κιά ), « τρ ο υ β ά δ ες» (το ρ β ά δ ε ς), δ ισ ά κ ια κ α ι π λ ε χ τ ά
Ο Ευστράτιος Παρασκευά Λιάκατος μπροστά στο αντίσκηνό του...
«παλιβάνια». Τα π ρ ο ϊό ντα του αγοράζονταν στο νησί, αλλά και έξω από αυτό... Ο Ευστράτιος Λιάκατος υπηρέτησε την πατρίδα ως κληρωτός πεζικού, κλάσης 1932, αλλά και αργότε ρα, ότα ν εκδηλώθηκε ο κ υκ λώ νας του φασιμού. Ανήκε στο ΠΙ Τάγμα του 22ου Συντάγματος Πεζικού. Γνώρισε, μαζί με άλλους συστρατιώτες του, τη μανία των ανελέητων φυσικών στοιχείων στα κακοτράχαλα βουνά της Αλβανίας. Αγρύπνησε στο μετερίζι της τιμής, φύλαξε Θερμοπύλες. Καθηλωμένος σε βομβαρδιζόμενο χαράκωμα, έπαθε κρυοπαγήματα στα δά χτυλα -φ τέρ νες το Γενάρη-Φλεβάρη του 1941. Μεταφέρθηκε στα μετόπισθεν και ακρωτηριάστηκε στη Θεσσαλονίκη. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην Αθήνα και από τον Πειραιά με καΐκι ήρθε στο γερμανοκρατούμενο νησί τον Ιούνη του 1941... Το 1942 παντρεύτηκε τη συχωριανή του Βλοτίνα Χατζησταύρου, του Δημητρίου και της Ευαγγελίας, και απόχτησαν τέσσερα παιδιά, από τα οποία επέζησαν δυο, ο Παρασκευάς (1945), καθηγητής Φυσικής Αγωγής, και η Δέσποινα (1955), δασκάλα, σύζυγος του καθηγητή Φυσικής Αγωγής Στυλιανού Κολυφά. Υπήρξε καλός οικογενειάρχης. Ευτύχησε να πάρει στην αγκαλιά του τέσσερα εγγόνια, δυο από το γιο του, τον Ευστράτιο, ήδη καθηγητή Φυσικής Αγωγής, και τη Βλοτίνα, φοιτήτρια της Νομικής Σχολής, και
Δυο καλοί φίλοι, ο Ευστράτιος Παρασκευά Διάκατος (αριστερά) και ο Μιχάλης Ιωάννου Πασχαλιάς, μπροστά σε βρύση της αλλοτινής εποχής. Πού να βρισκόταν; Ποιος μπορεί να την εντοπίσει;
Ο Ευστράτιος Παρασκευά Διάκατος (δεξιά), σε Νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης, μετά τον ακρωτηριασμό των δακτύλων του (1941)... Πλάι του ομοιοπαθής συννοσηλευόμενος συνάδελφός του...
δυο από την κόρη του, τη Μυρσίνη, ήδη καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής, και το Γιάννη, μαθητή λυκείου... Ή ταν άνθρωπος φιλοσοφημένος, φιλοπρόοδος, κοινω νικ ός, καλοπροαίρετος. Έ δειχνε ιδιαίτερη αγάπη για τη γενέτειρά του, για το λαϊκό πολιτισμό της. Παρακολουθούσε τη δράση του Αναγνωστηρίου «η Α νά πτυξη ». Τον σ υγκινούσ ε ο κ α ρνά βα λος. Αγαπούσε τα γλέντια, τα πανηγύρια, τα τραγούδια. Πρόσφερε με προθυμία τις υπηρεσίες του, όπου τον καλούσαν. Διατέλεσε επίτροπος του ιερού ναού της Α γ ία ς Τ ρ ιά δ α ς κ α ι τ α μ ία ς του «Σ υνδέσ μ ου Αναπήρων, Θυμάτων Πολέμου Αγιάσου». Και για το περιοδικό μας ήταν καλός πληροφορητής. Πολλές φορές ανασκαλεύαμε τα «βαρταλαμίδια» της δυνα τής του μνήμης! Έ να καλοκαίρι μάλιστα του πήραμε και συνέντευξη και δημοσιεύσαμε αφήγησή του για το ν ε λ λ η ν ο ϊτα λ ικ ό π ό λ εμ ο στο τεύ χ ο ς 18 (Σεπτέμβρης-Οκτώβρης 1983) της «Αγιάσου»... Ο α ν ε π ίσ τ ρ ο φ ο ς μ ισ εμ ό ς το υ Ε υ σ τ ρ α τ ίο υ Λ ια κ ά το υ σ τις 15 Γενάρη του 2000 σ υγκίνη σ ε βαθύτατα την κοινω νία της Αγιάσου, για τί σ ’ όλο το μάκρος της ζωής του, ίσαμε το σούρουπο των γερατειών, όδευσε καρτερικά τη δύσβατη ατραπό της ορθόπλωρης αρετής...
ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Η ΑΓΡΑ
ΣΤΟ
ΠΕΡΑΣΜΑ
ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ
Ματιές στο πρόσφατο βιβλίο του Γιάννη Τριανταφύλλου Β' Σ τ ο ν πρώτο τόμο του βιβλίου του ο Γιάννης Τριανταφύλλου ξεκινά, όπως πρσαναφέραμε, από την προϊστορία και φτάνει ως το τέλος περίπου της τουρκο κρατίας, η οποία για τη Λέσβο ειδικά καλύπτει τα χρονι κά όρια από το 1462 μέχρι το 1912. Ευκαιριακά αξίζει να σημειωθεί πως η επίσημη ενσωμάτωση του νησιού μας στον κορμό της μητέρας πατρίδας έγινε δύο χρόνια μετά την απελευθέρωσή του, δηλαδή το 1914. Τα κεφά λαια των δύο υποδιαιρέσεων του πρώτου τόμου καλύ πτουν την ευρύτερη περιοχή της Άγρας, μερικά μάλιστα και της Λέσβου ολόκληρης, κατά τους προϊστορικούς και κατά τους μετέπειτα χρόνους (ελληνική αρχαιότητα, ρωμαιοκρατία, βυζαντινή περίοδος, τουρκοκρατία). Δειγματοληπτικά αναφέρομαι στη συνέχεια σε ορισμένα μόνο κεφάλαια, τα οποία οριοθετούν την ερευνητικότητα, υποδηλώνουν τη μεθοδολογία και μαρτυρούν τους στόχους του συγγραφέα. Προηγείται η Λέσβος, όπως αυτή εικονίζεται στη γνωστή «Χ άρτα» του Ρήγα Φεραίου, αν και θα μπορούσε να αξιοποιηθεί παλαιότερσς χάρτης της Λέσβου, από αυτούς που μέχρι σήμερα μας είναι γνωστοί, μια και είναι δημοσιευμένοι σε ειδι κές χαρτογραφικές εργασίες ή σε βιβλία περιηγητών, τα οποία παρουσιάζουν ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέ ρον, παρ’ όλες τις αδυναμίες και τη δεδομένη κάποτε ανεγκυρότητά τους. Ακολουθούν κεφάλαια που αναφέ ρονται στην τοπωνυμία Άγρα, στον εποικισμό της Λέσβου, στη λαϊκή παράδοση τη σχετική με το θησαυρό του Μάκαρα, στα λείψανα των αρχαίων μνημειακών κτισμάτω ν της περιοχής, στην Αποθήκα και στον Καλόχτιστσ ή Ροδότοιχσ, στα Μάκαρα, στό γραφικό λιμανάκι του Κούκμου και στο απόκρημνο ύψωμα Ληστής, στό βουνό Προφήτης Ηλίας και στις περιοχές Κατάγρα, Ξερά Ξύλα και Λαπέδια, στο αμυντικό σύστη μα της Ερεσίας με τους πύργους και τους περιβόλους, στις προϊστορικές θέσεις οικισμών, στη Ρωμαϊκή και στη Βυζαντινή περίοδο και στό μοναστήρι Ηράτεια. Στη συνέχεια υπάρχουν κεφάλαια που αναφέρονται στους περιηγητές που έγραψαν για την ευρύτερη περιοχή, στα δημογραφικά δεδομένα, στην ιστορία της πλατείας που είναι δεμένη με το γερο-πλάτανο, όπως συμβαίνει και σε άλλα χωριά του ελλαδικού χώρου, στη διοίκηση, καθώς και στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή, στη φορολογία, στό έγγειο ιδιοκτησιακό καθεστώς, στις τρα πεζικές συναλλαγές, στις ξένες ασφαλιστικές υπηρεσίες, στη σημασία της ελληνικής υπηκοότητας, στην κοινοτική διοίκηση, στις βρύσες και στα λιθόστρωτα, στό διαμετακομιστικό εμπόριο, στις σχέσεις των χωριών μέσα στα πλαίσια του δήμου Ερεσσύ, στην αρχιτεκτονική των σπιτιών, στις συντεχνίες των ποιμένων και των οικοδό μων, στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου του μεγαλο
μάρτυρα, στον εκκλησιαστικό κώδικα των ετών 18681944, στην οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα της εκκλησίας, καθώς και στην εκπαίδευση. Ενδιαφέρον το συμφωνητικό του 1649, στό οποίο γίνεται λόγος για λειτουργία σχολείου στην Άγρα. Εξίσου ενδιαφέρων είναι και ο δεύτερος τόμος του βιβλίου, ο οποίος διαιρείται σε τρία μέρη. Το πρώτο μέρος ο συγγραφέας το αφιερώνει στην οικονομία και στις κύριες ασχολίες και δραστηριότητές των κατοίκων, που αποσκοπούν στο βιοπορισμό, στην απόκτηση υλι κών αγαθών. Τα βασικά γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα δημιούργησαν από παλαιά την ανάγκη της επεξεργασίας και της εκμετάλλευσής των. Γίνεται επομέ νως εκτενής αναφορά στους μύλους, οι οποίοι λειτούρ γησαν στην περιοχή, όπως είναι σι ελαιόμυλοι, οι νερό μυλοι ή υδρόμυλοι και σι ανεμόμυλοι. Στα σχετικά κεφάλαια δίνονται πολλές χρήσιμες πληροφορίες για τον τρόπο κατασκευής και λειτουργίας και αξιοποιείται εικονιστικό υλικό. Στη συνέχεια ο συγγραφέας αναφέρε ται στην αμπελοκαλλιέργεια, η οποία ήταν διαδεδομένη παλαιότερα στην Άγρα και όχι μόνο, στη βιοτεχνία της απόσταξης, στην κτηνοτροφία, και στη γαλακτοκομία, που αποτελούν ως τις μέρες μας τους κυριότερσυς μοχλούς οικονομικής ανάπτυξης του τόπου, στη μετα νάστευση, στην παραγωγή βελανιδιού, που το χρησιμο ποιούσαν ως ζωοτροφή, αλλά και για την παρασκευή δεψικών εκχυλισμάτων, στη μεταξοσκωληκοτροφία, στο κυνήγι και τέλος στη στυπτηρία ή στύψη, που τα σπου δαιότερα κοιτάσματά της βρίσκονται στα Κοντίσια και που η εξόρυξη, η επεξεργασία και η εμπορία της άνθισε κυρίως στα χρόνια της ηγεμονίας των Γατελσύζων. Το πρώτο μέρος κλείνει με το κεφάλαιο «Η κοινωνική ζωή της Άγρας μέσα από τρία προικοσύμφωνα», δύο του 19ου αιώνα και ένα των αρχών του 20ού. Το δεύτερο μέρος είναι αφιερωμένο στην ανδρική και στη γυναικεία φορεσιά του 19ου και του 20ού αιώνα. Ο συγγραφέας ξεκινά με την καταγραφή της κινητής περι ουσίας μιας αγρίτικης οικογένειας, στηριζόμενος σε διασωθέντα κατάλογο του 1849, τον οποίο και δημοσιεύει. Στη συνέχεια αναφέρεται στη βράκα και σ’ αυτά τα οποία τη συνοδεύουν (ζωνάρι, πουκάμισο, γιλέκι, πατα τούκα, κοντογούνι, σταυρωτή, κάλτσες, κατσούλα ή φέσι, παπούτσια, μαντίλι κτλ.). Ακολουθούν η καθημερινή εργατική φορεσιά και τα φράγκικα, τα οποία διαδόθηκαν με το πέρασμα του χρόνου και παραμέρισαν τη βράκα. Ενδιαφέροντά και όσα αναφέρονται στη γυναικεία φορε σιά. Πλούσιο και στην ενότητα αυτή το φωτογραφικό υλικό, το οποίο συγκέντρωσε με πολύ κόπο ο Γιάννης Τριανταφύλλου. Εδώ θα ήθελα να επισημάνω πως ο συγ γραφέας δεν αρκείται μόνο στη συγκέντρωση αυθεντικού
φωτογραφικού υλικού, αλλά καταβάλλει προσπάθειές και για την εξακρίβωση των εικονιζόμενος προσώπων, των οποίων πολλές φορές μάλιστα καταγράφει και το παρωνύμιο, δηλαδή το παρατσούκλι. Αποτελεί και αυτό αψευδή μάρτυρα ερευνητικής διάθεσης. Στό τρίτο και τελευταίο μέρος ο συγγραφέας συνεχί ζει την ιστορία των νεότερων χρόνων, φτάνοντας ως τις μέρες μας. Αναφέρεται στην Επανάσταση του 1821 και σε προδρομικές και αγωνιστικές μορφές της Λέσβου, όπως ο Σεραφείμ ο Μυτιληναίος, ο Ιγνάτιος Ουγγρσβλαχίας, ο Βενιαμίν ο Λέσβιος και ο Παλαιολόγος Λεμονής, και τελειώνει με τη ναυμαχία της Ερεσσύ και με τον Αγρίτη αγωνιστή Χαράλαμπο Χατζηιωάννσυ. Στη συνέχεια ανα φέρεται στο χαρμόσυνο γεγονός της απελευθέρωσης της Λέσβου από τους Τούρκους το 1912, στον Α ' Παγκόσμιο Πόλεμο, στη δράση της Μεραρχίας Αρχιπελάγους και στη φονική μάχη του Σκρα ντι Λέγκεν, στις επιχειρήσεις του ελληνικού εκστρατευτικσύ σώματος στη μεσημβρινή Ρωσία το 1919, στην ολέθρια για τον ελληνισμό μικρασια τική εκστρατεία, στό βαρύ τίμημα της Άγρας σε θύματα και στην οδυνηρή προσφυγιά. Ακολουθούν κεφάλαια για το εργατικό κίνημα της Άγρας, για τα καφενεία-στέκια «Ραμόνα» και «Μπαλάσκα», τα οποία λειτούργησαν στην Αθήνα, στη συνοικία Κυψέλη, όπου είχε συγκεντρωθεί μεγάλος αριθμός εργατών και μαστόρων, κυρίως χτιστάδων, στο νέο κτίριο του δημοτικού σχολείου Άγρας και στους εκπαιδευτικούς που το υπηρέτησαν. Σημαντικά στη συνέχεια και τα κεφάλαια για τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-1941, για τη Γερμανική επίθεση, για την Κατοχή, για την Αντίσταση, για τη Μέση Ανατολή, για τον εμφύ λιο και για τη δικτατορία των συνταγματαρχών. Μετά τα καθαρώς ιστορικά γεγονότα γίνεται αναφορά στους ανθρώπους του πνεύματος και της επιστήμης, στό Γυμνάσιο-Λύκειο Άγρας, στη μουσική παράδοση (λαϊ κούς οργανοπαίχτες), στις μεταφορές, στους λογής λογής επαγγελματίες του χωριού, στους καταγόμενους από την Άγρα, οι οποίοι γεννήθηκαν και έδρασαν ή δρουν αλλού, όπως ο εθνομάρτυρας επίσκοπος Ζήλων Ευθύμιος Αγριτέλης, ο στρατιωτικός Γεώργιος Αγριτέλης, ο κατα
ξιωμένος ποιητής Άρης Ταστάνης, η φιλόλογος-λασγράφος Νίκη Ταστάνη, ο φυσικός και ευαίσθητος ποιητής Χριστόφορος Αγριτέλης, καθώς και ο σκιτσογράφσςζωγράφσς Γιάνγκσς Κσυτελής-Τρεχαντζάκης, στους δια φορετικούς, δηλαδή στους ανθρώπους που έχουν κάποια φυσική ή πνευματική αδυναμία, η οποία όμως δεν πρέπει ν ’ αποτελεί εμπόδιο στην πορεία τους για ισότητα και αξιοπρεπή ζωή, και στο θεσμό της κοινότητας που λει τούργησε από το 1918-31.12.1998. Προηγουμένως η Άγρα ανήκε στο δήμο Ερεσσύ, ενώ από το 1999 συναπστελεί μαζί με τα χωριά Ανεμότια, Αρίσβη, Λάφια, Καλλονή, Κεράμι, Παράκσιλα, Σκαλοχώρι και Φίλια, το δήμο Καλλονής, βάσει του σχεδίου «Καποδίστριας», του οποί ου η εφαρμογή επέφερε ουσιώδεις αλλαγές στη διοικητική διάρθρωση του ελλαδικσύ χώρου. Ο Γιάννης Τριανταφύλλου εργάστηκε υπομονετικά επί πολλά χρόνια. Συγκέντρωσε πλούσιο και πσλυειδές υλικό και το επεξεργάστηκε με ικανοποιητικό τρόπο, παρ’ όλο που είναι ερασιτέχνης ιστορικός. Επιθυμία του να βοηθήσει τη γενέτειρά του, την Άγρα, όπου είδε το φως της ζωής. Προχώρησε έχοντας πλήρη επίγνωση των δυσκολιών και έφερε σε πέρας τη δύσκολη αποστολή του. Το έργο του, παρά τις κάποιες αδυναμίες, μεθοδολογικές ή άλλες, που συνήθως παρουσιάζει κάθε εγχείρημα τοπι κής ιστοριογραφίας, είναι άξιο προσοχής και επαίνου. Από εδώ και πέρα θα είναι ένα σημείο αναφοράς για όλους όσοι θα ασχολούνται με την ιστορία της Άγρας αλλά και της Λέσβου γενικότερα. Θα είναι βασική αφετη ρία για περαιτέρω ερευνητικές προσπάθειες. Αξίζει να το μελετήσουν όλοι, και προπα ντός τα απανταχού Αγριτόπσυλα, που δεν πρέπει να παραμελούν την πατρι δογνωσία, να αγνοούν την ιστορία του τόπου τους, την παλαιά και την καινούρια. Εύχομαι η «Άγρα Αέσβου» να είναι καλοτάξιδη στους αναγνωστικούς ορίζοντες και ο συγγραφέας της να είναι γερός και να μας δώσει και άλλα δείγματα της αγάπης, της φιλοπσνίας, της ερευνητικότητας, της δημσκρατικότητας, της αξιοσύνης του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Από την εκδήλωση του Συλλόγου Αγριτών Αθήνας, στις 18.8.2000, στην αυλή του Δημοτικού Σχολείου Αγρας, κατά την οποία έγινε παρουσίαση του δίτομου βιβλί ου του Γιάννη Τριανταφύλλου «Άγρα Λέσβον» και άλμπουμ γελοιογραφίας του Γ ιάννη Κακαρώνη - ΚΑΚ. Στο μικρό φωνο ο συγγραφέας Γιάννης Τριανταφύλλου...
ΤΟ ΤΙΜΟΝΙ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ Ζήσε το πρωί, γ ι’ αυτό ξημέρωσε. Δε γνωρίζεις τι και πώς βραδιάζει, τ’ άγρια θηρία γύρω μέρωσε, βάλε αγάπη στην καρδιά π 9 αδειάζει.
