Agiasos mag 123 2001

ΜΑΡΤΗΣ - ΑΠΡΙΛΗΣ 2001

Αναμνηστική φωτογραφία του Πλούτωνα Γ εω ρ γ ίο υ Β έτσ ικ α (Μ έση Α να τ ο λ ή , 20.11.1943)

Η Μ αρία Φωτίου Καναρέλη γεμ ίζει το κουμάρι με αγιασώτικο νερό...

Οι ά λ λ ο τ ε ο δ η γ ο ί Ν ίκ ο ς Σ π α νέλ η ς (Ν τ ό γ ια ς ) κ αι Π α να γιώ τ η ς Ιω ά ννου Κολομόνδος (δεξιά)...

ΜΜΡΜ3ΚΦΜΙΜΑ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, «Γλιτώματα» και απολογισμός..................................................................................... ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ, Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... (Ζ ' ) .................................................. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Το αγιασώτικο παραδοσιακό καρναβάλι.......................................................... ΜΑΡΙΑΣ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ, Από τις ιστορίες του χωριού. Ο Θεοφάνης, ο πρόσφυγας............................ ΣΤΡΑΤΗ ΚΑΡΑΒΑΝΗ, Ο χορός στο κουιτούκι του Σταυριού........................................................................................ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Πιστοποιητικά Γέννησης και Βάφτισης........... ΣΠΥΡΟΥ, 25-28 Μαρτίου 1944. Εθνικός συναγερμός στήν Αγιάσο - Επιδρομή τών Γερμανών................................ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Μαριάνθη Δ. Μαϊστρέλη. Η μαρτυρία του πατέρα της.............................................. ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΠΑΠΑΝΗ, Πενήντα χρόνια στο σχολείο. Οι επιθεωρητές μας. «Του ραντάρ».......................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακοί απόηχοι. Του Μ υτιληνιά μετανάστη........................................................ ΔΗΜ. ΣΚΛΕΠΑΡΗ, Χριστός (ποίημα). ΣΠΥΡ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Ο κούκος (ποίημα).ΕΡΜ. ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Θέλανε να σε παντρέψουν... (ποίημα).ΔΗΜ. ΖΑΡΟΔΗΜΗΤΡΑΚΗ, «Ψεύτικη αλήθεια» (ποίημα).............................. ΜΥΡΣΙΝΗΣ ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ-ΒΑΜΒΑΚΑ, Η σερπαντίνα (ποίημα). ΕΛΠΙΔΑΣ ΜΟΛΥΒΙΑΤΟΥ, Το χάδι (ποίημα). ΜΑΡΙΑΣ ΠΑΤΣΕΛΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ, Στη μνήμη σου, με αγάπη (ποίημα)........................................................................ ΔΗΜΗΤΡΗ Γ. ΜΑΝΙ Α, Ο λογοτέχνης και κριτικός Μήτσος Τσιάμης............................................................................ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ X. ΑΪΒΑΛΙΩΤΗ, Ο Απόστολος Παύλος. Η Μυτιλήνη, σταθμός της τρίτης περιοδείας του.................. ΒΑΣΙΛΗ ΠΕΤΕΙΝΕΔΑΗ, Μνήμες από δύσκολα χρόνια.................................................................................................. ΣΟΦΙΑΣ ΠΑΠΟΥΤΣΗ-ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ, Χολαργός και Λέσβος. Εορταστικές εκδηλώσεις που αδελφοποιούν............ Ιερό Προσκύνημα Παναγίας Αγιάσου. Κοπή της πίτας και οικονομικός απολογισμός έτους 2000.............................. Βιβλιοκριτική........................................................................................................................................................................ Τα πθίτκα μας (Χρίστος Γλεζέλης, Ειρήνη δΓβναδ-Τζίνη, Προκόπης Κουτσκουδής)..................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Οι Σαρακατσάνοι Θράκης και Μακεδονίας................................................................ ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Σας πληροφορούμε........................................................................................................................................ ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Αυτοί που φεύγουν.........................................................................................................................................

Σελ.

3 4 6 9 10 12 14 15 16 17 18 19 20 21 23 25 26 27 29 30 31 32

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Το φουγάρο του άλλοτε λιοτριβειού του Σαπουνα­ δέλη (Τοκιστή) ξεπροβάλλει τη μοναξιά του μέσα από την «αρσίζικη» βλάστηση της Αγιάσου»... (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου. Λήψη από δρόμο περιοχής «Μπουρός», 28.8.2000).

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Ο νεόδμητος να ΐσ κ ος της Ζωοδόχου Πηγής Α γιάσου και το κωδωνοστάσιό του... (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Δημήτριος Χαραλάμπου Καμαρός)

ΙΧ$Ν 1106-3378

«ΓΛΙΤΩΜΑΤΑ» ΚΑΙ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Α π ό το Νοέμβρη ίσαμε το τέλος του Απρίλη το λιο­ μάζωμα βάραινε στις ασχολίες των κατοίκων του νη­ σιού μας. Άντρες και γυναίκες, ντόπιοι και ξενόφερτοι, δούλεψαν σκληρά, για να τρέξει άφθονο στις αγορές της κατανάλωσης το χρυσάφι μοσχοβόλο απόσταγμα της ελιάς. Όι βροχές, οι νιφάδες, οι παγωνιές, οι αγέρηδες, καμιά φορά και οι αναπάντεχες ζέστες, ξόμπλια­ ζαν το θεσπέσιο καμβά της λεσβιακής φύσης και δρομο­ λογούσαν το μόχθο των χερομάχων της γης... Με τα «γλιτώματα» συνοδοιπορεί και ο απολογι­ σμός του ελαιοπαραγωγού, επαγγελματία αγρότη ή μη. Ανοίγει τα κατάστιχα και λογαριάζει τι έδωσε και τι πήρε. Μακρύς ο κατάλογος των εξόδων: καλλιεργητι­ κά, εξοπλιστικά, ραβδιστικά, συλλεκτικά, μεταφορικά, εκθλιπτικά, φορολογικά... Και κοντά στα παραπάνω ο προσωπικός αγώνας, ο φορτισμένος με πίκρες, με βάσανα, με κινδύνους, με ψυχοφθόρες έγνοιες... Δύσκολο το εισόδημα της ελιάς, όπως βέβαια και πολλά άλλα. Από τότε που κατάλαβα τον κόσμο, το πρόβλημα του λαδιού ήταν και εξακολουθεί να είναι κυρίαρχο σε πολλές συζητήσεις. Τα εκατομμύρια λιό­ δεντρα του νησιού, που κάποιος ανεγκέφαλος αυτό­ κλητος σωτήρας κάποτε πρότεινε να κοπούν και ν ’ αντικατασταθούν με προσοδοφόρες φιστικιές, είναι

«αναστήματα» της φιλεργίας των προγόνων μας. Η παραμέλησή τους στις μέρες μας, απότοκη ποικίλων π α ρ α γό ντω ν, πρ ο κ α λεί λύπη στους α νθρ ώ πους κυρίως της παλαιότερης γενιάς, που έχυσαν ποτάμι τον ιδρώτα στους ελαιώνες, συνεχίζοντας τη μακρό­ χρονη γεωργική παράδοση... Οι προσπάθειες για τη στήριξη του λαδιού, δυναμι­ κές ή υποτονικές, γίνονται και στις μέρες μας, στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο. Ο έντυπος και ο ηλεκτρονι­ κός τύπος βρίσκει πρόσφορα τα ελαϊκά θέματα. Δε λείπουν βέβαια οι αντεγκλήσεις. Συνηθισμένη και η τακτική να επιρρίπτει ο ένας τις ευθύνες στον άλλον. Δικαιολογημένα κάποτε τα συλλαλητήρια, ψευδεπί­ γραφα όμως, όταν τα πατρονάρουν φταίχτες και υπόλογοι... Επιβάλλεται να συσπειρωθούν όλες οι δυνάμεις, για να στηριχτεί το βασικό προϊόν του νησιού μας, το λάδι. Όλοι έχουν ποσοστό ευθύνης, η πολιτεία και τα αρμόδια όργανά της, οι συνεταιρισμοί, οι ελαιοπαρα­ γωγοί, οι καταναλωτές... Είναι κρίμα να μην υπάρχει αντιστοιχία ανάμεσα στον αγροτικό κόπο και στην αμοιβή του. Όπου όμως λείπει το κίνητρο, κυοφορεί­ ται ο μαρασμός που προαναγγέλλει το θάνατο...

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗ ΒΑΣΙ ΑΠΟΥ

Στο μαξούλι το λιομάζω μα συνεχίζεται ως τον Απρίλη... Στη φωτογραφία διακρίνονται, από αριστερά, ο Νικόλαος Λημναίος (όρθιος), ο Δημήτριος Θ εοφίλου Π ανάγης, η Γρηγορία Α ναστασίου Ιατρού (Α ρχοντίτση)-Π ανάγη, η Μ αριάνθη Χ αραλάμπου Δουκάρου-Κ ουτσκουδή, η Ελένη Α ναστασίου Ιατρού (Α ρχοντίτση)-Π απάνη, η Αδριανή Νίκου Α ημναίου και η Έλλη Α ναστασίου Ιατρού (Αρχοντίτση). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Προκόπης Κουτσκουδής)

Π ΑΤΡΙΔΟΓΝ ΩΣΤΙΚΑ Αγιάσος, αγάπη μου... Ζ Ο π ω ς αντικρίζουμε κατάφατσα το παλιό οπωροπωλείο των Λινάρδου-Τζανή (τώρα καφετερία), αριστερά, μέσα και δεξιά του δρόμου, ήταν το καφε­ νείο του Πάνου Σεβαστέλη (Πιουτέλη), που αργότε­ ρα και για πολλά χρόνια ήταν αποθήκη των κρεοπω­ λών αδελφών Χατζηκομνηνού (Μ πίλια) και τώρα είναι κατάστημα ειδών ρουχισμού της Στρατούλας Σπηλιού, συζύγου Κώστα Δημάκη. Π α ρ α πλεύρ ω ς ήταν α ρ χικ ά το ραφ είο του Σταύρου Σπηλιάδη (Σπλιαδή), ο οποίος έραβε τις γού­ νες των βρακοφόρων παλιών Αγιασωτών. Ο Σταύρος ήταν, όπω ς ονομαζόταν τότε το επάγγελμα αυτό, αμπατζής. Παράλληλα όμως ήταν και πράκτορας τύπου. Οι γιοι του, κυρίως ο Θωμάς και ο Γιάννης, διακινούσαν τις εφημερίδες. Γενικά, όλα τα άρρενα π α ιδιά του, ο Γιώργος, ο Κώστας, ο Δημήτρης, ο Θωμάς και ο Γιάννης, με τη συμπαράσταση του πατέ­ ρα τους, που κρατούσε γερά το τιμόνι της οικογένειάς του, αλλά και με τη δική τους αναμφισβήτητη αξία, σπούδασαν, βοηθώντας ο ένας τον άλλο, από το μεγα­ λύτερο ως το μικρότερο, και κατέλαβαν αξιοζήλευτες θέσεις στην κοινωνία, τους διέκρινε δε πάντα και τους διακρίνει ήθος και ευγένεια. Αργότερα το μαγαζί αυτό το είχε γαλακτοπωλείο ο Γιάννης Βαρουτέλης, που ήταν ειδικός στο επάγγελμά του. Στη συνέχεια, για πολλά χρόνια , το είχε π α ντοπ ω λείο ο Ν ικόλαος Καραφύλλης, ο πάντα χαμογελαστός εκείνος άνθρω­ πος, που αργότερα το έκλεισε και άνοιξε βενζινάδικο στην είσοδο της Αγιάσου. Στη συνέχεια το μαγαζί αυτό έγινε και εξακολουθεί να είναι ιχθυοπω λείο του Προκοπίου Ψαραδέλη (Μπουτάλ’). Παραπλεύρως είχε το κουρείο του ο μακαρίτης Πάνος Τσουλέλης. Τώρα όμως είναι αποθήκη. Στο διπλανό σπίτι, επάνω, είχε οδοντιατρείο ο Οδυσσέας Τζανετής, που μετεγκαταστάθηκε και απεβίωσε προ ετών στην Αθήνα. Απέναντι, στη γωνία, ήταν το ραφείο του Πρόδρο­ μου Λυμπερή. Μετά, στο μαγαζί αυτό ασκούσε την τέχνη του μαχαιροποιού μέχρι τα γεράματά του ο Χριστόφας Κουζέλης. Την ίδια τέχνη ασκούσε στον Πολιχνίτο και ο αδελφός του Βασίλης, ενώ ο άλλος αδελφός τους Παναγιώτης (Κουκβάγια) ήταν μαχαιροποιός στη Μυτιλήνη. Τώρα το μαγαζί αυτό έχει ανα­ καινιστεί εκ βάθρων και είναι έτοιμο για νέα χρήση. Π αραπλεύρω ς ήταν το κουρείο τω ν αδελφώ ν Βερβέρη (Τσλιαρέλια), του Φώτη και του Πάνου, ο οποίος ονομαζόταν «Βράχνας», επειδή η φωνή του ήταν βραχνή. Εδώ έχω μια παιδική μου ανάμνηση.

Οι άλλοτε αλληλέγγυοι κρεοπώλες της Α γιάσου, μακαρί­ τες σήμερα, αδελφοί Χ ατζηκομνηνού, γνω στοί και με το παρω νύμιο «Μ πίλιας», ο Χ ρίστος (αριστερά), ο Γ ιάννης και ο Προκόπης. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Αημήτριος Μαϊστρέλης ή Αρνάδα)

Πάντα ήθελα να με κουρεύει ο Φώτης και την επιθυμία μου αυτή την είχα μέχρι και μεγάλος πια. Θυμάμαι ότι φύλαγα απέξω και υπολόγιζα η σειρά μου να πέσει στο Φώτη, που ομολογουμένως ήταν άριστος τεχνίτης, πολύ καθαρός, πρόσ χα ρος και ευγενέστατος. Το μαγαζί αυτό έγινε μετά μαχαιράδικο του Γρηγόρη Βαγιάνα και του γιου του Στρατή, που κι αυτοί, όπως οι Κουζέληδες, έκαναν μαχαίρια, κλαδευτήρια, ακόνι­ ζαν πριόνια κτλ. Ό γερο-Βαγιάνας ήταν ειδικός και στα καντάρια, στα οποία έκανε το λεγόμενο «αγιάρ’», δηλαδή τον έλεγχο της ακριβούς ζύγισής τους. Δ ίπλα ακριβώς είχε το υποδηματοποιείο του ο αείμνηστος Κ ρίσπος Β ύτινας (Μ πίτινα). Το ίδιο μαγαζί το είχε κάποτε υποδηματοποιείο ο Γιάννης Πασχαλίδης (Πασχαλιά), που ήταν και κουφός, και μετά το είχε ο υποδηματοποιός Σταύρος Κουνής, κά τοικος Α γρ ιγιάς, που μετεγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου και απεβίωσε. Στην απέναντι σειρά, δίπλα από το φούρνο του Κομνηνού (Κουμέλ’) Ξενέλη, ήταν ένα μαγαζί που το είχε χρωματοπωλείο ο Γεώργιος Καμινέλης, που ήταν και ελαιοχρωματιστής-σοβατζής. Το ίδιο μαγαζί προη­ γουμ ένω ς ήταν δερ μ α το π ω λείο τω ν Β ασ ιλείου Γρηγορίου Νουλέλη (Ρουδιάς) και του Ευστρατίου Παναγιώτη Νουλέλη (Σφήγκας). Τώρα είναι οικόπεδο. Εκεί δίπλα ήταν κι ένα μικρό μαγαζί, στο οποίο ανέβαινες με σκαλοπάτι -τώρα δεν υπάρχει- και εκεί ασκούσε την τέχνη του κ α π ισ τρ ά ο Σ τρατής Χ ριστοφ αρής (Κ αμπάς), πατέρας του Π ροκόπη. Επειδή ήταν φίλος του πατέρα μου, τον επισκεπτό­ μουνα τις ώρες της σχολής μου και τον παρακολου­ θούσα πώ ς εργαζόταν. Ή ταν άνθρωπος μειλίχιος, υπομονετικός και πράος και μου έκανε μεγάλη ευχα­ ρίστηση να παρακολουθώ τη δουλειά του. Αυτή την τάση να παρακολουθώ τους διάφορους τεχνίτες της Αγιάσου κατά την εργασία τους την είχα σα χόμπι μου και έτσι έμειναν πολλά πράγματα στο μυαλό μου.

Στη συνέχεια, δίπλα, πολύ παλιά, ήταν ο φούρ­ νο ς του Π ροκ όπη Β ουρλή. Την εποχή εκείνη ο . ψωμάς Προκόπης Βουρλής (Μπουρλής) έπαιζε και μουσικό όργανο (κοντραμπάσο) και συμμετείχε σε μια από τις μουσικές κομπανίες της Αγιάσου. Μετά ο φούρνος καταργήθηκε και το μαγαζί το είχε ο αλη­ σμόνητος Νίκος Τσεσμελής, που επί χρόνια ασκούσε εκεί τις τεχνικές ψιλοδουλειές του, που είχαν σχέση με την κατεργασία του χαλκού. Παράλληλα όμως, το χειμώνα, εργαζόταν και σαν μηχανικός στο ελαιο­ τριβείο του Ελαιουργικού Συνεταιρισμού Αγιάσου, γιατί είχε άριστες πρακτικές γνώσεις μηχανικού. Ο Νίκος Τσεσμελής ήταν κοινω νικά μορφωμένος, με ευγενή ανθρωπιστικά αισθήματα, και έπαιρνε μέρος σε διάφορες κοινω νικές εκδηλώσεις, κυρίω ς του Αναγνωστηρίου, μένοντας όμως πάντοτε αφανής. Το μαγαζί αυτό το βρίσκω αργότερα να είναι κουρείο-κομμωτήριο της Καλλιόπης Δελόγκου. Στην απέναντι πλευρά, αριστερά, ήταν το ραφείο του Α λέξανδρου Π αραμυθέλη (Α λιξαντρή), που δούλευε την τέχνη του μ α ζί με το Σ τρατή Καραφύλλη, αδελφό του Νίκου, ο οποίος αναφέρθη­ κε παραπάνω. Όταν ο Παραμυθέλης μετακόμισε στο δικό του μαγαζί, απέναντι από το καφενείο Γράμμη, το μαγαζί αυτό έγινε υποδηματοποιείο του Στρατή Αντωνίου Μακρέλη, που έμαθε την τέχνη του από τον Πάνο Καμινέλη. Προς τα αριστερά επίσης είχε το ραφείο του, σ’ ένα πολύ μικρό μαγαζί, ο Βασίλειος Γκαγκαμάνης, που συνήθως έκανε μεταποιήσεις ρούχων (γύρισμα κου­ στουμιών, κόντεμα παλτώ ν, που κάποια εποχή τα κόβανε και τα κάνανε ημίπαλτα, που τα είχαν ονομά­ σει βραχείες). Έραβε και τα ημίμακρα παιδικά παντα­ λόνια μας, με ύφασμα «ρετσίνα», ή μας έκανε κανένα παιδικό κουστουμάκι. Τα μέτρα τα έπαιρνε με το μάτι,

αφού σε έστηνε κάμποση ώρα μπροστά του και σημεί­ ωνε στο χαρτί του. Χαρακτηριστικός ήταν ο τόνος της φωνής του και ιδιωματικός ο τρόπος που μιλούσε, γ ια τί π ρ έπ ει να ήταν π ρ ό σ φ υ γα ς Μ ικρασιάτης. Επρόκειτο πάντως για καλοκάγαθο ανθρωπάκο, που δούλευε με μεγάλη επιμονή την τέχνη του. Θυμάμαι πω ς κάποτε η συχωρεμένη μάνα μου πήγε στο «κουκουλόγ’» (μπασάκ’) στα κάστανα, μέσα στα σωθύρια. Πήγα κι εγώ μαζί της μια Κυριακή. Σκαλίζοντας τα φύλλα, βρίσκαμε τα κάστανα κι αφού συγκεντρώσαμε κάποια ποσότητα τα πουλήσαμε και με τα χρήματα αυτά μου αγόρασε από τον Αρμένο Τικράν Κ ιλιτζιάν, πατέρα του Καραμπέτ και του Μιλτιάδη, ένα μάλλινο ύφασμα, χρώματος σταχτιού. Το πήγαμε στον Γκαγκαμάνη και μου το έφτιαξε παλτουδάκι. Αργότερα το ίδιο το γύρισε και μου το έκανε σακάκι. Μ ’ αυτό και με ένα ημίμακρο πανταλόνι κατέβηκα για «σπουδές» στη Μ υτιλήνη και οι Μ υτιληνιοί συμμαθητές μου, που φορούσαν κοντά πανταλόνια, με πειράζανε, μέχρι που αναγκάστηκα να προσαρμοστώ κι εγώ στα κοντά. Τι χρόνια αλήθεια! Αξέχαστα για μας! Τη μεγάλη παραγωγή καστάνων όχι απλώς τη συνέλεγαν κανονικά τότε, αλλά έβγαιναν και στο «κουκουλόγ’». Τώρα είναι εγκαταλειμμένα και ακαλλιέργητα όλα. Τέλεια καταστροφή δηλαδή. Οι όμορφοι καστανιώνες της Αγιάσου έχασαν το κατα­ πράσινο χρώμα τους από την εγκατάλειψη. Η παρα­ γωγή χρόνο με το χρόνο φθίνει, ενώ τα Ι.Χ. αυτοκίνη­ τα των ξένων επισκεπτών αραδιάζονται στους φρά­ χτες και οι ιδιοκτήτες τους μπαίνουν ανεξέλεγκτοι στα καστανοσώθυρα και κάνουν γερά την μπάζα τους. Έλλειψη αγροφυλακής, «μπάτε, σκύλοι, κι αλέστε». (Συνεχίζεται)

ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΛ. ΚΟΥΛΟΥΝΕΛΗΣ

Ο Χριστόφας Γρηγορίου Κουζέλης (1907-1995) ασκού­ σε την τέχνη του μαχαιροποι­ ού και μετά τη συνταξιοδότησή του ως τα στερνά του... Στη φωτογραφία επιδεικνύει στον επισκέπτη φιλόλογο Στρατή Χατζηβασιλείου παλαιό εργαλείο, που ήταν δοξάρι και τρυπάνι συγχρό­ νως... (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, 17.8.1983)

ΤΟ ΑΓΙΑΣΩΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ Οι φ ε τ ι ν έ ς τ ρ ι ή μ ε ρ ε ς ε κ δ η λ ώ σ ε ι ς τ ο υ Μ ε επιτυχία πραγματοποιήθηκαν και φέτος οι εκδηλώ σ εις του α π ο κ ρ ιά τικ ο υ τρ ιή μ ερ ο υ στην Αγιάσο, που οργανώθηκαν από τον Καρναβαλικό Σύλλογο Α γιάσου «ο Σάτυρος» και από το Α να­ γνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου, με την οικονομι­ κή στήριξη του Δήμου Αγιάσου και του Υπουργείου Αιγαίου. Αναλυτικά το πρόγραμμα των εκδηλώσε­ ων περιελάμβανε: Το Σάββατο, 24 Φλεβάρη 2001, στις 6.30 μ.μ., στο α ν α κ α ιν ισ μ έ ν ο δ η μ ο τικ ό ε λ α ιο τ ρ ιβ ε ίο , στο Καμπούδι, έγινε έκθεση-παρουσίαση των διαφόρων δράσεων προβολής και ανάδειξης του Αγιασώτικου καρναβαλιού, που υλοποιήθηκαν με την ενίσχυση της Κ οινοτικής Π ρω τοβουλίας Γοαάοτ II και του Δήμου Α γιάσου και συγκεκριμένα μεγεθυσμένων φωτογραφιών παλιών καρναβαλικών συγκροτημά­ των και κεραμικών με καρναβαλικές απεικονίσεις (έργα των Γιάννη και Δημήτρη Χατζηγιάννη). Την εκδήλωση προλόγισαν οι Π αναγιώτης Ψυρούκης, δήμαρχος Αγιάσου, Αντώνης Βάλεσης, αντιδήμαρχος Αγιάσου, και Τάσος Περιμένης, εκπρόσω πος της ΕΤΑΛ ΑΕ (Ανώνυμης Εταιρείας που υλοποιεί τα κοινοτικά προγράμματα του Γοαάοτ στη Λέσβο). Στη συνέχεια έγινε τιμητική εκδήλωση στη μνήμη του εκλιπόντος σατιρογράφου Βασίλη Βλαστάρη ή Β αγιάνα. Έ γινε α να φ ορά στο έργο του από τον Παναγιώτη Κουτσκουδή, προβλήθηκαν σλάιτς από παλιές καρναβαλικές εκδηλώσεις και απαγγέλθηκαν σ τίχ ο ι του α πό το υ ς Π α ναγιώ τη Ζ ουμ πουλή , Παναγιώτη Καλατζή, Μιχάλη Βίγλατζη, Θρασύβουλο Γλεζέλη και Μαρία Αϊβαλιώτη. Η εκδήλωση συνδιορ-

Α φίσα των καρναβαλικών εκδηλώσεων Α γιάσου του 2001 (διαστάσεω ν 4 8x32,7 εκ.).

