Agiasos mag 124 2001

Ο Στρατής Σταύρου Σπλιαδής (αριστερά) και ο Ηρακλής Χαρίλαου Ευαγγελινός.

Ο κακότυχος Μιχάλης Γρ. Δελόγκος και ο Χρίστος Παν. Γλεζέλης (1960).

Θ Μιχάλης Σουσαμλής ή Μανός (δεξιά) με το συστρατιώτη του Αντώνη Κιπτσίδη. (Νέα Αμισός Δράμας, 1954)

(Φωτογραφία Χριστόφα I. Κουρβανιού)

ΙΙΕ Ρ ΙΕ Χ ΟΝΖΕΝΑ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Πολλοί οι σκυταλοδρόμοι της προκοπής................................................................. ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΔΗ, Αγιάσος, αγάπη μου... ( Η ') ................................................................................. ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Ένα παραδοσιακό επάγγελμα στο περιθώριο. Ο σαγματοποιός Μιχάλης Ξενέλης θυμάται.................................................................................................................................................................................. ΑΠΟΣΠΕΡΠΟΥ [ΓΙΑΝΝΗ Π. ΠΑΠΑΝΗ], Περιδιάβαση στην Αγιάσο του χτες. «Τι του κουλουστρίβ’ς του μαξιλάρ’;».. ΓΙΑΝΝΗ Χ ΑΤΖΗΒΑΣΙΛ ΕΙΟΥ , Α νδρέας Αρχοντή Κοντούλης. Ο ά νθρω πος, ο δάσκαλος, ο μαχητής της Μέσης Ανατολής............................................................................................................................................................ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Ένας κατοχικός γυμνασιακός τίτλος........... ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΚΑΛΟΓΕΡΑ, Ματιές στα εκπαιδευτικά της Αγιάσου. Ανησυχητική η ελάτταχτη του μαθητικού δυναμικού ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΠΑΠΑΝΗ, Πενήντα χρόνια στο σχολείο. «Οι επιθεωρητές μας». Η θεατρική παράσταση................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακοί απόηχοι. Του Γρηγορίου Καλαγάνη....................................................... ΕΡΜΟΛΑΟΥ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Τσιγγανούλα (ποίημα). ΙΟΥΣΤΙΝΟΥ ΚΕΦΑΛΟΥΡΟΥ, Μανούλα, σ’ αγαπώ (ποίημα). ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΞΑΦΕΛΗ (ΝΕΚΡΟΤΑΔΟΥ), Τ ’ μ’ λαριού μ’ του πάθ’μα (ποίημα)................................... ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Ουρλιαχτό στα κάψαλα (ποίημα)...................................................... ................... ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ ΣΚΟΥΡΤΗ, Οι Λέσβιοι τίμησαν τον πολιούχο Μυτιλήνης. Χ αιρετισμός.................................... ΤΑΚΗ X ΑΤΖΗΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ, Έργα της Ιερής Μητρόπολης Μυτιλήνης. Ο αθόρυβος ποιμενάρχης Ιάκωβος ο Γ' ... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Ο νεομάρτυς Θεόδωρος ο Βυζάντιος. Ο αμητός ενός αξιόλογου Επιστημονικού Συνεδρίου. ΒΑΣΙΛΗ ΠΕΤΕΙΝΕΔΑΗ, Μνήμες από δύσκολα χρόνια... ( Β ' ) ......................................................................................... Τα πθίτκα μας (Προκ. Κουτσκουδής, Ερμ. Χατζηβασιλείου, Γρ. Παπαπορφυρίου, Μιχ. Χριστοφαρής)................. ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Σας πληροφορούμε............................................................................................................................................. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΛΟΥΠΟΥ, Χειροτονία πρεσβυτέρου.............................................................................................................. ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Αυτοί που φεύγουν............................................................................................................................................. Έκκληση..................................................................................................................................................................................... Κοινωνικά.......................................................................................................................

Σελ.

3 4 6 7 11 12 13 15 17 18 19 20 21 23 28 29 30 31 32 33

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Τα λογής λογής τροχοφόρα στις μέρες μας παρα­ γκώνισαν τα υποζύγια... (Φ ω τογραφία Δ ημητρίου Αμπουλού. 1999)

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Ο στρατοκόπος σταμάτησε στη βρύση του Ηλιογραμμένου, για να ποτίσει το γάιδαρο του και για να δροσιστεί ο ίδιος... (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου. Αύγουστος 1990)

ΙΧδΝ 1106-3378

ΠΟΛΛΟΙ ΟΙ ΣΚΥΤΑΛΟΔΡΟΜΟ! ΤΗΣ ΠΡΟΚΟΠΗΣ Η Αγιάσος από παλαιά είχε μπει στην τροχιά της ανάπτυξης, της προόδου. Αποξαρχής οι κάτοι­ κοί της δραστηριοποιήθηκαν σε διάφορους τομείς, όπω ς δα και αρκετοί άλλοι νησιώτες, και άφησαν απτά δείγματα του πλεονάζοντος δυναμισμού τους. Το ορεινό δυσκολοκαλλιέργητο έδαφος, η ανεπάρ­ κεια των κλήρων, τα πολλά στόματα, το επισφαλές της σοδειάς, ήταν οι κυριότεροι λόγοι που δυνάμω­ ναν τη θέληση για περισσότερο αγώνα... Κ οντά στους χερομάχους της γης, στους τσο­ μπάνηδες και στους μεροκαματιάρηδες, δρούσαν αποτελεσματικά και οι ποικιλώ νυμοι μαστόροι, οι βιοτέχνες, οι έμποροι, οι άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης. Τα τελευταία χρόνια βέβαια έγιναν ουσιώδεις αλλαγές, αναπάντεχες μεταστοιχειώσεις. Η τοπική κοινωνία, λαβωμένη από τη μετανάστευ­ ση, π ο λ εμ ά στα π α τ ρ ο γ ο ν ικ ά μ ετερ ίζια . Σ υνεπίκουροί της οι απανταχού της γης Αγιασώτες... Χρέος όλων μας να προβάλουμε τις δυνάμεις του τόπου μας, να διασώσουμε στοιχεία του πολιτισμού μας, που αδιάκοπα χάνονται στον απύθμενο καταπο­ τήρα του χρόνου. Πολλά μέχρι στιγμής έχουμε αποθησαυρίσει, με τη βοήθεια συνεργατών, στις στήλες του περιοδικού μας. Όλα όμως αυτά δεν μπορεί παρά να

είναι ένα πολλοστημόριο, αν και έχουμε δρομολογή­ σει εδώ και λίγους μήνες τον έβδομο τόμο... Υ πάρχουν αναρίθμητες μελιττοφόρες κυψέλες, που κανείς ακόμη δεν αξιώθηκε να τις τρυγήσει. Και τούτο, γιατί η υπεύθυνη εργασία απαιτεί επι­ στημοσύνη, ερευνητικότητα, κόπους, θυσίες, δαπά­ νες. Η εξάντληση σε παλιλλογίες και σε κ οινοτο­ πίες δε συμβάλλει στη διεύρυνση του γνω στικού μας πεδίου. Μαρτυρεί εφησυχασμό, προχειρότητα, ανεπάρκεια, αδυναμία... Φιλοδοξία μας να φέρουμε στην επιφάνεια, όσο γίνετα ι, περισσότερα κ α ινο ύ ρ ια , άγνω στα σ το ι­ χεία, για την Αγιάσο ειδικότερα, αλλά και για το νησί μας γενικότερα. Χαρά μας να κάνουμε ευρύ­ τερα γνω στό το έργο όλω ν τω ν σκυταλοδρόμω ν της προκοπής του τόπου μας, ανώνυμων και επώ­ νυμων, μικρών και μεγάλω ν να συγκεντρώσουμε παντοειδές αρχειακό υλικό και να το αξιοποιήσουμε· να ρίξουμε γέφυρες επαφής σ ’ όλα τα μέρη του κόσμου, όπου κονταρομαχούν δικ οί μας άνθρω ­ ποι, οι μετανάστες μας· να εξακτινώσουμε τη φήμη του τόπου μας. Στις προσπάθειες αυτές μας είναι χρήσιμη η αξιοσύνη του καθενός...

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Από μια θρησκευτική σύναξη στο προαύλιο τον ναού της Παναγίας Αγιάσον, το 1954, τότες που η Αγιάσος κρατούσε ακόμα κοντά της το ανθρώπινο δυναμικό της... (Φ ω τογραφία Π ροκοπίου Γλεζέλη ή Κουρκονλή)

Π Α Τ Ρ ΙΔ Ο Γ Ν Ω Σ Τ ΙΚ Α Αγιάσος, αγάπη μου... Η Α ς επανέλθουμε όμως στη γωνία, όπου ο παλιός φούρνος του Κομνηνού (Κουμέλ’) Ξενέλη, που έβγαζε πολύ ωραίο ψωμί, ωραία παξιμάδια και βουτήματα. Τώρα κλειστός και εγκαταλειμμένος. Στη συνέχεια, προς τα κάτω και δίπλα στο φούρνο, ήταν ένα καφε­ νείο, στο οποίο ανέβαινες με ένα σκαλοπάτι, και το είχε π α λιά ο Στρατής Σ πλια δή ς, ο επονομ αζόμενος «Ψουλέλ’» ή «Τρυφιρό». Στα τζάμια της πόρτας της εισόδου είχε κολλημένες δυο στρογγυλές αφίσες που έγραφαν «ΖΥΘΟΣ ΦΙΞ». Ρώτησα τότε κι έμαθα πως ζύθος είναι η μπίρα. Αργότερα και για πολλά χρόνια το καφενείο αυτό το είχε ο Γρηγόριος Χατζηραβδέλης (Σουλουγάν’), προτού να μετακομίσει στην «Καφεντα­ ρία». Τώρα και πολλά χρόνια πριν έχει ανακαινισθεί εκ βάθρων και είνα ι π α ντο π ω λείο του Δ ημητρίου Μακαρώνη. Δίπλα ήταν το κρεοπωλείο των αδελφών Χ ατζηκομνηνού (Μ πίλια ), Γιάννη, Χ ρίστου και Προκόπη, το επονομαζόμενο «Το Αθηναϊκόν». Οι αδελφοί Χατζηκομνηνού, περισσότερο γνω ­ στοί σαν «Μπίλιες», εκτός από τα εγχώρια σφάγια που διέθεταν, έκαναν και εισαγωγή κρεάτων και ζώων τόσο από τη Σερβία (Πρίστινα) όσο και από την Τουρκία, διατηρούσαν μάλιστα κρεοπωλείο και στην κεντρική Αγορά της Μυτιλήνης. Κατά καιρούς φιλο­ ξένησαν στην Αγιάσο Τούρκους και Σέρβους ζωέμπο­ ρους (ήταν η εποχή του 1949-1950). Όι αδελφοί Χα­ τζηκομνηνού ήταν παράγοντες του χωριού. Κυρίως ο Γιάννης, που ο λόγος του περνούσε παντού. Την εποχή μάλιστα του εμφυλίου ανέλαβε και διαπραγματεύθηκε άφοβα με τους αντάρτες της Αγιάσου, προ­ σπαθώντας να τους πείσει να παραδοθούν. Δεν κατά­ φερε τελικά να τους πείσει, όμως επέστρεψε στην Αγιάσο ανενόχλητος. Θυμάμαι επίσης ότι το 1938, τη χρονιά που έγινε το στυγερό έγκλημα στο Συνοικισμό της Αγιάσου (κάποιος σκότωσε με τσεκούρι την έγκυο αδελφή του, τη μάνα του, το γαμπρό του και τα δυο ανίψια του) και εκρατείτο ως ύ π ο π το ς στο Α στυνομικό Τμήμα, που ήταν μέσα στην Α γορά, ο Γ ιά ννη ς Χατζηκομνηνός, με τη στεντόρεια φωνή, βγήκε στην πόρτα του μαγαζιού του με τη μεγάλη χασαπομάχαιρα στο χέρι και κα υτη ριά ζοντας το α π ο τρ ό π α ιο γεγονός φώναζε: «Φέρτε μου τον να τον κόψω κιμά και να τον ταγίσω στους Αγιασώτες». Αλλά και διά­ φορα άλλα γεγονότα του χωριού συνήθιζε ο αλησμό­ νητος Γιάννης να τα καυτηριάζει φ ω ναχτά στην πόρτα του μαγαζιού του, πουλώντας συγχρόνως το κρέας του. Ως βοηθό τους στο μαγαζί οι αδελφοί

Χ ατζηκομνηνού είχα ν τον α νιψ ιό τους Μ ιχάλη Βατρικά (Πτάρ’), ο οποίος στις αρχές της δεκαετίας του 1960 κέρδισε με το Λαχείο Συντακτών μια ολό­ κληρη πολυκατοικία στην Αθήνα. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι τον καλόκαρδο Μιχάλη δεν τον συνεπήρε η μεγάλη αυτή εύνοια της τύχης του και δεν τον έκανε αλαζονικό. Μ ετεγκαταστάθηκε βέβαια στην Αθήνα, αλλά εξακολούθησε να διατηρεί κρεο­ πωλείο στην οδό Φυλής, μέχρι που συνταξιοδοτήθη­ κε κανονικά, και τώρα διάγει συνετό και ήρεμο βίο. Εδώ ξαναβρήκα τον αλησμόνητο πατέρα του, τον Αχιλλέα, να τον βοηθά στο κρεοπωλείο, όπου πήγαι­ να και ψώνιζα και πάντα είχα φιλική μεταχείριση ως συγχωριανός και γείτονάς του που ήμουν. Πριν από τους κρεοπώλες αδελφούς Μπίλια, το μαγαζί αυτό το είχε ζαχαροπλαστείο-οπωροπωλείοξηροί καρποί ο Δημήτριος Ταράνης ή Γκέγκος. Την εποχή εκείνη τα πορτοκάλια ήταν φρούτο πολύ ακρι­ βό και τα πουλούσαν τυλιγμένα ένα ένα σε ψιλές κόλ­ λες και δεν μπορούσε να τα αγοράσει ο οποιοσδήπο­ τε. Ή ταν μόνο για «ξαρουστ’κό». Εμείς τα παιδιά τα λαχταρούσαμε μεν, αλλά οι γονείς μας ποτέ ή πολύ σπάνια τα αγόραζαν για ευνόητους λόγους. Χαρακτηριστικά θυμάμαι πως κάποτε ο σχεδόν συνομήλικός μου Μ ιχάλης Γρηγ. Μαλούκης, που πέθανε στην περίοδο της Γερμανοκατοχής, για τί ψάχνοντας στο σωρό απορριμμάτων στην Περασιά, για να βρει κάτι φαγώσιμο, πάτησε ένα γυαλί και μολύνθηκε από τέτανο, σοφίστηκε το εξής: Με ένα γάντζο στο χέρι πλησίαζε κρυφά τη νύχτα το μαγαζί του Γκέγκου και κάρφωνε ένα πορτοκάλι από το κοφίνι που ήταν απέξω. Στο γάντζο είχε δέσει έναν πολύ λεπτό σπάγκο, που τη νύχτα δε διακρινόταν. Από κάποια άκρη, που δεν τον έβλεπαν, τραβούσε σιγά σιγά το σπάγκο και το πορτοκάλι έφτανε στα χέρια του. Όταν κάποιο βράδυ ο Γκέγκος, μέσα από το μαγαζί του, είδε ένα πορτοκάλι να κατρακυλά μυστηριωδώς, έτρεξε κι έπιασε το δράστη. Από τότε τον κυνηγούσε διαρκώς και ο Μιχάλης δεν μπόρεσε να ξαναπλησιάσει το μαγαζί του. Μ ετά τους αδελφούς Μ πίλια το μαγαζί αυτό έγινε κ α ι π ά λ ι κ ρ εο π ω λ είο του Π α ναγιώ τη Καραφύλλη ή Νταγή και τώρα είναι οπωροπωλείο του Παναγιώτη Ασβεστά ή Κότσου. Δίπλα στη θέση του σημερινού φαρμακείου του Γεωργίου Νικολαΐδη ήταν ο φούρνος του Παναγιώτη Χαλέλη, που μέσα δούλευαν και οι δυο γιοι του, ο Χριστόφας και ο Στρατής. Ειδικοί στα παξιμάδια και σ τις π ίτες, αλλά και το ψω μί που έφ τιαχναν οι Χαλέληδες ήταν πολύ ωραίο. Τις εισπράξεις της ημέρας τις έριχναν μέσα σ’ ένα μικρό σκαλιστό αγιασώτικο «σιντ’κέλ’», που όπως μου είπε ο πρόσφατα αποβιώσας Στρατής το είχε ακόμα στο σπίτι του ως ενθύμιο. Ο πατέρας Παναγιώτης Χαλέλης, ακολουθώντας το έθιμο της Αγιάσου, γινόταν την Καθαρή Δευτέρα και καρνάβαλος. Τη σχετική σάτιρα την έκανε πάντα

με το δικό του τρόπο. Κάποτε, αναφερόμενος σατι­ ρικά στις γυναίκες, είπε τους εξής στίχους, που αφο­ ρούσαν δήθεν τη γυναίκα του:

Τσι γη γ ’ναίκα μ γη κλιφτίνα, που κλέφτ’ του λάδ’ απί τη φτίνα... ’

Όι στίχοι όμως αυτοί έγιναν μόνο για τη σάτιρα και τίποτα παραπάνω . Η σύζυγός του ήταν μια πολύ καλή νοικοκυρά, όπως τη θυμάμαι, καθώς ανέβαινα για το σπίτι μας, στην Αγριγιά. Ακριβώς δίπλα στο φούρνο ήταν το παραδοσιακό κατάστημα «Π αντοπω λείον ο Ερμής» του Χ αρά­ λαμπου Χατζησάββα ή Μ πίλα, στο οποίο είχε βοη­ θούς και τους δυο γιους του, τον Παναγιώτη και το Γιώργο. Ειδικότητα του παντοπώλη Μπίλα ήταν συγ­ χρόνως και τα παστά που έφτιαχνε σε μεγάλες ποσό­ τητες, όπως παλαμίδες, σαρδέλες, χαψιά, αλλά το σπε­ σιαλιτέ του ήταν τα βουβαρίσια. Την κατάλληλη εποχή αγόραζε μεγάλες ποσότητες τέτοιων ψαριών από το Βουβάρι και τα πάστωνε. Όταν τα έβγαζε στην κατα­ νάλωση, μοσχοβολούσαν και γίνονταν ανάρπαστα. Οι συγχωριανοί μας τα κατανάλωναν με μεγάλη όρεξη, πίνοντας συγχρόνως τα ουζάκια τους, τα παίρνανε δε μαζί τους το χειμώνα και στο βουνό. Μέσα στο παντοπωλείο είχε κρεμάσει ένα κάδρο που απεικόνιζε δυο εμπόρους. Ο ένας ήταν «ο πωλών επί πιστώσει», που έκλαιγε όρθιος και τραβούσε τα μαλλιά του, γιατί ασφαλώς έχασε τα κεφάλαιά του, πουλώντας με πίστωση. Ο άλλος καθόταν στην καρέ­ κλα του ξαπλωμένος φαρδύς πλατύς και χαμογελού­ σε αμέριμνος, γιατί πουλούσε «τοις μετρητοίς» και δεν τον έφαγαν οι βερεσέδες. Γι’ αυτό έχει επικρατή­ σει για το υς α μ έρ ιμ νο υ ς γενικά να λέγεται ότι: «Αυτός είναι ο πωλών τοις μετρητοίς». Το μαγαζί αυτό το λ ειτο υ ρ γεί α πό χ ρ ό ν ια ο Σ τρατής Κουρβανιός ως πρακτορείο εφημερίδων κτλ. Δίπλα στο μαγαζί του Χατζησάββα ήταν το παντο­ πωλείο του Παναγιώτη Συνοδινού, στο οποίο εργαζό­ ταν και ο πρόω ρα χαμένος γιος του Νίκος, ενώ ο άλλος γιος του Μ ιχάλης ακολούθησε σπουδές. Το

μαγαζί αυτό, εκτός από τα είδη παντοπωλείου, είχε και υαλικά, ψιλικά και είδη οικιακής χρήσης. Α π ’ αυτό το μαγαζί αγοράζαμε ψήφες, σβιρνιές, πατριμά (χάντρες) και γυάλινα και μολυβένια κουινάτσια (κόζες) και τα παίζαμε στα μάρμαρα, στον περίβολο της εκκλησιάς, όπου μας κυνηγούσε ανελέητα με το καμτσίκι του ο Προκόπιος Γαβές. Αργότερα το μαγαζί αυτό έγινε μαγειρείο του Στρατή Δουγραματζή ή Φονιά για κάποιο χρονικό διάστημα και τώρα είναι ραφείο των αδελφών Γιάννη και Γιώργου Βουρλή. Στη γωνία, εφαπτόμενο στο μαγαζί του Συνοδινού, ήταν το περίπτερο της Ελένης, χήρας Παπουτσέλη, που το είχαν οι γιοι της Δημήτριος (Μητσέλ’) και Βασίλης, και που αργότερα το πήρε ο ανάπηρος πολέ­ μου Βασίλειος Καμπιρέλης. Απέναντι από το καπνοπωλείο, στην άλλη γωνία, ήταν το καφενείο του Ευστρατίου Βεγιάζη. Σ ’ αυτό σύχναζε όλη η εργατιά της συνοικίας της Αγριγιάς. Ή ταν πάντα γεμάτο θαμώνες, που έπαιζαν τάβλι, χαρτιά και ντάμα. Εδώ περίμενα υπομονετικά τον πα ππού μου Νικόλαο Χατζησάββα ή Π ατάτα, να κερδίσει στα χαρτιά, για να πάρω εγώ το λουκούμι, που ήταν και το πατροπαράδοτο στοίχημα. Αλλά είτε κέρδιζε είτε έχανε ο παππούς, το λουκούμι κατέ­ ληγε πάντα σε μένα. Οι συμπαίχτες του παππού μου, από συμπάθεια, μου το έδιναν. Στον τοίχο είχε ένα μεγάλο καθρέφτη με κορνίζα χρώ ματος χρυσάφι, κρεμάστρες για τα καπέλα και τα πα λτά και μια μεταλλική επιγρ α φ ή που έγραφε: «Μη π τύ ετα ι καταγής». Την επιγραφή αυτή εγώ, όταν έμαθα τα πρώ τα γράμματα, τη διάβαζα λανθασμένα: «Μη πετιέται καταγής» και διερωτόμουν και απορούσα τι να είναι αυτό που, όπως νόμιζα, όταν το αγγίξεις, θα πεταχτεί καταγής; Με βασάνιζε πραγματικά αυτή η απορία, μέχρι που κάποτε το διάβασα σωστά. (Συνεχίζεται)

ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΛ. ΚΟΥΛΟΥΝΕΛΗΣ

Αναμνηστική φωτογραφία στο άλλοτε οπωροπωλείο Λινάρδου-Τζανή, όπου σήμερα λειτουργεί το Αναψυκτήριο της Λιαμάντης Ρουγκέλη (7.8.1998). Διακρίνονται, από δεξιά, ο δάσκα­ λος Γεώργιος Ξενέλης, ο άλλοτε πρόεδρος του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη» Αγιάσου Πάνος Πράτσος, ο παθιασμένος με τη λαογραφία του τόπου μας Στρατής Τζίνης και ο Γιάννης Χατζηβασιλείου. Στο βάθος, αρι­ στερά, φαίνεται ο κλειστός και εγκαταλειμμένος φούρνος του Κομνηνού (Κουμέλ’) Ξενέλη. (Από τη Συλλογή Γιάννη Χατζηβασιλείου)

ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΣΤΟ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ Ο σαγματοποιός Μιχάλης Ξενέλης θυμάται... Α ναρίθμητα άλλοτες τα υποζύγια στο νησί μας, πάρα πολύ λίγα όμως στις μέρες μας. Ήταν συντρέχτες των αρχοντάδων, των μεγαλοκτηματιών, των ξωμάχων, των βιοπαλαιστών. Άλογα, φοράδες και προπαντός μουλάρια και γαϊδάροι. Δούλευαν σκλη­ ρά σε κάμπους και σε δύσβατα βουνά. Μετάφερναν ολοχρονίς ανθρώπους και φορτιά... Σήμερα μπήκαν για τα καλά στη ζωή μας οι μηχα­ νές, τ ’ αυτοκίνητα. Ελάχιστοι αυτοί που έχουν ζα, αυτοί που αντιστέκονται στη γοητεία της τεχνολο­ γίας. Τα λογής λογής επαγγέλματα, που είχαν σχέση μ’ αυτό, με το χρονοκύλισμα ξέπεσαν ή ξεχάστηκαν. Βαριά η αυλαία που έπεσε και μας χώρισε βίαια από το κοντινό παρελθόν. Τα εργαστήρια αράχνιασαν. Οι αδούλευτοι δρόμοι χορτάριασαν, τα κτήματα ρουμάνιασαν και η ερημιά τους σε φοβίζει... Οι σαμαράδες που φρόντιζαν, μαζί με άλλους τεχνίτες, για την αρματωσιά των υποζυγίων, λιγόστε­ ψαν στον τόπο μας, μετριούνται στα δάχτυλα. Στην Αγιάσο έκλεισε εδώ και χρόνια ο κύκλος του παλιού αυτού επ α γγέλμ α το ς. Οι μ α σ τόροι εξέλιπ α ν. Ουραγός τους ο καλός μας συμπολίτης και πρόθυμος πληροφορητής Μιχάλης Ξενέλης. Τον συντροφέψαμε στις 23 Αυγούστου 1999, κάτω από τη φρίτζα του Καλφαγιάννη, και μας μίλησε για τη ζωή του, για την τέχνη του, για τους σαμαράδες της Αγιάσου... «Γεννήθηκα το 1913. Πατέρας μου ο αγρότης Γεώργιος Ξενέλης και μάνα μου η Αμερσούδα Ευστρατίου Αίβανου.

Ο σαγματοποιός Μιχ. Ξενέλης (δεξιά) με το βοηθό του Στέλιο Μιχ. Αίβανο και το γιο του Γεώργιο (1956).

