Agiasos mag 125 2001

Η Βασιλεία Γεωργίου Κουτσκουδή με την κόρη της Ανδρονίκη... (ΡΗοίο-ΟΙγιηρυ Στρατή Καμπά)

Η Αννα (ΝαηοΝ Προκοπίου Πανάγη, Αγιασωτοπούλα του Χγιΐηβγ, της δεύτε­ ρης γενιάς...

Η άλλοτε συνεργάτριά μας Ανδρονίκη Κορομηλά (1911-2001) με το σύζυγό της Νικόλαο, έξω από το αρτοποιείο τους...

ΙΠ ΙΕ ΙΡ ΙΙΕ Χ 0 Μ ΙΕ Ν Α ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Σύγχρονοι οδοιπόροι της πίστης......................................................................................................... ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ, Αγιάσος, αγάπη μου... (Θ ' ) ........................................................................................................... ΣΤΡΑΤΗ ΚΑΡΑΒΑΝΗ, Η Παναγιά η Αγιασώτισσα. Νοσταλγικές πανηγυριώτικες θύμησες............................................................. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΕΥΣΤΡ. ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗ, Διαφορετικός ο φετινός Αύγουστος. Υψηλοί επισκέπτες και θρησκευτικά-πολιτιστικά δρώμενα ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Ο ορεινός όγκος του Ολύμπου. Μεγάλη η περιβαλλοντική και οικολογική σημασία το υ .. ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Ένα πωλητήριο έγγραφο από την Αγιάσο του 1868............ ΣΟΦΙΑΣ ΠΑΠΟΥΤΣΗ-ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ, Περιδιάβαση στους Αγίους Τόπους. Το χωριό της Μεγαλόχαρης και οι δεσμοί του με τα Ιεροσόλυμα........... ................................................................................................................................................................................ ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΠΑΠΑΝΗ, Πενήντα χρόνια στο σχολείο. Οι επιθεωρητές μας. «Ο κατάσκοπος»............................................................ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Του Δημητρίου Βερναρδάκη................................................................................................................ ΕΛΠΙΔΑΣ ΜΟΛΥΒΙΑΤΟΥ, Θυμώνω (ποίημα). ΜΑΡΙΑΣ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ, Ο χω ρισμένος (ποίημα). ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Δοξαριές (ποίημα). ΕΡΙΦΥΛΗΣ ΙΩΑΝ. ΚΟΥΡΟΥΛΗ, Στο μικρό Παναγιώτη... (ποίημα).... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ, Ήσουν εσύ το φάρμακο (ποίημα). ΕΡΜΟΛΑΟΥ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Ο γεροξεκούτης....... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Ο Εφταλιώτης στα Νεοελληνικά Γράμματα. Επιτυχημένο το τριήμερο Συνέδριο της Μήθυμνας................................ ΒΑΣΙΛΗ ΚΑΡΑΒΟΥΛΙΑ, Αρχαίος ελληνικός κόσμος. Ασέβεια και Ύ β ρ ις......................................................................................... ΒΑΣΙΛΗ ΠΕΤΕΙΝΕΔΑΗ, Μνήμες από δύσκολα χρόνια... ( Γ ' ) ............................................................................................................. ΠΡΟΚΟΠΗ ΕΥΣΤΡ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Ευστράτιος Βασιλείου Τσουκαρέλης. Ο Ζορμπάς, ο πολυπλάνητος μετανάστης από την Αγιάσο . Τα πθίτκα μας (Χρίστος Γλεζέλης, Προκόπης Κουτσκουδής, Ερμόλαος Χατζηβασιλείου, Γρηγόριος Παπαπορφυρίου)............... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Σας πληροφορούμε................................................................................................................................................................. Λάβαμε............................... ν........................................................................................................................................................................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Αυτοί που φεύγουν................................................................................................................................................................. Εισφορές......................................................................................................................................................................................................... Κοινωνικά.......................................................................................................................................................................................................

Σελ.

3 4 5 6 9 12 14 16 17 18 19 20 23 25 27 29 30 31 32 33 34

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Οι καστανιές ανταγωνίζονται η μια την άλλη στα βουνά της Αγιάσου και τραβούν ανενόχλη­ τες τ’ αψήλου. (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου)

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Στιγμιότυπο από την τελετή των Θυρανοιξίων των νεόδμητων ναΐσκων Ζωοδόχου Πηγής (Αγια-Σωτήρας) και οσίου Αγάθωνα. (Φωτογραφία Παραασκευά Λιακάτου))

ΙΧ8Ν 1106-3378

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΔΟΙΠΟΡΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ... Κ α ι στην εποχή μας χιλιάδες χριστιανοί μετέχουν σε πανηγύρια, καταπώς γινόταν και άλλοτες. Απ’ αυτά άλλα είναι φημισμένα στο πανελλήνιο και άλλα άγνω­ στα, όχι όμως και ασήμαντα. Άλλα συνεχίζουν μακρό­ χρονη παράδοση και άλλα ξεπρόβαλαν τα τελευταία χρόνια στο στερέωμα της θρησκευτικής πίστης. Πάντως όλα, σε μικρό ή σε μεγάλο βαθμό, μεταβάλλονται καθη­ μερνά, ακλουθώντας την αέναη ροή των ανθρωπίνων... Ένα από δαύτα και το πανηγύρι της Παναγιάς της Αγιασώτισσας. Ολοχρονίς ο μεγαλόπρεπος ναός δέχε­ ται επισκέπτες, μα και πιστούς. Πριν από το χαλασμό της Μικρασίας ξεκινούσαν προσκυνητές και από τ ’ αντικρινά παράλια. Σήμερα ντόπιοι και ξένοι χαίρο­ νται τη νυφούλα του Ο λύμπου, π ρ ο π α ντό ς το Δεκαπενταύγουστο, που είναι περίοδος νηστείας και προσευχής, μα και ευφροσύνης και γλυκασμών... Όλες τις μέρες τα τροχοφόρα μεταφέρουν τουρί­ στες, πανηγυριστές. Την παραμονή όμως και ανήμερα το χωριό είναι στα μεγαλεία του. Κόσμος πολύς αποβι­ βάζεται στην Καρυά και στο Καμπούδι. Άντρες, γυναί­ κες και παιδιά ασπάζονται ευλαβικά το κόνισμα της Μεγαλόχαρης και με ρήματα ψυχής ικετεύουν, εκδηλώ­ νουν τη λατρεία τους. Μπορεί να λιγόστεψε η πίστη στα χρόνια μας, όμως δεν εξέλιπε... Παλιότερα έρχονταν στο πανηγύρι, α π ’ όλο το νησί, με πρωτινά μεταφορικά μέσα. Η τεχνολογία όμως στις μέρες μας τ’ αχρήστεψε όλα, τα έθεσε στο περιθώ­ ριο. Τα ζα με τα πανηγυριώτικα τακίμια, καθώς και οι αργοκίνητοι αραμπάδες, αποτελούν πια ανεπίστροφο παρελθόν. Οι νέες συνθήκες ζωής επηρέασαν βαθιά τη νοοτροπία, τα έθιμα και τις παραδόσεις μας...

Τα τελευταία χρόνια, από τις απογεματινές ώρες της παραμονής ίσαμε την ανατολή του ήλιου ανήμερα, συνήθως αμούστακα παιδιά, νιοι και νιές, κάποτε και μεσοκαιρίτες, οδεύουν προς την Ιερουσαλήμ της Λέσβου. Συνεννοούνται από νωρίς, καταρτίζουν το σχέδιο, συγκροτούν ομάδες, φορούν τα εκδρομικά τους, προμηθεύονται τα χρειαζούμενα και γίνονται στρατοκόποι της πίστης, θηρευτές της περιπέτειας. Άλλοι ακλουθούν τη δημοσιά και άλλοι πάνε από αγροτικούς δρόμους ή από δύσβατα μονοπάτια. Οι περισσότεροι φτάνουν στην πανέμορφη Καρύνη και από κει βυθίζονται στο σκοτάδι και με φακούς στα χέρια ανηφορίζουν στην Πατωμένη και ξεκορφίζουν στο γιοφύρι. Πολλοί Γεραγώτες όμως προτιμούν τα Καλά Πριβόλια, ανεβαίνουν τον Ψωριάρη, συναντούν το Σανατόριο κι από κει ροβολούν αποκαμωμένοι προς το χωριό. Όλοι τους συναντιούνται στο έμπα του Σταυριού και νιώθουν τη χαρά και την ικανοποίηση των δρομέων, που τερματίζουν με επιτυχία. Από εδώ και πέρα ως το γλυκοχάραμα, που θα πάρουν το δρόμο της επιστροφής με αυτοκίνητα, αρχίζουν τ ’ ατέλειωτα πηγαινέλα. Προσκυνούν την Παναγιά, σμίγουν με τους δικούς των, ανανεώνουν ξεθωριασμένες από το χρόνο φιλίες, ζευγαρώνουν, τρωγοπίνουν, ξεφαντώνουν... Έντονα συναισθήματα κατακλύζουν την ψυχή μου, κάθε φορά που βλέπω να ξεχύνονται στους δρόμους οι ειρηνικοί πολιορκητές του χωριού της Μεγαλόχαρης. Τα λαμπυρίσματα των σύγχρονων πεζοπόρων της Πατωμένης δεν μπορεί παρά να χαριτώνουν τη ζωή του λαού μας...

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Αναμνηστική φωτογραφία Αγιασωτών... πανηγυριστών στο Κέντρο της «Φαμάκας» (15 Αυγούστου 1958). Από το χώρο αυτό ολονυχτίς την παραμονή είναι ορατά τα τρεμάμενα λαμπυρίσματα των πεζοπόρων προ­ σκυνητών που ανεβαίνουν από την Καρύνη, ακλουθώντας την «Πατωμένη». (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Βασίλειος Καλογεράς)

ΠΑΤΡΙΑ Ο ΓΝΩΣΤΙΚΑ Α γ ιά σ ο ς, α γ ά π η μ ου... Θ Τ ο καφενείο αυτό μετά το Βεγιάζη το πήρε και το έκανε παντοπω λείο ο Γρηγόριος Βουνάτσος ή Μ παμπλιά. Επειδή ο Βουνάτσος στο χρονικό διά­ στημα της Γερμανοκατοχής έκανε κάποιο εμπόριο τροφ ίμ ω ν, που λόγω της έλλειψης οι τιμές ήταν τσουχτερές, ο αγιασώτικος καρνάβαλος έκανε πάλι τη σχετική σάτιρά του, λέγοντας μεταξύ άλλων:

Τσι γη Μ παμπλιά που π ’λεί κρασί τσι φτος είνι γραμμένους , στον πλάτανου θα κριμαστεί μαζί μι τς άλλ 9καημένους! Ευτυχώς..., όπω ς είδαμε, ο πλάτανος κόπηκε και δεν κρεμάστηκε κανένας. Οι στίχοι έγιναν αποκλει­ στικά, για να γίνει η πατροπαράδοτη αποκριάτικη σ ά τιρ α . Το μ α γα ζί α υ τό μετά το α γό ρ α σ ε ο Δημήτριος Μαϊστρέλης ή Αρνάδα και το λειτούργη­ σε αρχικά ως καφενείο. Στο υπόγειο είχε δημιουρ­ γήσει ιδιαίτερο ουζερί, όπου οι μερακλήδες και οι ρομαντικοί έπιναν τα ουζάκια τους ανενόχλητοι και αθέατοι από κακά μάτια... Μέσα στο καφενείο ο Μαϊστρέλης αντικατέστησε τη μεταλλική επιγραφή «Μη πτύετε καταγής» με το εξής χαριτωμένο: «Να σέβισι του διπλανό σ’ τσι να μη φτος κάτου! Σα εν έχ’ς μαντλέλ’, έβγα όξου τσι φτύσι!» Άλλη επιγραφή έγραφε: «Μη του σπας του πουτήρ’, γιατί μάτ’ βγάζ’ του γυαλέλ’». Αθάνατο αγιασώτικο πνεύμα! Στη συνέχεια το καφενείο διαλύθηκε και εκεί μέσα συνεχίζει ο γιος του Μαϊστρέλη Παναγιώτης με είδη π ρ ο ικ ό ς και άλλα. Δ ίπλα α πό το μαγαζί αυτό, εκεί όπου σήμερα τα χρώματα -σιδηρικά του Γιάννη Λαδιέλη, που συνεχίζει από τον πεθερό του Φώτιο Παπάνη, λειτούργησαν κατά καιρούς καφε­ νείο του Παναγιώτη Κουντουρέλη, πατέρα του ταξι­ τζή Δ η μ η τρ ίο υ Κ ο υ ν το υ ρ έλ η , κ α ι μετά του Π αναγιώ τη Μ αϊσ τρέλη (Α ρνά δα ς), π α τέρ α του Δημητρίου, τον οποίο προαναφέραμε. Το μαγαζί αυτό υπήρξε και τσαγκαράδικο του βρακοφόρου Μ ιχά λη Α σβεστά, π ο υ δο ύ λ ευ ε με το γ ιο του Κώστα, ο οποίος αργότερα και σε μεγάλη πια ηλι­ κία χειροτονήθηκε ιερέας. Ό πω ς επίσης υπήρξε και τσαγκαράδικο του Βασιλείου Μαλούκη, πατέρα του Παναγιώτη, ο οποίος ήταν μουσικός και μετά περιπτερούχος. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 ήταν παντοπωλείο των αδελφών Βασιλείου Μακαρώνη. Παραπλεύρους είχαν ζαχαροπλαστείο οι αδελφοί Σταύρος και Δημήτριος Κουρουβακάλης, το οποίο

διαλύθηκε το 1947. Στη συνέχεια έγινε καφενείο του Μιχάλη Τακιδέλη (Μ αν’τ ά π ’) και μετά κατάστημα ηλεκτρικώ ν ειδώ ν τω ν αδελφώ ν Π αναγιώ τη και Στρατού Τσουκαρέλη. Τώρα είναι αποθήκη. Δίπλα ήταν ο φούρνος του Πάνου Σάββα (Φίδ’), που τον είχε μαζί με τον αδελφ ό του Βασίλη, ο οποίος μετέπειτα έγινε οπωροπώλης σε άλλο μαγα­ ζί με συνεταίρο του το Νικόλαο Σμυρνιό. Και οι δυο αυτοί συνεταίροι μεταναστέυσαν τελικά στην Αυστραλία. Ο φούρνος αυτός έβγαζε αποκλειστικά δ ιπ λ ά μαύρα ψ ω μ ιά κ α ι δ εχ ό τα ν κ α ι ψ ηστικά. Τροφοδοτούσε όλη τη φτωχολογιά της Αγριγιάς επί π ο λ λ ά χ ρ ό ν ια κ α ι τα τεφ τέρ ια του ήταν π ά ντα γεμάτα βερεσέδες. Πολύ δύσκολα τα χρόνια τότε για το φτωχόκοσμο, αλλά ο φούρνος αυτός ήταν η σωτηρία για πολλούς. Θυμάμαι που πήγαινα και έπαιρνα ψωμί και παρατηρούσα τα πάντα. Πώς τα φ ο ύρ νιζε τα ψ ω μιά , π ώ ς τα έβγαζε μετά και τα άλειφε με νερό και τα ξανάβαζε στο φούρνο, για ν ’ αποκτήσουν γυαλιστερή πέτσα. Μ ια κρεμασμένη μεταλλική επιγραφή έγραφε «ΑΡΤΟΣ ΜΕΛΑΣ δρχ. ...». Τότε το ψωμί έπρεπε κανονικά να παραδοθεί στην κατανάλωση μια ώρα μετά το βγάλσιμο του από το φούρνο και αφού πρώτα ζυγιστεί. Οι αρτο­ π ο ιο ί όμω ς, που κ α μ ιά φ ορά β α ριόντουσ α ν να κ ά νουν αυτή τη δουλειά , έλεγαν στους μικρούς πελάτες: Αμα σι ρουτήσ’ κανένας κουρουφύλακας, πε τ ’ π ους είχι ένα κ ουμ μ ά τ’ ακόμα τσι πους το ’φαγις. Τώρα το φούρνο αυτό τον βλέπω οικόπεδο και όταν περνώ αναλογίζομαι τις δόξες του. Το διπλανό μαγαζί με σκαλοπάτι ήταν κουρείο του Βασίλη Δαγέλη (Κατσαμπού) και το διπλανό μικρό μαγαζί ήταν χρόνια τσαγκαράδικο-επιδιορθω τήριο π α π ο υ τ σ ιώ ν του κ α λό κ α ρ δο υ Στρατή Βουρλή (Κουλουκότς). Αργότερα το είχε ο Στρατής Γουγουτάς (Λιμόν’), που πουλούσε εκεί ήδη υποδη­ ματοποιίας (δέρματα, καβίλιες, καρφιά). Τώρα το όλο ο ίκ η μ α α γο ρ ά σ τη κ ε α π ό το ν Π α να γιώ τη Μ αϊστρέλη, διαμορφώ θηκε σε ένα ενιαίο μαγαζί και το έχει ο γεωπόνος γιος του Νίκος με είδη γεω­ πονίας και με διάφορα καλλιεργητικά μηχανήματα. Από την απέναντι πλευρά, από το άλλοτε περί­ πτερο και επάνω, ήταν το μαγαζί με χρώματα και είδη οικοδομώ ν του Φωτίου Παπάνη, που πρώτα όμω ς ήταν του π α τέρ α του κ α ι π ο υ τώ ρα είνα ι αποθήκη πα λα ιώ ν αντικειμένω ν του Π αναγιώτη Μ αϊστρέλη. Δ ίπλα σ ’ αυτό πολύ π α λ ιά τυρ οκ ο­ μούσε ο τσ ο π ά νο ς Ν ικ όλα ος Α γρίτης κ α ι πολύ αργότερα είχε κρεοπωλείο ο Γιάννης Κουρκουλής (Λαφέλ’). (Συνεχίζεται)

ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗΣ

Η ΠΑΝΑΓΙΑ

Η ΑΓΙΑΣΩΤΙΣΣΑ

Ν ο σ τ α λ γ ικ έ ς π α ν η γ υ ρ ιώ τ ικ ε ς θύμ η σ ες Τ ο πανηγύρι της Π αναγιάς της Αγιασώτισσας, πριν από τη Μικρασιατική καταστροφή, ήταν πολύ φημισμένο, περίπου όπω ς της Τήνου. Μ εγάλα π α ιδ ιά πηγαίναμε την παραμονή, για να προσκυνήσουμε τη θαυματουργική εικόνα, για να δούμε και για να βρεθούμε στην πολυκοσμία. Π άντα άφραγκοι, χω ρίς λεφτά, χω ρίς χαρτζιλίκι. Α ποφ εύγα μ ε να κα θίσ ουμ ε σε κ α φ ενείο κ α ι να πάρουμε ένα ποτό. Γυρίζαμε σ’ όλο το χωριό, κολ­ λάγαμε σε μαγαζιά που ’χαν μουσική κομπανία. Τα μόνα μας ψώ νια ήταν λίγος πανηγυριώ τικος χαλ­ βάς. Πολύ αργότερα, μεγάλοι πια, άνδρες, αναζη­ τούσαμε λα χτα ρ ισ τά εκείνο το γ ιο ρ τιν ό γλυκό, αλλά δεν το βρίσκαμε. Α βγαλτα π α ιδ ιά βλέπαμε π ολλά , θαυμάζαμε πολλά, μα πιότερο τη χριστιανική πίστη. Γυναίκες σταματάγανε κατάκοπες στο Σταυρί, στο τέρμα της

«Ή πολιούχος της γραφικής αυτής κηπούπο­ λης είναι ή Θεομήτωρ. Ή Παναγιά ή Άγιασσωτούλα. Α υτή έχει έκεΐ το μεγαλόπρεπο ναό της, έχει και το παλαιότατο εικόνισμα, ίστόρισμα του ίερωτάτου Λουκά. Είναι μιά εκκλησία μεγάλη, πολλά κελλιά και σπουδαία περιουσία, από τήν όποια ά ντλεΐ ή εργατική αυτή πο λιτεία γιά τα έργα της τα καλλωπιστικά, τα φιλανθρωπικά και τά εκπολιτιστικά. Μεγάλη είναι ή λαοσύναξη τών χριστιανώ ν στή χάρη της, όταν ή Π αναγιά τής Α γιά σσος γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο. Ή έκταση τοϋ προσκυνήματος της είναι κάτι γο και όχι κατώτερο από τή γιορτή τής Παναγίας τής Τήνου. Οι προσκυνητές έρχονται κατά χιλιά­ δες. Έ ρ χ ο ν τα ν ακόμα και από τις λεσβιακές παροικίες τής Ανατολής όλόκληρες Θεωρίες άπό καΐκια γεμάτα γυναικόπαιδα και παλληκάρια, να προσκυνήσουν και να κάνουν τά τάματά τους και να δεχτούν το θάμα τής γιατρειάς τών άρρώστων τους άπό τή χάρη της. Το πανηγύρι κρατάει μέρες και νύχτες. Τά μεγάλα κελλιά τού ξενώνα τής εκκλησιάς, καθώς και το ξενοδοχείο τής Α γιάσσος δέν τούς παίρ­ νουν. Πολλοί βρίσκουν φιλοξενία στά σπίτια του χωριού. Και θάν τελειώσει το πανηγύρι οί /π ρ ο ­ σκυνητές άπομένουν ακόμα μερικές μέρες, γιά να χαρούν τά θαυμαστά τοπία τοϋ χωριού, που είναι άχόρταστη ή ομορφιά τους». (Στρατή Μυριβήλη, Α π ’ τήν Ελλάδα, Ταξι­ διω τικά, I, δεύτερα έκδοση, Β ιβλιοπωλεΐον τής «Εστίας», χ.χ., σσ. 271-272)

Στιγμιότυπο από τη φετινή εορτή της Παναγίας Αγιάσον. Ασθενής προσέρχεται, με το αναπηρικό καροτσάκι, για να ζητήσει τη γιατρειά του από τη Μεγαλόχαρη. (Φωτογραφία Παρασκευά Αιάκατου)