ΤΟ ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ Κοιμήσου, φτωχοπαίδι μου και φτωχογεννημένο, που ’χεις τη φάτνη κλίνη Σου, στου σπηλιού την καρδιά. Για ζεστασιά, στων ζωντανών το χνότο, αφημένο. Που ’χεις για πρωτορούχο σου της μάνας την ποδιά. Κοιμήσου και νανούρισμα Σου λένε οι άγγελοι, στου καλυβιού τη σκοτεινιά, τ’ άστρο φεγγοβολά. Εκστατικοί Σε χαιρετούν βοσκοί απ’ την αγέλη. Δώρα οι μάγοι, βασιλιά, σου φέρνουνε πολλά. Κοιμήσου, πρωτοπαίδι μου. Τρέμ’ η καρδιά μου, τρέμει, των προφητών αντίλαλοί το είναι μου δονούν. Ο λογισμός μου έμοιασε κλωθογυρίστρ’ ανέμη. Χαρές με περιζώσανε, μα θλίψεις μου μηνούν. Όλου του κόσμου τους καημούς, κοιμήσου, πριν σηκώσεις. Πριν της αγάπης το υνί στα χέρια να κρατάς. Πριν το χωράφι τ’ άγονο της γης μας να οργώσεις. Κοιμήσου και σε καρτερεί φριχτός ο Γολγοθάς. ΜΑΡΙΑ ΑΓΙΛΣΩΤΟΥ-ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ
ΜΟΥΣΚΟΥΒΟΥΛΟΥΝ ΓΟΙ ΜΗΧΑΝΕΣ Μουσκουβουλούν γοι μηχανές φέτου απί τα λάδια, αλέθιν τσι βγάζιν δέκατα, ασάδις τσι λίγα δυάρια. ’Πι τ’ Κατουχή ’χι του χουριό να δει τόσου μαξούλ’ τσι γοι αρχόντι τσι γοι φτουχοί θα λαδουθούνι ούλ’. Μόλις ξμιρώσ’, σα φάλαγγα γιουργέρνιν μες στου λιώνα, ούλ’ θα του θμούνπ του μαξούλ’ στου τέλους του ιώνα. Γαδάρ’ πα στα αγρουτικά παγαίν’ν τσι καμαρώνιν, καβάλα παγαίν’ν τσι έρχουντι τσι φράγκου δεν πληρώνιν. Στου καφινέ μες σ’ Ράρας ούλ’ είνι ιπιπουδός, για να μαζώξουνι τς ιλιές, δε γένιτι αλλιώς. Φέτου γοι ιλιές είνι πουλλές τσ’ εύκουλα δεν τιλειώνιν, ακόμα τσι του Μαΐου φαίνιτι θα μαζώνιν. Του λάδ’ είνι π’ τα γιατρικά ακόμα πιο καλό, μόλις του φας, λαμπίκους γένιτι του μυαλό. Παντού του λάδ’ κάνει καλό τσι δε θέλ’ θϊουρία τσι κατιβάζ’ του ζάχαρου, τ’ χουληστιρίν’ τσ’ ουρία. Αγιάσος, 1997
ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ
Ζήσε την αυγή, τ’ απομεσήμερο. Κράτα της αγάπης το τιμόνι, π 9 οδηγεί σωστά το καθ’ εφήμερο και το δάκρυ της ψυχής στεγνώνει. Κέρνα γύρω σου γλυκά χαμόγελα, βόηθα και το πιο μικρό μυρμήγκι, σα βραδιάζει, βάζε τα λαμπόγυαλα. Λύσε κάθε κόμπο που σε σφίγγει. Λύσ’ τον με υπομονή κι αισθήματα, μέσα στης αγάπης τα σωθύρια. Μια η ζωή. Αχ, να ’ταν δίχως θύματα. Όμως ζω! Και βλέπω να ’ναι μύρια. Μυτιλήνη, 23.7.2000
ΕΛΠΙΑΛ ΜΟΛΥΒΙΛΤΟΥ
ΤΟ ΧΡΕΟΣ Φτωχός ο λόγος, μα θα πω στο φίλο μου το Γιάννη, με στίχους, ένα Φχαριστώ για μένα όσα κάνει. Με είδε πρώτος την αυγή, στο χέρι του με πιάνει, στον «πέλαγο» να μ’ οδηγεί, να βρω κι εγώ λιμάνι. Το «άστρο» μου το φωτεινό με πήγε στην «Αγιάσο» και βρήκα κει, το δειλινό, δεντρί για να κουρνιάσω. Δεντρί με ρίζες και κλαριά και φυλλωσιά μεγάλη, φιλόξενο για τα πουλιά που τραγουδούν τα κάλλη. Οι «Λλκυόνες» τώρα πια πετούν αγάλια αγάλια, ήλιο να βρουν και αμμουδιά στης Λέσβου τ’ ακρογιάλια. Πολλά σκαλιά για την κορφή κι εγώ ως στρατοκόπος ανηφορίζω κατά κει που είν’ ανθισμένος τόπος.
Σαν ωριμάσουν οι καρποί κι ο λόγος που ’χει σπείρει, μαζί του θα ’χω μοιραστεί τ ’ ολόγιομο ποτήρι. Μ ελίσσια, 10.7.2000
ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ
ΠΑΝ...ΕΜΟΡΦΑ Ένα άυλο φράγμα σιγά σιγά ορθώνεται γύρω μου. Προσπαθώ να το ξεπεράσω, αδύνατο, αισθάνομαι μόνος. Όαση πέντ’ έξι φίλοι και μια σύναξη το χρόνο από μαθητές παλιούς, που ξυπνάνε αναμνήσεις τρυφερές.
ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΜΠΟΡΕΣΕΙ; ·«.
Ακούω έξω τη βροχή να πέφτει με μανία και την καρδιά μου να χτυπά γεμάτη αγωνία. Και σκέφτομαι, οι δύστυχοι, που ’ναι ξεσπιτωμένοι, πως είναι ως το κόκαλο και την ψυχή βρεγμένοι. Λεν κάνουνε πια όνειρα, δεν έχουνε ελπίδες, δεν έχουνε δική τους γη, μα ούτε και πατρίδες. Στους δρόμους, όπως τα σκυλιά, γυρνούν κι ό,τι προκύψει, αφού η ίδια η ζωή τους έχει εγκαταλείψει. Και τα παιδάκια τα μικρά ρωτούν με απορία, τι φταίει και εμπλέκονται σε τέτοια ιστορία; Γιατί να ξεχωρίζουνε απ’ τα παιδιά εκείνα, που δε γνωρίσανε ποτέ το κρύο και την πείνα; Που έχουν το σπιτάκι τους, τη θαλπωρή, το χάδι, και λείπει απ’ τα μάτια τους του πόνου το σημάδι. Ποιος θα μπορέσει άραγε να δώσει απαντήσεις, σ’ αυτές τις τρυφερές ψυχές που είν’ όλο ερωτήσεις; Μυτιλήνη, 2.6.1999
ΜΑΡΙΑ ΠΑΤΣΕΛΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ
Αλλάζει ο κόσμος γρήγορα, όλα γίνονται παν...έμορφα. Πανευρωπαϊκά! Παναμερικανικά! Παγκόσμια! Παν...ολέθρια! Ναρκωτικά, βιασμοί, εκβιασμοί, σκοτωμοί, εμπρησμοί, βομβαρδισμοί, ψέμα, μίσος, κέρδος, αδικία και πολλή πολλή αλαζονεία. Π’ ανάθεμά μας... Αθήνα, 27.8.2000
ΛΗΜΗΤΡΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ
ΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ ΕΚΠΛΗΡΩΝΩ Σ ’ ένα τάγμα «λυσσασμένο» στο χακί μ’ έχουν ντυμένο, θέλουν να μας διατάζουν, σ’ αγγαρείες να μας βάζουν. Μας πηγαίνουν σε ασκήσεις, α ρε λόχα, θσ μας σχίσεις! Λένε δήθεν θα μας μάθουν, για να μη μας καλομάθουν. Το καθήκον εκπληρώνω, τόσους μήνες την πληρώνω, τις ημέρες μου μετράω, θέλω σπίτι μου να πάω και για τη μαμά πατρίδα γίνομαι σαν τη βολίδα! «Σατιρικά»
ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Ο ΜΙΚΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΣ Γεννήθηκες σε φάτνη ταπεινή, με τις ανάσες των βοδιών να σε ζεστάνουν, ο βασιλεύς των βασιλέων μας εσύ, μικρέ Χριστέ μου, συ αγάπη περισσή, πριν κάποια χρόνια μακρινά στο νου μας φτάνουν. Ο Ιωσήφ και η Μαρία είχαν κρυφτεί απ’ του Ηρώδη την οργή να σε γλιτώσουν, που ’στειλε Μάγους μες στη νύχτα να σε βρουν, να φέρουν δώρα, το Θεάνθρωπο να δουν, στο γυρισμό αλλάξαν δρόμο, να σε σώσουν. Αστέρι έλαμπε ψηλά στον ουρανό, να τους φωτίζει, το μικρό Χριστό να βρούνε, που ’ρθε φτωχός στην παγωμένη τη νυχτιά, να τη ζεστάνει η μεγάλη του καρδιά και φως να ρίξει στην αλήθεια, να τη δούνε. Χρυσό σου δώσανε, γιατί ήσουν βασιλιάς, και μυρωδιά απ’ το λιβάνι τους, Χριστέ μου, για τη θυσία θέσαν σμύρνα στο κουτί, στου μαρτυρίου το σταυρό σα θ’ ανεβείς. Θέλημα ήταν του πατέρα σου, μικρέ μου! Άστραφτε γύρω σου στεφάνι λαμπερό κι ήσουν εσύ ο βασιλιάς γυμνός στο φως του, το μεγαλείο της ψυχής σου να φανεί και στους ανθρώπους η μορφή σου η τρανή. Θείο το θαύμα στη ζωή ο ερχομός σου! ΜΥΡΣΙΝΗ ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ-ΒΑΜΒΑΚΑ
«ΣΤΑ ’Μ ΟΡΦ Α ΤΑ ΚΑΠΗΛΕΙΑ» (Δημώδη άσματα Αρετσούς) « Σ τ α ’μ ο ρφ α τα κα π ηλειά - Δ ημώ δη άσματα Α ρ ετσ ο ύ ς» είνα ι ο τίτλ ο ς του ψ ηφιακού δίσκου ( 0 0 ) , ο ο π ο ίο ς τέθηκε σε κ υ κ λ ο φ ο ρ ία α π ό το Κ έντρο Α ιγαιακώ ν Λ α ογρ α φ ικ ού κ α ι Μ ουσικολ ο γ ικ ώ ν Ε ρ ευ νώ ν (Κ Α Λ Μ Ε ), π ο υ ίδρ υσ ε κ α ι δ ιε υ θ ύ ν ε ι ο σ υ γ χ ω ρ ια ν ό ς μ α ς κ α θ η γη τή ς της Ελληνικής Π αρα δοσ ιακή ς Μ ουσικής Θ εοφάνης Α ντωνίου Σουλακέλης.
π ρ ο η γ ή θ η κ ε εκ τεν ή ς κ α ι σε β ά θ ο ς μελέτη της μελωδίας, του ρυθμού και του ύφους τω ν τραγου διώ ν, καθώ ς και ενδελεχής έρευνα γύρω από την πιθανή προέλευσή τους. Το ένθετο φυλλάδιο 36 σελίδων, που συνοδεύει το ψηφιακό δίσκο, περιλαμβάνει εισαγω γικά κεί μενα για την ιστορία της Αρετσούς, για τη μουσι κή ιδ ια ιτερ ό τη τα της, κ α θώ ς κ α ι τα λ ό γ ια τω ν τραγουδιώ ν με διευκρινιστικές υποσημειώσεις. Η έκδοση είναι δίγλωσση, ελληνική και α γγλι κή. Η επ ιλ ο γή α π ό τα α ρ χ ικ ώ ς κ α τα γ ρ α μ μ έν α τραγούδια της συλλογής και η μουσική επιμέλεια έγιναν α πό το Θεοφάνη Σουλακέλη, σε συνεργα σ ία με το υ ς μ ο υ σ ικ ο ύ ς Β ασίλη Τ ζ ω ρ τζ ίν η κ α ι Κώστα Σιδερή.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΤΥΛ. ΣΚΟΡΔΑΣ
ΑΑΒΑΜΕ
Η προμετωπίδα του ένθετου φυλλαδίου (σχήματος 12x12 εκ., σσ. 36+4), το οποίο συνοδεύει τον ψηφιακό δίσκο.
Ο δίσκος περιέχει 12 ανέκδοτα τραγούδια από την Αρετσού, η οποία βρίσκεται στα μικρασιατικά π α ρ ά λ ια της Π ρ ο π ο ντίδα ς, στην περ ιφ έρ εια της Β ιθ υ νία ς, με χ ο ρ ω δ ία κ α ι ορχήσ τρα ελληνικής παραδοσιακής μουσικής, δεμένες σ ’ ένα μουσικό σύνολο ζω ντάνιας και κεφιού. Τα τρ α γούδια α υτά α ποτελούν μέρος υλικού μουσικής καταγραφής, την οποία πραγματοποίη σε η Μ αρία Ασβέστη, επίτιμο μέλος του ΚΑΛΜΕ. Π λ η ρ ο φ ο ρ ή τρ ια ή τα ν η Α ρετσια νή Α να σ τα σ ία Βεζυρτζή-Νίκολσον. Το 1989 έγινε η πρώτη ηχο γράφηση, το 1997 έγινε εκ νέου κα τα γρα φ ή κ α ι σύντομα ακολούθησε η έντυπη έκδοση όλου του έργου σε βιβλίο με το ν τίτλ ο «Δ ημώ δη Ά σ μ α τ α Α ρετσούς» (ΚΑΛΜΕ, Αθήνα 1997). Για τη δη μ ιουρ γία του δίσκου κα ι την πιστή κ α ι συνάμα ζω ντανή απόδοση τω ν τρα γουδιώ ν, με τρόπο που μιλά στο σύγχρονο ακροατή, χω ρίς να π ρ ο ξ ε ν ε ί ε ν τ υ π ώ σ ε ις μ ο υ σ ε ια κ ο ύ ε ίδ ο υ ς ,
• Σύνδεσμος Φ ιλολόγω ν Ν. Λέσβου - Ε ταιρία Α ιολικών Μ ελετών, Σ τρά της Μ υριβήλης, 30 χ ρ ό νια από το θάνατό του. Οι Εισηγήσεις Τιμητικού Συνεδρίου, Έκδοση Δήμου Μ υτιλήνης, Μυτιλήνη 2000, Σχ. 24x17,5, σσ. 152. • Α γιά σο ς, Λέσβος, Ιστορία, π ο λιτισ μ ό ς, π ερ ι β ά λ λ ο ν , τέχν ες, έθιμα , π ρ ο ϊό ν τ α . Ε κδόθηκε το Νοέμβριο 2000 με χρηματοδότηση της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, Σχ. 28x21, σσ. 36. • Ευάγγελος Παραμερίτης, Ειρηνικά, (ποιήματα), Β ' έκδοση τροποποιημένη, Διεθνής Εταιρεία Ελλή νων Λογοτεχνών, Αθήνα 1999, Σχ. 21x15, σσ. 62+2. • Ε υ ά γγελο ς Π α ρ α μ ερ ίτη ς, Η δ ικ α ίω σ ή μ α ς έ ρ χ ε τ α ι α π ό τ η ν σ τ α υ ρ ικ ή θ υ σ ία τ ο υ Ιη σ ο ύ Χ ρ ισ τ ο ύ , (δοκίμ ιο), Δ ιεθνής Ε τα ιρ εία Ελλήνω ν Λογοτεχνών, Δραπετσώνα 2000, Σχ. 20x15, σσ. 64. • Σ τρ α τή ς Ν. Κ α ρ α β άνης, Ε λ α ία ν ο μ ο λ ο γώ , Αθήνα 1999, Σχ. 21x14, σσ. 72. • Ελιμειακά, Εξαμηνιαίο περιοδικό, Δεκέμβριος 2000, έτος 19, τεύχος 45, Σχ. 24x17, σσ. 96 (89-184). • Βασίλης Γ. Καμινέλλης, βιολόγος, Το πεπτικό σύστημα. Βόλος 1997, Σχ. 24x17, σσ. 95+3 (λευκές). • Μ αρία Αγιασσώτου-Λαμπρινού, Λ ίγο π ρ ιν να νυχτώ σει. Π οιήματα. Μ υτιλήνη 1998, Σχ. 24x17, σσ. 80. • Γιώργος Θ. Ξενέλλης, Η σύναξη τω ν κύκνων. Μυτιλήνη 1999, Σχ. 25x17, σσ. 36. • Σ π ύ ρ ο ς Κ. Κ α ρ α μ ο ύ ν τ ζ ο ς , τ. Σ χ ο λ ικ ό ς Σύμβουλος Π .Ε., Η Κ α ρυά . Π οίημα. Δεκέμβρης 1999, Σχ. 29x20,5, σσ. 24+2 (λευκές). • Ν ικόλαος Π λαστήρας, ο επαναστάτης, ο οραμ α τ ισ τ ή ς , ο « Ά ξ ιο ς τη ς Π α τ ρ ίδ ο ς » . Ε τ α ιρ ία Αρχιπέλαγος, Αθήνα 1999, Σχ. 20x20, σσ. 32.