Πήγα δυο τρεις μήνες στη Μυτιλήνη και έμαθα την τέχνη κοντά σ’ έναν πρόσφυγα -το επίθετό του ήταν Παυλής-, που είχε σαμαράδικο κοντά στη Μητρόπολη. Στην Αγιάσο είχαμε ένα σαμαρά, το Βασίλη Βίγλατζη. Ή ταν Μανταμαδιώτης. Με φώναξε και δουλέψαμε συνεταιρικά, από το 1937 ως το 1939. Το μαγαζί μας ήταν εκεί που είχαν αλμπάνικα οι Κουτσκουδήδες, κοντά στο σπίτι του Σκώτ’. Ήταν ιδιοκτη­ σία του Βίγλατζη. Σ ’ αυτό δούλευε παλιότερα ο πεθερός του, ο Ααδιέλης, από τον οποίο έμαθε και την τέχνη. Όταν στα­ μάτησε και πέθανε, πήγαμε εμείς. Αργότερα το μαγαζί αυτό το αγόρασε ο Δημητρός Βασιλτσιωτέλης, η Κουτσούκα. Τα πήγαμε καλά με το Βίγλατζη. Ή ταν καλός άνθρωπος. Εγώ όμως μετά άνοιξα μόνος μου μαγαζί. Στην Αλβανία δεν πήγα. Αρρώστησα και μου έδωσαν ένα χρόνο αναβολή. Όταν τέλειωσε η αναβολή μου, είχε πια διαλυθεί το στράτευμα. Νοίκιασα ένα μαγαζί, ιδιοκτησίας Ιωάννου Οικονόμου, που βρισκόταν στον Κάτω Κάμπο, σε στενό, απέναντι από το καφενείο του Λαλαδέλη (Καμτζουρέλ’). Εδώ εργάστηκα από το 1940 ως το 1972, οπότε και συνταξιοδοτήθηκα. Ο συνέται­ ρός μου, όταν χωρίσαμε, πήγαινε στα χωριά και πουλούσε διάφορα είδη, τσεκούρια, παγίδες, κουδούνια και άλλα. Αργότερα κουβαλούσε νερό του Τσίγκου. Από το 1940 ως το 1960 είχαμε πολλές δουλειές οι σαμαράδες, οι καπιστράδες, οι πεταλωτήδες. Η Αγιάσος είχε 1500 μουλάρια, άλογα, φοράδες. Τώρα η Αγιάσος έχει πολλά αυτοκίνητα. Ευτυχώς που πήραμε μια μικρή σύντα­ ξη και τα βολεύουμε με τη γριά. Παντρεύτηκα τα Εννιάμερα του 1950 με τη Βλοτίνα Ιωάννου Γζουντέλη (Τινού). Μας στεφάνωσε ο Ευστράτιος Παναγιώτου Χαλέλης, ο ψωμάς. Πιο παλιός σαμαράς ήταν ο Ααδιέλης. Σαμαράς ήταν και ο Παναγιώτης Μακρέλης, ο πεθερός του Βασίλη Ανεζίνου, του πατέρα του Στρατή. Δεν τον θυμάμαι όμως να δουλεύ­ ει. Ακουστά το έχω και εγώ. Χρησιμοποιούσαμε ντόπια ξύλα, καρυδιές και πλατάνια. Ξεχωρίζαμε τα σαμαρόξυλα. Τα κόβαμε με το ξίγυ ρ ’σ τά ρ’. Αλλα εργαλεία που είχαμε ήταν το σκεπάρνι, το πριόνι, η τρυπουτηρα... Με το τελευταίο ανοίγαμε λάκκο στον κετσέ, για να μην ακουμπά σε πληγές, που κάποτε δημιουργούνταν. Πρώτα φτιάχναμε το σκελετό και τον καρφώναμε. Το μπρο­ στινό μέρος λεγόταν ώμος και είχε σκαρδέλια. Το άλλο μέρος λεγόταν πισινό και είχε σίδερα, για να δένουν τα σχοινιά. Μετά βάζαμε το δέρμα και τον κετσέ, που έφτιαχνε ο Πάνος η Χτένα, και γεμίζαμε το σαμάρι με χόρτο, που το λέγαμε σίκα­ λη και που το προμηθευόμασταν από την Καλλονή. Τα σαμά­ ρια τα βάφαμε με καρυδομπογιά, συνήθως κόκκινα. Κάναμε και σκαλιστά στα σαμάρια. Δουλεύαμε με το καλέμι, με τα χέρια. Τότε δεν είχε μηχανήματα. Επίσης βάζαμε καπαράδες, κίτρινα στρογγυλά καρφάκια. Κάναμε και επιδιορθώσεις σαμαριών. Σαμάρι έκανα και στον πατέρα σου. Ένα σαμάρι στοίχιζε περίπου 500 δραχμές. Πουλούσαμε σαμάρια και στα γύρω χωριά, στο Ακράσι, στο Αμπελικό, στον Ασώματο, στο Ίππειος, στον Μπορό, στο Παλαιοχώρι... Έρχονταν και τα έπαιρναν. Είχα καλό όνομα και με προτι­ μούσαν. Σαμάρια έστελνα ακόμα και στην Καβάλα. Ήμουν ο τελευταίος σχεδόν σαμαράς. Τώρα έρχονται ξένοι σαμαρά­ δες, ένας Πλωμαρίτης και ένας Γεραγώτης».

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑΣΟ ΤΘΥ ΧΤΕΣ «Τι του κουλουστρίβ’ς του μα ξιλά ρ’;» Αφιερωμένο στον αείμνηστο Στρατή Αναστασέλη Α λ λ α ξ ι , π ιδ ιά μ ’, ου κόσμουους! Ά λλα ξιιι! Α λλιώ τγ’ γ ίν ’καν γοι α θ ρ ώ π ’ σ ’ ούλαντουν! Τσι στα φαγιά τσι στα πιουτά τσι στα ρούχαντουν τσι στα γλ έν τια ντο υ ν τσι στα α λισ β ιρ ίσ ια ντο υ ν, σ ’ ούλαντουν! Στα παλιά γοι αθρώ π’ ήνταν πιο κουντά ου ένας στουν άλλουν. Μ οιράζουνταν μαζί τσι τς ιμκρές τς χαρές τσι του μιγάλου πόνου! Απί τότι που μαντριστηκαμι μες στα κλουβιά, στς πουλυκατοικίις, δεν ξέρ’ς ποιος είνι ου διπλανός, απού που βαστά η σκούφιαντ τσι τι καπνό φουμάρ’! Λεν πους «τώ καιρώ εκείνω» ου ουρανός ήνταν χ α μ ’λός τσ ι γι ά θ ρ ιπ ο υ ς σ ’ν τ ύ χ ιν ι μι του Θιο! Λάθουους, μιγάλου λάθουους. Δεν ήνταν ου ουρα­ νός πιο χ α μ ’λός. Ου άθριπους ήνταν π ιο α ψ ’λός στου νου, σ τ’ ψ ’χή, σ τ’ καλουσύν’, τσι έφτανι του Θιο! Είχι του Θιο πατέρα, αδιρφό, φίλου, συγγινή! Ου άθριπους ήνταν γινιά μι του Θιο! «Του γάρ και γένος έσμέν», δεν είπι ου μιγάλους γι απόστουλους στς Αθηναίοι, στουν Αρειου Πάγου; Τότις γι άθρι­ πους ίλιγι στου Θιο, τουν πατέραντ, ούλα τα βάσαναντ, τουν πόνουντ, τς λαχτάρισιντ, τς αναπουδιέσ ιντ, τα ό νειρ α ντ. Τ σ ’ α υ τό ς έ δ ’ν ι α π λ ό χ ιρ α τ ’ βουγήθειαντ τσι α π ά λ ’νι τουν πόνουντ. Του έδ’νι ακόμα φρόνησ’, ν ’ απουφεύγ’ τς κακουτουπιές στ’ στράτα τς ζουγής. Έ βαζι στη ψ ’χή ντ δύναμ’, να ’χ ’ πίσ τ’ στουν ιαυτόντ, να π λά θ’ όνειρα, να έχ’ ιλπί­ δα! Γιατί, άμα λείπ ιν έφτα τα τρ ιγιά , ο ύ λ ’ η Γης θαν είνι μιαν απέραντ’ μαύρ’ κόλασ’! Στα παλιά, ου ά θριπους ήνταν διμένους σώμα τσι ψ ’χή μι τ ’ Γη! Όσου τ ’ πατούσαν τα πουδάριαντ, ήνταν ανίκητους, σαν του μυθικό Ανταίου! «Γιάννηη -ίλιγι ου Αγισσώτ’ς ου Παναγιώτης, ου μιγαλουδάσκαλους- Γήη, η απόλυτος πραγματικότης!» Η Γη ήνταν για τουν ά θριπου η μάναντ, η αδιρφήντ, η μιγάλ’, η ιώνια η αγάπη ντ! Τ ’ χάιδιβγι, τ ’ κανάκιβγι, τ ’ στόλ’ζι, τ ’ π ό τ’ζι μι τουν ίδρουντ! Τσ’ έφτην’ τ ’ έδ’νι πλούσια τ ’ αγαθά τς, τν ίδια τ ’ ζουήντ. Α π ’ τς μαύρις τς αυγές οι ξουχάρ’δις ξιχύνουνταν σαν του νιο, του πουλΰβουου του σμάρ’, α π ’ τν Α γριγιά, α π ’ τ ’ Μ πουτζαλιά, α π ’ του Σταυρί, α π ’ τα Σκαλούδια, στουν απέραντου του λιώνα. Οι τ α ϊφ ά δ ις μι τς μ α ζώ χ τιρ γ ις, μι τς ρ α β δ’στήδις, κ α τ’φουρίζαν τ ’ Π ατουμέν’, ά λλ’ μι τα πουδάρια, ά λ λ ’ μι τα ζα, ά λ λ ’ μι τς α ρ αμ πάδις, ως του Ί π πειους, ω ς τα Τσιραμιά! Τάκα τάκα ου δρόμους! Τσι γίνουντα ν η Π α τουμ έν’ στράτα τς προυκουπής, τς ιβλουγίας, τς αθρουπιάς, τς ειρήν’ς.

Ο Γιάννης Π. Παπάνης (ο Αποσπερίτης), ο δάσκαλος και χαρτογράφος της Λέσβου, ο άνθρωπος της άδολης αγάπης και της μεγάλης προσφοράς...

Δε π ρ έπ ’ όμους να ξιχάσουμι τσι τς Αγιασώτις τς τιχνίτις, τς άφθαστ’ στου ντουνιά, τα χρυσά τα χέρια! Του Ζουρέλ’ για τα σκουλιανά, τα καφιτιά, τ ’ αδιάβρουχα μπουτίνια για τα κουπιλάρια τσι τα σκαρπίνια για τς κουπιλούδις. Τα Κουζέλια για τα μαχαίρια, τα κλαδιφτήρια, τς ταχράδις τσι τ ’ άλλα τα σ ιδ ιρ ’κά. Ου Τ ζ ά ν ο υ ς γ ια τ ς λ α δ ιέ ς γ ια τς ραβδ’στήδις τσι τα τσιρβούλια για τς τσουμπάν’δις. Α λ ο υ ν ίζα ν ούλου του νησί. Τ σι ου Σ τ ρ ά τ ’ς ου Λ ιόλιας, ου μιγαλουμουτάφ’ς, ου καλόγνουμους, μι τ ’ τσακιστή τ ’ φέσα, καβαλίτσιβγι τ ’ μούλα, κατέβινι στ’ χώρα τσ ’ ίπιρνι παρατζλιές για λαδόπανα για τς μάκινις, για κιλίμια, για τρουβάδις, για δισάτσια, ούλα καμουμένα μι διαλιχτή κατσκαδότριχα. Να μην ξ ιχ ά σ ο υ μ ι, γ ια ό ν ο υ μ α το υ Θ ιο υ , τα Κουρτζέλια, τα χρυσόχιρα! Πουρνό πουρνό στου θουλάμ’ δούλιβγαν τουν π ’λό, για να ’νι μαλακός, αφράτους, γλινιρός σαν τ ’ βασιλικιά τ ’ γρουνίσια τ ’ γλίνα. Μ ’ έφτουν φτιάχναν τα πιρίτιχνα π ια τ’κά,

τς π ια τέλ ις, τς γα β ά θις, τς λα β ουμ ά ν’, τα βάζα, πλουμ ’σμένα όμουρφα, που φτάναν ως πέρα στν Ανατουλή! Έ δ ιε τ ς π ιρ π α τ ο ύ σ ι «τώ κ α ιρ ώ εκείνω » στν Α γιά σ ο υ η ζουή. Μη ν ο υ μ ίσ ιτ ι ό μ ο υ ς π ο υ ς ου κόσμους τότις ήνταν «κοινω νία αγγέλων». Πουτέ δε λ ε ίπ ιν τ ’ α γκ ά θια ! Έ φ τ η ν ’ είν ι η κ α τά ρ α τς ράτσας μας. Η φαγουμάρα! Που δε μας αφ ήν’ να προυκόψουμι! Α π ’ τα π α νά ρ χϊα χρόνια ου ποιη ­ τής ου Ησίουδους λέγ’:

και κεραμεύς κεραμεΐ κοτέει και και πτωχός πτω χφ φθονέει και

τέκτων,

Οι γιατροί «τώ καιρώ εκείνω» δεν ήνταν σπουδαγμέν’. Μ άθιναν τ ’ τέχιν’ απού πάππου σι πατέ­ ρα, απού πατέρα σι γιο, απού γιο σ ’ αγγουνό. Τα για τρ ικ ά , τα π ιο π ο υ λλά , ου μ ιγα λ ο υ δύ να μ ο υ ς «πλούσια τα ελέη του» σκόρπ’σι στουν τόπου μας, που τουν σ τό λ ’σι σαν π α ρ ά δ ’σου! Για ο ύ λ ις τς α ρ ρ ώ σ τγ ις ε ίχ ι γ ια τ ρ ιγ ιά μι τα β ότα να : Ρ ίζ ις , φύλλα, λουλούδια, καρποί, ξύλα, φλούδις· νιρό, χώ μα, μ έλ’, ξ ίδ ’, ρατσ ί, κρασ ί, λ ά δ ’, τα πάντα! Λ ιγ ο υ σ τά έ ρ χ ο υ ν τ α ν α π ό ξ ο υ . Γ ια να σ α ς τα ξιστουρήσου, θα γέμ’ζα φ ’λάδις τσι φ ’λάδις! Για έφτα λεν τσι του τραγ’δέλ’:

Σώπα, παραποννιάρικου, κι ον κόσμους δεν ιχάθι κι μι τα βότανα της γης γιατρέβγουντι τα πάνθη. Τώρα θα σας πω δυο τρεις α π ’ τς τότι γιατριγιές, για να π ά ρ ιτι μιαν ιδέα: Για τα κρυουλουγήματα είχαν τς βιντούζις τσι βρασ’κά απού βότανα. Για τς πληγές απού κουνήματά ή χτυπήματα είχαν του δκο τους του λιφ κ ουπλά σ τ’. Μέσα στου λ ά δ’ βράζαν αριτσίν’ α π ’ του πεύκου. Πλύναν πρώτα τ ’ πληγή μι κρασ ί ή ρα τσ ί τσ ι α λείβγαν του λ ιφ κ ο υ π λ ά σ τ’! Έ διετς ξιρ ινό ντα ν τσι δε κα κουφ όρμ’ζι. Για του ανιμουπύρουμα πύρουνα ν του ξύ σ τρ ’ τς σ κάφ ’ς που ζ ’μώναν, κ ο υ τσ ίν’ζι, τσι τουν βάζαν κουντά στου ανιμουπύρουμα κάμπουσις φουρές τσι γιατριβγόταν. Για έφτους που ήνταν κατακότσιν’ α π ’ του πουλύ του αίμα, είχαν τς αβδέλλις. Τς βάζαν τσι ρουφούσαν του αίμα, τς ζ ’λούσαν τσι τς άδειαζαν τσι τς ξαναβάζαν δυο τρεις φουρές τσ ’ έδιετς γλίτουνι ου άθριπους α π ’ τουν νταμλά, του ιγκιφαλικό. Τέλους, τότι που είνι τα σταφύλια, πάγιναν στα Λιώτα, κουντά στου Γαβαθά. Έ ιτσι είνι μια πηγή μι νιρό σα καθάρσιου. Δυο μέρις πίναν τσι «βγαίναν» απουκάτου τσ’ έδιετς καθάρ’ζαν τα μέσαντουν! Ου Π ρουκόπ’ς, ου πρακτικός γιατρός, όμουρφους σαν άγγιλους, καλουδιμένου π α λ ’κ ά ρ ’, άκακους, απουνήριφτους, κουνσούμους τσ ’ ουνειρουπαρμένους, είχι του γιατρείουντ στν Αγιάσου, στου μαχαλά, όπους ανιβαίν’ς α π ’ τ ’ Παναγιά πρους του Σταυρί, καμιά τιτρ α κ ο υ σ α ρ ιά ντούμ ια , α π ’ του

ζιρβό σ ’ του χέρ’. Γιάτριβγι τς ζαμπούν’δις τσι τς ξιλάφρουνι, όσου μπουρούσι α π ’ τουν πόνου. Είχι γ ’να ίκ α του Μ α ργουλέλ’, κ ο υ π ιλ ιά ό μ ο υ ρ φ ’ σα Π α ν α γ ιά , ι ν ’κ ο υ τσ α ρ ά , δ ’λ ιφ τα ρ ο ύ τσ ι κ α λόγνουμ’. Τιριασμένου αντρόγ’νου σ’ ούλαντ. Ό χ ’ σα κ ά τ’ σ ’μιρνά, που φαγώ νουντι α π ’ του προυί ως του βράδ’ σαν του στσύλου μι κάτα. Είχαν τσι δυο κουπιλάρια, του Γιαννέλ’ τσι του Σ τρατ’γέλ’, που ’νταν ου νους τσι ου λουγισμός τ ’ γουνιών. Τσ’ έφτα μιγά λουνα ν σαν τα νια , τ ’ α π ρ ιλ ιά τ ’κα τα βλαστάρια, που αρσίζ’κα ξιχύνουντι τσι ιλμάτσ’κα ρουφούν τ ’ προυινή δρουσιά τσι χαϊδουλουγιούντι μι τουν ήλιου! Ά ρχιζι ου Π ρουκόπ’ς τη δ ’λειάντ, κουπάναγι τα για τρικά ντ μι του γ ’δουχέρ’ τσι μι του μυαλόντ ταξίδιβγι σι χώ ρις μακρινές, σ’ απέραντις θάλασσις, σι β’νά α ψ ’λά, άφθαστα! Πότι πάλι θ ’μούνταν του Μ αργουλέλ’, τ ’ γ ’ναίκαντ, του μιγά­ λου τουν έρουταντ, τσι σιγουτραγούδγι:

Ιον ’σι του ρουμπί φλουρί κι ανθός του μαλαμάτον κι ανάμισα σ ’ ούλις τις νιές γαρούφαλου κνικάτου. Μέσα στου Μα, ένα πουρνό, του Μ αργουλέλ’ τ ά ισ ι τα κ ο υ π ιλ ά ρ ια , τα ’σ τλ ι στου σ κ ουλειό, διά ρ μ ’σι του σ π ίτ’, κατέβ’τσι στν αυλή τσ ’ άρχισι να φρουκαλεί. Ά ξαφ να ένας σ φ ά χ τ’ς τ ’ χ τ ύ π ’σι στα μέσα τς, διπλώ σ’τσι στα δυο, ίβγαλι μια τσιρίδ α , έ π ισ ι κ ά το υ τσ ι γ λ ιθ ύ μ ’σι. Τν ά κ ’σι το υ Ριφλέλ’, η γ ’τό ν’σσα τς, έτριξι αλαφιασμέν’ στουν Π ρ ο υ κ ό π ’ τ σ ’ είπ ι το τσ ι το! Έ τ ρ ιξ ι ου Π ρ ο υ ­ κ ό π ’ς, τν ά ρπαξι, τνι ξάπλουσι στου κριβά τ’ τσ ’ άρχισι τ ’ γιατριγιά τς. Ό ,τ’ έκανι, ου πόνους ε πιρνούσι! Τίπουτα, τίπουτα! Πήγι του Φ ώ ν’, η ξιματιά σ τρ α , είπ ι τα ξό ρ κ ια τς, τίπ ο υ τα ! Π ήγι του Αμιρσούδ’, η ξιμαγιάστρα, τ ’ θύμιασι μι τουν απή­ γανου, είπι τς α φ ουρ ’σμοί τς «αν είνι φίλους, ας

λαλεί, αν είν’ ουχτρός να σκάσει κι αν είνι καταλαλητής να πέσει να πλαντάξει». Τίπουτα, τίπουτα! Του Μ αργουλέλ’ μέρα μι τ ’ μέρα έλιουνι σα του τσ ιρ ί τς λα μ πά δα ς! Να μην τα π ο υλυλο υγο ύμ ι, μέσα στουν Α λ ο υ ν ’τή, μας αφ ήτσ ι χρόνους! Σα ντα μ λά ς χ τ ύ π ’σι του Π ρ ο υ κ ό π ’ του κακό. Η γη έφ ’γι κάτου α π ’ τα πουδάριαντ! Έ χασ ι τα λουγικάντ. Τα πα ράτ’σι ούλα! Τα κουπιλάρια τα σ ’μάζιψι η μανήντουν, του Πηνιώ. Σαν του χαμένου πρό­ βατου γυρ ’ζι στς πέντι στράτις! Π ότι τουν βρίσκαν σ τ’ Καλαθού, π ό τι στουν Ά γιου Δ ’μήτ’, πότι στα Πόταμα, πότι στου Καστέλ’. Μ ια μέρα, χουρίς να του καταλάβ’, βρέσ’τσι στουν Άγλια. Του μιγάλου του β ’νό ιώ νιου ψήλουνι τν π έτρ ιν ’ τ ’ κουρφήντ, μέσα στ’ άσπρα τα σύννιφα, αδιάφουρου για τουν α θ ρ ο ύ π ’νό τουν πόνου! Κ ο ίτα ξι, μια δ ιξιά , μια ζιρβά, π α ίρ ν ’ φόρα, δ ίν ’ ένα σάλτου τσι ρ ίχ ’τσι στουν γκριμνό. Λέγιν πους στουν άλλουν του κόσμου, ου κάθι

άθριπους έχ’ ένα κα ντ’λέλ’ αναμμένου. Άμα σβήσ’ του κ α ντ’λέλ’, στέρν’ ου Μ ιγαλουδύναμους τουν ιξαπουδό τσι π α ίρ ν ’ τ ’ ψ ’χήντ. Του κ α ν τ’λέλ’ τ ’ Π ρ ο υ κ ό π ’ μια έκα νι να σβήσ’, μια άναβγι! Ω... έκανι ου Μ ιγαλουδύναμους. Σ ’ ούλ’ τν ιουνιότητά μ ’, τέτο ιο υ δε μι ξ α ν α κ α π ιτ ά ρ ’σι! Για ρ ίξ ι μια ματιά, λ έγ’ στουν ιξα π ο υ δό , να δούμι τι γίνιτι! Π ιτά γ ιτι ου ιξα π ο υ δ ό ς τσ ι β λέπ’ του Π ρ ο υ κ ό π ’ κριμασμένου α νά πουδα σ ’ ένα ξιρ ό κούτσουρου αγριουσ’τσιάς. Μι του σαλτάρ’σμα που είχι κ ά ν’, έμπλιξι η πιζνέρα τς πατατούκασιντ στου ξιρό του κούτσουρου, κριμάσ’τσι μι του τσ ιφ ά λ’ πρους τα κ ά του τσ ι γ λ ιθ ύ μ ’σι! Γ ι’ α υτό έκα νι έδιετς του κ α ντ’λέλιντ. Τουν τράβ’ξι όξου, φούισι δυο φου­ ρές μες σ τ’ μούρηντ τσι τουν σ ’νέφιρι! Βρε, γιατί το ’κανις έφτου τσι μας μ π έρ δ ιψ ι; Τουν απουπήρι α γ ρ ιγ ιμ έ ν ο υ ς ου ιξ α π ο υ δ ό ς. Ου Π ρ ο υ κ ό π ’ς α π ’λουγήθ’τσι, μι του νι τσι μι του σι, για τα βάσαναντ, τουν αβάσταχτου του πόνουντ. Ου ιξαπουδός, όσου τουν ά κ ’γι, σιγά σιγά ξαγρίγιβγι η μού­ ρηντ. Στου τέλους τ ’ λέγ’: «Σι συμπάθ’σα (αν είνι δυνατό!), γιατί κατάλαβα πους είσι καλό τσ ’ απουνήριφτου αθρουπάκ’ τσι θα σι βουηθήσου! Μια τσ ’ είσι γιατρός, θα σι δώσου ένα χά ρ ’σμα, που δε του έ χ ’ κανένας στου κόσμου! Μ όνου συ, π ο υ είμ ι αόρατους, θα μι βλέπ’ς. Αμα π α γ α ίν ’ς σι άρρουστου τσι μι βλέπ’ς να στέκουμι στου τσιφάλιντ, θα ξέρ’ς πους θα π ιθ ά ν ’. Άμα είμι στα πουδάριαντ, θα γ ίν ’ καλά! Ά ιντι, τσι μακριγιά α π ’ του ά δ ’κου τσ ’ α π ’ του στραβό του δρόμου! Ε ίπι τσ ’ έγινι αγέρας! Α π ό μ ’νι απουσβουλουμένους ου Π ρ ουκ όπ’ς! Σα ξιλαγάρ’σι του μυαλόντ, σκέφ’τσι τι ήνταν τούτου; Ονείρου για αλήθεια, αλήθεια για ονείρου! Ή βρι τα λουγ’κάντ, ίμπι στου ξουκλήσ’, σταυρουπρουσκύν’σι τσι κ α τ’φόρσι σιγά σιγά. Πήγι στου σπίτιντ, συγυρίσ’τσι, άλλαξι τσι πήγι στη δ ’λειάντ! Η αγουνία τουν έτρουγι, σαν τ ’ λαγού χτύπαγι η καρδιάντ. Στουν πρώ του άρρουστου, που τουν φουνά­ ξ ς , είδ ι το υ ν ιξ α π ο υ δ ό ! Σ του δ εύ τιρ ο υ π ά λ ι, στουν τρ ίτου του ίδιου! Άμα σ ιγούρα ρι, μάζιψ ι ούλα τα β ό τα να ν τ τσ ι τα γ ια τρ ικ ά ν τ, π ή ρ ι ό ,τ ’ πα ράδις είχι, κατέβ’τσι σ τ’ χώρα, ίμπι στου πρ ώ ­ του κ α ΐτσ ’, που ήβρι, τσι μια τσι δυο έφτασι στν Αθήνα! Β ουλέφ’τσι σ ’ ένα χ ά ν ’, ίβαλι τα καλάντ τσ ’ ίβγι να γνουρίσ’ τουν τόπου! Τν όμουρφ’ πουλιτεία τ ’ στσέπαζι μιαν αλλιώτγια καταχνιά, θαρρείς σα λΰπησ’. Λ ίγ’ αθρώ π’ στου δρόμου, κατσούφ’δις, σαν ένα βάρους να πλάκουνι τ ’ καρδιάντουν! Κ όντιψι έναν τσι ρώ τ’σι: - Δε μ ’ λες, π α τρ ιώ τ’, είμι ξένους τσι σας βλέ­ που ο ύ λ ’ σας α λλουσ ούσ ουμ ’, μι βαριά καρδιά, σαν κάποιου μιγάλου κακό να σας βαραίν’.