Πατωμένης, που έφτανε ως την Καρύνη, όχι για να ξεκουραστούν, όχι για να ξαποστάσουν, αλλά για ν ’ αλλάξουν τρόπο πορείας. Η ταμένη βάδιζε για την Ε κ κ λ η σ ιά με τα τέσ σ ερ α , χ έ ρ ια - π ό δ ια . Κουλουριασμένη, κουκουλωμένη με το τσεμπέρι, α ρ γ ά σ α ν τη χ ελ ώ ν α σ το σ κ λη ρ ό κ α λ ν τ ε ρ ίμ ι. Μ ατώναν, πονούσαν τα γόνατα, μικρός ο πόνος ο σωματικός, μεγάλος ο ψυχικός. Ή ταν το τάμα της πονεμένης μάνας. Ή λπιζε και πίστευε στην Π α ναγιά, που γνώ ρισ ε το μητρικό πόνο. Μ προστά στην εικόνα της αργοκινούσε ικε­ τευτικά τα χείλη σε προσευχή, με λόγια δικά της, λίγα και απλά. Συγκλονιστική και στον Ασώματο προπολεμικά η είδηση ότι πίσω από την εικόνα της Παναγιάς στο τέμπλο βρήκαν κολλημένη, καρφωμέ­ νη την παλιά, που την έφεραν από την Ιερουσαλήμ... Βούλα, 2001

ΣΤΡΑΤΗΣ ΚΑΡΑΒΑΝΗΣ

ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΣ Ο ΦΕΤΙΝΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ Υ ψ ηλοί επ ισ κ έπ τες κ α ι θ ρ η σ κ ευ τικ ά -π ολιτισ τικ ά δρ ώ μ ενα Ό μ ο ρ φ ο , όπω ς πάντα, το λεσβιακό καλοκαίρι τω ν δια κ ο π ώ ν, της ξενο ια σ ιά ς, τω ν εκπλήξεω ν, των αντιθέσεων του μυτιληνιού ούζου, της καλλονιάτικης σαρδέλας, της παλιοπαρέας και του ξενυχτιού, αλλά και τω ν πολιτιστικώ ν και τω ν καλλι­ τεχνικών εκδηλώσεων. Την αυλαία άνοιξε με τη χοροεσπερίδα του ο Α γροτομεταποιητικός Σ υνετα ιρισ μ ός Γ υναικώ ν Αγιάσου, με την πλούσια δραστηριότητά του, την Παρασκευή 3 Αυγούστου. Την επομένη, σειρά είχε ο Γυμναστικός Σύλλογος Αγιάσου «Όλυμπος» και τη Δ ευ τέρ α 6 Α υ γ ο ύ σ το υ , α νή μ ερ α της Μ ετα ­ μόρφωσης του Σωτήρος, ο Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών της Αθήνας. Και στις τρεις εκδηλώσεις το κ έφ ι κ α ι ο χ ο ρ ό ς είχ α ν την π ρ ω το κ α θ εδ ρ ία τους. Το γλέντι κράτησε καλά μέχρι τις πρ ώ τες πρωινές ώρες. Την Παρασκευή 10 Αυγούστου ο γιος του Α ίο­ λου, το καμάρι της Μ υτιλήνης, ο χρυσός αελλόπ ο υ ς δ ρ ο μ έα ς της Ο λ υ μ π ιά δ α ς το υ δ γ ιΐη εγ, ο Κ ώστας Κεντέρης, μας έκανε για άλλη μια φορά περήφανους όλους τους Έλληνες, από το μακρινό Εώηοηΐοη του Καναδά, με την κατάκτηση του χρυ­ σού μεταλλίου σ τους Θ ' Π α γκόσ μ ιους Α γώ νες Σ τ ίβ ο υ , σ τα δ ια κ ό σ ια μ έτρ α , με 20,04. Η Ναυτιλιακή Εταιρεία Λέσβου (ΝΕΑ) τιμώ ντας τον, β ά φ τισ ε το νέο της α π ό κ τη μ α «Α ΙΟ Λ Ο Σ ΚΕΝΤΕΡΗΣ», το οποίο είναι όντως εφάμιλλο του Κώστα, αφού ανα δεικνύεται, με τα 45 μίλια την ώρα, ο πρωταθλητής των ελληνικών θαλασσών.

Στην Καρυά, στην κάτω είσοδο της Αγιάσου, το αεροπανό θύμιζε στους προσκυνητές-τουρίστες την αναμενόμενη επίσκεψη του προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλου. (Φωτογραφία Παρασκευά Λιακάτου)

Το Σάββατο 11 Αυγούστου η νεολαία του ΚΚΕ Λέσβου διοργά νω σ ε στην κεντρική π λ α τεία του χωριού τιμητική εκδήλωση για τους εαμίτες. Την Κυριακή 12 Α υγούστου, χοροστατούντος το υ μ α κ α ρ ιό τ α τ ο υ π α τ ρ ιά ρ χ η Α λ ε ξ α ν δ ρ ε ία ς Πέτρου και συλλειτουργούντων τω ν σεβ. μητροπο­ λιτώ ν Μ υτιλήνης Ιακώβου, Κ αρθαγένης Χ ρυσο­ στόμου κα ι Μ υλοποτά μ ου Γ εω ργίου, έγινα ν τα εγκαίνια τω ν δυο ναΐσκων, της Ζω οδόχου Πηγής και του οσίου Αγάθωνα, στην είσοδο του χωριού. Οι ναΐσκοι αυτοί είναι όντως τα δυο νέα κοσμήμα­ τα της Αγιάσου.

Η ΚΝΕ οργάνωσε στις 11.8.2001 στην Αγιάσο εκδήλωση και απέτισε φόρο τιμής στους εαμίτες. Στη φωτογραφία διακρίνονται πινακίδες στην πλατεία της Αγο­ ράς με εικονιστικό υλικό, σχετι­ κό με τους πρωταγωνιστές... (Φωτογραφία Παρασκευά Αιάκατου)

Αξίζει να σημειωθεί ότι το κόστος κατασκευής, α ν α π α λ α ίω σ η ς, α γιο γρ ά φ η σ η ς (ο ίκ ο ς Ε υα γγελόπουλου), προμήθειας ιερών σκευών, τέμπλου, διαμόρφωσης αύλειου χώρου, και κωδωνοστασίου είναι προσφορά των κυριώ ν Αριάδνης Ψ ύλλου και Ευτέρπης Χιωτέλη. Το ρολόι και η μια καμπάνα ε ίν α ι π ρ ο σ φ ο ρ ά το υ Φ ιλ ο π ρ ό ο δ ο υ Σ υ λ λ ό γ ο υ Αγιασωτών της Αθήνας. Τα θερμά μας συγχαρητήρια στη μεγάλη ευεργέτιδ α κ υ ρ ία Α ρ ιά δνη Ψ ύ λ λ ο υ , η ο π ο ία α π ό την πρώτη στιγμή, χω ρίς να έχει την καταγωγή της από την Αγιάσο, ούτε καν από τη Λέσβο, απλόχερα διέ­ θεσε δεκάδες εκα τομμύρια για την ολοκλήρωση αυτού του αξιόλογου έργου. Η υπεραγία Θεοτόκος να της χ α ρ ίζει μ α κ ρ οζω ία για την επίτευξη κ α ι άλλων ευγενικών στόχων. Τη Δευτέρα 13 Αυγούστου το Θεατρικό Τμήμα του Αναγνωστηρίου «η Α νάπτυξη» Αγιάσου ανέ­ βασε στην ανακαινισμένη αίθουσα θεάτρου το έργο «Του Νεκρού Αδελφού», βασισμένο στην ομώνυμη π α ρ α λ ο γή κ α ι στο «Β ονρκόλακα» του Α ργύρη Ε φ τα λιώ τη, σε σκηνοθεσία Μ α ρία ς Α ϊβαλιώ τη. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συντε­ λεστές της καταπληκτικής αυτής παράστασης, η οποία από την αρχή μέχρι και το τέλος μας καθή­ λωσε, φορτίζοντας μας συγκινησιακά. Πιστεύουμε ότι ήταν η καλύτερη παράσταση τω ν τελευταίω ν χρόνων. Θα ήταν ευχής έργο να επαναλαμβανόταν και στην Αθήνα, σε συνεργασία με το Φιλοπρόοδο Σύλλογο Α γιασω τώ ν. Την παράσταση τίμησαν ο μακαριότατος πατριάρχης Αλεξανδρείας Πέτρος, ο ι σεβ. μ η τ ρ ο π ο λ ίτ ε ς Μ υ τιλ ή ν η ς Ιά κ ω β ο ς, Κ α ρ θ α γένη ς Χ ρ υ σ ό σ το μ ο ς κ α ι Μ υ λ ο π ο τά μ ο υ Γεώργιος, οι πολιτικές και στρατιωτικές αρχές του νησιού μας και πλήθος κόσμου. Και μπαίνουμε στην τελική ευθεία για την τίμηση της Παναγίας της Αγιασώτισσας. Στις 14 Αυγούστου, παραμονή της μεγάλης γιορτής, η Αγιάσος βουλιάζει από την κοσμοσυρροή χιλιάδων πιστών. Τα καραβά­ νια τω ν χριστιανώ ν καταφθάνουν συνεχώς. Νέοι, νέες, μεσήλικες, άνδρες και γυναίκες κάθε ηλικίας, όπως κάθε χρόνο, από όλα τα μέρη του νησιού ανηφορίζουν πεζή την άσφαλτο και στη συνέχεια την Πατωμένη, για να εκπληρώσουν το τάμα τους στη Μ εγαλόχαρη. Η Πατωμένη όλη τη νύχτα έχει την τιμητική της. Είναι ένα θέαμα καταπληκτικό. Την Τετάρτη 15 Αυγούστου από νω ρίς το χωριό είναι στο πόδι για την υποδοχή του πρώτου πολίτη της χώρας, του προέδρου της Ελληνικής Δημοκρα­ τία ς, του Κωστή Σ τεφ α νόπουλου. Το πα νό στην είσοδο του χω ριού αναγγέλλει την αναμενόμενη ά φ ιξή του, εδώ κ α ι μέρες. Ο ι δ ρ ό μ ο ι α πό το υ ς ο π ο ίο υ ς θα διέλθει ο υψ ηλός επισ κέπτης έχουν ντυθεί με τη γαλανόλευκη.

Ανακοίνωση (διαστάσεων 42x29,7 εκ.) της Διοικούσα; Επιτροπής του Ιερού Προσκυνήματος της Παναγίας Αγιάσου για τα θυρανοίξια της 12.8.2001.

Κ αι, όπ ω ς πά ντα , π ισ τό ς στο πρω τόκολλο ο Κωστής Σ τεφ α νόπουλος σ τις 9.55 ' καταφ θάνει στην πόλη μα ς. Τον υ π ο δ έ χ ο ν τ α ι στην είσ οδο, κ ο ν τ ά σ το Η ρ ώ ο , ο υ π ο υ ρ γ ό ς Α ιγ α ίο υ Ν ίκ ο ς Σηφουνάκης, ο εκπρόσωπος της Νέας Δημοκρατίας Τζανής Τζανετάκης, ο νομάρχης Λέσβου Δημήτριος Β ο υ ν ά τσ ο ς, ο δ ή μ α ρ χο ς Α γιά σ ο υ Π α ν α γιώ τη ς Ψ υρούκης, βουλευτές, δήμαρχοι από όλο το νησί και η στρατιωτική ηγεσία. Τιμές αποδίδει η στρα­ τιω τική μπάντα του νησιού. Στη συνέχεια πεζή η πομπή ανηφορίζει για την εκκλησία της Παναγίας, στην οποία χοροστάτησε ο μακαριότατος πατριάρ­ χης Αλεξανδρείας Πέτρος, συλλειτούργησαν οι σεβ. μητροπολίτες Μ υτιλήνης, Μ υλοποτάμου, καθώ ς κ α ι ο θ ε ο φ ιλ έ σ τ α τ ο ς ε π ίσ κ ο π ο ς Κ ερ ν ίτσ η ς Λ εόντιος (ο οποίος κάθε χρόνο με την παρουσία του λαμπρύνει τις παρακλήσεις κ α θ’ όλη τη διάρ­ κεια του δεκαπενταύγουστου), και παραβρέθηκε ο σεβ. μ η τρ ο π ο λ ίτη ς Κ ο ρ ιν θ ία ς Π α ν τελ εή μ ω ν . Τελέστηκε η καθιερωμένη δοξολογία προς τιμή της Θεοτόκου και στη συνέχεια έγινε η περιφ ορά της ιερής εικόνας, στον αύλειο χώρο του ναού. Ακολούθως οι επίσημοι επισκέπτονται τον πνευ­

ματικό φάρο του χω ριού μας, το Αναγνωστήριο, όπου ο πρόεδρός του Κλεάνθης Κορομηλάς τους ξεναγεί στις αίθουσες του πρώτου ορόφου και στη συνέχεια στην αίθουσα του θεάτρου. Τον υψηλό επισκέπτη προσ φ ω νεί ο πρόεδρος του Αναγνωστηρίου και ανταποδίδει ο πρόεδρος της Ε λληνικής Δ η μ ο κ ρ α τία ς Κ ω στής Σ τεφ α νόπουλος. Ε υχα ρ ισ τεί τον Κ ώ στα Κεντέρη για τη μεγάλη του νίκη και αναφέρεται στο γνωστό θέμα της α πομά κρυνσ ης τω ν Α λβανώ ν α πό το χω ρ ιό Λουτρά, δικαιολογώ ντας τη στάση τω ν κατοίκων. Το θέμα κυριαρχεί τις επόμενες μέρες στα αθηναϊ­ κά μέσα μαζικής ενημέρωσης. Στη συνέχεια σειρά έχει το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου, στην επάνω είσοδο του χωριού, όπου ο πρόεδρος πραγματοποιεί τα εγκαίνιά του. Πράγματι το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου είναι ένα πολιτι­ στικό κόσμημα, το οποίο δεσπόζει στη θέση που βρί­ σκεται, δ ίπ λ α στο γή πεδο κ α ι στα σ χολεία , κ α ι πιστεύουμε ότι θα μαγνητίζει τη σπουδάζουσα νεο­ λαία του χωριού, με τον άριστο εξοπλισμό με ηλε­ κτρονικούς υπολογιστές και άλλα. Τέτοιες ενέργειες α ξίζο υ ν θερμά συγχαρητήρια π ρ ο ς τη δημοτική αρχή, η οποία αξιοποιώντας στο έπακρο τα κοινοτι­ κά κονδύλια προχώρησε στην ανακαίνιση μέρους του πρώτου ελαιοτριβείου (Παλιάς Μηχανής), και του έδω σε τη σ ημ ερινή μορφ ή κ α ι χρήση. Ευελπιστούμε ότι θα προχωρήσει στην ανακαίνιση και του υπόλοιπου μέρους για την κατασκευή συνεδριακού κέντρου και χώρου εκθέσεων. Στη συνέχεια ο Δήμος Αγιάσου δεξιώθηκε τους υψηλούς επισκέπτες του στον Κήπο της Παναγίας, παραθέτοντάς τους γεύμα. Την επομένη, 16 Α υγούστου, ο υπ ο υρ γό ς Α ι­

γαίου Νίκος Σηφουνάκης εγκαινίασε το ανακαινι­ σμένο Α να γνω σ τή ρ ιο «η Α ν ά π τυ ξη » Α γιά σ ο υ, παρουσία των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών του νησιού. Στην ομ ιλία του υποσχέθηκε ό τι θα πρωτοστατήσει στην αξιοποίηση του παλιού ξενώ­ να της Π α ν α γ ία ς (Χ ά ν ι), σε σ υ ν ερ γ α σ ία με τη Μ ητρόπολη Μ υτιλήνης. Π ρος τιμή του επαναλήφτηκε η θ εα τρ ικ ή π α ρ ά σ τα σ η με το έργο «Του Νεκρού Αδελφού». Κ λείνοντας θα θέλαμε να καυτηριάσουμε την απαράδεκτη απουσία τω ν τοπικώ ν καναλιώ ν από τα δρ ώ μ ενα της Α γιάσ ου όλες α υ τές τ ις μέρες. Τ έ τ ο ιε ς π α ρ ο υ σ ίε ς (π ρ ό ε δ ρ ο ς τη ς Ε λ λ η ν ικ ή ς Δημοκρατίας - ο πρώτος πρόεδρος που την επισκέ­ φτηκε-, π α τρ ιά ρ χ η ς Α λεξανδρ είας), αλλά κ α ι η μεγάλη παλλεσβιακή γιορτή δεν έπρεπε να έχουν τέτοια μεταχείριση, τη στιγμή π ο υ τα α θ η να ϊκ ά κανάλια ήταν παρόντα από τις 12 Αυγούστου και έδιναν εκτενείς ανταποκρίσεις καθημερινά στα δελ­ τία ειδήσεων τους. Η στάση αυτή των καναλαρχών του νησιού μας μας βάζει σε πολλές σκέψεις. Άραγε πο ια συμφέροντα κρύβονται πίσ ω από αυτές τις ενέργειες; Καιρός είναι ο Δήμος Αγιάσου να ξεκου­ ράσει τον Ό λ υ μ π ο , α φ α ιρ ώ ν τα ς τ ις α υθαίρετες κεραίες τω ν σταθμώ ν, σε πρώ τη φάση όσω ν δεν τιμούν και δε σέβονται τις ευαισθησίες των κατοί­ κων της και μας προσβάλλουν κ α τ’ αυτό το βάναυ­ σο τρόπο. Στη συνέχεια θα πρέπει να βρεθεί λύση, ώστε ο χώρος να καθαριστεί και να αποδοθεί, όπως ήταν πριν από την εγκατάσταση των κεραιών. Αθήνα, 31.8.2001

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΕΥΣΤΡ. ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗΣ Γενικός Γραμματέας ΦΣΑ

Στιγμιότυπο από την επίσκε­ ψη του προέδρου της Ελλη­ νικής Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλου στο Ανα­ γνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου, στην αίθουσα του Θεάτρου (15.8.2001). (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου)

Ο ΟΡΕΙΝΟΣ ΟΓΚΟΣ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΟΥ Μ εγ ά λ η η π ερ ιβ α λ λ ο ντ ικ ή κ α ι ο ικ ο λ ο γ ικ ή σ η μ α σ ία του Ο λυμ πος! Μια λέξη που γεννά στο μυαλό μας π ο λ λ ο ύ ς σ υ ν ε ιρ μ ο ύ ς. Η μ υθική κ α τ ο ικ ία τω ν δώδεκα θεών της αρχαιοελληνικής μυθολογίας, το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας, η ονομασία πολλών ακόμα βουνών της πατρίδας μας. Ό λυμ πος Αγιάσου! Ο δικός μας Ό λυμπος. Το καμάρι μας. Αυτή η αγέρωχη κορφή που αναδύεται μέσα α πό τις λογής α π ο χρ ώ σ εις μ ια ς π ρ ά σ ινη ς θάλασσας και που στην αγκάλη της ζήσαμε όλοι, μικροί και μεγάλοι, τις χαρές και τις συγκινήσεις μιας ανέμελης νιότης. Αυτός ο επιβλητικός βιγλά­ το ρ α ς του Α ιγαίου, που α π ’ την κορφή του σου π ρ ο σ φ έρ ει μ ια μα γευτική θέα, π ο υ α π λ ώ ν ετα ι πέρα, ως τη μικρασιατική γη. Αυτός ο κακοτράχα­ λος βραχώδης όγκος, που μες στη γύμνια του κρύ­ βει έναν τεράστιο θησαυρό: έναν ανείπωτο πλούτο σ π ά νιω ν φ υτικ ώ ν κ α ι ζω ικ ώ ν ειδώ ν, που μόλις π ρ ιν από λίγα χρόνια κανένας μας δεν μπορούσε να φανταστεί! Κι όμως. Ή ρθε ο καιρός να αρχίσει σιγά σιγά να αναδείχνεται και να αποκτά πανευ­ ρω παϊκή φήμη και αναγνώριση αυτός ο φυσικός πλούτος. Η Αγιάσος ατενίζει με αισιοδοξία το μέλ­ λον μέσα από την προβολή, αξιοποίηση και εκμε­ τάλλευση του υπέροχου φυσικού περιβάλλοντος της. Ο γερο-Όλυμπος σαν στοργικός πατέρας φρό­ ντισε να προικίσ ει τη νυφούλα του με μια τέτοια ευλογημένη παρακαταθήκη. Σε μας α πομένει να εκτιμήσουμε σωστά αυτό το δώρο της φύσης. Να το αγαπήσουμε, να το προστατέψουμε και να γευτού­ με τους καρπούς του. Ας δούμε όμως λίγο πιο ανα­ λυτικά τα ιδ ια ίτερ α εκείνα χα ρα κτη ριστικά του ο ρ ειν ο ύ ό γκ ο υ το υ Ο λ ύ μ π ο υ , ό π ω ς έχο υ ν ήδη καταγραφεί και αξιολογηθεί μέσα από μελέτες και έρευνες της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας. Η Λέσβος, λόγω των ευνοϊκών κλιματικών συν­ θηκώ ν (άνεμ οι, νέφωση, θερμοκρασία, υγρα σ ία κτλ.) και της μορφολογίας - ορογραφίας του εδά­ φους της, έχει μια από τις πλουσιότερες χλωρίδες του κόσμου! Η χλω ρίδα της περιλαμβάνει, περισ ­ σότερα από 1.400 Ιαχα (είδη και υποείδη) ανώ τε­ ρων φυτών. Αν λάβουμε υπόψη μας ότι η Κρήτη, που έχει έκταση πεντέμισι φορές μεγαλύτερη από τη Λέσβο, διαθέτει περ ίπ ο υ 1750 έως 1.800 ΐΕχα, τότε αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος του πλούτου της λεσβιακής χλωρίδας. Πολλά από αυτά τα είδη είναι σπάνια και παρουσιάζουν ιδιαίτερο φυτογεωγραφικό και οικολογικό ενδιαφέρον. Ο ορεινός όγκος του Ολύμπου είναι τμήμα της

Η Μεγάλη Αίμνη και ο κόλπος της Καλλονής, όπως φαίνο­ νται από την κορυφή του Ολύμπου.