Στιγμιότυπο από την «Καρναβαλομαχία» (Κυριακή 25.2.2001, πλατεία της Α γοράς). (Φωτογραφία Σωτηρίας Βαλαλά)

γανώθηκε από τον Καρναβαλικό Σύλλογο Αγιάσου «ο Σάτυρος», από το Δήμο Α γιάσου και από την Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης Λέσβου (ΕΤΑΛ) ΑΕ. Την Κυριακή, 25 Φλεβάρη 2001, το απόγευμα, ανα­ βίωσαν παλιά παραδοσιακά έθιμα του αγιασώτικου καρναβαλιού στην πλατεία της αγοράς του χωριού. Μασκαρεμένοι, άνδρες και γυναίκες, με τη συνοδεία της μουσικής κομπανίας του Αναγνωστηρίου, περι­ φέρθηκαν στις γειτονιές του χωριού (ακολουθώντας τη διαδρομή Καρυά, Κάτω Κάμπος, Ροδάνι, Αγριά, Καμπούδι, Σταυρί, Κεντρικός, Μ πουτζαλιά), ανα­ βιώνοντας την παραδοσιακή πατινάδα και τραγουδώ­ ντας αποκριάτικα τραγούδια. Στη συνέχεια κατέλη­ ξαν στην πλατεία της αγοράς, όπου στήθηκε λαϊκό γλέντι και αναβίωσαν τα παλιά μας έθιμα: α) Της «Περικεφαλαίας» (τραγουδήθηκε απόσπασμα από το παλιό παραδοσιακό τραγούδι «η Λυγερή»), με αρχινιστή (τσ ο λ ιά -Μ εγα λ έξα ντρ ο ) το ν π α λ α ίμ α χ ο Παναγιώτη Πατσέλη, β) Του «Αντικαρνάβαλον» (ή «Καρναβαλομαχίας»), με τους Δημήτρη Κορομηλά και Θρασύβουλο Γλεζέλη, γ) Της «Τράτας», με κορυ­ φαίο τον Π αναγιώτη Πατσέλη. Οι μασκαρεμένες γυναίκες τραγούδησαν εμβόλιμα παραδοσιακά τριψί­ ματα. Το κέφι ήταν μεγάλο και ο κόσμος -ντόπιοι και ξ έν ο ι- συμμετείχαν και διασκέδασαν με την ψυχή τους. Στο τέλος παρουσιάστηκε ένα σκετς, με στίχους του Παναγιώτη Κουτσκουδή, που ξαναζωντάνεψε τη μνήμη τω ν εκ λιπόντω ν π α λ ιώ ν καρνάβαλω ν και συγκίνησε. Ή τα ν ένα τα π εινό μνημόσυνο στους ανθρώπους που με το πάθος και με το ταλέντο τους έχτισαν το λαμπρό οικοδόμημα της καρναβαλικής μας παράδοσης. Εκφώνησαν οι Μ αρία Αϊβαλιώτη (Εύα), Στρατής Τοπαλής (Πειρασμός), Παναγιώτης Κορομηλάς (Άγγελος). Ή ρθαν από τον άλλο κόσμο, για να φέρουν νέα των παλιών καρνάβαλων και για να μας πουν πώς περνούν την Αποκριά τους. Κατά τη διάρκεια του δρώμενου έγινε «διάλογος» των εκφω­ νητώ ν με τους Φώτη Π απάνη, Α ντώ νη Ασβεστά, Στρατή Αϊβαλιώτη (ακούστηκαν ηχητικά ντοκουμέ­ ντα με τη φωνή των παραπάνω αξέχαστων καρνάβα­ λων, παρμένα από το αρχείο του Αναγνωστηρίου Αγιάσου). Τα σκηνικά ήταν τω ν Δημήτρη Χ ατζη­ γιάννη και Παναγιώτη Καπάτου και το μακιγιάζ του Τάσου Χατζηγιάννη. Την εκδήλωση συνδιοργάνωσαν ο Καρναβαλικός Σύλλογος Αγιάσου «ο Σάτυρος» και το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου. Την οργα­ νω τικ ή ευθύνη της όλης εκδήλω σης είχα ν ο Παναγιώτης Κουτσκουδής, εκ μέρους του Καρναβαλικού Συλλόγου, και ο Προκόπης Μαϊστρέλης, γραμ­ ματέας του Δ.Σ. του Αναγνωστηρίου Αγιάσου. Την Καθαρή Δευτέρα, 26 Φλεβάρη 2001, στις 2.30 μ.μ., στην πλατεία του Σταθμού Αυτοκινήτων, εμφα­ νίσ τη κ α ν τα κ α ρ ν α β α λ ικ ά σ υ γκ ρ οτή μ α τα : 1) «Κ αφ ενείο Κ α β ίκο νς» , τω ν Β ασίλη Τ ινέλη , Παναγιώτη Μ αϊστρέλη, Χρυσόστομου Ξαφέλη. 2)

«Αστρολογικό Ινστιτούτο», με σάτιρα του Στρατή Κουρβανιού και σκηνικά του Προκόπη Τσομπανέλη. Εκφώ νησαν οι Σ τρατής Κ ουρ β α νιός, Δημήτρης Κορομηλάς, Παναγιώτης Ασβεστάς. 3) «Παπαροκάδες», με στίχους του Αντώνη Μηνά, που εκφώνη­ σε ο Βασίλης Βερδούκας. Οι καρναβαλικές εκδηλώ­ σεις διοργανώθηκαν από τον Καρναβαλικό Σύλλογο Α γιάσ ου «ο Σ ά τυρο ς» . Ο Σ ύ λλο γο ς ευχα ρισ τεί θερμά το Στρατή Βασ. Γραμμέλη, που για μια ακόμη φορά παραχώρησε δωρεάν την αποθήκη του, για να κατασκευαστούν τα καρναβαλικά άρματα και για να αποθηκευτούν διάφορες κατασκευές. Στη συνέχεια θα ήθελα να σταθώ σε ορισμένες κοινές διαπιστώσεις: • Ύ σ τερ α α πό π ο λ ύ χ ρ ο ν ες δ ιεκ δ ικ ή σ εις του Καρναβαλικού Συλλόγου και με την οικονομική στή­ ριξη του Δήμου Αγιάσου έγινε πράξη ένα κοινό όνει­ ρο. Η δημιουργία ενός πρώτου αρχείου καρναβαλι­ κών κειμηλίων (μεγεθύνσεις παλιών φωτογραφιών, κεραμικές απεικονίσεις καρναβαλικών συγκροτημά­ των). Ακολουθεί η έκδοση ενός συνοπτικού οδηγού με την ιστορία του Αγιασώτικου καρναβαλιού και με σπάνιο φωτογραφικό υλικό, καθώς και η έκδοση δια­ φημιστικών καρτ-ποστάλ. Η προσπάθεια αυτή πρέπει να συνεχιστεί με τη βοήθεια όλων, ώστε να συλλεχτεί, να διαφυλαχτεί και να αναδειχτεί το σπάνιο αλλά σκόρπιο αρχειακό υλικό, που αποτελεί κοινό πλούτο, παρακαταθήκη της μοναδικής καρναβαλικής μας παράδοσης. Ο Δήμος Αγιάσου πρέπει να διαμορφώ­ σει ένα μόνιμο χώρο έκθεσης - διαφύλαξης αυτού του υλικού, ένα είδος καρναβαλικού μουσείου, απαραίτη­ του στο χωριό μας για την προβολή και ανάδειξη της σπάνιας καρναβαλικής του παράδοσης. Έ ναν τέτοιο χώρο μπορεί να αποτελέσει το ανεκμετάλλευτο μέχρι σήμερα κτίριο της παλιάς Ηλεκτρομηχανής, που βρί­ σκεται στην είσοδο του χωριού και κοντά στο χώρο των εκδηλώσεων (η θέση του είναι ιδανική για λει­ τουργία έκθεσης και κατά την περίοδο του καλοκαι­ ριού και κυρίως του Δεκαπενταύγουστου). Επίσης ο οδηγός και τα καρτ-ποστάλ πρέπει να δοθούν στο «Σάτυρο», ώστε να τα διαθέτει έναντι τιμήματος και να αποκομίζει έτσι κάποιο έσοδο.

• Φέτος έγινε μια αξιόλογη προσπάθεια αναβίωσης του παλιού καρναβαλιού και των συνοδευτικών του εθίμων. Αντικειμενικός σκοπός ήταν να πυροδοτηθεί η λαϊκή συμμετοχή, πράγμα που κατορθώθηκε σε ικανο­ ποιητικό βαθμό. Είναι ένα στοιχείο που λείπει από το καρναβάλι μας και που του στερεί τον πηγαίο αυθορ­ μητισμό και αυτοσχεδιασμό. Γιατί η Αποκριά, πέρα από το καθαυτό καθαροδευτεριάτικο καρναβάλι (που είναι συλλογική πνευματική και καλλιτεχνική προσπά­ θεια, στο πλαίσιο της οποίας δυστυχώς μπορούν να ενταχθούν και να δουλέψουν λίγοι και «επαΐοντες»), είναι κυρίως η λαϊκή συμμετοχή και εκτόνωση. Γι’ αυτό διαρκής στόχος μας πρέπει να είναι η προσέλκυ­

ση του κόσμου και τω ν νέων. Η φετινή αυξημένη παρουσία της «μιτσούνας», καθ’ όλη τη διάρκεια του αποκριάτικου τριήμερου, υπήρξε ένα πολύ ενθαρρυ­ ντικό στοιχείο. Παρόμοιες εκδηλώσεις, που στοχεύουν στο κέντρισμα της λαϊκής συμμετοχής, πρέπει να καθιερωθούν και μάλιστα την Κυριακή της Αποκριάς, οπότε γλεντά και εκτονώνεται ο Αγιασώτης.

• Φέτος (και πρόπερσι για πρώτη φορά με τις αξέ­ χαστες «Μνήμες Καρνάβαλον») συνεργάστηκαν στη διο ρ γά νω σ η τω ν εκδηλώ σ εω ν της Α π ο κ ρ ιά ς ο Καρναβαλικός Σύλλογος Αγιάσου «ο Σάτυρος» και το Α να γνω σ τή ρ ιο «η Α νά π τυ ξη » Α γιά σ ο υ . Αποδείχτηκε περίτρανα ότι η συνεργασία αυτή ήταν όχι μόνο εξόχως πετυχημένη, αλλά και ότι αποτελεί αδήριτη αναγκαιότητα για το καλό του εθίμου και του χωριού. Η συνένωση όλων των υγιών δυνάμεων στην υπηρεσία του κοινού στόχου είναι ελάχιστος όρος για την πετυχημένη και ανάλογη της μεγάλης ιστορίας και παράδοσής μας συνέχεια. Η σύμπραξη τω ν δυο α υ τώ ν Σ ω μ α τείω ν, το υ λ ά χ ισ το ν όσον α φ ο ρ ά τη δ ιο ρ γά νω σ η τω ν εκδηλώ σ εω ν της Κυριακής της Αποκριάς, πρέπει να μονιμοποιηθεί και να αναβαθμιστεί τα επόμενα χρόνια. Δεν είναι άσχημη και η ιδέα της ευρύτερης συνεργασίας τους στα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου μας (λ.χ. ανα­ βίωση των εθίμων Κάψαλα - Κλήδονας , κ.ά.).

• Ο ι ο ρ γ α ν ω τικ έ ς α δ υ ν α μ ίε ς της Κ α θ α ρ ή ς Δ ευτέρας ήταν περισσ ότερο εμφ ανείς από κάθε άλλη φορά τα τελευταία χρόνια. Ας αντιληφτούμε επιτέλους ότι με τα π α χ ιά λόγια και την «εκτός νυμφώνος» κριτική, που πολλές φορές είναι κακο­ προαίρετη, δε βοηθάμε στην καλυτέρευση των πραγ­ μάτων. Α παιτούνται έργα. Ενας κούκος δε φέρνει την άνοιξη. Με τις ετήσιες ενέσεις μπορεί να παρατείνεται η ζωή του ασθενούς, δεν εξασφαλίζεται

όπως η επιβίωσή του! Υπάρχουν δυνάμεις αναξιο­ ποίητες, που μπορούν και πρέπει να ριχτούν στη μάχη. Ο Σύλλογος πρέπει να πλαισιωθεί. Η διατή­ ρηση και ο παραπέρα εμπλουτισμός της λαογραφικής μας κληρονομιάς είναι κοινή ευθύνη και υπο­ χρέωση όλων μας. Αυτό πρέπει να γίνει συνείδηση και να εκφραστεί στην πράξη. Το νέο Δ ιοικητικό Συμβούλιο που θα προκύψει από τις ερχόμενες εκλογές πρέπει να εξετάσει σοβα­ ρά τα οργα νω τικά προβλήματα και να δώσει τις ενδεδειγμένες λύσεις. Για την αντιμετώπιση του οξύτατου οικονομικού προβλήματος πρέπει ν ’ αναζητη­ θούν και άλλοι δρόμοι, πέραν των παραδοσιακών. Η ο ικ ο νο μ ικ ή στήριξη του Δ ήμου Α γιά σ ου ή του Υπουργείου Αιγαίου είναι απαραίτητη, αλλά έρχεται πάντα καθυστερημένα δημιουργώντας προβλήματα. Ο Σύλλογος πρέπει να γίνει οικονομικά αυτάρκης και να έχει εξασφαλισμένους ικανούς ίδιους πόρους πριν από την Αποκριά, για να μπορεί να αντεπεξέρ­ χεται με ταχύτητα και επιτυχία στις αυξημένες ανά­ γκες της διοργάνωσης. Ίσως ήρθε ο καιρός να εξετά­ σουμε σοβαρά τη λύση των χορηγιών και την ανάπτυ­ ξη δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια του έτους, που μ π ο ρ ο ύ ν να α π ο φ έρ ο υ ν ο ικ ο ν ο μ ικ ό όφ ελος. Υπάρχουν καλές και πραγματοποιήσιμες ιδέες. Κ λείνοντας, ευχαριστώ προσω πικά όλους όσοι βοήθησαν στην καλύτερη παρουσίαση των εκδηλώ­ σεω ν κ α ι ιδ ια ίτ ε ρ α το ν α γ α π η τό φ ίλ ο Σ τρατή Βεγιάζη, για την καταλυτική βοήθειά του κατά την τελευταία δύσκολη βδομάδα της προετοιμασίας, και το φιλόλογο Γιάννη Χ ατζηβασιλείου, που πάντα ανταποκρίνεται πρόθυμα στις εκκλήσεις μας για παραχώρηση σπάνιου αρχειακού υλικού.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

Σ τιγμιότυπο από το συγκρό­ τημα «Παπαροκάδες» (Καρυά, Καθαρή Δευτέρα,

26.2.2001). (Φωτογραφία Σωτηρίας Βαλαλά)

Α Π Ο Τ ΙΣ Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΕ Σ Τ Ο Υ Χ Ω Ρ ΙΟ Υ Ο Θ εο φ ά νη ς, ο π ρ ό σ φ υ γ α ς

Ο Θεοφάνης, ο πρόσφυγας, άραξε σ τ’ όμορφο χω ριουδά κι, την Πηγή. Φορούσε πά ντα μια χακί κιλότα, ένα ξεθωριασμένο πουκάμισο και χοντρές μάλλινες κάλτσες ως το γόνατο.'Ηταν ένας μεσόκο­ πος, νόστιμος άντρας, γλυκομίλητος και έντιμος. Ή ταν άνθρωπος της δουλειάς και οι χωριανοί τον αγάπησαν για τον καλό του χαρακτήρα. Σμίξανε μαζί του, σαν παλιοί γνώριμοι και καλοί φίλοι. Στους καφενέδες, πότε στον έναν και πότε στον άλλο, ξημέρωνε πάνω στους καναπέδες το κουρασμένο του κορμί. «Βρε, δεν είνι ζουγή τούτ’, να δούμι να τουν παντρέψουμι», είπαν οι φίλοι του. Η σκέψη τους στρι­ φογύριζε σ’ όλα τα φτωχόσπιτα του χωριού. Ο μπαρμπα-Θυμής βρήκε τη λύση. «Βρε σεις, να τουν παντρέψουμι μι τ ’ Μαριγώ, τ ’ καγιάρα!» Έτσι τη λέγανε, γιατί το ένα της βλέφαρο έπεφτε πιο χαμηλά από το άλλο. Ο Θεοφάνης, όταν του το είπανε, σκέφτηκε λίγο και βάζο­ ντας ο νους του την κακομοιριά του τους απάντησε: «Ό,τ’ καταλαβαίνιτι ισείς, ιγώ θα πάρου τν απόφασ’». Η Μαριγώ είχε για προίκα ένα σπιτάκι, μια κάμα­ ρα όλο κι όλο και αποκάτω το κατώγι, όπου έδενε την κατσίκα και το γαϊδουράκι της. Τρία τέσσερα σκαλιά ανέβαινες κι ένα πλατύσκαλο, για να ισορροπήσεις και να μπεις μέσα. Ή ταν όμως πάντα ασβεστωμένο και ολοκάθαρο. Το είπανε στη μάνα της κι εκείνη άλλο που δεν ήθελε. Η Μαριγώ έσκυψε το κεφάλι και δάγκωσε λίγο τα χείλη της. Το ροδαλό πρόσωπό της έγινε κατακόκκινο. Τα μάτια της στάξανε δυο κρυφά δάκρυα. Ύστερα είπε στη μητέρα της: «Ό ,τ’ πεις ισύ, μάνα». Μεγαλοκοπέλα καθώς ήτανε, φοβότανε μη μείνει γεροντοκόρη. Ξεθάρρεψε τότε η παρέα. Μεθύσανε όλοι ένα βράδυ και πήγανε στο σπίτι της νύφης. Μια κουρελού ολοκά­ θαρη στο πάτωμα και έξι εφτά μαξιλάρια, ολόγυρα στο τζάκι και στον τοίχο. Στο τζάκι, πάνω στην πυροστιά, μοσχοβολούσε από τις καυκαλήθρες η φασουλάδα. Τους κέρασαν γλυκό ντοματάκι, για να πούνε τα καλορίζικα. «Ε μ’ τώρα που ήρτατι θα κάτσιτι, να φάμι του βρισκάμινου», είπε η μάνα κι αμέσως στρώθηκε ο σοφράς μ ’ ένα υφαντό τραπεζομάντιλο. Πήραν την πήλινη αγιασώτικη κούπα από την πιατοθήκη του τοί­ χου και ρίξανε μέσα τη φασουλάδα. « Εχουμι τσι κουλιό», τους είπε η μάνα. Το λαδόξιδο με τον κολιό τους άνοιξε την όρεξη. Μπουκιά μπουκιά βουτούσανε στο λαδόξιδο. Η φασουλάδα εξαφανίστηκε. «Εμ’ τώρα θα σας κάνου τσι τ ’γα νίτις», είπε πάλι η μάνα. Η Μαριγώ ετοίμασε γρήγορα το χυλό κι ενώ έβραζε το λάδι τον έριχνε κουτσλιά κουταλιά στο τηγάνι. Τις περι­ χύσανε με μέλι και τις πασπαλίσανε με κανέλα. «Οχ, θεία», της είπανε ευχαριστημένοι, «γεια στα χέρια σ’!» Σηκώθηκαν, για να τις καληνυχτίσουν, όμως η

μάνα πάνω στα καληνυχτίσματα τους είπε: «Πιδιά, θέλου ι γάμους να γέν’ γλήγουρα! Ιγώ είμι χήρα, τσι ξουχάρ’σσα γ ’ναίκα, δε θέλου ριζιλίτσια στν ιγτουνιά!» «Τσι γω κμπάρους», είπε το Μπουτέλ’, ο καφε­ τζής. Συμφώνησαν να γίνει ο γάμος την Κυριακή. Το είπαν στον παπα-Σταύρο, που το ράσο και το πετρα­ χήλι του μοσχοβολούσαν αγιοσύνη. «Τι θα κάνουμι για τα στέφανα, παπά», τον ρωτήσανε. «Να κόψιτι δυο κληματζούρις, να τς κάνουμι στέφανα!» Ο γάμος έγινε και π α ρ ’ όλα τα βιαστικά του η Μ αριγώ και ο Θεοφάνης έγιναν ένα σώμα και μια ψυχή. Εκείνος στο λιοτρίβι κι εκείνη στα χωράφια καθημερινά. Και ήρθε το πρώτο τους παιδί. «Καλά θα ήταν να ’νι γιος, να βάλου τ ’ όνομα τ ’ πατέρα μ’. Αλλ’ ε πειράζ’. Θα κάνουμι τσ’ άλλα». Ήρθε και το δεύτερο, που ήτανε κι αυτό κορίτσι. Ήρθε και το τρίτο. Κόρη κι αυτό. Μα το Θεφάνη τον έπιασε το γινάτι. «Θα κάνου τσι του γιο», τους έλεγε και να που αυτή τη φορά ήρθε και ο Φωτής, που ήταν και λίγο κουφός. Τα ’βγαζε πέρα ο Θεοφάνης, μα... ήρθαν ο πόλεμος, η κατοχή. Εκείνος, όντας πολύτεκνος, δεν επιστρατεύθηκε. Οι Γερμανοί ρουφούσαν σαν βδέλλες το αίμα του λαού. Πάνε οι καπυράδες, οι βουτηγμένες μέσα στη στέρνα του λαδιού, που τρώγανε τα παιδιά, όταν σχο­ λούσαν. Τα χόρτα εξαφανίστηκαν, για τί ο κόσμος ζούσε μ’ αυτά. Το ψωμί έλειψε. Ο Θεοφάνης κατέφυγε στις ρίζες. Τις έβγαζε, τις βράζανε και ζούσαν μ’ αυτές. Μια μέρα, ενώ προσπαθούσε να βγάλει μια ρίζα, είδε εκεί κοντά ένα γαϊδουράκι πεσμένο, που ξεψυχούσε. Το μυαλό του πήρε φωτιά. Το σίμωσε, έσκισε με το μαχαίρι το στήθος του και τράβηξε έξω τα σπλάχνα του. Τα πεινασμένα, παραπονεμένα μάτια των π α ι­ διών του τον είχαν τρελάνει... Έκοψε βάγιες από την ακροποταμιά και πήγε με το μακάβριο φορτίο του στο σπίτι του. «Τι είν’ αυτά», ρώτησε η Μαριγώ. «Να, σφάξαν ένα βόδ’ τσι πήρα τ ’ σκουταριά», της είπε. Αμέσως απόβρασε δυο-τρεις φορές το εύρημά του και μετά έβαλε κρεμμύδια μπόλικα, βάγια και μπαχαρικά, ενώ η καρδιά του σπάραζε από αγωνία. Τα παιδιά πεινασμένα χίμηξαν στην κούπα. Σαν έφαγαν κι έπεσαν να κοι­ μηθούν, ο πατέρας αφουγκραζότανε την ανάσα τους. Ποιος είναι ο φονιάς, ο Γερμανός ή εγώ, συλλογιζότα­ νε. Το πρωί τα παιδιά ξύπνησαν χαρούμενα. «Δόξα σοι, Κύριε», φώναξε, σίγουρος πια ότι τα παιδιά του δεν πέθαναν. Κι από τότε έψαχνε για γαϊδουράκια που ξεψυχούσανε κι αυτά από την πείνα. Μετά από κάμποσα χρόνια τρεις όμορφες κοπελιές κι ένας λεβέντης, ο Φώτης, μπαινόβγαιναν χαρούμενα στο φτωχικό σπιτάκι του Θεοφάνη, που σήκωνε τα χέρια του στον ουρανό και δοξολογούσε το Μεγαλοδύναμο...

ΜΑΡΙΑ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΑΓΙΑΣΟ ΤΟΥ ΧΤΕΣ Ο χ ο ρ ό ς στ ο κ ο υ ι τ ο ύ κ ι τ ο υ Σ τ α υ ρ ι ο ύ Ο Θύμιος και ο Στρατής ήταν φίλοι, της ίδιας ηλικίας, και μέναν στην ίδια γειτονιά, στο «Μαργιούδ’». Μαζί στο σχολειό, μαζί και στο μεροκάματο, στο χτί­ σιμο, στο σκάψιμο. Γερά κορμιά, έτρεμε ο κασμάς στα χέρια τους, λιώναν την πέτρα με το σφυρί. Τα λεφτά από το μεροκάματο τα δίνανε στον πατέ­ ρα, που είχε να ταΐσει τόσα στόματα. Κρατούσαν ένα μικρό χ α ρ τ ζ ιλ ίκ ι για τα έξοδα της β δομάδας. Παραστάτες του σπιτιού, από μικροί στον αγώνα. Ήταν ένα ανοιξιάτικο βραδινό, είχαν βγει τη συνηθι­ σμένη τους βόλτα, στ’ «Αλουνέλ’». Το μεροκάματο μεροκάματο και η βόλτα βόλτα. Α γνάντευαν την Αγριγιά, το Τσαμλίκι, κουβέντιαζαν τα παιδικά τους. Ξαφνικά και χωρίς σειρά στην κουβέντα λέει ο Θύμιος: - Ρε, πάμε στην Αγιάσο; - Πάμε, απήντησε αυθόρμητα ο άλλος. Κατηφόρισαν προς τον Πλάτανο, στον Κάτω, και στο άψε σβήσε ήταν στην έξοδο του χωριού. Ό ταν φτάσανε στ’ Ακκλησίδ’, ο ένας ρώτησε τον άλλον: - Πόσα λεφτά έχεις, Θύμιο; - Δέκα δραχμές.