- Ά σ’ τα, π α τ ρ ιώ τ ’, έδιετς είνι, σα π ’ τα λες. Του βασ’λουπαίδ’ μας του καλά, του χρυσόκαρδου

είνι βαριά άρρουστου τσι οι μιγαλουγιατροί του έχιν ξιγραμμένου.

- Τσι κατά που πέφ τ’ του πα λά τ’; Ου ντόπιους τουν καθουδήγιψι τσι άμα έφτασι απόξου α π ’ του π α λ ά τ’ ου Π ρουκόπ’ς μπήγ’ μια φ ο υνά ρα : «Κ α λός γ ια τρ ό ο ς, κ α λό ς γ ια τρ ό ο ς» . Α κ ’σαν α π’ του παλάτ’ τσι είπαν: «Ας τουν φουνάξουμι τσ ’ έφτουν, ε χάνουμι τσι τίπουτα». Πήγι ου Π ρουκόπ’ς στουν άρρουστου τσ ’ είδι τουν ιξαπουδό στα πουδάρια. «Καλά σ’ έχου», είπι απού μέσαντ. Ξ ίτ α ξ ι κ α λ ά το υ ν ά ρ ρ ο υ σ το υ , τ ο υ ν α φ ο υ γκράσ’τσι τσ’ είπι. «Πουλύ δύσκουλα τα πράματα· μα γω, θα τουν κάνου καλά». Σ ’μουγιλάσαν οι μιγαλ ο υ γ ια τ ρ ο ί, π ο υ ή ν τα ν έιτσ ι. Ξ α ν α λ έ γ ’ ου Προυκόπ’ς: «Άμα δεν τουν κάνου καλά, να μι κόψιτι του τσιφάλι μ’». Πήρι τα βόταναντ τσι τ ’ άλλα τα π ρ ιπ ο ύ μ ινα τσι πήγι στου π α λ ά τ’, κουντά στουν άρρουστου! Έ ιτσ ι έμ’νι ούλου του μιρόν’χτου τσι τουν γιάτριβγι! Ε ίπ ι να ψήσιν τσι μια μπριζόλα στουν αχνό, να τ ’ κάνιν λιώμα, τσι τν έδ’νι λίγου λίγου μι του χ ’λιαρέλ’ τσ ’ απού πόνου μια χ ’λιαρούδα κ ότσ ’νου κρασί. Π ιρνοΰσαν οι μέρις τσι η ζουή έμπινι σταλαματιά σταλαματιά στου μισουπιθαμένου κουρμί! Σ ι κα μιά κ ο υ σ ’π ιν τ α ρ ιά μέρις γ ίν ’τσι του θάμα! Του βασ’λουπαίδ’ σ’κώθ’τσι γιρό τσι δυνατό! Β ούιξι γη Αθήνα! Έ να ς ξένους μιγαλουγιατρός έσουσι του βασ’λουπαίδ’! Χ αρές τσι πα να γύρια ! Π αλαβουθήκαν α π ’ τ ’ χα ρ ά ν το υ ν στου π α λ ά τ ’! Μ ι τς χ ο ύ φ τ ις δώ καν στουν Προυκόπ’ τα μαλάματα τσι μι τς αγκαλιές τα ασήμια. Αγόρασι ου Προυκόπ’ς ένα μιγάλου σπίτ’, το ’κανι γιατρειού, πήρι νουσουκόμις, ίφιρι τα κουπιλάριαντ α π ’ τν Αγιάσου, τα ’βαλι στα μιγάλα τα σκουλειό τσ’ άρχισι να γιατρέβγ’ τ ’ φτουχουλουγιά χουρίς πληρουμή, τσι τα γιατρικά τζάμπα. Πατείς μι πατώ σι οι άρρουστ’μέν’, οι αρχουντάδις. Ό ταν δε γιάτριβγι, ίπιρνι ό,τ’ βιβλίου γιατρικής ήνταν τσι του ρ ούφ α γι σα του διψ ασ μένου τ ’ α γ ρ ίμ ’, που μέσα στ’ καφτή τν έρημου βρίστσ’ μια νιρουμάνα! Κι ου κιρός τσύλαγι, σαν του νιρό στ’ αυλάτσ’, τσι φ όρ τουνι τουν Π ρ ο υ κ ό π ’ π λο ύτια , μιγαλεία τσι χρόνια. Τσ’ ήρταν τα γιράματα. Έ να απόγιουμα, που κάθουνταν τσι διάβαζι, τ ’ ήρτι σα ζαλάδα. Ας πάγου να ξαπλώσου κουμμάτ’, να μι π ιρ ά σ ’, είπ ι. Ξ ά π λουσ ι στου κ ρ ιβ ά τ ’ τσι σφάλ’σι τα μάτιαντ. Αμα τ ’ ά ν ’ξι, βλέπ’ τουν ιξαπο υ δό στου μ α ξ ιλ ά ρ ’! Δε χ ά ν ’ τσ ιρ ό, α ρ π ά του μαξιλάρ’ τσι γυρίζ’ μαζί να ’ρ τ’ ου ιξαπουδός στα πουδάριαντ. Ξανανοίγ’ τα μάτια, πάλι στου μαξιλάρ’. Έ φτην’ τ ’ γύρα τ ’ποίτσι κάμπουσις Π άντα ου ιξα π ο υ δό ς στου μ α ξ ιλ ά ρ ’! «Βρε ναμκιόρ’, τι του κουλονστρίβ’ς του μαξιλάρ’», είπι ου ιξαπουδός. Μ ισουπιθαμένου σι ξικρέμασα α π ’ τν αγριουσ’τσιά. Σ ’ δώκα τ ’ χάρη μ ’. Ούλα τα όνειρά

σ’, γ ίν ’καν αληθ’νά. Εν του κατάλαβις πους έφτασι γη ώρα σ ’; Τώρα ξιφ ουρτουμένους α π ί πλούτια, μ ιγα λ εία τ σ ’ ού λα τ ’ ά λλα , σ τέτσ ισ ι « εν ώ π ιο ς ενωπίω». Του ξέρουμι πους αγουνίσ’τσις σ’ ούλ’ τ ’ ζουή σ’ να ξιλαφρώ σ’ς τουν πόνου τς φτουχουλουγιάς, χουρίς να π ά ρ ’ς πιντάρα! Δ ιάβ’κις τ ’ καλή τ ’ στράτα α π ’ τν αρχή ως του τέλους! Κ α ζά ν τ’σις όμους του πιο μιγάλου πράμα τς ζουής, τν αθρουπιά! Ά ιντι, Π ρουκόπ’, καλέ μ ’ τσ ’ ακριβέ μ ’. Ά ξιι του Κυρίου! Έ φτασι γη ώρα να σι πάγου να ξαπουστάσ’ς πια στην ιουνϊότητα «μετά των δικαίων και των μακάρων». Σ ’ α ξίζ’ τσι μι του παραπόνου! Τσι πήρι τ ’ ψ ’χήντ! Ό μους κακά τα ψέματα. Σαν έρτουμι σ ’ έφτην’ τν ώ ρα, ο ύ λ ’ μας τ ο υ κ ο υ λ ο υ σ τ ρ ί β γ ο υ μ ι τ ο υ μ α ξ ι λ ά ρ ’, ε του βάζουμι κάτου! Γ ια τί,πώ ς να του κάνουμι:

Κι μι τα τόσα βάρσανα πάλι η ζουή γλυκιά ’νι κι όποιους μιλά για θάνατου πρέπει τριλός για να ’νι!

Φ Ω ΤΟ ΣΚ ΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΙΑΣΟ

Στιγμιότυπο από τις Γυμναστικές Επιδείξεις, που γίνο­ νταν άλλοτε, με το τέλος του διδακτικού έτους... (Τη φω τογραφία παραχώ ρησε ο Δημήτρης Αμπουλός)

Αθήνα, 3.8.1999 Ο Α Π Ο Σ Π Ε Ρ ΙΤ Η Σ

ΓΛΩΣΣΑΡΙ Α γρ ιγιά σ υνοικία της Α γιάσου, α λ λ ιώ τ’κους α λ λ ιώ τικ ο ς, δ ια φ ο ρ ετικ ό ς, α λο υ νίζο υ γυ ρ ίζω , περιπλανιέμαι, βασιλικιά γρουνίσια γλίνα λεπτό μέρος πά χους που χω ρίζει το διάφραγμα, υπεζωκ ώ ς. δ ια ρ μ ίζο υ τ α κ τ ο π ο ιώ , έ δ ιετς έτσ ι, έιτσ ι εκεί, θουλά μ’ μικρή δεξαμενή για την παρασκευή του πηλού, ιλ μ ά τσ ’κους λα ίμ α ργος, ιξαπουδός χάρος, καταλαλητής κακολόγος, αυτός που θέλει την καταστροφή, κνικάτους κατακόκκινος. κουλουστρίβγου στριφογυρίζω , κουνσούμους καλό­ βολος, συνεργά σ ιμος. κ ο υ π ιλ ά ρ ’ α γόρι, κουπιλο ύδ α κ ο π έλ α , λ α δ ιά είδ ο ς μ α λα κ ού τσ α ρ ο υ ­ χιού. μάκινα ατμοκίνητο λιοτρίβι, μανή για γιά . μ ο υ τά φ ’ς οακοποιός, βιοτέχνη ς τρ ίχ ιν ω ν υ φ α ­ ν τ ώ ν . Μ π ο υ τ ζ α λ ιά σ υ ν ο ικ ία τη ς Α γ ιά σ ο υ . ντο ύ μ ’ άνοιγμα ποδιού, λα ϊκό μέτρο μήκους (60 π ό ν το ι π ερ ίπ ο υ ), ξ α ν α κ α π ιτά ρ ’σι ξανασυνέβη. ξ ιλ α γ α ρ ίζ ο υ ξ ε κ α θ α ρ ίζ ω , ξ ο υ χ ά ρ ’ς α γρ ό τη ς. Π α το υ μ έ ν ’, λ ιθ ό σ τ ρ ω τ ο ς δ ρ ό μ ο ς π ο υ σ υνδέει την Α γιάσ ο με την Κ α ρύνη . Π ηνιώ Π η νελόπη , γ ια γ ιά του γ ρ ά φ ο ν το ς. π ιζνέρα τσέπη, πο υρνό πουρνό π ρω ί πρω ί. Ριφλέλ ’ Εριφύλη. Σ τρ ά τ’ς ου Λ ιό λια ς σ α κ ο π ο ιό ς της Α γιάσ ου, π α π π ο ύ ς του γρ ά φ οντος. σ ’ντυχα ίνο υ σ υνομιλώ . Σ καλούδια σ υ ν ο ικ ία της Α γ ιά σ ο υ . Σ τ α υ ρ ί σ υ ν ο ικ ία της Α γ ιά σ ο υ , σ φ ά χ τ ’ς ο ξ ύ ς π ό ν ο ς , τα χ ρ ά ς είδ ο ς κ ο π τ ικ ο ύ ερ γ α λ είο υ , τ έ χ ι ν ’ τέχν η , τ σ ιρ β ο ύ λ ’ είδο ς τσ α ρ ο υ χ ιο ύ με σόλα, φέσα μεγάλο φέσι. φρουκαλώ σκουπίζω . Φών’ Φωτεινή. ίο

Η Αικατερίνη Σαμαρά γεμίζει το κουμάρι της με κρύο νερό του Αγίου Δημητρίου... (Τη φω τογραφία παραχώ ρησε η Ευτυχία Κ ουταλέλη)

ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΡΧΘΝΤΗ ΚΘΝΤΘΥΑΗΣ Ο άνθρωπος, ο δάσκαλος, ο μαχητής της Μέσης Ανατολής Ο Ανδρέας-Φαίδων Κοντούλης γεννήθηκε στις 28 του Απρίλη του 1920 στο Φανάρι, τη γραφική συνοι­ κία της βασιλίδας των πόλεων. Ή ταν το στερνοπαίδι της όμορφης φαμίλιας του Γανοχωρίτη οδοντίατρου Αρχοντή Ευστρατίου Κοντούλη (1878-1943) και της Αγιασώτισσας δασκάλας Αθηνάς Βρανά Κουκουσά ή Κουκουσέλη (1878-1957). Αδέρφια του η οδοντίατρος Μαρίκα (1908-2000), σύζυγος του ιατρού Κωνστα­ ντίνου Τοκμακίδη, ο μόνιμος υπ α ξιω μ ατικός της Α εροπορίας -σ μ η ν ία ς- Αλέκος, ο οποίος υπέκυψε στο μοιραίο το 1936, όντας εικοσιπεντάχρονο παλικάρι, η φιλόλογος καθττγήτρια Έλλη, σύζυγος Εμμανουήλ Κουβαράκη, και ο Ό μ η ρ ο ς, ο α ν τ ισ τ α σ ια κ ό ς, ο μαχητικός ερασιτέχνης δημοσιο­ γράφος, ο πολύτιμος συνεργά­ της του περιοδικού μας... Τα θλιβερά γεγονότα της μικρασιατικής καταστρο­ φής α νά γκ α σ α ν το υ ς γο ν είς του να ζητήσουν καταφύγιο στην Αγιάσο, στην οποία υπήρχαν συγ­ γενείς. Ε δώ ο Α νδρέα ς παρακολούθησε εγκύκλια μαθήματα, τα οποία ολο­ κλήρωσε στη συνέχεια στο Γυμνάσιο της Μ υτιλήνης, αλλά και στην Αθήνα. Ό ταν αποφοίτησε, εγγράφηκε στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακα­ δημία των Ιωαννίνων (Α ' έτος) κ α ι στη σ υ νέχεια στη Ζ α ρ ίφ ειο Παιδαγωγική Ακαδημία της Αλεξαν­ δρούπολης (Β ' έτος). Μετακατοχικά πήγε στην Παιδαγωγική Ακαδημία της Λάρισας, από την οποία και έλαβε το δίπλωμά του. Αξίζει να σημειωθεί π ω ς Δ ιδ α σ κ α λ είο κ α ι α ρ γό τερ α Π α ιδα γω γικ ή Ακαδημία λειτούργησαν και στη Λέσβο... Η εισβολή τω ν Γερμανών στη χώ ρα μας α νά ­ γκασε το ν Α νδρέα Κ οντούλη, ό π ω ς κ α ι τόσ ους ά λ λ ο υ ς Μ υ τιλ η ν ιο ύ ς, να κ α τα φ ύ γ ει στη Μέση Ανατολή και να γνω ρίσει από κοντά την κόλαση του πολέμου. Έ λαβε μέρος σε επ ιχειρ ή σ εις και τραυματίστηκε ελαφρά στο χέρι. Επέστρεψε στο νησί την άνοιξη του 1945, αλλά βρήκε την πατρική ο ικ ο γ έ ν ε ια α π ο ρ φ α ν ισ μ έ ν η . Σ τ ις α ρ χ έ ς το υ Αυγούστου του 1943 ο πατέρας του Αρχοντής είχε δώσει τη δική του μάχη και ηττήθηκε...

Αρχικά εργάστηκε ως οδοντοτεχνίτης, κοντά στην αδερφή του Μαρίκα. Στη συνέχεια σταδιοδρόμησε ως εκπαιδευτικός. Υπηρέτησε ως αναπληρωτής για λίγο χρονικό διάστημα στο Καμένο Χωριό. Το 1951 διορί­ στηκε στα μουσουλμανικά σχολεία (Ιάαάίγε) της Κομοτηνής, όπου και εργάστηκε επί δεκαέξι χρόνια. Στη συνέχεια έλαβε μετάθεση και ήρθε στην Αθήνα, από όπου και συνταξιοδοτήθηκε. Ή ταν δάσκαλος με επαρκή παιδαγω γικό οπλισμό, με έντονη διάθεση προσφοράς, με περίσσια αγάπη για το παιδί. Ή ταν αποδεκτός στο χώρο του σχολείου, είχε την εκτίμηση και την αναγνώριση των συναδέλφων του... Ο Ανδρέας Κ οντούλης άφησε στο πέρασμά του από την επίγεια ζωή πολλά πειστήρια της ευσυνειδη­ σίας του, της αγωνιστικότητας του, της π ρ ο ο δευ τικ ό τη τά ς του, της φιλοπονίας του, της ανθρω πιάς του. Δέθηκε με τα ιερά δεσμά του γάμου με την καλόκαρδη Μανταμ α διώ τισ σ α Α νδρονίκη (Νίκη) Γεωργίου Βακιρτζή, σ τις 27.8.1950, και απόχτησαν ένα γιο, τον Αλέξανδρο (Αλέκο), που σπούδασε μηχανολόγοςηλεκτρολόγος στο Εθνικό Μ ετσ όβ ιο Π ο λ υ τεχ ν είο . Ε υτύχη σ ε να π ά ρ ε ι στην αγκαλιά του και να κανακέψει την π ο λ υ φ ίλ η τη εγγ ο νο ύ λ α Νίκη... Σ τ ις 9 του Γενάρη το υ 2001 ο Α νδρ έα ς Κ ο ν το ύ λ η ς κοιμήθηκε το ν α ιώ ν ιο ύπνο κ α ι α να π α ύ ετα ι στο Κ οιμη­ τήριο Ζωγράφου. Η αποδημία του γιόμισε το ποτή­ ρι της θλίψης όχι μόνο για τους συγγενείς, αλλά και για τους συμπατριώτες, για τους συναδέλφους, για τους φίλους. Έ τρεφε ιδιαίτερη αγάπη για το νησί, για το χωριό της Μεγαλόχαρης, που τακτικά το ε π ισ κ ε π τ ό τ α ν . Ή τ α ν ενερ γ ό μ έλ ο ς το υ «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» και συμμε­ τείχε σε όλες τις εκδηλώσεις μαζί με τη σύζυγό του. Π άντα θα διατηρούμε ακοίμητο το καντηλέρι της ιερής του μνήμης. Ή τα ν ένας τίμιος, ένας χρυσόκαρδος, ένας πρόσχαρος, ένας ωραίος άνθρωπος...

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΑΕΣΒΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΘΑΙΦΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ Ένας κατοχικός γυμνασιακός τίτλος Ο ι λογής λογής τίτλοι, από όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, είναι νοσταλγικά θυμητάρια, που μας βοηθούν να πάμε πίσω , τότε που νιώ θαμε κα ρδιοχτύπια , χαρές μα κα ι λύπες, στα θρανία. Αν έχουν μεγάλους βαθμούς, πραγματικούς ή χατιρικούς, συνήθως τους κορνιζώνουμε, για να τους βλέ­ πουν και οι άλλοι και να μας καμαρώνουν. Αν πιστοποιούν πω ς ήμασταν «κατμάδες», συνήθως τους καταχω νιάζουμε, για να μη γινόμαστε ρεζίλι και για να μη δίνουμε κακό παράδειγμα. Παράλληλα όμως είναι και έγγραφα, που μας παρέχουν πολλές και χρήσιμες πληροφορίες, σχετικές με μαθητές, με σχολεία, με εφαρμοζόμενα συστήματα, με διδασκόμενα μαθήματα, με βαθμολογικές κλίμακες, με εκπαιδευτικούς... Στη συνέχεια δημοσιεύουμε το Α πολυτήριο1του Ιωσήφ Γεωργίου Σκλεπάρη2, που είχε την καλοσύ­ νη να μας το παραχω ρήσει ο ανεψ ιός του χειρουργός Γεώργιος Ευστρατίου Σκλεπάρης. Ο τίτλος αυτός Εκδόθηκε α πό το Γυμνάσιο Α ρρένων Μ υτιλήνης1 στις 15.7.1943, όταν γυμνασιάρχης ήταν ο αείμνηστος Σταύρος Παρασκευαΐδης*·. Η φω τογραφία του απολυομένου γράφει στο κάτω δεξιό άκρο της ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ ΜΥΤΙΛΗΝΗ, με έγγλυφο τρόπο...

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Σημειώσεις

Το Απολυτήριο Γυμνασίου (Αρρένων Μυτιλήνης) του Ιωσήφ Γεωργίου Σκλεπάρη (15.7.1943).

1. Ο τίτλος αυτός, διαστάσεων 28,2x19,3, προεκτυπώθηκε στη Μυτιλήνη, στο Κατάστημα-Βιβλιοχαρτοπωλείο και εργαστήρια τυπογραφίας, καταστιχοποιίας και βιβλιο­ δετείου Παναγιώτου Τσιβιλή και Σία.

2. Ο Ιωσήφ Γεωργίου Σκλεπάρης γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1924 και, σύμφωνα με Κατάσταση πεσόντων του Δήμου Αγιάσου που έχουμε στη διάθεσή μας, σκοτώθηκε στη μάχη της Κολοκυνθούς (Ρούμελη) στις 14.4.1949, στην οποία έπεσε και ο επίσης Αγιασώτης Ευστράτιος Ιωάννου Ευαγγελινός, έφεδρος ανθυπολοχαγός. Ήταν γιος του κτηματία-παντοπώλη Γεωργίου Ε υστρατίου Σκλεπάρη και της Ρ ήγαινας Ευστρατίου Κυπρίου. Αδέρφια του ο δάσκαλος Ευστράτιος, ο φιλόλογος και λογοτέχνης Δημήτριος, ο ερασιτέχνης δημο­ σιογράφ ος Μ ιλτιάδης, ο Ν ικόλαος, ο συνεργάτης του «Τριβόλου» Μιχαήλ και η Αλίκη, η οποία μετανάστευαε και ζει στη Βραζιλία. Ήταν φοιτητής της Παντείου και δυναμικό στέλεχος της ΕΠΟΝ Αγιάσου. Αξίζει να σημειωθεί πως η μορφή του, ως αδικοχαμένου θύματος του εμφυλίου, κυριαρ­ χεί στην ποιητική σύνθεση «Ροδότοιχος» (Μυτιλήνη 1985) του προαναφερθέντος αυταδέλφου του Δημητρίου.

3. Ενώ στον προεκτυπωμένο τίτλο υπάρχει η ένδειξη της αρχής ΕΑΑΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ, από τη σφραγίδα έχει αφαιρεθεί για ευνόητους λόγους.

4. Ο Σ τα ύ ρ ο ς Π α ρ α σ κ ευα ΐδη ς γεννήθηκε στο Μ ανταμάδο το 1895 και πέθανε στη Μυτιλήνη το 1978. Σπούδασε στη Φ ιλοσοφική Σχολή του Π ανεπιστημίου Α θηνών κ αι διατέλεσε γυμ να σ ιά ρχη ς του Γυμνασίου Αρρένων Μυτιλήνης. Ασχολήθηκε με λεσβιακά θέματα. Α ξιόλογη η εργασία του « Έ π ιβ ίω σ ις το υ α ρ χ α ίο υ ελληνικού βίου εν Λέσβο). Σελίδες αγνοούμενης ιστορίας» (Μ υτιλήνη 1956, επανέκδοση απ ό το Β ιβ λιοπ ω λείο «Πετρά» Μυτιλήνη 1998). Ε ίναι πατέρας των εκλεκτών φιλολόγων Παναγιώτου και Ευστρατίου.

ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ Ανησυχητική η ελάττωση του μαθητικού δυναμικού **άνε περίπου 35 χρόνια, από τότε που τράβηξε τ ις δη μοσ ιευόμ ενες φ ω το γ ρ α φ ίες ο Δ ουκάκης Χουτζαίος. Και οι δυο εικονίζουν μαθητές και μαθή­ τριες της πρώτης τάξης των Δημοτικών Σχολείων Αγιάσου, του Α ' (παλιού) και του Β ' (καινούριου), όπως τα λέγαμε. Διανύαμε το σχολικό έτος 1965-1966 και ήμασταν «πρωτάκια» φοβισμένα, ανέμελα και ανυποψίαστα για τη ζωή που ανοιγόταν μπροστά μας. Σήμερα, έχοντας πια περάσει το τεσσαρακοστό έτος της ηλικίας, σκορπίσαμε πέρα δώθε ή μάλλον μας σκόρπισε η ζωή. Από το 1929 μέχρι το 1975 υπήρχαν δυο μεικτά Δημοτικά Σχολεία στην Αγιάσο. Από το 1975 όμως και μέχρι σήμερα λειτουργεί μόνο ένα μεικτό δεκαθέσιο Δημοτικό Σχολείο. Σύμφωνα με τα αρχεία των παρα­ πάνω σχολείων, ο συνολικός αριθμός μαθητών-μαθητριών της Α 7 τάξης, κατά το σχολικό έτος 1965-1966,

ήταν 83 παιδιά (39 στο Α ' και 44 στο Β '). Υπήρχαν επίσης συνολικά περίπου 15 στάσιμοι από προηγούμε­ νη χρονιά, κυρίως αγόρια. Χαρακτηριστικό είναι ότι στο Α ' Δημοτικό Σχολείο υπήρχε πλήθος στάσιμων μαθητών, ενώ στο Β ' ελάχιστοι. Από τους στάσιμους δεν πήγε κανένας στο Γυμνάσιο. Αλήθεια, πώς γινόταν η επιλογή των μαθητών τότε, σε ποιο σχολείο θα πήγαινε ο καθένας; Από τους παραπάνω μαθητές παρέμειναν μόνιμοι κ ά τοικοι Α γιάσου γύρω στους 20, των οποίω ν η συντριπτική πλειοψηφία είναι αγόρια. Περίπου 10 άτομα εγκαταστάθηκαν στη Μυτιλήνη και εργάζονται ως ελεύθεροι επαγγελματίες ή ως δημόσιοι υπάλλη­ λοι. Περίπου 5 άτομα μετανάστευσαν, μεμονωμένα ή μαζί με τις οικογένειές τους. Αυτή είναι σχεδόν και η τελευταία γενιά των μεταναστών. Από αυτούς 2 απέ­ κτησαν ανώτερη μόρφωση στο εξωτερικό και συγκε­ κριμένα στην Αμερική. Τα περισσότερα άτομα έφυ-

Μαθητές και μαθήτριες της πρώτης τάξης του Α' Δημοτικού Σχολείου Αγιάσου, κατά το σχολικό έτος 1965-1966. Διακρίνονται, από αριστερά: Μαρία Ευστρ. Αΐβαλιώτου, Δέσποινα Γεωργ. Μαγλογιάννη, Κόνιτσα Παν. Καρατζά, Γεώργιος Αθαν. Αλεντάς, Κωνσταντίνος Γεωργ. Παπάνης, Βασιλική Ηλία Ψυρούκη, Νικόλαος Ευστρ. Στεφανής, Κομνηνός Χριστόφα Ααγέλης, Στυλιανός Παν. Μαϊστρέλης, Μαρία Αημοσθ. Καραγιάννη, Αναστασία Αημ. Τσαμπλάκου,;, Κλεοπάτρα Παν. Σταματέλη, Ευστράτιος Χριστόφα Κατζιλέλης, Ευστράτιος Βασ. Σκλεπάρης, Μιχαήλ Αντωνίου Βερδούκας, Βασίλειος Γρ. Καλογεράς, Παναγιώτης Γεωργ. Τσουκαρέλης, Ελένη Παν. Παπαπορφυρίου, Αριστείδης Ανδρέα Βαρβάκης, Ευστράτιος Γρ. Ασωμάτου, Παναγιώτης Αούκα Καρέτος, Αντώνιος Ευστρ. Αινάρδος, Βασίλειος Ανθιμοπαναγιώτου Γυρέλης, Παναγιώτης Ιγν. Προκοπίου, Γρηγόριος Σταύρου Ασβεστάς, Ευστράτιος Χριστόφα Σαλαβάτης, Αναστάσιος Παν. Παπαπορφυρίου, Ευγένιος Παν. Μπαρής, Μιχαήλ Αημ. Τζίνης... Δασκάλα η Αημητρούλα (Τούλα) Κωνσταντίνου Παπάνη. (Φωτογραφία Δουκάκη Χουτζαίου. Παραχωρήθηκε από το Βασίλειο Καλογερά)

γαν στα μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη κτλ.). Κορίτσια δεν έμειναν στο χωριό, εκτός από αυτά που παντρεύτηκαν Αγιασώτες ή διορίστηκαν στο νησί. Εξατάξιο Γυμνάσιο στην Αγιάσο και αλλού τέλειωσαν γύρω στα 30 άτομα. Ανώτερη και ανώτατη μόρφωση απέκτησαν 10 περίπου άτομα και 3 από αυτά σπούδασαν στην Ευρώπη. Δασκάλα στο Α ' Δημοτικό Σχολείο ήταν η Δημητρούλα (Τούλα) Κωνσταντίνου Παπάνη, που δίδαξε τους συγκεκριμένους μαθητές σε όλες τις τάξεις. Αξέ­ χαστη θα μου μείνει η μέρα, κατά την οποία μας αποχαι­ ρέτησε κλαίγοντας και συμβουλεύοντάς μας να εξακο­ λουθήσουμε να διαβάζουμε, ακόμη και αν δε σπουδά­ σουμε. Την επόμενη σχολική χρονιά έφυγε από την Αγιάσο. Στο Β ' Δημοτικό Σχολείο δασκάλα ήταν η Βρισαγώτισσα Έλλη Ψαλτήρα, η οποία δίδαξε τους συγκε­ κριμένους μαθητές στις τρεις πρώτες τάξεις. Στην τετάρτη και πέμπτη τάξη δάσκαλός τους ήταν ο Μιχά­ λης Πράτσος και στην έκτη ο Γιάννης Βέτσικας. Από το άλλοτε μαθητικό δυναμικό του Α ' Δημοτικού Σχολείου απεβίωσε στις 5.12.1992 η Βασιλική Ψυρούκη. Η Αγιάσος, σύμφωνα με την Απογραφή του 1961,

είχε 5.012 μόνιμους κατοίκους. Σήμερα, σύμφωνα με την Απογραφή του 1991, έχει 2.988 κατοίκους. Κατά το τρέχον σχολικό έτος η πρώτη τάξη του Δημοτικού Σχολείου Αγιάσου έχει εγγεγραμμένους 31 μαθητέςμαθήτριες. Βλέπουμε φανερά ποια είναι τα αποτελέ­ σματα της μετανάστευσης, της εγκατάλειψης και της υπογεννητικότητας. Δυστυχώς από τους εκάστοτε κυβερνώντες κανένας δεν έσκυψε πάνω στα προβλή­ ματα του τόπου μας, κανένας δεν έκανε τίποτα, για να κρατήσει α υ τόν τον κόσμο στον τόπο του. Απλόχερα ταξίματα, πα χιά λόγια, υποσχέσεις και αποτέλεσμα αυτό που έχουμε. Σήμερα το Βόρειο Ανατολικό Αιγαίο θεωρείται, μετά από την Ήπειρο, ως η πιο φτωχή περιοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και όμως αυτός ο πλούσιος τόπος μπορούσε να μας θρέψει όλους. Αν υπήρχε κρατική μέριμνα. Αν υπήρ­ χε δουλειά και ανάπτυξη. Αν υπήρχε αγροτική πολι­ τική. Γιατί, δε φτάνει μόνο ν ’ αγαπάς και να πονάς τον τόπο σου, πρέπει και να μπορείς να ζήσεις αξιοπρεπώς σ’ αυτόν. Αθήνα, 20.4.2001

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΑΛΟΓΕΡΑΣ

Μαθητές και μαθήτριες της πρώτης τάξης του Β Αημοτικού Σχολείου Αγιάσου, κατά το σχολικό έτος 1965-1966. Αιακρίνονται, από αριστερά: Παναγιώτης Γεωργ. Παπουτσέλης, Ευστράτιος Αναστ. Καζαντζής, Παναγιώτης Κων. Βαμβουρέλης, Χρίστος Μιχ. Πράτσος, Δέσποινα Γρ. Τζέγκου, Μαρίτσα Στυλ. Πανούριου, Καλλιόπη Εμμ. Κυριακίδου, Μιχαήλ Αημ. Γουγουτάς, Ιωάννης Γεωργ. Σκλεπάρης, Ευστράτιος Βασ. Πατράκης, Βασιλική Κων. Βαλαλά, Μαρία Ιωάν. Παπάνη, Αωροθέα Χαρίλ. Κουδουνέλη, Ευστρατία Πρ. Καλλονιάτου, Κωνσταντίνος Βασ. Σπλιαδής, Ηλίας Ευστρ. Τσουμπανέλης, Μιχαήλ Παν. Αξιομάκαρος, Ευάγγελος Ευστρ. Κέλμαλης, Βικτωρία Παν. Τσουκαρέλη, Αθηνά Χριστόφα Τσουκαρέλη, Μυρσίνη Κυριάκου Τινέλη, Προκοπία Θεοδώρου Καλογερά, Ελευθέριος Παράσχου Αλεπίδης, Κωνσταντίνος Παράσχου Αλεπίδης, Ευστράτιος Μιλτ. Αυμπερής, Κωνσταντίνος Προκ. Χριστοφαρής, Ελευθέριος Κων. Χρυσάφης, Μαρία Ευστρ. Κουρβανιού, Μαρία Ναπ. Ιακώβου, Δέσποινα Μαΐστρου Αούπου... Αασκάλα η Ελλη Ψαλτήρα. (Φ ω τογραφία Αουκάκη Χ ουτζαίου. Π αραχωρήθηκε από το Β α σίλειο Κ αλογερά)

Π Ε Ν Η Ν Τ Α Χ Ρ Ο Ν Ι Α Σ Τ Ο Σ Χ Ο Λ Ε ΙΟ «Οι Επιθεωρητές μας».Η θεατρική παράσταση Α ς κλείσουμε όμως το κεφάλαιο περί επιθεωρη­ τών με μια φωτεινή εξαίρεση. Θα ’ταν, βέβαια, άδικο να θυμόμαστε μόνο τα στραβά και τα ανάποδα και να παραλείπουμε να αναφέρουμε και τα σωστά. Ό πω ς σε όλους τους κανόνες της γραμματικής υπάρχουν και οι εξαιρέσεις (ίσα ίσα για να επιβε­ βαιώ νουν τον κανόνα), έτσι και στο σύνολο τω ν επιθεω ρ η τώ ν υ π ή ρ χα ν κ α ι α ρκετοί φ ω τισ μ ένοι άνθρωποι, που πραγματικά ξεχώριζαν για τη μόρ­ φωσή τους, αλλά κ υ ρ ίω ς για το α νο ιχ τό μυαλό τους. Α υτό το τελευταίο θαρρώ πω ς είνα ι και η λυδία λίθος που ξεχω ρίζει τους ανθρώ πους στον τομέα της διανόησης. Ανοιχτό μυαλό. Θυμάμαι ήταν στα 1979. Μ όλις είχα τελειώσει την ε π ιμ ό ρ φ ω σ ή μου στη Σ Ε Λ Μ Ε (Σ χο λ ή Ε πιμόρφω σης Λ ειτουργώ ν Μέσης Εκπαίδευσης) και είχα τοποθετηθεί σε ένα καλό Γυμνάσιο της Α θ ή να ς, στο γν ω σ τό σ χ ο λ ικ ό σ υγκ ρ ότη μ α της Γκράβας (και εκεί ακόμα υπήρχαν καλά σχολεία!), όπου θα επιχειρούσαμε να εφαρμόσουμε κάποιες καινούριες μεθόδους διδασκαλίας. Εκεί λοιπόν, σε μια εκπαιδευτική συγκέντρωση, γνω ρίσαμε για πρώτη φορά την κ α ινο ύ ρ για μας επ ιθ εω ρ ή τρ ια , την Α ικ α τερ ίνη Μ π α ϊρ α κ τά ρ η . Ε ίνα ι αλήθεια ότι το επίθετό της μας προδιέθεσε δυσμενώς στην αρχή, μια και μας θύμισε τον παλιό εκείνο αστυνομικό διευθυντή της Αθήνας, το δ ια ­ βόητο Μ παϊρακτάρη, που είχε γίνει ο φόβος και ο τρόμος των αλητών και κουτσαβάκηδων της περιο­ χής του Ψυρρή. Δε χρειάστηκε όμως πολλή ώρα, για να αντιληφ θούμε ό τι είχα μ ε να κ ά νο υ μ ε με μ ια α ληθινή κυρία, που σε μάγευε με το λόγο της, τη βαθύτατη μόρφωσή της και κυρίως με την πλατιά γνώση της στα θέματα παιδείας. Σε μια άλλη της αργότερα επίσκεψη στο σχολείο μας έτυχε να παρακολουθήσει ένα μάθημα στην τάξη μου και φαίνεται πω ς της άρεσε ο καινούργιος τρόπος διδασκαλίας, που είχαμε δειλά δειλά αρχί­ σει να εφαρμόζουμε. Με παρακάλεσε λοιπόν, αν θα είχα τη διάθεση, να πα ρ ουσ ιά σ ω ένα μάθημα σε όλους τους φιλολόγους της περιοχής μας, να κάνω δηλαδή ένα είδος δοκιμαστικής-επιδεικτικής διδα ­ σκαλίας με ακροατήριο. Μετά τον αρχικό αιφνιδια­ σμό μου και αφού με την ενθάρρυνσή της ξεπέρασα τους πρώ τους δισταγμούς, δέχτηκα. Δεν είναι δα και λίγο πράγμα, ένας νεαρός φιλόλογος, με μόλις 10 χρόνια πείρα, να καλείται να παρουσιάσει μια διδασκαλία σε 200 τουλάχιστον φιλολόγους, που

θα ήταν έτο ιμ ο ι να το ν « κ α τα σ π α ρ ά ξο υ ν » στο παραμικρό ολίσθημα! Ε ίχα όμω ς α πόλυτη εμ πισ τοσ ύνη στην τάξη μου, στα παιδιά μου της δευτέρας τάξης, που από την αρχή της χρονιάς τα είχα μάθει να δουλεύουν με τις αρχές της αυτενέργειας, με πλήρη ελευθερία και με πρωτοβουλία, και πραγματικά το μάθημα, το κάθε μάθημα, κυλούσε φυσικά και αβίαστα σαν γάργαρο νερό. Ορίστηκε λοιπόν η μεγάλη μέρα και η διδασκα­ λία θα γινόταν στο μάθημα των Νέων Ελληνικών, στη μεγάλη αίθουσα τελετώ ν του σχολείου, που είχε πρόχειρα μεταμορφωθεί σε αίθουσα διδασκα­ λίας. Δ εκαπέντε θρανία μπροστά μπροστά, ένας πρόχειρα στημένος πίνακας και από πίσω διακό­ σιες καρέκλες για το ακροατήριο. Τα δεκατριάχρονα π α ιδιά , όταν τους α να κ οί­ νωσα, λίγες μέρες πριν, είχαν, όπω ς ήταν φυσικό, κυριολεκτικά τρομοκρατηθεί* τόσοι ξένοι άνθρω ­ ποι στην τάξη τους να τα παρακολουθούν, έτοιμοι να γελάσουν στο π ρ ώ το λά θος τους! Σ ιγά σιγά όμως άρχισαν, με τη δική μου βέβαια ενθάρρυνση, να συνηθίζουν στην ιδέα και να το θεωρούν τελικά ιδιαίτερη τιμή, που τόσοι ξένοι καθηγητές θα έρχο­ νταν να τα δουν και να τα ακούσουν. Μου έπρηξαν, βέβαια, το συκώτι να τους αποκαλύψω, τουλάχιστον, ποιο κομμάτι θα διάλεγα να το υς διδά ξω , για να π ρ ο ετο ιμ α σ το ύ ν α νά λογα , αλλά εγώ σε καμιά περίπτωση δεν ήθελα να χάσουν τον αυθορμητισμό και την πρωτοβουλία τους και να μετατραπεί το μάθημα σε παπαγαλία κονσερβαρ ισ μ ένω ν γνώ σ εω ν, π ο υ θα π α π α γ ά λ ιζ α ν α πό κάποια βοηθήματα. Έ τσ ι αρνήθηκα αποφασιστικά την αποκάλυψη (καίτοι... Ιωάννης!), πείθοντάς τα ότι έτσι τα πράγ­ ματα θα πήγαιναν καλύτερα και όλοι θα δικαιολο­ γούσαν και τα πιθανά λάθη τους, αφού θα δούλευ­ αν πά νω σ ’ ένα κείμενο, που θα το έβλεπαν για πρώτη φορά! (Ε, μερικά ψεματάκια πότε πότε δε β λά πτουν, π ρ ο κ ειμ ένο υ να ε π ιτύ χ ε ις το σκοπό σου, που στη συγκεκριμένη π ερ ίπ τω σ η ήταν να προκαλέσουμε την εκδήλωση του αυθορμητισμού των παιδιώ ν και να οδηγήσουν εκείνα μόνα τους, φυσικά και αβίαστα, το μάθημα), αντίθετα με το σύνηθες καθηγητοκεντρικό σύστημα. Είχα διαλέξει για την περίσταση το κομμάτι του Γιάννη Β λα χογιά ννη «Η Σ ονλιω τοπούλα», που κατά τη γνώμη μου προσφερόταν καλύτερα για μια δοκιμαστική, δεικτική διδασκαλία.

Είναι ένα μικρό αριστούργημα, γραμμένο με το γνωστό γλαφυρό ύφος του Βλαχογιάννη, που έχει το χαρακτηριστικό, ενώ είναι πεζός λόγος, να μοιάζει με ποίημα και σε πολλά σημεία έχει τέλειο ποιητικό ρυθμό και μέτρο. Γι’ αυτό άλλωστε και το κατατάσ­ σουν οι φ ιλόλογοι σε ένα ιδια ίτερο λογοτεχνικό είδος του πεζού λόγου που λέγεται «πεζοτράγουδο» και ελάχιστοι λογοτέχνες, κυρίως από τους παλιότερους, έχουν γράψει τέτοια, όπω ς π.χ. ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου («Πεζοί ρυθμοί»). Θα δείτε παρακά­ τω, γιατί σας λέω όλες αυτές τις λεπτομέρειες. Το μάθημα λοιπόν άρχισε κανονικά και εξελισ­ σόταν τέλεια, με φυσική ροή και άνεση, σαν μια καθημερινή συνηθισμένη διδασκαλία, αυτό δηλαδή ακριβώς το οποίο επεδίωκα να δείξω. Ό τι δηλαδή μπορούμε σε ένα κοινό (και όχι πρότυπο) σχολείο να κάνουμε ένα μάθημα με πλήρη αυτενέργεια των παιδιώ ν (αρκεί να έχουν μάθει να δουλεύουν έτσι), χω ρίς καμιά προηγούμενη προετοιμασία ή άλλου είδους βοήθεια για τα παιδιά από το σπίτι. Κ οντεύαμε σχεδόν να τελειώ σουμε, κα ι, ενώ ήμουν έτοιμος με κατάλληλες ερωτήσεις να οδηγή­ σω τα παιδιά, να ανακαλύψουν μόνα τους τα ποιη­ τικ ά χα ρα κτη ριστικά του κ ομματιού, πετά γετα ι ξα φ ν ικ ά μια μ α θ ή τρ ια (α πό τ ις κ α λ ύ τερ ες της τάξης και κόρη καθηγητή) και λέει: «Κύριε καθηγητά, το διήγημα, που μας διδάσκετε, σχεδόν μοιάζει με ποίημα και μάλιστα σε μερικά σημεία έχει και μέτρο! Ό λοι μείναμε άναυδοι από την παρατηρητι­ κότητα του π α ιδιού και, όταν εγώ προσποιήθηκα ότι δεν είχα αντιληφ θεί κάτι τέτοιο, η μαθήτρια άρχισε να διαβάζει με μέτρο μερικές γραμμές, που ήταν εντελώς ποιητικές: «στης μά/χης τον/καπνό/, π ο υ κρύ/βει το/λαγκά/δι» κλπ. κλπ., για να μας αποδείξει του λόγου το αληθές. Ύ στερα από την απρόσμενη αυτή εξέλιξη, εξή­ γησα στα παιδιά ότι αυτό το είδος γραφής, σχεδόν αποκλειστικότητα του Βλαχογιάννη, λέγεται πεζο­ τράγουδο (πεζός λόγος και τραγούδι μαζί), τους είπ α λ ίγα λ ό γ ια γ ια το ν ά λλο εκ π ρ ό σ ω π ο του είδους, το Ζαχαρία Π απαντωνίου, και επιβράβευσα τη μαθήτρια για την παρατηρητικότητά της· και κάπου εκεί τέλειωσε η διδασκαλία. Τα παιδιά απο­ χώ ρησαν κα ι θα ά ρ χιζε σε λίγο η επιστημονική συζήτηση, οι παρατηρήσεις και η... καλόπιστη κρι­ τική εκ μέρους τω ν ακροατών συναδέλφων φ ιλο­ λόγων. Ό πω ς ήταν φυσικό και αναμενόμενο πλέον εκ μέρους μου, ο πρώτος, που πήρε το λόγο, είπε επί λέξει τα εξής: «Θαυμάσια η διδασκαλία σας, κύριε

συνάδελφε, αλλά σε καμιά περίπτω ση δεν μπορώ να πιστέψω ότι ήταν χωρίς προετοιμασία των παι­ διών. Μ ου θύμισε περισσότερο μια καλοστημένη και καλοπαιγμένη θεατρική παράσταση, όπου ο

καθένας είχε θαυμάσια προετοιμαστεί για το ρόλο του, παρά ένα μάθημα καθημερινής διδασκαλίας». Σ ’ αυτό λίγο πολύ το πνεύμα κινήθηκαν και οι επί μέρους παρατηρήσεις των άλλων και, πιστεύω, όχι ά δικα, αφού π ρ α γμ α τικ ά έτσι σαν θεατρική παράσταση είχε εξελιχθεί η όλη διαδικασία, μ’ όλο που ήταν απόλυτα φυσική και χωρίς πρόβες! Ό ταν τέλος πήρα τελευταίος το λόγο, για να... απολογηθώ, είπα μόνο τα εξής: Σας άρεσε, κύριοι σ υ νά δ ελ φ ο ι, η όλη αυτή θ εα τρ ικ ή π α ρ ά σ τα σ η , όπω ς την ονόμασαν οι προλαλήσαντες. Αν λοιπόν έχω τό σ ο τα λ έν το κ α ι μ π ό ρ εσ α να στήσω μ ια τέτοια έντεχνα προετοιμασμένη θεατρική π α ρ ά ­ σταση, μάλλον θα με χάσει η εκπαίδευση, γιατί θα α ρχίσ ω να σ κέπτομ α ι σοβαρά να α π ο δεχτώ τις προτάσεις, που μου έχουν γίνει από το... Εθνικό μας Θ έατρο, να σκηνοθετήσω μερικά του έργα! Σείστηκε η αίθουσα από τα γέλια και τα χειροκρο­ τήματα τω ν υ π ο λ ο ίπ ω ν , π ο υ δε σ υμ φ ω νούσ α ν, φυσικά, με την κακεντρέχεια τω ν επικριτώ ν. Και ότα ν στο τέλος πήρε το λόγο η επιθεω ρή τρια, η κυρία Μ παϊρακτάρη, με κάλυψε απόλυτα, λέγο­ ντας ανάμεσα στα άλλα: Κ ύριοι συνάδελφοι, γ ι ’ αυτό ακριβώ ς το λόγο διάλεξα το συγκεκριμένο συνάδελφο, να σας παρουσιάσει μια διδασκαλία. Και γιατί είχα παρακολουθήσει τη δουλειά του και σε προηγούμενη επίσκεψη στην τάξη του, αλλά και γ ια τί π ισ τεύω α κ ρ ά δα ντα ό τι κάθε δ ιδ α σ κ α λ ία πρέπει να είναι καθημερινά μια θεατρική παράστα­ ση στην τάξη, και ότι η επιτυχία της εξαρτάται από το φυσικό ταλέντο των ηθοποιών-μαθητών και τη δεξιοτεχνία του σκηνοθέτη-καθηγητή, που θα κατα­ φέρει να το αποκαλύψ ει και να το αναδείξει. Γ ι’ αυτό, σας παρακαλώ, μη χειροκροτήσετε άλλο τον εκλεκτό συνάδελφο, γιατί... μπορεί να πάρουν τα μυαλά του αέρα κα ι να... π ρ α γμ α το π ο ιή σ ει την α πειλή του, με α ποτέλεσ μ α να το ν χά σ ει μεν η εκπαίδευση, αλλά και να μείνει άνεργος ο... φουκα­ ράς, γ ια τί δυστυχώ ς η Ε λλάδα είνα ι γεμάτη από άνεργους... σκηνοθέτες!