περιοχή ς με την ονομασία «Κ όλπος Γέρας, έλος Ν τίπι κ α ι όρος Ό λυμ πος», που περιλαμ βάνεται στον επιστημονικό και εθνικό κατάλογο του ευρω­ π α ϊκ ο ύ δ ικ τ ύ ο υ π ρ ο σ τ α τ ε υ ό μ ε ν ω ν π ε ρ ιο χ ώ ν Ν&Ϊ11Γ3.2000 (με τον κωδικό ΟΚ4110005). Έ χει επί­ σης χαρακτηριστεί ως «Σημαντική περιοχή για τα πουλιά (ΙΒΑ)». Σύμφωνα με στοιχεία του Τομέα Βοτανικής του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο Ό λυμ πος είναι η χλω ριδικά π ιο ενδιαφέρουσα π ερ ιο χή της Λ έσβου, α πό άποψ η τόσο α ρ ιθμ ού ειδώ ν όσο και πα ρ ουσ ία ς ελληνικώ ν ενδημικώ ν και σπάνιων ειδών. Διαθέτει μεγάλο αριθμό τύπων οικοτύπω ν (συγκαταλέγεται στο 7% των περιοχών του δικτυου «Φύση 2000» με τη μεγαλύτερη ποικι­ λ ία ο ικ ο τ ύ π ω ν ), α λ λ ά κ α ι σ η μ α ν τικ ώ ν ε ιδ ώ ν (συγκαταλέγεται στο 17% τω ν περιοχώ ν με μεγα­ λύτερους αριθμούς σημαντικών ειδών). Ι δ ια ίτ ε ρ α ο ικ ο λ ο γ ικ ά χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά της π ερ ιο χή ς είνα ι το δά σ ος της μαύρης πεύκης, οι ορο-μεσογειακοί σχηματισμοί με τα είδη Α$υ&§&1ιι$ και τη σπάνια δϊΐσησ υπ/ΠΙεί, τα δάση καστανιάς, τα

οποία είναι οικότοποι με περιορισμένη εξάπλιυση στο Αιγαίο και ενδιαίτημα σημαντικών γαιοφύτων. Ο Ό λυμπος αποτελεί επίσης μέρος εξάπλωσης του στενότοπου ενδημικού Α1γ$$ιιιη Ιεκβΐ&οιιπι κ α ι 8 ακόμα ενδημικών φυτών που προστατεύονται από την Ελληνική Νομοθεσία (Π.Δ. 67/81), καθώ ς και τη μόνη θέση στο νησί της σ π α νιό τα τη ς Ρβδΐιιοα ρδεικίοδίφΐπει (ενδημικής τω ν νησιών Λέσβου και Χίου). Επίσης πλούσια είναι η χλωρίδα τω ν γαιο­ φύτων και ειδικά τω ν σπάνιων ορχεοειδών (υπάρ­ χουν 12 είδη ορχιδέας, ευαίσθητα, προστατευόμενα από τη συνθήκη ΟΙΤΕδ, που θεω ρούνται σπά νια στην Ελλάδα και στην Ευρώπη), όπως η Οοπιρεπα οοιηρεπ&ηα. Σ π ά ν ια ή π ο λ ύ σ π ά ν ια σ ’ όλη την Ελλάδα είναι ορισμένα είδη και υποείδη που φύο­ νται στην περιοχή του Ολύμπου, σε σχετικά υγρές περιοχές και χω ρίς να είναι αυστηρώς υγρόφιλα. Σ ’ α υτά π ερ ιλ α μ β ά ν ο ν τα ι τα ΡπΐϊΠ απα ροπΐίοα λν&ΗΙεπβ, Ραεοπία ιπαδοιιΐα, είδη του γένους Τιιΐΐρα και άλλα. Τα περισσότερα α π ’ αυτά έχουν και διακ ο σ μ η τικ ή α ξ ία . Φ ύ ο ν τ α ι σ υ ν ή θ ω ς σε θ έσ εις μακριά από τη θάλασσα, στο εσω τερικό του νη­ σ ιού, σε σ κ ιερ ές, δ α σ ώ δ εις π ε ρ ιο χ έ ς ή μ ερικές φορές κοντά σε τρεχούμενα νερά, τα οποία όμως δεν έχουν μόνιμη ροή. Η οοισρεπει οοοιρεπαπει είνα ι ένα φυτό της ο ικ ο γένεια ς θΓθΗΐάαοε&σ, με πα ράξενα άνθη, γνω στό στην Ε λλάδα μόνο α πό μερικά νησιά του Α νατολικού Α ιγαίου (Λέσβος, Σ ά μ ος, Κ ω ς, Ρ όδος). Η Ραεοηίβ πιαδαιία δΐι&δρ. ΐϊΐα80ΐι1& είναι ένα πολύ διακοσμητικό είδος, που έχει σ ποραδική εμφ άνιση σε ορ ισ μ ένες ο ρ εινές περιοχές της Ελλάδας. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν κ α ι ο ρ ισ μ έ ν α ξ ε ρ ό φ ιλ α είδη τη ς π ε ρ ιο χ ή ς . Η Ρθ8ΐυο& ρδεικΐοδΐφίηει είνα ι ένα σ πάνιο ενδημικό είδος της Λέσβου και της Χ ίου, γνωστό μόνο από δυο τοποθεσίες (μια σε κάθε νησί). Στη Λέσβο είναι γνωστό από την κορυφή του Ολύμπου, όπου φύε­ ται ένας πολύ μικρός πληθυσμός. Η δίΐυηε ιΐΓνΐΙΙεΐ ε ίν α ι γνω στή στην Ε λλά δα μόνο α π ό τα νη σ ιά

Λέσβο, Χίο, Σάμο, Κάλυμνο και Κω. Τα παραπά­ νω είναι μερικά μόνο από τα σπάνια και ενδιαφέ­ ρ ο ν τ ά φ υ τά το υ δ α σ ικ ο ύ ό γ κ ο υ Ο λ ύ μ π ο υ . Υπάρχουν πολλά άλλα εξίσου σημαντικά, ώστε να μπορεί αβίαστα η περιοχή να χαρακτηριστεί βοτα­ νικός παράδεισος. Ελάχιστα όμως α π ’ αυτά περι­ λ α μ β ά ν ο ν τ α ι στο «Κ6(1 άαΐα βοοΚ ο ί ταΓσ ειιηΐ ΐ1ΐΓ6αΐ6η6(1 ρΐειηΐδ οί Ο Γεεοε» (ΡΜΐο$ σι αΐ. 1995), όπου προτείνονται και μέτρα προστασίας τους. Σύμφωνα με την από Ιανουάριο 1999 πρόταση των Μαθητικών Κοινοτήτων Λυκείου Αγιάσου για το ειδικό πρόγραμμα υποστήριξης πρωτοβουλιώ ν νέω ν της Γ ενικής Γ ρ α μ μ α τεία ς Α θ λ η τισ μ ο ύ , η πανίδα περιλαμβάνει ένα ενδημικό ασπόνδυλο και ένα ενδημικό υποείδος θηλαστικού πιγοΐίχ. Επίσης 4 είδη π ο υ λ ιώ ν , 5 θηλα σ τικώ ν κ α ι 4 α μ φ ιβ ίω νερπετώ ν (που π ερ ιλα μ β ά νο ντα ι στην κοινοτικ ή οδηγία 92/43 περί προστασίας τω ν ειδών), 3 είδη που προστατεύονται από την Ελληνική Νομοθεσία (Π .Δ. 67/81) και 6 άλλα είδη που χαρακτηρίζονται απειλούμενα και χρήζουν προστασίας. Β.Δ. του Ολύμπου απλώνεται ένα εκπληκτικής φυσικής ομορφιάς δάσος τραχείας πεύκης εκτάσεω ς 30.000 σ τρ ε μ μ ά τ ω ν , το ε π ο ν ο μ α ζ ό μ ε ν ο Τσαμλίκι της Α γιάσου (θα αναφερθούμε σ ’ αυτό εκτενέστερα σε άλλο μας άρθρο), μεγάλο μέρος του οποίου ανήκει στη ζώνη του δικτύου ΝαΙισα 2000. Η ζώνη αυτή χαρακτηρίζεται από αμιγείς συστάδες τραχείας πεύκης και από αείφυλλη σκληρόφυλλη βλάστηση. Στο εσωτερικό του δάσους παρατηρού­ με την τυπική θαμνώδη δασική βλάστηση τω ν αεί­ φυλλων πλατύφυλλων. Κύρια είδη της πανίδας που συναντιόνται πολύ συχνά στο πευκόδασος είναι τα τριχω τά (αλεπού, νυφ ίτσα, λαγός, ασβός), τα ερπετά (οχιά, σαΐτα, δενδρογαλιά) και τα πτερωτά (κουκουβάγια, γκιό­ νης, γεράκι, καρδερίνα, σπουργίτι, κοκκινολαίμης, λοξίας, περιστέρι, δεκοχτούρα, κοτσύφι, τσίχλα, πέρδικα, κ.ά.). Οι περισσότερες λεκάνες απορροής που σχηματίζονται μέσα στα όρια του πευκοδά­ σους «Μ εγάλης Λ ίμνης» σ υγκεντρώ νουν μέτριες και ανάλογα με τη χρονιά και μεγά­ λες ποσότητες νερού, π ο υ ρέουν π ρ ο ς τα κ α τά ν τ η , σ χ η μ α τ ίζ ο ν τ α ς μ ικ ρ ά μ έ τ ρ ια ρέματα με εποχιακή κυρίω ς ροή νερού. Τα μεγαλύτερα α π ’ αυτό, το ρέμα της «Αγίας Σ ω τήρας» κ α ι το ρέμ α το υ « Τ σίγκ ο υ» , έχουν ροή καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Το ρέμα της Καρκαβούρας πηγάζει από τα ψηλά σημεία του Ο λύμ που, δ ιέρ χετα ι από την τοποθεσ ία του Α γίου Δημητρίου κ α ι τρ ο φ ο δ ο τώ ντα ς τον π οτα μ ό Ε υεργέ­ τουλα χύνεται στον κόλπο της Γέρας. Είναι

γνωστό ότι με τον αγώνα σύσσωμου του αγιασώτι­ κου λαού ματαιώθηκε (προσωρινά τουλάχιστον) η χωροθέτηση λα το μ ικ ή ς ζώ νης στην πα νέμορφ η αυτή περ ιοχή . Για το λόγο α υτό, έχει ιδια ίτερ η σημασία να αναφερθούμε εκτενέστερα στην π ερ ι­ βαλλοντική και οικολογική αξία του ρέματος της Καρκαβούρας. Σύμφωνα με το εργαστήρι διαχείρι­ σης βιοποικιλότητας του Τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το ρέμα αυτό διέρχε­ ται μέσα από ένα σπάνιο φυσικό περιβάλλον, που χαρακτηρίζεται από τρεις διαφορετικούς τύπους οικοτόπω ν που έχουν περιληφθεί στο ευρω παϊκό σύστημα κατάταξης οικ ο τύπ ω ν του Ν&ΐισα 2000 και της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα I: Τ ύποι φ υ σ ικ ώ ν ο ικ ο τ ύ π ω ν τω ν ο π ο ίω ν η δια τή ρησ η α π α ιτ ε ί το χ α ρ α κ τη ρ ισ μ ό εδ α φ ώ ν ω ς ε ιδ ικ ώ ν ζωνών διατήρησης), ήτοι: α) Ψ ηλός βραχώδης γκρεμός οριοθετεί την ανα­ τολική κοίτη του ποταμού και φιλοξενεί χασμοτική βλάστηση, ενώ στα σημεία που υπάρχει χώμα ανα­ πτύσσονται συστάδες τραχείας πεύκης. Στο ευρω­ π α ϊκ ό σύστημα κατάταξης ο τύπος αυτός οικοτόπ ο υ α να φ έρ ετα ι ω ς «Α σ βεσ τολιθικά βρ ά χια με χασμοφυτική βλάστηση» (κωδικός 8210). Τα βρά­ χ ια κα ι οι γκρεμοί αυτού του τύ π ο υ α ποτελούν τόπ ο φ ω λιά σ μ α τος α ρ π α κ τικ ώ ν π ο υ λ ιώ ν , αλλά κα ι βιότοπο πολλώ ν α πό τα ενδημικά φυτά τω ν νησιών του Β.Α. Αιγαίου. β) Στην κοίτη του ποταμού αναπτύσσεται πλού­ σια παρόχθια βλάστηση, με υψηλή ποικιλότητα και κυρίαρχα είδη τα πλατάνια (Ρΐαΐαηιΐδ οπεηΐαΐίδ), τις λυγαριές (νίΐσ χ &£πιΐ8 οαχΐιιχ), τις λεύκες (ροριιΐιιχ χρ.) και τις πικροδάφνες (Νεπιιιη οΙυαπάυΓ). Σε ορι­ σμένα επίσης σημεία της κοίτης η φυσική βλάστηση έχει α ντικ α τα σ τα θ εί α πό μικ ρ ούς ελα ιώ νες και περιβόλια , που συνοδεύονται από τη σποραδική π α ρ ο υ σ ία π α ρ α δ ο σ ια κ ώ ν ξερ ο λ ιθ ιώ ν. Ο τύ π ο ς αυτός οικοτύπου αναφέρεται στο Παράρτημα I της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ ως «Δάση με πλατάνια» (κωδι­ κός 9200) κα ι ανήκει στην κατηγορία «ΕλληνικάΒ α λ κ α ν ικ ά π α ρ α π ο τ ά μ ια δάση με π λ α τ ά ν ια » (κω δικός Ο οπηε 44.711). Τα ψηλά πλα τά νια που ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι σ τ ις ό χ θ ες τω ν π ο τ α μ ώ ν της Μεσογείου και οι φυτοκοινότητες που αυτά απαρ­ τίζουν αποτελούν τύπο οικοσυστήματος σπάνιο για τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά. Η αφθονία της βλάστη­ σης και η πλούσια ποικιλία των ειδών που εμφανί­ ζεται στην περιοχή χαρακτηρίζει αποκλειστικά τις ο ρ εινές π ερ ιο χ ές τω ν μεγαλύτερω ν νη σ ιώ ν του Αιγαίου, που διαθέτουν ρέοντα επιφανειακά νερά. γ) Η δυτικ ή κοίτη του π ο τα μ ο ύ π α ρ ο υ σ ιά ζει μικρότερες κλίσεις και αμέσως μετά την παραποτά­ μια βλάστηση αναπτύσσεται ένα πλούσιο δάσος τρα­ χείας πεύκης με καλά ανεπτυγμένο υπώ ροφο που

περιλαμβάνει μεγάλη ποικ ιλία θαμνω δώ ν φυτών. Π ουρνάρια (ΟιιβΓοιίδ οοοοίίεΓΕ), σκίνοι (Ρϊδΐ&οεα Ιεηΐϊδοΐδ), κοκορεβιθιές (Ρϊχΐαοεα ΙεΓεβΐηΐΙιιΐδ), κουμα­ ριές (ΑΛιιΐιΐδ αηεάο), γλιστροκουμαριές (ΑΛιιΐυδ αηώπιοΗηε), ευφόρβιες (ΕιιρΗοιΊ>ϊ& χρ.), λαδανιές (Οδΐιΐδ 8ρ.), κ.ά., σχηματίζουν μια πυκνή βλάστηση κάτω από τα πεύκα. Ο τύπος αυτός οικοτύπου ανα­ φέρεται στο Παράρτημα I της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ ω ς «Μ εσ ογεια κά πευκ οδά σ η » (κ ω δ ικ ό ς 9540). Ε ιδ ικ ό τερ α όμω ς τα δάση τρ α χ εία ς πεύκης της περιοχής Ολύμπου αποτελούν ιδιαίτερη κατηγορία του παραπάνω τύπου με κωδικό 42.852 και την ονο­ μασία «Αιγαιοπελαγίτικα πευκοδάση της Λέσβου». Η σ η μ α σ ία π ο υ έχ ο υ ν τα π ευ κ ο δ ά σ η του Ο λύμ που σε π α ν ευ ρ ω π α ϊκ ό επ ίπ εδ ο ο φ είλετα ι κυρίω ς στην παρουσία σπάνιω ν πουλιώ ν, όπω ς ο τουρκοτσοπανάκος (δϊΐία Κ ηιερεπ) αλλά και ενδη­ μικών φυτών. Στην περιοχή έχει καταγραφεί επ ί­ σης πλήθος αρπακτικώ ν πουλιών. Α ξίζει να σημειωθεί ότι υπέρ της προστασίας του ρέματος Κ αρκαβούρας και της μη χωροθέτησης λατομικής ζώνης στην περιοχή τάσσεται η από Μ άρτιο 2000 έκθεση-γνωμάτευση π ερ ιβ α λλοντι­ κ ώ ν ε π ιπ τ ώ σ ε ω ν το υ Τ ομέα Γ εω λ ο γ ία ς κ α ι Φυσικής Γεωγραφίας του Τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τα π α ρ α π ά νω , αν κα ι πολύ λίγα σε σχέση με το ν υ π ά ρ χ ο ν τα τερ ά σ τιο φ υσ ικό π λ ο ύ το , είνα ι ενδεικτικά της μεγάλης α ξία ς του ορεινού όγκου Ο λύμπου. Τα επισ τη μ ονικά α υτά σ τοιχεία , που τίθενται υπόψη του Δήμου μας ύστερα από σχετι­ κές του ενέργειες, είναι αναγκαίο να δημοσιοποι­ ο ύ ν τ α ι, π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να ε υ α ισ θ η τ ο π ο ιε ίτ α ι ο κόσμος και να κάνει δική του υπόθεση την προστα­ σία και ανάδειξη του εξαίρετου φυσικού περιβάλ­ λοντος της Αγιάσου, από το οποίο αργά ή γρήγορα θα εξαρτηθεί η επιβίωση του τόπου μας. Είναι γνωστό ότι η αρχική χάραξη τω ν προστατευτέων αυτών περιοχώ ν (ζώνες Ν&αιπι) ήταν απο­ τέλεσμα περιορισμένης πληροφόρησης, ελλιπώ ν γνώσεων και απουσίας σαφών κριτηρίω ν οριοθέτησης. Για το λόγο αυτό εκτιμάται ότι στο πλαίσιο της Ε ιδ ικ ή ς Π ερ ιβ α λλο ντικ ή ς Μ ελέτης, που θα α κ ολουθήσ ει για την ακριβή οριοθέτηση κ α ι τη χωροθέτηση τω ν επιτρεπόμενων δραστηριοτήτων, τα σημερινά όρια θα τροποποιηθούν. Η αποτελε­ σματική προστασία της περιοχής και η βιωσιμότη­ τα τω ν προτεινόμ ενω ν μέτρων θα απαιτήσει την ενσωμάτωση κ α ι άλλω ν τοποθεσ ιώ ν στο δίκτυο Ναΐισει 2000 (λ.χ. ρέματος Καρκαβούρας), καθώς αυτές αποτελούν οικολογικά αναπόσπαστο κομ­ μάτι του ορεινού όγκου του Ολύμπου.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΑΕΣΒΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΟΔΙΦΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ Έ ν α π ω λ η τ ή ρ ιο έ γ γ ρ α φ ο α π ό τη ν Α γ ι ά σ ο τ ο υ 1 8 6 8

Τ ο πα ρ α κ ά τω δημοσιευόμενο πω λητήριο έγγραφ ο, διασ τάσ εω ν 27,5x17 εκ., συντάχτηκε στην Αγιάσο, στις 4 Σεπτεμβρίου 1868, από το γνω στό λόγιο εκπαιδευτικό Βασίλειο Βράνη ή Βρανίδη. Πωλητής του αναλογούντος σ ’ αυτόν μεριδίου αδιαιρέτου μελισσοκηπίου ο Ε υστράτιος Δημητρίου Γ υμ νά γου κ α ι α γορ α σ τή ς ο Π α ν α γ ιώ τη ς Δ ημ η τρίου Γ υμ νά γου. Τ ιμ η τές ο Τ ζά ν ο ς Α ν τω ν ίο υ , ο Π ροκόπιος Δημητρίου Χατζηβασιλείου και ο Κ ω νσταντίνος Π αναγιώ του Γυμνάγου. Το πρω τότυπο έγγραφο μας είχε παραχωρήσει πρ ιν από αρκετά χρόνια, για φωτοτύπηση και για δημοσίευση, ο άλλο­ τε φιλέρευνος συνεργάτης μας, μακαρίτης σήμερα, Βρανιάδης Π αναγιώ του Γλεζέλης (1910-2000). Η μεταγραφή έγινε στο πολυτονικό σύστημα και καταβλήθηκε προσπάθεια για απόδοση, όσο είναι δυνα­ τόν, της ορθογραφικής πιστότητας.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ »Ό κάτωθεν υπογεγραμμένος οικεία θελήσει και προαιρέσει πωλώ το εν Τμήματι κείμενον Μ ελισοκήπιον1 αγοραστόν το ήμισυ τοϋ άμοιράστου περιβολιού, τοϋ συνορευομένου άνωθεν παρά τοϋ εξ Ιπ π ε ίο υ Π ρο κ ο π ίο υ Ιω ά ν νο υ Κ α λπ α κέλη 2, κάτωθεν παρά τοϋ Τθάν ου Α ντω νίου, πλαγιόθεν παρά β α σ ιλικ ο ϋ δρόμου, π ρ ο ς το ν Κ ο ν Π α να ­ γιώτην Δημητρίου Γυμνάγου διά γρόσια τον Αριθ: 4500: ήτοι τέσσαρας χιλιάδας και πεντακόσια, ώς έτιμήσαντο αυτό οι κύριοι τιμηταί, και έλαβον τήν τιμήν ταύτην σώάν τε και ανελλιπή μέχρις οβολού, και έξώφλησα παντελώ ς άποκαταστήσας τέλειον κύριον ε π ’ αύτοϋ τοϋ άμοιράστου ήμίσεως περιβο­ λιού τον ρηθέντα άγοραστήν, όπως μεταχειρισθή όπως αυτό άπαν βούλεται χωρίς να έχη τήν παρα­ μικρόν ένόχλησιν π α ρ ’ ούδενός, ώς αύτοπροαιρέτως πωλήσας, ποιήσας και το ζιμέτι3 200 το τουρκι­ στί λεγόμενον σούλφ ίμπρά ίσκάδ άμμέϊ δαβαδάν κατά το έθος τών δεσποζόντων Ό θω μανώ ν όθεν προς πλείστην άσφάλειαν συνετάχθη και το παρόν πω λητήριον έγγραφον, το όποιον μεγαλοφώ νω ς άναγνωσθέν, και ύπογραφθέν παρά τών κάτωθεν α ξ ιό τιμ ω ν τιμ η τώ ν, δ ίδ ο τα ι είς χ ε ϊρ α ς το ϋ άγοραστοϋ Κου Παναγιώτου Δημητρίου Γυμνάγου δ ι ’ ένδειξιν αλήθειας και διηνεκούς ασφαλείας. Α γ ιά σ ω τή 4: Σ επτεμβ ρίο υ 1868 = Ε υ σ τρ ά τιο ς Δημητρίου Γυμνάγου έπώλησα το ήμισυ τοϋ άμοιρ ά σ το υ π ερ ιβ ο λ ιο ύ και έξώ φλησα, και διά το αγράμματον κατά διαταγήν παρά τοϋ γραφέως τοϋ παρόντος υπογράφομαι, εγώ δέ δακτυλοτυπώ4. » τζάνος άντωνίου τιμητής » προκόπιος Δημ. Χ++βασιλείου τιμητής » κωσταντίνος παναγιώτου γυμνάγου τιμητής ό Γραφεύς και μάρτυς Βασίλειος Βρανίδης

Σημειώσεις 1. Γράφε Μελισσόκηπων. Η ονομασία μαρτυρεί ενα­ σχόληση με τη μελισσοκομία στην ευρύτερη περιοχή της Αγιάσου και όχι μόνο.