- Εγώ τέσσερις. Ή τα ν η μόνη φορά που λέγαν την αλήθεια. Συνηθίζανε σ’ αυτό το μέρος να δηλώνουνε τα χρήμα­ τα που είχε ο καθένας. Όλοι έλεγαν λιγότερα, έκρυ­ βαν ένα ποσό για κάθε ενδεχόμενο, για κάθε ανάγκη. Τότε τα παλικάρια του χωριού τα απογεύματα της Κυριακής ανεβαίνανε στην Αγιάσο, για τα κορίτσια. Εδώ δρούσαν ελεύθερα. Μεγάλος ο τόπος, άγνωστοι στους πολλούς. Ήταν γνωστοί μόνο σαν Ασωματιανοί. Μπορούσαν να πιουν, να τραγουδήσουν, ακόμα και να σπάσουν, χωρίς κουτσομπολιά και τα πικρόχολα λόγια των συγχωριανών. Δεν είχαν την γκρίνια της μάνας και τα μαλώματα του πατέρα.

Στον Ασώματο λίγες οι κοπέλες, γνωστές, γειτόνισσες, λογοδοσμένες. Οι Αγιασώτισσες συμπαθούσαν τους Ασωματιανούς, δεχόντουσαν μετά χαράς τα πειράγματά τους, ήταν πιο ελεύθερες, πιο θαρρετές. Οι Ασωματιανοί ήταν ντροπαλοί, τα φερσίματά τους ευγενικά και μετρημένα. Σ ’ όλα τα χρόνια, που ανέβαιναν στην Αγιάσο για ερωτοδουλειές, δεν έγινε ποτέ καμιά φασαρία, καμιά παρεξήγηση. Δεν υπήρ­ χαν ερωτικές αντιζηλίες. Π αρ’ όλο που λέγανε τους Α γιασώ τες τρ α χείς και «χοντρούς» ανθρώ πους, φερόντουσαν καλά. Δεν τους ένοιαζε, αν πείραζες τη φιλενάδα τους, την αδερφή, τη γειτόνισσα. Και γιατί να κακοκαρδίσουν, όλα αυτά ήταν της νιότης. Για πότε φθάσαν στην Πατουμένη! Σεβντάς ήταν αυτός. Ανεβαίνοντας, κοντά στου Μ πογιατζή τον τσεσμέ κοψοχόλιασαν. Ο Θύμιος σταμάτησε με μια κίνηση απελπισίας και κακομοιριάς. Ξεκόλλησε η σόλα του παπουτσιού του, έχασκε σαν την πίνα. Για τον καθένα τα παπούτσια ήταν δύο ζευγάρια, το ένα άρβυλα για τη δουλειά και τα σχολιανά. Όταν τρυπάγανε, μπαίνανε σόλες και ξανά σόλες, μέχρι που σήκω ναν. Ο Θ ύμ ιος έμεινε στο δρόμο α πό παπούτσι. Ο Στρατής το πήρε στα χέρια του, το πολε­ μούσε από δω, από κει. Ζήτησε σουγιά, από ένα φρά­ χτη εκεί κοντά έκοψε ένα κομμάτι σύρμα. Τι έκανε, τι δεν έκανε, το ’φτιάξε πρόχειρα, που να φοριέται. Ο Θύμιος το φόρεσε διστακτικά και συνέχισαν την ανηφοριά. Βάδιζε με προσοχή, να μη σκοντάψει πουθενά. Φθάσανε στο Σταυρί, δεν πήγανε στο συνηθισμένο στέκι. Προτίμησαν να κάνουν μια βόλτα στις γειτονιές της Αγιάσου, στο νυφοπάζαρο, στην Μ πουτζαλιά, στην Αγριγιά, στην Αγια-Τριάδα, και κατέληξαν στο Σταυρί, στο γνώριμο κουιτούκι. Τα κουιτούκια ήταν μικρά μαγαζιά στις γειτονιές.

Το Σταυρί συχνά πυκνά το επισκέπτονταν οι ντόπιοι και οι επήλυδες «γαμπροί»... (Τη φω τογραφία παραχώρησε ο Χ ρίστος Πράτσος)

Ανοίγανε τις Κυριακές, τις γιορτές και τ ’ απογεύμα­ τα. Σ ’ αυτά σύχναζε η νεολαία, ήταν τα νυφοπάζαρού Προσφέρανε ούζο, κονιάκ. Μεζές φτωχικός, τουρσί, αγριοκορόμηλα, το πολύ κανά παστό. Είχανε γραμ­ μόφωνα που ερέθιζαν τους μερακλωμένους. Πίναν τα ούζα τους, ερχόντουσαν στο κέφι, βλέπαν τις αγαπημένες τους, άρχιζαν το χορό με το γραμμό­ φωνο ή με τη λατέρνα. Στον πολύ ενθουσιασμό φέρναν σαντούρι και στο πολύ χαρτζιλίκι και σε μεγάλες ερωτικές στιγμές φέρναν τη «μουσική». Εκείνο το απόγευμα το κουιτούκι στο Σταυρί δεν είχε π ελ α τεία . Μ όνοι π ελά τες ο Θ ύμ ιος κ α ι ο Στρατής. Π αράγγειλαν δύο ούζα, που μεζές τους ήταν «αγκουρίδα» τουρσί. Σε λίγο κατέφθασαν οι αγαπημένες τους. Ή ρθα ν κι άλλες κι άλλες, ένα τσούρμο κοπέλες της γειτονιάς. Άρχισαν τα ερωτικά γλ υ κ ο κ ο ιτά σ μ α τα . Ο Θ ύμ ιος στη Ρ ηνιώ κα ι ο Στρατής στη Μυρσινιώ. Και γέλια και χαρές και κρυφονοήματα. Αδέιασαν τα πρώτα ποτήρια, παράγγειλαν άλλα δύο, ο μεζές πάλι «αγκουρίδα». Ένα μικρό κορίτσι της γειτονιάς ήρθε στο τραπέζι τους, κρατώντας δύο γαρίφαλα. Έδωσε το ’να στο Στρατή και τ ’ άλλο στο Θύμιο. Με τα λουλούδια άναψε το κέφι. Ζήτησαν το γραμμόφωνο. Άρχισαν το χορό. Ο Θύμιος πρόσεχε το παπούτσι του. Ο χορός χορός αλλά και η έγνοια τους στο λογαρια­ σμό. Όλα όλα τα λεφτά τους δεκατέσσερις δραχμές. Τα καημένα τα παλικάρια ήταν στη βράση της νιότης και στον ενθουσιασμό του έρωτα, αλλά ο νους τους στο λογαριασμό. Μέχρι τώρα χρωστούσαν οχτώ δραχμές, άμα θα παίρνανε άλλα δύο, θα γινόταν δώδεκα, τους περίσσευαν δύο. Πάνω από τρία ούζα δεν μπορούσαν να πιουν, δε φθάναν τα λεφτά τους. Με τις δύο δραχ­ μές που μένανε είπαν να κάνουν το κομμάτι τους. Θα ’σπαγαν τα ποτήρια στο τσούγκρισμα. Παράγγειλαν τα τρίτα ούζα, τα ήπιαν μονογουλιά και μ’ ένα δυνατό τσούγκρισμα έγιναν κομμάτια τα ρακοπότηρα. Αυτό ήταν και το τέλος του χορού. Ζήτησαν λογαριασμό. Ό πω ς τα λογαριάζανε, έτσι ακριβώς, δεκατέσσερις δραχμές. Βγήκαν να φύγουν, νύχτα πια. Οι δρόμοι σκοτεινιά. Πήραν το σοκάκι της Ρηνιώς. Εκείνη στην πόρτα της απέξω τους περίμενε μαζί με τη Μυρσινιώ, για της αγάπης τα μιλήματα. Και λέγαν και λέγαν. Τι λέγαν τόση ώρα; Τα λόγια στους ερωτευμένους είναι πολλά. Κάποτε ακούστηκε μια φωνή μέσα από το σπίτι.

-Ρ ηνιώ , άιντι πια! Ή ταν αργά, νύχτα χωρίς φεγγάρι, αστροφεγγιά. Ξεκίνησαν για τον κατήφορο. Ό Θύμιος στο σκοτάδι βάδιζε με προσοχή, έγνοια του το πρόχειρα φτιαγμέ­ νο παπούτσι. Την επομένη είχαν μεροκάματο στο σκάψιμο, στην Πλάτη. Μια δραχμή στην τσέπη δεν είχαν, ούτε για καφέ. Μέχρι το Σάββατο θα την περνούσαν άφρα­ γκοι.

ΣΤΡΑΤΗΣ ΚΑΡΑΒΑΝΗΣ

ΦΩΤΟΣΚΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

Νέοι της Α γιάσου απαθανατίζονται, τσουγκρίζοντας πασχα­ λινά αβγά (17.4.1960)... Αιακρίνονται, από αριστερά: Γεώργιος Ευστρ. Λιάκατος, Λεωνίδας Κουνέλης, Π ανα­ γιώτης Πασχαλίδης, Προκόπιος Χατζηφώτης, Χριστόφορος Σωσώνης, Ηρακλής Ευαγγελινός, Νίκος Αλτιπαρμάκης, Γρηγόριος Γλεζέλης και Στρατής Πανανής (καθήμενος).

Μαθητές και μαθήτριες του Γυμνασίου Σπερχειάδας Φθιώ­ τιδας εκδρομείς στην τοποθεσία Γόργιανη (20.5.1965). Οπισθογράφημα: «Καλά περάσαμε . Ε ' τάξη, μαζί με τις

δεσποινίδες <Σοφία> Χατζηλεωνίδου και Παναγονλια». (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Στέλλα Παπιώτου)

Μ αθητές της Ε' τάξης του Γυμνασίου της Γέρας, στον παλμό της εθνικής γιορτής της 25ης Μ αρτίου 1821 (1959). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Στρατής Μαλαπάσχας)

ΛΕΣΒΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΟΔΙΦΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ Π ιστοποιητικά Γέννησης και Βάφτισης Ο ι βασικοί σταθμοί της ζωής του ανθρώπου, η γέννηση, ο γάμος και ο θάνατος, ήταν από καταβολής κόσμου αντικείμενο ιδιαίτερης αντιμετώπισης, φροντίδας και μελέτης. Η κύηση, ο τοκετός και η λοχεία, σε παλοαότερες εποχές, εγκυμονούσαν περισσότερους κινδύνους από ό,τι στις μέρες μας, που υπάρχει καλύτερη ιατρική φροντίδα και αποτελεσματικότερη φαρμακευτι­ κή στήριξη. Ο χάρος παραμόνευε τη ζωή και οι άνθρωποι προσπαθούσαν με ποικίλους τρό­ πους να τον αντιμετωπίσουν. Η βάφτιση ήταν, κατά κάποιο τρόπο, διαβατήριο για τη ζωή... Στη συνέχεια δημοσιεύουμε: 1. Ένα βαφτιστικό γράμμα της Κοινότητας Αγιάσου (διαστάσε­ ων 20,5x18 εκ.), που συντάχτηκε στις 28.6.1883 από το Γρηγόριο Ταμπάκη1. Πιστοποιεί τη γέν­ νηση και τη βάφτιση της Α ρτεμίσιας2, θυγατέρας του Δημητρίου και της Αικατερίνης Γουγουτά, το γένος Νικλά3, από τον ιερέα Χαράλαμπο Γρηγορίου. Ανάδοχος ο Ιωάννης Κωνσταντίνου Νικλάς. Στοιχείο εγκυρότητας η ΣΦΡΑΓΙΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΑΓΙΑΣΟΥ 1882. Δεν έχει υπογραφή του αρχιερατικού επιτρόπου. 2. Ένα πιστοποιητικό γέννησης και βάφτισης (διαστάσεων 21,5x20,8 εκ.), που συντάχτηκε στις 3.3.1911 από το δάσκαλο και γραμ­ ματέα του ιερού ναού της Π αναγίας Αγιάσου Παναγιώτη Κ ωνσταντίνου Νουλέλλη. Πιστοποιεί τη γέννηση και τη βάφτιση της Σαπφώς4, θυγατέρας του Παναγιώτου και της Ειρήνης Καπτανέλλη5, το γένος Χατζημιχαήλ, από τον ιερέα Αρτέμιο Χατζηνικολαΐδου6. Ανάδοχος ο Αριστείδης Γρηγορίου Κουνέλλης7. Στοιχείο εγκυρότητας η παραπάνω σφραγίδα. Το πρώτο παραχώρησε ο εγγονός Ιωάννης Γεωργίου Ραφτέλλης και το δεύτερο ο ανεψιός Παναγιώτης Δημητρίου Βασιλτσιωτέλλης. Χαρακτηριστικό είναι ότι το δεύτερο μας παραδό­ θηκε φυλαγμένο επιμελώς σε ειδικό πάνινο σακουλάκι, με κορδονάκι, για να κρεμάζεται, και με πανώγραμμα το αρχικό Σ(απφώ). ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Το βαφτιστικό γράμμα της Α ρτεμίσιας Δημητρίου Γουγουτά (28.6.1883)

Το πιστοποιητικό γέννησης και βάφτισης της Σαπφώς Π αναγιώ του Καπτανέλλη (3.3.1911)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

·» »

ΤΩΝ ΑΠΟΔΗΜΩΝ ΜΑΣ...

1. Ο Γρηγόριος Ταμπάκης διατέλεσε γραμματέας του ιερού ναού της Παναγίας Αγιάσου.

2. Η Αρτεμίσια Δημητρίου Γουγουτά, γνωστή και με το παρωνύμιο Πάσ, είχε φούρνο στην Μπουτζαλιά. Όταν ήταν μικρή, εργάστηκε σε υαλοπωλείο στη Σμύρνη. Ή ταν σύζυ­ γος του αγροφύλακα και παντοπώλη Φωτίου Γεωργίου Κουμλέλλη.

3. Το επώνυμο Νικλάς έχει εκλείψει στην Αγιάσο, υφίσταται όμως αλλού. Βλ. Τηλεφωνικός Κ ατάλογος Αθηνών, Πειραιώς, Προαστίων 1997 (Μ-Π), σ. 539.4567

Η πικρή μέρα του μισεμού για τη μακρινή Αυστραλία... Στην ανα­ μνηστική φωτογραφία, που τραβήχτηκε στον Πειραιά το 1957, διακρίνονται, από αριστερά, η Μελπομένη Ευστρατίου Τζέγκου (Παγίδα), που παίρνει το δρόμο της ξενιτιάς, και οι δικοί της άνθρωποι που την καταβοδώνουν, η νύφη της Μαρία Αρμτνάκη Ρούσια, η πεθερά της Ουρανία Παναγιώτου Σάββα, ο στρατιώτης αδελφός της Γεώργιος, η μητέρα της Δέσποινα και ο πατέρας της Ευστράτιος, που δεν μπορεί να κρατήσει τα δάκρυά του...

Το σακουλάκι της Σαπφώς Καπτανέλλη, στο οποίο φύλαγε σαν τα μάτια της το «βαφτιστικό» της...

4. Η Σαπφώ Παναγιώτου Καπτανέλλη ήταν σύζυγος του Ιω άννου Γεω ργίου Χ ατζηγιάννη (Κ ατσίκας). Βλ. Χριστοφόρου I. Χατζηβασιλείου, Το μυστήριο του βαπτίσματος και το «ανικριμασίδ’», περ. «Αγιάσος» 114 (1999), α. 7.

5. Ο Παναγιώτης Ευστρατίου Καπτανέλλης (Καπτανής) καταγόταν από το Βούρκο και ήταν υποδηματοποιός στην Αγιάσο. Δεύτερη σύζυγός του η Βλοτίνα Μαμώλη.

6. Αρτέμιος Χατζηνικολάου ή Χατζηνικολαΐδου (18381926), ιερέας της Αγιάσου.

7. Π αλαιός βυρσοδέψης της Αγιάσου, που πρόλεγε σε αφελείς τα μελλούμενα, με πληρωμή βέβαια, στηριζόμενος πιθανότατα σε κάποιο λαϊκό βιβλίο. Το βιβλίο αυτό, κατα­ πώ ς με πληροφ όρησε, το κατέχει ο Ιω άννης Β αγιάνη Αβαγιανός. Τον παρακάλεσα να μου το φέρει να το δω, αλλά δυστυχώς δεν ικανοποίησε το αίτημά μου. Το θεωρού­ σε κειμήλιο, που θα έπιανε πολλά χρήματα! Βλ. Μιλτιάδη Σκλεπάρη, Η φυλλάδα του Α ριστή Κουνέλη, Ο ταμπάκης που διάβαζε τη μοίρα, περ. «Αγιάσος» 14(1983), σ.6. . Τον Αριστείδη Κουνέλλη τον γνώρισε, όταν ήταν μαθήτρια του Σχολαρχείου Αγιάσου, και η Ευτέρπη Παπαχαραλάμπους, η μετέπειτα καταξιωμένη συγγραφέας Πέπη Δαράκη. Βλ. Π έπης Δ αράκη, Α ίγ ο π ρ ιν ξ η μ ερ ώ σ ει..., Ε κδόσ εις Ουί€πΙ)€Γ§, Αθήνα 1987, σα. 60-61 (ξακουστός αστρολόγος της Ζαγραντένιας).

Αναμνηστική φωτογραφία στον περίβολο του ιερού ναού των Ταξιαρχών Ασωμάτου. Διακρίνονται, από αριστερά, ο Πανα­ γιώτης Γεωργίου Περιβολαρέλης, ο Μιχαήλ Βασιλείου Κα­ ρατζάς, ο Παναγιώτης Ευστρατίου Τζέγκος και ο Σταύρος Παναγιώτου Βαρβάκης.

Ο Μελβουρνιώτης Δημήτριος Μιχαήλ Βουνάτσος με τη σύζυγό του Μαρία, το γένος Αντωνίου Βερδούκα, σε στιγμές ευτυχίας...

2 5 - 2 8 Μ Α Ρ Τ ΙΟ Υ 1 9 4 4 Ε θνικ ός συναγερμός στήν Α γ ιά σ ο - Ε πιδρομ ή τών Γερμανών Π έρασαν 20 χρόνια. Μά στή μνήμη της γενεάς μας μένει ολοζώντανη ή θύμηση της μεγάλης εκείνης ημέ­ ρας. Ή "Αγιάσος, όπως πάντα, και στά χρόνια της γερμανικής κατοχής βρίσκεται στις πρώτες γραμμές του αντιστασιακού κινήματος του νησιού μας. Όί έθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις έχουν φουντώ­ σει, αγκαλιάζουν τή συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού. Δ ίπλα στις κατοχικές αρχές υπάρχει τώρα πια μια πανίσχυρη λαϊκή δύναμη, πού σιγά σιγά συγκροτεί τή δική της καινούργια λαϊκή εξουσία. Ό λαός της "Αγιάσου μέ τις παλιές προοδευτικές του παραδόσεις, δοκιμασμένος σκληρά στά πρώτα κατοχικά χρόνια (εκατοντάδες πέθαναν στό 41-42 από τήν πείνα), μέσα στις γραμμές τώρα του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ ετοιμάζεται να γιορτάσει τήν εθνική επέτειο της 25ης Μαρτίου. "Από ολόκληρη τήν Ελλάδα, α π ’ όλα τα μέτωπα και ιδιαίτερα από τή μεγάλη χώρα του σοσιαλισμού, τήν ΕΣΣΔ, φτάνουν ελπιδοφόρο μηνύ­ ματα. Οί καρδιές φουσκώνουν από ελπίδα, περηφάνεια και αποφασιστικότητα. Οί τελευταίοι δισταγμοί, πού σκόπιμα καλλιεργούνται από ύποπτες τάσεις και οδηγούσαν στήν παθητικότητα και στή «σώφρονα αναμονή», διαλύονται. Οι Γερμανοί τήν παραμονή της εθνικής γιορτής κάνουν συλλήψεις στήν πόλη της Μυτιλήνης, για να σκορπίσουν το φόβο και τή σύγχυ­ ση. Οι προετοιμασίες όμως συνεχίζονται εντατικά και στήν αξέχαστη σύσκεψη της 24ης Μαρτίου άποφασίζονται και οί τελευταίες λεπτομέρειες. Κ αι ξη μερώ νει μια υπέροχη μέρα. Τα νειά τα πρωτοστατούν και δίνουν τον τόνο. Ή γιορτή γίνεται στό κεντρικό καφενείο, τήν «Καφενταρία». Στό τέλος τέσσερες κοπέλλες σηκώνουν τήν Ελληνική Σημαία, μπαίνουν επικεφαλής των νέων και ξεκινούν να στε­ φανώσουν το Ή ρωο. Ή ατμόσφαιρα είναι ηλεκτρι­ σμένη. Κύματα κύματα μια ολόκληρη λαοθάλασσα, ό λαός της "Α γιάσου, ξεχ ύ νετα ι στούς δρ ό μ ο υ ς, ακολουθεί τούς νέους, όλοι τραγουδούν πατριωτικά τραγούδια. Ή απλή συγκέντρωση μετατρέπεται σέ μαχητικό συλλαλητήριο, τα συνθήματα αντιλαλούν σ’ όλες τις γειτονιές: «Ζήτω ό ελληνικός λαός», «Κάτω οί Γ ερμανοί», «Ζήτω οί σ ύμ μ α χοι», «Κ άτω οί προδότες», «Ζήτω ό Κόκκινος Στρατός». Στό Σταυρί, πάνω από το γεφύρι, ένα στέλεχος της Νεολαίας μιλά για πρώτη φορά επίσημα σέ ανοιχτή συγκέντρωση έξ ονόματος των απελευθερω τικώ ν οργανώσεων. Απευθύνει χαιρετισμό σέ όλο το λαό έκ μέρους του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ. Εξηγεί τούς σκοπούς και το χαρακτήρα της Εθνικής Αντίστασης. Ό ενθου­ σιασμός κορυφώνεται. Σέ άλλο σημείο μιλά μια κοπέλλα, στήν κεντρική πλατεία ό υπεύθυνος της Νεολαίας.

Ο Ευστράτιος Η λία Γραμμέλης, τραγικό θύμα της επιδρομής των Γερμανών, στις 28.3.1944. (Από τη Συλλογή του Γιάννη Χατζηβασιλείου)

Παρόμοιες εθνικές εκδηλώσεις οργανώθηκαν και σέ άλλες κ ω μ ο π ό λεις κ α ι χω ρ ιά της Λέσβου, οι Γερμανοί όμως διάλεξαν να χτυπήσουν τήν Αγιάσο. Στις 28 Μαρτίου 1944, όταν το χιόνι είχε καλύψει όλη τήν περιφέρεια της "Αγιάσου, κινητοποιούν τις δυνάμεις τους, φτάνουν αιφνιδιαστικά στό χωριό, στήνουν τα πολυβ όλα το υς σέ επ ίκ α ιρ α σημεία (Νοσοκομείο, Φαμάκα, Ελβετία, Ή ρω ο κλπ.), ενώ ταυτόχρονα τα κανόνια του Καρά Τεπέ είναι στραμ­ μένα προς τήν "Αγιάσο. Τις πρώτες απογευματινές ώρες οί Γερμανοί χτυπούν αδιάκριτα στό ψαχνό και προσπαθούν να κλείσουν όλο τον κόσμο μέσα στό χωριό. Σ ’ ένα εξοχικό σπιτάκι, ακριβώς στό σημείο όπου σταματούν οι δυνάμεις τών Γερμανών, στον κάτω δρόμο, συνεδρίαζαν πολλά α π’ τα στελέχη των οργα­ νώσεω ν. Χ τυ π ιο ύ ν τα ι α π ’ τούς Γ ερμανούς. Τραυματίζεται και πιάνεται ό αξέχαστος Στρατής Πασχαλιάς, παλιός αγωνιστής και στέλεχος της ΕΠΟΝ -α ρ γ ό τερ α τον εκτέλεσαν στή Μ υτιλήνη. Στήν «Κουκουναριά» σκοτώνεται ό Στρατής Γραμμέλης και ΤΤμικρούλα Μαριάνθη Μαϊστρέλη*. Τραυματίζονται

σοβαρά ό Σαράντος Μαλιάκας, ό Παν. Καρετέλης, ό ’Αγγελης Καραγιάννης και ελαφρότερα αρκετοί αλλοιΓ Α ρκετός κόσμος, παρά το άγριο σφυροκόπημα όλων των δρόμων και διαβάσεων, κατορθώνει να βγει από το χωριό. Οι Γερμανοί διαβάζουν κατάλογο από 10 στελέχη των οργανώσεων και ζητούν να τούς παραδώσει ό πληθυσμός το αργότερο μέσα σέ τρεις μέρες, γιατί διαφορετικά απειλούν να κάψουν και να καταστρέψουν το χωριό. Δεν πιάνουν όμως κανένα. Παίρνουν όμηρους 25 περίπου "Αγιασώτες.