ΓΙΑΝΝΗΣ Α. ΠΑΠΑΝΗΣ

ΛΕΣΒΙΑΚΟΙ ΑΠΟΗΧΟΙ ΤΟ Υ Γ Ρ Η Γ Ο Ρ Ι Ο Υ Κ Α Λ Α Γ Α Ν Η Ύ σ τερ α από πολλά χρόνια ξενιτεμού ο α ρ χι­ μανδρίτης Γρηγόριος Καλαγάνης επισκέφτηκε το 1848 τ ’ αγαπημένο του νησί, τη Λέσβο. Είχε μισέψει από τη γενέτειρά του, την Αγιάσο, στις αρχές του αιώνα, τότες που σιγόβραζε το λεβέτι του εθνικού μας ξεσηκωμού. Ή ρθε στην Ηράκλεια της Θράκης, ω ς ιε ρ ο δ ιά κ ο ν ο ς του φ ιλ ο γ εν ο ύ ς μ η τροπολίτη Μ ελετίου του Γ ' , και στην Πόλη, όπου αβγάτισε τους θησαυρούς του πνεύματος και της ψυχής του. Α ργότερα γνώ ρ ισ α ν την αξιοσύνη του ως λογίου κληρικού, ως μουσικοδιδασκάλου και ως χαρισματικού εκπαιδευτι κ ο ύ , ο ι Έ λ λ η ν ε ς τω ν α νθ η ρ ώ ν π α ρ ο ικ ιώ ν της Β ιένης κ α ι του Μ ονά χου. Δ εν είνα ι λίγα κα ι όσα π ρ όσ φ ερ ε στη σ υνέχεια στη Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σ χο λή , ω ς δ ιευ θ υ ν τή ς της και ως ευεργέτης της, αλλά κ α ι στην ιδ ια ίτ ε ρ η του πατρίδα... Στη Μ υτιλήνη φ ιλ ο ξε­ νήθηκε από το φιλόμουσο ιερ ά ρ χ η Κ α λ λ ίν ικ ο , το μ ε τ έ π ε ιτ α μ η τρ ο π ο λ ίτη Θ εσσαλονίκης κ α ι π α τ ρ ι­ άρχη Α λεξανδρείας. Ή τα ν κ α ι ο ι δυ ο ά ν θ ρ ω π ο ι της π ίσ τη ς κ α ι της δ ρ ά σ η ς, με π ν ε υ μ α τ ικ έ ς α ν η σ υ χ ίε ς, με υψηλούς στόχους, με άγρυπνη συνείδηση. Του δόθηκε η ευκαι­ ρία ν ’ αναθερμάνει τις σχέσεις του με το γενέθ λιο τό π ο του, να ρ ίξει νέες γέφυρες επαφής, να κρικελώσει το παρελθόν με το ζωντανό παρόν... Κ άποια μέρα, ενώ είχε γευματίσει στο μητροπολιτικό εστιατόριο και ετοιμαζόταν να πάει στον κοιτώ να του για ανάπαυση, είδε σε μια γω νιά ένα αγόρι, ίσαμε δεκαπέντε χρονώ, που διάβαζε χωρίς να σηκώνει το κεφάλι του από το βιβλίο. Το γεγο­ νός του προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση, γιατί και ο ίδιος ήταν βιβλιόφιλος. Το πλησίασε, το άγγιξε με το πράο βλέμμα του και ευγενικά το ρώτησε ποιο βιβλίο διαβάζει. Ό τα ν πληροφορήθηκε πω ς μελε­ τούσε α ρχα ίο συγγραφέα από το πρ ω τότυπο, το Λ ο υ κ ια ν ό , εντυ π ω σ ιά σ τη κ ε π ερ ισ σ ό τερ ο . Κ α ι τούτο, γιατί η εφηβική ηλικία καταφεύγει συνήθως

σ ’ άλλου είδους διαβάσματα. Οι εύστοχες απαντή­ σεις του εξεταζόμενου στις ποικίλες διερευνητικές ερωτήσεις του θεοφιλέστατου σηματοδότησαν την ξεχωριστή πνευματική ιδιαιτερότητα του... Αυθημερόν, κατά τη συνάντησή του με το δεσπό­ τη, ο Γρηγόριος Καλαγάνης έμαθε για το νεαρό πως ήταν π α ιδ ί φτω χής φ α μ ίλια ς, π ω ς φοιτούσε στο Γ υ μ νά σ ιο κ α ι π ω ς π α ρ ά λ λ η λ α ερ γα ζό τα ν στη Μητρόπολη, κάνοντας διάφορα θελήματα. Μίλησε με θαυμασμό για τη φιλομάθειά του, για τη διαύγεια των σκέψεων του, για τον πρώιμο πλούτο των γνώ­ σεων του, και έκρινε πω ς έπρεπε οπωσδήποτε να συνεχίσει τις σπουδές του, γιατί είχε τη σφραγίδα της πνευματικής δωρεάς. Με την πρόταση του αρχιμαν­ δρίτη συμφώνησε και ο δεσπότης, αλλά και ο παρεπίδημος Σιναΐτης μοναχός Σεραφείμ. Ο τρεις αυτοί ιερωμένοι προθυμοποιή­ θηκαν μάλιστα να καταβάλουν και το π οσ ό π ο υ α π α ιτ ο ύ ν τ α ν γ ια τη μετάβαση του ευφυούς νέου για σπουδές στο κλεινό άστυ. Απε­ ρ ίγρ α φ τη ή τα ν η χα ρ ά του, ό τα ν το ν κ ά λεσ α ν κ α ι με πα τρ ικ ή π ρ ό ν ο ια του α ν α ­ κοίνωσαν την πρόθεσή τους. Έβλεπε ν ’ ανοίγεται μπρο­ στά του ο δρόμος της πραγ­ μ ά τω σ ης τω ν ευ γεν ικ ώ ν ονείρων του... Ο α ρ χ ιμ α ν δ ρ ίτη ς Γρη­ γόριος Κ αλαγάνης, ο π ρ ο ­ σ τά τη ς τω ν φ τ ω χ ώ ν , τω ν ο ρ φ α νώ ν κ α ι τω ν φ ιλ ο μ α ­ θών, εκ των υστέρων δικαιώ ­ θηκε. Ο νεαρός μαθητής ήρθε στην Αθήνα και γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή. Μετά βρήκε και άλλους συντρέχτες και μπόρε­ σε να μεταβεί στη Γερμανία, όπου ευτύχησε να μαθητέψει κοντά σε φημι­ σμένους ελληνιστές. Δεν άργησε να γυρί­ σει στον τόπ ο του, ν ’ α να δειχτεί και ο ίδιος σοφός πανεπιστημιακός δάσκαλος, να γράψει δρά­ ματα και πολλά άλλα έργα, να διακριθεί στο στίβο των γραμμάτων και της τέχνης και να τιμηθεί όσο λ ίγο ι στην εποχή του. Α υτός ήταν ο Δ ημήτριος Βερναρδάκης, ο κάποτε άσημος θεληματάρης και κανονάρχος της Μητρόπολης Μυτιλήνης, που τον ξεχώρισε για υψηλά πετάγματα η προορατικότητα του ενάρετου λευίτη Γρηγορίου Καλαγάνη... Αθήνα, 22.6.2001

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΤΣΙΓΓΑΝΟΥΛΑ Έχει τσιγγάνικη ψυχή, θέλει να ταξιδεύει, με λίγα πάντα ευτυχεί και τ’ άγνωστο γυρεύει. Μ’ ένα γαρίφαλο στ’ αφτί, καθημερνά χορεύει, ματιά μου έριξε καυτή, έτσι να με παιδεύει. Φοράει φούστα κλαρωτή, ψηλά κρατά το ντέφι, σκερτσόζα και καμαρωτή, κρατά παντού το κέφι. Μου ’χει πάρει τα μυαλά μια μικρή Τσιγγάνα, μου ’στησε για τα καλά του σεβντά παγάνα. «Σατιρικά»

ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΜΑΝΟΥΛ Α, Σ ’ ΑΓΑΠΩ! Μέσα στη ζεστασιά της αγκαλιάς σου ξεκίνησα να υπάρχω. Ένιωσα τον παλμό της καρδίας σου κι εσύ το πρώτο παιχνίδισμα της ζωής, που έφερες στον κόσμο. Πάντα θυμάμαι εκείνη την κουβέντα σου: «Ήταν η πιο ευτυχισμένη μέρα της ζωής μου» έλεγες και το πρόσωπό σου έλαμπε από τη χαρά της δημιουργίας. Μαζί μεγαλώσαμε. Χέρι, χέρι. Εσύ μια δροσερή νέα γυναίκα, γεμάτη όνειρα. Όμορφη σαν Παναγιά! Κι εγώ ένα πιτσιρίκι

που σου έκανε τη ζωή άνω κάτω. Σχολειό, κλάματα, χαρές, λύπες και πάντα η αγκαλιά σου και το χαμόγελό σου τα έκανε όλα φωτεινά, όλα διαφορετικά. Τα χρόνια πέρασαν και το αγοράκι σου έπρεπε να φύγει από κοντά σου, για να πάρει το δικό του δρόμο μέσα στη ζωή. Ένα δρόμο δύσκολο. Τα μάτια σου ξαφνικά έγιναν διάφανα και υγρά. Ήταν ο φόβος πως ό,τι πιο πολύτιμο είχες θα το ’χανες. Ομως μπορείς να χάσεις ποτέ ένα κομμάτι από το σώμα σου; Μπορείς να χάσεις ποτέ ένα κομμάτι από την καρδιά σου; «Καρδούλα μου! Ψυχούλα μου!» ακούω τη φωνή σου και ξέρω πως όσο μακριά κι αν είσαι ζεις για μένα, ζω για σένα. Μανούλα σ’ αγαπώ! ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ ΚΕΦΑΛΟΥΡΟΣ Αρχιμανδρίτης

Τ’ Μ’ΛΑΡΙΟΥ Μ’ ΤΟΥ ΠΑΘ’ΜΑ Ίν’ξα του αρχείου μ’ τσ’ είδα τ’ ιμλαριού μ’ μίαν ιστουρία, τν έγραψα, να τνι θμηθείτι, να ’βγιτι απ’ τν απουρία. Του καρναβάλ’ κατέβαζα είκουσ’ χρόνια σν Αγιάσου, τ’ λαχτάρα πο ’παθα μ’ του μ’λάρ’, πουτές ε θα τ’ ξιχάσου. Έκανα πουλλές βλακείις, τ’ ιμλαριού ήνταν μιγάλη έπαθά τνα αλαχιώτ’κα, ξ’νο μ’ ίβγι του καρναβάλ’. Μι του πιστόλ’ του έβαψα τσι το ’κανα μιτσούνα, τίντα ’ξιρα γω πους θα μ’ φέρ’ τέτοια μιγάλ’ φουρτούνα. Σ’ Καλλουνής τα μέρ’ του ξόρ’σα, σίγουρα για να ψουφήσ’, εν του σήκουσι του κλίμα, πίσου ήθιλ’ α γυρίσ’. Σι δυο μέρις ήρτι σ’ Λάμπις, να βουσκήσ’ τ’ Παλ’βάν’ τριφύλλια,

πήγα ’π’ έγ’τσι τσι του πήρα, γιατί ντρέπουμ’ τα ριζίλια. Ίφιρά του μες σν Αγιάσου, για να ζήσ’ μι τ’ άλλα μ’λάρια, μόλις του ’δαν, κόψαν ούλα, ξιτουπ’στήκαν στα Βουβάρια. Σαν του ψ’λο νταρί οκουρπίσαν, σαν του είδαν μπουγιαντ’σμένου, ουλουμόναχου απόμνι μες στου λιώνα του καημένου. Σαριλίτσ’ πιάσι τς μ’λαράδις τσ’ ήρταν στου χουριό γραντ’σμέν’, ’πι τ’ τρουμάρα φτή που πήραν μες στου απίτ’ κάντνταν χουσμέν’. Του βράδ’ ήρτι γιου δήμαρχους μαζί τσι γοι μ’λαράδις, να πας, μ’ είπαν, α του μαζώξ’ς, γιατί θα σ’ βγάλ’ παράδις... Στα Καμπιά ’πριπ’ α τον πάγου, πο ν είχι πουλλές παγίδις, τώρα λιόμι τσι πληρώνου τς αγιασώτ’ σις τς λαχανίδις. Παράδις πήραν καμπουσοί για τα ξινουπουλίδια, πιο λίγα θανί πλήρουνα, σαν έτρουγι κ’νουπίδια. Έμπλιξα τσι μι τς μ’λαράδις, ψυχική ουδύν’ γυρέβγιν, θα τουν δώσου, τι α κάνου, γιατί φτοι ε σι χουρατέβγιν. Γοι μ’λαράδις έχιν δίτσιου τσι ξιν’χτήσαν κβάρα βράδια, ίσαμι να τα μαξώξιν τουν Αγιασουτών τα μ’λάρια. Ούλις τς ζημιές που γίναν! θέλαν να τις πληρώσου, άμαν έρτ’ γη Ουλυμπιάδα, τσι του τόκου θα τουν δώσου. Για να γλιτώσου ’π’ του μπιλά, κτήμα πήρα φραμένου τσι έγ’τσι μέσα του ’βαλα για ψόφου του καημένου. Μι του τσιφάλι μ’ χάσα του του μ’λάρ’ απί τα χέρια μ% λόγιαζα α του σουτηρέψου τσι ξαμόλαρα τ’ ασκέρια μ’. Μιγάλις τρέλις έκανα γω έγ’τσεινα τα χρόνια, ιλιές κισίμια ίπιρνα τσι τς Τρώγαν τα τσιρκόνια.

Του μ’λάρι μ’ ποίκα του κουλμπάν’, του εθίμου να κρατήσου, κανές εν έστλι παργουριά, τα κόλλ’βαντ για να ποίσου. Του καρναβάλ’ ιπέτυχι, του μ’λάρι μ’ όμους πάγ’τσι, απ’ τα γουμάρια γλιτουσι, μια τσι καλή ανιπάφτσι... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ν. ΞΑΦΕΛΗΣ (ΝΕΚΤΡΟΤΑΛΟΣ)

ΟΥΡΛΙΑΧΤΟ ΣΤΑ ΚΑΨΑΛΑ Σε κείνο το ψηλό βουνό, που το ’καψαν και πάλι, ξεστράτισε σαν ορφανό ένα κουτσό τσακάλι. Τρεις μέρες ψάχνει νηστικό και τρεις χωρίς νεράκι, να βρει αγρίμι ζωντανό και ίσκιο σε δεντράκι. Μα κει ’ταν δάσος και βοσκοί, ρυάκια κι όχι ξέρες, και τραγουδούσαν τη ζωή αηδόνια και φλογέρες. Μα κει γινόντουσαν χαρές, χειμώνες καλοκαίρια, τ ’ αγρίμια είχανε φωλιές κι οι κλέφτες τα λημέρια. Από ραχούλες σε πλαγιές τα βήματά του σέρνει, ουρλιάζοντας στις ρεματιές, μα απάντηση δεν παίρνει. Ουρλιάζει μήπως και του πει, εκείνος που θα ξέρει, γιατί κανείς του εμπρηστή δεν έκοψε το χέρι. Μια κουκουβάγια μοναχά του είπε προς το δείλι πως η φωνή του μένει πια, το μήνυμα να στείλει. Καρυά, 5.10.2000

ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ

Ο ΝΕΟΜΑΡΤΥΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Ο ΒΥΖΑΝΤΙΟΣ Οι Αέσβιοι τίμησαν τον πολιούχο Μυτιλήνης

Μ

ε την ευκα ιρία της Λ ιτα νεία ς του αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου, που γίνεται κάθε χρόνο στη Μυτιλήνη την Κυριακή του Παραλύτου, δημοσι­ εύουμε στη συνέχεια τα σχετικά με την εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου «Ο νεομάρτυς Θεόδωρος ο Βυζάντιος, πολιούχος Μυτιλήνης» (Μυτιλήνη 2000), το οποίο εξέδωσε η Μητρόπολη. Η παραπάνω εκδή­ λωση πραγματοποιήθηκε στις 19.11.2000, στό Πνευματικό-Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Χολαρ­ γού «Μ ελίνα Μερκούρη» (Αμφιθέατρο «Μ ίκης Θεσδωράκης»).

Χαιρετισμός του δημάρχου Χολαργού κ. ΧΑΡΑΑΑΜΠΟΥ ΣΚΟΥΡΤΗ «Το πάντιμον λείψανον τού Θεοδώρου, πιστοί, ένδόξως τιμήσωμεν ώς θησαυρόν τιμαλφή» Έ να α νο ιξ ιά τικ ο π ρ ω ινό μιας Κ υριακής στη Μυτιλήνη... Πλήθος λαού στην προκυμαία. Τα σχολεία παρατεταγμένα, ένα άγημα του Λιμενικού κι η μπάντα του Ό ρφανοτροφείου, που τονίζει με βαρύ, αργό ρυθμό τις ιερές στιγμές. Α π’ τη στροφή της Πράλιβας φαίνεται κιόλας η αρχή της πομπής. Λάβαρα, εξαπτέρυγα, όλος ο κλήρος του νησιού συνοδεύουν την αγία κάρα. Επικεφαλής ο δεσπότης -πάντα ένας Ιάκωβοςανάμεσα σε μητροπολίτες απ’ όλη την Ελλάδα, τιμητι­ κή φρουρά στον Άγιο Θεόδωρο το Βυζάντιο, το νεομάρτυρα, τον πολιούχο της Μυτιλήνης. Νωπή η εικόνα μέσα μας. Κι ας λείπομε χρόνια απ’ το νησί. Νωπή η εικόνα κι άλλες πολλές σαν αυτή. Η παράκληση στην Αγιάσο ή στο Πυργί, το τάμα στον Ταξιάρχη, η λαμπάδα στην Παναγιά της Πέτρας, οι Χαιρετισμοί στ’ Ακλειδιού και στο Καγιάνι. Α π’ το Σεπτέμβρη κιόλας τα σχέδια για το επόμενο καλοκαίρι. Κι όταν φτάνει η Άνοιξη -αυτή η Άνοιξη του Μυριβήλη, που βγαίνει απ’ το Αιγαίο και που μόνο εμείς γνωρίζο­ με- περιμένομε με λαχτάρα να ’ρθει τ ’ απόβραδο, που θ’ αφήσομε το λιμάνι του Πειραιά, με πλώρη για το Αιγαίο, για το νησί μας, «ένα νησί που ταξιδεύει» χρόνια τώρα, ίδιο πλατανόφυλλο, καταμεσής στο πέλαγο του Ελύτη. Και περιμένομε τ ’ άλλο πρωί, μόλις χαράξει, ν’ αχνοφανούν τα τριανταφυλλένια βουνά της Ανατολής α π’ τη μια -τα βουνά του Βενέζη και του Κόντογλου- κι απ’ την άλλη ο κάβος του Αϊ-Γιώργη κι οι κορυφογραμμές της Αμαλής, ώσπου να δούμε τον τρούλο του Α ϊΘεράπη και το καμπαναριό της Μητρόπολης. Μ ’ αυτές τις εικόνες, μ’ αυτή τη λαχτάρα για το

Ο δήμαρχος Χαράλαμπος Σκούρτης χαιρετίζει την εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου.

νησί μας ζούμε εδώ στην Αθήνα. Αυτός είναι ο λόγος, που παρασύρθηκα, φίλοι μου, σήμερα από τα συναισθήματά μου, βλέποντάς σας εδώ. Βλέποντάς σας, ξέρω πως εκφράζω και τα δικά σας συναισθήματα. Γιατί σήμερα ένα κομμάτι της Μυτιλήνης είναι εδώ! Είστε εσείς όλοι, που από κάθε γω νιά της Αθήνας ήρθατε να μοιραστούμε αυτές τις ιερές στιγμές. Νομίζω όμως πως εκφράζω και τους Χολαργιώτες, οι οποίοι, χάρη στον πατέρα Νεκτάριο, Επισκέφτη­ καν, γνώρισαν κι έμαθαν ν ’ αγαπούν το νησί μας. Έ να κομμάτι της Μ υτιλήνης είνα ι εδώ στη Φανερωμένη, όπου πριν λίγες ώρες προσκυνήσαμε τα ιερά λείψανα τω ν Α γίω ν Ραφαήλ, Ν ικολάου και Ειρήνης. Ένα κομμάτι της πνευματικής, της αγιοτόκου Μυτιλήνης, είναι εδώ, μέσα στις σελίδες του πανηγυρι­ κού τόμου, που εξέδωσε πρόσφατα η Ιερά Μητρόπολη στη μνήμη του νεομάρτυρα αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου. Ό τόμος αυτός είναι αποτέλεσμα μακρό­ χρονης επιστημονικής έρευνας και συλλογικής προ­ σπάθειας Λεσβίων αλλά και πολλών άλλων ειδικών υπό την εποπτεία του σεβασμιότατου μητροπολίτη κ. Ιακώβου. Περιέχει τα Πρακτικά του Επιστημονικού Συνεδρίου που έγινε στη Μυτιλήνη, με τη συμπλήρωση 200 ετών από την ανακομιδή των λειψάνων του Αγιου, κείμενα για τη ζωή και το μαρτύριό του, αγιολογικά, υμνολογικά, πολλά από τα οποία ήταν ανέκδοτα. Το βιβλίο θα παρουσιάσει και θ ’ αναλύσει ο φιλό­ λογος κ. Γιάννης Χατζηβασιλείου, αφού πρώτα σας α πευθύνει χα ιρ ετισ μ ό ο επ ίτιμ ο ς π ρ ό εδ ρ ο ς της «Λεσβιακής Παροικίας» κ. Τάκης Χατζηαναγνώστου. Την εκδήλωση θα κλείσει με ομιλία ο σεβασμιότατος μητροπολίτης κ. Ιάκωβος. Είναι μεγάλη τιμή για μένα να συμμετέχω στη διορ­ γάνωση αυτής της εκδήλοοσης. Είναι συγκίνηση και χαρά να σας υποδέχομαι σ’ αυτό το χώρο. Σας ευχαριστώ!

ΕΡΓΑ ΤΗΣ ΙΕΡΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ Ο αθόρυβος ποιμενάρχης Ιάκωβος ο Γ Α ε ν ξέρω αν π ρ έπ ει να πω πρ ο κ α τα β ο λικ ά , κυρίες και κύριοι και αγαπητοί μου όλοι, ότι είμαι π α ιδ ί -« π α ιδ ί» , ο λόγος το λ έει- της εκκλησίας, μ ε γ α λ ω μ έ ν ο ς κ ά τω α π ’ τα χ ρ υ σ ά ή α σ η μ έν ια καντήλια, που κρέμονται από τους ιερούς θόλους, και πλάι στις βυζαντινές εικόνες τω ν καλλιτεχνι­ κ ό τα τω ν τέμ π λ ω ν κ α ι τω ν εικ ο νο σ τα σ ίω ν του ω ραίου νησιού μας. Η άγια μάνα μου, μια βαθιά θρησκευόμενη κ α ι α φ οσ ιω μ ένη στην πίσ τη της γυναίκα, μ ’ έπαιρνε μαζί της, από μια στάλα π α ι­ δάκι, σ ’ όλες τις λειτουργίες και τις αγρυπνίες των ιερώ ν ναώ ν, εισάγοντάς με έτσι στον κόσμο του Θ εού. Το π ρ ώ τ ο π ρ ώ τ ο σ κ α λ ο π ά τι α υ το ύ του κόσ μου υπή ρξε γ ια μένα, τότε, το ψ α λτή ρ ι της Μ η τρ ό π ο λη ς Μ υ τιλή νη ς κ α ι στη σ υνέχεια του Α γιου Συμεών, του Α γίου Θ εράποντα και τελευ­ ταία της Π αναγίας της Βαριάς. Θα σταθώ όμως κυρίω ς στη Μητρόπολη, όπου γνώρισα: Τον Ιάκωβο τον Α ' , τον από Δυρραχίου, αυτόν το λαμπρό μητροπολίτη, που τα «φιλανθρω­ π ικ ά » του έργα (Ν οσοκομείο, Ο ρ φ α νο τρ ο φ είο , κτλ.) κοσ μούν α κόμα κ α ι σήμερα την ιδια ίτερ η π α τρ ίδα μας· τον Ιάκωβο το Β , τον από Σ ια τίστης, που α π ’ τα χέρια του πήρα το πρώτο βραβείο της ζωής μου, στα μακρινά π α ιδ ικ ά χρ όνια , και που κι εκείνου τα πνευματικά έργα (ιδίως το πολύ­ τομο «Μ γΐύοηα δαοτα», αλλά και άλλα, όπω ς το Β υζαντινό Μ ουσείο) θα θυμίζουν εσαεί το πέρα­ σμά του α πό το λεσβιακό μητροπολιτικό θρόνο* κ α ι τώ ρ α το ν Ιάκω βο το ν Γ ' , το ν εξ Α γιά σ ου, αυτόν το σεμνό, μετρημένο, λιγόλογο, αθόρυβο, αλλά και αποτελεσματικό υπηρέτη της εκκλησίας του Χριστού, στο νησί μας. Αυτοί οι τρεις ποιμενάρχες αποτέλεσαν το στο­ λ ίδ ι της θ ρ η σ κ ε υ τικ ή ς ζω ή ς της Μ υ τιλ ή ν η ς. Έ γρ α ψ α ν ισ τορία. Αυτήν την ισ τορία σ υνεχίζει σήμ ερα ο π ρ ο κ α θ ή μ ε ν ο ς Ιά κ ω β ο ς Φ ρ α ν τ ζή ς, Ιάκωβος ο Γ , όπω ς τον προανάφερα. Το ερώτημα είναι πώ ς τη συνεχίζει. Ιδού η απάντηση: • Με τη συνεχή και αδιάλειπτη πα ρουσ ία και ιερουργία του, Κ υριακές και γιορτές, σ ’ όλες τις ενορίες και τις εκκλησίες της επαρχίας του.

• Με την οργάνωση σ ’ όλες τις ενορίες θείω ν λ ειτο υ ρ γ ιώ ν για την παρακολούθη σή το υ ς α πό μαθητές των σχολείων.

• Με την ίδρυση και λειτουργία, εκτός των κατά ενορία κατηχητικών σχολείων, και Χ ριστιανικώ ν Ομίλων Νεότητος, ως και Χ ριστιανικού Κέντρου Νεότητος.

Ο λογοτέχνης και επίτιμος πρόεδρος της «Λεσβιακής Παροικίας» Τάκης Χατζηαναγνώστου αναφέρεται στα έργα της Ιερής Μητρόπολης Μυτιλήνης και στη δράση του ιεράρχη Ιάκωβου Φραντζή (19.11.2000).

• Με την ανάπτυξη Λεσβιακής Α γιολογίας και με τη δημοσίευση αντίστοιχων κειμένων, τόσο στο περιοδικό «ο Ποιμήν», του οποίου η έκδοση συνε­ χίζεται ανελλιπώς, όσο και σε ιδιαίτερες εκδόσεις.

• Το 1990 καθιέρωσε και από τότε τελείται κάθε χρόνο μεγαλειώδης εορτή τω ν κατά το παρελθόν διαλαμψάντων εν Λέσβω αγίων.

• Το 1995 φρόντισε και γιορτάστηκε με ιδιαίτερη λαμπρότητα η 200ή επέτειος του μαρτυρικού θανά­ του του Αγίου Θεοδώρου, πολιούχου Μυτιλήνης.

• Το 1998 οργάνωσε και πραγματοποίησε στη Μυτιλήνη Συνέδριο για τον ίδιο Άγιο, ενώ συγχρό­ νω ς φ ρ ό ντισ ε κ α ι εκδόθηκαν α να μ νη σ τικ ά του γεγονότος μετάλλια.

• Κάθε μήνα πραγματοποιούνται υπό την α ιγί­ δα του κληρικολαϊκές συνάξεις σε διάφορα κέντρα της επαρχίας, όπου γίνονται ειδικές εισηγήσεις και ανακοινώσεις από θεολόγους, ενώ διανέμονται και σ χετικ ά έντυ π α σ τους ιερ είς, με α π ο κ λ εισ τικ ό στόχο την επιμόρφωσή τους.