Μ Α Ρ ΙΚ Α Α ΡΧ Ο Ν Τ Η ΚΟΝΤΟΥΛΗ Η οδοντίατρος του ενεργού βίου και της προσφοράς Η
Μ αρίκα Κοντούλη είδε το φω ς της ζωής το
1908 στο Φ ανάρι, την ιστορική συνοικία της βασι λεύουσας. Ή τα ν το πρ ω τό το κ ο π α ιδ ί της ό μ ορ φης φ α μ ίλια ς του καταγρμενου από την πολίχνη Γάνος της Π ρ οποντίδα ς δημοκράτη οδοντίατρου Α ρχοντή Ε υστρατίου Κ οντούλη (1878-1943) και τη ς Α γ ια σ ώ τ ισ σ α ς δ α σ κ ά λ α ς Α θ η ν ά ς Β ρ α ν ά Κ ουκουσά ή Κ ουσουσέλη (1878-1957). Α δέρφ ια της ο μ ό ν ιμ ο ς υ π α ξ ιω μ α τ ικ ό ς της Α ερ ο π ο ρ ία ς (σμηνίας) Αλέκος, ο οποίος υπέκυψε στο μοιραίο το 1936, ό ν τ α ς ε ικ ο σ ιπ ε ν τά χ ρ ο ν ο π α λ ικ ά ρ ι, η φ ιλ ό λ ο γ ο ς κ α θ η γ ή τρ ια Έ λ λ η , σ ύ ζ υ γ ο ς Ε μ μ α νο υ ή λ Κ ουβ α ρ ά κη , ο δ ά σ κ α λ ο ς Α ν δ ρ έα ς, π ο υ υπηρέτησε στη Μέση Ανατολή, και ο επίσης α ντι σ τα σ ιακός οδοντοτεχνίτη ς κ α ι μα χητικός δημο σιογράφος Ό μηρος. Παρακολούθησε εγκύκλια μαθήματα σε εκπαι δ ε υ τ ή ρ ια τη ς Κ ω ν σ τ α ν τ ιν ο ύ π ο λ η ς , ό π ω ς το Ζ ά π π ειο Π α ρθεναγω γείο. Σ τ ις 26 του Οκτώβρη το υ 1922 έκλεισε π ρ ο σ ω ρ ιν ά τα β ιβλία της κ α ι ακολούθησε τους δικ ο ύς της στον κ α κοτράχαλο δρόμο της προσφυγιάς, που χαράχτηκε εσπευσμέ να για τα θλιβερά α πομεινάρια του χαλασμού της Μ ικ ρ α σ ια ς. Με την εγκατάσταση στην Α γιάσ ο, όπου υπήρχαν συγγενείς της μητέρας της, δρομο λόγησε με συγκρατημένη, βέβαια, α ισ ιο δ ο ξ ία τη μετέπειτα πορεία της. Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές της στο Γυμνάσιο της Μ υτιλήνης, όπου ευτύχησε να έχει γυμ να σ ιά ρ χη το σ οφό Ιω άννη Ο λύμ πιο κ α ι καθηγητή, εκτός α πό τους άλλους, τον Αριστείδη Δελή. Η οξύνοια , η φ ιλομά θεια , η επιμέλειά κ α ι το π ρ ό σ φ ο ρ ο ο ικ ο γενεια κ ό π ερ ιβ ά λ λ ο ν ευνόησαν τη διάθεση για α νώ τερ ες σ πουδές. Φοίτησε στο Τμήμα Ο δ ο ντια τρ ικ ή ς της Ιατρικής Σ χολής του Ε θ ν ικ ο ύ Π α ν ε π ισ τ η μ ίο υ , α π ό το ο π ο ίο έλαβε π τ υ χ ίο σ τα τέλη το υ 1929. Ε ργάστηκε ω ς ο δ ο ντία τρ ο ς, με την ακόλουθη σειρά, στα Τ ρίκαλα, στην Ά μφισσα, στην Α γιάσ ο, στην Κ αβάλα, στη Μ υ τιλ ή νη , σ την Α γ ιά σ ο , σ την Π έτρ α κ α ι σ τα Σούρμενα, αφ ή νοντα ς τις καλύτερες εντυπώ σεις κ α ι ω ς επιστήμονας κ α ι ω ς ά νθρ ω πος. Σ τα δυο τελευταία μέρη δίδα ξε κ α ι την α γγλική γλώ σσα ω ς διπλω μα τούχος. Α ξίζει να σημειωθεί ότι είχε μεγάλη ευχέρεια στην εκμάθηση ξένω ν γλωσσών. Α πό νω ρ ίς υιοθέτησε δημοκρατικές ιδέες και
Πορτρέτο της οδοντιάτρου Μαρίκας Κοντούλη, φιλοτεχνημένο από τον Αντώνη Πρωτοπάτση (Ραζζί). (Παραχωρήθηκε από την Αθηνά-Εύα Στασινοπούλου-Κοντούλη)
αγωνίστηκε γ ι ’ αυτές σ ’ όλη της τη ζωή. Α πό τα χρ ό νια τω ν σ πουδώ ν της στην Αθήνα, πα ρέα με γνω στούς της φοιτητές, ό π ω ς ο Κ ριτώ ν Ελευθεριάόης, ο Ασημάκης Π ανσέληνος κ α ι η κ α τό π ιν σ ύ ζ υ γ ό ς τ ο υ Ν εφ έλ η (Έ φ η ) Π λ ιά τ σ ικ α , ο Α ϊβαλιώ της Ν ίκος Τ ζούγας κ α ι άλλοι, συμμετεί χε σε διά φ ορες διαδηλώ σεις κα ι κινητοποιήσεις. Δεν παρέλειπε να πηγαίνει, με το συμφοιτητή της Ν ίκ ο Τ ζ ο ύ γ α , κ α ι σ τ ις Φ υ λ α κ ές τη ς Α ίγ ιν α ς , ό π ω ς α ρ γ ό τε ρ α ω ς ο δ ο ν τ ία τ ρ ο ς π ια κ α ι σ τ ις Φ υλακές της Μ υτιλήνης, για να προσφέρει α φ ι λοκερδώ ς τ ις ια τρ ικές της υπηρεσίες σε π ο λ ιτ ι κούς κρατούμενους κ α ι μη. Κ αθοριστική στάθη κε η γνω ρ ιμ ία της κ α ι με το συμπατριώτη της ιδε ολόγο αγωνιστή Φώτη Σαράντου Μ πράτσο. Σ τα χ ρ ό ν ια της Κ α το χή ς, ό π ω ς κ α ι π ο λ λ ο ί
ά λ λ ο ι, έλαβε ενερ γό μ έρ ος στην Ε θ νικ ή Α ν τ ί σταση. Σ τ ις 28 το υ Μ άρτη το υ 1944 μ ά λ ισ τα , όταν έκαναν μπλόκο στην Α γιάσο οι κατακτητές, αναζητήθηκε μαζί με το υ ς π α ρ α κ ά τω , π ο υ θεω ρ ή θ η κ α ν π ρ ω τ ε ρ γ ά τ ε ς σ τα γ ν ω σ τ ά « δ η μ εγερτικά » γεγο νό τα της ημέρας της εθνικής επε τείου, τον Ε υσ τράτιο Β ασιλείου Καβαδέλη, τον Ε υ σ τρ ά τιο Η ρ α κ λή Α να σ τα σ έλη (Τ α σ ιό), το ν αδερφό της Ό μηρο Κ οντούλη, το συνάδελφό της Π α ν α γ ιώ τη Π ρ ο κ ο π ίο υ Τ ζα νετή , το Β α σ ίλ ειο Θ εμιστοκλή Νουλέλη (Ρ ουδιά )..., α λλά η ο ρ γά νωση τη φυγάδευσε στην Τουρκία, όπου την κρά τησαν οι Α μερικανοί κ α ι εργάστηκε ω ς γλω σσο μαθής σε ξενώ να υποδοχή ς κα ι φ ιλοξενίας συμ μάχω ν στη Σμύρνη. Επέστρεψε στο νησί τέλη του Οκτώβρη του 1944. Στη μ ετα κ α το χ ικ ή π ε ρ ίο δ ο όρ θω σ ε α δ υ ν ά στευτη την ψυχή της σε διάφ ορες περιστάσεις. Ο τ ό π ο ς μ α ς κ ό χ λ α ζ ε σ α ν π υ ρ ω μ έ ν ο λ ε β έ τ ι. Π ρυτάνευαν ο φ α νατισ μ ός κα ι η μισαλλοδοξία. Σ τή ν ο ντα ν ικ ρ ιώ μ α τα κ α ι β ιά ζ ο ν τα ν σ υ νειδή σεις. Ή τα ν χρ όνια σύγχυσης, αφροσύνης, εμφυλιοπολεμικού σπαραγμού. Η Μ αρίκα Κοντούλη, άτομο με προοδευτικές ιδέες, με πνευματικά ενδιαφέροντα κα ι με καλλι τεχνική διάθεση, αγάπησε α πό νω ρ ίς το Α ναγνω σ τήριο «η Α ν ά π τυ ξη » . Το 1924 μ ά λ ισ τα έλαβε μέρος ω ς ερ α σ ιτέχ ν ισ σ α στην π α ρ ά σ τα σ η του γν ω σ το ύ έρ γο υ το υ Δ η μ η τρ ίο υ Κ ο ρ ο μ η λ ά «Ο α γ α π η τ ικ ό ς τ η ς Β ο σ κ ο π ο ύ λ α ς » , μ α ζ ί με την αδερφή της Έ λλη κ α ι με άλλες κοπέλες, που για πρώτη φορά τόλμησαν ν ’ ανεβούν στη σκηνή, ενώ π ρ ο η γ ο υ μ έν ω ς τ ο υ ς γ υ ν α ικ ε ίο υ ς ρ ό λ ο υ ς το υ ς υποδύοντα ν άντρες. Κ αι αργότερα όμω ς εξακο λούθησε να υ π η ρ ετεί το σ ω μ α τείο, σ υμ μ ετέχο ντα ς σε π ο ικ ίλ ες εκδηλώ σεις. Το 1945 εξάλλου δ ια τέλ εσ ε κ α ι π ρ ό ε δ ρ ο ς το υ Α ν α γ ν ω σ τη ρ ίο υ , λίγο π ρ ιν α πό τη διάλυσή του το 1946 με α π ό φ α ση του Π ρω τοδικείου Μ υτιλήνης. Το 1960 παντρεύτηκε στη Μυτιλήνη τον ποντια κής καταγω γής για τρ ό Κ ω νσταντίνο Τοκμακίδη και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου δραστηριο ποιήθηκε και σκόρπισε αφειδώλευτα καρπίσματα της ευαίσθητης ψυχής της, του ρωμαλέου πνεύμα τός της και της άδολης αγάπης της, η οποία πλεό ναζε όχι μόνο για τους οικείους της αλλά και για τους ξένους. Δεν ευτύχησε να στολίσει τη ζήση της με δικά της βλαστάρια. Επικέντρωσε όμως τη φρο ντίδα της στις δυο προγονές της, σ τ’ ανιψια της και πρ ο π α ντό ς στην Α θηνά-Εύα Ό μηρου Κ οντούλη, που τη γηροκόμησε.
Αναμνηστική φωτογραφία της οικογένειας του Αρχοντή και της Αθηνάς Κοντούλη (1936). Διακρίνονται, από αριστερά, τα παιδιά: Μαρίκα, Όμηρος, Έλλη, Ανδρέας και Αλέκος.
Αγάπησε, όσο λίγοι, το «Φ ιλοπρόοδο Σύλλογο Αγιασωτών», καθώ ς και το περιοδικό «Αγιάσος», στο ο π ο ίο δη μ οσ ιεύτη κα ν κ ά π ο ια κ είμ ενά της. Θ υ μ ά μ α ι με σ υγκ ίνη σ η τη ν επ ίσ κ εψ ή μου στο σ πίτι της, στα Σούρμενα. Θ υμάμαι τα καθημερινά τηλεφωνήματα της, το ξεχω ριστό ενδιαφέρον της, τις άοκνες προσπάθειές της. Μετά το θάνατο του αγαπημένου της συζύγου το 1990, όταν άρχισε να χ ά ν ε ι την επα φ ή με το π ερ ιβ ά λ λ ο ν κ α ι να μην α ν α γ ν ω ρ ίζ ε ι π ρ ό σ ω π α , λυ π ή θη κ α π ο λ ύ , γ ια τ ί κ α τά λα β α π ω ς « ποτέ π ια » δε θα μ π ο ρ ο ύ σ α να επικ οινω νήσ ω με την εκλεκτή συνεργάτισσα, με την πολύπειρη οδοιπόρο της ζωής. Σ τ ις 21 το υ Σ επτέμ β ρ η το υ 2000 η Μ α ρ ίκ α Κ ο ντο ύ λη πή ρε το δ ρ ό μ ο γ ια το α ν ε π ίσ τρ ο φ ο τα ξίδι, π ο υ οδηγεί στην ατελεύτητη α πα νεμ ιά της αιω νιότητας. Συγγενείς κ α ι φ ίλοι συνόδεψ αν την επομένη το σκήνω μά της στην τελευταία κ α τ ο ι κ ία , σ το Κ ο ιμ η τή ρ ι τω ν Σ ο υ ρ μ έ ν ω ν . Υ π ή ρ ξ ε ω ρ α ίο ς ά ν θ ρ ω π ο ς . Έ ζη σ ε τ ίμ ια , α γ ω ν ίσ τη κ ε δυναμικά, άφησε μνήμη αγαθή.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Α Π Ο ΤΙΣ ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΕ Σ ΤΟ Υ Χ Ω Ρ ΙΟ Υ Δε γίνιτι ζάπ’ του γαργαλούπ’! Ο
γερο-Β α σ ίλας παρατηρούσε τις κατσίκες του. Ή τανε στην ώρα τους σχεδόν όλες. Μπήκε σε σκέψεις. Έ κανε πολύπλοκους λογαριασμούς, που μ ό ν ο το τ σ ο μ π ά ν ικ ο μ υ α λ ό μ π ο ρ ε ί ν α τ ο υ ς ξεμπλέκει. Άργησε, αλλά κά ποτε χά ρα ξε κ α ι το σχέδιο. Ύ στερα είπε στη γριά του: - Ν ω ρίς «δείξαν» φέτος τα θηλυκά. Κ αι, όπω ς δείχνουν τα μερομήνια, θ ’ αργήσει φέτος να βρέ ξει. Α μα « α λλα χτο ύ ν» τώ ρ α , τ ι να τα κ ά νω τα ρίφ ΐα , που θα μου ρίξουν στο ξερό το χώμα; Το κέρδος θα πάει στις ταγές. Να δούμε, αν θα φτάξει κιόλας. Γι’ αυτό, άκου να δεις, τι σοφίστηκα. Θα δέσω το λ ο ιπ ό ν, τ ο υ ς τρ ά γ ο υ ς κ α ι θα το υ ς λύσ ω το ν ά λλο μήνα. Έ τ σ ι θα γ εν ν ή σ ο υ ν π ιο όψιμα. Τη Λαμπρή, που θα είναι π ια τα γεννήμα τα για μαχαίρι, θα δώ σουν π ιο καλή τιμή. Είδες ν ιο ν ιό π ο υ το έχω ο ά τιμ ο ς; Κ α ι α ς με λες εσύ γερο-μπαμπαλή' και ξεμωριασμένο... Η Β λ ο τ ίν α τ ο ν λ ο ξ ο κ ο ίτ α ξ ε . Κ ο ύ ν η σ ε το κ εφ ά λ ι της, σαν να το ν κ α λ ο ζύ γ ια ζε, α λλά δεν είπε τίποτα. Συνέχισε να λαναρίζει τα μαλλιά. Έ δεσε λο ιπ ό ν ο Β ασιλάς τους τρά γους γερά. Ή τα ν σίγουρος τώ ρα και πανευτυχής με τη μηχα νή που έστησε. Πέρασαν οι βδομάδες και ξαναγέ μισε το φ εγγά ρ ι. Τ ότε έλυσε το υ ς τρ ά γ ο υ ς κ α ι
τους άφησε να πάνε κοντά στις κατσίκες. Πήγαν αυτοί, ανακατεύτηκαν μαζί τους, αλλά ούτε που τις μύριζαν καν. Μήτε έδειχαν καμιά διάθεση για σ τ ε ν ό τ ε ρ η ε π α φ ή κ α ι θ υ σ ίε ς σ τ ο ν Π ά ν α . Ο Βασιλάς δεν ήξερε τι να υποθέσει: - Γ υνα ίκα !... Τ ι έπ α θ α ν το ύ τα τα αρσενικά; Π ού πήγε η βαρβατίλα τους; Συναχω μένα είναι ή το ξέχασαν π ια το ζα να χά τ’; Μη χειρότερα... - Α χ, βρε γέρο! Δε β λ έπ εις τα θηλυκ ά , π ο υ άρχισαν να φουσκώνουν; Κ αλά να ξεμω ριάνεις, αλλά στραβώθηκες κιόλας; Να σι κ ’τσίσου, να μη βρουμίσ’ς! - Κ αλά... Π ώ ς έγινε;... Α φού ήταν δεμένοι... Ό λοι τους... Συνέχεια... - Αμ έδεσες εσύ τα αρσενικά και θαρρείς πω ς κ ά τι έκανες. Να ν τ ρ α π ο ύ ν θέλα ν τα θηλυκά να πάνε κοντά τους; Γέρασες λέω. Θ αρρείς πω ς όλα π ια τα ξέρεις και να που τίποτα δεν έμαθες για τα φυσικά. Μα τίπ ο τα δε νογά ς πια ; Δε γίν ιτι ζ ά π ’ του γα ρ γα λο ύ π ’, βρε γιε μ ’! Α υτό δεν κατάλαβις ακόμα; 1. μπαμπαλής-παμπάλαιος. 2. κ ’τ σ ίζ ο ν ραίνω με κόκκους αλατιού, αλατίζω.
ΣΤΡΑΤΗΣ ΑΠ. ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ
Σαν τι να λέει η τσελιγκοπούλα Ελένη Πατούρα-Δενέζη στο συνεργάτη μας Σπύρο Καραμούντζο... (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου. Καρυά Αργολίδας, 26.10.1996)
τίπουτα, αφού στριφουγυρίζ’ς σαν του σκλήκου ούλ’ τ ’ νύχτα!» Ύστερα από τη μεγάλη επιμονή της ανα γκάστηκε να της πει τι του συμβαίνει... «Να, τι έπαθα, ω παπαδιά. Έ φτους γιου μ ’κρός, του Στρατ’γέλ’ τ ’ Αντών’, ρώτ’σι μι, άμα τσμούμι τι τα κάνου τα γένια μ’, (^πουκάτου α π ’ του πάπλουμα τα βάζου γη από ξου τ ’ αφήνου! Θ ’μήθ’κα του τσι ε μπουρώ α ’συχάσου... Βάζου τα απουμέσα, ε βουλευγουμι, βγάζου τα απόξου, τα ίδια... Άσ’ τα ’παθα, ρε Διαμάντ’, μι του παλιόσπούρου!»
ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ
ΣΤΡΑΤΙΩΤ’Σ ΕΙΜΙ; Ε ίπ ι στ’ μάνα μ ’ γιατρός:
ΣΗΚΟ ΥΝΙ ΤΟΥ Κ’ΤΣΟ ΥΡ’ Γ ιου μπαρμπα-Θουδουρής α π ’ τ ’ Βρισιά σ’κώ ν’ σ ’ κατίναντ ένα μιγάλου κούτσουρου τσι καλτσέβ’ του γά δα ρ ουντ. Στου δρόμου, α π ’ του πρ ά μ α ντ στου χουριό, συνάντ’σιντουν ένας χουριανόσιντ τσι ρώ τ’σιντουν: - Ε μπαρμπα-Θουδουρή, γιατί εν του φόρτουσις του κ ’τσ ούρ’ στου γάδαρου, μου σ ’κ ώ ν’ς του τσι κάν’ς καβάλα; - Γιατί, γιε μ ’, είνι κ α τά β α ρ ’ γη γα δούρα τ σ ’ ιλ ’πούμι τνα!
ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)
«ΤΑ ΓΕΝΙΑ Σ ’ Π ΟΥ ΤΑ Β Α Ζ ’Σ;» Η τα ν χειμώνας και μέσα στο γραφείο της εκκλη σιάς της Παναγίας ήταν μαζεμένοι όλοι οι παπάδες. Ο Σ τρ α τή ς Α να σ τα σ έλη ς, ο σ η μ ερ ινό ς π α π α Στρατής, κατέβηκε στον πατέρα του, τον Αντώνη, που ήταν γραμματέας του Ιερού Προσκυνήματος, για ψώνια. Επειδής ήταν γουστόζικος, τους άρεσε να τον πειράζουν. Πάνω στο πείραγμα, ο μικρός γυρίζει και ρωτά τον παπα-Κ ανιμά: «Ω παπά, άμα τσμάσι, τα γένια σ’ που τα βάζ’ς; Απουπίσου απί του πάπλουμα γη τ ’ αφήν’ς απόξου;» Γέλασαν όλοι με την αφελή ερώτηση του παιδιού. Ο παπάς δεν είπε τίποτα και η κουβέντα γύρισε αλλού... Το βράδυ όμως, όταν ο παπάς έπεσε για ύπνο, στο μυαλό του ήρθε η ερώτηση του μικρού. Έ βγαζε τα γένια του απέξω α πό το πάπλωμα, δε βολευόταν... Τα ’βαζε μέσα, χειρότερα... Αποτέλεσμα να χάσει τον ύπνο του και να στριφογυ ρίζει όλη τη νύχτα... Η παπαδιά, βλέποντας την ανη συχία του, τον ρωτούσε και τον ξαναρωτούσε τι του συμβαίνει... «Τ ίπουτα», έλεγε ο π α π ά ς. «Ε, πώ ς
- Γιαγιά, πρέπει να κινείσαι, να περπατάς, να γυμνάζεσαι καθημερινά. - Γιατί, γιατρέ, στρατιώ τ’ς είμι; Τ ’ α πά ντ’σι γη μάνα μ ’, μι αφέλεια. δγάηεγ
ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗΣ (ΚΑΜΠΑΣ)
ΜΗ Γ Υ Ρ ΙΖ ’Σ ΤΟΥ ΤΙΜ ΟΝ’... Π ρ ιν απί χρόνια ένας Αγισσώτ’ς πήρι τ ’ μάναντ μι του τσινούριου τ ’ αυτουκίνητουντ να τνι πα σ ’ Μ υτιλήν’, να κάν’ ιξιτάσεις σ’ γιατροί. Τν ίβαλι να κάτσ’ μπρουστά, για να βλέπ’ πιο καλά, αλλά τσι για να μη ζαλ’στεί, γιατί ’νταν συνηθισμέν’ να ταξιδέβ’ μο μι του γάδαρου. Πα σ’ στρουφές του τιμόν’ γύρ’ζι πότ’ α π ’ τη μια τσι π ό τ’ α π ’ τν άλλ’ τσι τ ’ αυτουκίνητου πλάλει σα ξ ’πασμένου μ’λάρ’. Έ νι κρατήσ’τσι γη γριγιά τσ’ είπι: Μη γυρίζ’ς, γιε μ’, πα σ’ βόλτις έδιας του τιμόν’ τσι του μπουρντίζ’ς, γιατί θα του χαλάσ’ς!
ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΤΟΥ ΤΕΧΝΑΣΜΑ
Γη Α ριστίγια
είχι μαγαζί στου χουριό τσι γοι βιρισέδις παγαίναν τσ ’ αρχόνταν. Για να μπουρέσ’ α μ α ζ ώ ξ ’ τς π α ρ ά δ ις , σ κ έφ ’τσ ι ένα τέχνα σ μ α : Αγόρασι έναν πίνακα τσ ’ ίβαλιντουν πα στου μπά γκου. Έ φ του απά νου έγραφτι τα βιρισέδια. Γιου κόσμους, για να μη βλέπιν άλλ’ τα χριγιόστια, ανιγκαζόνταν α πληρώνιν. Α π ’ έγιουτου του πιριστατικό ίβγι τσι του παρακάτου: Τς Λ ρ ισ τίγια ς του τσιφάλ ’ χ ίλια πιντακόσια π ιά ν ’!
ΜΑΡΙΑ ΕΥΣΤΡ. ΚΟΥΡΒΑΝΙΟΥ
ΤΙΜΗΘΗΚΕ Ο ΤΣΑΛΙΚΗΣ Σ τ ι ς 23.7.2000 ο Δ ήμος Μ ήθυμνας κ α ι ο Π ολιτισ τικός Ό μ ιλ ο ς Βαφείου, σε εκδήλωση που π ρ α γμ α το π ο ιή θ η κ ε στο σ υ νεδρ ια κ ό κέντρο της Μ ήθυμνας, παρουσίασαν το τελευταίο βιβλίο του μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών Γιώργου Τσαλίκη, με τίτλο « Β α φ ειό »(Α θήνα 1999). Ο μιλητής ο Σ τρατής Μισγίρης, μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Με την ευ κ α ιρ ία αυτή ο Π ο λ ιτισ τικ ό ς Ό μ ιλ ο ς Βαφείου επέδωσε στο συγγραφέα τιμητική πλακέτα κ α ι τον α να κήρυξε ε π ίτιμ ο μέλος του (α ρ ιθ μ ό ς Πράξης 139/15.7.2000).
ΜΗΤΣΟΣ ΤΣΙΑΜΗΣ Σ τ ις 6.8.2000 ο Δήμος Μήθυμνας, σε συνεργασία με την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, οργάνωσε στο συνεδριακό κέντρο εκδή λωση με θέμα «Τουρισμός και η Μήθυμνα». Μίλησε ο λ ο γο τέχνη ς Μ ήτσος Τ σιάμης, π ρ ό εδ ρ ο ς της Επιτροπής Κρίσης Νέων Μελών της ΕΕΛ. Ο ομ ι λητής με γλαφυρότητα και με σαφήνεια ανέπτυξε το θέμα και προέτρεψε τους Μ ηθυμναιους να κρατή σουν αναλλοίωτο το το πικό χρώμα του χωριού τους και να σεβαστούν τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις του. Επίσης στις 9.8.2000 στη γενέτειρα του Στρατή Μ υριβήλη Σ υκαμιά, η ο π ο ία υπ ά γετα ι στο Δήμο Μήθυμνας, ανέπτυξε ο ίδιος ομιλητής το θέμα «Η Λέσβος του Μυριβήλη». Η πλατεία του χωριού ήταν κατάμεστη. Ο Σ ύλλογος Γ υναικώ ν Σ υκ α μ ιά ς «η Αγία Φωτεινή» ευχαρίστησε τον ομιλητή και πρ ό σφερε σ ’ αυτούς που παραβρέθηκαν εκλεκτά εγχώ ρια γλυκίσματα.