2. Για τα ονόματα σε -έλλης και για το Καλπακέλης, βλ. ΚτεΐδοΗπιρΓ, Όατ Ιιαιΐΐβε ΙεζώςεΙιε ΟΐΆΐσΠ, \νΐοη 1905, στ.

351,403.

3. Ζιμέτι < τουρκ. ζΐπτρΐ (=χρέος, οφειλή).

4. Οι δακτυλοτυπήσεις στα έγγραφα της παλαιότερης εποχής προσδιορίζουν και τα αυξημένα ποσοστά του αναλ­ φαβητισμού των ανδρών και των γυναικών.

Ο Βρανιάδης Παναγιώτου Γλεζέλης με τη σύζυ­ γό του Αιμιλία Παναγιώτου (Μπόταρου) Τσου­ λέλη. Νουνός του ο γιος του Βασιλείου Βράνη ή Βρανίδη Στέφανος Βρανιάδης, στον οποίο οφείλει και το βαφτιστικό του όνομα. (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Αννα Χατζηπαναγιώτη-Γλεζέλη)

Π ω λ η τ ή ς έγγραφο, συνταγμένο το 1868 από το λόγιο Βασίλειο Βράνη ή Βρανίδη.

ΠΕ Ρ Ι Δ Ι ΑΒ Α Σ Η ΣΤΟΥΣ ΑΓΙ ΟΥΣ ΤΟΠΟΥΣ Το χω ριό της Μ εγαλόχαρης και οι δεσμοί του με τα Ιεροσόλυμα Σ τ α άγια χώ ματα τω ν Ιεροσολύμων αναπαύε­ ται από τις 22.12.2000 ο μακαριστός πατριάρχης Δ ιό δ ω ρ ο ς, ο ο π ο ίο ς επ ί είκ οσ ι σ υ να π τά έτη με πραότητα και με σύνεση κατόρθωσε να κρατήσει χαμηλούς τους τό νο υ ς σε μια α πό τ ις π ιο ευ α ί­ σθητες περιοχές του κόσμου. Νωπή η ανάμνησή του α πό τη συνάντηση που είχαμε μαζί του στις 25.8.1999, όταν μας αξίωσε ο Θεός να επισκεφτούμε τους Ά γιους Τ όπους, όπου περπά τησ ε ο Χ ρ ισ τό ς, ν ’ α ντα π ο κ ρ ιθ ο ύ μ ε στο π ρ ο σ ω π ικ ό το υ κ ά λεσ μ α , κ α τά το «ερ χου κ α ι ΐδ ε» , κ α ι ω ς ά λ λ ο ι μ α θη τές, α φ ή ν ο ν τα ς τ ις έ­ γνοιες της ψ υχής κα ι του σώ ματος, να τον α κο­ λουθήσουμε, λ α χ τα ρ ώ ν τα ς ν ’ α γγ ίξ ο υ μ ε με τα χέρια μας «τόν τύπον τώ ν ήλων». Στην ά για αυτή περιπλάνηση, τα βήματα μάς έφεραν στο Π α τρια ρχείο, όπου όλοι οι προσ κυ­ νητές είχαμε συνάντηση με τον πρόσφατα κοιμηθέντα πατριάρχη Διόδωρο, ο οποίος, π α ρ ’ όλα τα σοβαρά προβλήματα υγεία ς που τον τα λά νιζα ν, μόλις άκουσε τον τό π ο της κατα γω γή ς μας, την Α γιά σ ο της Μ υ τιλή νη ς, μας ξεχ ώ ρ ισ ε κ α ι μας αφιέρω σε αρκετό α π ό τον π ο λ ύ τιμ ο χρ όνο του. Μ ας είπε μάλιστα ότι έχουμε συγγένεια λόγω της ε ικ ό ν α ς της Π α ν α γ ία ς μ α ς, η ο π ο ία φ έ ρ ε ι το όνομα «Α γία Σ ιώ ν», κα ι μας πα ραπονέθηκε ότι δεν έρχονται συχνά προσκυνητές στα Ιεροσόλυμα

Ελαιογραφία ανηρτημένη στον προθάλαμο του Πατρι­ αρχείου των Ιεροσολύμων και εικονίζουσα τον αγιασώτι­ κης καταγωγής πατριάρχη Προκόπιο Β ' Κουζέλη.

Προσκυνητές των Αγίων Τόπων από την Αγιάσο, στις 25.8.1999, υποβάλλουν τα σεβάσματά τους στο μακα­ ριότατο πατριάρχη Ιεροσολύ­ μων Διόδωρο, στον οποίο μάλιστα εγχειρίστηκε και παλαιό τεύχος του περιοδικού «Αγιάσος» (αρ. 112 ΜάηςΙούνης 1999). Διακρίνονται, από αριστερά, η συνεργάτριά μας Βασιλική Κουρβανιού με το σύζυγό της Νικόλαο Δημόπουλο (γονατιστοί) και η επί­ σης συνεργάτριά μας Σοφία Χαρίλαου Κουδουνέλη με το σύζυγό της Δημήτριο Παπουτσή.

Η κτητορική επιγραφή της ιερής μονής του προφήτη Ελισαίου στην Ιεριχώ (30.8.1999).

από την ιδιαίτερη πα τρ ίδα μας. Τον πληροφορή­ σαμε ότι κ α τ’ ευτυχή συγκυρία θα πραγματοποιη­ θεί τον επόμενο μήνα εκδρομή του σεβ. μητροπο­ λίτη Μ υτιλήνης Ιακώβου, με προσκυνητές α πό τη Λέσβο κ α ι μάλιστα α πό την Α γιάσο. Ε πίσης τον ενημερώ σαμε γ ια τη δράση το υ « Φ ιλ ο π ρ ό ο δο υ Σ υ λ λ ό γ ο υ Α γ ια σ ω τώ ν » κ α ι γ ια το π ε ρ ιο δ ικ ό «Αγιάσος», π ο υ εκδίδουμε, και θέλησε να φωτογραφηθεί μαζί μας. Ε υ χ ό μ α σ τ ε ν α ε ίν α ι ε λ α φ ρ ύ το χ ώ μ α τ ο υ κήπου της Γεθσημανής, όπου ενταφιάστηκε, και ο δ ιά δ ο χ ό ς τ ο υ ν α ε ίν α ι ά ξ ιο ς σ υ ν ε χ ισ τή ς το υ έργου του και να μπορέσει να κρατήσει τις ισορ­ ρ ο π ίε ς π ο υ α π α ιτ ο ύ ν τ α ι στην τό σ ο ευαίσθητη αυτή π ερ ιο χή , γ ια το καλό του ο ρ θ ό δο ξο υ χ ρ ι­ στιανισμού. Σ υμ πληρω μ α τικ ά αναφέρουμε ότι στον π ρ ο ­ θάλαμο του Π α τρια ρ χείου, ανάμεσα σ τις ελα ιο­ γραφ ίες που εικονίζουν προκαθήμενους, ξεχω ρί­

σ αμε κ α ι τη ν π ρ ο σ ω π ο γ ρ α φ ία το υ Α για σ ώ τη Π ρ ο κ ο π ίο υ Β ' (Κ ουζέλη), ο ο π ο ίο ς χρημάτισ ε πατριάρχης Ιεροσολύμων κατά τα έτη 1872-1875. Σ το ο δ ο ιπ ο ρ ικ ό μ α ς ό μ ω ς α υ τό ά λλη μ ια έκπληξη μας περίμενε στην Ιεριχώ, όπου βρίσκε­ τα ι η Μονή του Προφήτη Ελισαίου. Εδώ υπάρχει η σ υ κ ο μ ο ρ έα , στην ο π ο ία α νέβ η κε ο τελ ώ ν η ς Ζακχαίος, για να δει το Χ ριστό. Ε ίνα ι ξερή, αλλά δ ίπ λ α της φ ύτρ ω σ ε κ α ιν ο ύ ρ γ ια , η ο π ο ία δ ίν ε ι μέχρι σήμερα συκόμουρα, που τα βράζουν και το ζω μό τον π ίν ο υ ν γ ια ευλογία. Η μονή αυτή χ τ ί­ στηκε α πό τον Α γιασώ τη α ρχιμα νδρίτη Γαβριήλ Φ ρ α ντζή (Ζ ουρ έλη ) κ α ι α π ό την Ιμ β ρ ιώ τισ σ α μ ο ν α χ ή Χ ρ ισ τ ο δ ο ύ λ η Κ ο ν τ ο ξ υ ν ά κ η , σ τ ις 15.3.1973, όπω ς μας πληροφορεί η επιγραφή που βρίσκεται στην είσοδο της εκκλησίας. Ε π ίσ η ς, έξω α π ό τα Ιεροσ όλυμ α , β ρ ίσ κ ετα ι και η Μ ονή του Τ ιμίου Σταυρού, όπου κατά την παράδοση φύτρωσε το ξύλο, α πό το οποίο έφτια­ ξα ν το Σ ταυρό του Κ υρίου. Εδώ υπά ρ χει π λο ύ ­ σια βιβλιοθήκη και λειτουργούσε άλλοτε αξιόλο­ γη Θεολογική Σχολή, στην ο π οία φοίτησαν π ο λ ­ λ ο ί κ α ι ε π ιφ α ν ε ίς κ λ η ρ ικ ο ί κ α ι θ ε ο λ ό γ ο ι. Ανάμεσά τους συγκαταλέγεται και ο αγιασώτικης καταγω γής Γρηγόριος Π α πα μιχα ήλ (1874-1956), ο ο π ο ίο ς δια τέλεσ ε καθηγητής της Θ εολογική ς Σ χολή ς του Π α νεπ ισ τη μ ίου Α θηνώ ν, πρ ύ τα νη ς του Π ανεπιστημίου Αθηνών (1936-1937) και ακα­ δημαϊκός.

ΣΟΦΙΑ ΠΑΠΟΥΤΣΗ-ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ Συμβολαιογράφος Αθηνών

Η συνεργάτριά μας Σοφία Χαρίλαου Κουδουνέλη με το σύζυγό της Δημήτριο Παπουτσή, απαθανατίζονται στην Ιεριχώ, μπροστά στην αποξεραμένη συκομορέα του Ζακχαίου (30.8.1999).

ΠΕΝΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Οι επιθεωρητές μας. «Ο κατάσκοπος» Σ ε προηγούμενο επεισόδιο είχαμε την ευκαιρία να αναπτύξουμε το ήθος, το ύφος και την ποιότητα της εξουσίας στον εκπαιδευτικό χώρο κατά την αλή­ στου μνήμης εποχή της χούντας του ’67 και μετά. Να και ένα άλλο τυπικό δείγμα συμπεριφοράς του επιθεωρητή τω ν Φ υσικών κ. Βούτου, που δε διαφέρει και πολύ από την αυτογελοιοποίηση της προηγούμενης διήγησής μας. Ακολουθώντας λοιπόν και αυτός τα χνάρια του κ. Πούλιου και υιοθετώντας την... πολεμική τακτική του αιφνιδιασμού των εκπαιδευτικών, επισκέφτηκε ένα π ρ ω ί α π ρ ο ε ιδ ο π ο ίη τ α το Γ υ μ νά σ ιο της Άντισσας (70 χιλιόμετρα μακριά από τη Μυτιλήνη) για επιθεώρηση των καθηγητών της Φυσικής. Έφτασε λοιπόν κατά τις 10 η ώρα με το λεωφο­ ρείο της γραμμής και... γραμμή για το σχολείο αλλά, τόμπολα! «Άνθρακες ο θησαυρός» του α ιφ ν ιδ ια ­ σμού! Το σχολείο είχε πάει τη μέρα εκείνη εκδρομή, αφού δεν είχε ειδοποιηθεί για την επίσκεψη του κ. επιθεωρητή. Τι να κάνει ο ταλαίπω ρος κ. Βούτος, αποφασίζει να παραμείνει στην περιοχή και να κάνει την... αιφνιδιαστική του επίσκεψη την επόμενη μέρα. Ζήτησε λοιπόν να του δείξουν κάποιο «Ξενοδο­ χείο» στην Ά ντισσα, αλλά το μοναδικό «Π ανδο­ χείο» που διέθετε το χωριό του φάνηκε ανεπαρκές και ιδιαίτερα... ακριβό. Του είπαν λοιπόν ότι «Ξενοδοχεία» διέθετε το διπλανό χωριό, η Ερεσός, 6-7 χιλιόμετρα παραπέρα. Τι να κάνει λοιπόν ο καλός μας κ. Βούτος, θέλοντας και μη, ξεκινά με τα... πόδια για την Ερεσό. Α ναλογισ τείτε τώ ρα τι εντύπωση έκανε ένας κύριος με το κουστουμάκι του, τη γραβατίτσα του, τα γυαλάκια, με το χρυσό σκελετό, και την τσάντα στο χέρι, στους ξωμάχους της περιοχής, όταν τον

αντιλήφθηκαν μεσημεριάτικα να βαδίζει καταϊδρωμένος στην άσφαλτο για την Ερεσό. Δεν ήθελαν και πολύ οι τσομπάνηδες και αγρότες της περιοχής να υποθέσουν διάφορα μυστήρια και τελικά έφθασε καταγγελία στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής, ότι ένας «περίεργος τύπος», πιθανώς κατά­ σκοπος, περιφέρεται στην περιοχή ύποπτα. Οι προστάτες και φύλακες της πατρίδας δεν ήθε­ λαν και πολύ, ακούγοντας την περιγραφή του υπό­ πτου, να υποθέσουν τα πάντα, οπότε έσπευσαν με το περιπολικό και... συνέλαβαν τον ύποπτο, που περιέργως δεν προέβαλε καμιά αντίσταση. Το μόνο κακό για τον κ. Βούτο ήταν ότι δεν είχε ταυτότητα και, μέχρι να τους εξηγήσει ποιος ήταν, τι συνέβαινε κλπ., τον ξα ναγύρισ αν πίσω ... στην Άντισσα, για εξακρίβωση στοιχείων. Ή ταν πια αργά το απόγευμα, όταν οι άγρυπνοι φ ρουροί της π α τρ ίδ α ς πίσ τεψ α ν στην αθωότητα του... κατασκόπου και τον άφησαν ελεύθερο να... κατασκοπεύσει μόνο τους καθηγητές Φυσικής της Άντισσας την επόμενη μέρα. Και μην έχοντας πλέον τη δυνατότητα να πάει στο «Ξ ενοδοχείο» στην Ε ρεσό, α να γκά σ τη κε ο καλός σου ο κ. Βούτος να διανυκτερεύσει στο ακρι­ βό «Πανδοχείο» της Άντισσας, πληρώνοντας κυριο­ λεκτικά... ακριβά το σχεδιασμένο αιφνιδιασμό των εκπαιδευτικών. Και όταν το ίδιο βράδυ μαθεύτηκε το γεγονός, ολόκληρη η Άντισσα γελούσε σε βάρος του κ. ... Επιθεωρητή, ενώ, όταν την άλλη μέρα επισκέφτηκε το σχολείο, ένας ψίθυρος κυκλοφορούσε ανάμεσα στα π α ιδιά «ρε σεις, ήρτι γιου... κατάσκοπους τς Τουρκίας!»

ΓΙΑΝΝΗΣ Λ. ΠΑΠΑΝΗΣ

Οι εκδρομές ανέστελλαν τη δράση των επι­ θεωρητών του παρελθόντος... Στο πίσω μέρος της δημοσιευόμενης φωτογραφίας γράφει στις 25.5.1965 η τότε μαθήτρια της Ε' τάξης του ενιαίου Γυμνασίου της Σπερχειάδας και σήμερα εκλεκτή φιλό­ λογος Στέλλα Παπιώτου, για τη Δανάη Ιωάννου Χατζηλεωνίδα, την αδελφή της αείμνηστης καθηγήτριας του Γυμνασίου Σοφίας Χατζηλεωνίδα. «Είχαμε χάσει το δρόμο στη Αωδώνη και τώρα γυρνάμε άπό τον σωστό ευτυχώς. Πίσω μου άκριβώς ή όμορφη και δροσάτη Αανάη, που σ ’ όλη τή διαδρομή δεν έπαψε να γελάη».

ΛΕΣΒΙΑΚΟΙ ΑΠΟΗΧΟΙ ΤΟ Υ

ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΒΕΡΝΑΡΔΑΚΗ

Τ ο γλω σσικό ζήτημα ταλάνισε το έθνος χρ ό ­ νους κ α ι χρ όνους. Οι λογάδες ερήμην του λαού π ά σ κ ιζα ν για το καλό της γλώ σσας. Ό λ ο ι το υς ήταν αγνοί πατριώτες και στόχευαν αψηλά, άσχετα αν κάποτε ακλουθούσαν λαθεμένο δρόμο, που οδη­ γούσε στην καταστροφή, στο χαμό. Άλλοι έτρεφαν ψεύτικες ελπίδες και ονειρεύονταν να νεκραναστή­ σουν τη γλώσσα και τα μεγαλεία των αρχαίω ν πρ ο­ γόνω ν και άλλοι α γω νίζο ντα ν για τα δίκ α ια της ζωντανής λαλιάς... Στο Π ανεπιστήμιο της Α θήνας, στα τέλη το υ π ρ ο π ε ρ α σ μ έ ν ο υ α ιώ ν α κ α ι λ ίγ ο αργότερα, μ εγαλονόμ α τοι καθηγη­ τές, οτρηροί θεράποντες της επ ι­ σ τή μ η ς, τω ν μ ο υ σ ώ ν κ α ι της τέχνης, επηρέαζαν με τη στάση τους, θετικά ή αρνητικά, την πνευματική και καλλιτεχνι­ κή ζωή της χώ ρ α ς. Ή τ α ν π α ν ίσ χ υ ρ ο ι κ α ι δ ια φ έ ­ ν τ ε υ α ν την α κ α δ η μ α ϊκ ή γνώ σ η . Ο π ο ιο ς σήκω νε κεφάλι και δε συμμορφω­ ν ό τ α ν με την α υ θ ε ν τ ία τους ή με τ ις κα θιερ ω μ έ­ νες αξίες τον πολεμούσαν α λ ύ π η τ α , ώ σ π ο υ να το ν ξεκάνουν. Καθημερνά έβρι­ σκαν αφορμές για ομηρικούς αγώ νες, για ανω φέλευτες δ ια ­ μάχες. Συχνά πυκνά αλληλοϋποβλέπονταν, λιβελογραφούσαν, λογο­ μαχούσαν, βρίζονταν, φατρίαζαν, έπε­ φταν πολύ χαμηλά, έδειχναν αχαρακτήριστη συμπεριφορά. Π ολυάριθμοι ήταν κ α ι οι συντρέχτες τους, π ειθ ή ν ιο ι φοιτητές, ο μ οϊδεά τες φ ίλοι και ορμηνεμένοι παρατρεχάμενοι, οι οποίοι κάπο­ τε, άμα χρειαζόταν, έριχναν φρύγανα στη φω τιά, όπλιζαν το χέρι τους με μαγκούρα, έκαναν και τον τραμπούκο... Στο γλωσσικό αγώνα ο φανατισμός ήταν μεγα­ λύτερος, τα πάθη δεν είχαν χαλινό. Οι καθαρολό­ γοι, καταπώ ς πίστευαν, μάχονταν για τη σωτηρία της εθνικής γλώσσας. Έ να ς από δαύτους μάλιστα, τρέχοντα ς α πό πόλη σε πόλη, ξεσπάθω νε, ρητό­ ρευε, κ ιν δ υ ν ο λ ο γ ο ύ σ ε , π λ ά ν ευ ε, ξεσ ή κω νε τα πλήθη. Οι δημοτικιστές πάλι, μετά την μπόμπα που πέταξε στο στρατόπεδο τω ν γλω σσαμυντόρω ν ο

μ π ρ ο σ τά ρ η ς Γ ιά ννη ς Ψ υ χά ρ η ς, α να θ ά ρ ρ η σ α ν, ανασκουμπώ θηκαν για τα καλά, έφτασαν και σε υπερβολές. Ό λοι, σοφοί και άσοφοι, ήταν παραταξιοποιημένοι, είχαν άποψη για τη γλώσσα, πρόβαλλαν επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα, έριχναν το ζωνάρι για καβγά, συντηρούσαν στην πυροστιά το λεβέτι του μ ίσ ο υ ς, λες κ α ι δεν ήθελαν να π ά ει ομπρός ο τόπος. Αναρίθμητα τα θλιβερά γεγονότα, τ ’ άπρεπα φερσίματα, τα σκάνταλα... Στο στόχαστρο κάποιω ν καθαρευουσιάνων και ο Δημήτριος Βερναρδάκης, από την Αγία Μαρίνα. Ή τα ν καθηγητής με περγαμηνές, με πνευμ ατική αξιοσύνη, με επιστημονική αρματωσιά, με ρητορι­ κή δεινότητα, με κριτική ικανότητα, με δημιουργι­ κό οίστρο. Ή τα ν κάτοχος της θύραθεν πα ιδείας, αλλά δεν α να λ ω ν ό τα ν στη σ πουδή τω ν τύ π ω ν, π ρ ο χ ω ρ ο ύ σ ε σ το υ ς α ν θ ώ ν ε ς της ο υ σ ία ς. Έ νιω θε όσο λίγοι τη βαθύτερη ανθρωπι­ στική σημασία της κλασικής φιλολο­ γ ία ς. Ο ι δ η μ ο τικ ισ τές π ρ ο σ π α ­ θ ο ύ σ α ν να το ν π ά ρ ο υ ν με το μέρος τους. Ή ταν οικογενεια­ κ ό ς φ ίλ ο ς το υ Ε φ τα λ ιώ τη κ α ι γ ν ώ ρ ιμ ο ς του Π άλλη, α ν τ ίμ α χ ο ς όμ ω ς του Κ ο ­ ντού. Ε ίπε τον καλό λόγο για την ομιλουμένη, παρέμεινε όμω ς δ εξιό ς χ ε ιρ ι­ στής της κ α θα ρ εύο υσ α ς. Ή τ α ν α υ σ τη ρ ό ς, μ α χ η ­ τικός, ανυποχώρητος. Δεν α νεχό τα ν μύγα στο σ παθί του. Είχε πάμπολλους θαυ­ μαστές μα κ α ι θ α νά σ ιμ ο υ ς εχτρούς... Ό τ α ν το ν π α ρ α ζ ό ρ ιζ α ν , τα χτυπούσε όλα κάτω , εγκατέλειπε το κλεινόν άστυ και γινόταν ερημίτης κ α ι δ ο υ λ ευ τ ή ς της λ εσ β ια κ ή ς γη ς. Έβρισκε την ψυχική γαλήνη στο περιβόλι του, στην Α χλαδερή, που α π λω νό τα ν νω χελικ ά στην αγκάλη του Πυρραίου ευρίπου. Μ ια μέρα, μπαίνο­ ντας στην αίθουσα να διδάξει, είδε στην έδρα ένα δεμάτι σανό, που το είχαν αποθέσει φοιτητές της ποντικής παράταξης. Χ ω ρίς να χάσει την ψυχραι­ μία του, χω ρίς να πισ ω γυρίσ ει κ α ι να φύγει έξω φ ρένω ν, α ποτάθηκε στο ακροα τήριο κ α ι με την ευστροφία που τον διέκρινε είπε με ύφος ειρωνικό:

Κ ύ ρ ιο ί, κ ά π ο ιο ς

ελησμόνησε τη ν τρ ο φ

Έ τσι, χω ρίς ν ’ ανταποκριθεί στις προσδοκίες των δρα σ τώ ν, ά ρχισ ε με φ υσ ικότη τα το μάθημα και ολοκλήρωσε την παράδοσή του...