• Σ το π ρ ο α ύ λ ιο της Ιερής Μ ητρ όπολης έχει εγκαταστήσει βιβλιοπωλείο, για την προώθηση των εκδόσεων της, που δεν είναι και λίγες. Σημειώνου­ με ιδ ια ίτ ε ρ α τα β ιβ λ ία το υ π α ν ε π ισ τ η μ ια κ ο ύ Ιω άννου Φουντούλη, καθώ ς και τον τόμο για το νεομάρτυρα Άγιο Θεόδωρο το Β υζάντιο, για τον οποίο θα αναφερθώ πιο κάτω.

• Ως τώρα διοργάνωσε αρκετές προσκυνηματικές εκδρομές στην Κωνσταντινούπολη, στη Ρωσία, στα Ιεροσόλυμα και στις απέναντι α π ’ το νησί μας μικρασιατικές ακτές. Πρόσφατη είναι η μνήμη μιας

θ ε ία ς λ ε ιτ ο υ ρ γ ία ς , μ α ζ ί με το ν π α ν α γ ιό τ α τ ο πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο, στον ερειπωμένο ναό των Ταξιαρχών, στα Μοσχονήσια.

• Ιδιαιτέρως πρέπει να αναφέρουμε τις μεταβά­ σεις του σεβασμιοτάτου μητροπολίτη μας, κατά την πρόσφατη πολεμική σύρραξη, στη Σερβία, όπου μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια πολλών εκατοντά­ δω ν τό ν ω ν (τρ ο φ ίμ ω ν, φ α ρ μ ά κ ω ν, ενδυμ ά τω ν, κτλ.) για τους χειμαζόμενους συνανθρώπους μας, ενώ με τη μεσολάβηση της Μ ητρόπολης το Ιερό Προσκύνημα της Π αναγίας Αγιάσου φιλοξένησε, μαζί και με διάφορες φιλάνθρωπες οικογένειες, επί μήνες, δεκάδες παιδιώ ν της γείτονος χώρας.

• Φ υσικά δεν π α ρ α λ ε ίπ ε τα ι κ α ι η α νελ λ ιπ ή ς παρακολούθηση της λειτουργία ς τω ν Φ ιλανθρω ­ πικώ ν Ιδρυμάτω ν της πόλης μας: του Κατσακούλειου Ο ρ φ α νο τρ ο φ είο υ κ α ι Ο ικ ο τρ ο φ είο υ , του Γηροκομείου, που είναι ένα από τα τελειότερα του είδους σε πανελλήνια κλίμακα, του Φ ιλόπτω χου Ταμείου, του Ιδρύματος Κοινωνικής Π ρόνοιας «η Θεομήτωρ», των Κληροδοτημάτων Σημαντήρη και άλλων.

• Επιπλέον τω ν άνω παρακολουθείται με ιδιαί­ τερη προσοχή και αναπτύσσεται το «Σημαντήρειο Κ ληροδότημα», το Α γρόκτημα της Α χλα δερ ή ς, όπου εφα ρμόζετα ι η βιολογική κα λλιέρ γεια και παράγεται βιολογικό ελαιόλαδο, ενώ τώρα ανεγείρονται σύγχρονο τυροκομείο και ξενώνας.

• Ας σημειωθεί, τέλος, ότι κοντά στη Μονή του Α γίου Ραφαήλ π ρ ό κ ειτα ι να χ τισ τεί ιερός να ό ς προς τιμήν της Παναγίας «Άξιον Εστί», που αντί­ γραφό της κατέχει η Μονή Πιθαριού. Παρασύρθηκα σε λεπτομερή αναφορά των όσων γίνονται σήμερα στη Μητρόπολη μας, για να κατα­ δείξω πόσο «αθόρυβος» είναι ο... αθόρυβος, όπω ς τον χαρακτήρισα λίγο πριν, ποιμενάρχης μας. Αλλά ο σκοπός της σημερινής παρέμβασής μου ήταν άλλος. Να υπογραμμίσω το πόσο ξεχωριστή σημασία έχει για τη σύγχρονη θρησκευτική ιστορία του τόπου μας το βιβλίο, για το ο π ο ίο γίνετα ι η παρούσα εκδήλωση, και το οποίο, μέσα στην πολυ­ σήμαντη και πολυσ χιδή δράση της Μ ητρόπολης μας, α π ο τελεί αυτές τ ις μέρες έναν εκπληκτικό φάρο αγιότητας και θρησκευτικής λατρείας. Είναι ένας ογκώδης τόμος, που περιέχει τα Πρακτικά του Συνεδρίου του 1998 για το νεομάρτυρα Θεόδωρο το Βυζάντιο, πολιούχο της Μυτιλήνης. Δε θα μπω σε λεπτομέρειες. Ειδικότερα γ ι’ αυτό θα μας μιλή­ σει ο σ υμπατριώ της μας, εκλεκτός φ ιλόλογος κ. Γ ιάννης Χ α τζη βα σιλείου. Η δική μου α να φ ο ρ ά θέλει να τονίσει ότι το Συνέδριο, που προανάφερα, υπήρξε έμπνευση και οργάνωση της Μ ητρόπολης μας. Το εγχείρημ α κ α ι η τερ ά σ τια σημασία του καταγράφονται σαν μια εξαιρετικής αξίας συμβολή

Ο σεβ. μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος Φραντζής, κλεί­ νοντας την εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου «Ο νεομάρτνς Θεόδωρος ο Βυζάντιος, πολιούχος Μυτιλήνης», ευχαρί­ στησε όλους όσοι εργάστηκαν για την οργάνωση του Επιστημονικού Συνεδρίου (17-19.2.1998), για την έκδοση των Πρακτικών (2000) και για την παρουσίασή τους...

στη συγγραφή της ιστορίας του νησιού μας κατά τα νεότερα χρόνια. Και αυτό το μαρτυρεί η πληθώρα των συμμετοχών πανεπιστημιακών δασκάλων και άλλων καθηγητών και φιλολόγων, που με επίσημες ανακοινώσεις τους μας έδωσαν την ουσιαστική διά­ σταση του θέματος, έτσι όπω ς δημιουργήθηκε μέσα στα κοινω νικά, εθνικά και θρησκευτικά πλα ίσ ια της επ ο χ ή ς. Α ξ ίζ ε ι ξ ε χ ω ρ ισ τ ό ς έ π α ιν ο ς στη Μητρόπολη μας, αλλά και στο δεσπότη μας, τόσο για την πραγματοποίηση αυτού του Συνεδρίου, όσο και για τη συγκέντρωση του πνευματικού υλικού και την παρουσίασή του σήμερα. Χαρακτήρισα δυο φορές προηγουμένω ς «αθό­ ρυβο» το δεσπότη μας. Η έννοια της λέξης εδώ είναι ότι ο ίδιος, με τη σεμνότητα και την ταπεινότητα που τον διακρίνει, δεν εμφανίζεται στο προσκήνιο της θρησκευτικής ή και της κοινω νικής ζωής του νη σ ιού μας με ε π ιδ ε ικ τ ικ έ ς τυ μ π α ν ο κ ρ ο υ σ ίες. Μ ένει στο η μ ίφ ω ς, έχ ο ν τα ς σαν α π ο κ λ εισ τικ ό στόχο την υπηρέτηση τόσο του θεσμού όσο και του σκοπού στον οποίο ετάχθη, πιστός στο Θεό του και στα ρήματά του. Ωστόσο αυτό δε σημαίνει ότι εμείς οι ά λ λ ο ι π ρ έπ ει να α π ο σ ιω π ο ύ μ ε το έργο ενός ανθρώπου, που οι προεκτάσεις του και τα απώτερα αποτελέσματά του αφορούν στο γενικότερο καλό και στην προαγωγή του πνεύματος της προσφοράς προς τους συνανθρώπους μας, σαν μοναδικού και κορυφαίου συντελεστή της καταξίωσης του προορι­ σμού μας πάνω στη γη. Μ ’ αυτό το σκεπτικό, επιτρέψτε με, σεβασμιότατε, να σας ευχαριστήσω, ως Λέσβιος, εκ βάθους καρδίας, για ό,τι, από του ιστορικού θρόνου της Μητρόπολης μας, αθόρυβα επιτελείτε.

ΤΑΚΗΣ ΧΑΤΖΗΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ

Ο Ν Ε Ο Μ Α Ρ Τ Υ Σ Θ ΕΟ ΔΩ ΡΟ Σ Ο Β Υ Ζ Α Ν Τ ΙΟ Σ Ο αμητός ενός αξιόλογου Επιστημονικού Συνεδρίου Σεβασμιότατε, Αγαπητοί συμπατριώτες, Φίλοι και φίλες, η παρουσίαση ενός βιβλίου είναι δύσκολο πνευματικό αγώνισμα. Προϋποθέτει επαρκή επιστημονικό εξο­ πλισμό, κριτική ικανότητα, αντικειμενικότητα, απρο­ σωποληψία και υψηλό αίσθημα ευθύνης. Όταν μάλι­ στα το παρουσιαζόμενο έργο είναι καρπός σοβαρής συλλογικής προσπάθειας διακεκριμένων ειδικών επιστημόνων-ερευνητών, που δεν αρκούνται στην αναμάσηση των εγνωσμένων, άλλ’ επιχειρούν, όπου είναι δυνατόν, να ρίξουν φως σε άγνωστες πτυχές και να προσθέσουν το λιθαράκι τους στο αέναα υψούμενο μεγαλόπρεπο οικοδόμημα του επιστητού, το εγχείρη­ μα του παρουσιαστή γίνεται δυσχερέστερο. Έχοντας βαθιά επίγνωση των σκοπέλων του τολμήματος μου, θα προσπαθήσω, εναρμονίζοντας τις ταπεινές μου δυνάμεις με το χρονοδιάγραμμα της αδήριτης κλεψύ­ δρας, να προσεγγίσω την ιστορική, εκκλησιαστική και αγιολογική θεματική των πρακτικών του Επιστημο­ νικού Συνεδρίου, που έγινε στη Μυτιλήνη, από τις 17 ως τις 19 Φεβρουαρίου 1998, με θέμα: «Ο νεομάρτνς Θεόδωρος ο Βυζάντιος , πολιούχος Μυτιλήνης». Π ροτού προχω ρήσουμε στην εξέταση τω ν επί μέρους, θα έπρεπε εισαγωγικά, με συντομία αλλά και με σαφήνεια, ν ’ αναφερθούμε στην προσωπικό­ τητα του νεομάρτυρα Θεοδώρου του Βυζαντίου, στη σύλληψη της ιδέας της διοργάνωσης του Συνεδρίου, στην οριοθέτηση των στόχων του, στην επιλογή των εισηγητώ ν κ α ι στη σ υνακόλουθη θεμα τολογική ευρύτητά του. Ο ά γ ιο ς Θ εόδω ρ ος γεννήθηκε το 1774 στο Νεοχώριον (Γενί-κιόι) του Βοσπόρου, γραφικό προά­ στιο της Κωνσταντινούπολης, γΓ αυτό και ονομάζε­ ται Βυζάντιος. Ή ταν γόνος ευυπόληπτης, θεοσεβούς χριστιανικής οικογένειας, του Χατζή-Αναστασίου ή Χατζή-Αναστάση Κυρίκογλου ή Κυρικόγλου και της Σ μ α ρ α γδ ο ύ ς ή Σ μ α ρ α γδή ς, α υ τά δελ φ ο ς του Αντωνίου και του Γεωργίου Χατζή-Αναστασίου, του αναγνώστη της Μεγάλης Εκκλησίας και μετέπειτα μητροπολίτη Αδριανούπολης, ο οποίος εφησύχασε στο Ά γιο Ό ρ ο ς κ α ι σ υγκεκριμ ένα στη μονή Βατοπεδίου όπου και απεβίωσε. Μαθητέυσε κοντά στο χριστιανό ζωγράφο της βασιλεύουσας Χατζή-Δημήτρη, ο οποίος εργαζόταν στα ανάκτορα του σουλτάνου. Το νεαρό της ηλικίας, η εκμαυλιστική περιρρέουσα ατμόσφαιρα του παλα­ τιού και οι ποικίλες μεθοδεύσεις των αλλοθρήσκων, που αποσκοπούσαν στην αποδυνάμωση της θρησκευ­ τικής συνείδησης ή στο βιασμό της, τον παρέσυραν

Η προμετωπίδα του βιβλίου «Ο νεομάρτνς Θεόδωρος ο Βυζάντιος, πολιούχος Μυτιλήνης» (Μυτιλήνη 2000, 24x17, σσ. 562+4).

στην εξωμοσία, στην αποκήρυξη με όρκο της πατρο­ γονικής του πίστης και στην αποδοχή του μωαμεθα­ νισμού. Όταν όμως οι τύψεις θέριεψαν μέσα του και έγιναν βασανιστικές, όταν συνειδητοποίησε το μεγά­ λο του αμάρτημα και μεταμελήθηκε, θέλησε με τρόπο παρρησιαστικό να ομολογήσει την πλάνη του και να επανέλθει στους κόλπους της ορθοδοξίας, πα ρ’ όλο που γνώριζε πω ς τα επιτίμια αυτής της αλλαξοπισ τία ς είνα ι ο α π α γχ ο νισ μ ό ς, ο θά να τος. Έ φ υγε κρυφά από τα α νά κτορα κα ι κατέφυγε στη Χ ίο, κοντά στον εκεί εφησυχάζοντα αρχιεπίσκοπο, πρώην Κορίνθου, Μακάριο, και μετέπειτα άγιο. Σ ’ όλο αυτό το διάστημα προετοιμαζόταν για το μαρτύριό του, για την ακροτελεύτια εξαγνιστήρια όδευσή του. Από τη Χίο ήρθε στη Μυτιλήνη, στην οποία έζησε τέσσερις μονάχα μέρες. Παρουσιάστηκε στις τουρκικές αρχές κ α ι ευθα ρσ ώ ς ομολόγησ ε την πίστη του. Φυλακίστηκε, βασανίστηκε, ταπεινώθηκε και τέλος απαγχονίστηκε στο κάστρο ή σε μικρή απόσταση από αυτό, στις 17 Φεβρουαρίου 1795. Τρεις μέρες αργότε­ ρα ενταφιάστηκε κοντά στο νάρθηκα του ναού της Παναγίας της Χρυσομαλλούσας. Το σεπτό λείψανό

του, όταν μητροπολίτης Μυτιλήνης ήταν ο Ιερεμίας, ο μετέπειτα οικουμενικός πατριάρχης, μεταφέρθηκε, χωρίς να το γνωρίζουν οι τουρκικές αρχές, και εναποτέθηκε στην κρύπτη του μητροπολιτικού ναού, όπου και παρέμεινε επί 34 χρόνια, δηλαδή μέχρι το 1832. Α πό το έτος α υτό, κα τά το ο π ο ίο το νησί μ α σ τιζό τα ν α π ό τη θ α να τη φ ό ρ α τιανώ λη, τη «σκουρδούλα» της λαϊκής μνήμης, ο άγιος Θεόδωρος θεωρήθηκε πολιούχος της Μυτιλήνης και προστάτης γενικότερα της Λέσβου. Σ ’ αυτόν ο λαός, με τη βαθιά του πίστη, απέδωσε την ύφεση του θανατικού και τη σωτηρία της πόλης. Είχε προηγηθεί πάνδημη κατανυκτική ολονυχτία και λιτάνευση του ιερού λειψάνου, το οποίο από τότε τοποθετήθηκε στο κεντρικό κλίτος του καθεδρικού ναού, όταν μητροπολίτης ήταν ο Πορφύριος Φωτιάδης από το Μανταμάδο και πρωτοσύγκελος ο Καλλίνικος, ο μετέπειτα μητροπολίτης Μ υτιλήνης και πατριάρχης Κ ω νσταντινούπολης. Αϊτό το 1936, επί μητροπολίτη Ιακώβου Νικολάου ή Γκιγκίλα, καθιερώθηκε, κατά την τέταρτη Κυριακή του Πάσχα, ο εορτασμός της ανακομιδής του λειψά­ νου και της διάσωσης της πόλης από την πανώλη. Ο νεομάρτυρας Θεόδωρος ο Β υζάντιος, όπω ς ήταν φυσικό, συγκίνησε βαθύτατα με την άθλησή του τους χριστιανούς και τιμήθηκε. Η φήμη του στο νησί πυργώ θηκε σε δύσ κολους χρ ό νο υ ς διώ ξεω ν και κατατρεγμών. Οι προκαθήμενοι της τοπικής εκκλη­ σίας έδειξαν εξαρχής, από τα τέλη του 18ου αιώνα, τον απαιτούμενο σεβασμό προς το θεοφίλητο υπέρμαχο της πίστης. Άξιος συνεχιστής της μακρόχρονης εκκλησιαστικής και ποιμαντορικής παράδοσης στην αγιοτόκο Λέσβο ο σημερινός θερμουργός ιεράρχης της Μ υτιλήνης Ιάκωβος Φραντζής. Από τότε που πήρε στα χέρια του το πηδάλιο της αρχιερατείας εργάζεται για το καλό της επαρχίας του αθόρυβα, χω ρίς τυμπανοκρουσίες. Καθημερινά δίνει εξετά­ σεις ταπεινότητας, φιλεργίας, υπευθυνότητας, κοι­ νωνικής ευαισθησίας, καλοσύνης, αγάπης, π α ρ α ­ δειγματικού σεβασμού προς τους μακαριστούς προκατόχους του. Έ νθερμος ο ζήλος του και για την αγιολογική προβολή της Λέσβου, για την ανάδειξη των τοπικών αγίων και μαρτύρων, οι οποίοι λογίζο­ νται εγκαλλώπισμα της εκκλησίας του Χριστού. Αψευδείς μαρτυρίες της έγνοιας του σεβασμιότατου για την τοπική εκκλησιαστική ιστορία και για το αγιολόγιο αποτελούν, εκτός των άλλων, το Ε πι­ στημονικό Συνέδριο του 1998 για τον άγιο Θεόδωρο το Βυζάντιο, καθώς και ο ογκώδης και περιεκτικός τόμος των Πρακτικών, που είναι κιβωτός χρήσιμων πληροφοριών για τη Λέσβο και όχι μόνο. «Σέ αυτόν

ανήκει ή τιμή τής συλλήψεως τής ώραίας ιδέας, τής έπωδύνου κυοφορίας, τής προετοιμασίας και τής πραγματοποιήσεως του Συνεδρίου αυτού τής Ιεράς Μητροπόλεως Μυτιλήνης», γράφει στην εναρκτή­ ρια εισαγωγική εισήγησή του ο ομότιμος καθηγητής

Ο Γιάννης Χατζηβασιλείου παρουσιάζει το βιβλίο «Ο νεομάρτνς Θεόδωρος ο Βυζάντιος, πολιούχος Μυτιλήνης».

της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτέλειου Π ανε­ πιστημίου Θεσσαλονίκης Ιωάννης Φουντούλης, ο οποίος στάθηκε «ψυχή του Συνεδρίου», ο οποίος συμπλήρωσε με το ήθος του, με την προθυμία του και με την επιστημοσύνη του την κ λη ρ ικ ο λα ϊκ ή ξυνωρίδα της δράσης. Στο Συνέδριο για τον άγιο Θεόδωρο το Βυζάντιο αξιοποιήθηκαν ως εισηγητές εκλεκτοί επιστήμονεςερευνητές, με θητεία σε ανώτατα πνευματικά ιδρύμα­ τα της χώρας μας, στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσ­ σαλονίκης, στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, καθώς και στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Προκρίθηκε να χρησιμοποιηθούν με φειδώ οι τοπικές πνευματικές δυνάμεις, όχι γιατί ήταν αμελητέες και άξιες αποσκορακισμού, αλλά για να δοθεί αφορμή και σε άλλους επιστήμονες και ερευνητές ν ’ ασχοληθούν με θέματα που αφορούν, κατά μεγάλο μέρος, και τη Λέσβο, ώστε να γίνουν ευρύτερα γνωστά. Είναι γεγονός ότι πολ­ λές φορές ο έντονος τοπικισμός, αντί να προσανατο­ λίσει τις δυνάμεις μας προς τα έξω, τις συρρικνώνει επικίνδυνα, με αποτέλεσμα να εξαντλούμαστε σε ανώφελες και περιττές αλληλενημερώσεις, δηλαδή, καταπώς λέει ο λαός, «να βράζουμε με το ζουμί μας». Είναι κάτι που παρατηρείται συχνά πυκνά και στα τοπικά έντυπα του νησιού μας, στις εφημερίδες και στα περιοδικά μας, στα οποία μεγιστοποιείται η ιδι­ αίτερη πατρίδα, θεωρείται ο ομφαλός της γης και περιφρονούνται όλοι οι άλλοι. Αυτού του είδους η νοοτροπία είναι επιζήμια, μαρτυρεί όχι υγιή φιλοπα­ τρία, αλλά πνευματική αμβλυωπία, στειρότητα, αντι­ κοινωνική και αντιδεοντολογική συμπεριφορά. Η θεματική του Συνεδρίου, όπω ς θα φανεί στη συνέχεια, κατά την εξανάγκης αδρομερή εξέταση

των εισηγήσεων, παρουσιάζει ευρύτητα και ξεχωρι­ στό ενδιαφέρον. Και τούτο, γιατί καταβλήθηκε προ­ σπάθεια να περιοριστούν στο ελάχιστο οι συνηθι­ σμένες σε τέτοιες περιπτώσεις αλληλοεπικαλύψεις, οι οποίες και κουράζουν και δεν προσφέρουν κάτι χρήσιμο. Οι εισηγητές, με πειθαρχία στην επιστημο­ νική δεοντολογία, κάλυψαν το θέμα τους με πληρό­ τητα και με βιβλιογραφική τεκμηρίωση, όση βέβαια αναλογεί σε ανακοινώσεις περιορισμένης χρονικής διάρκειας. Ο καθένας, από το μετερίζι της επιστή­ μης του, συνέβαλε στην επιτυχία του Συνεδρίου και στη συγκρότηση του εν τυ π ω σ ια κ ο ύ τόμ ου τω ν Πρακτικών, τα οποία πλουτίζουν τη σχετική βιβλιο­ γραφία, με την ιστορική, εκκλησιαστική, αγιολογι­ κή, νομική και αρχειακή ύλη τους. Ο τόμος τω ν Π ρακτικώ ν, αποτελούμενος από 562+4 σελίδες, στοιχειοθετήθηκε, τυπώ θηκε και βιβλιοδετήθηκε στη συμπρωτεύουσα. Από εκδοτική άποψη παρουσιάζει αρτιότητα ασυνήθιστη, που τιμά και τις γραφικές τέχνες της Θεσσαλονίκης, αλλά και τους δαήμονες και πολύπειρους πανεπιστημιακούς επιμελητές Ιωάννη Φουντούλη και Θεόδωρο Γιάγκου. Από διαρθρωτική άποψη το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη. Η πρώτη ενότητα καλύπτει σε λίγες σελί­ δες το χρονικό των πεπραγμένων. Περιλαμβάνει το Πρόγραμμα του Συνεδρίου, την εισαγωγική προσφώ­ νηση του σεβασμιότατου μητροπολίτη Μ υτιλήνης Ιακώβου, το μήνυμα της Αυτού Θειοτάτης Παναγιότητος του οικουμενικού πατριάρχη Βαρθολομαίου, το χαιρετισμό της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, χαιρετισμούς και μηνύματα των αρχών, τον καταληκτικό-απολογιστικό χαιρετισμό του σεβα­ σμιότατου μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιακώβου, καθώς και εικονιστικό αναμνηστικό υλικό. Η δεύτερη ενότητα, ισοδύναμη σχεδόν από άποψη σελίδων με την τρίτη, περιλαμβάνει 12 εισηγήσεις, τις οποίες και θα παρουσιάσουμε στη συνέχεια με συντο­ μία, για να γίνουν περισσότερο κατανοητά το θεματολογικό εύρος του Συνεδρίου, αλλά και ο απώτερος σκοπός του, ο επιστημονικός, ο ερευνητικός, ο διαφω τισ τικός. Το Συνέδριο αυτό δεν απευθυνόταν ουσιαστικά στον απλό χριστιανό, που το ενδιαφέρον του εξαντλείται στα συναξάρια, στους δοξαστικούς βίους των αγίων, από όπου αντλεί ψυχωφελή διδάγ­ ματα και ενδυναμώνεται πνευματικά. Το Συνέδριο αυτό είχε ευρύτερους στόχους. Προηγείται η εναρκτήρια εισαγωγική εισήγηση του Ιωάννη Φουντούλη, ήδη ομότιμου καθηγητή του Αριστοτέλειου Π ανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με θέμα «Ό άγιος νεομάρτνς Θεόδωρος ό Βυζάντιος.

Διακόσια χρόνια άπό τήν άνακομιδή του ίεροϋ λει­ ψάνου του (1798-1998)». Κύριος σκοπός της εισήγη­ σης αυτής η ενημέρωση σχετικά με τους ομιλητές, με τις ανακοινώ σεις και με το χρονοδιάγραμμα της πραγματοποίησής τους.