Δίπτυχο πρόγραμμα-πρόσκληση (διαστάσεων 20x14 εκ.) για την Εκδήλωση-Αφιέρωμα στο συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Δαβάκη, ο οποίος έδεσε το όνομά του με τη μάχη της Πίνδου, το 1940.
Ιστορίας Στρατού, οργάνωσε στις 16.10.2000 Εκδήλωση-Αφιέρωμα στο συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Δαβάκη, κατά την οποία έγιναν και τα εγκαίνια της έκθεσης ενθυμημάτω ν, η ο π ο ία λειτούργησε στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα Μερκούρη» (Μεγίστης 18-20 Καλλιθέα), από 16-26 Οκτωβρίου. Το π ρ ό γραμμα περιελάμβανε χαιρετισ μό του δημάρχου Καλλιθέας Κώστα Ασκούνη, χαιρετισμό του υφυ πουργού Εθνικής Ά μυνας Δημήτρη Αποστολάκη, χαιρετισμό του Δ ικαίου Δαβάκη, τ. προέδρου της Έ νω σ η ς Ε λεγκτώ ν Ε να ερ ίου Κ υ κ λ ο φ ο ρ ία ς της Πολιτικής Αεροπορίας, και ομιλία του αντιστράτη γου Ιωάννη Κακουδάκη, διευθυντή της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, με θέμα «Η στρατιωτική διάσταση της μάχης της Πίνδου του 1940».
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΔΑΒΑΚΗ
ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ ΠΡΟΤΟΜΗΣ ΝΙΚΟΥ Γ. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ
Ο Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου Καλλι θέας, πρόεδρος του οποίου είναι ο αντιδήμαρχος Θοδωρής Γ. Ψ αλιδόπουλος, σε συνεργασία με το Π ο λεμ ικ ό Μ ουσ είο Α θη νώ ν κ α ι τη Δ ιεύθυνσ η
Σ τ ι ς 24.9.2000 η «Π ανελλήνια Εκπολιτιστική Έ νω ση Λ αμπειέω ν (Δ ιβριω τώ ν) Η λείας» κ α ι το «Πνευματικό Κέντρο Δίβρης» οργάνωσαν στη Δίβρη Η λείας εκδήλωση τιμής και μνήμης, αφιερωμένη
στους εκλιπόντες σκυταλοδρόμους της προκοπής της ορεινής και πνευματικής κωμόπολης. Πραγματοποι ήθηκε δέηση στον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου υπέρ των ψυχών όλων όσοι διετέλεσαν πρόεδροι και μέλη τω ν Δ ιοικητικώ ν Συμβουλίω ν τω ν Π ολιτιστικώ ν Συλλόγων Δίβρης κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Στη συνέχεια έγιναν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Νίκου Γ. Σω τηρόπουλου, ο ο π ο ίο ς διετέλεσε πρόεδρος του Συνδέσμου των εν Αθήναις Λαμπειέων «ο Άγιος Παντελεήμων» (1951-1975), πρόεδρος του «Συλλόγου Φιλοπροόδων Νέων Δίβρης» (1935-1936) και επίτιμος πρόεδρος της «Πανελλήνιας Ε κπολι τιστικής Ένωσης Λαμπειέων (Διβριωτών) Ηλείας». Η εκδήλωση έκλεισε με ομιλία για το έργο του αεί μνηστου Νίκου Γ. Σωτηρόπουλου και για την πολιτι στική δράση των τοπικών σωματείων.
ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΑΣ
και τα μέλη του Δ ιοικητικού Συμβουλίου Ειρήνη Κ αραφύλλη-Ο ικονομίδου και Σ οφ ία Π απουτσήΚουδουνέλη. Αποτελεί και αυτό έκφραση της αγά πης προς τη νυφούλα του λεσβιακού Ολύμπου...
ΟΙ ΓΕΡΑΓΩΤΕΣ ΤΙΜΟΥΝ... Τ η ν Κυριακή 26.11.2000, στο Δημοτικό Θέατρο Καλλιθέας, ο Παγγεραγωτικός Σύλλογος Μ υτιλή νης διοργάνω σε εκδήλωση ιστορικής μνήμης για την 88η επέτειο της απελευθέρω σης της Λέσβου (8 .1 1 .1 9 1 2 ). Μ ίλησ ε ο φ ιλ ό λ ο γ ο ς ερ ευ νη τή ς Στρατής Αναγνώστου με θέμα «Γνωστές και άγνω σ τες π τυ χ ές από την απελευθέρω ση της Λέσβου». Στη συνέχεια τιμήθηκε η πιο νέα ολυμπιονίκης της Ε λ λ ά δ α ς, η Γ ερ α γώ τισ σ α Χ α ρ ίκ λ εια (Κ λέλια ) Ιω άννου Π ανταζή, η οποία , όπω ς είναι γνω στό, έλαβε χάλκινο μετάλλιο στη ρυθμική γυμναστική, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του δγάησγ (2000).
ΤΡΙΣΑΓΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΙΛΤΗ Σ τ ις 17.12.2000, ημέρα Κυριακή, στο Κοιμητήριο Ζωγράφου, στον τάφο, όπου αναπαύεται ο αείμνη στος φιλόλογος, δημοσιογράφος και ζωγράφος-σκιτσογράφος Μίλτης Παρασκευαΐδης, έγινε επιμνημό συνη δέηση, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης ενός έτους από την αποδημία του (21.12.1999). Π αρα βρέθηκαν συγγενείς, ο πρόεδρος Γιώργος Κατσικάτσος και μέλη του Δ.Σ. της ΟΛΣΑ, μαθητές, συνερ γάτες και φίλοι...
ΓΙΑΝΧΑΤΖ
ΠΤΥΧΙΟΥΧΟΙ - ΦΟΙΤΗΤΕΣ
Η Α νδρ ο νίκ η Ε υ σ τρ α τίο υ Π α ρ α σ κ ευ α ΐδο υ περάτωσε τις σπουδές της και έλαβε το πτυχίο του Τμήματος Ο ικονομικώ ν Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθήνας. Οι γονείς και τα αδέρφια συγχαίρουν και εύχο νται καλή σταδιοδρομία. Α Η προμετωπίδα του Ημερολογίου τοίχου, του έτους 2001, του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών (φύλλα 13+2, δια στάσεων 34x24 εκ.).
Ο π ω ς κ ά θε χ ρ ό ν ο , έτσ ι κ α ι εφ έτ ο ς ο Φ ιλοπρόοδος Σύλλογος Α γιασω τώ ν εξέδωσε ένα Ημερολόγιο τοίχου (διαστάσεων 34x24 εκ.). Θέμα του τα ήθη, τα έθιμα και οι παραδόσεις του τόπου. Την επιμέλεια είχαν ο πρόεδρος Βασίλειος Λούπος
Σ τ η ν ανεψιά και εγγονή μας Έ λενα Χ ρίστου Γυρέλη, το γένο ς Α σ η μ ίνα ς Δ ημητρίου Β αρού, εκφράζουμε τα θερμά μας συγχαρητήρια για την επιτυχία της, κατά τις Πανελλήνιες Εξετάσεις του 2000, στο Τμήμα Νοσηλευτικής ΤΕΙ Αθήνας.
ΜΑΡΙΑΝΘΗ ΑΝΘΙΜ. ΓΥΡΕΛΗ ΜΑΡΙΑ ΕΥΣΤΡ. ΚΟΥΡΒΑΝΙΟΥ
ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ Φ Ε Υ Γ Ο Υ Ν Γιάννης Παναγιώτη Τσουλέλης Σ τ ις 24 Αυγούστου 2000 πέθανε στην Αγιάσο, σε ηλι κ ία 79 χ ρ ο ν ώ ν , ο Γ ιάννης Τ σουλέλης. Γ ιος του Π α ναγιώ τη Τσουλέλη κ α ι της Μ α ρία ς, το γένος Βασλά-Παυλή, είχε γεννηθεί στην Αγιάσο το 1921. Έ πασχε από χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια, η οποία τα τελευταία δυο χρόνια τον εξουθένωσε, λυγί ζοντας τελικά την καρδιά του. Την καρδιά του αγέρω χου μαχητή του Δημοκρατικού Στρατού Λέσβου, του ιδεολόγου κομουνιστή. Ο Γιάννης, αφού υπηρέτησε πιστά την Εθνική Αντίσταση, ξαναβγήκε στο βουνό στις 16 Μάρτη 1946 μαζί με τον Κυριάκο Πασχαλιά και αναδείχτηκε με την παλικαριά και την ικανότητά του ένας από τους πιο έμπιστους, έμπειρους και τολ μηρούς αντάρτες, έχοντας το βαθμό του διμοιρίτη του Δημοκρατικού Στρατού. Οι στερήσεις και οι κακου χίες του βουνού υπέσκαψαν από τότε την υγεία του (απόχτησε βρογχικά) και μετά μάλιστα και από τον τραυματισμό του, στο ντάμι της Τσερκέζας (31-121948), τον αποδυνάμωσαν σε βαθμό που, για να μη γίνεται βάρος στους συντρόφους του, αναγκάστηκε τελικά να παραδοθεί στα τέλη του 1949, όταν ο αγώ νας είχε πια κριθεί πανελλαδικά αλλά και στο νησί. Μετά τη λήξη του εμφυλίου, δούλεψε για κάποιο χρο νικό διάστημα σε αγροτικές εργασίες, αλλά αναγκά στηκε να ξενιτευτεί το 1965. Πάει μετανάστης στις Βριξέλες του Βελγίου, όπου εργάζεται στην αρχή στα τρένα, μετά ως βιομηχανικός εργάτης και αργότερα ως καφετζής. Συνταξιοδοτήθηκε κα ι γύρισε στην πατρίδα το 1981. Είχε παντρευτεί στις 25-8-1943 με την Κατερίνα, το γένος Προδρόμου Λυμπερή, και από το γάμο του απόκτησε τους γιους του Π αναγιώτη (γεννημένο το 1945 στην Αγιάσο) και τον Πρόδρομο (γεννημένο το 1957 στην Αγιάσο). Στην κηδεία του, που έγινε στις 11 το πρω ί της 25ης Α υγο ύσ το υ στην εκκλησ ία της Π α ν α γ ία ς Α γιάσου, παραβρέθηκε ο βουλευτής Λέσβου του ΚΚΕ Σταύρος Σκοπελίτης, μέλη της ΝΕ Λέσβου του ΚΚΕ, παλιοί σύντροφοί του, αντιστασιακοί και πλή θος κόσμου. Σ τεφ ά νι, μεταξύ άλλων, κατέθεσε η ΚΟΒ Αγιάσου του ΚΚΕ. Τον επικήδειο εκφώνησε ο συμμαχητής του στο Δημοκρατικό Στρατό και γενι κός γρα μ μ α τέας του Π α ραρτήματος Λέσβου της ΠΕΑΕΑ Γιώργος Αθανασίου Σκούφος, που μεταξύ άλλων τόνισε: «Η σκέψη μας, φεύγοντας από τόπο και χρόνο, ταξιδεύει στο παρελθόν. Ξαναζωντανεύει το παλικάρι, σε χρόνια δύσκολα για το λαό και την πα τρίδα . Τότε π ο υ α πό τις γραμμές της Εθνικής Αντίστασης πολέμησε για το δίκιο και τη λευτεριά, που δεν προλάβαμε να τα χαρούμε. Γιατί, πριν ακόμα
δύσει εκείνη η τάξη πραγμάτων του Χίτλερ, ανέτειλε στον ορίζοντα -αρχίζοντας από την ηρωική Αθήνα το Δεκέμβρη του 1944- η Αγγλοαμερικάνικη, τούτη τη φορά, Νέα Τάξη Πραγμάτων. Μαζί με άλλα παλικά ρια της Α γιάσου κ α ι όλου του νησιού, ο Γιάννης ξαναπήρε το όπλο και βγήκε στα βουνά. Και ήταν από τους πρωταγω νιστές σ ’ εκείνη τη δεύτερη και χειρότερη φάση του αγώνα. Άντεξε στις ασύλληπτες για ανθρώπινο νου σκληρές συνθήκες του νησιωτι κού αντάρτικου και πήρε μέρος σ ’ όλες σχεδόν τις μάχες και συγκρούσεις. Στη μάχη του Κ λαπάδου, όπου μερικές δεκάδες αντάρτες αντιμετώπισαν από το πρωί την επίθεση ολόκληρης ταξιαρχίας στρατού με βαριά πολυβόλα και όλμους, ο Γιάννης, επικεφα λής της ομάδας του, με τα λιανοντούφεκά της, ανακα τάλαβε στρατηγικό ύψωμα, προστατεύοντας έτσι, μέχρι που βράδιασε, όλη την αμυντική διάταξη των σ υ ν α γω ν ισ τώ ν του. Μ ο να δ ικ ό ς νεκ ρ ό ς του Δ ημ οκ ρα τικ ού Σ τρ α το ύ ο Σ τα ύ ρ ο ς Σ π λ ια δή ς ή Σαβέλος από την Αγιάσο. Στη μάχη της Μεγάλης Λίμνης, στη θέση Κουλάνη Ντάμια, με την ομάδα που συνέβαλε στην επιτυχή απαγκίστρωσή μας από την κυκλωτική απόπειρα της διλοχίας του Μάλιου. Τότε έπεσαν καλύπτοντας μας ο Γιάννης Σπλιαδής από την Αγιάσο και ο Γιώργος Σαμίου από το Κεράμι
Καλλονής. Εκτός από την προσω πική παλικαριά του, ο Γιάννης, από την αρχή του αντάρτικου, υπήρξε οστό τους επιτελικούς συμβούλους του Πασχαλιά και η γνώμη του έπαιξε αποφασιστικό ρόλο σε πολλές τα κ τικ ές α ποφ ά σ εις. Μ όνο στην περίπτω ση της Τσερκέζας δυστυχώς δεν εισακούστηκε. Τότε, με την ανατίναξη του σπιτιού της, που σχεδίασε και πραγ ματοποίησε η περιβόητη Τουρκάλα Ζουλφιέ Χανούμ, σκοτώ νοντας έξι και τραυματίζοντας βαριά έφτα παλικάρια του Δημοκρατικού Στρατού, ο Γιάννης τραυματίστηκε βαριά. Κ αι α ρχίζει η αντίστροφη μέτρηση για τη ζωή του. Ενάμισι χρόνο ακόμα, με σερνάμενα βήματα, είχε τον ηρωισμό να ακολουθεί τους αποδεκατισμένους π ια συντρόφους του. Κι όταν κατάλαβε ότι τους έγινε επικίνδυνο βάρος, ανα γκάστηκε μισοπεθαμένος να παραδοθεί. Παράδωσε σακατεμένο κορμί, μα ιδανικά και ιδεολογία ποτέ! Τώρα η ψυχή του αξέχαστου συντρόφου μας, απελευ θερωμένη από πόνους και βάσανα, φτερουγίζει σε τόπους «άνισης μάχης κι αγώνα»: Α π ’ τον Πετρένιο Στύλο μέχρι το μακρινό αιματοποτισμένο Αετό. Α π’ το μ πα ρ ο υ το κ α π νισ μ ένο Σ ε ϊτ ά ν Ντερέ μέχρι τ ’ Άντρια, στο ιστορικό ιτία ντάμι της Μ πέρδας, τον τόπο της μεγάλης θυσίας. Στο θλιμμένο Περίτονο, που μπορεί οι άνθρωποι να ξέχασαν ή να μην έμαθαν ποτέ, μα ο γκιόνης ακόμη θρηνεί τα πέντε αδικοσκοτωμένα παλικάρια. Στα ερείπια της Τσερκέζας, όπου ακόμα ο αέρας μυρίζει μπαρούτι και ψημένη σάρκα. Κι αλλού κι αλλού πετά. Εκατοντάδες είναι οι αγιότοποι στο μαρτυρικό νησί μας. Κάποτε φτάνει στ’ «αμπριά» μας. Εδώ είναι ο παράδεισος, όπου κατοι κ ούν οι ψ υ χές τω ν νεκ ρ ώ ν του Δ η μ ο κ ρ α τικ ο ύ Στρατού Μυτιλήνης. Θα τον υποδεχτεί ο κλειδοκρά τορας πρωτοκαπετάνιος Πιταούλης, που με το αίμα του στα θεμέλια έχει στοιχειώσει αυτό το κάστρο του Λαού. Που θα μείνει στοιχειωμένο, μέχρι να έρθει η ώρα που οι ελεύθεροι πια άνθρωποι θα στήσουν εδώ το μνημείο που τους αξίζει... Αγιάσος δεν είναι μόνο η ακτινοβολία της Μεγαλόχαρης. Η ξακουστή αγγειο πλαστική της, οι άλλες τέχνες και επιδόσεις της. Η παραδεισένια φύση της. Δεν είναι μόνο αυτές οι αρε τές της. Είναι ακόμα η προσφορά της σε κοινωνικούς και εθνικούς αγώνες. Σελίδα της ιστορίας της, που σκόπιμα αγνοείται. Σ ’ αυτή τη σελίδα ο προκείμενος νεκρός έχει γράψει λίγα γράμματα. Ευγνώμονες για την προσφορά του, γονατίζουμε μπροστά στο σεπτό του σκήνωμα. Ολόκληρη η ανταρτομάνα Αγιάσος γονατίζει δίπλα σ ’ αυτό το φέρετρο. Και μαζί του κηδεύει όλα τ ’ άλλα παλικάρια της, τα άκλαυτα, τα αστόλιστα, τα άταφα. Γιάννη, στο καλό! Το ΚΚΕ, η Εθνική Αντίσταση, οι λίγοι πια στη ζωή σύντροφοί σου στο αντάρτικο, σε αποχαιρετούμε. Γεια σου!»
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ
ΕΛΠΙΔΑ ΧΑΤΖΗΜ ΠΕΚΙΑΡΗ (1917 - 2 0 0 0 )
Η
Ελπίδα Χατζή μπεκιάρη γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1917. Ή ταν το πέμπτο παιδί πις όμορφης φαμίλιας του καλού λευίτη της Αγιάσου Βασιλείου Δεμερτζή (Κουριτά). Αδέρφια της ο Πάνος, ο Γιώργος, ο οποίος
από τις τά ξεις του ΕΛΑΣ υπηρέτησε την Εθνική Αντίσταση και σκοτώθηκε στην Ή πειρο το 1943, η Βικτωρία, η Σοφία, ο Δημήτριος και ο Οδυσσέας, ο μόνος επιζών. Παντρεύτηκε τον κουρέα Αναστάσιο Ιωάννου Χατζημπεκιάρη και απόχτησαν τρεις θυγα τέρες, τη Μ αρία, τη Β ασιλική (Β ασούλα) κ α ι τη Φιλίτσα, σύζυγο Χριστοπούλου, η οποία πήρε πρόω ρα το δρόμο της στερνής γαλήνης. Άσκησε το επάγγελ μα της κομμώτριας. Σ ’ όλο το μάκρος της ζωής της εργάστηκε σκληρά για την ανατροφή και την αποκα τάσταση των παιδιών της. Υπήρξε καλή σύζυγος και στοργική μητέρα. Ή ταν άνθρωπος με ευγένεια αισθη μάτων, με περίσσια καλοσύνη, με άδολη αγάπη. Τα π α ιδ ιά της, π ο υ τη λ ά τρ ευα ν κ υ ρ ιο λ εκ τικ ά , της συμπαραστάθηκαν ως το τέλος, σηκώνοντας αγόγγυ στα το σταυρό του μαρτυρίου, του χρέους και της προσφ οράς. «Λν υ π ή ρ χα ν και ά λλες Μ α ρ ίες και Β α σ ο ύ λ ε ς ,θα είχα ν κλείσ ει οι οίκοι ευγηρίας, τα γηροκομεία και οι σπαραχτικές μοναξιές τω ν γερό ντω ν και τω ν γονέων, π ο υ συναντάμε δίπ λα μας», τόνισε στον επικήδειο λόγο του ο διευθυντής του Υπουργείου Οικονομικών Μιχάλης Σάχνικας. Άφησε τη στερνή της πνοή στην Αθήνα, στις 19.8.2000, και κηδεύτηκε στο Κοιμητήριο του Κόκκινου Μύλου. Εκφράζουμε τα ειλικρινή συλλυπητήριά μας στους βαρυπενθούντες συγγενείς, προπαντός στο σύζυγο Αναστάση, στις θυγατέρες Μαρία και Βασούλα και στην πολυφίλητη εγγονή Σαβινα Χριστοπούλου.