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΔΟΞΑΡΙΕΣ Στα καντούνια και στις ρούγες και «στ’ αλώνια τα ψηλά», χέρι χέρι με τις μούσες κάνω βήματα δειλά.

ΘΥΜΩΝΩ Θυμώνω, ξέρεις πότε; Την ώρα που ζηλεύεις. Γελώ, σαν αγαπάς. Κεντώ τραγούδι τότε, γύρω σου να μαγεύεις, όταν το τραγουδάς. Αγάπα να γελάω. Γέλα και μη ζηλεύεις τον άλλο, μη φθονείς. Πώς νιώθεις, σ ’ αγαπάω, τι άλλο μου γυρεύεις; Δε θέλω να πονείς. Μυτιλήνη, 6.11.2000

Νέος βιολιτζής στο δρόμο παίζω νότες π ’ αγαπώ, τ ’ όργανο βαρύ στον ώμο και γ ι’ αυτό στραβοπατώ. Κάνω στάση ν ’ ανασάνω, να κουρδίσω το βιολί, το σκαλί το παραπάνω θέλει τόλμη πιο πολλή. Με δοξάρι θα μαλάξω της καρδιάς μου την πληγή και τα τέλια θα κοιτάξω μήπως θέλουν αλλαγή. Κι αν τις νύχτες με φεγγάρι λαμπικάρει το μυαλό, τ’ αλκυόνειο ζευγάρι ρίμες θα βρει και γιαλό. Μελίσσια, 18.4.2000

ΕΛΠΙΛΑ ΜΟΛΥΒΙ ΑΤΟΥ ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ

Ο ΧΩΡΙΣΜΕΝΟΣ Λλλαξε και την κλειδωνιά, να μην ξαναγυρίσει αυτός που την αγάπησε. Τον είχε αρνηθεί. Κι εκείνος στο πετρόσκαλο, που το ’χε τόσο ζήσει, κάθισε και λογίστηκε πως έχει πια χαθεί. Κι έκλαιγε ο ευκάλυπτος, μεθύσαν τα κλωνιά του και χόρευαν στον καφενέ τ’ αγέρα με καημό. Τ’ αγιόκλημα μαράθηκε από τα δάκρυά του κι η καρυδιά λες κι άφηνε ένα βαθύ λυγμό. Τα σκαλοπάτια βράχηκαν απ’ των ματιών τη βρύση κι η θάλασσα τα στέγνωσε στην γκρίζα της ποδιά. Είχε παιδί και τ’ άφηνε, γιατ’ είχε πια χωρίσει, αφού εκείνη έδωσε σε άλλον την καρδιά. Πήρε το δρόμο κι έφυγε, με τι καρδιά, τι πόνο! Στα παραθύρια έστρεψε, αντίο να τους πει. Και το κορμί του ένιωσε τόσο, μα τόσο μόνο, που λες και θα το ήθελε στα δυο να κοπεί. ΜΑΡΙΑ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ

ΣΤΟ ΜΙΚΡΟ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ... Ήσουν ένας μικρός άγγελος και ο Θεός σκέφτηκε να σε στείλει κάτω στη γη, για να σκορπίσεις χαρά με το αθώο σου προσωπάκι. Μα δυστυχώς ο Χάρος θέλησε να σε πάρει. Η ζωή πήγε να σου απλώσει το χέρι, για να σε πιάσει, μα κάποιοι δεν την άφησαν να σε φτάσει και εσύ χάθηκες για πάντα. Μικρέ μου άγγελε, σκούπισε τα ματάκια σου από τα δάκρυά και σταμάτα να με ρωτάς γιατί; Η αληθινή απάντηση θα τσακίσει την αγνή καρδούλα σου. Πώς μπόρεσαν αυτοί οι δήμιοι, με τα ψεύτικα και ειρωνικά χαμόγελα, να σου στερήσουν τη ζωή,

που κάποιος άλλος σ’ την έδωσε απλόχερα; Αν κάποιο βράδυ φοβηθείς κάποιες σκιές ή δεις κανέναν εφιάλτη, μην τρομάξεις, κλείσε τα μάτια σου και βάλε το χεράκι σου στην καρδούλα σου. Τότε θ’ ακούσεις τους χτύπους της καρδίας μου, θα νιώσεις την αναπνοή μου στο προσωπάκι σου και μια αγκαλιά να σε κλείνει μέσα της. Μικρό μου κρινάκι, περίμενε και κάποτε θ’ ανταμωθούμε και θα σε σφίξω γερά στην αγκαλιά μου, ώστε κανείς να μην μπορεί να σε πειράξει. Μα ώσπου να ’ρθω, να ξέρεις ότι κάθε χτύπος της καρδούλας σου χτυπάει μες στη δική μου κι ότι ζεις μέσ’ από μένα. Βλέπε στα όνειρα σου κόσμους αλλιώτικους, παραμυθένιους, που εκεί όλα τα παιδιά του κόσμου και άσπρα και μαύρα και κίτρινα παίζουν ξέγνοιαστα και χαμογελούν. Κι όταν ξυπνήσεις, πάρε το σακουλάκι με τη χρυσόσκονη της Αγάπης και ρίξ’ την πάνω από τη γη, για να σταματήσει να υπάρχει ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ. Μα να ’σαι σίγουρο, απροστάτευτο μου σπουργίτη, ότι κάποτε θα σταματήσουν κάποιοι να στερούν ζωές αθώων αγγέλων, όπως τη δική σου, θα σταματήσουν να κλαίνε μάνες πάνω από τους τάφους των παιδιών τους. Όλοι θα έχουμε ίσα δικαιώματα στη ζωή, ποτέ άλλοτε δε θα σβήσει η λάμψη των ματιών ενός παιδιού. ΜΛ ΟΛΑ ΑΥΤΛ... ΚΑΠΟΤΕ! Αγιάσος, 8.5.2001

ΕΡΙΦΥΛΗ ΙΩΛΝ. ΚΟΥΡΟΥΛΗ Μαθήτρια

ΗΣΟΥΝ ΕΣΥ ΤΟ ΦΑΡΜΑΚΟ Κάποτ’ αρρώστησα βαριά, βαριά, για να πεθάνω, και μ’ ηύρε η αρρώστια μου στη νιότη μου απάνω. Είπα πως όλα τελείωσαν είν’ όλα πια σβησμένα* αγάπες κι ονειρέματα πήγανε στα χαμένα.

Μα τρέχοντας ολοταχώς, να βρω το θάνατό μου, μεσοστρατίς απάντησα το θείο άγγελό μου. Βρήκα δυο μάτια όμορφα γλυκά να με κοιτάζουν και δυο χεράκια τρυφερά σφιχτά να μ’ αγκαλιάζουν. Κι έγινες συ το φάρμακο, που με κρατά στη ζήση, και δεν αφήνει να χαθεί, η νιότη μου να σβήσει. Ήσουν αγάπη μου εσύ, κόρη του Παραδείσου, κι αν φύγεις γρηγορότερα, πάρε κι εμέ μαζί σου. Αγιάσος, 16.7.2001

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ

Ο ΓΕΡΟΞΕΚΟΥΤΗΣ Μου λες πως με κουβάλαγες στην πλάτη, στην καμπούρα, ξεχνάς πως παρακάλαγες και πως κρατάς μαγκούρα! Για την κορφή που άσπρισε μου έριξες τα βάρη, θαρρείς πως αλησμόνησε ο χάρος να σε πάρει! Βρε γεροξεκούτη, με μυαλό κουρκούτι, χούφταλο κατάντησες, τα ογδόντα πάτησες, μα νιονιό δεν έβαλες, την ψυχή μου έβγαλες! Μου κοιτάζεις τις μικρούλες και σε πιάνουνε τρεμούλες! Τι την θέλεις την κοπέλα; Θα σου πέσει η μασέλα! «Σατιρικά»

ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Ο ΕΦΤΑΑΙΩΤΗΣ ΣΤΑ ΝΕΟΕΑΑΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ Ε π ιτ υ χ η μ έν ο το τρ ιή μ ερ ο Σ υ νέδ ρ ιο της Μ ή θυμ να ς

Μετά το Συνέδριο, με θέμα «Στράτης Μυριβή­ λης, 30 χρόνια από το θάνατό του», που οργανώθηκε από το «Σύνδεσμο Φιλολόγων Λέσβου» και από την «Εταιρεία Αιολικών Μελετών» το 1999, με την υπο­ στήριξη του Υπουργείου Αιγαίου και με τις χορηγίες τω ν Δήμων Μ υτιλήνης και Μ ήθυμνας, ρίχτηκε η ιδέα και για την πραγματοποίηση ενός αντίστοιχου Συνεδρίου για τον Αργυρή Εφταλιώτη, το νοσταλγό και διδάχο της Ρω μιοσύνης. Η Ο ργανωτική Ε π ι­ τροπή, που την αποτελούσαν ο πρόεδρος Δημήτρης Β ατής, δ ή μ α ρ χο ς Μ ή θυμ να ς, ο α ν τ ιπ ρ ό ε δ ρ ο ς Π α ν α γ ιώ τη ς Π α ρ α σ κ ευ α ΐδ η ς, π ρ ό ε δ ρ ο ς της «Ε τα ιρ εία ς Α ιολ ικ ώ ν Μ ελετώ ν», ο γραμματέας Π αναγιώτης Σκορδάς, πρόεδρος του «Συνδέσμου Φιλολόγων Λέσβου», η ταμίας Παναγιώτα Θηβαίου, πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Μήθυμνας, και τα μέλη Στρατής Αναγνώστου, αντι­ πρόεδρος του «Συνδέσμου Φ ιλολόγω ν Λέσβου», Μ ιλ τιά δη ς Π α π α θ ερ ά π ω ν, Δ ημήτρης Π α τίλ α ς, μέλος του « Σ υνδέσ μ ου Φ ιλ ο λ ό γω ν Λ έσβου», Στρατούλα Τσαμπή, ταμίας του «Συνδέσμου Φιλο­ λόγων Λέσβου», και Γιώργος Μπεκιάρης, γραμματέ­ ας του «Συνδέσμου Φιλολόγων Λέσβου», εργάστηκε άοκνα επί αρκετό χρονικό διάστημα και της αξίζουν θερμά συγχαρητήρια. Το Συνέδριο αυτό οργανώθηκε από το «Σύνδε­ σμο Φιλολόγων Λέσβου», από το Δήμο Μήθυμνας κ α ι α πό την «Ε ταιρ εία Α ιολικ ώ ν Μ ελετώ ν», με συνδιοργάνωση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λέσβου κ α ι με την υποστήριξη του Υ πουργείου Α ιγαίου. Διήρκεσε τρεις μέρες (27-29.7.2001) και οι εργασίες του π ρ α γμ α τοποιή θηκ α ν στο ω ραίο

Δίπτυχο πρόγραμμα (διαστάσεων 20,5x15 εκ.) των εργα­ σιών του Συνεδρίου για τον Εφταλιώτη (27-29.7.2001).

και λειτουργικό Συνεδριακό Κέντρο Μήθυμνας. Το Σ υ νέδρ ιο ά ρχισ ε το α π ό γευ μ α της Π α ρ α ­ σκευής. Προέδρευσε αρχικά ο Μιλτιάδης Παπαθερά­ πω ν. Χ α ιρετισ μούς α πηύθυναν ο δήμαρχος Μή­ θυμνας Δημήτρης Βατής, ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ

Αναμνηστική φωτογραφία των συνέδρων, αλλά και οργανωτών και συγγενών του τιμωμένου, στο Συνεδριακό Κέντρο Μήθυμνας (29.7.2001).

Φραγκλίνος Παπαδέλης, ο ευρωβουλευτής του ΚΚΕ Στρατής Κόρακας, ο αντιπρόεδρος της «Πανελλή­ ν ια ς Έ ν ω σ η ς Φ ιλο λό γω ν» (Π ΕΦ ) Α ν α σ τά σ ιο ς Στέφος, ο πρόεδρος της «Εταιρείας Αιολικών Με­ λετών» Παναγιώτης Παρασκευαΐδης και ο πρόεδρος του «Συνδέσμου Φιλολόγων Λέσβου» Παναγιώτης Σκορδάς. Επίσης διαβάστηκε μήνυμα του υπουργού Αιγαίου Νίκου Σηφουνάκη, ο οποίος δεν μπόρεσε να παραστεί λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων. Την πρώτη μέρα προέδρευσε ο Γιάννης Π απακώστας και μίλησαν οι παρακάτω, με τα αντίστοιχα θέματα: 1. Παναγιώτα Θηβαίου, εκπαιδευτικός, πρό­ εδρος Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Μ ήθυμνας:

« “Π ρ ώ τες α γ ά π ε ς ”· η γεν έτειρ α το υ Α ρ γύ ρ η Στιγμιότυπο από τις εργασίες του Συνεδρίου (28.7.2001). Διακρίνονται ο πρόεδρος Ερατοσθένης Καψωμένος και οι εισηγητές Ανθούλα Δανιήλ και Παναγιώτης Σκορδάς.

Εφταλιώτη με εικόνα και λόγο». 2. Μήτσος Τσιάμης, κ ρ ιτ ικ ό ς λ ο γ ο τ ε χ ν ία ς, σ υ γγρ α φ έα ς: « Α ρ γυρ ή ς Εφταλιώτης, επίκαιρος και διαχρονικός». 3. Τάκης Χ α τζη α να γνώ σ το υ, σ υγγραφ έας: «Ο άνθρω πος Αργυρής Εφταλιώτης». 4. Μιχάλης Μερακλής, ομό­ τιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών: «Αργυρής

Αργύρη Εφταλιώτη μέσα από τις επιστολές του». 2. Κ ώ σ τα ς Β α λ έτα ς, λ ο γ ο τέχ ν η ς, κ ρ ιτ ικ ό ς : «Ο Μ ανώ λης ο Ν τελ μ π εν τέρ η ς το υ Α ρ γύ ρ η Ε φ τα ­ λιώτη». 3. Νίκος Αναστασάτος, Π.Τ.Ν. Πανεπιστη­ μίου Αιγαίου: «Μια προσέγγιση τριών διηγημάτων το υ Α ρ γύ ρ η Ε φ τα λιώ τη ως κ ειμένω ν π α ιδ ικ ή ς λογοτεχνίας». 4. Αναστάσιος Στέφος, αντιπρόεδρος της «Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων»: «Ο Εφτα­ λιώτης στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση», α. Γιάννης Χατζηβασιλείου, φιλόλογος, συγγραφέας, κριτικός: «Η γλώσσα του Α ργύρη Εφταλιώτη», β. Κώ στας Μ ίσ σ ιο ς, λ ο γ ο τέχ ν η ς, σ υ γγ ρ α φ έα ς, κ ρ ιτ ικ ό ς : «Βιβλιογραφία του Α ργύρη Εφταλιώ τη και η δι ’ αυτής παρουσία του στη Νεοελληνική Λογοτεχνία». γ. Δημήτρης Π α τίλα ς, φ ιλόλογος: «Απόψ εις του Α ρ γύρ η Ε φ ταλιώ τη για την τέχνη». 1. Α νθούλα Δανιήλ, φιλόλογος, συγγραφέας, κριτικός: «Προς μια τυπολογία των «Νησιώτικων Ιστοριών» του Αργύρη Εφταλιώτη». 2. Παναγιώτης Σκορδάς, φιλό­ λ ο γο ς, π ρ ό ε δ ρ ο ς το υ «Σ υ νδέσ μ ο υ Φ ιλ ο λ ό γω ν

Ε φ ταλιώ της: Μ ια διαφ ορετική π ρ ο σ έγγισ η του θέματος της ξενιτιάς στη Νεοελληνική Αογοτεχνία». Η πρώτη μέρα περιέλαβε επίσης απαγγελίες και μελοποιημένα ποιήματα του Αργύρη Εφταλιώτη. Έ π α ιξ ε π ιά ν ο η Χ ρ υ σ ο ύ λα Κ α μ π ο υ ρ ά κ η , ενώ απάγγειλε και τραγούδησε η Χρύσα Βέκιου. Π αρέμβαση έκανε ο φ ιλέρ ευνο ς ερα σιτέχνης δημοσιογράφος Όμηρος Κοντούλης, ο οποίος επισή­ μανε την ανάγκη προσεκτικότερης έρευνας των βιογραφικών-γενεαλογικών στοιχείων του τιμωμένου. Τη δεύ τερ η μέρα π ρ ο έδ ρ ευ σ α ν το π ρ ω ί ο Παναγιώτης Μαστροδημήτρης και ο Μήτσος Τσιά­ μης, ενώ το απόγευμα ο Ερατοσθένης Καψωμένος και ο Παναγιώτης Παρασκευαΐδης, και μίλησαν οι π α ρ α κ ά τω με τα α ν τ ίσ τ ο ιχ α θέμ α τα : 1. Η λ ία ς Π απαγεω ργίου, σ χολικός σύμβουλος φιλολόγω ν Νομού Λέσβου: «Μια ψυχογραφική προσέγγιση του

Στιγμιότυπο από τις εργασίες του Συνεδρίου (28.7.2001). Διακρίνονται ο πρόεδρος Παναγιώτης Παρασκευαΐδης (αριστερά) και ο εισηγητής Γιάννης Παπακώστας.

Στιγμιότυπο από τις εργασίες του Συνεδρίου (28.7.2001). Διακρίνονται ο πρόεδρος Μήτσος Τσιάμης (δεξιά) και ο εισηγητής Γιάννης Χατζηβασιλείου.

Λέσβου»: «Ο Ε φ τα λιώ τη ς κ α ι η η θογραφ ία», α. Ε ρατοσ θένης Κ α ψ ω μ ένος, καθηγητής της Νέας Ελληνικής Φ ιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιω αννί­ νων: «“Η Μαζώχτρα” του Αργύρη Εφταλιώτη: Μια α φ η γη μα τολογική και σημασιακή ανάλυση», β. Γ ιά ννη ς Π α π α κ ώ σ τ α ς, καθηγητής της Ν έας Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών:

«Ο Αργύρης Εφταλιώτης μέσα από την άγνωστη και γνωστή αλληλογραφία του». Α ξ ίζ ει να σ ημειώ σουμε την πα ρέμ β ασ η του φιλολόγου-συγγραφέα Νίκου Δέτση τη σχετική με το έργο του Εφταλιώτη «Ιστορία της Ρωμιοσύνης». Μετά το τέλος των πρω ινώ ν εργασιών οι σύνε­ δροι και πολλοί άλλοι Επισκέφτηκαν το σπίτι του Εφταλιώτη στη Μ ήθυμνα. Το βράδυ, στο Κάστρο της Μ ήθυμνας, το Θεατρικό Τμήμα του Α ναγνω ­ στηρίου «η Ανάπτυξη» Αγιάσου έδωσε παράσταση με το έργο «Του Ν εκρού Α δελφ ού», βασισμένο στην ομώνυμη παραλογή και στο «Βουρκόλακα» του Αργύρη Εφταλιώτη. Την τελ ευ τα ία μέρα π ρ ο έδρ ευσ ε ο Μ ιχά λη ς Μ ερακλής και μίλησαν οι παρακάτω με τα α ν τί­ στοιχα θέματα: 1. Στρατής Α ναγνώ στου, ισ τορ ι­ κός, συγγραφέας: « Οψεις του ιδεολογικού και κοι­ νωνικοοικονομικού πλα ισίο υ στη Μ ήθυμνα των μέσων του 19ου αιώνα και η επίδρασή τους στη ζωή και στο έργο το υ Ε φ ταλιώ τη». 2. Λ ο υκ ά ς Κούσουλας, φιλόλογος, λογοτέχνης, κριτικός: «Τα σονέτα του Α ργύρη Εφταλιώτη». 3. Π αναγιώ της Παρασκευαΐδης, ιστορικός, συγγραφέας, πρόεδρος της «Εταιρείας Αιολικών Μελετών»: «Εφταλιώτης και Ε φ τα λο ύ: ψ ευδώ νυμο και ετυμ ο λο γία » . 4. Π α ν α γ ιώ τη ς Μ α σ τρ οδη μ ή τρη ς, καθηγητής της Νέας Ε λληνικής Φ ιλ ο λ ο γία ς στο Π α νεπισ τήμιο Αθηνών: «Α ργύρης Εφταλιώ της: παρατηρήσεις στην αλληλογραφία του με το Γιάννη Ψυχάρη». Μ ετά το τέλος τω ν εργασιών έκανε αδρομερή

Στιγμιότυπο από τις εργασίες του Συνεδρίου (29.7.2001). Διακρίνονται ο πρόεδρος Μιχάλης Μερακλής (αριστερά) και ο εισηγητής Παναγιώτης Μαστροδημήτρης.