Ακολουθούν δυο ενδιαφέρουσες εισηγήσεις, που αναφέρονται στις πατρίδες του αγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου, στην Κωνσταντινούπολη, που τον γέννη­ σε, και στη Μυτιλήνη, που τον «πολιτογράφησε» και τέσσερις μέρες αργότερα τον ενέταξε στους νεομάρτυρές της. Παρέχεται πλήθος πληροφοριών, ιστορικών, τοπογραφικών, δημογραφικών, πολιτικών, πολιτιστι­ κών, με τις οποίες διαφωτίζεται πολύπλευρα η εποχή κατά την ο π ο ία έζησε και έδρασε ο Θ εόδω ρος ο Βυζάντιος. Η πρώτη εισήγηση έγινε οστό τον Αθανάσιο Καραθανάση, καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και έχει θέμα «Ή Κωνσταντινούπολη κατά τήν εποχή του νεομάρτυρος Θεοδώρου», ενώ η δεύτερη από το Στρατή Αναγνώστου, Λέσβιο ιστορικό καθηγητή, και έχει θέμα

« Ή Μ υτιλήνη κατά τήν εποχή τού νεομάρτυρος Θεοδώρου. Οικονομική, πολιτική και κοινωνική κατάσταση». Ακολουθούν τρεις εισηγήσεις που αναφέρονται σε γενικότερα ζητήματα, τα οποία έχουν σχέση με τους νεομάρτυρες. Ο αιδεσιμολογιότατος πρω το­ πρεσβύτερος Γεώργιος Μεταλληνός, καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστρια­ κού Πανεπιστημίου, με την εισήγησή του «Οι νεο­ μάρτυρες και ή έθνικοθρησκευτική σημασία τους» π ρ ο σ π α θ εί να δ ια φ ω τίσ ει σ η μ α σ ιολογικ ά τους όρους «νεομάρτυρας» και «εθνομάρτυρας» και να βρει γέφυρες επαφής μεταξύ της θυσίας για τη θρη­ σκευτική πίστη και της θυσίας για το έθνος, για την πατρίδα. «Πέρα όλων τών άλλων , πού θά μπορούσε κανείς να εκθέσει συμπερασματικά μετά τήν παρα­ πάνω προσέγγιση τού θέματός μας, ένα είναι νομί­ ζω το σημαντικότερο: ή άναίμακτη, δυναμική και οπωσδήποτε άποτελεσματική «αντίσταση» τών νεο­ μαρτύρων και ή συμβολή τους στήν προετοιμασία τής μεγάλης Ελληνικής Έπαναστάσεως τού γένους μας. Γι ’ αυτό ή περίπτωση τών νεομαρτύρων, όπως ό άγιος Θεόδωρος, επιτρέπει μιά πιο / συγκρατημέ­ νη ά π ο τίμ η σ η τής σ υμ β ο λή ς τής Γ α λλικ ή ς Έπαναστάσεως στή δική μας, κάτι πού έπεσήμανε πολύ πριν άπό μας ό Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Ή Γαλλική Επανάσταση έπετάχυνε ίσως τούς ρυθ­ μούς, α λλά δ εν π ρ ο κ ά λ εσ ε τήν Ε λ λ η ν ικ ή Επανάσταση. Το γένος μας δέν έχασε ποτέ τή φιλε­ λεύθερη ορμή του, ή οποία αναρριπιζόταν συνεχώς άπό τή μόνιμη άμφισβήτηση τής ξένης κυριαρχίας, στήν οποία άμφισβήτηση ήταν άνυπολόγιστη ή συμ­ μετοχή τών νεομαρτύρων», γράφει ο εισηγητής. Ο Κ ω ν σ τ α ν τίν ο ς Π ιτσ ά κ η ς, καθηγητής της Νομικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, με την εισήγησή του «Νομικά ζητήματα άπό το βίο και τήν άθληση τών νεομαρτύρων» εστιάζει την προσοχή του σε τρία θεματολογικά μέρη: 1. Στο νομικό χαρακτήρα του μαρτυρίου των νεομαρτύρων μέσα στα π λ α ίσ ια μ ια ς σ υγκεκριμ ένης έννομης

τάξης, μέσα στην οποία ελάμβανε χώρα. 2. Σε κά­ ποιες «νομικές» πλευρές της άθλησης των νεομαρτύ­ ρων και της τιμητικής προσκύνησής τους ως αγίων από άποψη κανονικού δικαίου. 3. Στις νομικές συνέ­ πειες του μαρτυρίου και της αναγνώρισης των νεο­ μαρτύρων ως αγίων, για ένα ευρύτερο κύκλο π ρ ο­ σώπων - κατεξοχήν για την οικογένειά τους. Ο Δημήτριος Σοφ ιανός, καθηγητής του Ιονίου Π ανεπιστημίου, με την εισήγησή του «Έ ξισλαμισμοί, κρυπτοχριστιανοί και νεομάρτνρες» προσεγ­ γίζει θέματα ιδιαίτερης σημασίας για το νεότερο ελληνισμό, ο οποίος σ’ όλο το μάκρος της ιστορικής του διαδρομής ήταν υποχρεωμένος να κονταροχτυ­ πιέται για την εθνική του επιβίωση, για τη θρησκευ­ τική του πίστη. « Ό Χριστιανισμός, ή Όρθοδοξία,

παρά τις συστηματικές διώξεις και υπονομεύσεις, παρά τις εγγενείς δυσκολίες και τά άφάνταστα εμπόδια διά μέσου τών αιώνων, πορεύεται, μέ στυλοβάτες και άθλητές τούς μάρτυρες και νεομάρτυρές του, άλώβητος, δυνατός και άκμαϊος», σημειώ­ νει συμπερασματικά ο εισηγητής. Οι επόμενες εισηγήσεις αναφέρονται ειδικά στο νεομάρτυρα Θεόδωρο το Βυζάντιο και διαφωτίζουν πολλές πτυχές του βίου του, της άθλησής του, της αγιοποίησής του. Ο Παναγιώτης Σκαλτσής, επίκουρος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπι­ στημίου Θεσσαλονίκης, στην εισήγησή του «Ό άγιος Θεόδωρος ό Β υζάντιος στό Συναξάριο και στήν Ύμνογραφία», ασχολείται ιστορικά με όλα εκείνα τα κείμενα (Ακολουθίες, Παρακλητικούς Κανόνες, Συναξάριο, Μαρτυρολογίο), που γράφτηκαν για το Θεόδωρο το Βυζάντιο, από τότε που τιμήθηκε ως άγιος, δηλαδή αμέσως μετά το μαρτύριό του, ιδιαί­ τερα όμως μετά την ανακομιδή των λειψάνων του. Ο Δημήτριος Γόνης, καθηγητής της Θεολογικής

Σχολής του Εθνικού και Κ αποδιστριακού Π ανε­ πιστημίου, με την εισήγησή του « Ή οικογένεια τού αγίου Θεοδώρου τού Βυζαντίου», δ ίνει αρκετές χρήσιμες πληροφορίες. Ενδεικτικά τα κεφάλαια: Οι γονείς του Θεοδώρου - Μ έριμνα για τη μόρφωση των παιδιώ ν τους - Το ενδιαφέρον της οικογένειας για τον Θεόδωρο - Οι αδελφοί του Θεοδώρου - Η αγάπη του Γρηγορίου π ρ ο ς το υς γο ν είς και τον Θεόδωρο. Ό π ω ς προκύπτει από τις υπάρχουσες μαρτυρίες, η οικογένεια του νεομάρτυρα ήταν θεο­ σεβής και τα μέλη της πολύ δεμένα μεταξύ τους. Ο Θεόδωρος Γιάγκου, επίκουρος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστη­ μίου Θεσσαλονίκης, στην εισήγησή του « Ό άγιος

Μακάριος Κορίνθου και ό νεομάρτυς Θεόδωρος ό Βυζάντιος», αναφέρεται στη σχέση του νεομάρτυρα με τον α ρ χιεπ ίσ κ ο π ο Κ ορίνθου Μ ακάριο, κατά κόσμον Μιχαήλ Νοταρά, το μετέπειτα άγιο, ο οποί­ ος εφ ησ ύχαζε στη μονή του α γίο υ Π έτρ ου, στη νοτιοανατολική πλευρά του όρους Αίπος της Χίου. Αξίζει να σημειωθεί πω ς σώζονται εφτά επιστολές του Μακαρίου, τις οποίες έστειλε σε πρόσωπα της οικογένειας του Θεοδώρου, πέντε προς τον πατέρα του Χατζή Αναστάσιο Κυρικόγλου και από μια στα δυο αδέρφια του, Αντώνιο και Γεώργιο, το μετέπει­ τα μητροπολίτη Γρηγόριο Αδριανουπόλεως. Ο Ιωάννης Φουντούλης, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης, τον οποίο προαναφέραμε, στην ανακοίνωσή του «Το πάντιμον λείψανον τού Θεοδώρου...», μας δίνει αρκετές ενδιαφέρου­ σες πληροφορίες για το λείψανο, για την ανακομιδή του, για την προσκύνηση και για τις περιπέτειές του. Ενδιαφέρουσες οι πληροφορίες που μας δίνει και ο Γεώργιος Βελένης, καθηγητής της Φ ιλοσοφι­ κής Σ χολή ς του Α ρ ισ το τέλειο υ Π α νεπ ισ τη μ ίου Θ εσ σ α λονίκ ης, στην εισήγησή του με θέμα « Ό

Αναμνηστική φωτογραφία μετά την Εκδήλωση. Διακρίνονται, από αριστερά, ο Γιάννης Χατζηβασιλείου, ο πρωτοπρε­ σβύτερος Νεκτάριος Χατζηπροκοπίου, ο πρωτοπρε­ σβύτερος Ευθύμιος Ονουφριάδης, ο σεβ. μητροπολί­ της Μυτιλήνης Ιάκωβος, ο δήμαρχος Χολαργού Χαράλαμπος Σκούρτης, ο λογο­ τέχνης Τάκης Χατζηαναγνώστου, ο αρχιμανδρίτης Ιουστίνος Κεφαλούρος και ο πρόεδρος του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» Βασίλειος Αούπος.

πρώτος ναός και ή εικόνα του νεομάρτυρας Θεοδώ­ ρου στη μητρόπολη Δράμας». Αξίζει να σημειωθεί;· ότι στον Ξηροπόταμο Δράμας, στην πα τρίδα του εισηγητή, χτίστηκε ο πρώτος ναός του νεομάρτυρα. Κτήτοράς του ο μητροπολίτης Δράμας Παρθένιος Κατσακούλης από τα Πάμφιλα, πρωτοσύγκελος της μητρόπολης Μυτιλήνης κατά το έτος του μαρτυρίου του Θεοδώρου. Το ναό αυτό και την εκεί εικόνα του αγίου αποκάλυψε και μελέτησε πριν από χρόνια ο εισηγητής. Σ υ μ π λ η ρ ω μ α τικ ή η εισήγηση του Σ τρατή Αναγνώστου, με θέμα «Ό νεομάρτυς άγιος Θεόδω­ ρος ό Β υ ζ ά ν τιο ς , π ρ ο σ τά τη ς τής εν Μ υ τιλ ή νη Εργατικής Αδελφότητος (1877)». Εκτός από τις Εισηγήσεις, ο τόμος των Πρακτι­ κών περιλαμβάνει και κείμενα, τα οποία παρουσιά­ ζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από αρχειακή άποψη. Ε ίναι οι πηγές που οφείλει να χρησιμοποιεί κάθε σοβαρός μελετητής, κάθε ερευνητής. Η συγκέντρωση και η δημοσίευσή τους σ ’ αυτό τον τόμο, με κατατο­ πιστικά εισαγωγικά σημειώματα, με κριτικό υ π ό ­ μνημα, με βιβλιογραφικές παραπομπές, με ποικίλα σχόλια, καθώς και με εικονιστικό υλικό, τις έκανε προσιτές στον καθένα. Τα δημοσιευόμενα κείμενα είναι τα παρακάτω: 1. Νικηφόρου Χίου, Το Μ αρτύρων του νεομάρ­ τυ ρ α ς Θ εοδώ ρου το ύ Β υ ζα ν τίο υ . Ε ισ α γω γή "Έκδοση Θεοδώρου Ξ. Γιάγκου.

2. Αρσενίου Γρηγοριάτου, Λόγος εγκωμιαστικός είς το ν ένδ ο ξ ο ν και νέον μ εγα λ ο μ ά ρ τυ ρ α το ύ Χριστού Θεόδωρον, τον και Βυζαντιαϊον καλούμε­ νο ν. Εισαγωγή, κριτική έκδοση και σχόλια-σημειώσεις Δημητρίου Β. Γόνη.

3. Ν ικηφόρου Χ ίου-Ν ικοδήμου "Α γιορείτου, Λ κ ο λ ο υ θ ία το ύ νεο μ ά ρ τυρ α ς Θ εοδώ ρου το ύ Β υζα ντιέω ς. Ε ίσαγω γή-'Έ κδοση Π αναγιώ τη I. Σκαλτσή.

4. Μ ητροπολίτου Ιακώ βου Γκιγκίλα, Λ κολου­ θία είς τήν άνακομιδήν τού λειψάνου τού άγιου νεο­ μάρτυρας Θεοδώρου τού Βυζαντίου. Εισαγωγή Έκδοση Ιω άννου Μ. Φουντούλη.

5. Ιακώ βου Νεασκητιώτου- Γερασίμου, Τρεις π α ρ α κ λ η τικ ο ί κ α νό νες είς το ν νεο μ ά ρτυρ α Θεόδωρον τον Β υζάντιον. Εισαγω γή - "Εκδοση Θεοδώρου Ξ. Γιάγκου.

6. Α νω νύμου, Κανών παρακλητικός και κατανυκτικός, συνηνωμένος είς τον μέγαν εν ίεράρχαις Ν ικόλαον και είς τον ένδοξον τού Χ ρ ισ το ύ νέον μεγαλομάρτυρα Θεόδωρον τον και Βυζαντιαϊον. Εισαγωγή - Έκδοση - Σχόλια Δημητρίου Β. Γόνη.

7. Μ ακαρίου Ν οταρά, Οί επιστολές προς τήν οικογένεια τού νεομάρτυρας Θεοδώρου Βυζαντίου. Εισαγωγή Θεοδώρου Ξ. Γιάγκου.

Αγαπητοί συμπατριώτες, Φίλοι και φίλες, π λ ο ύ σ ιο ς υπήρξε ο αμη τός του Ε πισ τη μ ονικ ού Συνεδρίου, το οποίο οργανώθηκε το 1998, για το νεομάρτυρα και πολιούχο της Μυτιλήνης Θεόδωρο το Βυζάντιο. Ε ιδικοί επιστήμονες εργάστηκαν με ζήλο και πλούτισαν τη βιβλιογραφία μας με έναν υποδειγματικό, από άποψη μορφής και περιεχομέ­ νου, τόμο Πρακτικών. Αξίζουν θερμά συγχαρητή­ ρια στο σεβασμιότατο μητροπολίτη Μ υτιλήνης Ιάκωβο, που συνέλαβε την ιδέα της πραγματοποίη­ σης του Συνεδρίου και της έκδοσης του τόμου των Π ρακτικώ ν, καθώ ς και σ ’ όλους τους εκλεκτούς συνεργάτες του. Ευχόμαστε να προβληθούν με τον ίδιο τρόπο, με την ίδια υπευθυνότητα, και άλλες εξέχουσες μορφές της πνευματικής, της αγιοτόκου Λέσβου.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Αναμνηστική φωτογραφία μετά την Εκδήλωση. Διακρίνονται, από αριστερά, ο Αδάμ Καρέκος,; , ο Γιάννης Χατζηβασιλείου, ο Βασίλειος Λούπος, ο σεβ. μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος, ο Τάκης Χατζηαναγνώστου, ο Γεώργιος Κατσικάτσος, πρόε­ δρος της Ομοσπονδίας Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής, η συγγραφέας Μαρία Αναγνωστοπούλου και η Ειρήνη ΚατσικάτσουΧαλακατέβα.

Μ Ν Η Μ Ε Σ ΑΠΟ ΔΥΣΚΟΛΑ Χ Ρ ΟΝ ΙΑ. . . Β Ο ι Μ υτιληνιοί δεν υπήρξαν ποτέ παθιασμένοι αντιεβραϊστές, ίσως γιατί ελάχιστοι ήταν σι Εβραίοι που ζούσαν στό νησί, ίσως γιατί από γεννησιμιού τους φιλόξενοι και μετριοπαθείς δε θεωρούσαν ως επαρκή αιτιολογία αντισημιτισμού την πριν από δυο χιλιάδες περίπου χρόνια προδοσία του Ιούδα. «Του κάψμου τ ’ Ουβριγιού» και σι αλλεπάλληλες εκρήξεις των ενσωματωμένων εκρηκτικών, που διέλυαν το σώμα του «ενόχου» και ενθουσίαζαν μικρούς και μεγάλους, είχε καθαρά εθιμικό χαρακτήρα. Εξάλλου κανένας δεν πίστευε πως σι Εβραίοι το Πάσχα άρπαζαν ένα παιδί και πως με εργαλείο ένα βαρέλι με καρφιά του έπαιρναν το αίμα και μ’ αυτό ζύμωναν. Κι όμως κάθε Πάσχα, ιδίως σι μάνες, φοβέρι­ ζαν μ’ αυτό το ψέμα τα ξεσηκωμένα από τη γιορτινή ατμόσφαιρα των ημερών παιδιά, για να μην τα χάνουν από τη γειτονιά. Ενδεικτικό, για την έλλειψη οποιοσδή­ ποτε πάθους από τον αντισημιτισμό των Μυτιληνιών, το ανέκδοτο που κυκλοφόρησε λίγους μήνες μετά τη λήξη της γερμανικής κατοχής: Κάποιος εκφωνούσε πολιτικό λόγο από ένα μπαλκόνι του δρόμου της Αλυσίδας (σημερινής οδού Βουρνάζων). Σε μια απο­ στροφή του λόγου του, ζήτησε το σχηματισμό κυβέρνη­ σης «ευρέως φάσματος». Το ομόηχο τω ν λέξεων «ευρέως» και «Εβραίος» δημιούργησε την παρεξήγηση. Κάποιος από τους ακροατές, που δεν είχε ξανακούσει το λόγιο, άλλωστε, επίρρημα «ευρέως», φώναξε με όλη τη δύναμη της φωνής του: «Κάτου γισυβριγιός». Λίγο έλειψε να διαλυθεί η συγκέντρωση από τα γέλια. Μετά από το ολοκαύτωμα και με δεδομένη την ευαι­ σθησία που μας διακατείχε όλους για τα θύματα της γερμανικής θηριωδίας, είχα σχηματίσει τη σφαλερή εντύπωση ότι «του κάψμου τ ’ Ουβριγιού» είχε σταμα­ τήσει. Αρκετούς είχαν κάψει οι ναζί. Από τα σύννεφα

Αναμνηστική φωτογραφία τραβηγμένη στην Αθήνα, στη Αεωφόρο Αλεξάνδρας (τρίτο δεκαήμερο Δεκέμβρη 1947). Διακρίνονται, από αριστερά: Μήτσος Καβαδάς, Κώστας Μα­ νιάτης, Βύρωνας Πάλλης, Βασίλης Πετεινέλλης και Χριστόφορος Μαυρουδής. Λίγες μέρες αργότερα ο Βασίλης Πετεινέλλης και ο Κώστας Μανιάτης πήραν «εισιτήριο» για τη Μακρόνησο...

έπεσα π ρ ιν από δυο χρ ό νια , όταν έμαθα ό τι το «έθιμο» συνεχίζεται. Μου έδωσαν και το πανηγυρικό πρόγραμμα του εορτασμού του ιερού ναού Ζωοδόχου Πηγής της Παρασκευής 24.4.1998, δημοσιευμένο στο «Λεσβιακό Κήρυκα». Στην τελευταία του παράγραφο γρά φ ει: «Σ τις 8.30 μ.μ. θα γίνει το κάψιμο του Ουβριγιού...». Δεν το άλλαξαν, τουλάχιστον, «οι χριστιανοί», σε «κάψιμο του Ιούδα». Ο Κοσμάς Πολίτης (Πάρις Ταβελούδης, Αθήνα 18881974, από πατέρα Μυτιληνιά και Αϊβαλιώτισσα μάνα) στό έξοχο (Α' Κρατικό Βραβείο 1964) μυθιστόρημά του «Στου Χατζηφράγκου» (μαχαλάς της Σμύρνης, όπου ο Κοσμάς Πολίτης έζησε πολλά χρόνια) περιγράφει τις ίδιες κι απαράλλαχτες αντιεβραϊκές εκδηλώσεις και δοξασίες των Ελλήνων της Σμύρνης. Μονάχα που εκεί η εξαφάνιση ενός παιδιού (το είχε πνίξει στη θάλασσα ένα συνομήλικό του, ύστερα από τσακωμό την ώρα που κολυμπούσαν), κόντεψε να εξελιχθεί σε τραγωδία σε βάρος των Εβραίων. Όι έρευνες για την ανεύρεσή του δεν απέδωσαν. Δε βρέθηκαν ούτε τα ρούχα του στην ακρογιαλιά, ώστε να υποθέσουν ότι πνίγηκε. Κι όταν ακούστηκε η πρώτη φωνή «το πήραν σι Οβραίσι το παιδί», από στόμα σε στόμα το κακό φούντωσε, ξεσηκώ­ θηκαν όλοι σι μαχαλάδες. Όι Εβραίοι τρομοκρατημένοι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και κατέφυγαν στην εβραϊ­ κή συνοικία. Τα πράματα μέρεψαν, όταν ο δράστης του πνιγμού, το άλλο παιδί, σε μια κρίση συνείδησης και φόβου, ομολόγησε την πράξη του. Έ ξω από την πόλη, όταν βγεις από το δρόμο της Ααγκάδας σε μικρή απόσταση, πριν από την Παγανή, βρίσκεται η διασταύρωση με την πινακίδα του χωριού «Αλυφαντά». Δεν είναι να δω ή να ακούσω το όνομα αυτό και να μη μου έρθει αμέσως στό νου ο μπαρμπαΝίκος Πασαλής με τα κατάλευκα πυκνά μαλλιά και την κάτασπρη, πλούσια γενειάδα. Θα ήμουν δέκα χρονώ παιδί, όταν τον πρωτοείδα νέο, πενηντάρη τότε, στα Θέρμα του κόλπου της Γέρας, όπου είχε έρθει να κάνει τα μπάνια του. Από τους πιο παλιούς κομουνιστές του νησιού μας πηγαινοερχόταν στις εξορίες. Μια δυο φορές και η αδερφή του μαζί. Συζητούσε ζωηρά με τους άλλους παραθεριστές για το Μαρξ, για την πάλη των τάξεων, για αδιανόητα την εποχή εκείνη θέματα. Όταν διαπίστωνε τη δυσπιστία των συνομιλητών του, πετούσε τη φράση «το ποτάμι δε γυρίζει πίσω». Ξαναντάμωσα με τον μπαρμπαΝίκο είκοσι χρόνια αργότερα στη Μακρόνησο. Από το Δεκέμβρη του 1948 άρχισε η μεταφορά των πολιτικών εξόριστων της Ικαριάς στό «αναμορφωτήριο». Στις πρώ­ τες αποστολές ήταν ο μπαρμπα-Νίκσς με το γιο του το Βασίλη και πολλοί άλλοι Μυτιληνιοί. (Συνεχίζεται)

ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΕΤΕΙΝΕΛΛΗΣ

ήνταν τούτου, μουρέλι μ ’, λαχανίδα, ε θάνι δούλιβγι κανένας σν Αγιάσου! Ή νταν, βλέπ’ς, τα χρόνια τσείνα γοι λ α χα νίδις μι τς φασούλις αξαδέρφια. Π ουλύ τς τιμ ο ύ σ α ν στου χο υ ρ ιό , π α ρ ’ όλου π ’ γέν’νταν ένας βόλους τσ ’ ίβγινι μαζί τσι κώλους, άμα δεν ή ξιρις να τς κατουρήσ’ , καταπώ ς ίλιγι ένα τραγδέλ’ τς Βαγιάνας... (Από αφήγηση Στρατή Χατζηχρυσάφη, 5γάηργ 7.11.1998)

ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΤΟΥ ΓΥΑΛΕΝΙΟΥ ΤΟΥ ΜΑΤ’ ΓΗ ΥΠΟΣΧΙΣ’ Ε ν α ς Α γιασ ώ της είχε ένα γά ιδα ρ ο αρσενικό α πό εκ είνους... Γεροδεμένο, ψηλό, με καστανό, γυαλιστερό τρίχω μ α, αλλά και πολύ ραχμάνικο. Ό τα ν έτρεχε, δε σε τα ρ α κ ουνούσ ε, δεν ένιω θες «σακτάτσ’μα», όπω ς λέμε. Είχε όμως και ένα μεγά­ λο ελάττωμα. Κ ατά τη γνώμη ενός γείτονα, ήταν πολύ τραγουδιστής!.. Όλη την ώρα γκάριζε και δεν τον άφηνε να κοιμηθεί, όπω ς έλεγε στα καθημερινά παράπονά του... Μ ια μέρα, που δε βάσταξε πια στα παράπονα ο ιδιοκτήτης του γαϊδουριού, του υποσχέθηκε: Θα πω στου Μ π ό τ’ του Ν ’κ ό λ ’, έφτου που γυ ρ ίζ’ στς Καλλουνές, στα πόνου τα χουριό, μπάτσι μ ’ έβ’ κανέ βουβό γάδαρου τσι μ’ φέρ’, ό χ ’ τίπουτα, μη χαλάσιν γοι καρδιές μας!...

Μ ι α φορά ένας πήγε στον οφθαλμίατρο, στη Μ υτιλήνη, να εξετάσει το μάτι του που πονούσε. Παρέλειψε όμως να πει στο γιατρό ότι το ένα του μάτι ήταν γυάλινο. Ο για τρός εξέτασε με μεγάλη πρ οσ οχή π ρ ώ τα το γ υ ά λ ιν ο μ ά τι κ α ι του είπε: «Έ χεις καταρράκτη, γλαύκω μα, μυω πία και δ ιά ­ φορα άλλα!» Π ρ ιν αρχίσει όμω ς ο για τρ ό ς την εξέταση και του άλλου, του καλού ματιού, του είπε ο ασθενής: «Πόσα κ ά ν ’, γιατρέ, γιου κ ό π ο υς, να σι πλη ρώ ­ σου;» Ο για τρ ός έκπληκτος του είπε: «Περίμενε, άνθρωπέ μου, να εξετάσω και το άλλο σου μάτι». Κ αι ο ασθενής: « Ό χ ’, γιατρέ, φ τά ν ’. Αφού ίβρις τόσα ξούρια στου γυαλένιου του μάτι μ ’, φαντάζουμι πόσα θαν έβρ’ς στου αληθ’νό!» ΑδΙοπα, 26.1.2001

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΠΑΠΟΡΦΥΡΙΟΥ (ΤΣΙΡΟΣ)

ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΓΗ ΛΑΧΑΝΙΔΑ

ΤΡΥΠΟΥΣΙ ΤΣΙ ΦΤΟΣ!