ΓΙΑΝΧΑΤΖ
ΑΠΑΝΤΗΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ Κύριε διευθυντή, στο π ερ ιο δικ ό «Α γιάσος» κα ι συγκεκριμένα στη σ ελίδα 21 του τεύ χο υ ς 119 (Ιούλη ς-Α ύγουσ τος 2000) δημοσιεύεται αφήγηση με τίτλο «Το προσκύ νημα της Π αναγιάς Α γιάσου». Στην αφήγηση λοι π ό ν αυτή α ν α φ έ ρ ο ν τ α ι κ α ι τα εξής: « Α υ τ ό το καντήλι τόλμησαν οι άθεοι και το ανέλυσαν και το π ο ύ λ η σ α ν σ τη ν Αθήνα, σα να μ η ν είχε πα ρά δες η Μ εγαλόχαρη. Τόλμησαν και χά λα σα ν αυτό το αρι στούργημα , π ο υ ήτα ν α μ ύθη της αξίας. Α λ λ ά δεν έμειναν ατιμώ ρητοι α υτο ί π ο υ διέπραξαν αυτό το έγκ λη μ α . Α υ τ ό ν π ο υ το α ν έ λ υ σ ε το ν σ τρά β ω σ ε ένας φ ίλο ς το υ στο κυνήγι. Α ρ γό τερ α έφ υγε στην Αθήνα, για τί όπ ο υ πήγα ινε τον κυνηγούσε η χάρη της. Σ το τέλος δεν μπόρεσε ν ’ αντέξει και κρεμά στηκε μέσα στο σ πίτι του». Ό λα λοιπόν αυτά που γράφτηκαν είναι αποκυή ματα νοσηρής φαντασίας, συκοφαντικά ψεύδη και μυθεύματα, που προσβάλλουν βάναυσα τη μνήμη του ανθρώπου, τον οποίο υπαινίσσεται ο γράψας. Η αλήθεια είναι αυτή και μόνο αυτή που γράφεται παρακάτω: Η τότε Εκκλησιαστική Επιτροπή θέλη σε ν ’ αναλύσει ορισμένα μικροτιμαλφή, τα οποία προέρχονταν από τάματα πιστών, και να τα κάνει ράβδους, γιατί έτσι είχαν συμβουλέψει οι χρυσοχόοι τους επιτρόπους, ότι δηλαδή θα έβρισκαν καλύ τερη τιμ ή στην α γορ ά . Κ ά λεσ α ν λ ο ιπ ό ν ειδικ ό τεχνίτη από την Αθήνα, για να προβεί στην ανάλυ ση α υ τώ ν τω ν α φ ιερ ω μ ά τω ν . Έ π ρ ε π ε όμ ω ς να εξευρεθεί κατάλληλο μέρος, για να γίν ει αυτή η εργασία. Τότε λοιπόν η Εκκλησιαστική Επιτροπή παρακάλεσε τον άνθρωπο, ο οποίος σήμερα κατασυκοφαντείται, να τους παραχωρήσει το εργαστή ριό του. Ευγένιός λοιπόν, χω ρίς κανένα προσω πι κό συμφέρον και για χάρη της Π αναγίας, παραχώ ρησε το εργαστήριό του. Π α ρουσ ία μάλιστα της τότε Εκκλησιαστικής Ε πιτροπής και χω ρίς καμιά ενεργό ανάμειξη αυτού του ανθρώπου, δηλαδή του ιδιοκτήτη του εργαστηρίου, ο τεχνίτης έκανε την ανάλυση αυτή. Κύριε διευθυντά, για την αποκατάσταση λοιπόν της α λ ή θ εια ς, π α ρ α κ α λ ώ να κ α τα χω ρ ίσ ετε στο περιοδικό σας το κείμενο της παρούσας απαντητι κής επιστολής μου.
ΜΝΗΜΗ ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Η Μ έλπω Κ αραγιάννη πρόσφερε 15.000 δρχ. στη μνήμη του συζύγου της κ α ι τω ν γονέω ν της Γεωργίου και Ελευθερίας Καραγεωργίου. Ο Χ ρ ίσ τος Σ πη λια δής πρόσφερε 15.000 δρχ. στη μνήμη του πατέρα του Κώστα Σπηλιαδή. Η Ειρήνη Μ οιρασγεντή-Συνοδινού πρόσφερε 20.000 δρχ. στη μνήμη του συζύγου της Δημητρίου Μοιρασγεντή (Μοιρασκενδή). Η Μ α ρ ία Χ α τ ζ η δ η μ η τ ρ ίο υ κ α ι ο γ ιο ς της Φ αίδω ν Χ ατζηδημητρίου πρόσφεραν 10.000 δρχ. στη μνήμη των γονέων-παππού και γιαγιάς παπαΧ ριστόφα και Διαμαντής Κ ανιμά, καθώ ς και στη μνήμη του σ υζύ γο υ -π α τέρ α Ιω ά ννο υ Χ α τζη δη μητρίου. Η Μ α ρ ία Χ α τ ζ η δ η μ η τρ ίο υ κ α ι ο γ ιο ς της Φ αίδω ν Χατζηδημητρίου πρόσφεραν 10.000 δρχ. στη μνήμη της θείας τους Α ντω νίας Π αναγιώ του Βουνάτσου. Η Ε υ α γ γ ελ ία Π έτρ ο υ Κ α ρ ά β ο λα π ρ ό σ φ ερ ε 30.000 δρχ. στη μνήμη της μητέρας της Μ α ρία ς Καράβολα. Η Μ άρθα Μ αλιάκα πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη του συζύγου της Σαραντινός Μαλιάκα. Η Βάνα Γέρου-Κ ανιμά πρόσφερε 20.000 δρχ. στη μνήμη του συζύγου της Θ εόφραστου Γέρου, του Βασιλείου Γέρου, του Δημητρίου Μοιρασγεντή και της Α ντωνίας Βουνάτσου. Ο Δημήτριος Κ αζαντζής πρόσφερε 8.000 δρχ. στη μνήμη τω ν γ ο ν έ ω ν το υ Ε υ σ τ ρ α τ ίο υ κ α ι Μ αρίας Καζαντζή και των θείων του Καλλινίκου, Ρήγαινας και Δημητρούλας Λιγέλη ή Καλουντζή. Ο Π α ν α γ ιώ τη ς Δ η μ η τρ ίο υ Β α σ ιλ τσ ιω τέλ η ς πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη της Μ αριάνθης Χατζηλεωνίδα, το γένος Δημητρίου Πράτσου. Ο Γαβριήλ Στεφανής πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη τω ν γ ο ν έ ω ν το υ π α π α -Α λ κ ιβ ιά δ η κ α ι Αμερισούδας Στεφανή.
ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΥ ΑΛΟΓΟΥ-«ΑΓΙΑΣΟΥ»
Μετά τιμής
Χρίστος Κωνσταντινίδης
Ανδρέας Γιαννόπουλος (Λάνθι Ηλείας) Ειρήνη Ευστρατίου Κουδουνέλη
ΔΡΧ. 10.000 15.000
ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α. Κυκλοφόρησαν τελευταία τα βιβλία που εξέ δωσε ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.Π. Τραγέλλη], Η Α γιά σος και τα πέριξ, εν Αθήναις 1896. Δρχ. 1.500.2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θ ρύλος και ιστορία της Α γιά σου της νήσου Λέσβου, Αθήνα 1997. Δρχ. 5.000. Τα β ιβ λία δ ια τ ίθ ε ν τ α ι α π ό το Σ ύλλογο με άμεση παράδοση, κατά τις ώρες λειτουργίας των Γραφείων, ή επί αντικαταβολή (1.700 και 5.400 δρχ. αντίστοιχα). Επίσης δια τίθενται από τους κ α τά τ ό π ο υ ς α ν τ α π ο κ ρ ιτ έ ς το υ π ε ρ ιο δ ικ ο ύ «Αγιάσος», τα ονόματα και οι διευθύνσεις των οποίων αναγράφονται παρακάτω. Β. Επίσης διατίθενται βιβλιοδετημένοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (12.000δρχ.). Α ' τόμος (1-25, 1980-1984), Β ' τόμος (26-45, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 19881991), Δ ' τόμος (68-85, 1992-1994) και Ε ' τόμος (86-103, 1995-1997).
ΓΑΜΟΙ - Σάββας Μιχαήλ Ξαφέλης Ερατώ Ευστρατίου Καμάτσου (24.9.2000) - Μ ιλτιάδης Νικολάου Βαμβακάς Φωτεινή Γεωργίου Δρίτσα (28.10.2000. Ναός Αναστάσεως. Καλαμάτα) - Δημοσθένης Ευστρατίου Ταράνης Άννα Δημητρίου Ανδρεαδέλη (31.12.2000, πολιτικός γάμος)
ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Σ τ ι ς 29.9.2000, στον ιερό ναό της Κοιμήσεως Θ εοτόκου Η λιούπολη ς, τέλεσαν το γάμο τους ο Αθανάσιος Νικολάου Χρυσούλης και η Αικατερίνη Παναγιώτου Κατζουρίδη. Ευχόμαστε ολόψ υχα να είνα ι ο έγγαμος βίος τους ανέφελος, πλήρης χαράς και ευτυχίας. Οικογένεια ΓΙΑΝΝΗ και ΑΡΙΑΔΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Σ τ ι ς 15.10.2000, σ τον ιερό ναό του Α γίου Αντωνίου, στην Αυλώνα, τέλεσαν τους γόμους των ο Γιάννης Χρίστου Ζαχαρίας και η Ευαγγελία (Είπι) Δημητρίου Κοροβέση. Ευχόμαστε ολόψυχα ο βίος τους να είναι ανέφελος, πλούσιος σε χαρά και ευτυχία. Οικογένεια ΓΙΑΝΝΗ και ΑΡΙΑΔΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΘΑΝΑΤΟΙ
ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ Στην πρώτη στήλη της σελίδας 27, του τεύχους 119 (Ιούλης Αύγουστος 2000), να γραφεί: που είναι η δεύτερη της ατομική αντί που είναι η πρώτη της ατομική. Στη δεύτερη στήλη της σ ελ ίδα ς 32, του τεύ χο υ ς 120 (Σεπτέμβρης-Οκτώβρης 2000), να γραφεί: Το πρώτο από τα δυο παιδιά, κορίτσι-αγόρι, της Μάρθας αντί την πρώτη από τις δυο θυγατέρες της Μάρθας.
- Χ ατζηπροκοπίου Μ αρία, χήρα Προκοπίου (Αθήνα, 26.10.2000. Κοιμητήριο Πανοράματος Βούλας, 28.10.2000) -Τζανής Βασίλειος Γεωργίου - Τζανετόγλου Ευστρατία, χήρα Μιχαήλ - Βουνάτσου Αντωνία, χήρα Παναγιώτου (Αθήνα, 12.11.2000, Α' Νεκροταφείο Αθηνών, 13.11.2000) -Χατζηχρυσάφη Φιλιξώ, χήρα Δημητρίου - Χρίστος Δαρίτσης Θεμιστοκλέους, σύζυγος Μ αρίας Δημητρίου Μουτζουρέλη (Κοιμητήριο Κόκκινου Μύλου, 13.12.2000) - Ψ αρρός Παναγιώτης Αθανασίου - Χρυσάφης Γιάννης Παναγιώτου (Νεκροταφείο Ζωγράφου, 28.12.2000)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΕΚΤΟΥ ΤΟΜΟΥ 1 9 9 8 - 2 0 0 0 ( Τ Ε Υ Χ Η 104 - 1 2 1 ) * ΑΒΔΕΑΕΑΗ ΒΑΟΤΙΝΑ
- Ήρθαμε στην Αυστραλία... Μια Αγιασώτισσα μετανάστρια θυμάται και ιστορεί 107 - Τα πθίτκα μας. Ούλις ήνταν αριστιρές... 111
16 29
ΑΓΙΑΣΙΩΝΙΤΗΣ
-
(Βλ. ΚΑΛΥΦΟΣ ΣΤΡΑΤΗΣ) Παναγία η Ένθρονος. Έκκληση για την αναστήλωση του παλαιού ναού Πνευματικές σχέσεις Αγιάσου-Μονής Υψηλού. Αγιασώτες μοναχοί στη Μονή Ιωάννου του Θεολόγου Τα πθίτκα μας. Σκυλίσια ορχήστρα Αφλουγές. Πατούσε στις πλάτες του...
108
7-8
114 114 117
14 29 16
104 105 106 109 114 115 117 118
19 18 19 18 18 18 18 18
ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΑΑΜΠΡΙΝΟΥ ΜΑΡΙΑ
-
Αγρύπνια (ποίημα) Της Άνοιξης (ποίημα) Ωσαννά και σταύρωσον (ποίημα) Μην πεις ποτέ πως είν’ αργά (ποίημα) Στο σπίτι με τις λεμονιές (ποίημα) Χριστούγεννα στο χωριό (ποίημα) Χαιρετισμοί στη Θεοτόκο (ποίημα) Σταυρός (ποίημα) Από τις ιστορίες του χωριού. Ο μπαρμπα-Βαγιάνης - Το νανούρισμα της Παναγίας (ποίημα)
120 20-21 121 22
ΑΪΒΑΛΙΩΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ X.
- Ο Απόστολος Παύλος δέσμιος. Το ταξίδι του με αδραμυττυ. ό πλοίο
114 9-10
Α ΪΒ ΑΛΙΩΤΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ Α.
- Αυτοί που φεύγουν. Παναγιώτης Α. Αϊβαλιώτης (1926-1999) '
118
32
ΑΚΑΜΑΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Α.
- Οι Λέσβιοι της Αυστραλίας. Ακούραστοι σκυταλοδρόμο! της προκοπής - Από την κεραμική παράδοση της Αγιάσου. Ένας μαθητευόμενος στο εργαστήρι του Αξιομάκαρου θυμάται...
108 15-16 119
8
ΑΛΙΚΑΡΗΣ ΛΗΜΗΤΡΙΟΣ
- Οικολογικά μηνύματά
106 13-14
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟ «Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΑΓΙΑΣΟΥ
-
Έκκληση υπέρ του Αναγνωστηρίου Ευχαριστήριο Συγκινητικές προσφορές Το Αναγνωστήριο ευχαριστεί
112 113 114 115
33 33 33 33
116
30
120
29
- Βιβλιοπαρουσίαση. Γιώργου Τσαλίκη, Βαφειό. Σύντομη ιστορική αναδρομή, Αθήνα 1999 118
24
ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗΣ
- Αιγαιοπελαγίτες της διασποράς. Σύλλογος Λεσβίων Νομού Λακωνίας «Αιολική Γη» - Ο σχολικός αθλητισμός μας. Η επιτυχία της ομάδας μπάσκετ του Γυμνασίου μας ΑΝΩΓΗΣ ΝΙΚΟΣ ΒΑΛΕΣΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ
- Σύλλογος Αγιασωτών Μυτιλήνης «η Αγία Σιών». Στην υπηρεσία της νυφούλας του Ολύμπου 104 15-16 ΒΕΡΒΕΡΗΣ ΝΙΚΟΣ
- Το παράπονο (ποίημα) - Αιγαιοπελαγίτικα νησιά (ποίημα) ΒΕΡΙΛΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ
- Η Παιδική Ορχήστρα του Αναγνωστηρίου.
109 111
19 19
Οι αυριανοί συνεχιστές της λαϊκής μουσικής παράδοσης 115 ΓΑΛΕΤΣΕΛΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΡ. - Από τις ιστορίες του Ηροδότου. «Ού φροντίς Έπποκλείδη» 105 - Από τις ιστορίες του χωριού. Ο βίος και η πο λιτεία του Αποστόλη του «Ψλόφλουδου» (Α') 115 - Από τις ιστορίες του χωριού. Ο βίος και η πο λιτεία του Αποστόλη του «Ψλόφλουδου» (Β') 116 ΓΕΩΡΓΑΝΤΗΣ ΠΡΟΚΟΠΗΣ - «Λέσβος, όμορφο νησί». Παράσταση στο Μανταμάδο 107 ΓΙΑΝΧΑΤΖ (Βλ. ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ) ΓΑΕΖΕΑΗΣ ΒΡΑΝΙΑΔΗΣ -Το πανηγύρι του Αϊ-Αια. Νοσταλγικές αλησμόνητες θύμησες 107 ΓΔΕΖΕΔΗΣ ΧΡΙΣΤΟΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ) - Τα πθίτκα μας. Βάλι μ’ τν ησυχία 104 - Τα πθίτκα μας. Βουγήθα τσι συ κουμμάτ’... 105 - Αρχαιρεσιακά του Συλλόγου μας. Με ζέση για νέες πολιτιστικές δραστηριότητές... 106 - Τα πθίτκα μας. Ξιχάσαντουν γοι πέτριςΒάλι τς δυο δυο... 106 - Τα πθίτκα μας. Πόσ’ ζάχαρ’ α βάλου; 107 - Τα πθίτκα μας. Φασούλα, Πτάρ’, Σμαρίδα... 108 - Αυτοί που φεύγουν. Ευάγγελος Π. Χατζέλης (1922-1998) ' 108 - Τα πθίτκα μας. Γη βασ’λόπ’τα τ’ Κακούργ’ 109 - Τα πθίτκα μας. Γη τσάντα 110 - Τα πθίτκα μας. Τα παξ’μαδέλια 111 - Τα πθίτκα μας. Βάλ’ τα στα μωρά! 112 - Τα πθίτκα μας. Του τσάι τ’ ΛαγούΤα κάστανα 115 -Τα πθίτκα μας. Μ’ ιμαό μστάτσ’ 116 - Τα πθίτκα μας. Γκντούσι μι τσι γκντω! 117 - Τα πθίτκα μας. Νήστιβγι γη μανήντ’! 118 - Τα πθίτκα μας. Τούτους είνι μουρφού)ίένους! 119 -Τα πθίτκα μας. Η συσκότιση 120 - Τα πθίτκα μας. Σήκουνι του κ’τσούρ’ 121 ΔΑΡΑΚΗ ΠΕΠΗ - «Ταξίδι μνήμης και ονείρου». Αντίο... παιδικά χρόνια 107 [ΔΑΡΕΙΩΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑ] (Βλ. ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ ΦΛΩΡΑ) ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Α. - Επιστολή 110 - Έτσι ακριβώς θα δώσουν το σινιάλο (ποίημα) 112 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ - Χειροτονία συμπατριώτη 106 - Φ.Σ. Αγιασωτών. Αποκριάτικος χορόςΕκλογοαπολογιστική Συνέλευση 115 Ε.Ε.Δ. (Βλ. ΛΙΑΚΑΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΕΥΣΤΡ.) ΕΥΑΓΓΕΛΙΝΟΣ ΣΤΕΔΙΟΣ - Στον αξέχαστο Νίκο Κουρτζή (ποίημα) 105 ΖΑΡΟΔΗΜΗΤΡΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ - Ο άγγελος (ποίημα) 120 ΘΑΒΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ I. - Επιστολή προς τον «Φιλοπρόοδο Σύλλογο Αγιασωτών» 107
12 20-21 20-21 21-24 12
7 28 31 29 30 27 30 32 27 29 29 29 28 31 31 30 30 31 28 4-6
33 18 33 30
18-19 19 33
* Ο Πίνακας των Περιεχομένων καταρτίστηκε από το φιλόλογο ΣΤΡΑΤΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, διευθυντή του Β Αυκείου Σερρών. Ο πρώτος αριθμός προσδιορίζει το τεύχος και οι άλλοι τις σελίδες.