Ο εκλεκτός συνεργάτης μας Ομηρος Κοντούλης, σε ηλικία 25 ετών, το 1942. Δυο χρόνια αργότερα, έζησε τα δραματικά γεγονότα της Α γιάσου και πρω­ ταγωνίστησε σ ’ αυτά. Τη φωτογραφία τράβηξε ο μετέπειτα κουμπάρος του και γνωστός γλύπτης Στράτος Τζανετής ή Τζανετέλης (1921-1976). Στο βάθος φαίνεται ο Όλυμπος, ο ακοίμητος βιγλάτορας του νησιού...

’Από κείνη τή μέρα το αντιστασιακό κίνημα της Λέσβου μπαίνει σέ καινούργιο στάδιο ανάδειξης. Εξοπλίζεται ή λαϊκή πολιτοφυλακή, συγκροτούνται ένοπλες ομάδες, ή αντιστασιακή πάλη γίνεται πιο αποφασιστική.

ΣΠΥΡΟΣ (Α ναδημοσίευση από την εφημερίδα « Δ ημοκρα τική Λέσβος» (28 Μαρτίου 1964, αρ. φύλλου 30, σα. 1-2). Συντά­ κτης του επετειακού αυτού κειμένου ο συνεργάτης μας Όμηρος Αρχοντή Κοντούλης, ο οποίος χρησιμοποίησε το αντιστασιακό του ψευδώνυμο Σπύρος).* * Σ .Σ . Η Μαριάνθη Δημητρίου Μαϊστρέλη σκοτώθηκε στην περιοχή της Περασιάς.

ΜΑΡΙΑΝΘΗ Α. Μ ΑΪΣΤΡΕΛΗ Η μαρτυρία του πατέρα της Σ τ ι ς 8.9.1982 πήρα συνέντευξη από το γεωργοκ τη νοτρόφ ο Δ ημήτριο Γρηγορίου Μ αϊστρέλη ή Τ σ ουλίκα (1900-1985). Ή τα ν τρ ό φ ιμ ο ς, αν δεν κάνω λά θος, του Γηροκομείου π ο υ σ τεγαζόταν τό τες στο σ π ίτ ι του Δ η μ η τρ ίου Χ α τζη σ π ύ ρ ο υ . Κ α θ ίσ α μ ε στο κ α φ ε ν ε ίο το υ Δ ο ύ κ α Κ α ρ έτο υ (Ράρας), στο Καμπούδι, και μου ξετύλιξε το κουβά­ ρ ι τω ν α να μ νήσ εω ν του. Ε ίχε π ά ρ ε ι μέρος στη Μικρασιατική Εκστρατεία και γνώρισε από κοντά τη φρίκη των γεγονότων. Έ γραφα τότες στο περιο­ δικό για τη συμμετοχή των Αγιασωτών στους πολέ­ μους. Ευκαιριακά τον ρώτησα και για την κόρη του Μ αριάνθη, που τη σκότωσαν οι Γερμανοί κατά το μπλόκο της 28.3.1944. Έ ψαξα και για φωτογραφία της, αλλά δεν μπόρεσα να βρω μέχρι στιγμής. Στη συνέχεια παραθέτω, χω ρίς διορθω τικές παρεμβά­ σεις, τη μαρτυρία του γέροντα πατέρα της:

«Η Μ αριάνθη ήταν με το Βασίλη, τον αδερφό της. ΟιΓερμανοί ήταν στον Ά γιο Βασίλη κι έρι­ χνα ν προς το χωριό. Τη Μ αριάνθη τη σκότωσαν στο βράχο, σ τη ν Π ερα σ ιά α π ένα ντι. Έ χει στο βράχο το όνομα Μ αριάνθη Μ αϊστρέλη. Έ βαλαν στο μνήμα ένα χαρτί με στίχους. Ποιος τους έφτια­ ξε δεν ξέρω. Οι Γερμανοί έριχναν να σκοτώσουν και το Βασίλη. Ένας βράχος είχε 61 σφαίρες. Ήρθε ένας στου Πληγωνιάτη τον καφενέ και με ζήτησε. Τον έστειλε ο Γερμανός. Ή ταν ο Μ πουλμ π ο ύ λη ς και μ ο υ είπε να το ν συγχωρήσω. Εγώ έβρισα τον Μπουλμπούλη. Η Μ αριάνθη ήταν ένα καλό μωρό. Θαρρώ πως ήταν 12 χρονώ. Καθόταν μαζί μου στη Ρουγκάδα. Έκανε 22 καλάθια ελιές, ένα γομάρι τη μέρα. Η γυνα ίκ α μ ο υ πέθανε. Εγώ έριξα το σεβντά αλλού κι έζησα». Ο άγουρος θάνατος της Μ αριάνθης Μ αϊστρέλη (1931-1944) και του Στρατή Γραμμέλη (1920-1944) δίνει το στίγμα της σκληρής εποχής. «Το αίμα τους κοκκίνησε το χιό νι, κει π ο υ ’πεσαν, σα να ’ταν μαδημένα χίλια κόκκινα τριαντάφυλλα», γράφει ο λ ο γ ο τέχ ν η ς Γ ιώ ρ γο ς Τ σ α λ ίκ η ς στο β ιβ λ ίο του «Κατοχή» (Αθήνα 1977, σ. 159), αναφερόμενος στα γεγονότα της Αγιάσου και στα θύματα... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Π ΕΝ Η Ν ΤΑ Χ Ρ Ο Ν ΙΑ ΣΤΟ Σ Χ Ο Α Ε ΙΟ Ο ι ε π ι θ ε ω ρ η τ έ ς μας. «Τ ου ρ α ν τ ά ρ » Ε ίν α ι γνωστή η λαϊκή ρήση που λέει «στην τρι­ κυμία οι φελλοί επιπλέουν». Στην τρικυμία λοιπόν της πολιτικής και κοινωνικής ζωής της χώρας μας, που δημιούργησε η χούντα του ’67, εμφανίστηκαν κα ι στο χώ ρο μας, ως επ ιπ λέο ντες φελλοί, κ ά τι γελοία και ασήμαντα ανθρωπάκια, που μοστράρησαν με το βαρύγδουπο τίτλο του «επιθεωρητή». Οι π ιο π ο λ λ ο ί δε α πό α υ το ύ ς ήταν τόσο α νίκ α νο ι, αγράμματοι και άσχετοι, ώστε, από όπου πέρασαν, εκτός από τις εμπαθείς δ ιώ ξεις τω ν εκ πα ιδευτι­ κών, δημιούργησαν και τραγελαφικές καταστάσεις σε βαθμό αυτογελοιοποιησης. Κλασικό παράδειγ­ μα τοιούτου ανδρός ο επιθεωρητής των φιλολογι­ κών μαθημάτων ονόματι «Ποΰλιος». Α ς το ν δο ύμ ε π ρ ώ τ α εμ φ α ν ισ ια κ ά : Ψ η λ ό ς, μ ελα χρινός, με ένα σκούρο ά γρ ιο μουστάκι κ α ι πολύ σκούρα π ρ ά σ ιν α γ υ α λ ιά α σ φ α λίτη , ίδ ιο ς γεσταπίτης της Κατοχής. Είχε παπαγαλίσει μερικά παιδαγω γικά τσιτάτα από διάφ ορα βιβλία και σε κ ά θε ε υ κ α ιρ ία «τα ε ξ η κ ό ν τ ιζ ε ε ις ά π τ α ισ τ ο ν καθαρεύουσαν», για να μας εντυπωσιάσει. Θεωρώντας δε «εκ προοιμίου» άχρηστους, α νί­ κανους και τεμπέληδες συλλήβδην τους φ ιλο λό ­ γ ο υ ς το υ ν η σ ιο ύ , ε ρ χ ό τ α ν « ιν κ ό γ κ ν ιτ ο » στη Μ υτιλήνη, έμενε σε α π ίθα να ξενοδοχεία και δεν εμφανιζόταν πουθενά, μην τυχόν και τον εντοπίσει η... α ντικ α τα σ κ οπία μας», για να έλθει ξα φ νικά στο σχολείο την επόμενη μέρα και να μας συλλά­ βει... α διά βα σ τους κ α ι α π ρ ο ετο ίμ α σ το υ ς για το μάθημα. Τώρα το πώ ς συνέβαινε οι μαθητές της Λέσβου να έχουν κ α ι τότε, ό π ω ς κ α ι τώ ρ α , υψ η λότα τα ποσοστά επιτυχίας στα πανεπιστήμια με τέτοιους άχρηστους και... τενεκέδες καθηγητές, που τους μάθαιναν γράμματα, το... άρρωστο μυαλό του δεν μπορούσε να το εξηγήσει. Ας είναι όμως! Μια μέρα είχα την προσωπική «ευτυχία» να τον αποδεχτώ στην τάξη μου πρ ω ί π ρ ω ί για... α ιφ ν ι­ διασ τική επιθεώ ρηση στο μάθημα τω ν α ρ χα ίω ν ελληνικών. Α ρχισα ψ ύχραιμα το μάθημα -ό π ω ς άλλωστε κάθε φορά-, ενώ εκείνος κάθισε να παρακολουθή­ σει σε ένα άδειο θρανίο της τάξης. Στην εξέταση του πρ οηγούμ ενου μαθήματος σήκωσε με επ ιμ ο νή το χέρ ι του ο... χ ειρ ό τερ ο ς μαθητής της τά ξη ς κ α ι φ υ σ ικ ά εγώ - ό χ ι χ ω ρ ίς κ ά π ο ια έ κ π λ η ξ η - το υ ε ίπ α να μ ε τ α φ ρ ά σ ε ι. Πραγματικά ο μαθητής, χω ρίς να κομπιάζει καθό­ λου κα ι χω ρ ίς καμιά δυσκολία, άρχισε να μετα­

φράζει κανονικά το αρχαίο κείμενο, επιτείνοντας την απορία μου για την πρω τόφαντη φιλομάθειά του. Αλλά φευ, π ρ ιν προλάβουμε να συνέλθουμε εγώ και η τάξη ολόκληρη, από τη δυσεξήγητα από­ τομη... πρόοδο του μαθητή, βλέπουμε τον κύριο... επιθεωρητή να ορμά, δίκην ιέρακος, από τη θέση το υ , να κ α β α λ ά ε ι δυ ο θ ρ α ν ία κ α ι να α π ο σ π ά θριαμβευτικά από το βιβλίο του μαθητή ένα τσαλα­ κωμένο φύλλο, κομμένο π ρ ο φ α νώ ς α πό κ ά π ο ιο σχολικό βοήθημα (κοινώς μετάφραση). Α φού λο ιπ ό ν συνέλαβε... τον εγκληματία ε π ’ αυτοφ ώ ρω , ύψωσε θριαμβευτικά το... σώμα του εγκλήματος (την ταλαίπωρη μετάφραση!) και ανέ­ κραξε στεντόρεια τη φωνή: Έχω ραντάρ εγώ! Αντιλαμβάνεσθε εύκολα το αλαλούμ που επα­ κολούθησε μέσα στην τάξη. Είδα και έπαθα να ηρε­ μήσω τα πνεύματα και να συνεχίσουμε το μάθημα μετ’ εμποδίω ν, ύστερα από τις ανόητες παρεμβο­ λές και τα παράσιτα του... ραντάρ. Δεν ήθελαν δα και πολύ οι μαθητές μας, για να καταλάβουν περί τίνος πρόκειται και έκτοτε, κάθε φορά που εμφανιζόταν ο κ. Π ούλιος στο σχολείο μας, μια φωνή από στόμα σε στόμα διαπερνούσε όλο το σχολείο «του ραντάρ!», «ήρτι του ραντάρ!» και κρυφογελούσαν μικροί και μεγάλοι πίσω από την πλάτη του. Κ αι αυτός αγέρω χος, μεγαλοπρε­ πής και ανυποψίαστος, διέσχιζε βιαστικά την αυλή του σχολείου, για να μεταδώσει τα πα ιδα γω γικ ά του φ ώ τα σ τους... α μ α θ είς εκ π α ιδ ευ τικ ο ύ ς της Λέσβου, με τη σύγχρονη τεχνολογία του... ραντάρ!

ΓΙΑΝΝΗΣ Δ. ΠΑΠΑΝΗΣ

ΛΕΣΒΙΑΚΟΙ ΑΠΟΗΧΟΙ ΤΟ Υ

ΜΥΤΙΛΗΝΙΟΥ ΜΕΤΑΝΑΣΤΗ

Α ν α ρ ίθ μ η τ ο ι οι σ υ ντο π ίτες μας π ο υ έλυσαν την πρυμάτσ α κα ι ανοίχτηκαν με πλεούμενο την ελπίδα στα πελάγη τα ατέρμονα του πικρού μισε­ μού. Ά ραξαν σε λιμάνια του παλαιού και του νέου κόσμου κα ι μπήκαν με αγω νιστική διάθεση στην παλαίστρα της ζωής. Δούλεψαν σκληρά και μάτω­ σαν, για να ριζώσουν σε χώρες ξένες, για να γλυ­ κ ά νουν την π ρ ο σ φ υ γιά τους, για να ζήσουν τ ις φ α μ ίλιες τους, για να π ροκ όψ ουν, για να μεγα­ λουργήσουν... Έ φ υγαν από τον τόπο τους με πόνο ψυχής, με συναισθήματα αγω νίας, αβεβαιότητας, κάποτε και δικ α ιο λο γη μ ένη ς αγανάκτησης. Δ εν είνα ι λ ίγ ο ι α υ τ ο ί π ο υ έ ν ιω σ α ν , σε χ α λ ε π ο ύ ς κ α ιρ ο ύ ς , το δράμα που ζει το δύσμοιρο αποπαίδι. Ζήτησαν τη στοργή κ α ι το π α νευφ ρό σ υνο χ ά δ ι της φυσικής μητέρας, α λλά βρήκαν μόνο την α μφ ιλεγόμενη αγάπη της μητριάς. Π α ρ ’ όλα αυτά δεν κράτησαν κ α κ ία , δε μ ίσ ησ α ν την ιδ ια ίτερ η π α τ ρ ίδ α το υς ούτε τους ανθρώ πους της, που και αυτοί δοκιμά­ στηκαν στο κ α μ ίν ι της μ ισ α λ λ ο δ ο ξ ία ς κ α ι του φανατισμού, πληρώ νοντας το ανάλογο τίμημα... Οι μετανάστες μας, παρά το χρονοκΰλισμα και τ ις λ ο γή ς λ ο γή ς σ ειρ ή ν ες, π α ρ α μ έ ν ο υ ν α γ ν ο ί π α τ ρ ιώ τ ε ς , α δ ιό ρ θ ω τ ο ι ν ο σ τ α λ γ ο ί το υ χ τ ε ς . Ο λοχρονίς χτυ π ά η κ α ρδιά τους για το γενέθλιο τό π ο . Η σκέψη το υ ς κ α θ η μ ερ νά τ α ξ ιδ ε ύ ε ι σ τα περασμένα, υποβαθμίζοντας ενίοτε την προτεραι­ ότητα που έχουν τα πα ρόντα και τα μελλούμενα. Φυλάγουν μέσα τους απείραχτο ό,τι άφησαν πίσω τους μισεύοντας. Θυμούνται τις φυσικές ομορφιές της πατρίδας, τις μεγαλογιορτάδες, τα πανηγύρια, τα ξεφαντώματα, τα παιχνίδια. Κρατούν ζωντανά τ ’ αξετίμητα θησαυρίσματα της λαογνω σ ίας, τα π α ρ α μ ύθια που τους διη γότα ν η για γιά , τα τρ α ­ γούδια, τα ήθη, τα έθιμα, την ντοπιολαλιά τους... Τα γλωσσικά ιδιώ ματα γ ι’ αυτούς είναι κρικέλια που τους σ φ ιχτοδένουν με την πα τρ ίδα , όσο μακριά και αν βρίσκεται. Μ πορεί οι απόδημοί μας να μιλούν ξένες γλώσσες, ν ’ αλλάζουν για λόγους σκοπιμότητας τα βαφτιστικά τους ονόματα, ακόμη και τα επίθετά τους, όμως την ολοζώντανη μητρική λαλιά τους πασχίζουν να την κρατήσουν ανόθευτη, να τη μάθουν και στα παιδιά τους, να την αφήσουν ω ς ιερή παρακαταθήκη σ τις επερχόμενες γενιές, που θα έχουν αλαργέψει επικίνδυνα, όπω ς συμβαί­ νει συνήθως, από τη δέστρα της εθνικής μνήμης...

Ε ίχ α τη ν ε υ κ α ιρ ία να σ τα θ μ ίσ ω το ζω η ρ ό ενδιαφέρον αλλά κ α ι την αγω νία πολλώ ν ξενιτε­ μένων μας για τη γλώσσα μας γενικότερα μα και για τις το π ικ ές πα ραλλα γές της. Δεν είνα ι λίγοι αυτοί που γνω ρίζουν τα ιδιώματα και τα α ξιοποι­ ούν, που στιχουργούν, που συνθέτουν αποκριάτι­ κες σάτιρες, που γράφουν ηθογραφίες, που ανεβά­ ζουν με επιτυχία έργα στη σκηνή. Αψευδείς μάρ­ τυρες τα έντυπά τους, τα δημοσιεύματά τους, τα δρώμενά τους... Πολλά περιστατικά θα μπορούσα να καταγρά­ ψω, για να τεκμηριώσω τα λεγόμενό μου. Θ ’ αρκεστώ όμως σ ’ ένα, που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπω­ ση με την απλότητά του, με την αφοπλιστική φυσικότητά του. Ή τα ν Νοέμβρης του 1998 και βρισκό­ μουνα στην όμορφη πολιτεία του δγάησγ, με τους π ο λλο ύ ς Έ λληνες, με τη δρασ τήρια π ά τρ ιά τω ν Μ υτιληνιών. Έ να απόγευμα, στο σπίτι του συχω­ ριανού και φίλου μου Στρατή Χατζηχρυσάφη, του «Χ α τζή », στη ν σ π ιο η Α νεηιιε, ενώ έπ ιν α σ τον κήιίο, κάτω από το παχύσκιο αβοκάντο, το καφε­ δάκι της καλόκαρδης οικοδέσποινας Ασημίνας και διάβαζα μια ελληνόγλωσση αυστραλέζικη εφημερί­ δα, άκουσα κ ά ποιον να χτυπά το πα ρ α π ό ρ τι και να φ ω ν ά ζ ε ι δ υ ν α τ ά : Ε Τ ί ν ’, ά ν ’ξι α π έδ ο ν ν α ! Ξαφνιάστηκα, η καρδιά μου αναγάλλιασε και ένα ρίγος βαθιάς συγκίνησης διέτρεξε το είναι μου, σα να έγινε μέσα μου εκκένωση ηλεκτρικού φορτίου. Ή τα ν ένας βέρος Αγιασώτης, ο Στρατής Γιαταγα­ νέλης, ο γ ιο ς του Γιάννη, του άλλοτε επ ιδέξιο υ «μετρητή λα διού». Μ ετα να σ τόπουλο κα ι α υτός α πό το χω ριό της Μ εγαλόχαρης πρ ιν από αρκετά χ ρ ό ν ια . Ή ρ θ ε στη φ ιλ ό ξ ε ν η το ύ τη γ ω ν ιά της Ωκεανίας με τα μαλάματα της μεγάλης του πα τρ ί­ δας, με τις περγαμηνές της φτωχής γενέτειράς του. Πιασμένος χέρι χέρι με την καλή του συντρόφισσα Α θα να σ ία , δρ ο μ ο λ ο γεί τη ζήση του. Η μακρινή ήπειρος δε στάθηκε μπορετό να τον αλλοτριώσει. Κ ρ α τά γερ ά , ό π ω ς κ α ι τό σ ο ι ά λ λ ο ι δ ικ ο ί μα ς άνθρωποι, τα μετερίζια της φυλής... Μ προστά στα ταπεινά μα βλογημένα δοσίματα της πατρίδας είναι φτωχά τα αμύθητα πλούτη του Κ ροίσου. Οι ξενιτεμένοι μας αντισ τέκονται όσο μπορούν, για να μην ξεθω ριάσει η ατομική και η εθνική τους ταυτότητα. Το κορμί τους μπορεί να βολοδέρνει νύχτα μέρα στις αγορές της δούλεψης, η καρδιά τους όμως είναι αφημένη στον τόπο της γέννησής τους, είνα ι κολλημένη σα σ τρ είδι στο ξέμακρο παρελθόν...

Αθήνα, 18.4.2001 ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Στο χορό θα μπουν μαζί τους τα πουλιά με τα βιολιά, χτίζοντας μες στη δική τους και του κούκου τη φωλιά. Μ ελίσσια, 2.3.2000

ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ

ΘΕΛΑΝΕ ΝΑ ΣΕ ΠΑΝΤΡΕΨΟΥΝ... ΧΡΙΣΤΟΣ Βαρέθηκε να περιμένει και το θάνατο ακόμη... Προς τι; Κάθε χρόνο στέκει αιώνες, πελιδνό, καρφωμένο στο σταυρό το σώμα Του Θεανθρώπου και λάμπουν τα καρφιά της Ελπίδας άστρα, ν’ αναστηθεί τριήμερος, ως πάντοτε συμβαίνει. Μέσα μας τα λόγια Σου ήχησαν σάλπιγγες και γκρέμισαν Ιδέες-Κάστρα, Χριστέ. Ας έκλαψεν ο Πέτρος πικρά, που Σ’ αρνήστηκε τρις, όταν λάλησε της αυγής τ’ ορνίθι. Μόνο αυτός δε Σε ξεχνά κι ούτε «βάζει την μάχαιραν είς την θήκην», Θεάνθρωπε, που πιστεύει στην Λνάστασή Σου. «Δημόσιες Σχέσεις»

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ. ΣΚΛΕΠΑΡΗΣ

Θέλανε να σε παντρέψουν, γρήγορα για να σε μπλέξουν, μου ζητήσατε στεφάνι και το γάμο μάνι μάνι. Είμαι, λέτε, κελεπούρι και μου γίνατε τσιμπούρι, νύφη θέλουν να σε δούνε, μα είς βάρος μου θα ζούνε. Σαν περάσαμε τη βέρα, μου ’κοψες και τον αέρα, έχεις όλο απαιτήσεις, θέλεις πόδι να πατήσεις. Όλο κρεβατομουρμούρα, τώρα ήρθανε τα σκούρα, έφερες την πεθερά μου, για να σβήσει η χαρά μου. «Σατιρικά»

ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Ο ΚΟΥΚΟΣ Ένας κούκος ξεπροβάλλει σε κλαράκι και λαλεί πως η γη θα στρώσει πάλι τ’ ανοιξιάτικο χαλί. Πάει σε γάμο συχαριάρης, να το κρύψει δεν μπορεί, κάνει πρόβες ο λυράρης, για ν ’ αρχίσουν οι χοροί. Κάνει κούκου, με μεράκι, μόνος πάντα στην αρχή, για ν ’ ακούσουν στο σοκάκι για τη νέα εποχή. Κούκου, κούκου αραδιάζει, άνθη φέρνει για προικιό, μα η νύφη όρους βάζει, θέλει κι άλλους στο χορό. Δύσπιστη από τα χρόνια, ένας κούκος δεν αρκεί, μόνο με τα χελιδόνια ανθοστέφανο φορεί. Β ι

«ΨΕΥΤΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ» Δεν είμαι σίγουρος γ ι’ αυτά, που «αυτοί» μας λένε φωναχτά, ούτε για όσα λεν να κάνω, που θα με πάνε πιο επάνω, ούτε για ό,τι βλέπω γύρω, έστω κι αν μυρίζει μύρο, ούτε γ ι’ αυτά που είναι πίσω απ’ το κουστούμι ενός κυρίου κι απ’ τα τζάμια ενός κτιρίου κι αυτά που κρύβονται τη μέρα, με πρόσχημα μόνο μια βέρα, και φανερώνονται τη νύχτα, σαν πέσουνε μέσα στα δίχτυα, ούτε γ ι’ αυτόν που λένε φίλο και μας στηρίζει σαν το ξύλο ούτε γ ι’ αυτήν που λένε αγάπη, που ίσως είναι μια απάτη, και για τους άλλους που σκοτώνουν, σαν χόμπι στις διακοπές, κι έτσι για να τελειώνουν -ρίχνουνε βόμβες και βολές.

Λεν είμαι σίγουρος για τόσα και για την ίδια τη ζωή, δεν είμαι σίγουρος για όσα μου λένε τώρα εδώ «αυτοί».