Ε ν α ς π α λ ιό ς κ α λ ό ς Α γ ισ σ ώ τ ’ς κ α θη γη τή ς, σ χουριμένους π ρ ιν α π ί χρ όνια , ίβγαλι βόλτα τα μ ο υ ρ ά ν τ , π ο υ ’ν τ α ν μ ’κ ρ ά , τσ ι π ή γ α ν σ του Μ παχτσέ τς Π αναγιάς, να ξισκάσιν κουμμάτ’. Μι τν ιφ κ ιρ ία μ ά θ ιν ί ντα το ’να τσ ι τ ’ ά λ λ ο υ , τα δέντρα, τα λουλούδια, τα μπαχτσαβαν’κά, για να ’νι πρ ουϊτοιμ α σ μ ένα , σα πα ν στου σκουλειό τσ ’ α ρ χ ίσ ιν του « φ α σ ίο υ λ ο υ » . Ά μ α νι τέλ ειο υ σ ι τ ’ διδασκαλία, α ρ χ ίν ’σι τν ιπανάληψ ’, μια τσ ’ ίξιρι πς ήνταν «μητέρα τουν σπουδών». Ρώτα τα μουρά, που ’ντα ν ξυπνά, τ σ ’ α πα ντούσ α ν σουστά. Σ άνι ρώ τ’σι όμους πώ ς λέγιτι του μιγάλου, του χιλιουχρουνίτ’κου του δέντρου, που στσιάζ’ ούλου τουν τόπου, ένα μούρο, του πιο μ ’κρό, τα μπέρδιψι τσ ’ είπι π ς είνι λαχανίδα! Τσι φτος απόσουσι. Άμαν

Σ ’ ένα σύλλουγου α υ σ τρ α λ έζ’κου κ ά π ο υ τι κάναν ικλουγές τσι βγάλαν πρόιδρου. Μωρέ, άθριπ ο υ π ο υ π ή γ ιτ ι α β γ ά λ ιτι π ρ ό ιδ ρ ο υ , ίλ ιγ ι ένας Μ υτιληνιός σ ’ έναν Α γιασώτ’, που ’νταν τσι φτος σ το υ σ υ μ β ο ύ λ ιο υ . Να σ ’ ιξη γή σ ο υ , λ έ γ ’ γι Α γισσώτ'ς. Άμα τουν βγάζαμι γραμματέα, ε ξέρ’ α γ ρ ά ψ ’! Άμα τουν κ ά να μι τα μ ία , ε ξ έ ρ ’ α λουγαρ ιά σ ’! Α μα το υ ν α φ ή να μ ι σ ύμβ ουλου, ε ξ έ ρ ’ α μ ’λήξ’! Τουν βγάλαμι λοιπόν πρόιδρου τσ’ είνι τσι φτος πιο πιρήφανους! δγά η εγ

ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗΣ (ΚΑΜΠΑΣ)

«Ο ελ λ η ν ο λ ά τρ η ς π ο ιη τή ς Ιυο ϊα π ο Μβ$8ίηα».

ΕΙΚΟΣΙΠΕΝΤΑΧΡΟΝΑ ΦΟΜ Τ ο Π ολιτιστικό Κέντρο Φιλοτεχνικός Ό μιλος Μ υτιλή νη ς «ο Θ εό φ ιλ ο ς» , με την ευ κ α ιρ ία της σ υ μ π λ ή ρ ω σ η ς 25 χ ρ ό ν ω ν α π ό την ίδρυσ ή του (1977-2001), οργάνωσε, υπό την αιγίδα του υπουρ­ γού Α ιγαίου Ν ίκου Σηφουνάκη, εκδήλωση, κατά την οποία μίλησε, με θέμα «Αιγαίο- σταυροδρόμι π ο λ ιτισ μ ώ ν » , η γν ω σ τή δ ιε θ ν ώ ς κ α θ η γ ή τρ ια Πανεπιστημίου Ελένη Αρβελέρ-Γλύκατζη. Ο δρα ­ σ τήριος π ρ ό εδ ρ ο ς του ΦΟΜ Π ερικλής Μ αυρογιάννης και οι εκλεκτοί συνεργάτες του εδώ και 25 χρόνια σκυταλοδρομούν με επιτυχία στο στίβο της πνευματοκαλλιτεχνικής δράσης...

Μ ίλησαν προλογικά η Ελευθερία Α ναγνωστάκηΤ ζαβάρα, γεν. γρ α μ μ α τέα ς της ΕΕΛ , ο Κ ώ σ τας Βαλέτας (κύριος ομιλητής), ο Σέφης Ανασιασάκος και ο Α ντώ νης Π απαδόπουλος. Ε πίσης μίλησε ο τιμώ μενος ποιητής, ο ο π ο ίο ς μάλιστα απάγγειλε ποιήματα του στα ιταλικά. Τη μετάφραση των ποιη­ μάτων, την οποία φιλοτέχνησε ο Κώστας Βαλέτας, απέδωσε η ηθοποιός Λήδα Δημητρίου.

ΑΔΕΛΦΟΠΟΙΗΣΗ ΙΗ5 ΚΑΙ ΣΠΕΑ

«ΧΡΟΝΟΔΕΙΚΤΕΣ» Σ τ ι ς 2.4.2001, στην α ίθ ο υ σ α της Ε τ α ιρ ε ία ς Ελλήνων Λογοτεχνών, έγινε παρουσίαση της ποιη­ τικής συλλογής «Χρονοδείκτες» της Μ ίνας ΠέτρουΒενετσάνου. Την εκδήλωση χαιρέτισε ο ποιητής και επίτιμος πρόεδρος της ΕΕΛ Ηλίας Σιμόπουλος. Για την πο ιή τρ ια κα ι θεατρική συγγραφέα και για το παρουσιαζόμενο έργο της μίλησαν ο δημοσιογρά­ φος και κριτικός Κυριάκος Βαλαβάνης και ο ποιη­ τής και κριτικός Πάνος Παναγιωτούνης. Ποιήματα διάβασαν οι ηθοποιοί Βασίλης Π απανίκας, Άννα Πολυτίμου και Νίκος Παναγιωτούνης.

ΙΧΟΙΑΝΟ ΜΕ55ΙΝΑ Σ τ ι ς 5.4.2001, στην αίθουσα «Μιχαήλας Αβέρωφ» της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών (Ακαδημίας και Γενναδίου 8), πραγματοποιήθηκε εκδήλωση, με θέμα

Στιγμιότυπο από την Ημερίδα Αδελφοποίησης. Η Τζένη Πιτταδάκη, μέλος του Δ.Σ. του «Συλλόγου Προστασίας Ελλήνων Αιμορροφιλικών», μιλά με θέμα «Στόχοι και προοπτικές του ΣΠΕΑ μετά την Αδελφοποίηση».

Σ τ ι ς 26.4.2001, στο Ξενοδοχείο «ΡΑΚΚ» (Α. Αλεξάνδρας 10), αδελφοποιήθηκαν τα δυο ομόλο­ γα σ ω μ α τεία «ΙπδΙι Η&6ΐηορΙιί1ί& δο ο ίσ ΐγ» κ α ι « Σ ύ λ λ ο γ ο ς Π ρ ο σ τα σ ία ς Ε λλή νω ν Α ιμ ο ρ ρ ο φ ιΣτιγμιότυπα από την εκδή­ λωση της Εταιρείας Ελλή­ νων Λογοτεχνών, που έγινε στις 5.4.2001, με θέμα «Ο ελληνολάτρης ποιητής Ευείηηο Μβχχΐηα». Διακρίνονται, από αριστε­ ρά, η ηθοποιός Δήδα Δημητρίου, η γενική γραμ­ ματέας της ΕΕΔ Ελευθερία Αναγνωστάκη-Τζαβάρα, ο τιμώμενος ποιητής Γυαιπιο Μβδδίηο, ο λογοτέχνης Σέφης Αναστασάκος και ο κύριος ομιλητής Κώστας Βαλέτας.

λικών». Μετά τους χαιρετισμούς μίλησαν ο Βπαπ θ ’ ΜαΙιοπγ, πρ ό εδρ ο ς της «>Λ^ογ1<1 ΡεάβΓ&ίϊοη οί ΗαβιπορΙιΐΙϊ£ΐ», κ α θ ώ ς κ α ι το υ σ ω μ α τείο υ της π α τρ ίδ α ς του, το ο π ο ίο προαναφ έραμε, η Τζένη Π ιτταδάκη, μέλος του Δ.Σ. του ΣΠΕΑ, ο Αγρίτης συγγραφέας Γιάννης Τριαντάφυλλου, επίσης μέλος του ΣΠΕΑ, και η Μ. ϋιιηπε. Την Ημερίδα έκλεισε η επίκουρος καθηγήτρια της Α ιμα τολογία ς Τ ιτίκα Μ ανδαλάκη-Γιαννιτσιώτη.

Ελλάδος Χριστόδουλος στον πανηγυρίζοντα ιερό ναό της Αγίας Σοφίας Νέου Ψ υχικού. Στο χειροτονητήριο λόγο του αναφέρθηκε με ευγνω μοσύνη στους συμπαραστάτες και ευεργέτες του, τόνισε το μέγεθος και την αξία της ιεροσύνης και εξέφρασε προσωπικές σκέψεις, εκτιμήσεις και συναισθήματα για το μυστήριο. Ο μακαριότατος α ντιφ ω νώ ντας έθεσε προβληματισμούς και ερωτήματα που σχετί­ ζονται με την απόφαση ιερατικής διακονίας στην εποχή μας.

ΓΕΡΑΓΩΤΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ

Ο Δ ήμος

Γ έρα ς σε σ υ ν ε ρ γ α σ ία με το ν «Π αγγεραγω τικό Σύλλογο Μ υτιλήνης» ορ γά νω ­ σαν στις 31.5.2001, στο Π νευματικό Κ έντρο του Δ ήμ ου Α θ η ν α ίω ν (α ίθ ο υ σ α Α ν τώ νη Τ ρ ίτσ η , Α καδημίας 50), εκδήλωση, κατά την ο π ο ία έγινε παρουσίαση του βιβλίου της Κ λαίρης Μ αυρομάτου-Χατζηκωντή «Γεραγώηκοι αντικατοπτρισμοί

- Φ ωτογραφικό και λαογραφικό οδοιπορικό στη Γέρα της Λ έσβ ο ν» , το ο π ο ίο εξέδω σε ο Δ ήμος Γ έρ α ς. Π ρ ο λ ο γ ικ ά μ ίλ η σ α ν ο π ρ ό ε δ ρ ο ς το υ «Π αγγεραγωιικού Συλλόγου Μυτιλήνης» Στρατής Καραγιασώτης, ο υπουργός Αιγαίου Νίκος Σηφουνάκης κα ι ο δήμαρχος Γέρας Π αύλος Βογιατζής. Το βιβλίο παρουσίασαν ο Δημήτρης Καραμβάλης, ποιητής-δοκιμιογράφος, ο Λ άμπρος Λιάβας, μουσικολόγος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, η Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας, και ο Τάκης Χατζηαναγνώστου, λογοτέχνης.

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΧΕΙΡΟΤΟΝΙΑ ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ Τ η ν Κυριακή 17.9.2000 χειροτονήθηκε σε πρεσ β ύτερο ο δ ιά κ ο ν ο ς Ε ιρ η ν α ίο ς (κ α τά κ ό σ μ ο ν Χρυσοβαλάντης) Τζανής. Τη Χειροτονία τέλεσε ο μακαριότατος α ρχιεπίσ κοπος Αθηνών και πάσης

Στιγμιότυπο από τη χειροτονία του διακόνου Ειρηναίου Τζανή σε πρεσβύτερο, στον ιερό ναό της Αγίας Σοφίας Ψυχικού, από το μακαριότατο αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο, στις 17.9.2000.

Ο νέος πρεσβύτερος, ο ο π ο ίο ς γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αγιάσο, χειροτονήθηκε διάκονος π ρ ιν από δυ ό μ ισ ι χ ρ ό νια α πό το σεβασμιότατο μητροπολίτη Μ υτιλήνης, Ερεσού και Π λωμαρίου Ιάκωβο, στη Φανερωμένη του Χολαργού. Διορίστηκε τότε οργανικά στην Αγία Σοφία Νέου Ψ υχικού και παρέμεινε μέχρι τη μέρα της χειροτονίας του σε πρε­ σβύτερο. Είναι έγγαμος και πατέρας δυο παιδιών. Ως ιερέας διορίστηκε τακτικός εφημέριος του ενοριακού ναού της Αγίας Παρασκευής Νέας Πεντέλης, που υπάγεται στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών. Β Α Σ ΙΑ Ε ΙΟ Σ Α Ο Υ Π Ο Σ

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ ΕΡΙΦ ΥΛΗ ΒΑΣ. ΚΑΛΟΓΕΡΑ ( 1903-2000) Π λ ή ρ η ς η μ ερώ ν άφησε τα εγκ ό σ μ ια σ τις 8.9.2000 η Εριφύλη Ξαφέλη ή Μ αργιού, του Βασι­ λείου κ α ι της Κ α λ λ ιό π η ς, χή ρ α Β α σ ιλ είο υ Καλογερά. Σ ’ όλο το μάκρος της ζωής της διακρίθη­ κε για τη φιλεργία της και για την αγάπη της προς το συνάνθρωπο. Μ έχρι το τέλο ς είχε ασυνήθιστη πνευματι­ κή διαύγεια και π ο λ­ λές φορές κατέφευγα στο θυμητικό της, για θέματα που αφ ορού­ σαν την πα λιά Α γιά ­ σο, όπω ς τα εργαστή­ ρια σ α κοποιϊα ς, στα ο π ο ία εργάστηκε σε νεαρή ηλικία, οι χαρα­ κτηριστικοί τύποι, τα ήθη και τα έθιμα. Ο θάνατός της λύπησε τους δικούς της ανθρώπους και όλους όσοι τη γνώρισαν. Από τις 9.9.2000 αναπαύεται στο Κοιμητήριο της Περασιάς.

ΜΑΡΙΑΝΘΗ I. ΧΑΤΖΗΛΕΩΝΙΔΑ ( 1907-2000)

Η Μ αριάνθη Ιωάννου Χατζηλεωνίδα από τις 20.10.2000 έπαψε να είναι ανάμεσά μας. Άφησε τη στερνή της πνοή στην Αθήνα και συνεχίζει τον αιώ ­ νιο ύπνο στο Κοιμη­ τή ρ ιο το υ Α μ α ρ ο υ ­ σίου. Ή ταν θυγατέρα το υ εμ π ό ρ ο υ Δ ημη ­ τ ρ ίο υ Ε υ σ τ ρ α τ ίο υ Πράτσου και της Ευα γ γ ελ ο ύ δ α ς Χ α τζη ­ σ πύρου Χατζηδημητρ ίο υ , α δ ελ φ ή ς του λο γίο υ κ α ι ευεργέτη της Α γ ιά σ ο υ Δ η μ η ­ τρίου Χ ατζησπύρου. Α πό το γά μ ο της με το ν α είμνη σ το φ α ρ ­ μακοποιό Ιωάννη Βασιλείου Χατζηλεωνίδα απόχτησε τρεις θυγατέρες, τη Μαρία, τη Σοφία, που τη

θρηνήσαμε σ τις 22.4.2000, κ α ι τη Δ ανάη. Ή τα ν άνθρω πος με ευγένεια αισθημάτω ν και με έντονη διάθεση προσφοράς. Η αποδημία της λύπησε βαθύ­ τατα.

ΜΑΡΙΑ Χ Ρ. ΑΛΗΓΙΑΝΝΗ ( 1934-2001)

Η Μ αρία (Μ αίρη) Αληγιάννη ήταν θυγατέρα του Σπύρου και της Γεωργίας Μουτζούρη. Ο πατέ­ ρας της, γνωστός και με το παρωνύμιο Φαναρτζής, καταγόταν από το Μ εγαλοχώρι και η μητέρα της, το γένος Κ ω νσταντί­ νου Σωτηρχέλη, από τ ο ν Μ π ο ρ ό (Ν εοχ ώ ρ ι). Η ίδ ια γ ε ν ­ νήθηκε στην Α γιάσο το 1934, ό π ο υ ήτα ν εγκαταστημένος και ασκούσε με επιδεξιό­ τη τα το ε π ά γ γ ελ μ α το υ φ α ν ο π ο ιο ύ ο π α τ έ ρ α ς της. Π α ­ ντρεύτηκε τον Ακρασιώτη ομογενή Χ ρ ι­ σ τόφ ορο Γ ρηγορίου Α ληγιάννη κα ι έζησε από το 1959 εργαζό­ μενη στην Αυστραλία, στο ίσ εΐο η . Απόχτησε δυο π α ιδ ιά , το Γ ρη γό ρ ιο κ α ι τη Γ εω ρ γία . Το 1984 παλιννόσ τησ ε κα ι εγκαταστάθηκε οικογενεια κ ά στην Α θή να . Ά φ ησε τη σ τερ νή της π ν ο ή σ τ ις 22.1.2001 κ α ι κ η δεύτη κε την επ ο μ έν η στο Κοιμητήριο του Βύρωνα. Η πρόωρη, σχετικά, απο­ δημία της λύπησε βαθύτατα τους δικ ούς της και ό λ ο υ ς ό σ ο ι τη γ ν ώ ρ ισ α ν . Για τη γ ε ν έτειρ ά της Αγιάσο έτρεφε ξεχωριστή αγάπη, που τη μετέδωσε και στο σύζυγό της, ο ο π ο ίο ς είναι ενεργό μέλος του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών». Ας είναι ελαφρό το χώμα της αττικής γης, όπου αναπαύεται.

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΧΑΤΖΗΜ ΠΕΚΙΑΡΗΣ (1914 - 2001 )

Ο

Αναστάσιος Χατζημπεκιάρης γεννήθηκε στις Νέες Φώκες της Μ ικρασίας στις 14.9.1914. Ή ταν π α ιδ ί της ό μ ο ρ φ η ς φ α μ ίλ ια ς το υ Α για σ ώ τη Ιω ά ν ν ο υ Χ α τ ζη μ π εκ ιά ρ η κ α ι τη ς Φ ω κ ια ν ή ς Α θ α να σ ία ς Α να στα σίου Κ τενά. Α δ έρ φ ια του ο Π αναγιώ της και ο Μ ατθαίος. Η οικογένεια του,

εγκαταστημένη στις Νέες Φώκες, γνώρισε τη σκλη­ ρ ότη τα τω ν το υ ρ κ ικ ώ ν εκ κ α θα ρ ίσ εω ν. Με χομ πρώτο διωγμό του 1914 ήρθε με τη μητέρα του και με τ ’ αδέρφια του στην Αγιάσο και στεγάστηκαν σε αμπά ρι ελαιοτριβείου. Ό τα ν ηρέμησαν κάπω ς τα πράγματα, επέστρεψαν στη Μικρασία. Με το χαλα­ σμό το υ 1922 κ α τά φ ε ρ α ν κ α ι ή ρ θ α ν μέσω της Σμύρνης στο λιμάνι του Πειραιά και στη συνέχεια σ τεγάσ τηκ α ν σε π α ρ ά γ κ α της Κ α ισ α ρ ια ν ή ς. Ο πάτερ φαμίλιας όμως δε γλίτωσε, έπεσε θύμα των τσετών. Μετά από κάποια χρόνια οι δυσκολίες της επιβίω σης ανάγκασαν την οικογένεια να ζητήσει και π ά λι κατα φ ύγιο στην Α γιάσο. Αυτή τη φορά εγ κ α τα σ τά θ η κ α ν σε κ ελ ί της εκ κ λ η σ ία ς της Π α ν α γ ία ς , στο « Χ ά ν ι» . Σ το ν ίδ ιο χ ώ ρ ο ο Αναστάσιος άνοιξε κουρείο και άσκησε την τέχνη που έμαθε στην Αθήνα. Το 1936 παντρεύτηκε την π α π α δ ο π ο ύ λ α Ε λ π ίδ α Β α σ ιλ είο υ Δ εμ ερτζή (Κουριτά) και απόχτησαν τρεις κόρες, τη Μαρία, τη Βασούλα και τη Φιλίτσα, η οποία πρόωρα πήρε τον α ν επ ίσ τρ ο φ ο δρ όμ ο της α ιω ν ιό τη τα ς. Κ α τά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου επιστρατεύ­ τηκε και έδωσε το παρών στα κακοτράχαλα βουνά της Α λβανίας μαζί με άλλους συμπατριώ τες του. Αρκετά χρόνια αργότερα εγκαταστάθηκε οικογενει­ ακά στην Αθήνα. Ο πρόωρος χαμός της κόρης του τον λύπησε βαθύτατα. Σ τις 19.8.2000 δέχτηκε το δεύτερο βαρύ πλήγμα με την απώλεια της πολυαγαπημένης συντρόφισσας της ζωής του. Πέντε μήνες αργότερα, στις 22.1.2001, ακλούθησε και ο ίδιος τον ατέρμονα δρόμο της στερνής γαλήνης και ανα­ παύεται στο Κοιμητήριο Κόκκινου Μύλου.

ΕΚΚΛΗΣΗ Α πευθύνουμε έκκληση στην αγάπη όλων των χ ρ ισ τ ια ν ώ ν για την ο ικ ο νο μ ικ ή ενίσχυση του ιερού ναού της Α γίας Τ ρ ιά δ α ς Α γιάσου, πρ ος α ν τ ιμ ε τ ώ π ισ η έκ τα κ τω ν α ν α γ κ ώ ν , μετά την πτώση κεραυνού στο κα μπα να ριό το απόγευμα της Δ ευτέρα ς 9 Ο κτω βρίου 2000. Ο κερ αυνός προκάλεσε ζημιές στον τρούλο του καμπαναριού, στο ρολόι, καθώς και στην ηλεκτρική εγκατάστα­ ση της εκκλησίας, στο σύστημα συναγερμού και στη μεγαφωνική εγκατάσταση. Ο Αριθμός Λογαριασμού που ανοίχτηκε στην Εμπορική Τράπεζα είναι: 82764356. Αγιάσος, 10.12.2000

Ευχαριστούμε θερμά Για το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο Ο πρόεδρος αιδ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Ή τ α ν ά ν θ ρ ω π ο ς με ε υ γ ε ν ικ ά α ισ θ ή μ α τα . Α γω νίσ τηκε σ ’ όλο το μ ά κ ρ ος της ζω ής του με σ υ ν έ π ε ια , με υ π ε υ θ υ ν ό τ η τ α , με α ισ ιο δ ο ξ ία . Αγάπησε και αγαπήθηκε. Η μνήμη του δεν μπορεί παρά να μας συνοδεύει.

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Σκαρίφημα του Αγίου Ελευθερίου και του κωδωνοστασί­ ου της Αγίας Τριάδας, διά χειρός Ν ο γ Β ογΙ...

ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α. Διατίθενται αντίτυπα των βιβλίων που εξέ­ δωσε ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.Π. Τραγέλλη], Η Αγιάσος και τα πέριξ, εν Αθήναις 1896. Δρχ. 1.500.2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θρύλος και ιστορία της Αγιάσου της νήσου Λέσβον,Αθήνα 1997. Δρχ. 5.000. Τα β ιβ λ ία δ ια τ ίθ ε ν τ α ι α π ό το Σ ύ λλο γο με άμεση παράδοση, κατά τις ώρες λειτουργίας των Γραφείων, ή επί αντικαταβολή (1.700 και 5.400 δρχ. αντίστοιχα). Επίσης δια τίθενται από τους κ α τά τ ό π ο υ ς α ν τ α π ο κ ρ ιτ έ ς το υ π ε ρ ιο δ ικ ο ύ «Αγιάσος», τα ονόματα και οι διευθύνσεις τω ν οποίω ν αναγράφονται παρακάτω. Β. Επίσης διατίθενται βιβλιοδετημένοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (15.000δρ χ.). Α ' τόμ ος (1-25, 1980-1984), Β ' τόμος (26-45, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 19881991), Δ ' τόμος (68-85, 1992-1994) και Ε ' τόμος (86-103, 1995-1997).

ΓΑΜΟΙ - Ηλιογραμμένος Γεωργίου Γραμμέλης Αριάδνη Διαμαντή Λαρεντζάκη - Ταξιάρχης Παναγιώτου Χρυσάφης Αργυρώ Ευστρατίου Κάναρου - Νικόλαος Αργυρίου Καπανάκης Αντιγόνη Γρηγορίου Ζαφειρίου

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Σ τ ι ς 3.6.2001, στον ιερό ναό Α ρχιμανδρείου Ιω α ν ν ίν ω ν , τελέσ τη κε ο γ ά μ ο ς το υ Κ υ ρ ιά κ ο υ Κ ω νσταντίνου Λ ίτου και της Φ λώ ρας Ν ικολάου Σωφρονίου-Νικολοπούλου. Ευχόμαστε ο βίος τους να είναι ανέφελος, πλήρης χαράς και ευτυχίας. Οικογένεια ΓΙΑΝΝΗ και ΑΡΙΑΔΝΗΣ

ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΘΑΝΑΤΟΙ -

Καλουντζόγλου Αναστασία, χήρα Χριστόφα Μαϊστρέλη Ελπίς, χήρα Κωνσταντίνου Αγγελής Ευστράτιος Παναγιώτου Αβαγιανού Παναγιώτα, χήρα Ευστρατίου Λαζάρου Ευθυμία, χήρα Γρηγορίου Πατσέλης Ευστράτιος Κωνσταντίνου

Το Διοικητικό Συμβούλιο του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» και η Διεύθυνση του πε­ ριοδικού «Αγιάσος» εκφράξουν στους συγγενείς τα θερμά και ειλικρινή τους συλλυπητήρια. Η ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΨΑΡΑΔΕΛΛΗΣ ΕΙΔΗ ΥΓΙΕΙΝΗΣ - ΠΛΑΚΑΚΙΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΑΣ ΠΡΟΜΗΘΕΥΣΕΙ ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΣΕ ΟΠΟΙΟΔΗΠΟΤΕ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ ΧΩΡΙΣ ΚΑΜΙΑ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ

ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ ΠΑ ΤΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ •ΔΥΟ (2) ΠΩΛΗΤΕΣ • ΔΥΟ (2) ΕΡΓΑΤΕΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ • ΕΝΑΣ (1) ΟΔΗΓΟΣ ΨΑΡΑΔΕΛΛΗΣ: Τηλ.: (01)5240092, Ραχ: 5241377