ΙΑΤΡΟΥ ΕΡΜΟΑΑΟΣ ΓΡ. - Από το Λεσβιακό εορτολόγιο. Ο ιερομάρτυρας Ερμόλαος, ο πολιούχος του Παλαιοκήπου 107 ΙΕΡΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΑΓΙΑΣΟΥ - Κοπή της βασιλόπιτας και απολογισμός... 105 - Κοπή της βασιλόπιτας και διαχειριστικός απολογισμός 111 - Κοπή της πίτας και οικονομικός απο λογισμός 116 ΚΑΒΑΔΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ - Η Χορωδία της Μυτιλήνης. Θύμησες από τα χρόνια του μεσοπολέμου 104 - Της Αγιάσου οι... ψαράδες 105 -Παλιές ευτράπελες ιστορίες. Το «πλέλ’» και ο πολιτσμάνος 106 - Ιδιωτικού αγιασώτικου βίου παραλειπόμενα. Κραυγαστικές γυναικείες αθυροστομίες 107 - Διδασκαλικά ενθυμήματα. Το Μονοτάξιο Δημοτικό Σχολείο Κέντρου-Πυργίου 108 - Κατοχικές θύμησες. Το χαρμόσυνο μήνυμα της λευτεριάς 109 - Τα πθίτκα μας. Το λαίμαργο καλογεράκι 112 - Τα βιασκά τς αχιλώνας (ποίημα) 116 ΚΑΖΑΝΤΖΗΣ ΣΤΡΑΤΗΣ - Μουσικές σκέψεις και πολιτιστικές διαπιστώ σεις. Με αφορμή το Β' Οικονομικό Συνέδριο στη Σμύρνη 119 ΚΑΛΟΓΕΡΑΣ ΒΑΣΙΑΗΣ - Γρηγόρης Στυλιανού Κουντουρέλης. Στις γραμμές της Εθνικής Αντίστασης 104 - Αγιασώτες δεσμώτες στη Μακρόνησο. Αναφορά στα χρόνια της μισαλλοδοξίας και του φανατισμού... 105 - Οι 200 της Πρωτομαγιάς του 1944. Η λεσβιακή συμμετοχή στη θυσία... 106 - Πανελλαδικό συλλαλητήριο ελαιοπαραγωγών. Αίτημα δρομολόγησης προσφορότερης ελαϊκής πολιτικής 107 - Πτυχές της νεότερης μας ιστορίας. Αγιασώτες πολιτικοί κρατούμενοι στη Γιούρα 110 - Με την ευκαιρία των εκλογών. Μια αγιασώτικη μεσοπολεμική βενιζελική προκήρυξη 112 - Παναγιώτης Δούκα Γριμανέλης. Τραγικό θύμα της μισαλλοδοξίας και του φανατισμού 117 - Αναδρομή στα δύσκολα χρόνια του μίσους. Η οικογένεια των Αγριτών στη δίνη των γεγονότων 119 ΚΑΑΥΦΟΣ ΣΤΡΑΤΗΣ (Βλ. ΑΓΙΑΣΙΩΝΙΤΗΣ) - Η μεγαλομάρτυς Ξένια η θαυματουργός. Το γραφικό ξωκλήσι της στην Αγιάσο 112 ΚΑΜΑΤΣΟΣ ΜΕΝΕΑΑΟΣ - Αντίς ναν ανιβεί του λάδ’ ... (ποίημα) 104 - Τιχνίτις είχι του χουριό (ποίημα) 104 - Τα ήθη τσι τα έθιμα (ποίημα) 105 - Απ’ τν Αυστραλία χουριανοί... (ποίημα) 106 - Μαυρουφουρέσαν σα τς κουράτσ’ (ποίημα) 107 - Σα διαβατάρικα πουλιά... (ποίημα) 108 -Να ’χα ικατουμμύρια (ποίημα) 108 - Αρχισαν πάλι για τς ιλιές... (ποίημα) 109 - Γοι απουκριγιές (ποίημα) 110 - Ούλις γ’ ιλιές θα μαζουχτούν (ποίημα) 111 - Βασίλειος Θεμ. Καχιλέλης. Ο Αγιασώτης ήρωας του Μακεδονικού Μετώπου 112 - Τι καστανιώνας ίλλαξι... (ποίημα) 112 - Τ’ ασκέρια (ποίημα) 113 - Γοι σεισμοί (ποίημα) 114 - Η ακριβοθώρητη λεσβιακή «Τσιαρά Αέν’». Από την πολυομβρία στην ποθητή καλοσύνη 115 - Να δούμι φέτου τι θα φέρ’... (ποίημα) -
8-9 30 22 29 10-11 4-6 16 22 9-12 4-5 29 19
25-26 12-14 14-16 11-12 25 9-12 11 25-26 9
10 18 19 18 19 18 18 19 19 19 18 4 19 19 18 4
Τα χρόνια είνι μιτρητά... (ποίημα) 116 18,19 - Τι πάππουσιμ’ τσι γη μανή μ’... (ποίημα) 118 19 -Του αθάνατου νιρό 119 16 - Σα διαβατάρικα πουλιά... (ποίημα) Τ’ ασκέρια (ποίημα) 119 18,19 - Το προσκύνημα της Παναγίας της Αγιάσου. Δρώμενα του κοντινού και του ξέμακρου παρελθόντος 119 21 - Μουσκουβουλούν γοι μηχανές (ποίημα) 121 22 ΚΑΜΙΝΕΛΗ ΜΑΡΙΑ (Βλ. ΠΑΤΣΕΑΗ-ΚΑΜΙΝΕΑΗ ΜΑΡΙΑ) ΚΑΡΑΒΑΝΗΣ ΣΤΡΑΤΗΣ - Οι τοπικοί μας Άγιοι, Αναστάσιος Πανέρας και Δημήτριος Μπεγιάζης 116 4-5 - Ανήμερα των Ταξιαρχών στον Ασώματο. Το χαρμόσυνο άγγελμα της λευτεριάς 121 6-7 ΚΑΡΑΒΟΥΑΙΑΣ ΒΑΣΙΑΗΣ - Ταξιδεύοντας στο χρόνο 121 12 ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΧΡΙΣΤΟΣ - Φεύγει ο παλιός ο χρόνος... (ποίημα) 110 18-19 - Μεγάλη τιμωρία (ποίημα) 112 18 ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ ΣΠΥΡΟΣ Κ. - Η μυγδαλιά (ποίημα) 104 19 - Τα πάθη (ποίημα) 105 18 - Ο γαϊδαράκος (ποίημα) 106 19 - Ο πέλαγος (ποίημα) 107 32 - Η ωραία Ελένη (ποίημα) 108 19 - Χριστούγεννα (ποίημα) 109 18 - Το τζάκι (ποίημα) 110 19 - Οτσαλάν (ποίημα) 111 18 - Το Κόσοβο (ποίημα) 112 19 - Αυγουστιάτικο φεγγάρι (ποίημα) 113 18-19 - Ο Σέρβος στρατιώτης (ποίημα) 114 19 - 2000 χριστιανικά χρόνια (ποίημα) 115 19 -Το μήνυμα (ποίημα) 116 18 - Έρση (ποίημα) 117 18-19 -Τα δελφίνια (ποίημα) 118 19 - Εντολοδόχος (ποίημα) 119 19 - Ματωμένη Κύπρος (ποίημα) 120 19 - Το χρέος (ποίημα) 121 22-23 ΚΛΕΙΔΑΡΑ ΕΥΣΤΡΑΤΙΑ (Βλ. ΠΑΠΑΣΤΑΜΑΤΙΟΥ-ΚΛΕΙΔΑΡΑ ΕΥΣΤΡΑΤΙΑ) ΚΑΕΙΔΑΡΑΣ ΜΙΧΑΗΑ ΒΑΣΙΑΕΙΟΥ - Σας πληροφορούμε. Νέα Διοικούσα Επιτροπή 111 30 ΚΟΡΟΜΗΛΑ ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ ΝΙΚ. - Μια μάνα στο κρεβάτι (ποίημα) 111 18-19 - Του πόνου το κρεβάτι (ποίημα) 113 18 ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ ΜΙΧΑΛΗΣ - Στραβά και ίσια. Σκέψεις για τη σημερινή Αγιάσο 119 14 - Δυο καινούρια ενδιαφέροντα βιβλία. Η παρου σίασή τους στο Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» 120 25-26 ΚΟΥΔΟΥΝΕΑΗ ΣΟΦΙΑ (Βλ. ΠΑΠΟΥΤΣΗ - ΚΟΥΔΟΥΝΕΑΗ ΣΟΦΙΑ) ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗΣ ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΑ. - Από τη ζωή της αλλοτινής Αγιάσου. Οι «Μπουλασίκδις», οι μαστόροι κετσετζήδες... 114 6 - Αυτοί που φεύγουν. Ευανθία Χαρ. Κορομηλά (1906-1999) 115 31-32 - Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... (Α') 117 4-6 - Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... (Β') 118 4-5 - Ματιές στην ύπαιθρο. Ένας ηπειρώτικος γάμος 118 28 - Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... (Γ') 119 4-5 - Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... (Α') 120 4-5 - Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... (Ε') 121 4-5 ΚΟΥΡΒΑΝΙΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΧΡ. - Τιμή στα θύματα της Γερμανικής Κατοχής. Με αφορμή το μπλόκο στη χιονισμένη Αγιάσο του 1944 118 13 ΚΟΥΡΒΑΝΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΓΡ. - Δημήτρη και Γιάννη Παπάνη, «Τοπωνυμικό οδοιπορικό στην Αγιάσο Λέσβου» 111 26-27
ΚΟΥΡΒΑΝΙΟΥ ΜΑΡΙΑ ΕΥΣΤΡ. - Εκδρομικά. Εξόρμηση στην Κύμη 118 291 -Τα έστειλε στο σχολείο... 120 31 - Τα πθίτκα μας. Του τέχνασμα 121 28 ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ-ΣΑΒΒΑ ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ (Βλ. ΣΑΒΒΑ-ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ) ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. (Ο ΤΑΞΙΔΙΩΤΗΣ) - Πήλιο (ποίημα) 106 18 - Επιβαλλόμενος όψιμος απολογισμός. Ο «Σάτυρος» άνοιξε το δρόμο σε νέους καρναβαλιστές... 108 20-21 - «Μνήμες καρνάβαλου». Ο Π.Κ.Σ. «ο Σάτυρος» Αγιάσου και το Αναγνωστήριο σε δράση 111 4-7 - Οι φετινές καρναβαλικές εκδηλώσεις του «Σατύρου» 111 9-13 - Το αποκριάτικο «τρίψιμο» και η σχέση του με την αρχαιοελληνική παράδοση 112 13-14 - Ο Π.Κ.Σ. Αγιάσου «ο Σάτυρος» σε δράση. Οι φετινές καρναβαλικές εκδηλώσεις 117 7-9 - Μιχάλης Ιωάννου Πασχαλιάς 119 31-32 - Η ελληνική εποποιία του 1940-1941. Αφιέ ρωμα στους ηρωικούς Αγιασώτες νεκρούς 120 6-8 - Γιάννης Παναγιώτη Τσουλέλης 121 31-32 ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ ΠΡΟΚΟΠΗΣ - Τα πθίτκα μας. Γη Μιγάλ’ Σαρακουστή 104 28 - Τα πθίτκα μας. Του μιτάσυρμα τ’ Ραφαγήλ 105 31 - Τα πθίτκα μας. Θα του μιτανίζου... 106 30 - Ευτράπελες ιστορίες. Το αγιασώτικο θαυματουργό «βιάγκρα» 108 22-24 - Οι ψηφοφόροι διασκεδάζουν... 109 22 - Τα πθίτκα μας. Του πουδαρκό τ’ Βασίλ’ 109 27 - Η αλαζονεία της δύναμης. Η καρακάξα, ο Κλίντον 112 17 - Σερβία, ώρα μηδέν! Αεσβιακή ανθρωπιστική αποστολή στην κόλαση του πυρός 113 11-12 - Το ματζούνι της Πρεσβείας, της γιάτρισσας... 114 8 - Τα πθίτκα μας. Τα καταλυτικά 114 29 - Αφλουγές. Μη, τσι θα βρουντήξ’! 116 24 - Αγιασώτες μετανάστες στην τροχιά της προκοπής. Απρόσμενη συνάντηση με τον πιλότο Ηρακλή Δεμιργκέλη 117 12 - Βασίλειος Ευστρατίου Ρόδανος. Ο τελευταίος Αγιασώτης ανάπηρος του Ελληνοϊταλικού πολέμου 117 20 - Τα πθίτκα μας. Όχ’, γιατί θα μιταλάβου!Εμ τσιρός ήνταν! 118 30 - Τα πθίτκα μας. Γη μόρφουσ’ 119 30 - Αγιασώτικο πολιτιστικό καλοκαίρι. Ο Βασίλης Λέκας και η Μαρία Ρουσέα στο Αναγνωστήριο 120 27-28 - Τα πθίτκα μας. Μιαν ιλιά φτάν’! 120 31 - Τα πθίτκα μας. «Τα γένια σ’ που τα βάζ’ς;» 121 28 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ ΧΡΙΣΤΟΣ - Απαντητική επιστολή 121 33 ΔΑΜΠΡΙΝΟΥ ΜΑΡΙΑ (Βλ. ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΑΑΜΠΡΙΝΟΥ ΜΑΡΙΑ) [ΑΙΑΚΑΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΑΟΣ ΕΥΣΤΡ.] - Αθλητισμός και εκπαίδευση 109 28 ΑΙΑΚΑΤΟΥ ΣΤΑΜΑΤΙΝΑ - Συνάντηση Ερασιτεχνικών Θιάσων Αιγαίου. Πάτμος, 2-12 Σεπτεμβρίου 1999 114 21-24 ΔΙΝΑΡΔΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ - Επιστολή 107 33 ΑΟΥΚΑΤΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ - Επιστολή 110 33 - Μια ενδιαφέρουσα επιστολή του Δημητρίου Δουκάτου. Η γνωριμία του με το Μητροπο λίτη Μηθύμνης Διονύσιο Μηνά 118 6 ΜΑΪΣΤΡΕΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Π. (ΑΡΝΑΔΑ) - Τα πθίτκα μας. Έχουμι τσ’ αγιλάδα! 107 27
- Εύθυμα και σοβαρά. Με την ευκαιρία των δημοτικών εκλογών 108 - Μνήμες από τα χρόνια της Κατοχής. Η πείνα κάστρα καταλεί και χώρες παραδίνει 121 ΜΑΑΤΕΖΟΣ ΔΙΟΓΕΝΗΣ - Ψυχοσωτήρια μοναστικά νουθετήματα. Όπως σε αναπαύει, παιδί μου 119 ΜΗΝΑΣ ΑΝΤΩΝΗΣ - Νιάου..., Καμπά! (ποίημα) 109 - Αγιασώτικη παρλάτα. Του κινητό μ’ 109 - Συγκρότημα «Σφίγγα Φαρα-ώχ». Ο Αντώνης Μηνάς σατιρίζει πρόσωπα και καταστάσεις 111 ΜΗΤΣΟΣ ΤΣΙΑΜΗΣ Ν. - Βιβλιοκριτική. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, «Θρύλος και ιστορία της Αγιάσου», Αθήνα 1997 104 - Γιώργος Βαλέτας. Η προσφορά του στα Νεοελληνικά Γράμματα 106 ΜΙΣΓΙΡΗΣ ΣΤΡΑΤΗΣ - Βιβλιο-κριτική. Άρης Μικρασιάτης, «Πλέουμε σ’ άγνωστα νερά», Αθήνα 1998 107 ΜΙΣΣΙΟΣ ΚΩΣΤΑΣ Γ. - Μια ενδιαφέρουσα επιστολή του Κ. Μίσσιου. Ο Εφταλιώτης και οι σχέσεις του με τη γυναίκα του... 113 - Πέντε -παμπάλαια- ποιήματα του Κώστα Γ. Μίσσιου 116 [ΜΙΧΑΑΟΠΟΥΑΟΥ ΦΑΩΡΑ] - Προσφυγοπούλα (δημοτικό) 105 ΜΟΑΥΒΙΑΤΟΥ ΕΑΠΙΔΑ - Το φιλί σου (ποίημα) 111 - Βομβαρδισμοί (ποίημα) 114 - Δίκασα (ποίημα) 115 - Αλήθεια (ποίημα) 116 - Γύρνα (ποίημα) 117 - Δούναβης (ποίημα) -Θυμίζεις μανούλα (ποίημα) 118 - Στην Παναγιά Αγιάσου (ποίημα) Προσφυγούλες (ποίημα) 119 -Θέλω ν’ αγαπώ 120 - Το τιμόνι της αγάπης (ποίημα) 121 ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΔΗΣ ΙΑΚΩΒΟΣ -Το γαρίφαλο 113 ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ - Ας ήταν... (ποίημα) 104 - Ανάθεμα τα μάτια σου (ποίημα) 106 - Πώς να σε ξεχάσω (ποίημα) 107 -Ο ι γερανοί 108 - Άδικα προσπαθεί (ποίημα) 110 - Τα πθίτκα μας. Για μια παπαδοπούλα... 112 - Μπάτι στσύλ’ τσ’ αλέθιτι... (ποίημα) 114 - Να, για να γράφτου... (ποίημα) 115 - Θα ’ρθουν να σε θάψουν (ποίημα) 118 ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ ΣΤΡΑΤΗΣ ΑΠ. -Στιγμές αγιασώτικης αμπελοφιλοσοφίας... 105 - Τα πθίτκα μας. Γοι γαδάρ’ γίναν μ’λάρια 110 - Το αγιασώτικο γινάτι. Τα φρέσκα που έγιναν φρέσικα... 112 - Εύθυμα και σοβαρά. Οι μιναρέδες του Χιώτη που δε φύτρωσαν... 116 -Τ α πθίτκα μας. Ο ιός του 2000 116 - Τα πθίτκα μας. Το μιλένιουμ 117 - Από τις ιστορίες του χωριού. Δε γίνιτι ζάπ’ του γαργαλούπ’ 121 ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ ΣΩΤΗΡΗΣ Γ. - Ειρήνη Τζανή-Χατζησάββα. 113 ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ - Ο πόλεμος του 1940-1941. Τότε που ήμασταν παιδιά 120 ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ - Αξέχαστες μνήμες. Αγιάσος (ποίημα) 107
17 8 22 18-19 20 8 27 4-10 29
10 20 19 18 18 19 19 19 18,19 18,19 19 22 13-14 19 19 19 13-14 18 29 19 19 18 7-9 29 12 10-11 31 31 27 28 9-10 18
- Αξέχαστες μνήμες. Πλωμάρι (ποίημα) 108 - Οι πολιτισμένοι βάρβαροι (ποίημα) 111 - Αξέχαστες μνήμες. Μυτιλήνη (ποίημα) 112 - Καλή χρονιά (ποίημα) 115 - Κληρονομιά (ποίημα) 116 -Παν... έμορφα (ποίημα) 121 ΞΑΦΕΑΗ ΜΑΡΙΑ ΓΡ. - Αυτοί που φεύγουν. Παναγιώτης Γ. Κλόκας (1961-1998) 109 ΞΑΦΕΑΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΝ. - Λόγια καρδιάς (ποίημα) 115 ΞΑΦΕΑΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ν. (ΝΕΚΡΟΤΑΑΟΣ) - Απ’ ούλα θα μαθαίνιτι... (ποίημα) 107 - Πήραν του λάδ’ μας βιρισέ... (ποίημα) 110 - Τα πθίτκα μας. Θανί πέρνα πιο καλά! 111 - Αυτοί που φεύγουν. Προκόπης Νικ. Ξαφέλης (1931-1999) 113 - Ο Νεκρόταλος σχολιάζει την επικαιρότητα. Τν Αγρουτική τν Ασφάλεια ξουπίσου να τνι φέριν 114 - Αγιασώτικου καρναβαλιού παραλειπόμενα. Ο ζουρνάς του Μανόλη του Γανωτή 117 - Ο Νεκρόταλος σχολιάζει την επικαιρότητα. Άγχους μιγάλου έχουμι μ’ τ’ λαδιού τ’ κατιβατζούρα... (ποίημα) 119 ΞΕΝΕΑΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΙΧΑΗΑ - Οι νέοι Αγιασώτες φοιτητές 109 - Η δεκαετής ευκλεής αρχιερατεία Ιακώβου και το Παλλεσβιακό Προσκύνημα της Παναγίας Αγιάσου 111 - Οι νέοι Αγιασώτες φοιτητές 115 - Οι νέοι φοιτητές μας 120 ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΟΥ-ΚΑΡΑΦΥΑΑΗ ΕΙΡΗΝΗ - Εκδηλώσεις του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών. Η κοπή της πίτας και το τσάι των Αγιασωτισσών 110 ΟΜΗΡΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ ΜΑΡΙΓΩΣ (Βλ. ΠΑΠΑΝΗΣ ΟΜΗΡΟΣ ΜΑΡΙΓΩΣ) Ο ΤΑΞΙΔΙΩΤΗΣ (Βλ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ.) ΠΑΠΑΑΑΣ ΠΡΟΚΟΠΗΣ I. - Η Αέσβος τίμησε το Στρατή Αναστασέλλη 104 ΠΑΠΑΝΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Α. - Πενήντα χρόνια στο σχολείο. Ο... αραμπατζής! 104 - Πενήντα χρόνια στο σχολείο. Ο... μαχαιροβγάλτης 105 - Αγιασώτικη... εφευρετικότητα 106 - Πενήντα χρόνια στο σχολείο. Η γάτα στα αγγλικά λέγεται... οαΐ 107 - Πενήντα χρόνια στο σχολείο. «Διά καταλλή λου συριγμού των χειλέων» 109 - Πενήντα χρόνια στο σχολείο. Οι Γατελούζοι... ξαναζούν στο Κάστρο της Μυτιλήνης 112 - Πενήντα χρόνια στο σχολείο. Το ψάρεμα στα βαθιά είναι... επικίνδυνο σπορ! 113 - Πενήντα χρόνια στο σχολείο. Σαμαρικά... δρώμενα 115 - Πενήντα χρόνια στο σχολείο. «Ζήτω ο... βασιλεύς» 117 - Πενήντα χρόνια στο σχολείο. Ο... πεταλωτής 118 - Πενήντα χρόνια στο σχολείο. «νίνετε Ρ0ποο1θδαπΐ6ηΐ€» 119 - Πενήντα χρόνια στο σχολείο. Η Μαρία καιηΑίτσα 120 - Πενήντα χρόνια στο σχολείο. \ΈΗ>α νοΐαηΐ, δοπρία πιαη6ηΐ 121 ΠΑΠΑΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ - [Χιριτώ σας αγιασώτκα] 105 - Τα πθίτκα μας. Σπ’τίσιου ψουμί 105 - Καρνάβαλος και προβληματισμοί 106
19 19 18-19 18 18 23 32 18 19 18 29 32 20 10 20 17 21 17 12
27-28
20-22 17 17 17 17 16-17 16-17 17 15-17 15-16 15-16 15-16 11-12 15 29 31 20
- «Μέντιουμ 0,90 ταρό» (σάτιρα) 106 21-24 - Τα πθίτκα μας. Το τάλαντο 106 30 - Βαράτι μι τσ’ ας κλαίγου (ποίημα) 107 18 - Ρατσισμός (ποίημα) 108 18 - Τα πθίτκα μας. Ήνταν αγιασμένου... 108 30 - Τς Απιρασιάς του χώμα (ποίημα) 109 19 -Τ α μετεκλογικά (ποίημα) 109 22 - Αυτοί που φεύγουν. Ευστράτιος Δ. Παπουτσέλης (1924-1998) 109 32 - Τα κάλαντα του Συλλόγου (ποίημα) 110 28 - Τα πθίτκα μας. Αγιασώτικη εξυπηρέτηση 110 29 - Του βιάγκρα (ποίημα) 111 19 - Του ευρό (ποίημα) 113 19 - Τα πθίτκα μας. Ν’κόλας γι Χατζηλάμπ’ς 113 29 - Ελεύθερο βήμα. Ετοιμολογία ναι, πονηριά όχι 113 33 ΠΑΠΑΝΗΣ ΟΜΗΡΟΣ ΜΑΡΙΓΩΣ (Βλ. ΟΜΗΡΟΣ ΣΟΥΣΑΜΑΗΣ) - Αίσιον (ποίημα) 104 18 - Φύσα, νοτιά (ποίημα) 106 18 - Τραγούδι (ποίημα) 119 18 [ΠΑΠΑΠΟΡΦΥΡΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ] - «Παραδοσιακά που ξεχάστηκαν». Από την κομπανία του Αναγνωστηρίου Αγιάσου 116 25-26 ΠΑΠΑΠΟΡΦΥΡΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ (ΤΣΙΡΟΣ) -Τα πθίτκα μας. Βάλαμι λουκάν’κου... 104 28 - Τα πθίτκα μας. Γοι πιτνοί τ’ Αβγού 108 30 - Τα πθίτκα μας. Για ποιο λόγο θέλεις να ζεις! 110 29 - Τα πθίτκα μας. Έχουμι μο δέκα δαχτύλια 111 29 - Αυτοί που φεύγουν. Βασιλική Αντ. Ιακώβου (1926-1999) 111 32 - Τα πθίτκα μας. Δω μ’ του κόκαλου, α φύγου! 112 29 - Τα πθίτκα μας. Θα ήμουνα καντηλανάφτης! 113 29 ΠΑΠΑΣΤΑΜΑΤΙΟΥ-ΚΑΕΙΔΑΡΑ ΕΥΣΤΡΑΤΙΑ - Φεγγάρι μου αστραφτερό (ποίημα) 104 18 - Αντάμωμα (ποίημα) 107 18 - Φωτοσκιές που ζωντανεύουν τη θύμηση. Οι παλιές γειτονιές της Αγιάσου αποτελούν παρελθόν 113 4 ΠΑΠΟΥΤΣΗ-ΚΟΥΔΟΥΝΕΑΗ ΣΟΦΙΑ - Οι Αγιασώτες στην Εστία Νέας Σμύρνης. Κοπή της πίτας, παρουσίαση του νέου δίσκου και των βιβλίων 104 23-26 - «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών». Πνευματοκαλλιτεχνική Εκδήλωση στό Θέατρο του ΦΟΜ 105 22-25 - Η γιορτή του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών». Στιγμές θρησκευτικής κατάνυξης, αλλά και ευφροσύνης... 107 23-24 - Από τις ομορφιές του τόπου μας. Το Πανόραμα Κορινθίας και η Μονή Αγίου Γεωργίου Φενεού 108 27-28 - Δώσαμε το στίγμα της Ελλάδας στη Γερμανία. Ένα αγιασώτικο-ποντιακό γαμήλιο χαροκόπι στο Μπρουλ... 110 14 - Εκδηλώσεις του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών. Η κοπή της πίτας και το τσάι των Αγιασωτισσών 110 27 - Σας πληροφορούμε. Συμβόλαιο... με την τέχνη 110 30 - Η γιορτή του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών». Συνεχίζεται η θρησκευτική παράδοση του τόπου μας... 112 25 - «Τα λιθόστρωτα, αιγαιοπελαγίτικα και στεριανά». Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του Νίκου Σηφουνάκη 112 27-28 - Δρώμενα Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών. Κοπή της πίτας και πρωτοχρονιάτικο γλέντι 116 15-16 - Βασιλόπιτα με τα φύλλα. Παλιά αγιασώτικη συνταγή 116 16 - Ο φετινός αποκριάτικος χορός μας. Στο «Χάραμα» με την Κατερίνα Κούκα... 117 27
ΠΑΣΧΑΑΙΑΣ ΜΙΧΑΛΗΣ I.