5.5.1999

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΖΑΡΟΛΗΜΗΤΡΑΚΗΣ

Η ΣΕΡΠΑΝΤΙΝΑ Στου τρελού καρναβαλιού την παραζάλη κολομπίνα σ’ είχα δει κάποια βραδιά, σκεπασμένη στη βελούδινη τη μάσκα πεταλούδα μια τρελή αποκριά. Μας ετύλιξε μια κάποια σερπαντίνα, μες στου πόθου την ανέμελη στιγμή, ανταμώοαν οι καρδιές σαν ένα χτύπο κι η ιστορία μας αρχίνησε από κει. Ξεχαστήκαμε στο ψέμα κάποιας νύχτας, μεθυσμένοι στου ονείρου το ρυθμό, σταματήσανε οι δείχτες στο ρολόι, κολομπίνα μου τρελή, μες στο χορό! Μες στα φώτα τα πολύχρωμα χανόσουν κι ήσουν μέσα στην ψυχή μου η δροσιά, δυο τα μάτια να σε βλέπουν ήταν μόνο, δυο τα χείλη που μου δίναν τα φιλιά. Ήσουν συ κι ήμουν εγώ ο κόσμος όλος, μην την ψάχνεις την τρελή αποκριά, μη τυχόν και του ονείρου η φαντασία σκεπαστεί από του πόνου τη σκιά. Κι ίσως τότε πάψω να ’μαι ο ιππότης κι ίσως συ η κολομπίνα να χαθείς, της τρελής αποκριάς την παραζάλη το πρωί που θα ξυπνήσεις δε θα δεις. ΜΥΡΣΙΝΗ ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ-ΒΑΜΒΑΚΑ

ΤΟ ΧΑΔΙ Ένα χάδι μόνο φτάνει ν ’ απαλύνει τ’ ορφανό, να γεμίσει μάνι μάνι το αβάσταχτο κενό. Μ ’ ένα χάδι, μ ’ ένα χέρι, απαλό και τρυφερό, αποκτάς θεού τεφτέρι και φοράς χαράς φτερό. Ένα χάδι μόνο φτάνει, ένα και μοναδικό, βγάζω στη ζωή φιρμάνι, που ’χει αγάπης το άκοπο.

Όταν λέω ένα χάδι, στύλο βάζω στο ρημάδι και νερό μες στο πηγάδι. Λίγο φως μες στο σκοτάδι και βοσκή για το κοπάδι. Στων ματιών σου το καράβι ν ’ απλωθούν ήρεμοι κάβοι, λίγο φως, ζεστό, π’ ανάβει, για ν ’ αράξουνε οι σκλάβοι. Μ υτιλήνη, 22.1.2001

ΕΛΠΙΔΑ ΜΟΛΥΒΙΑΤΟΥ

ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΣΟΥ, ΜΕ ΑΓΑΠΗ Είκοσι δυο τ’ Απριλίου πέρασε κιόλας χρόνος, μιλάμε για μνημόσυνο κι είναι βαρύς ο πόνος. Μέσα από τα χέρια μας πέταξες σαν πουλάκι και την ψυχή μας γέμισες με άφθονο φαρμάκι. Και τώρα κάθομαι εγώ με μια φωτογραφία και την αγαπημένη μου κοιτάζω τη Σοφία. Και σου μιλώ, Σοφάκι μου, για μας και το χωριό μας, τότε που ήμαστε παιδιά και παίξαμε τα δυο μας. Κι η αδελφή σου, βέβαια, και φίλη μας, παρέα, αγαπημένες και οι τρεις περνούσαμε ωραία. Κι άλλη φωτογραφία εδώ, είσαι με κοτσιδάκια, μ’ ένα πλατύ χαμόγελο και με λευκά καλτσάκια. Σαν πήγατε γυμνάσιο, έγινα εγώ μοδίστρα, κλωστή, βελόνα κράταγα και σείς μολύβι, ξύστρα. Θυμάμαι κι άλλη εποχή, δεν ήσουν παντρεμένη και με τα πιτσιρίκια μου ήσουν ερωτευμένη. Έτσι μου ’κανες την τιμή, βάφτισες το παιδί μου και από τότε σ’ ένιωθα κουμπάρα κι αδελφή μου. Να γράψω όσα μου έρχονται στο νου θέλω μια μέρα, λαμποκοπούσες τη στιγμή, που θα φορούσες βέρα. Και στο αποκορύφωμα έφτασε η χαρά σου, όταν κρατούσες αγκαλιά τα δυο τα παιδιά σου. Ομως, θαρρώ, τα μάτια μου άλλο δε με κρατάνε και πάνω στα ματάκια σου τα δάκρυά κυλάνε. Τότε σε παίρνω απαλά, σου δίνω δυο φιλάκια και σου χαϊδεύω τα μαλλιά, τα γελαστά χειλάκια. Μετά, πάλι στη θέση σου πηγαίνω και σε βάζω, πάω να φύγω, μα γυρνώ και σε ξανακοιτάζω. Και ένα τριαντάφυλλο τοποθετώ στο βάζο και ξαναφεύγω και γυρνώ κι όλο σου κουβεντιάζω. Γιατί σ’ τα λέω όλα αυτά; Μα για να το θυμάσαι, κυριαρχείς στη σκέψη μας, ήσυχα να κοιμάσαι. Ολοι μας σε θυμόμαστε, πάντα είσαι κοντά μας, και περισσότερο από πριν σ’ έχουμε στην καρδιά μας. Τα λόγια αυτά στη μνήμη σου έγραψα με λατρεία, απ’ όλους χαιρετίσματα, η φίλη σου, Μαρία. Μ υτιλήνη, 21.1.2001

ΜΑΡΙΑ ΠΑΤΣΕΛΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ

Ο ΛΟΓΟΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΟΣ ΜΗΤΣΟΣ ΤΣΙΑΜΗΣ Μ έ σ α από μια ε ν δ ι α φ έ ρ ο υ σ α

επιστολή

ως γάργαρο νερό αναβλύζον ακατάπαυστα από τα σ π λ ά χ ν α ιερ ο ύ β ρ ά χ ο υ - σ τ η ν τέχ ν η κ α ι στην σκέψη. Και στην μεγάλη μάνα, την Λέσβο. Και θαυ­ αργά, αλλά όχι γ ι ’ αυτό με μικρότερη συγκίνηση, μάζω στα Κ ριτικά σου το δίκαιο πνεύμα που οργα­ σου γράφω αυτές τις γραμμές. νώνει την αισθητική στάση και την έλλογη εκτίμηση Έ νας παλαιός ποιητής είχε πει πω ς είναι αυτή η τω ν πρα γμά τω ν, για τα ο π ο ία κάθε φορά μιλάς. α νθ ρ ώ π ινη μοίρα μας, συχνά να αφήνουμε ό ,τι Και το στυλ του λόγου σου. Άνθισες σε όλα ποίηση αγαπούμε πιο πολύ στο τέλος άλλων πραγμάτων. και σκέψη. Κ αι αυτά τα πράγματα, που με έβγαλαν από την Και, τελικά, η αναπόφευκτη για όλα τα πράγμα­ μεγάλη ανάγκη να σου γράψω και μάλιστα υπό το τα, πρόσωπα και πράξεις, «σούμα» είναι αυτή που κράτος της πρώτης συγκίνησής μου, όταν μου έκα­ φανερώνει την ζωή σου δικαιωμένη - για όσα ένιω­ νες την μεγάλη τιμή να μου στείλεις και να λάβω τα σες και όσα έδωσες. βιβλία σου, ήταν πολλά: περισπασμοί και διεισδύ­ Θ υμούμαι εκείνα τα χρόνια στο καρνάγιο της σεις στην ζωή μου, την καθημερινή και την πνευμα­ Ε π ά νω Σ κ ά λ α ς, γεμ άτο π λ εο ύ μ εν α -φ ε λ ο ύ κ ε ς, τική, μιας χαώ δους πραγματικότητας, την οποία κ ο ρ βέτες, λ α τ ίν ια , π έν ν ες, κ α ρ α β ό σ κ α ρ α - το ν απεχθάνομαι βαθύτατα και φαίνεται ματαιοπονία καραβομαραγκό τον Θάνο τον Ν ’σώτη, που καθώς κάθε φροντίδα για να την αποφύγει κανείς. ελόγιαζα, σκαριά και αρματωσιές, μου είπε: «και Κ αι περνούν τα χρόνια , αγαπητέ μου Μήτσο, να ξέρεις, κάνω ό,τι μπορώ, για να ’ναι όμορφα, μέσα σε μια εποχή της π ιο βάρβαρης ανθρω ποθυ­ χ ρ ό ν ια τώ ρ α » . «Μ α η σ ο ύ μ α » θα το δ ε ίξ ε ι τ ι σ ία ς ό λ ω ν τω ν α ιώ ν ω ν κ α ι της π ιο σ κ ληρ ή ς έκ α να . Μ ην ξεχ ώ σ εις π ο τ έ στην ζω ή σου τη «ρα διουργούμενης» δ ο υ λ ο π α ρ ο ικ ία ς όλω ν τω ν « σ ο ύ μ α » . Μ ια α π λ ή α το μ ικ ή ε σ χ α τ ο λ ο γ ία . Ο εποχών. Να στέκεσαι τώρα «επί γήραος ούδφ» και Π λά τω ν δαπάνησ ε σ ελίδες, για να υ π ενθ υ μ ίζει να κοιτάς πίσω, θαρρώ πω ς είναι σωτήρια πράξη σ τον κόσ μ ο την « α να μ ο νή της σ ο ύ μ α ς» , κ α ι ο και φαίνεται να μην σώζεσαι, παρά μόνο αν καταΠλούταρχος... φύγεις στα πρώ τα εκείνα χρόνια της λάμπουσας, Θ αυμάζω α κόμα σε σένα την π υκ νό τη τα της της πεπνυμένης αθωότητάς μας και των βαρύτιμων π νευ μ α τικ ή ς σου π α ρ α γω γή ς, π ο υ δεν στάθηκε αισθημάτων, με τα οποία καταυγάζαμε ένδοθεν την αντίθετη στην ποιότητά της -τ α θέματά της και την ζωή, τον κόσμο, τον Θεό. σ υνέπεια π ο υ έχουν οι «σ κ οπιές σου», π ο υ την Ή ταν τότε που περπατούσαμε στο όνειρο (ή την συνθέτουν. φρικτή αυταπάτη;) που ήρθε η ποίηση -θυμάσαι, τα Αγαπητέ μου Μήτσο, κάνω πολύ κόπο για να πρώ τα χρ ό νια του σ χ ο λ είο υ - κα ι έδεσε τη φ ιλία πω με όση μπορώ συντομία πράγματα που θα μου α ν ά μ εσ ά μ α ς. Ό τ α ν έγ ρ α ψ ες το «Ξ εκίνημα» έπαιρναν σελίδες. Αλλά η «σούμα» είναι το ουσιώ­ -έσπευσα να το μάθω απέξω με κείνους τους αθά­ δες. Αυτή προσπάθησα να καταθέσω, όσο μπόρεσα νατους στίχους σου- όπως: να την κάνω πιο καθαρή και αναμφίσημη.

[- ονειρεύομαι τα χείλη σου Πιστεύω τούτο τον καιρό να γίνει τρόπος να τα και ξυπνώ ματωμένος] - τα χέρια σου, τα χέρια σου π ο ύ μ ε α π ό κ ο ν τ ά , δ ιό τ ι κ α θ ώ ς θ υ μ ά σ α ι ο ι πώς να τα λησμονήσω απόψε; Μ υτιληναίοι έχουν ένα δίστιχο για όσους είναι να - έλα και σα διψ τηγη νερό σε περιμένω, ταξιδεύσουν -γεμιτζήδες και ταξιδιώτες: ά

Αγαπητέ μου Μήτσο,

του ηλιού το φως για να γευτώ, που θενά βγει κατόπι. Πόσες φορές σε ώρες μεγάλης οδύνης δεν τους επικαλέσθηκα... (Παρασύρθηκα στην συνήθειά μου να μιλώ για την συχνά τυραννική, μα τελικά λυτρω τική, ε π ι­ φοίτηση της ποίησης στην ατομική μου ζωή. Και να με συχωρνάς...). Λ οιπόν, μια ζωή σε παρακολουθώ και σε θαυ­ μάζω: για την πεπεισμένη αφοσίωσή σου, που είναι

Σήμερα και αύριο είμαι εδώ, ίσως και το Σαββάτο, την Κυριακή σε αφήνω γεια, μήλο μου ζαχαράτο. Κ αι θέλω να ευχηθώ στην γυναίκα σου και σε σένα ό,τι πιο αγαθό -υγεία και ειρήνη. Και από την γ υ ν α ίκ α μου. Π ά λ ι σε ε υ χ α ρ ισ τ ώ . Δ ικ ό ς σου πάντα, αδελφικά. Αθήνα, 18 Ιανουάριου 2001 Με αγάπη

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Γ. ΜΑΝΙΑΣ

Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΑΟΣ Η Μ υτιλήνη, σταθμός της τρίτης περιοδείας του

«Η ονομαστή πόλη της Μυτιλήνης»*, η πρωτεύου­ σα της Λέσβου, ένα από τα νησιά εκείνα στα οποία «άπωκίσθησαν "Ελληνες»2, υπήρξε ένας από τους σταθμούς της τρίτης πορείας του Αποστόλου Παύλου. Το ιστορικό αυτό γεγονός το σημειώνει ο ευαγγελιστής Λουκάς στο θεόπνευστο βιβλίο του «Πράξεις τών Αποστόλων», «ήλθομεν είς Μυτιλήνην»3, και το επα­ ναλαμβάνει στο συγγραφικό του έργο ο Ιωάννης Χρυσόστομος4. Ύστερα από την επταήμερη παραμονή του στην Τρωάδα, ένα από τα κέντρα της ιεραποστολι­ κής δραστηριότητας του Αποστόλου των εθνών, τα χαράματα μιας ανοιξιάτικης Δευτέρας, οι συνεργάτες του, αφού μπάρκαραν σ’ ένα πλοίο5, σάλπαραν από το λιμάνι της και αρμενίζοντας τις ακτές της Μυσίας, το κανάλι ανάμεσα στα παράλια της Μικράς Ασίας και της Λέσβου με την αρχαία πόλη Μήθυμνα, άραξαν στο λιμάνι της Άσσου. Ο Απόστολος, φεύγοντας από την Τρωάδα, ακολούθησε το χερσαίο δρόμο, που ήταν πιο κουραστικός6 από το θαλασσινό· πέρασε από την πόλη Άσσο7 και από εκεί κατηφορίζοντας έφτασε στο λιμάνι της, όπου συνάντησε τους συνεργάτες του· από εκεί όλοι τους συνέχισαν την πορεία τους* έπλευσαν το υπόλοιπο τμήμα του καναλιού και αλλάζοντας γραμ­ μή πλεύσης απομακρύνθηκαν από τον Αδραμυτινό κόλπο8, που αποτελεί τμήμα του Αιγαίου πελάγους9, πέρασαν τα ανατολικά παράλια του νησιού και κατά τη γνώμη του Γ. ΒΙαδδ «κατά τήν αυτήν ημέραν είς Μ υτιλήνην ήλθον»10· το απόγευμα , λ ο ιπ ό ν, της Δευτέρας, 17 Απριλίου του 58 μ.Χ., κατά την πιθανότε­ ρη εκδοχή, ξεμ πά ρ κ α ρα ν στο μεγάλο λιμ ά νι της Επάνω Σκάλας11. Μαζί με «Παύλον τον διδάσκαλον

τής οικουμένης, τον ρήτορα τον πνευματικόν, το σκεύος τής εκλογής, τον λιμένα τον άκύμαντον, τον πύργον τον άσάλευτον, τον εν σώματι βραχεί τήν οικουμένην κυκλούντα, και καθάπερ ύπόπτερόν τινα ταύτην περιδραμόντα»12, ήρθαν εδώ επίσης οι: ευαγγε­ λιστής Λ ουκάς, «Σ ώ πατρος13 Β εροιαϊος · Θεσσαλονικέων δέ Αρίσταρχος και Σεκούνδος, και Γάιος Αερβαΐος και Τιμόθεος * Α σ ια νο ί δέ Τυχικός και Τρόφιμος»14· ήταν αντιπρόσωποι των χριστιανικών εκκλησιών Μακεδονίας και Αχαΐας, οι οποίοι μετέφε­ ραν τη «λόγια»15, τον έρανο των χρισ τιανώ ν των εκκλησιών αυτών, υπέρ των πτωχών χριστιανών της εκκλησίας των Ιεροσολύμων. Ό Απόστολος όμως κατά τη διενέργεια του εράνου προσπαθούσε να μείνει ανώ­ τερος από υπόνοιες «μή τις ημάς μωμήσηται εν τή άδρότητι ταύτη τή διακονουμένη ύ φ ’ ημών»16· γ ι ’ αυτό, μαζί με τους αντιπρόσω πους, τους οποίους είχαν εκλέξει οι χριστιανοί17, μετέφεραν το μεγάλο χρηματικό ποσ ό18, το οποίο ήταν τοποθετημένο σε

πέτσινες σακούλες σφραγισμένες19. Επειδή όμως κατά την αρχαιότητα τα καράβια δεν εκτελούσαν δρομολό­ για κατά τη νύχτα, οι βιβλικοί επισκέπτες έσυραν το πλοιάριο σε ομαλό έδαφος* εκεί, όταν νύχτωσε, κάτω από το τρεμουλιαστό φως του λυχναριού «θέντες τά γόνατα επί τον αίγιαλόν»20 και «έπαίροντας οσίους χεΐρας»21 προσευχήθηκαν και έψαλαν ύμνους στον Κύριο, και μετά την ομαδική προσευχή ετοιμάστηκαν για ύπνο, είτε σε καμιά καλύβα ψαράδων είτε στο πλοιάριο, που το τραβούσαν στη στεριά22...

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ X. ΑΪΒΑΛΙΩΤΗΣ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Πρβλ. Ιπ π ο λ ύ το υ Ρώμης, Χρονικά, 213-214 (ΒΕΠΕΣ 6, 238, 43-239, 1-2).

2. Ιππολύτου Ρώμης, ό.π., 211 (ΒΕΠΕΣ 6,238,4042). Πρβλ. του ίδιου, ό.π., 208 (ΒΕΠΕΣ 6, 238, 3334). Η Λέσβος μαζί με άλλα νησιά του Αιγαίου πελά­ γους ονομάστηκαν από παλαιά «νήσοι μακάρων». (Βλ. Γρηγορίου Θ εολόγου, Ε π ισ το λ ή Βασιλεία) (ΒΕΠΕΣ 60, 205, 13). Πρβλ. Νόνου, Σχόλια είς τούς λόγους Γρηγορίου τού Θεολόγου (ΒΕΠΕΣ 63, 68, 16 έξ.) και Όμήρου Ίλιάδα Ω, 544-545.

3. Πρξ. κ 14. Η επίσκεψη αυτή είναι γραμμένη στους κώδικες της Αγίας Γραφής, Σιναϊτικό ($) και Βατικανό (Β), που χρονολογούνται τον 4ο και 5ο αιώ να. Κ ατά την εορτή τω ν Τ ριώ ν Ιεραρχώ ν, το 1968, ανέπτυξα για πρώτη φορά το θέμα. Βλ. «Ό Α π ό σ το λ ο ς Π α ύλο ς στή Μ υτιλήνη» , περ . «Ο Ποιμήν» (Μυτιλήνης), τόμ. Α Γ ' (1968), σελ. 82-84.

4. Ιω ά ν ν ο υ Χ ρυσοστόμου, Ό μ ιλ ία 43 είς τάς Π ρ ά ξεις τώ ν Α π ο σ τό λ ω ν , κ 1 (έκδοση Οαιππο Ρτέτοδ, Παρίσι 1853, τ. Β ' , σελ. 100, υποσημείωση 2), και Όμιλία 45, ό.π., σελ. 113.

5. Το πλοίο αυτό εκτελούσε δρομολόγιο μέχρι τα Π άταρα της Λ υκίας της Μ ικράς Ασίας, α π ’ όπου συνεχίστηκε η πορεία με άλλο πλοίο (Πρξ. κα 1-2).

6. «Αυτάς μέν πεζεύει, εκείνοι δέ τώ πλοίου ανάγο­

νται, το μέν κουφότερον έκείνοις έπιτρέπων, το δέ έπ ιπ ο νώ τερ ο ν α υτό ς αίρούμενος» (Ιω ά ν ν ο υ Χ ρυσ οσ τόμου, Ό μ ιλ ία 43 είς τάς Π ρά ξεις τών Αποστόλων 1 (ΕΠΕ 16Α, 576, 14-16). Κατά τη γνώμη του Γ. Βΐαδδ η χερσαία οδός από την Τρωάδα στην Άσσο έχει «μήκος σχεδόν τεσσαράκοντα χιλιόμετρα», κατά τη γνώμη δε του Ε. Ιαοςπίοτ η Μυτιλήνη απέχει «περί τά έβδομήκοντα χιλιόμετρα άπό τής Α σσου και π ερ ί τά ένενήκοντά άπό τής Τρωάδος» (Π.Ν. Τ ρεμπέλα , Υ π ό μ ν η μ α είς τάς Π ρά ξεις τών Αποστόλω ν, ’Αθηναι 1955, σελ. 544-545). «Στήν

αρχαιότητα, μέ τούς άσχημους δρόμους, ύπελόγιζαν 25 χλμ. τήν ημέρα για τον πεζό και 27χλμ. για το κρα­ τικό ταχυδρομείο» (X Ησΐζηοτ, ό.π., σελ. 272).

7. Η πόλη της Άσσου, χτισμένη στις νότιες πλαγιές της ' Ιδης (τουρκ. Κάζ-Νταγ, καζ=χήνα, νταγ=βουνό), κατά τον αρχαίο Μ υρτίλο υπήρξε «Μηθυμναίων κτίσμα »* σε μικρή απόσταση από την πόλη αυτή βρί­ σκεται το λιμάνι της, απέναντι στη Σκαμνιά Λέσβου. Κοντά στα ερείπια της Άσσου (πρβλ. Ι.Δ. Κοντή, Ή Λέσβος και ή Μικρασιατική της περιοχή, σελ. 93, και Γ. ναη άσι* Μοοτ, ΌΙιπδΐίη Μούιηαη, Αΐΐαδ οί ίΐιο οατΐγ άιπδΐίαη \νοτ1ά, έκδοση Νοΐδοπ, χάρτης 14) βρίσκεται το χωριό Μπεχράμ Καλεσί.

8. Στους ανατολικούς πρόποδες της Ίδης βρίσκεται η πόλη Αδραμύτι, που απέχει 10 χλμ. περίπου από το επίνειό της, που βρέχεται από τον Αδραμυτινό κόλπο­ στο στόμιο του κόλπου αυτού βρίσκεται το νησί της Λέσβου. Ό τα ν ο «δεσμώτης» (Π ρξ. κζ 1, 42) Α πόσ τολος μετά τη δίχρονη φυλάκισή του στην Κ αισάρεια της Π αλαιστίνης μεταφερόταν από το λιμάνι της πόλης αυτής για τη Ρώμη, στο λιμάνι του Αδραμυτινού κόλπου ανήκε το πλοίο που τον μετέφε­ ρε «δι’ ημερών δεκαπέντε» (Πρξ. κζ 5, Ν.Τ., έκδοση Νοδΐΐο. Πρβλ. και Γ Η οΙζπογ, ό.π., σελ. 401) από το λιμάνι της Καισάρειας μέχρι το λιμάνι των Μύρων της Λυκίας της Μικράς Ασίας, όπου όλοι οι επιβάτες άφησαν το αδραμυτινό πλοίο και βγήκαν στη στεριά* α π’ εκεί ο εκατόνταρχος Ιούλιος επιβίβασε τους φυλα­ κισμένους σε αλεξανδρινό εμπορικό πλοίο, που εκτελούσε δρομολόγιο για την Ιταλία· και στο ταξίδι αυτό συνόδευαν τον απόστολο ο Λουκάς και ο Αρίσταρχος (Πρξ. κζ 1-6). Το αδραμυτινό πλοίο που μετέφερε τους επιβάτες «κατά τήν επιστροφήν του είς τον λιμένα τής έπιβιβάσεως... θά προσήγγιζεν είς όλους τούς λιμένας τής Ασίας» (Π.Ν. Τρεμπέλα, ό.π., σελ. 652. Πρβλ. και Ιωάννου Χρυσοστόμου, Όμιλία Ν Γ ' είς τάς Πράξεις τών Αποστόλων 1 (ΕΠΕ 16 Β 226, 30-31).

9. «Πέλαγος γάρ έστι τεταμένον ό παρών βίος. Και ώσπερ εν τή θαλάττη ταύτη διάφοροι κόλποι, διαφό­ ρους έχοντας χειμώνας· και ό μέν Αίγαϊος διά τά πνεύ­ ματά έστι χαλεπός... θάλαττα, ένθα σφοδρά τά πνεύμα­ τα, καθάπερ εν τώ Αίγαίφ» (Ιωάννου Χρυσοστόμου, Υ π ό μ ν η μ α είς το κατά Ίω άννην Ε ύαγγέλιον Α ' Ομιλία ΠΑ (ΕΠΕ 12, 186, 3-6, 18-19).

10. Π.Ν. Τρεμπέλα, ό.π., σελ. 545.

11. Το Δ ιοικητικό Συμβούλιο της Χ ριστιανικής Πνευματικής Κίνησης Μυτιλήνης με το υ π ’ αριθμ.