α πολογισ μ ό ο Π α να γιώ τη ς Π αρα σ κευα ΐδη ς και τρα β ήχτη κ α ν α να μ ν η σ τικ ές φ ω το γ ρ α φ ίες. Στη συνέχεια έγινε επίσκεψη στην εξοχική κατοικία του τιμωμένου στην Εφταλού και κατάθεση στεφάνου στον τάφο του. Κάτα γενική ομολογία το Συνέδριο ήταν επιτυ­ χημένο κ α ι δια φ ω τίσ τη κ α ν π ολλές πλευρές του έργου και της προσωπικότητας του Εφταλιώτη. Το π α ρ α κ ο λ ο ύ θ η σ α ν π ά ρ α π ο λ λ ο ί κ α ι γρ ά φ τη κ α ν επαινετικά σχόλια στον τύπο. Α ξίζο υ ν θερμά σ υγχα ρητήρια σ ’ όλους όσοι εργάστηκαν για την οργάνωση, για την υλοποίηση τω ν στόχω ν, για τη φ ιλο ξενία . Η ετοιμαζόμενη έκδοση των Πρακτικών θα συμβάλει στη βαθύτερη γνώση του έργου του Εφταλιώτη και στην προβολή του γενέθλιου νησιού.

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Αναμνηστική φωτογραφία στην Εφταλού, μπροστά στο εξοχικό του Αργύρη Εφταλιώτη (29.7.2001).

ΑΡΧΑΙ Ο* <ΛΛΗΛΊΚΟ* ΚΟ*ΛΛΟί Α σ έ β ε ι α κ α ι Ύ β ρ ις Ύβρις· τόδ’ έστί,

κρείσσωδαιμόνων είναι (Ευριπίδης)

Το ήρεμο, συνειδητό βύθισμα του α νθρ ώ που στις αιώνιες ελληνικές αξίες της ζωής, η διάπλασή της με αυτές, είναι η μεγαλύτερη ευτυχία. Ο ελληνι­ κός πολιτισ μός είναι δύσκολος, μα αριστοκρατι­ κός. Κανένας άλλος λαός δεν έδωσε τέτοια υπόστα­ ση στην αίσθηση και στη νόηση του κάλλους, όσο το ελληνικό πνεύμα. Η ελληνική πνευματικότητα και ιδιοφυία δημιούργησαν την επιστήμη και τη φ ιλο­ σοφία. Η επιστήμη-φιλοσοφία αναφέρονται μόνο στο βασίλειο της τά ξη ς κ α ι της τελειότη τα ς. Το ελληνικό πνεύμα, φωτεινό και άφθαστο, επέδρασε σημαντικά και πολύ βαθιά στην εξέλιξη της σκέψης στην κοινωνική της εκδήλωση, στη θρησκεία, στην πολιτεία, στη φιλοσοφία και στην τέχνη. Πάντα ο άνθρω πος αναζήτησε τη λύτρωσή του πέρα από τον αισθητό κόσμο, πάντα ζήτησε π ρ ο ­ στασία από κάποια ανώτερη δύναμη. Μ ια «πείνα» για το υπεργήινο, μια πρω τόγνω ρη λαχτάρα για θρησκεία. Για να σωθεί α πό τον εγκλωβισμό του α ισ θ η το ύ κ ό σ μ ο υ , α να ζήτησ ε μ ια υ π ερ φ υ σ ικ ή δύναμη. Αυτή τη δύναμη άλλοτε τη βρίσκει στον αισθητό κόσμο και άλλοτε στον ανώτερο πνευματι­ κό. Όσες φορές «κατέβηκε» από αυτή την πνευμα­ τική ανάταση, αισθάνθηκε ολομόναχος, απροστά­ τευτος, και πά λι αναζήτησε τις «σκάλες» που είχε κατεβεί, καθώς έβγαινε από τη θεότητα, για να ανέ­ βει πά λι, να ξαναγυρίσει σε αυτήν. Την υπέρτατη αυτή δύναμη μπορεί, πολλές φορές, ο άνθρωπος να

την ξέχασε, στην πραγματικότητα όμως ποτέ δεν την έχασε για πάντα. Από τις απαρχές του ρωτού­ σε για το «είναι» και το «γίγνεσθαι». Οι έννοιες στις οποίες κατέληξε ήταν ο θεός και το ανθρώ πι­ νο γένος. Η α ληθινή π ρ α γ μ α τικ ό τη τα ε ίν α ι ασώ ματη, γνω ρίζεται με τη νόηση. Η αληθινή ουσία είναι ο ά υλος κόσμος, το «θειον». Το α ρ χα ίο ελληνικό πνεύμα αναζήτησε την αλήθεια μέσω του σ τοχα­ σμού και όχι μέσω τω ν αισθήσεων. Η γνώση του «θείου» απαιτεί έξοδο από τον εαυτό μας, αποστα­ σιοποίηση από τον υλικό κόσμο. Ο Π λά τω ν επεδίω ξε να γνω ρ ίσ ει το «θειον», ακολουθώντας το δύσκολο δρόμο της φιλοσοφίας. Ο δ η μ ιο υ ρ γ ό ς ε ίν α ι το « ά ρ ισ το α ίτιο » κ α ι ο κόσμος, ως σύνολο, το «ωραιότερο δημιούργημα»:

« Ό μέν γάρ κάλλιστος τών γεγονότων, ό δ ’ (χρι­ στός τών αιτίων» (Πλάτωνος Τιμαίος 29α). Ο θεός δημιουργός είναι η «άριστη ψυχή», που επιβάλλει στον κόσμο τάξη και αρμονία. Το «άριστο αίτιο» το «θειον» του Πλάτωνα, έχει μια σπάνια ομορφιά και υπάρχει σε όλη την πληρότητά της στον κόσμο τω ν ιδεώ ν, στην έλλογη νόηση. Το θ ειο ν είν α ι αγαθό, απαλλαγμένο εντελώς από το φθόνο και, το κυριότερο, α πολύτω ς έλλογο, απαλλαγμένο από επιθυμίες και πάθη. Χαρακτηρίζεται για τη διά ρ ­ κεια και την αμετάβλητη αιωνιότητά του. Το κλασικό πνεύμ α, ώ ριμο π ια , α νο ίγει κ α ι­ ν ο ύ ρ γ ιο υ ς ο ρ ίζο ν τες κ α ι εισ άγει νέες ιδέες και θέσεις, χ ω ρ ίς να ασεβεί, χ ω ρ ίς να πρ οσ βά λλει, χω ρίς να ασχημονεί, χω ρίς να κακοποιεί το ιστορι-

Ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα, ένα από τα σημα­ ντικότερα μνημεία του 5ου αιώνα, στις Βάσσες της Φιγαλείας. («ΕάίΙίοηδ Ρ^ΙιηβΗυ», Μ»νΓ3 ϋ .

Ζ1 3 ΥΓ3 )

κό παρελθόν. Η αυταρέσκεια, η αλαζονεία, η περι­ φρόνηση στην ιστορική σκέψη και στους θεούς, για τους Έλληνες αποτελούσαν και τιμω ρού­ νταν αυστηρά. Ο Έ λληνας έμαθε να τις αποφεύγει και να κοσμείται από σωφροσύνη και σοφή μετριο­ φροσύνη, π ο υ γ ίν ο ν τα ι ελληνικές αρετές. Κάθε υπέρβαση τω ν ορίων, που έχουν τεθεί στον άνθρω­ πο, αποτελεί «ύβριν». Στην α ρ χ α ία Ε λλά δα κ α ν είς δεν κ α τα δ ίω κ ε «αλλόθρησκους», οπαδούς μιας άλλης θρησκείας. Δεν κατηγόρησαν κανένα, για τί αμφισβήτησε ένα ορισμένο «δόγμα». Δε γνωρίζουμε να κλήθηκε ποτέ κάποιος, για ν ’ ανακαλέσει την «αιρετική» του διδα­ σκαλία. Τους κατηγόρησαν για ασέβεια, για προσβο­ λή των θεών, όπως θα μπορούσαμε να μεταφράσου­ με την αρχαία ελληνική λέξη. Ασέβεια, ένα π α ρ ά ­ πτωμα, που ήταν δυνατό να επισύρει την ποινή του θανάτου. Ασέβεια, η προσβολή ενός ιερού προσώ ­ που. Ασεβής είναι αυτός που κλέβει αφιερώ ματα ναών, που καταστρέφει αγάλματα, που σπιλώ νει ιερά, που προδίδει τα απόρρητα τω ν μυστηρίων. Στους «Πέρσες» του Αισχύλου βλέπουμε ξεκάθαρα τη νίκη της δίκης εναντίον της αλαζονείας, της δύνα­ μης και της ασέβειας, που αποτελούν «ύβριν». Πολύ προσεγμένο «νομικά» το κατηγορητήριο εναντίον του Σωκράτη. Δεν κατηγορείται για το νέο της φ ιλ ο σ ο φ ία ς του. Ο μ εγά λ ο ς φ ιλ ό σ ο φ ο ς «αδικεί», όχι γιατί δεν πιστεύει στους θεούς, αλλά για τί «θεούς, οϋς ή π ό λις νομίζει, ο ν (νομίζει)». Ίσως να υπήρχε κάποιος νόμος που να τιμωρούσε αυστηρά τους παραβάτες. Νομίζω, σήμαινε τότε, αποδίδω αξία, εκτιμώ, όπως η παραγωγή λέξη νόμι­ σμα, που δηλώνει αυτό που έχει αξία. Γι’ αυτό ο Σωκράτης και οι φίλοι του ισχυρίστηκαν στο δικα­ στήριο ότι ποτέ δεν παρέλειψε να προσφέρει θυσίες, που καθόριζαν τα έθιμα. Υποδειγματική η συμπερι­ φορά του απέναντι στην παραδοσιακή θρησκεία. Δε θίγει τις παραδοσιακές μορφές της, αν και ο ίδιος τις έχει ξεπεράσει και αναζητά έναν καθαρότερο κόσμο θεών. Σέβεται το θειον του κοινωνικού συνό­ λου. Διατηρεί το σεβασμό του ως το τέλος της ζωής του. Είχε συνείδηση ότι αυτός ο γήινος Σωκράτης είναι μόνο ένας ατελής άνθρωπος και ότι η δράση και η γνώση του υπήρξαν μια περιορισμένη π ρ ο ­ σπάθεια για την κτήση του θείου. Το σεβασμό στα πα ρ α δ ο μ ένα κα ι στους νό μ ο υ ς, το ν εισ άγει για πρώτη φορά στην ελληνική φιλοσοφία και εμμένει σ’ αυτόν, εκτεθειμένος στη θανατική ποινή. Ο Α ισ χύλος, ο Ε υρ ιπ ίδη ς, ο Α ρισ τοφ άνης, ο Σωκράτης, ήταν σύγχρονοι, τα συναρπαστικότερα πνεύματα, που είχαν το χάρισμα να επικοινωνούν με το νοη τό κόσμο τω ν ιδεώ ν, π ο υ εξέφ ρ α ζα ν α μ φ ιβ ο λ ίες σε π ο λ λ ά θ έμ α τα , π ο υ έπ λ εξ α ν το εγκώμιο της ευτυχίας, που φέρνει η έρευνα, που

ένιω σαν την ευτυχία του καθαρού πνευμ α τικού αγώνα. Ποτέ δεν ασέβησαν, ποτέ δεν προσέβαλαν αυτό που αμφισβήτησαν, ποτέ δεν πλαστογράφη­ σαν την παράδοση, ποτέ δε διαστρέβλωσαν ιστορι­ κά π ρ ό σ ω π α κ α ι ισ το ρ ικ ά γ εγ ο ν ό τ α , π ο τέ δεν αμφισβήτησαν το ισ τορ ικό μέγεθος π ρ οσ ώ π ω ν, ποτέ δεν κακοποίησαν πα ραδομ ένες α ξίες, ποτέ δεν υποτίμησαν επιτεύγματα του πνεύματος, ποτέ δεν παρέκα μψ αν α διά φ ο ρ α έργα μεγάλω ν, ποτέ δεν προέβησαν σε σφαλερή περιγραφή γεγονότων της ιστορίας. «Και ο λόγος είναι όπλο κατά του

κακού, αρκεί να τον χειρίζεσαι με περίσκεψη και αρετή. Και ο λόγος, ανάλογα με τη χρήση του, μπο­ ρεί να παρασύρει στην αρετή ή στην κακία. Και ο λόγος διαπερνά όλο τον κόσμο και τον διαμορφώ­ νει ανάλογα» (Αριστοτέλης). Ο Θουκυδίδης εξάλ­ λου διδάσκει π ω ς «ο άνθρω πος π ρέπει να είναι μετριόφρω ν στην υπερηφάνειά του και υπερήφα­ νο ς για τη μ ε τρ ιο φ ρ ο σ ύ ν η του». Το θ ε ιο ν δε σ υγκρίνεται με τον ά νθρω πο, με τα ελαττώ ματα και με π ς αδυναμίες του. «ΙΤολλφ το φρονεϊν ευδαιμονίας πρώτον ύπάρχευ χρή ές θεούς μηδέν άσεπτεΐν». (Σοφοκλέους Αντιγόνη, 1347 κεξ.) Αυτά δίδαξε το αρχαίο ελληνικό πνεύμα, αυτά κάθε πολιτισμένος άνθρωπος οφείλει να τα σέβεται! ΒΑΣΙΛΗΣ Κ ΑΡΑΒΟΥΛΙΑΣ

Πίνακας της Μανταμαόιώτισσας ζωγράφου ΆνναςΜαρίας Χατζημιχάλη. Θέμα: «Η Σαπφώ με λευκή μάσκα που διαβάζει ποίημα».

Μ Ν Η Μ Ε Σ ΑΠΟ ΔΥΣΚΟΑΑ ΧΡ ΟΝΙ Α. . . Γ Η μ ο υ ν παλιότερος «κάτοικος» της Μ ακρονή­ σου. Η περιπέτεια μου άρχισε στις 15.12.1947, που παρουσιάσθηκα για κατάταξη στο στρατό, ύστερα από σχετική εγκύκλιο του Υπουργείου Στρατιω τι­ κών. Ή ξερα τι με περίμενε και δεν αιφνιδιάστηκα, π ο υ μ ’ έσ τειλ α ν στο Γ .Κ .Π .Α. (Τ ρ ίτο Κ έν τρ ο Παρουσίας Αξιωματικών) της Μακρονήσου. Μετά από την εν ψυχρώ δολοφονία 150 και πλέον στρα­ τιω τώ ν, που έγινε στις 29.2. και 1.3.1948 στο Α ' Τάγμα (βρισκόταν 700 περίπου μέτρα βορειότερα μ α ς) ά ρ χ ισ ε η π ρ ο ε τ ο ιμ α σ ία της δ ικ ή ς μας «αναμόρφωσης». Α πομάκρυναν στην αρχή όλους τους μόνιμους αξιωματικούς από ταγματάρχη και πάνω και τους σημαντικούς από τους κατώτερους. Α ντικ α τέσ τη σ α ν το διοικ η τή του σ τρ α το π έδ ο υ συνταγματάρχη Σταύρο Χ ριστοδουλίδη, που τον έκριναν προφανώς ακατάλληλο για την εξυγίανση, με τον αδίστακτο ομοιόβαθμό του Ν. Νταούλη. Τη δεύτερη μέρα τω ν γεγονότων του Α ' Τάγματος ή την επομένη, 2.3.1948, μας έφεραν ξαπλω μένους στο κατάστρωμα της υδροφόρας περί τους 15 από το υ ς νεκρούς. Το πλο ίο έμεινε στο λιμ ά νι πά νω από δυο ώρες. Στο διάστημα αυτό μας απαγόρευ­ σαν να κυκλοφορούμε. Παρακολουθούσαμε από τα ανοίγματα των σκηνών. Τις επόμενες νύχτες άρπα­ ζαν από τις σκηνές αξιωματικούς και την επομένη διέδιδαν ότι τους είχαν εκτελέσει. Το κλίμα τρόμου που δημιουργήθηκε έσπρωξε αρκετούς στην υ π ο ­ γραφή της αποκήρυξης. Ό ταν, την πρώτη μέρα της αναμόρφωσής μας, ήρθε η ώρα να περάσει η σκηνή μας από το «ναι ή ου», τρεις είχαν ήδη υπογράψει

και όταν μπήκαμε στο «εξυγιαντήριο», όπου επί της υ π οδοχή ς ήταν ο ίδ ιο ς ο Ν ταούλης, υπ έγρα ψ α ν άλλοι οκτώ. Τους υ π ό λο ιπ ο υ ς τρεις, τον Κώστα Σδόνα από τον Πειραιά, το Γιάννη Σερβετά από την Άρτα κι εμένα, μόλις εκστομίσαμε το όχι, μας πέταξα ν με σ πρ ω ξιές α πό την α π ένα ντι στην είσοδο πόρτα. Απέξω περίμενε το συνεργείο των ραβδού­ χω ν με επικεφαλής Μ υτιληνιά δυστυχώ ς (από τα Μυστεγνά). Ξενυχτήσαμε την πρώτη νύχτα 55 «μη εξυγιανθέντες» σε μια σκηνή προορισμένη για έξι άτομα με τα ράντσα τους. Μ ερικοί είχαν αίματα στα μούτρα και οι περισσότεροι χτυπήματα σε όλα τα μέρη του σώματος. Ή τα ν όμως όλοι παρόντες και οι δήθεν εκτελεσμένοι. Ο θόρυβος που δημιουρ­ γήθηκε στην Α θήνα κα ι στο εξω τερικό για τους νεκρούς του Α ' Τάγματος, που τότε τους νόμιζαν δέκα φορές λιγότερους, δεν επέτρεπε νέες δολοφο­ νίες κ α ι μάλισ τα α ξιω μ α τικ ώ ν. Τη δεύτερη και τελευταία μέρα της εξυγίανσης τοποθέτησαν και δεύτερη σκηνή. Τη νύ χτα αυτή σ τις δυο σκηνές ξενυχτήσαμε 95 άτομα. Την τρίτη μέρα μας οδήγη­ σαν σε κοντινό λοφίσκο, σε τόπο περιφραγμένο με σύρματα, γεμάτο με αγκαθωτούς θάμνους. Ύστερα από τις έντονες διαμαρτυρίες μας μας έδωσαν ένα (ναι 1) κασμά. Τον χρησιμοποιήσαμε για τα κατα­ λύματα των βαρύτερα κακοποιημένων. Οι υπόλοι­ π ο ι με τα χέρια ξεριζώ σαμε ό ,τι μπορέσαμε. Τα ατομικά αντίσκηνα δεν επαρκούσαν να κοιμηθούμε ανά δυο έστω. Στα π ιο πολλά μείναμε τρεις. Εγώ έμεινα με τους Σ δόνα και Σερβετά. Τ ις επόμενες νύχτες πέτα ξα ν (κυριολεκτικά) μέσα στο σύρμα άλλους τέσσερις άγρια κακοποιημένους, που είπαν

Αναμνηστική φωτογραφία, τραβηγμένη στην Αθήνα, στη Αεωφόρο Αλεξάνδρας (τρίτο δεκαήμερο του Δεκέμβρη του 1947). Διακρίνονται, από αρι­ στερά: Κώστας Μανιάτης, Χριστόφορος Μαυρουδής, Βύρωνας Πάλλης, Μήτσος Καβαδάς και Βασίλης Πετεινέλλης. Δίγες μέρες αργότερα ο Κώστας Μανιάτης και ο Βασίλης Πετεινέλλης μπήκαν στο «Εξυγιαντήριο» της Μακρονήσου...

Στη Μακρόνησο, στον κλωβό των «αναρχικών» (αμετα­ νόητων), στις 15 του Μάη του 1948, λίγες μέρες μετά το κούρεμα. Διακρίνονται, από αριστερά: Βασίλης Πετεινέλλης, Κώστας Σδόνας και Γιάννης Σερβετάς.