- Οι ευτυχείς γάμοι (ποίημα) - Ο καημός του Έλληνα (ποίημα)
108 113
18 19
104 105 106 107 110 112 113 114 115 116 117 118
18 19 18 19 19 19 19 18 18 18 18 18
ΠΑΤΣΕΑΗ-ΚΑΜΙΝΕΑΗ ΜΑΡΙΑ
- «Αγία Σιών» (ποίημα) - Ανάθεμα τα ξένα (ποίημα) - Γιατί; (ποίημα) - Μουτζώστε τα (ποίημα) - Χρόνια πολλά, φαντάρε μου... (ποίημα) - Παλιά γειτονιά μου (ποίημα) - Στη χάρη της (ποίημα) - Φτάνει πια (ποίημα) - Το ευρό (ποίημα) - Νικήτρια να βγει η ζωή (ποίημα) - Φτάνει ο πόλεμος (ποίημα) - Ωραία μου κυρία... (ποίημα) - Σοφία Καλύβα-Χατζηλεωνίδα. Καλό σου ταξίδι (ποίημα) - Το πειραχτήρι (ποίημα) - Χαρές και πανηγύρια (ποίημα) - Γιάννης Χριστόφα Πασχαλιάς. Ο ακάματος γυρολόγος της αγιασώτικης βιοτεχνίας - Ποιος θα μπορέσει; (ποίημα)
118 31-32 119 19 120 19 121 121
10 23
[ΠΕΡΓΑΜΑΛΗΣ ΣΑΒΒΑΣ ΙΓΝΑΤΙΟΥ]
- Ενσφράγιστον Γράμμα Πατριαρχείου Ιεροσολύμων
107
10
117
19
112
28
ΠΕΡΡΗΣ ΜΑΝΩΑΗΣ Θ.
- Ικεσία στο φεγγάρι (ποίημα) ΠΙΣΙΜΙΣΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Θ.
- «Το δωρικό πρόβλημα και η καταστροφή του μυκηναϊκού πολιτισμού. Οι λαοί της θάλασσας», Αθήνα 1998 ΠΙΠΕΡΙΤΗΣ Β. ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ
- Αυτοί που φεύγουν. Ανδρονίκη Βασ. Πιπερίτη (1912-1998)
110 31-32
ΠΑΥΤΑ ΕΙΡΗΝΗ
- Σοφία Καλύβα-Χατζηλεωνίδα
118
31
Π ΟΑ ΥΧΡΟΝΙ ΑΔΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΟΦ.
- Θύμησες από τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Θεσσαλονίκη, 28 Οκτωβρίου 1940 - Η ιστορική μάχη του Σκρα ντι Λέγκεν. Βαρύ το τίμημα των 338 Λέσβιων νεκρών
114
4
118
7-9
ΡΟΔΑΝΟΣ ΧΑΡΙΑΑΟΣ
- Μνήμες από τα χρόνια του εμφυλίου. Το πάθημα αγιασώτικης κομπανίας στο Λισβόρι 112 15 - Ο δεξιοτέχνης βιολιστής Χαρίλαος Ρόδανος θυμάται... Τα προπολεμικά «Φλησκουνάκια» στον Κήπο της Παναγίας 113 20 - Ο δεξιοτέχνης βιολιστής Χαρίλαος Ρόδανος αφηγείται. Τότες που οργανώνονταν οι τεταρτοαυγουστιανές παράτες 119 10-11 - Ο βιολιστής Χαρίλαος Ρόδανος αφηγείται. Τρικούβερτο γλέντι στον Κήπο της Παναγίας 120 22 ΣΑΒΒΑ-ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ
- Παραδοσιακή αποκριά στο δγάηργ. Η Ανδρονίκη Κουτσκουδή-Σάββα σατιρίζει.. - Κλήδονας 1998 - Χριστουγεννιάτικο όνειρο (ποίημα) - Καλουσόρσις, Καμπά! (ποίημα) - Μάνα! Γιαγιά! Πατέρα!
106 25 107 20-21 109 18 113 18 120 18
ΣΚΛΕΠΑΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ.
- Καλός πολίτης (ποίημα) - «Αδερφή!...» (ποίημα) - Μοναχοκόρη (ποίημα) -Φιλοδοξίες σύγχρονης γεροντοκόρης (ποίημα) - Στοχαστής (ποίημα)
117 118
18 19
119 120
18 18
ΣΚΛΕΠΑΡΗΣ ΣΙΜΟΣ
- Οι κοινότητες του ελληνισμού της διασποράς 107 13 - Τα εκατοντάχρονα της Ελληνικής Κοινότητας Σίδνεϊ 107 14-15
- Αυτοί που φεύγουν. Παναγιώτης Ευστρ. Καπάτος (1927-1998) ' 107 - Μπουλ’μπούλ’κα καμώματα. Η επιστολή του Λάκη 108 ΣΚΟΡΔΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΤΥΑ. - Χαρίλαος Ρόδανος. Ένας δεξιοτέχνης του βιολιού 108 - Ο Αναστασέλλης τιμήθηκε στη γενέτειρά του. Ο άνθρωπος, ο λογοτέχνης, ο αναγνωστηριακός... 109 - Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου. Ημερίδα για το κοινωνικό πρόβλημα των ναρκωτικών 110 - Βιβλία Αγιασωτών συγγραφέων. Παρουσιά στηκαν σε εκδήλωση του Σ.Α.Μ. «Αγία Σιών» 110 - Αναγνωστηριακά δρώμενα. Μουσική εκδήλω ση και κοπή της πίτας... 110 - Σεμινάριο ραδιοφωνίας στην Αγιάσο. Αφιερωμένο στο ελληνικό ντοκιμαντέρ 112 - Οι φιλόλογοι της Αέσβου και το Αναγνωστή ριο. Τίμησαν το λογοτέχνη-ζωγράφο Στρατή Αναστασέλλη 114 - Τριήμερο συνέδριο για το Στρατή Μυριβήλη. Πραγματοποιήθηκε στη Μυτιλήνη και στη Συκαμιά 114 - Το Αιγαίο στο θέατρο. Διήμερο Διακρατικό Συνέδριο στη Μυτιλήνη 115 - Αναγνωστηριακά δρώμενα. Ο εικαστικός αμητός του Γιάννη Μαχαιρίδη 115 - Μνήμη Γιώργου Γιαννουλέλλη (1913-1999) 115 - Βιβλιοπαρουσίαση. Σοφοκλής Κουτρής, «Κεραμικές μορφές της Αέσβου», Αθήνα 1999 Θεοφάνης Α. Σουλακέλης, «Αιγαίο των Αγγέλων», Αθήνα 1999 115 - Η Αγιάσος, τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, σύμφωνα με έρευνα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου 116 - Βιβλιοπαρουσίαση. Γεωργίου Γ. Γούναρη, «Μεταβυζαντινές τοιχογραφίες στη Λέσβο (16ος-17ος αι.)». Γεωργίου Γούναρη, «Εικόνες της Μονής Λειμώνος Λέσβου» 118 - «Στα ’μορφα τα καπηλειά» (Δημώδη άσματα Αρετσούς) 121 ΣΟΥΣΑΜΑΗΣ ΟΜΗΡΟΣ (Βλ. ΟΜΗΡΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ ΜΑΡΙΓΩΣ) - Θάνατος (ποίημα) 117 ΣΠΑΝΟΠΟΥΑΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ - Καλημέρα, ειρήνη! (ποίημα) 114 ΣΤΑΥΡΑΚΕΑΗ ΦΙΑΙΤΣΑ ΠΑΝ. - Η «Αγία Σιών» από το Αναγνωστήριο. Το ιστορικό-θρησκευτικό έργο του Αντώνη Μηνά 113 ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ Π. - Ελεύθερο βήμα. Τι είχες, Γιάννη; Τι έχω τώρα! (Πρόγραμμα Ιωάννης Καποδίστριας) 104 ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΕΥΣΤΡ. - Αυγουστιάτικες δραστηριότητες. Χοροεσπε ρίδες, θέατρο, παρουσίαση βιβλίων και Οϋ 108 - Το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου τίμησε το βιολιστή και μουσικοδιδάσκαλο Χαρίλαο Ρόδανο 109 - Φ.Σ. Αγιασωτών. Απολογιστική Συνέλευση 112 - Σας πληροφορούμε. Ορθόδοξοι χριστιανοί τρία Βορειοηπειρωτόπουλα... 112 - Από το καλοκαιρινό μας ημερολόγιο. Αγιασώτικα δρώμενα και άλλα τινά... 113 - Από τις εξορμήσεις του Συλλόγου μας. Περιδιάβαση στο Μυστρά και στη Σπάρτη... 113 - «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών». Οι νέοι σκυταλοδρόμο! των δραστηριο τήτων μας 117 - Οι Αγιασώτες της Αθήνας τίμησαν την Παναγία τους 118
31 25-26 4-6 13-15 22 23-24 25-26 26 15 25-27 11 13-14 22
24 6
23-24 24 19 19 25 32-33 31 6-8 24 31 21-22 26 28 29
ΣΤΟΙΚΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ - Πάτμος, το νησί της Αποκάλυψης. 12η Συνάντηση Ερασιτεχνικών Θιάσων Αιγαίου 115 ΤΖΑΝΗΣ ΕΙΡΗΝΑΙΟΣ - Νέος πρεσβύτερος. Συμεών Νικολάου Παπαγεωργίου 109 ΤΖΕΓΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΥΣΤΡ. - Αυτοί που φεύγουν. Σταυρούλα Γρ. Σκλεπάρη (1914-1998) - Παρασκευάς Κ. Κουτσίδας (1933-1998) 110 ΤΖΕΓΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΕΥΣΤΡ. (ΠΑΓΙΔΑΣ) - Αγιασώτικο εργαστήρι κεραμικής στη Μελβούρνη. Η Πόπη ΚαλουντζόγλουΜανιάτη συνεχίζει την παράδοση... 107 - Μετανάστες στα ανθρακωρυχεία του Βελγίου. Ένας Αγιασώτης ανθρακωρύχος του χτες αφηγείται... 110 - Αυτοί που φεύγουν. Μιχάλης Παν. Φωτεινέλης (1957-1999) 114 ΤΣΑΑΙΚΙΙΣ ΓΙΩΡΓΟΣ - Η Αγιάσος πριν από ογδόντα χρόνια. Ενδιαφέρουσα καταγραφή των ετών 1917-1918 104 - Αάατη ΜίοΓΐεχνΐοζ. Ο φιλέλληνας εθνικός ποιητής της Πολωνίας 105 - Ο ξένος της Κατοχής 110 - Βασίλης Μαυριδής, Ο «ναδθδ οί Γεδνοδ». Ο ζωγράφος που τιμά το νησί μας στην Αμερική 112 ΤΣΙΑΜΗΣ ΜΗΤΣΟΣ Ν. - Βιβλιοκριτική. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, «Θρύλος και ιστορία της Αγιάσου», Αθήνα 1997 104 - Γιώργος Βαλέτας. Η προσφορά του στα Νεοελληνικά Γράμματα 106 - Βαφειό, το γραφικό χωριό του Λεπέτυμνου. Με αφορμή την ιστορική αναδρομή του Γιώργου Τσαλίκη 116 - Νικόλας Κάλας, «Το σκοτεινό είδωλο». Ένας ετερόκλητος επαναστάτης 117 ΤΣΟΥΚΑΡΕΑΗ ΜΑΡΙΑ ΑΝΔΡΕΑ -Το μαρτύριο της μάνας (ποίημα) 110 ΤΣΟΥΚΑΡΕΑΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΡ. - Τα δεκάχρονα της αρχιερατείας του ποιμε νάρχη μας. Η κωμόπολη της Μεγαλόχαρης τίμησε το εκλεκτό τέκνο της 113 ΦΙΛΑΘΑΟΣ - Στο επίκεντρο του Λεσβιακού μπάσκετ. Αθλητική επιτυχία του Αυκείου Αγιάσου 114 ΦΙΛΟΤΕΧΝΟΣ - Εκδήλωση για το Λέσβιο λογοτέχνη Άρη Ταστάνη. Με αφορμή την τελευταία ποιητική του συλλογή. 118 ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ (ΓΙΑΝΧΑΤΖ) - Αγιασώτικη πολυδιάσπαση 104 - Ο Λέσβιος ποιητής Άρης Ταστάνης 104 - Σας πληροφορούμε. «Γη Σαπφώ μας» στο Ίππειος-Ηώ Αγγελή- Η Αεσβιακή Παροικία τίμησε το Βαγγέλη ΚαραγιάννηΒραβείο «Μίλτος Κουντουράς» Οι Πετρανοί Χιωτέληδες... 104 - Φίλιππας Καραμάνης. Ακοίμητος φρουρός στις επάλξεις του καθήκοντος Το Ημερολόγιό μας 104 - Αυτοί που φεύγουν. Ευστράτιος Μιχ. Σου σαμλής (1928-1997) -Ιη ιυεπιοηαΓη. Στρατής Ερμ. Φαϊδάς (1941-1980) - Μαριάνθη Δημ. Τσέγκου (1905-1996) 104 -Το ερασιτεχνικό μας θέατρο 105 - Το αποκριάτικο γλέντι του Συλλόγου μας. Η παραδοσιακή σάτιρα συνεχίζεται... [Πανα
9-10 29
31
26 7-8 32 6-9 10-13 4-6 9 27 4-10 27-28 21-24 19
23-24 31
22 3 4-5
29 30
31 3
γιώτη Ψυρούκη (Γραμμέλη), Μπράου! - Γιώρ γου Παπάνη, Χιριτώ σας αγιασώτκα] 105 - Αυτοί που φεύγουν. Βασίλειος Ν. Χατζηαργυρίου (1936-1997) - Δέσποινα Μ. Καμάτσου (19201998) - Αικατερίνη Δ. Βουνάτσου (1919-1998) Ιη πΐ€ΐηοπαιυ. Αθήνα Παπαπορφυρίου (19401994) - Σαραντινός Μιλτ. Μαλιάκας (1917-1997) 105 - Η αναγκαιότητα τουριστικής συνείδησης 106 - Ο Αριστείδης Κλήμης, επίτιμος διδάκτορας... Ο υπέρμαχος του Συνεργατισμού που τίμησε τη Λέσβο 106 - Αγιασώτες ριζαρείτες 106 - Παραδοσιακή αποκριά στο δγάηεγ. Η Ανδρονίκη-Κουτσκουδή Σάββα σατιρίζει... 106 - Αγιάσος και Ασώματος. Αναπτυξιακές δραστηριότητες και δυνατότητες 106 - Νίκος Ηλία Κουρτζής. Ο Αγιασώτης πρώτομάστορης της κεραμικής 106 - Σας πληροφορούμε. «Επταφωνίας αναγνώσματα» - Τιμήθηκε ο Αντώνιος Δρούγκας - Ο Σύλλογος Καλλονιατών Τιμήθηκε ο Γιώργος Βαλέτας 106 - Αυτοί που φεύγουν. Σταύρος Ηρακλή Άνεμος (1924-1997) - Βασιλική Γ. Μουτζουρέλη (1906-1998) 106 - Παράδοση της σκυτάλης 107 - Θεατρική κίνηση της Αγιάσου 107 - «Φιλοπρόοδος Παροικία Αγιάσου». Οι ομογενείς άνοιξαν τον κλήδονα στο δγώιργ - Ανδρονίκης Κουτσκουδή-Σάββα, Κλήδονας 1998 107 - Βιβλιο-κριτική. Γιώργου Τσαλίκη, «Μορφές και θύμησες», Αθήνα 1996 - Πέπη Δαράκη, «Ταξίδι μνήμης και ονείρου», Αθήνα 1998 Μίμη X. Ελευθεριάδη, «Κόκκινες Θάλασσες», Αθήνα 1996 - Μιχάλης Λαρούτσος, «Τών εν έρημίαις και δρεσι...», Αθήνα 1996 107 - Σας πληροφορούμε. Βιογραφία αρχιεπισκό που Σεραφείμ - Γεραγώτες ζοογράφοι - Φεστιβάλ Πέτρας 1998 - Αναγνωστηρίου αρχαιρεσιακά 107 - Αυτοί που φεύγουν. Παναγιώτης Βλαστάρης (1924-1998) - Γρηγόριος Κ. Ααδιέλης (1932-1998) - Ευρυδίκη Κ. Λαδιέλη (19241998) - Ελένη Κ. Καραμούντζου (1906-1998) 107 - Οι γιορτές, τα πανηγύρια μας... 108 - Βιβλιο-κριτική. «Παλαιοκηπιανοί Παλμοί» Ιούνιος-Ιούλιος 1998 (1) - Άρης Μικρασιάτης, «Πλέουμε σ’ άγνωστα νερά», Αθήνα 1998 Δημήτρη Μυτιληναίου, «Απόσταγμα ποίησης, [Αθήνα] 1996 ' 108 - Αυτοί που φεύγουν. Μαρία Θ. Δημέλη (1915-1998) - Μελπομένη Κουτσαχειλέλη (1912-1998) - Ιη ΠΊρωοπαπι. Ευστράτιος Δημ. Δούκαρος (1914-1997) - Νικόλαος Κ. Ααδιέλης (1922-1996) ' 108 - Ο καινούργιος χρόνος 109 - Κοντά στον απόδημο ελληνισμό. Η καρδιά του έθνους χτυπά και στην Αυστραλία 109 - Θεοφάνης Αντωνίου Σουλακέλης. Ένας σκυταλοδρόμος της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής 109 - Οι Αγιασώτες μπροστά στις κάλπες. Αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών 109 - Πάνος I. Κοντέλης, «Ζωγραφιές του Παλιού Καιρού» 109 - Βιβλιο-κριτική. Ειρήνη Σιδερή-Κουτσκουδή, «Φτιάξε φτερά και... πέταξε!...», Αθήνα 1998 Κάρολος Μεσσηνέζης, «Φωνή απ’ τη ζωή την άγνωστη», Αθήνα 1997 - Ευστρατία Τσοκάρου-Μητσιώνη, «Παλιές ιστορίες απή τ’ν Αγιάσου», Μυτιλήνη 1997 109 - Σας πληροφορούμε. Μαθητικό θέατρο -
26-29
32-33 3 15 17 25 26-27 28
31 32 3 11 20-21
28-29 30
31-32 3
29
32-33 3 9-11 12 21-22 23-25
26