6/17.3.1986 Πρακτικό του με κάλεσε να αναπτύξω το θέμα της επίσκεψης εδώ του Αποστόλου των εθνών. Ανταποκρινόμενος στην πρόσκληση αυτή, πήρα μέρος στην υ π ’ αριθμ. 7/3.4.1986 έκτακτη συνεδρίαση, στην οποία παρευρισκόταν και το μέλος του Δ.Σ. πανοσιο­ λογιότατος αρχιμανδρίτης Ιάκωβος Φραντζής, πρωτοσύγκελος τότε της Ιεράς Μητρόπολης Μυτιλήνης· μετά την ανάπτυξη του θέματος ακολούθησε συζήτη­

ση, κατά την οποία εξετάστηκαν διάφορες πλευρές του θέματος, που μια α π’ αυτές αναφερόταν στον καθορι­ σμό του τόπου, στον οποίο ξεμπάρκαρε η αποστολική ομάδα* μερικοί από τους συνέδρους κατέθεσαν τη μαρτυρία, η οποία πηγάζει από την προφορική παρά­ δοση του λεσβιακού λαού, που ορίζει ως τόπο αποβί­ βασης το λιμάνι της Επάνω Σκάλας. Το Δ.Σ. μετά την αναχώρησή μου απεφάσισε ομόφωνα την ανέγερση ναϋδρίου του Αποστόλου Παύλου «... είς τήν θέσιν

Επάνω Σκάλα, όπου ό παλαιός λιμήν, είς τον όποιον, κατά πάσαν πιθανότητα, άπεβιβάσθη ό Απόστολος Παύλος» (Από τον πρόλογο της Α.Σ. του μητροπολί­ του Μ υτιλήνης Ιακώ βου, στο βιβλίο του Γ.Π. Σ ω τηρίου, Ή άγάπη τού Α π ο σ τό λ ο υ Π αύλου, Μυτιλήνη 1990, σελ. 5). Κατά τον αγιασμό που εψάλη την 28η Ιουνίου 1994 για τη Θεμελίωση του ναϋδρίου του Αποστόλου Παύλου στην Επάνω Σκάλα προεξήρχε η Α.Σ. ο μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος, ο οποί­ ος έθεσε και το θεμέλιο λίθο.

12. "Ιωάννου Χ ρυσοστόμου, Ό μ ιλία Β ' «Περί μετάνοιας». Ε.Π. Μΐ£Π0 49, 277.

13. Υπάρχει και η γραφή Σωσίπατρος (Ρωμ. ισ τ' 21).

14. Πρξ. κ 4.

15. Πρξ. ια 28-30. Πρβλ. Γαλ. β 10, Ρωμ. ιε 25 και Πρξ. κδ 37.

16. Β Κορ. η 20.

17. Α ' Κορ. ιστ 3.

18. Α ' Κορ. ιστ 4, Β ' Κορ. η 1-5.

19. Γ Η οΙζπογ, ό.π., σελ. 99.

20. Πρξ. κα5.

21. Α ' Τιμ. β 8.

22. Γ Η οΙζπογ, ό.π., σελ. 364.

Ο φιλέρευνος καθηγητής και εκλεκτός συνεργάτης μας Β ασί­ λειος Αϊβαλιώτης, με τον αείμνηστο Κώστα Τζηρίδη (αρι­ στερά), διευθυντή του άλλοτε ενιαίου Γυμνασίου Αγιάσου. (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Ευστρατία Σταυρακέλη)

Μ Ν Η Μ Ε Σ Α Π Ο ΔΥΣΚ Ο ΑΑ Χ Ρ Ο Ν ΙΑ Α ν ρω τήσεις ένα Μ υτιληνιά πού βρίσκεται ο π λ ά τα νο ς, θα σε κ α τα το π ίσ ει αμέσως, χω ρ ίς να ζητήσει εξηγήσεις για ποιον πλάτανο μιλάς. Γιατί «ι Πλάτανους» είναι ένας. Αυτός που, ποιος ξέρει πόσες εκατοντάδες χρόνια, στέκεται μεγαλόπρεπος στις Πόρτες, στη μικρή στενόμακρη πλατεία, που σχηματίζεται από τη συμβολή έξι δρόμων. Στο τέλος της δεκαετίας του 1920 και στις αρχές της δεκαετίας του 1930 υπήρχε, κολλημμένο στον πλάτανο, το περίπτερο του Αντώνη και κατάντικρυ, στη δυτική πλευρά της πλατείας, ανάμεσα στο δρόμο της Λαγκάδας και στο δρόμο που ανεβαίνει στις Καμάρες (στο ρωμαϊκό υδραγωγείο), το για ­ ουρτάδικο τ ’ Ν ’κουλάρα. Έ πρεπε ν ’ ανέβεις δυο ψηλά σκαλιά, για να βρεθείς στη μεγάλη και σχεδόν άδεια από έπιπλα αίθουσα. Στο βάθος, χωρισμένο με παραβάν, το παρασκευαστήριο, όπου γινόταν το πήξιμο. Αριστερά, κοντά στην είσοδο, πάνω σ’ ένα ξύ λ ιν ο τρ α π έ ζ ι δυο μεγάλα μ α γκ ά λια (πή λινες λεκάνες), γεμάτα γιαούρτι με μισό δάχτυλο καϊμά­ κι (από χοληστερίνη «άσ’τα να πάνε») και μέσα σε μια λεκάνη με νερό το ειδικό με καμπύλη κοψ ιά εργαλείο, που μ’ αυτό έκοβαν και αφαιρούσαν συγ­ χρόνως το γιαούρτι από το μαγκάλι, για να το εναποθέσουν στο πιάτο του πελάτη. Πάνω στο τραπέζι και η απαραίτητη ζυγαριά. Μ όλις έμπαινες, ξεδι­ π λ ω νό τα ν α πό μια καρέκλα ένας ά ντρα κ λα ς με βράκες, για να σε εξυπηρετήσει, ι Ν ’κουλάρας. Δεν μ πορούσ α , ότα ν ήμουν π α ιδ ί κ α ι έφηβος ακόμη, να χωνέψω άντρες θηρία, να ασκούν επαγ­ γέλματα που απαιτούσαν λίγο κόπο και καθόλου δύναμη, όπω ς ο για ουρτά ς Ν ’κουλάρας και λίγο π α ρ α κ ά τ ω , στην οδό Θ ε ό κ ρ ιτο υ , έν α ς ά λ λ ο ς άντρακλας, με φράγκικα όμω ς ρούχα, ο κουρέας Ντάντος. Αντίθεση σ’ αυτούς ένας άλλος θηριώδης άντρας, με τσαρβούλια και κιλότα, γνωστός τότε ως «Βασιλάς που στσίζ’ τα ξύλα», που πρω ί πρω ί έπινε μονορούφι ανέρωτο εκατό δράμια ρακί αντί καφέ! Αυτός μάλιστα. Ό ταν κατέβαζε το τσεκούρι, το ξύλο διαλυόταν. Τα κομμάτια του σαν αλαλιασμένα πετάγονταν προς όλες τις κατευθύνσεις. Πίσω ακριβώς από το γαλατάδικο, με την κυρία είσ ο δ ο στο δ ρ ό μ ο της Λ α γ κ ά δ α ς (Ζ ω ο δ ό χ ο υ Πηγής) και πισω πόρτι στην οδό Καμάρες, ο καφενές του Τζίγκα. Θαρρώ πω ς τον βλέπω τώ ρα τον Τζίγκα, στρουμπουλό, με τα παντοφλάκια του, την ποδιά δεμένη πίσω στη μέση, με τον ειδικό κρεμα­ στό δίσκο γεμάτο καφέδες, να διασχίζει το δρόμο, για να κάνει τη διανομή. Φτωχή η επίπλωση του καφενέ. Δυο τρία τραπέζια με τις ανάλογες καρέ­

κλες και ο πάγκος (τεζιάκι) με τα ποτήρια, πιάτα κτλ. Οι τοίχοι όμως γεμάτοι καδραρισμένες ζωγρα­ φιές τύπου Γενοβέφας. Τρεις α π ’ αυτές αντιπροσω­ πευτικές της λαϊκής σάτιρας. Στη μια ήταν γραμμέ­ νη χαμηλά η γνωστή π α ρ ο ιμ ία «σ αράντα πέντε Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση» και πάνω από το γραφτό μια μεγάλη ζυγαριά κρεμαστή με δυο τάσια. Στο ένα τάσι οι σαράντα πέντε Γιάννηδες στριμωγμένοι σε βαθμό, που μερικοί λες και προσπαθούσαν να κρατηθούν, μην πέσουν απέξω. Στο άλλο τάσι ένας πετείναρος με υψωμένο αλαζονικά το κεφάλι. Το βάρος του είχε κατεβάσει το τάσι στο πάτω μα σχεδόν και είχε πετάξει το άλλο με τους σαράντα πέντε τ ’ αψηλού. Στη δεύτερη ζω γραφιά ένα κου­ ρείο. Στην πολυθρόνα ο δυστυχής πελάτης κατακρεουργημένος από έναν ατζαμή (σκιτζή), που τον ξύριζε και του είχε γεμίσει το πρόσωπο με μπαμπά­ κια. Πιο κάτω η επιγραφή «Καθένας στο επάγγελμά του». Στην τρίτη τέλος ζω γραφ ιά σ ’ ένα τραπέζι τρεις ανήλικοι, σχεδόν πα ιδιά, μάγκες με τρα γιά ­ σκες αλλά ξυπόλυτοι, έπαιζαν χαρτιά. Ο ένας κρα­ τώντας τσιγαράκι στο δεξί χέρι, τα τραπουλόχαρτα στο αριστερό, προσπαθούσε να δώσει στον αντικρι­ νό του έναν άσο, που κρατούσε στα δυο μεγάλα δάχτυλα του τεντωμένου ποδιού του. Στην απέναντι από τον καφενέ πλευρά της οδού Λ αγκάδας δυο μπακάλικα πλά ι πλάι. Το ένα στη γωνία με παραπόρτι στο νότιο τμήμα της Θεόκριτου. Από κει γινόταν ο ανεφοδιασμός. Έγινε γνωστό ως μπακάλικο του Ιορδάνη (Ταχυδρομίδης το επίθετό του), π α ρ ’ όλο που το δούλευε συνεταιρικά με τον κουνιάδο ή γαμπρό του. Οι δυο πρόσφυγες, ξεριζω­ μένοι από τον τόπο τους, ήρθαν στη Μυτιλήνη και έπεσαν με τα μούτρα στη δουλειά, για να εξασφαλί­ σουν τον επιούσιο. Καλοδέχονταν τον πελάτη, είχαν καλύτερες τιμές και ταχύτερη εξυπηρέτηση από το διπλανό μπακάλικο του Αγιασώτη. Του πήραν γρή­ γορα την πελατεία, του πήραν και το Χρηστό Ζουμή, έμπειρο και δουλευταρά υπάλληλο. Ο Αγιασώτης, που ως τότε εισέπραττε τα χρήματα μονάχα και ενη­ μέρωνε και τα βερεσέδια, αναγκάστηκε, μόλις του έφυγε ο υπάλληλος, να κατέβει από το θρόνο του και να εξυπηρετεί ο ίδιος τους λίγους πελάτες που του απόμειναν. Το στενό πεζοδρόμιο μπροστά στο μπα­ κάλικο του Ιορδάνη ήταν γεμάτο με βαρέλια ξύλινα και τενεκεδένια δοχεία. Υπήρχαν όλες οι λιχουδιές. Λακέρδα από την Πόλη, ταραμάς και ρόζα (μπρικ) από τη Σουηδία, σαρδέλες και μαρίδες παστές (βαμ­ μένες κόκκινες με κουρασάνι, δηλαδή κεραμίδι κοπα­ νισμένο), τελεμέδες και τουρσιά. Οι διάφοροι επαγ­ γελματίες και οι μαστόροι έστελναν τα τσιράκια στον

Ιορδάνη να αγοράσουν από τα ορεκτικά αυτά για το καφαλτί (πρόγευμα) ή για να πιουν το ρακί τους. Αν ήταν και κανένα «τσιρακέλ’» νιόβγαλτο στην πιάτσα, έκαναν και την πλάκα τους. «Άντι, ρε Κουστέλ’, να πας στουν Ιουρδάν’, να παρς σμαρίδις, να πιούμι του ρακί μας». «Εμ πόσις να πάρου;» «Να τ ’ πεις ούλ’ τς π α ράδις τσι τα ρέστα πίσου». Κ αι όταν ο μικρός έπαιρνε τα παστά και ζητούσε και «τα ρέστα πίσου», ο Ιορδάνης: «Να πεις σ’ αυτόν που σ’ έστλι πους τιλειώσαν στουν Ιουρδάν’ τα ρέστα». Π ιο π ά ν ω α π ό τα μ π α κ ά λ ικ α ο δ ρ ό μ ο ς της Λαγκάδας ήταν απαγορευμένος για μένα. Η ανωτέρα αρχή, η μάνα μου, είχε αποφασίσει ότι δεν μπο­ ρούσα να πηγαίνω ασυνόδευτος. Έ τσι τα μόνα σπί­ τια που ήξερα ήταν του Θανάση Σκούφου και της αδερφής του της Αδαμαντίας, που βρίσκονταν ανε­ βαίνοντας αριστερά πριν από την εκκλησία. Ή ταν ξαδέρφια της μάνας μου, με τα οποία διατηρούσε καλές φ ιλικές σχέσεις. Π ολλές φορές μ ’ έπαιρνε μαζί της, όταν τους επισκεπτόταν. Ο Θανάσης πήρε μέρος σε όλους τους πολέμους και αποστρατεύτηκε το 1922 με το βαθμό του υπολοχαγού. Πολύ σύντο­ μα, αποστρατευμένος πια, έγινε λοχαγός. Ζουν τα παιδιά του, η Νίτσα και ο Γιώργος. Ο Γιώργος που πήρε μέρος στον εμφύλιο πόλεμο έμεινε κρυμμένος επί έξι χρόνια μετά τη λήξη του και παραδόθηκε το Νοέμβρη του 1955. Με πολλά δημοσιεύματα στις εφημερίδες «Εμπρός» και «Νέο Εμπρός» περιέγρα­ ψε λεπτομερειακά τα σπουδαιότερα από τα συμβά­ ντα του εμ φ υ λ ίο υ στη Μ υτιλήνη. Ο μ α κ α ρίτη ς Μ ίλτης Π αρασκευαΐδης τον αναφέρει σε γραφτό του σαν Θουκυδίδη του εμφυλίου. Ο δρόμος της Λαγκάδας, εκτός που είναι ο σπου­ δαιότερος για την πρωτεύουσα, αφού α π ’ αυτόν ξεκι­ νά η μεγάλη οδική αρτηρία που τη συνδέει με ολόκλη­

ρο το νησί, ήταν ιδιαίτερα γοητευτικός για μας τα πιτσιρίκια. Δυο σημαντικές εκδηλώσεις γίνονταν σ’ αυτόν: «Οι μουτσούνες» (ο καρνάβαλος) την τελευ­ τα ία Κ υριακή της Α ποκ ριά ς και «του κάψμου τ ’ Ουβριγιού» τη Λαμπροπαρασκευή (της Ζωοδόχου Πηγής). Οι μασκαράδες και ο κόσμος, που πήγαινε να τους δει και να διασκεδάσει, γέμιζαν και τη μικρή π λ α τεία (τις Π όρτες), το δρόμο της Α ρά δα ς (το βόρειο τμήμα της σημερινής οδού Θεόκριτου) και από το φούρνο τ ’ Απτάλ’ ξεχύνονταν προς τα Τρία Κυπαρίσσια. Τα τζόβενα με ανοιχτές άμαξες πηγαι­ νοέρχονταν στη διαδρομή αυτή, πετώντας στις κοπέ­ λες, που ήταν αραδιασμένες σ τις εξώ πορτες, τις πολύχρωμες σερπαντίνες, καραμέλες και μεταλλικά κουτάκια, γεμάτα οιπό κρέμες προσώπου (στις όμορ­ φες), όσπρια, καλαμπόκι και λούπινα στις υπόλοι­ πες. Οι μασκαρεμένοι με τις ανεξάντλητες επινοήσεις τους προκαλούσαν ευθυμία, ενθουσιασμό και γέλιο. Δε θα ξεχάσω κάποιον βαμμένο με φούμο, που διαλαλούσε το εμπόρευμά του: «Φρέσκα σκατάααα!» Τα είχε μέσα σ’ ένα τέστο (πήλινη χύτρα) και τα έδινε, με ένα κουτάλι, σε όσους ήθελαν να δοκιμάσουν. Ή ταν μέλι με καρύδια. Έ νας άλλος με ένα μακρύ καλάμι πετονιά είχε στην άκρη του σπάγκου αντί αγκίστρι ένα σύκο και το περιέφερε προκλητικά κοντά στα στόματα των παιδιών. Όταν τα πεισμάτωνε, μη αφή­ νοντας να το φαν και άνοιγαν τα στόματά τους διά­ πλατα, σαν τα πουλάκια στη φωλιά, όταν πηγαίνει η μάνα τους ή ο πατέρας τους να τα ταΐσει, τους τα γέμιζε με πίτουρα. Τέτοια όταν αναπολώ, μου έρχε­ ται στο νου ο τίτλος «Τότε που ζούσαμε» του βιβλίου του Ασημάκη Πανσέληνου. (Συνεχίζεται)

ΒΑΣΙΔΗΣ ΠΕΤΕΙΝΕΑΑΗΣ

Αναμνηστική φωτογραφία, τραβηγμένη στις 15.5.1996, μπροστά στο καφέ μπαρ «η Αέσβος» (Εμμανουήλ Μπενάκη 38). Διακρίνονται, από αριστερά, καθήμενοι: Χριστόφορος Γραμμέλης και Γ ιάννης Χατζηβασιλείου. Όρθιοι: Βασίλης Πετεινέλης, βέρος Αγιασώτης, που εγκλι­ ματίστηκε στη Μυτιλήνη, με πλούσια αντιστασιακή δράση και με πολλές μνήμες, ο ομο­ γενής του Χγάηβγ Σιμός Σκλεπάρης, ο λογοτέχνης Στρατής Αναστασέλης και ο Δημήτριος Δελόγκος (Απδάρα). (Από τη Συλλογή του Γιάννη Χατζηβασιλείου)

ΧΟΑΑΡΓΟΣ ΚΑΙ ΑΕΣΒΟΣ Εορταστικές εκδηλώσεις που αδελφοποιούν... τις 18.11.2000 έγινε, με τη συνοδεία του σεβ. μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιακώβου, προσκυνηματική μετακομιδή από τη Λέσβο των λειψάνων των οσισμαρτύρων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, στον ιερό ναό της Παναγίας Φανερωμένης Χολαργού, παρουσία του κλήρου και των αρχών του Δήμου. Στις 19.11.2000, ημέρα Κυριακή, έγινε αρχιερατική θεία λειτουργία, χοροστατούντος του σεβ. μητροπολί­ τη Ιακώβου. Στη συνέχεια στο Α μφιθέατρο του Π νευματικού Κέντρου «Μίκης Θεσδωράκης» του Δήμου Χολαργού, έγινε η παρουσίαση του βιβλίου «Ο νεομάρτυς Θεόδωρος ο Β υζάντιος , πολιούχος Μυτιλήνης» (Πρακτικά Επιστημονικού Συνεδρίου, 1719.2.1998) (Μ υτιλήνη 2000), παρουσία εκλεκτών συμπατριωτών μας και όχι μόνο. Την εκδήλωση προλό­ γισαν σ δήμαρχος Χολαργού και συμπατριώτης μας Χαράλαμπος Σκούρτης, καθώς και ο καταξιωμένος συγγραφέας και επίτιμος πρόεδρος της «Λεσβιακής Παροικίας» Τάκης Χατζηαναγνώστου. Την παρουσία­ ση του βιβλίου έκανε σ επ ίτιμ ο ς πρόεδρος του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» και διευθυντής του περιοδικού «Αγιάσος» καθηγητής Γιάννης Χατζηβασιλείου. Στο τέλος πήρε το λόγο ο σεβ. μητρο­ πολίτης Ιάκωβος, στον οποίο ανήκει και η τιμή της σύλ­ ληψης της ιδέας, της προετοιμασίας και της πραγματο­ ποίησης του Συνεδρίου της Ιεράς Μ ητρόπολης Μυτιλήνης, καρπός του οποίου είναι τα εκδσθέντα και παρσυσιαζόμενα Πρακτικά. Την εκδήλωση πλαισίωσε η Χορωδία της «Λεσβιακής Παροικίας» με συγκινητικά τραγούδια και με μελωδικούς ύμνους. Ακολούθησε δεξίωση, κατά την οποία ακούστηκαν κολακευτικά σχό­ λια για την όλη εκδήλωση και για την επαινετή αγιολο­ γική πρωτοβουλία του μητροπολίτη. Στις 4.2.2001 στον ιερό ναό της Παναγίας Φανε­ ρωμένης Χολαργού, όπου ιερουργεί ο πατήρ Νεκτάριος Χατζηπροκοπίου, αντιπρόεδρος του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών», πραγματοποιήθηκε η γιορτή του Συλλόγου μας, προς τιμήν της Π αναγίας της Αγιασώτισσας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η γιορτή αυτή, ύστερα από παράκληση πολλών συμπατριωτών μας, θα γίνεται από εδώ και πέρα στις 2 Φεβρουαρίου κάθε έτους, ημέρα της Υ πα πα ντής, ή την πλησιέστερη Κυριακή, αντί της Παρασκευής της Διακαινησίμου, για να μη συμπίπτει με τις γιορτές του Πάσχα, κατά τις οποίες πολλά μέλη συνήθως απουσιάζουν. Παρακολουθήσαμε την αρχιερατική θεία λειτουργία, κατά την οποία ιερούργησε ο μητροπολίτης Ιάκωβος, ο οποίος, μη φειδόμενσς κόπων, ήρθε ειδικά γΓ αυτό το σκοπό από τη Μυτιλήνη. Στη συνέχεια έγινε αρτο­ κλασία και ο μητροπολίτης μίλησε για την ιστορία της Αγιάσου και για την εικόνα της Π α να γία ς της Αγιασώτισσας, την οποία, σύμφωνα με την παράδοση, μετέφερε ο μοναχοπρεσβύτης Αγάθων ο Εφέσισς από τα Ιεροσόλυμα, στα χρόνια της Εικονσμαχίας, μαζί με άλλα πολύτιμα κειμήλια. Μέσα στην εκκλησία δέσπο­

ζε, σε περίοπτη θέση, πιστό αντίγραφο της εικόνας της Π αναγίας της Α γιασώ τισσας, δωρεά του πατρός Νεκταρίου Χατζηπροκοπίου, την οποία προσκύνησε με ευλάβεια πλήθος πιστών. Ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε η ανακοίνωση του σεβ. μητροπολίτη Ιακώβου ότι θα γινούν αδελφοπητσί ο Δήμος Χολαργού και ο Δήμος Αγιάσου, μια και πάρα πολλοί Χολαργιώτες, μέσω του πατρός Νεκταρίου Χατζηπροκοπίου, έμαθαν το χωριό μας, το επισκέπτο­ νται δεκάξι χρόνια τώρα, το αγαπούν και πάντα εκφρά­ ζονται με τα καλύτερα λόγια γΓ αυτό. Φυσική επομένως συνέπεια ήταν, με τις ευλογίες του μητροπολίτη μας Ιακώβου, να μεταφερθούν τα ιερά λείψανα των οσιομαρτύρων, Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, τρεις φορές μέχρι τώρα, από τον τόπο μας στον ιερό ναό της Παναγίας Φανερωμένης Χολαργού και να εκτεθούν σε προσκύνημα. Επίσης ανακοινώθηκε ότι, με πρωτοβουλία του προ­ έδρου του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου της Παναγίας Φανερωμένης Χολαργού αρχιμανδρίτη Ιουστίνου Κεφαλούρσυ και των άλλων μελών, καθώς και του πατρός Νεκταρίου Χατζηπροκοπίου, χτίζεται στο προαύλιο του μεγάλου και περικαλλούς ναού παρεκ­ κλήσιο των οσιομαρτύρων της Θερμής. Η ανοικοδόμη­ ση του παρεκκλησίου αυτού έχει σχεδόν ολοκληρωθεί και στις 23.8.2001 θα γινούν τα θυρανσίξια. Επαινετή η προσπάθειά του δραστήριου συγχωρια­ νού μας ιερέα, αρκετά δαπανηρή και δύσκολη. Μαρτυρεί και αυτή το πείσμα και την επιμονή των Αγιασωτών, όταν θέλουν να συμβάλουν στο κοινό καλό και να διαφημίσουν τον τόπο τους. Μετά την απόλυση πήγαμε στην αίθουσα υποδοχής του ναού, όπου σι υπεύθυνες κυρίες της «Νεανικής Εστίας Χολαργού» μας περιποιήθηκαν, προσφέροντας τα δώρα της φιλοξενίας τους, με περίσσεια αγά­ πης και καλοσύνης. Ακολούθησε γεύμα στην οικογενειακή ταβέρνα «Αγράμπελη». Εκεί έγινε η καθιερωμένη δοξολογία για το νέο έτος από το δεσπότη μας και ακολούθησε η κοπή της πίτας. Παραβρέθηκε σ υπουργός Αιγαίου Νίκος Σηφσυνάκης, που τιμά το Σύλλογό μας και στηρίζει τις προσπάθειές του, καθώς και ο ρέκτης συμπατριώτης μας δήμαρχος Χολαργού Χαράλαμπος Σκούρτης, με τη σύζυγό του Λιούμπα. Προσφέρθηκαν, όπως και πέρυσι, η αγιασώτικη παραδοσιακή βασιλόπιτα «με τα φύλλα», καθώς και κουραμπιέδες και «φνίτσια», και ακολούθη­ σε ένα τρικούβερτο γλέντι, με την ορχήστρα του κέντρου, που ικανοποίησε απόλυτα όλες τις προτιμή­ σεις των εορταστών, κυρίως με δημοτικά και με νησιω­ τικά. Το φλουρί όμως ακόμη περιμένει τον τυχερό του! Ευχόμαστε και του χρόνου με υγεία να γιορτάσουμε όλοι μαζί, μονοιασμένοι και συναδελφωμένσι, και να στηρίξουμε την προσπάθεια του Συλλόγου για την προβολή του χωριού μας και για τη διάσωση της πολι­ τιστικής μας ταυτότητας...