Τα Ελευθέρια της Αέσβου - Τιμήθηκε ο Κώστας Βαλέτας - «Φιλοπρόοδος Παροι κία Αγιάσου» - Το ημερολόγιό μας - Για το καρναβάλι - Μετά από 30 χρόνια... - Αυτοί που φεύγουν. Μιχαήλ Παν. Βουνάτσος (1920-1998) - [Ιη ιηατιοπαιη. Μιλτιάδης Χουτζαίος (1914-1995)] - Με αφορμή τη μαξουλοχρονιά - Όταν ο φτερωτός θεός χτυπά... Δυο ερωτικές επιστολές από τον Πλακάδο - Φιλοπρόοδος Παροικία Αγιάσου Σίντνεϊ. «Τα πρώτα χρόνια στην Αυστραλία» - Απόστολος Τσιμναδής. Ένας συνεχιστής της μουσικής λαϊκής παράδοσής μας - Οι ομογενείς και εμείς... - Βιβλιοπαρουσίαση. Γεωργίου Μ. Χουτζαίου, «Συμβολή στη μελέτη της σεισμικότητας της νήσου Αέσβου και της περιμετρικής περιοχής», Μυτιλήνη 1998 - Σας πληροφορούμε. Δημήτρης Καραπιπέρης - Αυτοί που φεύγουν. Παναγιώτης Θ. Σταματέλης (1930-1998). Τα γερατειά ποζάρουν... - Πολιτικός αμοραλισμός - Συγκρότημα «Σφίγγα Φαρα - ώχ». Ο Αντώνης Μηνάς σατιρίζει πρόσωπα και καταστάσεις - Η «Μυτιληναϊκή Αδελφότητα δγάηεγ» δεν ξεχνά. Τίμησε τον Αγιασώτη λογοτέχνη Στρατή Αναστασέλη - Κατοχικές θύμησες. Για τον αγγελιοφόρο του μηνύματος της λευτεριάς - Δεκάχρονη αρχιερατεία Ιακώβου Φραντζή. Οι Αέσβιοι της Αθήνας τίμησαν τον ιεράρχη τους - Η «ΕΟΚΑ» της Αγιάσου διαλύθηκε. Θρησκευόμενες γυναίκες στο χωριό της Μεγαλόχαρης - Καρναβαλικά δρώμενα στο δγάηογ. Η «Φιλοπρόοδος Παροικία Αγιάσου» συντηρεί την παράδοση - Σας πληροφορούμε. ΠΕΑΚΥΠΟΣ - «Καλλονή» - Δημήτριος Παναγιώτου Καβαδάς. Ο άνθρωπος, ο δάσκαλος, ο αγωνιστής... - Αυτοί που φεύγουν. Αάμπρος I. Καπρέλης (1954-1998) - Γρηγόριος Τζ. Βαρβάκης (1932-1998) - Ιη ιτΐ€ΐηοπαηι. Παναγιώτης Χρ. Χαλέλης (1943-1998) - Οι συντεχνίες και τα ξωκλήσια τους - Αργύρης Εφταλιώτης. Ο ξενιτεμένος τρα γουδιστής και διδάχος της Ρωμιοσύνης (Α') - Ο αποκριάτικος χορός του Συλλόγου μας. Ο σατιρογράφος Γιώργος Παπάνης σχολιάζει την επικαιρότητα... - Σας πληροφορούμε. Το Εντευκτήριο των Καλλονιατών της Αθήνας - Εκλογές Δ.Σ.Α. - Πρώτευσε... - Το όραμα της ισοτι μίας της γυναίκας - Επιμνημόσυνη δέηση - Αυτοί που φεύγουν. Ιωάννης Μιχ. Ευαγ γελινός (1935-1998) - Καλλιόπη Αν. Σαρηγιάννη (1922-1998) - Ειρήνη Αντ. Αναστα σέλη (1915-1999) - Διάσωση και αξιοποίηση αρχειακού υλικού - Αργύρης Εφταλιώτης. Ο ξενιτεμένος τραγου διστής και διδάχος της Ρωμιοσύνης (Β') - Παράσχος Αλεπίδης. Ένας μπροστάρης των οδοιπόρων της πίστης - Σπουδαστές του Διδασκαλείου στην Αγιάσο. Ο Θεόφραστος Γέρου γράφει πριν από 65 χρόνια - Βιβλιο-κριτική. Βαγγέλη Μηνιώτη,
109 30-31 109
32
109 110
33 3
110
13
110 15-17 110 20-21 110 21
110 110
24 30
110 111
32 3
111
8
111 14-17 111
20
111 23-24 111
25
111
28 30
111
31
111
111 32-33 112 3 112
5-8
112 23-24
112 30-31
112 113
32 3
113
5-9
113
15
113
16
«Μουράγιο», [Αθήνα] 1998 - Νίκος Γιαννάκης, «Δείχτες» [Αθήνα] 1998 - Λάβαμε 113 - Σας πληροφορούμε. Β' Πυροσβεστικό Κλιμάκιο - Μνήμη Δημοσθένη Ζαδέ Τιμήθηκε για το έργο του ο Μιχάλης Λιαρούτσος - «Πυρήνες» 113 - Γιάννης Ηρακλή Πουδαράς. Ο άνθρωπος, ο ταχυδρόμος, ο ερασιτέχνης 113 - Αυτοί που φεύγουν. Θεοκλής Χρ. Χατζη κομνηνός (1916-1999) - Αλέξανδρος Δ. Πουδαράς (1900-1999) 113 - Ο Αϊ-Δημήτρης της Αγιάσου 114 - Μηνύματα από το Αλβανικό Μέτωπο. Ο Μιχάλης Πασχαλιάς αλληλογραφεί με τον «Τρίβολο» 114 - Ααογραφικά-διαλεκτολογικά της Λέσβου. Με αφορμή το βιβλίο της Νίκης Ταστάνη «Λεσβιακή Λαογραφία» (Α') 114 - Θεόδωρος Ηρακλή Δεμιργκέλης. Ο Αγιασώτης στιχουργός και εφευρέτης μηχανικός 114 - Ο Παναγιώτης Χατζηνικολάου στιχοπλοκεί τον πόνο της ξενιτιάς... 114 - Λεσβιακοί απόηχοι. Του Γρηγορίου Παπαμιχαήλ 114 - Σας πληροφορούμε. Συμπόσιο για τον Ελύτη Εκθέσεις σαπωνοποιίας - Εντευκτήριο Καλλονιατών 114 - Ιη πΐβΐηοπαπι. Δημήτριος Θεολ. Ορφανός (1937-1998) 114 - Στο κατώφλι του νέου χρόνου 115 -Ααογραφικά-διαλεκτολογικά της Αέσβου. Με αφορμή το βιβλίο της Νίκης Ταστάνη «Λεσβιακή Λαογραφία» (Β') 115 - Αφιέρωμα στον Ελύτη 115 - Κώστας Σταύρου Σπηλιάδης. Ο άνθρωπος, ο μαχητής του Ελ Αλαμέιν, ο επιχειρηματίας 115 - Βιβλιοπαρουσίαση. «Αιγαίο των Αγγέλων» Ψηφιακός Δίσκος (Οϋ) - Αάβαμε Το Ημερολόγιό μας 115 - Τα πέτρινα χρόνια της Αγιάσου. Ένα αξιόλογο Ημερολόγιο-Μαρτυρολόγιο 115 - Λεσβιακοί απόηχοι. Του Ευγενίου Θάλασσα Χωρίς τίτλο 115 - Σας πληροφορούμε. Τιμήθηκε ο Λιαρούτσος Τα Ελευθέρια - Εξήντα χρόνια προσφοράς Εορτασμός της ΕΛΕ - «Στα ’μορφα τα καπηλειά» 115 - Αυτοί που φεύγουν. Ευτέρπη Ευστρ.Μαργιού (1917-1999) - Καλλιρρόη Αντ. Παρασκευαΐδου (1923-1999) - Γεώργιος Λαμπρόπουλος (1912-1999) - Μαριάνθη Ν. Χατζηκομνηνού (1924-1999) - Παναγιώτης Νικ. Χατζησταύρος (1930-1999) Ιη Γηειηοπαπι. Μαριάνθη Κ. Καλουν τζόγλου (1913-1998) 115 - Επιτακτική η ανάγκη του εκσυγχρονισμού 116 - Μαρία Αγιασώτου-Ααμπρινού, η εμπνευσμένη ποιήτρια της Μυτιλήνης 116 - Γ ' Συμπόσιο Ποίησης 116 - Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Ένα συμβιβαστικό έγγραφο του 1910 116 - Λεσβιακοί απόηχοι. Του Διονυσίου Μηνά 116 -Σας πληροφορούμε. Τιμήθηκε ο Γεωργουσόπουλος - Γιάννης Πετριτάκης 116 - Η εκπλήρωση της επιθυμίας του Μενέλαου Καμάτσου. Όταν η ζωή δρομολογεί τα μαύρα κι άχαρα στερνά της 116 - Αυτοί που φεύγουν. Αντώνιος Αλκ. Μαριγλής (1922-1999) - Ιη ιηεπιοπαπι. Αντώνιος Μαστραντωνάς (1928-1998) Οδυσσέας και Μυρσίνη Καμαρού 116
27
30 31 32 3 5 11-13 16-17 17 28 30 32 3 5-8 22 23 24-25 26 27
29-30
31-32 3 7-9 10 13-14 17 26 32
33
- Οι επώνυμοι επισκέπτες μας 117 - Αγιασώτικο καρναβάλι στο δγάηεγ. Ο σατιρογράφος Μιχάλης Χριστοφαρής συνεχίζει την παράδοση 117 - Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Προικοσύμφωνο από την Αγιάσο του 1901 117 - Λεσβιακοί απόηχοι. Της Βάνας ΚανιμάΓέρου 117 - Σας πληροφορούμε. Δωρεά στο «Οαπ06Γ ΚΈ56απ;Ιι» - «Τα Καλλονιάτικα» - Μέλος της Ε.Ν.Σ. - «Επί πτερύγων ανέμων» - «Αέσβος, το νησί του μύθου» - Αγιασώτες στο δΐΐνετ Βαγ Παγκόσμια ημέρα ποίησης - Λογοτεχνία και Εκπαίδευση 117 - Σταμάτης Κ. Σταματίου. Το πέρασμά του από το Γυμνάσιο της Αγιάσου 117 - Μαθητές βιβλιοσχίστες και βιβλιοκαύτες 118 - Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα Πωλητήριο έγγραφο από την Αγιάσο του 1911 118 - Γεώργιος Ευστρατίου Μουτζουρέλης. Ο άνθρωπος, ο στιχουργός, ο ηθογράφος 118 - Λεσβιακοί απόηχοι. Του Γιώργου Τσαλίκη 118 - Οι «Αλκυόνες» και ο ποιητής τους 118 - Βιβλιοπαρουσίαση. Σοφοκλή Αθ. Πολυχρονιάδη, «Απομνημονεύματα», Αθήνα 1999 118 - Η «Αγιάσος» σε βιβλιοθήκες... 118 - Σας πληροφορούμε. «Ελεύθεροι πολιορκημένοι» - Εκλογικά Αγιάσου - «Οι εσταυρωμένοι σωτήρες» - Η Αγιάσος στο διαδίκτυο - Πέτυχαν «Δάφνες και πικροδάφνες» - ΚΑΛΜΕ - Ο Φ.Σ.Α. διαμαρτύρεται - Προσκυνηματική εκδρομή Αφιέρωμα στον Καλδάρα - Τιμήθηκε η Πέπη Δαράκη - Αρχαιρεσίες στην Ε.Ε.Λ. - «Κοσμάς ο Αιτωλός» 118 - Σοφία Καλύβα - Χατζηλεωνίδα. Αναμμένο θα παραμένει το καντηλέρι της θύμησής της 118 - Αυτοί που φεύγουν. Μαρία Γ. Τσουκαρέλη (1937-2000) - Ιη ηταυοπαπι. Χρυσώ Μιχαήλ Σκοπελίτου (1906-2000) 118 - Δεσμώτες της μονοτονίας και του περιθωρίου 119 - Το Αγιασώτικο «παρκέλ’» του δγάηεγ 119 - Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Συμφωνητικό του 1887 για τη βρύση της Πατσαβούρας 119 - Αεσβιακοί απόηχοι. Του Στρατή Αναστασέλη 119 - Βρανιάδης Παναγιώτη Γλεζέλης. Ο ανύπνωτος θεματοφύλακας της παραδοσιακής Αγιάσου 119 - Σας πληροφορούμε. Έκθεση Χατζημιχάλη Κώστας Βαλέτας - Τιμήθηκε ο Τάκης Δόξας Μουσείο σαπωνοποιίας - Οι «Αλκυόνες» του Καραμούντζου - Τιμή αε Α.Μ.Ε.Α. - Εκδήλωση Αγριτών - Αάβαμε 119 - Γρηγόριος Φ. Ασπρομάτης (1921-2000) 119 - Τα χινοπωριάτικα καστανομαζώματα 120 - Λεσβιακά, αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Η δημόσια διαθήκη του Δημητρίου Χατζησπύρου 120 - Λεσβιακοί απόηχοι. Του Αντωνίου Θαβώρη 120 - Η Άγρα στο πέρασμα των αιώνων. Ματιές στό πρόσφατο βιβλίο του Γιάννη Τριαντά φυλλου 120 - Μουσικά Σταυροδρόμια στο Αιγαίο 120 - Σας πληροφορούμε. Κώστας Βαλέτας Το Καλλονιάτικο στέκι - «Αποκάλυψις» 120 - Βασίλειος Παναγιώτου Τσιβγούλης. Ο ασκληπιάδης της αγάπης και της προσφοράς 120 - Αυτοί που φεύγουν. Παναγιώτης Κ. Φαϊδάς (1931-2000) 120 - Πρόμαχος η λεσβιακή αγγελολατρία 121 - Ελευθέρια 121 - Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Απόδειξη
3 11 13-14 17
29-30 32-33 3 11-12 14 17 20-21 25 25
26-28 31-32 33 3 6-7 12-13 17 23-24
27-29 33 3 13-15 16-17 23-24 28 30 32 33 3 7
είσπραξης στρατιωτικού φόρου 121 - «Παλλεσβιακό Ένωση Θεσσαλονίκης». Το Σω ματείο με την πολύμορφη πολιτιστική δράση 121 - Αεσβιακοί απόηχοι. Του Μίλτη Παρασκευαΐδη 121 - Ευστράτιος Παρασκευά Λιάκατος. Ο άνθρωπος, ο βιοτέχνης, ο ανάπηρος πολέμου 121 - Η Άγρα στο πέρασμα των αιώνων. Ματιές στο πρόσφατο βιβλίο του Γιάννη Τριανταφύλλου (Β )121 - Μαρίκα Αρχοντή Κοντούλη. Η οδοντίατρος του ενεργού βίου και της προσφοράς 121 - Σας πληροφορούμε. Τιμήθηκε ο Τσαλίκης Μήτσος Τσιάμης - Αφιέρωμα στο Δαβάκη Αποκαλυπτήρια προτομής Νίκου Γ. Σωτηρό πουλου - Το Ημερολόγιό μας - Οι Γεραγώτες τιμούν... - Τρισάγιο για το Μίλτη 121 - Ελπίδα Χατζημπεκιάρη (1917-2000) 121 ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΕΡΜΟΑΑΟΣ I. - Τα πθίτκα μας. Μήπως είστε μουσικός; 104 - Τα πθίτκα μας. Τς ΕΟΚΑΣ τα καμώματα 105 - Τα πθίτκα μας. Εν είμι αλιβρουσκουρπού 106 - Τα πθίτκα μας. Στου θκο μ’ ήρτις α φας! 107 - Τα πθίτκα μας. Τουν ιθκό μ’ τουν έκουψα... Έχου δουσμένου αλέβ’... 108 - Τα πθίτκα μας. Έχουμι αμοίραστα! 109 -Τα πθίτκα μας. Άκουα! Ακόυα! Άκουα!... 110 - Τα πθίτκα μας. Τν έπλινι τ’ πατσά 113 - Τα πθίτκα μας. Εν είνι τούτου κώνειου! 115 - Τα πθίτκα μας. Πιάν’σι πούβιτα; 116 - Τα πθίτκα μας. Μπίτ’σι τη δλειαντ 117 - Τα πθίτκα μας. Θα σφαλίσ’ γη σπιτσαρία! 119 - Τα πθίτκα μας. Εν ίβλιπι πούβιτα σουμίτ’! 119 - Θάλασσα Είν’ ο ουρανός (ποίημα) 120 - Τα πθίτκα μας. Του Σουφλέλ’ γη Αγρίτινα 120 - Το καθήκον εκπληρώνω (ποίημα) 121 - Τα πθίτκα μας. Μη γυρίζ’ς του τιμόν’... 121 ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ I. - Περίπλοκο και δυσεπίλυτο το πρόβλημα της τοξικομανίας. Κοινωνική πανστρατιά απαιτεί η αντιμετώπισή του 112 - Από την εθιμική λαογραφία μας. Το μυστήριο του βαπτίσματος και το «ανικριμασίδ’» 114 ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ - Η ξενιτιά (ποίημα) 114 ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΣ (ΑΓΙΑΣ) - Το αηδόνι (ποίημα) 116 ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ-ΒΑΜΒΑΚΑ ΜΥΡΣΙΝΗ - Ο μικρός Χριστός (ποίημα) 121 ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ (ΚΑΜΠΑΣ) - Στου ξάδιρφου μ’ τουν Αντών’ (ποίημα) 114 - Τα πθίτκα μας. Τα φίδια 114 - Αγιασώτες χρυσοθήρες της Αυστραλίας. Γι Χότζας, γ’ Ιμ’χάλα τσι του Μπουκέλ’... 115 - Τα πθίτκα μας. Του βόδ’ 115 - Τα πθίτκα μας. Γοι Αμιρικάν’ 117 - Τα πθίτκα μας. Άσ’ τνα έγ’τσι! 118 - Τα πθίτκα μας. Ας ίρχουσ’ στα λόρτα! 119 - Με ηο Εη§1ΐδΙι 120 - Τα πθίτκα μας. Στρατιώτ’ς είμι; 121 ΧΤΕΝΕΑΗΣ ΠΕΡΙΚΑΗΣ ΠΡ. - Η «Λίμνος», ζωτικός χώρος της Αγιάσου. Ακούσματα του Λιμνιώτη Περικλή Χτενέλη... 118 ΧΑΑΕΑΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΡ. - Εγκάρδιο πολυχρόνιο 109 ΨΥΡΟΥΚΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ (ΓΡΑΜΜΕΛΗΣ) - Μπράου! 105 [ΨΥΑΑΑΣ ΤΑΚΗΣ] - Γιώργος Βασιλείου Χατζηπαυλής. Ο άνθρω πος, ο δάσκαλος, ο αντιστασιακός 116
11 13 16 18-19 20-21 25-26
29-30 32 28 31 30 27 30 27 29 29 28 31 31 30 30 18 31 23 28
20-22 7 17 19 23 19 29 8 28 31 30 30 31 28 10 27 26-29 12