ΣΟΦΙΑ ΠΑΠΟΥΤΣΗ-ΚΟΥΛΟΥΝΕΛΗ

ΙΕΡΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΑΓΙΑΣΟΥ Κοπή της πίτας και οικονομικός απολογισμός έτους 2000 Μ ε μια σεμνή και απέριττη τελετή έγινε το από­ γευμα του Σαββάτου, 6 Ιανουάριου 2001, η κοπή της π ίτα ς στο Π νευματικό Κέντρο της Π αναγίας Αγιάσου. Ο πρόεδρος της Δ ιοικούσας Ε πιτροπής του Π ροσκυνήματος σεβ. μητροπολίτης Ιάκωβος, π λ α ισ ιο ΰ μ εν ο ς α πό τους ιερείς της κ ω μ όπολής μας, ευλόγησε τη βασιλόπιτα και ευχήθηκε στους παρευρισκόμενους υγεία και προκοπή για τον και­ νούριο χρόνο. Στη συνέχεια αναφέρθηκε στο έργο π ο υ π ρ α γ μ α τ ο π ο ιή θ η κ ε α π ό τη Δ ιο ικ ο ύ σ α Επιτροπή κατά το χρόνο που πέρασε, περιγράφοντας και τα αντίστοιχα κονδύλια τω ν εσόδων και των εξόδων του Απολογισμού, και κατόπιν μίλησε για τα έργα που προγραμματίζονται για τη συντή­ ρηση το υ Π ρ ο σ κ υ ν ή μ α τ ο ς , την α ν ά δ ε ιξ η τω ν Ξ ενώ νω ν, την ανάγκη μεταστέγασης τω ν Μ ου­ σείων και την αποπεράτωση του Νεκροταφείου. Α κ ο λ ο ύ θ ω ς κ α ι κ α τά π ά γ ια τα κ τικ ή του Π ροσκυνήματος βράβευσε με το συμβολικό ποσό τω ν 30.000 και 75.000 δραχμώ ν α ντίσ τοιχα τους αριστούχους μαθητές του Γυμνασίου-Λυκείου και ΤΕΕ Αγιάσου και τους επιτυχόντες σε ΑΕΙ και ΤΕΙ του περα σμ ένου σ χολικ ού έτους. Β ραβεύτηκαν συνολικά 12 αριστούχοι μαθητές και 9 επιτυχόντες. Η όλη εκδήλωση ολοκληρώ θηκε με μια μικρή δεξίωση στο Συνοδικό του Προσκυνήματος.

Από το Ιερό Προσκύνημα ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΣΟΔΩΝ - ΕΞΟΔΩΝ ΙΕΡΟΥ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΑΓΙΑΣΟΥ Για το οικονομικό έτος 2000 ΕΣΟΔΑ Από πώληση κηρού Εισπράξεις εξωκλησίου Ενοίκια ακινήτων Απο πώληση αγροτικών προϊόντω ν Εισπράξεις Νεκροταφείου Εισπράξεις Μουσείων Εισπράξεις ιεροτελεστιών Εισπράξεις από δωρεές

21.565.500 2.316.550 3.123.275 2.151.000 1.028.000 8.934.970 625.000 24.481.395

Τόκοι κατατεθειμένων χρημάτων Απρόβλεπτα έσοδα Κρατική επιχορήγηση για εκπόνηση μελέτης «Πύργου» Νεκροταφείου Χρηματικό υπόλοιπο έτους 1999

Γενικό σύνολο εσόδων

1.041.973 713.685 1.500.000 14.535.739

82.016.987

ΕΞΟΔΑ Μισθοδοσία τακτικού προσωπικού Μισθοδοσία έκτακτου προσωπικού Ι.Κ.Α. προσωπικού Συντήρηση και επισκευή κτιρίω ν Συντήρηση υδραυλικών και ηλεκτρικών εγκαταστάσεων Λειτουργικά έξοδα Προσκυνήματος (ΔΕΗ, ΟΤΕ, Θέρμανση, κτλ.) Καλλιέργεια αγροτικών ακινήτων Βοηθήματα σε απόρους Βραβεία σε μαθητές Ενίσχυση Γ.Σ. «Όλυμπος» Ενίσχυση Αναγνωστηρίου Ενίσχυση Κατσακούλειου Προμήθεια κηρού Προμήθεια γραφικής ύλης Προμήθεια ειδών περιπτέρου και λειτουργικά έξοδα Μουσείων Έ ξοδα πανηγύρεων Φόρος εισοδήματος Εισφορές υπέρ Ι.Μ.Μ. Απρόβλεπτα έξοδα

Γενικό σύνολο εξόδων Υπόλοιπο

6.930.119 5.217.000 4.011.600 9.006.889 737.265 6.547.336 2.274.700 1.225.000 200.000 600.000 500.000 2.960.092 38.396 7.487.903 361.883 1.028.779 7.981.960 1.325.632

58.434.484 23.582.503

«Ν αός π έλ ω έγω γε τη ς Θ εοτόκ ου ' Α γ ία ς Σ ιώ ν Μ η τρ ό ς το ύ Θ εού το υ Δ εσ π ό το υ τώ ν ορ α τώ ν, ός έκ βά θρω ν ηγερμαι κα τά το έτος 1815 κ α ι ο ϊα ν εντέλειαν ά θροΐς λαμβάνω ν το 1838 άόρα δαπάντ] κοινή γνώμη του δήμου τών Α γιασω τώ ν συνδραμόντων και πολλώ ν έξωθεν ευσεβών χριστιανώ ν. Ά λ λ ’ ώ Μητερ ελέους τε και ευσ πλα χνία ς κ α ι οικ τιρ μ ώ ν σώζε π ά ντα ς ήμας έκ νόσων δεινών και ολέθριων κακών». (Επιγραφή στο νάρθηκα του ναού της Παναγίας)

15 ι β λ ι υ "χ -σ ι -ε ι ν. ί\ ΔΗ Μ Η ΤΡΙΟ Υ ΠΑΠΑΝΗ ΙΩΑΝΝΟΥ Α. ΠΑΠΑΝΗ «Λ εξικό της Αγιασώτικης Διαλέκτου» Μ υτιλήνη 2000. Σχ. 24x17, σσ. 324+4

Η προμετωπίδα του βιβλίου «Λεξικό

της Αγιασώτικης Διαλέκτου» των Δημ. Π απάνη και Ιωάν. Δ. Π απάνη.

Τ ο έργο της παρουσίασης, ιδιαίτερα όμως της κρι­ τικής, ενός «Λεξικού της Αγιασώτικης Διαλέκτου» είναι εξαιρετικά δύσκολο. Και τούτο, γιατί δεν είναι ένα βιβλίο λογοτεχνικό, ιστορικό, ερευνητικό κτλ., που στηριζόμενος κανείς στη συνέχεια του περιεχο­ μένου του θα μπορούσε να σχολιάσει ήρωες, ύφος, καλολογικά στοιχεία και ιστορικές ή επιστημονικές ανακρίβειες και τα τοιαύτα. Εδώ βρισκόμαστε μπρο­ στά σε ένα μοναδικό στο είδος του βιβλίο, μιας και δεν υπάρχει κάτι ανάλογο για την Αγιασώτικη ιδιό­ λεκτο, όπως μας διαβεβαιώνουν οι ίδιοι οι συγγρα­ φείς στον πρόλογό τους. Πρόκειται, επομένως, για μια παρθενική εργασία, στην οποία ο κριτικός πρέπει να αντιμετωπίσει με την επιβεβλημένη λεπτότητα, την αναγκαία επιστημονική γνώση, την απαραίτητη ιστο­ ρική ακρίβεια και την αυτονόητη ευαισθησία σε θέμα­ τα τοπικής παράδοσης. Για να είμαστε όσο το δυνατόν πιο κατανοητοί, θα δια κ ρίνουμ ε την κριτική μας στους εξής τομείς: Γλωσσικός-Σημασιολογικός, Ετυμολογικός, Ιστορικός, Λαογραφικός και Αισθητικός. Οι 3.200 περίπου λέξεις που καταγράφονται στο Λεξικό τούτο πρέπει να θεωρηθεί ένας τεράστιος αριθμός λέξεων, αν λάβουμε υπόψη ότι πρόκειται για αυστηρά ιδιωματικές λέξεις μιας μικρής περιοχής της

Ελλάδας, όπως είναι η Αγιάσος. Δεύτερο, είναι τερά­ στιος ο αριθμός των λέξεων, αν λάβουμε υπόψη ότι ο καθένας από μας, όσο μορφωμένος κι αν είναι, χρη­ σιμοποιεί έναν ελάχιστο αριθμό λέξεων, για να αντεπεξέλθει στις κοινωνικές απαιτήσεις της καθημερινό­ τητας. Τρίτο, το γεγονός και μόνο ότι έπειτα από τόσους αιώ νες καταγράφτηκαν για πρώτη φορά συστηματικά από ανθρώπους επιστήμονες και μάλι­ στα φιλολόγους τόσες λέξεις της Αγιασώτικης ντο­ πιολαλιάς, αποτελεί πνευματικό άθλο. Σημαντικό όμως είναι και το γεγονός ότι οι λέξεις αυτές δεν καταγράφονται απλά, αλλά εξηγούνται και ερμηνεύονται, και μάλιστα τόσο α να λυτικ ά και πα ρασ τατικά , ώστε η κάθε λέξη γίνετα ι αβίαστα κατανοητή από τον καθένα και του γεννιέται η επιθυ­ μία να συνεχίσει το διάβασμα, όσο κι αν τούτο φαίνε­ ται παράξενο, δηλ. να διαβάζει κανείς... Λεξικό! Το μεγαλείο του Λεξικού βρίσκεται, κατά τη γνώμη μας, στην ετυμολογία των λέξεων, είτε αυτή είναι επι­ στημονικά εξακριβωμένη είτε δίνεται από τους συγ­ γραφείς, όπου δεν είχαν τη δυνατότητα να διασταυ­ ρώσουν πληροφορίες. Γιατί η κάθε λέξη μέσα από την ετυμολογία της αποκτά όνομα και προσωπικότητα, όπως αποκτά όνομα και οντότητα ο άνθρωπος που μαθαίνει την καταγωγή του. Οι συγγραφείς, λοιπόν, του Λεξικού της Αγιασώτικης Διαλέκτου βάφτισαν τις ιδιωματικές αγιασώτικες λέξεις με την εύρεση της ετυμολογίας τους, η οποία με τη σειρά της βοηθά στην εξήγηση και στην ερμηνεία της λέξης. Διαβάζοντας κανείς το Λεξικό της Αγιασώτικης Διαλέκτου νιώθει ότι περιπλανιέται εντελώς φυσικά στο ιστορικό παρελθόν της πα τρίδα ς μας από τη μακρινή αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Φράσεις, όπως τις είνι, ποίκα τα, ή λέξεις, όπως άγι, δγέβινι, κτλ., φέρ­ νουν στο νου τα αρχαιοελληνικά: τις έστί, πεποίηκα ταύτα, τις προστακτικές άγε και διάβαινε. Αλλά και πολλές άλλες ιστορικές περιόδους συναντά κανείς μέσα από το Λεξικό των Α. και Γ. Παπάνη. Λέξεις, όπως αβέρτα, αλάργα, γκατζουρίδα, γκλάβα, μπαντακτσής κτλ., μας θυμίζουν τις ποικίλες σχέσεις των Αγιασωτών, αλλά και των υπόλοιπων Ελλήνων, με τις διάφορες εθνότητες. Έτσι, το Λεξικό τούτο μπορεί και θα αποτελέσει ανεκτίμητης αξίας ιστορική πηγή για τους ερευνητές του μέλλοντος, ή στη χειρότερη περί­ πτωση θα αποτελέσει την αναγκαία βάση για μια εκτενέ­ στερη και πιο ολοκληρωμένη λεξιλογική εργασία. Αν και το βιβλίο εντάσσεται στό γενικό τίτλο «Λεσβιακή Λαογραφία», θεωρούμε ότι κατά ένα μόνο μέρος είναι λαογραφικό πόνημα, ενώ κατά το μεγα­ λύτερο μέρος καλύπτει άλλες εξίσου σπουδαίες πτυ­ χές του πνεύματος και της επιστήμης. Ως λαογραφική εργασία, ωστόσο, εκφράζει, ερμηνεύ­ ει και προβάλλει πλήθος συνηθειών της Αγιάσου -και όχι μόνο- που σχετίζονται άμεσα με τις λέξεις. Η ιδιό-

τυπη σχέση γλώσσας και λαογραφίας βρίσκεται στο γεγονός ότι πολλές λέξεις δημιουργούνται σε ορισμέ­ νους τόπους, για να εκφράσουν τις καθημερινές ανά­ γκες των ανθρώπων. Ετσι, μέσα σε τούτο το Λεξικό συναντά κανείς πλήθος λέξεων που εκφράζουν συνή­ θειες, πάθη, ψυχικά χαρακτηριστικά των Αγιασωτών, επαγγέλματα, διαπροσωπικές σχέσεις, με ιδιαίτερη έμφαση σε λέξεις που σχετίζονται με το κυνήγι (η Αγιάσος είναι ορεινή περιοχή), τη θρησκεία (δέχεται πολλούς προσκυνητές λόγω της Παναγίας), τη δικαιο­ σύνη, το σεξ, τα παρατσούκλια, τα πειράγματα κτλ., όλα αυτά διαχρονικά χαρακτηριστικά των Αγιασωτών, όπως τουλάχιστον εγώ γνωρίζω πληροφοριακά. Θα ξαφνιαστεί κανείς, όταν ακουστεί ότι ένα Λεξικό μπορεί να δημιουργήσει αισθήματα στον αναγνώστη του! Κι όμως διαβάζοντας κανείς το Λεξικό της Αγιασώτικης Διαλέκτου γνωρίζει πρωτόγνωρα συναι­ σθήματα. Κατ’ αρχάς, η ερμηνεία των λέξεων είναι τόσο σαφής και παραστατική, ώστε νομίζει ότι βλέπει μπρο­ στά του ολοζώντανες εικόνες. Π.χ. η λέξη κατουρουγάμ ’ζ όχι μόνο δίνεται με καταπληκτική παραστατικό­ τητα, αλλά και προκαλεί και πηγαίο γέλιο. Η λέξη καυλουμισμέρ’ μας γοητεύει με το πλήθος των εννοιών που εμπεριέχει: Είναι ταυτόχρονα τοπωνύμιο, συνήθεια των ζώων, δηλώνει χρονική περίοδο του εικοσιτετραώρου. Πλήθος άλλων λέξεων μέσα από τη σημασία, την ετυμο­ λογία, την ιστορία, το λαογραφικό υπόβαθρο δίνουν την εντύπωση ότι διαβάζει κανείς λογοτεχνία ή λαογραφία και όχι ένα ψυχρό και αυστηρά επιστημονικό κείμενο. Η ετυμολογική ανάλυση δίνει την αίσθηση της σιγου­ ριάς για τον κυριολεκτικό τρόπο χρήσης της κάθε λέξης και ταυτόχρονα προσφέρει τη χαρά της ανακάλυψης. Ο λασγραφικός συσχετισμός τοποθετεί τον καθένα μέσα στη σημασία που παίρνει η λέξη από τις καθημερινές συνήθειες και ασφαλώς βρίσκει ότι πολλές από τις λέξεις του ταιριάζουν είτε κυριολεκτικά είτε μεταφορι­ κά. Και αυτό είναι που κάνει τον αναγνώστη να διαβά­ ζει ένα λεξικό με αίσθημα αγωνίας και περιέργειας. Από ιστορική πάλι άποψη ο μελετητής νιώθει ότι οι λαοί με τους οποίους ήρθαμε σε επαφή και μας άφησαν λεκτικά δάνεια, και ασφαλώς πήραν και από μας, δεν είναι ξένοι και προπάντων δεν είναι εχθροί μας, αλλά άγνωστοι εν πολλοίς συνεργάτες σε ένα έργο που αποκαλείται παγκοσμιοποίηση με την καλή έννοια του όρου: Κοινή προσπάθειά για παγκόσμια ειρήνη, δημιουργική συνεργασία, άνοδο του πνευματικού και βιοτικού επιπέ­ δου, αποδοχή της ανθρώπινης ιδιότητας του Άλλου. Νομίζουμε ότι οι αγαπητοί συγγραφείς και συνά­ δελφοι Δημητρός και Γιάννης Παπάνης εργάστηκαν και εργάζονται προς αυτή την κατεύθυνση. Τους ευχαριστούμε, τους συγχαίρουμε και τους ευχόμαστε να συνεχίσουν με τον ίδιο ζήλο το υπέροχο έργο της έρευνας και της συγγραφής.

ΗΛΙΑΣ Β. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Σχολικός Σύμβουλος ΠΕ2

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΝ. ΚΩΜ ΑΪΤΗΣ «Σοφοκλέους Αντιγόνη» (Β' Λ υκείου Γενικής Π αιδείας) Αθήνα 2000, σχ. 24x17, σσ. 336

Η προμετωπίδα του βιβλίου του Βασίλη Κωμαΐτη «Σοφοκλέους Αντιγόνη».

« Τ ο βιβλίο αυτό δεν αποτελεί απλώς ένα από τα πολλά μοντέλα διδασκαλίας, αλλά πιστεύουμε πως έχει να προσφέρει καινούργια στοιχεία, όσον αφορά στη διά­ ταξη της ύλης, στην ποικιλία των ασκήσεων και στον τρόπο ερμηνείας του κειμένου», γράφει στον πρόλογο του βιβλίου «Σοφοκλέους Αντιγόνη», που κυκλοφόρησε το καλοκαίρι του 2000 από τις Εκδόσεις «Σαββάλας», σ φιλόλογος καθηγητής, διευθυντής του Πειραματικού Γυμνασίου Μυτιλήνης Βασίλης Κωμαΐτης. Το βιβλίο που απευθύνεται σε μαθητές που παρακολουθούν το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών Γενικής Παιδείας στη Β 7 Λυκείου, αλλά και στους καθηγητές που το διδά­ σκουν, είναι 336 σελίδες. Ο συγγραφέας επιχειρεί μια ερμηνευτική προσέγγιση της τραγωδίας του Σοφοκλή, σύμφωνα με το νέο σύστημα διδασκαλίας και εξέτασης. Η διδακτέα ύλη χωρίζεται σε ενότητες, σύμφωνα με τον προγραμματισμό της διδασκαλίας που προτείνει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Συγκεκριμένα χωρίζεται σε 34 ενότητες, ενώ δίνονται και 15 κριτήρια αξιολόγησης. Στο τέλος δίνονται οι απαντήσεις στις ασκήσεις και στις γενικές ερωτήσεις, καθώς και τα κριτήρια αξιολόγησης. Αξιοσημείωτη είναι η μεγάλη ποικιλία των ασκήσε­ ων που προτείνονται (λεξιλογικές, γραμματικές-φθογγολογικού, τυπολογικού και ετυμολογικού χαρακτήρασυντακτικές), ενώ, όπως σημειώνει ο συγγραφέας «Η μεγαλύτερη καινοτομία είναι ο τρόπος που γίνεται η ερμηνεία του κειμένου. Αποφεύγοντας τις εκτενείς αναλύσεις, στόχος μας είναι να βοηθήσουμε το μαθητή να δίνει σαφείς απαντήσεις σε συγκεκριμένα ερωτήμα­ τα, να αξιοποιεί τα δεδομένα στοιχεία του κειμένου και να βρίσκεται διαρκώς σε διαλεκτική σχέση μαζί του».

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΤΥΛ. ΣΚΟΡΔΑΣ

ΕΝ ΟΥΡΜΑΣΑΝ ΓΟΙ ΠΕΤΡΙΣ Μ ι α μέρα, πριν απί πουλλά χρόνια, ανέβινι α π ’ τουν Α σω μάτου σν Α γιάσου γιου σχουριμένους του Κ ο υ π έλ ’. Γνουστός για τ ’ μαστουριάντ στα γδια τσι σ ’ γδουχέρ’. Άμαν έφταξι σ ’ Μπουγιατζή, κάτσι να ξικουραστεί τσι να π ιει τσι λίγου νιρό. Α π ’ τ ’ Π ατουμέν’ κατέβινι, να πα στου πράμαντ, γι Γ ιάνν’ς γι Λ ούπους, σχουριμένους τσι φτος πλια σήμιρα. Χ ιρ ιτ’στήκαν τσι πιάσαν κουβέντα.

- Ε Κ ό π ’, πώ ς παν γοι δλειες, κά ν’ς γδια; - Κάνου, κάνου.

- Α μ’ κ ά ν’ς τσι μόνα ένα μαζί τσι του γδόχιρα; - Ναι, αλλά θα π ιρ ιμ έ ν ς λίγου τσιρό.

- Γιατί, μαθές; - Εν ουρμάσαν γοι πέτρις ακόμα! Αθήνα, Δεκέμβρης 2000

ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

Τ’ ΡΗΝΕΛ’ ΓΗ ΣΟΥΠΑ Κ ά π ο τ ε , π ρ ιν α πό πενήντα π ερ ίπ ο υ χρ όνια , όταν ήρθα στην Αμερική, ο σύζυγός μου, ο Ροΐ, έφερε κρέας και μου είπε να κάνω σούπα με ρύζι. Αλλά τα χρόνια εκείνα στην πατρίδα μας, την Αγιάσο, καλά καλά δεν είχαμε ψωμί να φάμε, όχι ρύζι και σούπα και αυγολέμονο! Γιατί εγώ έφυγα από το αγαπημένο μου χωριό σε χρόνια δύσκολα και στερημένα. Τελοσπάντων έβαλα το κρέας σε μια κατσαρόλα στη φ ω τιά να βράσει, όπω ς είχα εντολή από τον ά ντρα μου. Το άφησα να βράσει καλά καλά και μετά πήρα ένα κουτί με ρύζι και το ’ριξα ολόκληρο μέσα στην κατσαρόλα. Έβραζε, έβραζε κι αυτό μαζί με το κρέας, αλλά σε λίγο η κατσαρόλα γέμισε και

ά ρ χισ ε να χ ύ ν ε τ α ι. Ε γώ τό τε α να γκ ά σ τη κ α να πετά ω το ρύζι κα ι να βάζω άλλο κι άλλο νερό. Αυτό συνεχίστηκε πολλές φορές, σούπα όμω ς δε γινότανε, ώ σπου στο τέλος βαρέθηκα π ια και τα πέταξα όλα στα σκουπίδια! Ή ρθε κ α τά το μεσημέρι ο ά ν τρ α ς μου χ α ρ ά χαρούμενος, για να φάει σούπα. Τι να κάνω λο ι­ πόν, του είπα ότι την έκανα, αλλά την έφαγα όλη μόνη μου, γιατί ήταν πολύ νόστιμη! Εκείνος, φυσι­ κά, έμεινε με α νοιχτό το στόμα και με... άδειο το στομάχι. Ρηνέλ’, μου είπε, ήτανε π ρά γμ α τι πολύ ωραία η σούπα; Πολύ νόστιμη, του είπα εγώ κοκκι­ νίζο ντα ς. Ο Ροΐ αμέσως κατάλαβε ό τι κ ά τι είχε γίνει, αλλά δεν μπορούσε να φανταστεί τι, και εγώ φυσικά ντρεπόμουνα να του εξηγήσω. Κάθε λίγο δε κ α ι λιγά κ ι με ρώ ταγε: Ή τα νε καλή η σούπα; Πολύ ωραία, του έλεγα πεισμωμένη εγώ, λυπούμαι που δεν πρόλαβες να τη δοκιμάσεις! Α πό τότες πολύ συχνά, στις διάφορες παρέες μας, έλεγε γελώντας: Η γυναίκα μου, το Ρηνέλ’, η Αγιασώτισσα, κάνει πολύ ωραία σούπα, αλλά την τρώει μοναχή της και δε δίνει σε κανέναν! Ν€\ν Υ ογΓ, 26.1.2001

ΕΙΡΗΝΗ ΧΚΕνΑΧ-ΤΖΙΝΗ

ΝΑ ’ΝΤΑΝ ΑΓΙΑΣΩΤ’ΣΣΑ;

Ο Π ροκόπης Δούλάς είχε πάει στην Αμερική, στην κόρη του, που έχει π ά ρει το γιο του ράφτη Πάνου Ξενέλη. Μια μέρα χειμωνιάτικη, που έκανε έξω διαβολεμένο κρύο, ξεκίνησε από το σπίτι, να πάει στο μαγαζί του γαμπρού του, που δεν ήταν και μακριά. Στρίβοντας τη γωνιά του δρόμου, βλέ­ πει μια κοπέλα να χαζεύει σε μια βιτρίνα. Τίποτα το ασυνήθιστο. Εμ, έλα όμως που ήταν πολύ προ­ κ λη τική , π ο λ ύ έξαλλη, π ο λ ύ σ έξι ντυμ ένη ... Ο Προκόπης, μόνο που την είδε, μην πάει ο νους σας στο πονηρό, έτσι ελαφριά ντυμένη μέσα στο κρύο, ανατρίχιασε, σα να του ’ριξαν έναν κουβά παγωμέ­ νο νερό... Τράβηξε το δρόμο του μονολογώ ντας κ ά πω ς δυνατά: Π α ναγιά μ ’, πα λιόσ πουρ ους, θα ξιπα γώ σ ’ μες στου κρυγιώμα έγιουτου... Δεν πρό­ λαβε όμω ς να την ξεπερ ά σ ει κ α ι ακούει να του λέει... Π α ππού, μη στενοχω ριέσαι, είμαι συνηθι­ σμένη... Ξαφνιάστηκε ο Προκόπης, πού να φαντα­ στεί ότι ήταν Ελληνίδα και πω ς θα καταλάβαινε τ ’ αγιασώτικα. Ντράπηκε να της μιλήσει, όπω ς ήταν έξαλλα ντυμένη, όχι τίποτα, μην τον έβλεπε κανείς και τον πέρναγε για καμάκι, στην ηλικία του... Να ’νταν Α γιασώτ’σσα γιου μουρτάτ’ς;

ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΟΙ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΟΙ ΘΡΑΚΗΣ ΚΑΙ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Η κοινωνιολογική έρευνα του Α. Μαυρόγιαννη Μ ε πρωτοβουλία της «Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας τω ν Θεσσαλών» (Ι.Λ.Ε.Θ.) και της «Π ανελλήνιας Ο μοσπονδίας Συλλόγω ν Σαρακατσαναίων» (Π.Ο.Σ.Σ.) οργανώθηκε εκδήλωση στις 25.4.2001, στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (Μέγαρο Παλαιός Βουλής), κατά την οποία έγινε παρουσία­ ση του τρίτομου ερευνητικού έργου «Οι

τσάνοι της Θράκης, της Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας» του Διονύση Μ αυρόγιαννη, καθηγη­ τής της Κ ο ιν ω ν ιο λ ο γ ία ς κ α ι π ρ . π ρ ύ τα ν η του Δ ημοκρίτειου Π α νεπισ τημίου Θράκης. Μ ετά το χ α ιρ ετισ μ ό π ο υ α π η ύ θ υ να ν ο Θ ά νος Α θανασόπουλος, αντιπρόεδρος της Ι.Λ.Ε.Θ., και ο Κώστας Μόσχος, πρόεδρος της Π.Ο.Σ.Σ., μίλησαν διεξοδι­ κό για το ογκώδες και ομολογουμένως σημαντικό έργο του συγγραφέα ο Νίκος Κατσαρός, βουλευτής Λ άρισας κ α ι τ. α ντιπ ρ ό εδρ ο ς της Βουλής, κ α ι η Α ικατερίνη Π ολυμέρου-Κ αμηλάκη, διευθύντρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών και πρόεδρος της Ι.Λ.Ε.Θ. Τον καθηγητή-ερευνητή παρουσίασε ο Μ ενέλαος Τουρτόγλου, καθηγητής της Ιστορίας του Δικαίου, πρ. πρ ύτα νη ς του Δ ημοκρίτειου Π ανεπιστημίου Θράκης και αντεπιστέλλον μέλος της Α καδημίας Αθηνών. Στο τέλος μίλησε ο συγγραφέας Διονύσης Μ α υ ρ ό για ννη ς. Στην εκδήλωση πα ραβ ρέθηκα ν Σ α ρ α κ α τ σ ά ν ο ι β ο υ λ ε υ τέ ς, ε κ π ρ ό σ ω π ο ι τω ν Υπουργείων Π αιδείας και Πολιτισμού, ο πρόεδρος της Α κ α δη μ ία ς Ν ικ ό λ α ο ς Κ ονομ ή ς, καθηγητές Πανεπιστημίων, εκπρόσωποι επιστημονικών οργα-

Ο καθηγητής Διονύσης Μ αυρόγιαννης αναφ έρεται στην πολύμοχθη ερευνητική προσπάθειά του και στη σημασία της...

νώσεων και πολλώ ν Συλλόγων Σαρακατσαναίων, καθώς και πυκνό ακροατήριο. Σε επόμενο τεύχος του π ερ ιο δικ ο ύ μας θα μας δοθεί η ευκα ιρία να παρουσιάσουμε τα πορίσματα της παραπάνω αξιό­ λογης, επιστημονικά τεκμηριωμένης και πλούσιας σε πρωτογενές υλικό κοινω νιολογικής έρευνας, η οποία βοηθά στη βαθύτερη γνώση της εθνικής ταυ­ τότητας και του πολιτισμού μας.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Σ τιγμιότυπο από την παρου­ σίαση του βιβλίου του Δ ιονύση Μ αυρόγιαννη

«Οι Σαρακατσάνοι της Θράκης, της Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας», στο Μ έγαρο της Π α λα ιός Βουλής (25.4.2001). Δ ιακρίνονται, από αριστερά, η Α ικατερίνη ΠολυμέρουΚαμηλάκη, ο Διονύσης Μ αυρόγιαννης, ο Κώστας Μ όσχος και ο Νίκος Κατσαρός.

δα το μυτιληνιά ουζάκι, οι πικάντικοι μεζέδες και τα σκαλοχωρίτικα εδέσματα...

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΑΛ. ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ

Με απόφαση

Η

Ε ταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών, συμμετέχο­ ντας στον πανελλήνιο εορτασμό για τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Α λέξανδρου Π απαδιαμάντη, οργάνωσε εκδήλωση με θέμα «Ο επαναστατημένος χρισ τια νός Π απαδιαμάντης». Μίλησε ο Μ ιχάλης Σταφυλάς, διευθυντής του φιλολογικού-λογοτεχνικού περιοδικού «Πνευματική Ζωή» και μέλος της Ε τα ιρ ία ς Ελλήνω ν Λ ογοτεχνώ ν. Κ είμενα διά β α ­ σαν οι η θοποιοί Ά ννα Π ολυτίμου κ α ι Δημήτρης Πετράτος.

ΣΚΑΛΟΧΩΡΙΤΙΚΑ Σ τ ις 10.12.2000, ημέρα Κ υριακή, ο Σύλλογος Σκαλοχωριτών Λέσβου «ο Άγιος Γεώργιος» οργά­ νωσε εκδήλωση για τα Ελευθέρια, στην ιδιόκτητη, ευρύχωρη και όμορφα διακοσμημένη αίθουσα του (Νεόφρονος 6, Ιλίσια). Προηγήθηκε εκκλησιασμόςα ρ το κ λ α σ ία σ το ν π α ρ α κ ε ίμ ε ν ο να ό το υ α γ ίο υ Χ αραλάμπους. Προλογικά μίλησε στην αίθουσα ο πρόεδρος του Συλλόγου Αδάμ Καρέκος. Στη συνέ­ χεια πήρε το λόγο ο Γιάννης Χ ατζηβασιλείου, ο ο π ο ίο ς μίλησε με θέμ α «Η α π ελευθέρ ω σ η της

Λέσβου. Το Σκαλοχώρι στον παλμό των γεγονό­ των». Α κολούθησαν π α ρ α δ ο σ ια κ ο ί χ ο ρ ο ί, τους οπ οίους χόρεψαν, με περίσσιο μεράκι, οι πανταχού παρόντες Μεσοτοπίτες. Ευφραντική κατακλεί­

του δημάρχου Α γιάσου Π α να ­ γιώτη Ψ υρούκη (Γραμμέλη) αντιδήμαρχος για τη διετία 2001-2002 ορίστηκε ο δημοτικός σύμβουλος Αντώνιος Ευστρατίου Βάλεσης. Επίσης με απόφα­ ση του Δημοτικού Συμβουλίου Αγιάσου πρόεδρός του για τη διετία 2001-2002 εκλέχτηκε ο δημοτικός σύμβουλος Γεώργιος Μιχαήλ Ξενέλης.

Η ΠΙΤΑ ΤΗΣ ΟΛΣΑ Σ τ ι ς 3.3.2001 η Ομοσπονδία Λεσβιακών Συλλό­ γων Αττικής (ΟΛΣΑ) έκοψε την πρωτοχρονιάτικη π ίτα της. Η εκδήλωση, στην ο π οία έλαβαν μέρος οχτακόσιοι περίπου Λέσβιοι και φίλοι της Λέσβου, έγινε στο πλοίο «Σαπφώ» της Ναυτιλιακής Εταιρείας Λέσβου (ΝΕΑ), κατά τη διάρκεια μικρής κρουαζιέρας στο Σ α ρ ω νικ ό. Η συμμετοχή της πα ρ αδοσ ια κ ής ορχήστρας του Ν ίκου Κ α λα ϊτζή ή Μ πιντα γιά λα δη μ ιούργη σ ε α τμ ό σ φ α ιρ α κ εφ ιο ύ κ α ι χ α ρ ά ς. Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε και η αναφορά από τον πρόεδρο Γεώργιο Κατσικάτσο στο κληροδότημα του αείμνηστου φ ιλολόγου, δημοσιογράφου και ζωγράφου-σκιτσογράφου Μίλτη Παρασκευαΐδη, για την αξιοποίηση του οποίου πρόσφεραν χρηματικά ποσά το ζεύγος Μιχάλη και Ελευθερίας Λιαρούτσου, ο Σύλλογος Στύψης και άλλοι...

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Ο πρόεδρος του Συλλόγου Σκαλοχωριτών Αέσβου «ο Αγιος Γεώργιος» Αδάμ Καρέκος προλο­ γίζει με την ευκαιρία της εκδή­ λωσης για τα Ελευθέρια. Παρακάθηνται ο Γιάννης Χατζηβασιλείου (ομιλητής) και τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου Φωτούλα Τικέλη, Γεώργιος Μουτάφης και Σιμός Παπαδημητρίου.

ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΘΕΟΑΩΡΑΚΕΛΗ (1910-2001)

ΑΥΤΟΙ Π Ο Υ Φ Ε Υ Γ Ο Υ Ν ΧΡΙΣΤΟ Σ ΘΕΜ. ΔΑΡΙΤΣΗΣ (1930-2000)

Ο Χρίστος Δαρίτσης γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1930, όπου υπηρετούσε ως δικαστικός επιμελη­ τής ο πατέρας του Θεμιστοκλής, ο οποίος καταγό­ ταν από το Τρίστενο τω ν Ιωαννίνων. Η μητέρα του Παρασκευή Κ ουγιουμτζόγλου καταγόταν από τη Μ ικρά Ασία. Παρακολούθησε τα εγκύκλια μαθή­ ματα στη μεσσηνιακή πρω τεύουσα και στη συνέ­ χεια μετά την αποφ οίτησ ή του α πό την Τεχνική Σχολή Ηλεκτρονικών Αθήνας διορίστηκε ως τεχνι­ κός στον ΟΤΕ. Αργότερα φοίτησε στην Ανώτερα Σ χολή το υ Ο ΤΕ κ α ι εργάστηκε ευ δ ό κ ιμ α σ τον τομέα Μελετών Δικτύου, φτάνοντας ως το βαθμό του τομεάρχη. Κ αθ’ όλη τη διάρκεια της υπηρεσίας του διακρίθηκε για την εντιμότητα, για την ευσυ­ νειδησία και για το ήθος του. Ό λοι οι συνάδελφοί του, υφιστάμενοι και προϊστάμενοι, τον εκτιμού­ σαν, τον σέβονταν και τον αγαπούσαν, ακόμη και μετά τη συνταξιοδότησή του, ως το τέλος της ζωής του. Στις 12.12.2000, την ημέρα των γενεθλίων του, τον πρόδω σε η ταλαιπω ρημένη από π α λα ιότερο έμφραγμα καρδιά του. Ο πρόωρος χαμός του βύθι­ σε σε βαθύ πένθος τη σύζυγό του Μαρία, το γένος Δ η μ η τρ ίο υ Μ ο υ τζ ο υ ρ έλ η , ενερ γ ό μ έλ ο ς το υ «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» Αθήνας, τη μοναχοκόρη του, τους λοιπούς συγγενείς και τους φίλους. Κηδεύτηκε στο Κοιμητήριο του Κόκκινου Μύλου την επομένη. Τα μέλη το υ Δ ιο ικ η τ ικ ο ύ Σ υ μ β ο υ λ ίο υ το υ «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» και ο διευ­ θυντής του περιοδικού «Αγιάσος» εκφράζουν τα ειλικρινή συλλυπητήριά τους.

Π λ ή ρ η ς ημερών άφησε τη στερνή της πνοή στην Αθήνα, στις 28.1.2001, η Πηνελόπη, χήρα του δικηγό­ ρου Χ ρίστου Θεοδωρακέλη. Ή τα ν θυγατέρα του αγιασώτικης καταγωγής εκλκτού ελληνοδιδάσκαλου Παναγιώτη Ευστρατίου Παπάνη (Λιόλια), ο οποίος είχε παντρευτεί στη Βρίσα την Ελένη Μ αργαρίτη. Αδέρφια της οι θερμουργοί εκπαιδευτικοί Γιάννης, δάσκαλος και χαρτογράφος, και Ευστράτιος, καθη­ γητής φυσικός. Η εκλιπούσα ήταν άνθρωπος με ευγέ­ νεια α ισ θ η μ ά τω ν κ α ι με π ερ ίσ σ εια α γά π η ς. Κηδεύτηκε στο Κοιμητήριο Ζωγράφου. Ας είναι ελα­ φρό το χώμα της αττικής γης που τη σκέπασε.

Ιη οι υ πι ο π ;ι ιη

ΔΗΜ ΗΤΡΙΟΣ ΜΟΙΡΑΣΚΕΝΔΗΣ (1922 - 2000)

Ο

Δ η μ ή τρ ιο ς Ε υ σ τ ρ α τ ίο υ Μ ο ιρ α σ κ ενδ ή ς (Μοιρασγέτης) γεννήθηκε στον Π ολιχνίτο το 1922, τη χρονιά που συντελέστηκε το μεγάλο δράμα της

φυλής μας, ο χαλασμός της Μικρασίας. Παιδί αγρο­ τικής φαμίλιας, με δυο αδερφές, μπήκε εξ απαλών ονύχων στο στίβο της βιοπάλης. Σε ηλικία δεκατεσ­ σάρων ετών ήρθε στην πολυάνθρωπη Αθήνα, για να δουλέψει και παράλληλα για να σπουδάσει. Με την κήρυξη όμως του πολέμου αναγκάστηκε να επιστρέψει στο νησί του και ν ’ α ντιμετω πίσει, όπω ς και τό σ ο ι ά λ λ ο ι, τ ις δ υ σ κ ο λ ίες της Κ α το χή ς. Μ εταπολεμικά τέλειωσε στην Αθήνα τις σπουδές του και ασχολήθηκε αρχικά με την εμπορία μηχανη­ μάτων και με την εγκατάσταση αντλητικών συγκρο­ τημάτων και στη συνέχεια ως εργολάβος με την εκτέ­ λεση δημόσιων έργων σ ’ όλη την Ελλάδα. Το 1955 γνώρισε την καλόκαρδη και σεμνή Αγιασωτοπούλα Ειρήνη Π αναγιώ του Σ υνοδινού, την πολυφίλητη αδερφή του ιδεολόγου αγωνιστή και αγνού πατριώ ­ τη Μ ιχάλη Συνοδινού (1924-1966) και του Νίκου (1929-1952), που πολύ νωρίς πήραν τον ανεπίστρο­ φο δρόμο της α ιώ νια ς γαλήνης. Από το γάμο του απόκτησε δυο θυγατέρες, τη Σταυρούλα (Λούλα) και την Ελένη, που έλαβαν πανεπιστημιακή μόρφωση και που εργάζονται σήμερα στη δημόσια δευτερο­ βάθμια εκπαίδευση, η πρώτη ως καθηγήτρια τω ν γαλλικών και η δεύτερη, που σπούδασε αρχαιολό­ γ ο ς, ω ς κ α θη γή τρ ια της ελλη νικής φ ιλ ο λ ο γ ία ς. Αξιώθηκε να δει αποκαταστημένα τα παιδιά του και να σφίξει στην αγκαλιά του τρία εγγόνια, το Γιάννη, από τη μεγάλη του κόρη, και τον Αντώνη και την Ειρήνη, από τη μικρή. Ο Δημήτριος Μοιρασκενδής σ ’ όλο το μάκρος της ζωής του έδειξε αγωνιστικότητα, φιλεργία, υπευθυ­ νότητα, σ υνέπεια κ α ι α νθ ρ ω π ιά . Υ πήρξε καλός οικογενειάρχης και στοργικός πατέρας. Η αγάπη του για την Αγιάσο, για το χωριό της γυναίκας του, ήταν ξεχωριστή. Την επισκεπτόταν τακτικά και τη χ α ιρ ό τ α ν κ ά θε κ α λ ο κ α ίρ ι. Ή τ α ν χ α ρ ο ύ μ ε ν ο ς άνθρωπος, αγαπητός και ευπρόσδεκτος στις παρέ­ ες. Η αποδημία του στις 24.6.2000 λύπησε βαθύτα­ τα σ υ γ γ εν είς, σ υ νερ γά τες κ α ι φ ίλ ο υ ς. Α πό τ ις 26.6.2000 αναπαύεται στο Κοιμητήριο Ζωγράφου. Η μνήμη του δεν μπορεί παρά να μας συνοδεύει...

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΜΝΗΜΗ ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Η Γεωργία Γριμανέλη πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνή­ μη της αγαπημένης της φίλης Μαρίας Τζανετόγλου. Η Δέσποινα Καχιλέλη πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη του συζύγου της Παναγιώτη Καχιλέλη. Ο Γρηγόριος Σκλεπάρης πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη της συζύγου του Σταυρούλας και της κουνιά­ δας του Αντωνίας Βουνάτσου. Η Αφροδίτη Καραφύλλη πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη του συζύγου της Νικολάου Καραφύλλη. Η Μαρία Αποστόλου πρόσφερε 8.000 δρχ. στη μνήμη του συζύγου της Διονυσίου Αποστόλου, των γονέων της Βασιλείου και Εριφύλης Μητροδώρα και των αδελ­ φών της Χριστόφα, Νικολάου και Περσεφόνης. Ο Μ ιχάλης κ α ι η Σ οφ ία Χ ριστοφ αρή (δγάηεγ) πρόσ φ ερα ν 100 δολ. Α υσ τραλίας στη μνήμη της θ ε ία ς κ α ι ν ο ν ά ς τ ο υ ς Σ τ υ λ ια ν ή ς Π ρ ο κ ο π ίο υ Σουσαμλή και του Παναγιώτου Μιχαήλ Λινάρδου. Ο Ευστράτιος Μαγλογιάννης πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη της μητέρας του Μυρσίνης Μαγλογιάννη, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης ενός έτους από το θάνατό της. Ο Ευστράτιος και η Μελαχρινή Μακρέλη πρόσφε­ ραν 15.000 δρχ. στη μνήμη των γονέων τους Γιάννη (Γιαννακού) και Τριανταφυλλιάς Ζερβού. Η Δήμητρα Κ αβαδά πρόσφερε 50.000 δρχ. στη μνήμη του συζύγου της Δημητρίου Καβαδά και του γαμβρού της Δημοσθένη Σωτηροπούλου. Ο Γιάννης Δαγέλης (Κατσαμπός) πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη του Κ ω ν σ τα ν τίν ο υ Ε υσ τρ α τίου Ρούσια. Ο Γιάννης Δαγέλης (Κατσαμπός) πρόσφερε 5.000 δρ χ. στη μνήμη το υ Δ η μ η τρ ίο υ Ε υ σ τρ α τίο υ Κάναρου. Α ν ώ ν υ μ ο ς π ρ ό σ φ ερ ε 5.000 δρ χ. στη μνήμη Ερμολάου, Ειρήνης και Ευστρατίου Φαϊδά, καθώς και στη μνήμη Παναγιώτου Δουκάρου. Ο Δημήτριος Μ ολυβιάτης πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη του Πάνου Πανανή.

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ - «ΑΓΙΑΣΟΥ» Ειρήνη (Ρήγαινα) Κουδουνέλη Π ροκόπιος Καλέλης Ειρήνη (Ρήγαινα) Κουδουνέλη

Δρχ.

10.000 8.000 5.000

ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α. Διατίθενται αντίτυπα των βιβλίων που εξέ­ δωσε ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.Π. Τραγέλλη], Η Αγιάσος και τα πέριξ, εν Αθήναις 1896. Δρχ. 1.500.2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θρύλος και ιστορία της Αγιάσου της νήσου Λέσβου, Αθήνα 1997. Δρχ. 5.000. Τα β ιβλία δ ια τ ίθ ε ν τ α ι α π ό το Σ ύλλογο με άμεση παράδοση, κατά τις ώρες λειτουργίας των Γραφείων, ή επί αντικαταβολή (1.700 και 5.400 δρχ. αντίστοιχα). Επίσης δια τίθενται από τους κ α τά τ ό π ο υ ς α ν τ α π ο κ ρ ιτ έ ς το υ π ε ρ ιο δ ικ ο ύ «Αγιάσος», τα ονόματα και οι διευθύνσεις των οποίων αναγράφονται παρακάτω. Β. Επίσης διατίθενται βιβλιοδετημένοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (15.000δρχ.). Α ' τόμ ος (1-25, 1980-1984), Β ' τόμος (26-45, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 19881991), Δ ' τόμος (68-85, 1992-1994) και Ε ' τόμος (86-103, 1995-1997).

ΓΑΜΟΙ - Χ ριστόφας Ευστρατίου Τζαναβάρης Αλεξία Σπυρίδω νος Ανθη (22.4.2001. Προηγήθηκε πολιτικός γάμος)

ΘΑΝΑΤΟΙ - Ζερβού Τριανταφυλλιά, χήρα Ιωάννου (Αθήνα, 19.1.2001, Γ' Νεκροταφείο Αθήνας)

- Κορομηλά Ανδρονίκη, σύζυγος Νικολάου - Τζανετόγλου Μ αρία Μιχαήλ (Αθήνα, 5.3.2001, Γ ' Νεκροταφείο Αθήνας, 8.3.2001)

- Ψυρούκη Μυρσίνη Ηλία (Αθήνα, 5.3.2001, Νεκροταφείο Νίκαιας)

-

Βουρλή Ελένη, χήρα Παντελή Ρούσιας Κωνσταντίνος Ευστρατίου Γραμμέλη Δέσποινα, χήρα Γεωργίου Κάναρος Δημήτριος Ευστρατίου Κατζιλέλη Φωτεινή, χήρα Ευστρατίου Σάπκα Καλλιόπη, χήρα Βαγιάνη (20.4.2001, Λεμεσός Κύπρου)

ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ Σ τ ι ς 31.3.2001, ημέρα Σάββατο, τελέστηκε τεσ­ σ αρακονθήμερο μνημόσυνο της Ρ η νιώ ς Στρατή Π α π α ν ικ ό λ α , στο Α ' Κ ο ιμ η τ ή ρ ιο Α θ η νώ ν. Παραβρέθηκαν συγγενείς και φίλοι.

Το Διοικητικό Συμβούλιο του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» και η Διεύθυνση του πε­ ριοδικού «Αγιάσος» εκφράζουν στους συγγενείς τα θερμά και ειλικρινή τους συλλυπητήρια.

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ

ΔΙΟΡΘΩΣΗ Στην πρώτη στήλη των σελίδων 14,16 και 17, του τεύχους 122 (ΓενάρηςΦλεβάρης 2001), να γραφεί τέλεσαν αρτοκλασία α ν τ ί τέλεσαν τρισάγιο και αρτοκλασία. Το εγχείρημα όμως απέτυχε α ν τ ί Το εγχείρημα όπως απέτυχε, και Ιοαάννου α ν τ ί Ιωάνου. Επίσης στην πρώτη στήλη της σελίδας 30 του ιδίου τεύχους να γραφεί αταλάντευτα συνεπής α ν τ ί αταλάντευτα συνετός, και στη δεύτερη στήλη της σελίδας 33 Χριστόφορος α ν τ ί Χρίστος.

Για κά θε π ρ ό β λ η μ α π ο υ έχει σχέση με το Σύλλογο ή με το περιοδικό «Αγιάσος», παρακαλο ύ μ ε τα μέλη, τ ο υ ς σ υ ν δ ρ ο μ η τές κ α ι το υ ς φίλους, ν ’ απευθύνονται άμεσα στον εκάστοτε αρμόδιο (πρόεδρο, ταμία, διευθυντή του περιο­ δικού κτλ.) και όχι έμμεσα, με παραγγελίες. Και τούτο, γ ια τί πολλές φορές δεν ενημερώ νονται έγκαιρα ή σωστά οι υπεύθυνοι, με αποτέλεσμα να δημιουργειται κάποτε δυσαρέσκεια ή να τους καταλογίζεται άδικα αδράνεια και αδιαφορία.

Δ.Σ.