ό χ ι. Τον Η λία Δ αμάσκο (δικ η γό ρ ο ), το Γ ιάννη Κ α μ ο υ λ ά κ ο (επ ιθ εω ρ η τή Σ υ ν ε τ α ιρ ισ μ ώ ν της Αγροτικής Τράπεζας), το Ματθαίο Κουρνέτα (μοί­ ραρχο) και τον Παντελή Λιότσο (δικηγόρο). Το μοί­ ραρχο τον είχαν βασανίσει και με φάλαγγα. Τι απέγιναν και πόσοι ήταν οι υπόλοιποι έφεδροι αξιω ­ μα τικοί; Ο «εν π ο λ λ ο ίς ά μ α ρ τία ις» περ ιπεσ ώ ν ανήρ Παναγιώτης Κανελλόπουλος, υπουργός των Σ τ ρ α τ ιω τ ικ ώ ν , α ν α κ ο ίν ω σ ε στη Β ουλή σ τις 14.7.1950 ότι 800 έφεδροι αξιω ματικοί και 15.400 σ τρ α τιώ τες «εξυγιάνθησαν». Ο κ. καθηγητής, ο φιλόσοφος και ιστορικός, δε δίστασε να υιοθετήσει το ρήμα εξυγιαίνω, για να δικαιολογήσει όσα απάν­ θρω πα συνέβησαν στη Μακρόνησο: Τους φόνους και τις άλλες, παντός είδους, βαρβαρότητες. Στην είσοδο της συρμάτινης φυλακής μας υπήρχε ένο­ πλος φρουρός και πάνω σε σιδερένιο στύλο πινακί­ δα με την επιγραφή «Αναρχικοί». Α ναρχικοί λο ι­ πόν 100 αλβανομάχοι αξιω ματικοί, οι περισσότε­ ροι παρασημοφορημένοι, ανάμεσά τους πέντε μόνι­ μοι (ο λοχαγός Ζέρβας, που αρρώστησε βαριά μέσα στο σύρμα και πέθανε στην Αθήνα, όπου τον μετέ­ φεραν παρά τις διαμαρτυρίες μας καθυστερημένα, ο μοίραρχος Μ ατθαίος Κουρνέτας, οι υπολοχαγοί

Βασίλης Σακέτας και Σάκης Κ ουτσομάρης και ο ανθυπολοχαγός Κώστας Σαρλής) και οι υπόλοιποι, οι έφεδροι, κατά πλειοψηφίαν επιστήμονες: δικηγό­ ρ ο ι, γ ια τ ρ ο ί, ε κ π α ιδ ε υ τ ικ ο ί κτλ. Μ ας έλειπε ο Κώστας Δεσποτόπουλος. Ξέραμε ότι στο «εξυγιαντήριο» είχε ανατάξει σθε­ ναρό όχι. Ανησυχούσαμε όμως, γιατί είχαν περάσει αρκετές μέρες, ώσπου μια μέρα τον είδαμε απέναντι στο λόφο της διοίκησης. Τον συνόδευε ένας αλφαμιτης. Ο τρόπος που μας χαιρέτησε με το χέρι υψωμένο έδειξε ότι δεν είχε υποκύψει. Ύ στερα από μερικές μέρες παρακολουθήσαμε και την τελετή. Μάζεψαν τους κατά παραγγελίαν αγανακτισμένους (το λόχο διοίκησης, δηλαδή τους γραφιάδες, μαγείρους κτλ.), έβαλαν μια καρέκλα και έφεραν και τον εγκληματία το Δεσποτόπουλο. Τον κούρεψαν με ψιλή μηχανή. Ακολούθησε λογύδριο του Νταούλη. Τον αποκάλεσε αργυρώνητο και ότι του έταξαν από αντιπρόεδρο της Σ οβιετικής Έ νω σης (ο Δ εσποτόπουλος ήταν την εποχή εκείνη αντιπρόεδρος του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου) να τον κάνουν πρόεδρο. Τελειώνοντας του έδειξε το κλουβί μας, λέγοντάς του ότι η θέση του ήταν εκεί, με τους Βουλγάρους (από αναρχικοί γίνα­ με και Βούλγαροί). Τον σήκωσαν βίαια από την καρέ­ κλα και χτυπώ ντας τον τον έσπρωχναν προς εμάς κ α ι ό τα ν ά ρ χισ ε να τρ έχει το ν λ ιθ ο β ο λ ο ύ σ α ν. Αλαφιασμένος ξεπέρασε την πόρτα του κλωβού κι ύστερα από τις φωνές μας γύρισε πίσω και μπήκε μέσα. Ο Δ εσ π ο τό π ο υ λ ο ς, υφηγητής τότε της Φιλοσοφίας του Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, δίδαξε σε γαλλικό πανεπιστήμιο και γύρισε μετά τη μεταπολίτευση στην Ελλάδα. Έ γινε καθηγητής και πρύτανης της Π αντείου, ακαδημαϊκός, υπουργός Παιδείας και πρόεδρος της Ακαδημίας. Δε θα μάθω ποτέ, αν ο μακαρίτης Παναγιώτης Κανελλόπουλος ένιωσε αργότερα τύψεις και ντροπή, που δεν εμπόδι­ σε αυτή την αισχρή και βάρβαρη διαπόμπευση του τότε φ ίλ ο υ του κ α ι μ ετέπ ειτα π ρ ο έδ ρ ο υ της Ακαδημίας Δεσποτόπουλου. Μας έμελλε όμως να ζήσουμε, ως ήρωές της πια, και άλλη παρόμοια τρα­ γελαφική ιστορία. Τη δική μας διαπόμπευση (δεύτερη για το Δεσποτόπουλο). Μας είχαν ήδη κουρέψει με την ψιλή μηχανή και μας είχαν φωτογραφίσει ανφάς και προφίλ (δεξιό και αριστερό), για να εκδώσουν προφανώς τα γνωστά τρίπτυχα εγκληματιών. Είχαν φέρει συνεργεία κουρεών και φωτογράφων από το Λαύριο. Στις 8.7.1948 έγινε και η τελετή. Είδαμε να σ υ γκ εντρ ώ ν ο ντα ι α π έ ν α ν τ ι μας ο ι σ υνή θεις «αγανακτισμένοι». Ό ταν μας ειδοποίησαν να μαζέ­ ψουμε τα πράγματά μας, γιατί θα φεύγαμε, καταλά­ βαμε ότι η συγκέντρωση ήταν για μας. (Συνεχίζεται)

ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΕΤΕΙΝΕΛΗΣ

ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΒΑΣΙΑΕΙΟΥ ΤΣΟΥΚΑΡΕΑΗΣ Ο Ζ ορ μπά ς, ο π ο λ υ π λ ά νη το ς μ ετα νά σ τη ς α π ό την Α γ ιά σ ο Γ ια

να γράψει κανείς το βίο και την πολιτεία του Στρατή Τσουκαρέλια θα χρειαστεί πολλές σελί­ δες χαρτιού. Ζωή πολυκύμαντη. Σενάριο κινημα­ το γρ α φ ικ ή ς τα ιν ία ς. Το π α ρ α τσ ο ύ κ λι Ζ ο ρ μ π ά ς θαρρώ πω ς του ταίριαζε απόλυτα. Γεννήθηκε στην Αγιάσο στις 2 του Φλεβάρη του 1921. Μ εσ τω μένο π ια π α λ ικ ά ρ ι το ν β ρ ίσ κ ει η Κατοχή. Φεύγει σκαστός για τη Μέση Ανατολή, όχι γιατί δεν είχε τα προς το ζην, αφού ο πατέρας του ήταν ένας από τους μεγαλοκτηνοτρόφους της επο­ χής, τάιζε ξένους, που λέει ο λόγος. Έφυγε, για να πάει να πολεμήσει το Γερμανό κατακτητή. Ριψοκίνδυνη απόπειρα, που και αυτή είναι μια ξέχωρη ιστορία. Ό λοι οι Αγιασώτες που έφυγαν, κ α τ α τ ά χ τ η κ α ν σ χ ε δ ό ν στο σ ύ ν ο λ ό τ ο υ ς στο εκστρατευτικό σώμα του ελληνικού στρατού της Μέσης Α νατολής. Α υτός όμω ς μετά το πέρασμά του στην Τουρκία, έφυγε στην Κ ύπρο και κατατά­ χτηκε στον α γγλικ ό σ τρα τό, α πό το ν ο π ο ίο και πήρε απολυτήριο. Γύρισε στην Αγιάσο το 1945. Τα γεγονότα της Μέσης Ανατολής είναι γνωστά. Οι περισσότεροι Αγιασώτες κλείστηκαν σε σύρμα­ τα, σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Επιστρέφοντας από εκεί μετέπειτα, είχαν τη «ρετσινιά» του αριστε­ ρού. Τον πήρε και αυτόν η μπόρα. Έ νας εθνοφύλα­ κ α ς μ ά λ ισ τα , - Σ π α ν ό το ν ε ίχ α ν β α φ τίσ ει ο ι Α για σ ώ τες- του κολλούσε άγρια, με αποτέλεσμα μια μέρα να χάσει την υπομονή του και να τον ξυλο­ φορτώσει. Τον περνάνε στρατοδικείο. Έ ξ ι μήνες έκανε στις φυλακές της Μυτιλήνης. Εδώ συνδέεται με το υ ς Α γ ια σ ώ τες π ο λ ιτ ικ ο ύ ς κ ρ α το ύ μ ενο υ ς. Α ποφυλακίζεται και, όπω ς φαίνεται, σύμφωνα με προσ ω πική μου άποψη, αναλαμβάνει σύνδεσμος μεταξύ αυτών και των πολιτικών καταδιωκομένων του βουνού. Ώσπου βγαίνει και ο ίδιος στο βουνό. Το 1946, στα τέλη του Δεκέμβρη, εντοπίζετα ι από τις κρατικές αρχές κάπου στην Αγιάσο, όπου είχει κατεβεί για τρόφιμα. Με πολλές προφυλάξεις κ α τ α λ ή γ ε ι σ το σ π ίτ ι το υ σ υ γγενή το υ Σ ίμ ο υ Τσουκαρέλια Αυτό το σπίτι δεν κινούσε υποψίες, γιατί ο Σίμος ήταν στην αντίθετη παράταξη. Αυτός τον πληροφ όρησε π ω ς όλα τα περά σμ ατα είνα ι μ πλοκα ρισ μένα κ α ι ό τι η έξοδος ήταν αδύνατη. Τον πρότρεψε μάλιστα να παραδοθεί. Ύ στερα από πολλή πίεση, π ρ οερχόμ ενη κ α ι α πό τον πα τέρα του, ο οποίος ήταν επίσης στην αντίθετη παράταξη, αποφάσισε να παραδοθεί υπό έναν όρο, μόνο στο στρατό. Προσχωρεί στον Εθνικό Στρατό. Το 1947 παντρεύεται την Κατερίνα Ευστρατίου

Ο Ευστράτιος Τσουκαρέλης, πρώτος από αριστερά, με βετεράνους του Β 7 Παγκόσμιου Πολέμου, σε τιμητική εκδήλωση απονομής βραβείων, που πραγματοποιήθηκε μπροστά στο Δημαρχείο του Τορόντο...

Ρούσα. Δουλεύει ως οδηγός φορτηγού στο Στρατή Δ ούκαρο και στη συνέχεια στο Σεβαστό Κλαδογένη. Α ποκτά τρ ία π α ιδιά , την Ελένη, το Βασίλη και τη Θεοκτιστη. Ο κ α τα ρ α μ ένο ς εμ φ ύ λ ιο ς είχε τελειώ σ ει. Η μετανάστευση τότες ήταν στην έξαρσή της. Πολλοί ξενιτεύτηκαν χω ρίς να έχουν άμεση ανάγκη. Φεύγει μετανάστης στο Βέλγιο, μόνος στην αρχή. Ύστερα από αρκετό καιρό π ά ει κ α ι η γυνα ίκ α του με τα τρία μωρά. Τρία χρόνια στο Βέλγιο είνα ι πολλά για ένα ανήσυχο άτομο. Ζητά αλλαγή, καλύτερη τύχη. Μ εταναστεύει στη Γερμανία. Φ εύγει π ά λι μ όνος κ α ι μετά η ο ικ ο γένεια το υ , αυξημένη με ακόμα ένα παιδί, τη Μαρία, που ήταν μόλις 20 ημε­ ρών. Τη δουλειά δεν τη φοβόταν. Ή τα ν γεροδεμέ­ νος ά ντρα ς. Στη Γερμανία δούλεψε τρ ία χρ όνια περίπου. Μια μέρα τυχαία έμαθε πω ς κάποιοι έκα­ να ν τα χα ρ τιά το υ ς, για να π ά νε στον Κ αναδά. Χ ωρίς καθυστέρηση καταθέτει δικαιολογητικά για τον Καναδά. Μ άταια αντιδρά η κυρά του. Πού θα πάμε με τέσσερα π α ιδ ιά ; Ο Θεός είνα ι μεγάλος, απαντά. Ή ταν το 1962 που φεύγει για τον Καναδά και πάλι μόνος. Ύ στερα από τρεις μήνες κατάφερε

ΦΩΤΟΣΚΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

Ο υπερτυχερός Ευστράτιος Τσουκαρέλης κέρδισε στο καναδικό λότο 75.000 δολάρια.

να μαζέψει την οικογένεια του στο Τορόντο. Εκεί βρήκε καλή δουλειά. Εργάστηκε ως συντηρητής στο Προξενείο. Στο μεταξύ η οικογένεια όλο και πλη­ θαίνει. Α ποκτά το πέμπτο του π α ιδ ί, τον Τζίμη. Αργότερα αναλαμβάνει καθήκοντα αστυνομικού. Ο Κ αναδάς ήταν η καλή του μοίρα, το πεπρω ­ μένο του. Με 25 σ εντς συμπλήρω σε έναν τύ π ο λότο. Α ποτέλεσ μ α να του φ έρει κ έρ δος 75.000 δ ο λ ά ρ ια . Α κόμα σ υ μ π τω μ α τικ ά σ υ να ντά έναν Κ αναδό α ξιω μ α τικ ό , με το ν ο π ο ίο υπηρέτησαν μαζί στη Μέση Ανατολή. Ο βετεράνος αυτός αξιω ­ ματικός τον βοηθά να αναγνωριστεί στα συμμαχι­ κά σ τρ α τεύμ α τα η θητεία του κ α ι να του δοθεί σύνταξη για την αντίστασή του κατά των Ναζί από την καναδική κυβέρνηση. Η ζωή στον Κ αναδά ήταν η π ιο δημιουργική. Μεγάλωσε τα παιδιά του, τα τακτοποίησε, σήκωσε εγγόνια. Το σπίτι του ήταν σαν προξενείο. Βοήθησε, όσο φυσικά μπορούσε, Αγιασώτες μετανάστες και φοιτητές που σπούδαζαν ή έκαναν μεταπτυχιακό στον Καναδά. Ακόμα βοήθησε πολλούς που είχαν π α ιδιά σταλμένα για σπουδές στο εξωτερικό και που δεν μπορούσαν να εμβάσουν ελεύθερα συνάλ­ λαγμα. Έ νας α π ’ αυτούς ο γράφων. Τα χρόνια περνούν, οι θύμησες και οι νοσταλ­ γίες γίνονται πιο έντονες, πιο απαιτητικές. Έ τσι και αυτός δε βάσταξε και γύρισε. Ή τα ν το 1986, όταν παλιννόστησε κ α ι εγκαταστάθηκε στην Α γιάσο. Μαθημένος από μικρός να χαίρεται τη φύση, όταν γύρισε, τον απορρόφησε η αγροτική ζωή. Την 1 του Ιούλη του 2000 έφυγε α πό τη ζωή. Έμεινε εδώ, στην Αγιάσο, που σ’ όλη την περιπλά­ νησή του δεν την έβγαλε ποτέ από την καρδιά του, γιατί ήταν παθολογικά δεμένος μαζί της. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκέπασε. Αγιάσος, 17.1.2001

ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΕΥΣΤΡ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

Δυο καλοί φίλοι, ο Στρατής Παναγιώτη Κουτσαχειλέλης (αριστερά) και ο Μιχάλης Ανδρέα Ράπτης, απαθανατίζονται στις 20.7.1957 στην κορυφή του Ολύμπου (Αγλια). Ο πρώτος εξαφανίστηκε πριν από σαράντα περίπου χρόνια και δεν έχει δώσει σημεία ζωής... Ο δεύτερος μετανάστευσε στη μακρινή Αυστραλία και είναι εγκαταστημένος στο Χγάηβγ, όπου αγωνίζεται και προοδεύει η αγιασώτικη πάτριά... (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Στράτος Ζαλπαρίνης)

Η αυτού μεγαλειότης ο σκύλος! Παρίστανται ο Χριστόφας Τζαναβάρης και η σύζυγός του Μαρία! (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Στρατής Τζαναβάρης)

φ ουν’κό σήμιρα!» Ό λοι οι φίλαθλοι γύριζαν προς τα κει και απορημένοι κοίταζαν, χω ρίς να ξέρουν ποιος είναι αυτός που ουρλιάζει τόσο δυνατά και με τέτοιο πάθος. Ο διαιτητής τα ’χασε, πλησίασε με τρόπο το γυμνασίαρχο και τον ρώτησε τι συμβαίνει, γ ια τ ί ο υ ρ λ ιά ζο υ ν έτσι. Κ αι ο γ υ μ ν α σ ία ρ χ ο ς, ο Δημήτρης ο Κουντουρέλης, του απάντησε: Κ οίτα τον αγώνα, γιατί εδώ έτσι ουρλιάζουν, όταν νομί­ ζουν ότι τους αδικούν!

ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΠΡΑΣΤΙΑ ΘΑ ΤΣ Π Ο ΙΓ ’Σ...

Κ ’ΤΣΟΙ, ΣΤΡΑΒΟΙ... Π έ ρ σ ’, σ ’ ’κουσέξ’ τ ’Α λουν’τή, πρ όιδρους τ ’ Συλλόγου μας, Β ασίλ’ς, τσ ίν ’σι να πα στου ξουκλήσ’ τ ’ άγιου Π αντιλέμουνα, στου Μ α υριγιώ τ’, για να ψ άλ’, μια τσ ’ ήνταν παραμουνή. Καθώς πήρι του δρόμου για του Σ τα υρί, τουν φ ώ να ξι α π ’ τ ’ ανθουπουλείουντ του Μητρέλ’ του Κουντουρέλ’.

- Π ρόιδρι, πρόιδρι, έλα τσι σι θέλου.

- Τ ι π ρ ό ιδ ρ ο υ ς ε ίν ι τ ο ύ τ ο υ ς , ρ ώ τ ’σι ένα ς αλλουχουρίτ’ς π ιλ ά τ’ς.

- Τ ’ Δ ικ η γ ο υ ρ ικ ο ύ Σ υ λ λ ό γ ο υ τ ς Α θ η ν ά ς, α π ά ν’τσι του Μητρέλ’.

- Π οιος, τούτους! Ε τ ’ φαίνιτι!

- Ό χ ’, σι π είρ α ξ α , είνι π ρ ό ιδ ρ ο υ ς τ ’ Φ ιλουπρόοδου Συλλόγου Αγιασουτών τς Αθήνας τσι πα να ψ ά λ’ στου σπιρνό.

- Α κατάλαβα! Ο ύ λ ’, κ ’τσ ο ί, στρα βοί στουν άγιου Παντιλέμουνα!

ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

«ΙΦΙΡΑ ΖΟΥΝΤΑΝΟ ΤΣΙΡ’Χ Κ Η Ρ’!» Ε π α ιζ ε ποδόσφαιρο ο «Αιγέας» Πλωμαρίου με μια ομάδα των Αθηνών. Η διαιτησία δεν τα πήγαινε τόσο καλά, είχαμε φαλτσοσφυρίγματα. Έ νας φανα­ τικός φίλαθλος βράχνιασε να φω νάζει στο πρώτο ημίχρονο, του κόπηκε η φωνή. Από το κακό του δεν ήξερε τι να κάνει. Το σπίτι του ήταν πολύ κοντά. Για λίγο χάθηκε από την κερκίδα. Εμφανίστηκε σε λίγο να κ ρ α τά ει ένα σακί. Ό τα ν το ν ρώ τησαν τι έχει φέρει, απάντησε: «Θα δείτι, ίφ ιρ α ένα ζουντανό τσ ιρ ’χκ ή ρ ’!». Ό τα ν άρχισε το δεύτερο ημίχρονο, ακούγεται μια στριγκλιά, που έβγαινε μέσα από το σακί. Τι είχε συμβεί; Μέσα στο σακί είχε βάλει ένα μικρό γουρουνάκι, είχε βγάλει το μούτρο του έξω και όταν το πίεζε, αυτό ούρλιαζε τρομερά. «Τσίρ’ξι, έρμου, θα σι σφάξου μι του κλαδιφκήρ’, θα κάνου

Π ο υ λ λ ιώ ρ α δ ια λ ά λ ι τς ν τ ο υ μ ά τ ισ ιν τ ένα ς μανάβ’ς, π ’ γύρζι μι του γάδαρουντ μες σ’ δρόμ’ τς Αγιάσους. Τς πούλι τέσσιρ’ς δραχμές τν ουκά, μα κόσμους ήνταν μαγκουμένους τ σ ’ εν α γόραζι, τ ’ φινόνταν ακριβές. Ανέβτσι στου Σταυρί, κατέβτσι σ’ Καρυά, πήγι στουν Απέσου, τα κασέλια όμους εν αδειάζαν τσι γάδαρους μπαντόναρι. Τουν είδι ένα τσιρακέλ’ α π ’ του Π αλιότσπου, γιου Π α ναγιώ τ’ς γιου Παρλιάρους, π ’ μάθινι σιδιράς στου Πατρικέλ’, τουν ιλ’πήστσι τσιν τουν συμβούλιψι να τς κατιβάσ’ μια δραχμή, μια τσι προυπουλιμικά γοι αθρώπ’ λουγ α ρ ιά ζ α ν τσ ι τ ’ δ ικ ά ρ α . Του ’π ι ό μ ο υ ς σν αλμπάν’σσα τ ’ γλώσσα: Ε Τ ίν’, σα θέλ’ς α ξ ιπ ’λήγ’ς,

θα τς π ο ί γ ’ς

π ρ α σ τιά τς

ν ’χτιαστείς τσι θαν απουμείνιν απούλ’τις!

ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΤΟΥ Π Ρ Η Ξ ’ΜΟΥ Α Σ ’ ΤΟΥ! Μ ι α φορά ένας Αγιασώτης με τη γυναίκα του π ή γα ν εκδρομή στα Β ατερά. Κ α λ ο κ α ιρ ά κ ι, μια θάλασσα ω ραιότατη, θέλησαν κ ά π ο ια στιγμή να κάνουν και ένα μπάνιο. Έ λα όμω ς που δεν είχαν μαγιό! Ε, σιγά μη δεν έβρισκαν τη λύση. Τράβηξαν λίγο μακρύτερα, κατά το Βούρκο, βρήκαν ένα ερημι­ κό σημείο στην απέραντη παραλία και αποφάσισαν να βουτήξουν... ολόγυμνοι. Μ όλις όμως έβγαλαν τα ρούχα τους, μια σφήγκα πήγε και κέντρωσε τον άνδρα ακριβώ ς πάνω στο επίμαχο... σημείο. Τρελάθηκε ο φουκαράς από τον πόνο και σε λίγο άρχισε να πρήζεται το εργα­ λείο του και έγινε σα... ρεπάνι. Η γυναίκα, μόλις τον είδε σ ’ αυτή την κατάστα­ ση, τον έτρεξε κατευθείαν στη Βρίσα. Μ όλις φτάσανε στο Α γροτικό ιατρείο, λέει η γυναίκα συνωμοτικά στο γιατρό: «Ε γιατρέ, πάνι ό ,τ’ μπουρείς για του πόνου, του πρήξ’μου όμους άσ’ του, τσι χρειγιάζιτι!» Αδΐοιϊα.26 .1.2001

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΠΑΠΟΡΦΥΡΙΟΥ (ΤΣΙΡΟΣ)

α λ λ ιώ ς

ΜΑΡΙΑ ΜΑΝΩΛΑ

Η

Μ αρία Νικολάου Μ ανώλα γεννήθηκε στον Π α λα ιόκ η π ο το 1960. Η μητέρα της Γ ια ννούλα Παναγιώτη Καλαντζή (Χράμινα), που απεβίωσε το 1999, καταγόταν από την Αγιάσο. Ε ίνα ι καθηγήτρ ια ΤΕΙ Α θηνώ ν. Τ ελευταία εγκρίθηκε α πό το Τμήμα Ιτα λ ικ ή ς Γ λώ σ σ ας κ α ι Φ ιλ ο λ ο γ ία ς του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης εναί­ σιμη δ ια τ ρ ιβ ή τη ς, με θέμ α «Η τύ χ η το υ Ε. ΡϊταηάεΠο σ τη ν Ε λλά δ α » , κ α ι α π ό χ τη σ ε σ τ ις 25.6.2001 διδακτορικό δίπλωμα.

ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΠΗΛΙΩΤΙΣΣΑ Ε δ ώ κ α ι αρκετά χ ρ ό νια ο Α γιασώ της πατήρ Α μ φ ιλ ό χιο ς (κατά κόσ μον Ε υσ τρ ά τιο ς) Β α σ ιλ­ τσιω τέλης, όντα ς εφημέριος του ιερού ναού του αγίου Ερμολάου Παλαιοκήπου, αναπτύσσει α ξιό­ λογη δράση, συνεπικουρούμενος και από την πρε­ σβυτέρα Αναστασία, το γένος Γεωργίου Λ ούπου. Τελευταία με άοκνες προσπάθειές του α να κ α ινί­ στηκε το γ ρ α φ ικ ό ξω κ λ ή σ ι της Π α ν α γ ία ς της Σπηλιώτισσας (Π λιώ τ’σσας) ή Κρυφτής, που βρι-

σκεται σε μικρή απόσταση α πό το χω ριό. Τώ ρα φ ιλοδοξεί, με τη συμπαράσταση τω ν πισ τώ ν, ν ’ αγιογραφηθεί εσωτερικά ο ναΐσκος και ν ’ αναρτηθούν στο χώρο του εικόνες αγίω ν της Λέσβου και όχι μόνο, όπω ς προκύπτει από διπτυχη έκκληση...

ΤΙΜΗΘΗΚΕ Ο ΓΑΒΑΛΑΣ Σ τ ι ς 8.8.2001 ο Δήμος Γέρας και ο «Παγγεραγω­ τ ικ ό ς Σ ύ λ λ ο γ ο ς Μ υ τιλ ή νη ς» ο ρ γ ά ν ω σ α ν στο Πολύκεντρο Σκοπέλου εκδήλωση μνήμης και τιμής του Σ κ ο π ελια νο ύ ζω γρ ά φ ου κ α ι ποιητή Στρατή Γαβαλά (1887-1966). Μίλησαν ο ιατρός-συγγραφέας Μάκης Αξιώτης, με θέμα «Η τέχνη του ζωγράφου Στρατή Γαβαλά», ο ζωγράφος Γιώργος Πέρρος, με θέμα «Στρατής Γαβαλάς: ο ποιητής, ο ζωγράφος», και ο συγγραφέας Τάκης Χατζηαναγνώστου, με θέμα

«Στρατής Γαβαλάς, ο καλλιτέχνης και άνθρωπος». Αξίζει να σημειωθεί ότι από τις 8 ως τις 12 του ίδιου λειτούργησε έκθεση μ£ έργα του τιμωμένου.

ΕΞ ΑΠΑΛΩΝ ΟΝΥΧΩΝ

Η Αγιασω τοπούλα Ευαγγελία, η εντεκάχρονη κορούλα του Παντελή Χ αράλαμπου Βουρλή και της Μ αρίας Χ αράλαμπου Ματέλη (Ζουμπουλή), γεννήθηκε το 1990 στο \νο11ίη§ΐοη, την πρωτεύου­ σα της μακρινής Νο\ν Ζοαΐαηά. Εξ απαλών ονύχων

ΛΑΒΑΜ Ε

Η νεαρή Αγιασώτισσα αθλήτρια Ευαγγελία Βουρλή φωτογραφίζεται με τα έπαθλά της...

ασχολήθηκε με το καράτε και μέχρι σήμερα έχει α ποσ πάσ ει αρκετές δια κ ρίσ εις στην Α υστραλία, στο δγάηογ, όπου έχουν εγκατασταθεί τελευταία οι δικοί της. Ευχόμαστε να πετύχει και άλλες νίκες σ’ αυτό το εντυπωσιακό είδος της ιαπωνικής πάλης.

ΔΕΝ ΞΕΧΝΟΥΝ... Ο ι ομογενείς μας τα τελευταία χρόνια επισκέ­ πτονται ολοένα και περισσότερο τη γενέθλια γη. Τα μεταφορικά μέσα εκσυγχρονίστηκαν και οι αποστά-

Οι ομογενείς μας προτιμούν τη φρίτζα του Καλφαγιάννη... Στη φωτογραφία, που τραβήχτηκε στις 29.7.1999, διακρίνονται, από αριστερά, ο Παναγιώτης Τζέγκος, ανταποκρι­ τής της «Αγιάσου» στη Μελβούρνη, η Σοφία ΧριστοφαρήΚορομηλά, ο Μιχάλης Χριστοφαρής ή Καμπάς, πρόεδρος της «Φιλοπροόδου Παροικίας Αγιάσου» και ο διευθυντής του περιοδικού.

σεις έπαψαν να τρομάζουν. Παράλληλα όμως άλλα­ ξαν και οι κοινωνικές συνθήκες, βελτιώθηκε η ζωή... Εφέτος ήρθαν αρκετοί απόδημοι, άνθρωποι που έχουν δέσει τη ζήση τους με τα μακρινά τα ξένα, με την Αυστραλία, με τις Ηνωμένες Πολιτείες, με τον Καναδά, με την Αφρική, με την Ευρώπη...

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

• Εκπαιδευτική Ρότα. Τετραμηνιαία περιοδική έκδοση του Σ υλλόγου Ε κ π α ιδ ευ τικ ώ ν Π .Ε. «Η ΑΘΗΝΑ». Αθήνα, Μ ά ρ τιο ς 2000, τεύχος 6. Σχ.

23,5x17, σσ. 64.

• Ελευθερία Αναγνωστάκη-Τζαβάρα, Ο Κούρος της Σιωπής. Β ' έκδοση. Ίδμω ν. Αθήνα 1998. Σχ.

21x14, σσ. 72+8.

• Μ εσ ό το π ο ς. Π α ρ ά δ ο σ η κ α ι π ο λ ιτισ μ ό ς . Ε τήσ ια έκδοση το υ Σ υ λ λ ό γ ο υ τω ν α π α ν τα χ ο ύ Μ εσ οτοπιτώ ν Λέσβου «Η Αναγέννηση». Αθήνα, Δεκέμβριος 1999, τεύχος 3. Σχ. 28,5x21, σσ. 72.

• ΡΓοί. Ι6&Π-ΡΪ6ΓΓ6 5οιι1ΐ6Γ, «Π εθαίνοντας εν ειρήνη», Μ οιιπγ ση ραΐχ. Ποιο είδος ιατρικής να επιλέξουμε για το τέλος της ζωής μας; Μετάφραση Τ ιτ ίκ α ς Μ α ν δ α λ ά κ η -Γ ια ν ν ιτσ ιώ τ η , Ε κ δ ό σ εις Ζγιτιεΐ. Αθήνα 2000. Σχ. 24X17, σσ. 197+3.

• Ν ομαρχιακό Γενικό Νοσοκομείο Μ ελισσίων «Α. Φ λέμιγκ», Κ έντρο Α ιμ ο δ ο σ ία ς Α. Φ λέμιγκ, Δ ρ α σ τηρ ιό τη τες 1992-1998, Δ ιευθυντής: ϋ τ . Κ. Λουΐζου, Α ιματολόγος. Αθήνα, Δεκέμβριος 1999. Σχ. 29X21, σσ. 64.

• Ό μ ιλ ο ς Κ α φ ελογίω ν Μ υτιλήνης, Κ ρ ιτικ ό ς λό γο ς στη Λέσβο, Σήμερα. Μ υτιλήνη 2000. Σχ.

21x14, σσ. 98+2 (λευκές).

• Π αναγιώ της Γ. Χ αλκίδης, Η Μ αύρη Πέτρα, Μυθιστόρημα. Π λατανάκια 2000. Σχ. 20,5x14, σσ.

193+3. Επιμέλειά βιβλίου: Υβόννη Μουτζουρέλλη.

• Α θα νά σ ιος Φ ραγκούλης, Α ρ χα ία Ε λληνική Γλώσσα, Α ' Γ υ μ να σ ίο υ , Α ' τεύ χ ο ς. Ε κ δό σ εις Π ρ ο ο ίμ ιο . Α θήνα [2000], Σχ. 24x17, σσ. 174+2 (λευκές).

• Α θα νά σ ιος Φ ραγκούλης, Α ρ χα ία Ελληνική Γλώ σσα, Β ' Γ υ μ να σ ίο υ , Α ' τεύ χ ο ς, Ε κ δό σ εις Π ρ ο ο ίμ ιο . Α θήνα [2000], Σχ. 24x17, σσ. 207+1 (λευκή).

• Α θα νά σ ιος Φ ραγκούλης, Α ρ χα ία Ελληνική Γλώ σσα, Γ ' Γ υ μ να σ ίο υ , Α ' τεύ χ ο ς, Ε κ δό σ εις Προοίμιο. Αθήνα [2000], Σχ. 24x17, σσ. 288.

• Βαγγέλη Μηνιώτη, Ανάκατα, Ποιήματα, στι­ χο υργήματα , στιχοπλοκές, Α. Κ λείδα ς κ α ι Σ ία, Εκδόσεις Αρκαδία. Αθήνα 2001. Σχ. 20,5x14, σσ.

95+1 (λευκή).

• Θ εοδώρου Μ πελίτσου, Σ υλλογή γλωσσικού υλικο ύ από τή Αήμνο, Σ υμβολή στή μελέτη τού λημνιακοϋ γλω σσικού ιδιώ ματος, Έ π α ιν ο ς τής Α κ α δ η μ ία ς Α θ η ν ώ ν . Υ π ο υ ρ γ ε ίο Α ιγ α ίο υ , Ό μοσπονδία Αημνιακών Συλλόγων. Α θήνα 1999. Σχ. 24x17, σσ. 181+3 (λευκές).

• Θ εόδ. Μ π ελ ίτσ ο ς, Α ρ γ ύ ρ ιο ς Μ οσχίδης, ο ιστορικός της Λ ήμνου και η εποχή του, Εκδόσεις «Αιγέας». Αθήνα 1996. Σχ. 24x17, σσ. 110+2.

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ Π. ΠΟΥΔΑΡΑ (1920 - 2000)

Η Α νδρονίκη

Π α ναγιώ τη Π ουδαρά α πό τ ις 7.7.2000 έπαψε να είναι μαζί μας. Άφησε τη στερνή της πνοή στην πολυάνθρωπη Αθήνα και αναπαύε­ ται στο Κοιμητήριο της Καλλιθέας. Ή ταν θυγατέ­ ρα το υ Γ ρ η γο ρ ίο υ Λ α δ ιέλ η κ α ι της Μ α ρ ία ς Ευστρατίου Γυμνάγου. Αδέρφια της ο Ευστράτιος Λαδιέλης, ο οποίος σκοτώθηκε στο Καλυβάτσι της Αλβανίας στις 7.1.1941 και η Μαγδαληνή, σύζυγος του κ ουρ έα Π α ν α γιώ τη Π α π α π ο ρ φ υ ρ ίο υ . Π α ­ ντρεύτηκε τον καφετζή Παναγιώτη Ηρακλή Π ου­ δαρά και κράτησε το γνωστό καφενείο του Κάτω Κ ά μ που κ α ι μετά το θ ά να τό του. Π α ιδ ί το υ ς ο καλός μας φίλος και συνεργάτης Μ ιχάλης. Ή ταν άνθρω πος με φιλεργία, με προσήνεια, με καλοσύ­ νη, με αγάπη...

ΑΛΙΚΗ ΕΥΣΤΡ. ΠΑΠΑΝΗ (1913 - 2000)

Προκοπίου Παπάνη, ο οποίος το 1952 μεταναστέυ­ σε στη Βραζιλία. Το 1954 έφυγε και η ίδια μαζί με τις δυο κόρες της, την άτυχη Ειρήνη, που την πήρε ο χάρος το 1963, στα δεκαοχτώ της, και τη Μίλτα, που παντρεύτηκε το 1964 με Βραζιλιάνο. Το 1956 απόχτησε και το τρίτο της παιδί, τον Προκόπη. Το 1968 ο σύζυγός της επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου και πέθανε, η οικογένεια του όμως παρέμεινε στα μετερίζια της δούλεψης. Η Αλίκη χάθηκε στο απύθ­ μενο χωνευτήρι της ξενιτιάς. Δεν ευτύχησε να δει τα πολυαγαπημένα της αδέρφια, τους δικούς της, τους συμπατριώτες της. Ή πιε ολόγιομο το ποτήρι τη ς π ίκ ρ α ς το υ α β ά σ τ α χ τ ο υ μ ισ εμ ο ύ . Σ τ ις 15.2.2000 άφησε τη στερνή της πνοή, με πυργωμένη τη λαχτάρα του νόστου. Ας είναι ελαφρό το χώμα της βραζιλιάνικης γης που τη σκέπασε.

Ιη ιηυιηοπίΐιη

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΡ. ΚΑΡΑΦΥΛΛΗΣ (1915 - 1972)

Ο Νικόλαος Καραφύλλης είδε το φως της ζωής Η Αλίκη Π απάνη γεννήθηκε στην Α γιάσο το 1913. Ή ταν μοναχοθυγατέρα του κτηματία-παντοπώ λη Γ εω ργίου Ε υ σ τρ α τίο υ Σ κλεπά ρη κ α ι της Ρ ή γ α ιν α ς Κ υ π ρ ίο υ . Α δ έρ φ ια τη ς ο δ ά σ κ α λ ο ς Ε υ σ τρ ά τιο ς, ο φ ιλ ό λ ο γ ο ς κ α ι λ ο γ ο τέχ ν η ς Δ η ­ μήτριος, ο ερασιτέχνης δημοσιογράφος Μ ιλτιάδης, ο καταστηματάρχης Ν ικόλαος, ο συνεργάτης του «Τριβόλου» Μιχαήλ και ο Ιωσήφ, ο οποίος σκοτώ­ θηκε στη μάχη της Κ ο λ ο κ υ ν θ ο ύ ς (Ρούμελη) το 1949. Το 1941 π α ν τ ρ ε ύ τ η κ ε τ ο ν Ε υ σ τ ρ ά τ ιο

στην Αγιάσο το 1915. Ή ταν το τρίτο παιδί της όμορ­ φης φ α μ ίλ ια ς το υ α γρ ό τη Γ ρ η γο ρ ίο υ κ α ι της Σ τυ λ ια ν ή ς Κ αραφ ύλλη. Α δέρφ ια του ο ράφτης Ε υστράτιος και η Ειρήνη. Α φού έμαθε τα πρώ τα γράμματα στο χωριό, ασχολήθηκε αρχικά ως μαθητευόμενος με την τέχνη του υποδηματοποιού. Έλαβε μέρος στον ελληνοϊταλικό πόλεμο και τραυματίστη­ κε. Μετά τη νοσηλεία του επέστρεψε στην Αγιάσο κ α ι έγινε αγρότης. Το 1956 ά νοιξε π α ντοπ ω λείο στην Αγορά και δέκα χρ όνια αργότερα το πρώ το

ΜΝΗΜΗ ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

πρα τή ριο καυσίμω ν (βενζινάδικο) στη σ υνοικ ία Καρυά, π α ρ ’ όλο που τα οχήματα ήταν ακόμη ελά­ χ ισ τ α . Το 1947 π α ν τρ εύ τη κ ε την Α φ ρ ο δίτη Αντωνίου Στεφανή και απόχτησαν δυο θυγατέρες, την Ειρήνη, σύζυγο Παναγιώτη Οικονομίδη, η οποία είναι ενεργό μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του « Φ ιλ ο π ρ ό ο δ ο υ Σ υ λ λ ό γ ο υ Α για σ ω τώ ν» , κ α ι τη Μαριάνθη, σύζυγο Αντωνίου Καρυώτη. Πέθανε το 1972 από ανακοπή. Άφησε μνήμη καλού οικογενει­ άρχη και ευσυνείδητου επαγγελματία.

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΕΚΚΛΗΣΗ Α πευθύνουμε έκκληση στην αγάπη όλων των χ ρ ισ τ ια ν ώ ν γ ια την ο ικ ο νο μ ικ ή ενίσχυση του ιερού να ού της Α γίας Τ ρ ιά δα ς Α γιάσ ου, π ρ ο ς α ν τ ιμ ε τ ώ π ισ η έκ τα κ τω ν α ν α γ κ ώ ν , μ ετά την πτώση κεραυνού στο καμπαναριό το απόγευμα της Δ ευτέρ α ς 9 Ο κτω βρίου 2000. Ο κ ερ α υ νό ς προκάλεσε ζημιές στον τρούλο του καμπαναριού, στο ρολόι, καθώς και στην ηλεκτρική εγκατάστα­ ση της εκκλησίας, στο σύστημα συναγερμού και στη μεγαφωνική εγκατάσταση. Ο Αριθμός Λογαριασμού που ανοίχτηκε στην Εμπορική Τράπεζα είναι: 82764356. Αγιάσος, 10.12.2000

Ευχαριστούμε θερμά Για το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο Ο πρόεδρος αιδ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Η Γεωργία Ιωάννου Γριμανέλη πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη του Ανδρέα Κοντούλη. Ο Ε υσ τράτιος Σπηλιαδής (δγώ ιεγ) πρόσφερε 4.000 δ ρ χ . στη μνήμη το υ θ ε ίο υ το υ Γ ιά ννη Σπηλιαδή. Ο Χ ριστόφ ορος Α ληγιάννης πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη της συζύγου του Μ αρίας (Μαίρης), το γένος Σπύρου Μουτζούρη (Φαναρτζή). Ο Γρηγόριος και η Μ αρία Ξαφέλη πρόσφεραν 10.000 δ ρ χ . στη μνήμη το υ α δ ε ρ φ ο ύ τ ο υ ς Π αναγιώτη Γεωργίου Κλόκα, με τη συμπλήρωση τριώ ν ετών από το θάνατό του. Ο Οδυσσέας Ιω άννου Ε υαγγελινός πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη του αδελφού του Ευαγγέλου. Ο Δ ημήτριος Ιω άννου Ευαγγελινός πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη του αδελφού του Ευαγγέλου. Ο Θεμιστοκλής Ιωάννου Ευαγγελινός πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη του αδελφού του Ευαγγέλου. Η Λεσβία Μ πρόγιερ-Καρατζά πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη του γιου της Δανιήλ και του ξάδελφού της Σπύρου Μιχαήλ Δεμιργκέλη.

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ - «ΑΓΙΑΣΟΥ» Χ ριστόφας Ευστρατίου Φωτεινέλης

Δρχ.

4.000

Αισθανόμαστε την υποχρέωση να ευχαριστή­ σουμε θερμά όλους όσοι στηρίζουν την εκδοτι­ κή προσπάθεια του Συλλόγου μας, καθώς και όλες π ς άλλες δραστηριότητές του.

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ Για κ ά θε π ρ ό β λ η μ α π ο υ έχ ει σχέση με το Σύλλογο ή με το περιοδικό «Αγιάσος», Παρακα­ λο ύ μ ε τα μέλη, τ ο υ ς σ υ ν δ ρ ο μ η τέ ς κ α ι τ ο υ ς φ ίλους, ν ’ α πευθύνοντα ι άμεσα στον εκάστοτε αρμόδιο (πρόεδρο, ταμία, διευθυντή του περιοδι­ κού κτλ.) κ α ι όχι έμμεσα, με παραγγελίες. Κ αι τούτο, γ ια τί πολλές φ ορές δεν ενημερώ νονται έγκαιρα ή σωστά οι υπεύθυνοι, με αποτέλεσμα να δη μ ιο υ ρ γείτα ι κ ά π ο τε δυσαρέσκεια ή να το υς καταλογίζεται άδικα αδράνεια και αδιαφορία.

Δ.Σ.

ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α. Διατίθενται αντίτυπα των βιβλίων που εξέ­ δωσε ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλτ)-Β.Π. Τραγέλλη], Η Αγιάσος και τα πέριξ, εν Αθήναις 1896. Δρχ. 1.500.2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θρύλος και ιστορία της Αγιάσου της νήσου Αέσβου, Αθήνα 1997. Δρχ. 5.000. Τα β ιβ λ ία δ ια τ ίθ ε ν τ α ι α π ό το Σ ύλλο γο με άμεση παράδοση, κατά τις ώρες λειτουργίας των Γραφείων, ή επί αντικαταβολή (1.700 και 5.400 δρχ. αντίστοιχα). Επίσης δια τίθενται από τους κ α τά τ ό π ο υ ς α ν τ α π ο κ ρ ιτ έ ς το υ π ε ρ ιο δ ικ ο ύ «Αγιάσος», τα ονόματα και οι διευθύνσεις τω ν οποίων αναγράφονται παρακάτω. Β . Επίσης διατίθενται βιβλιοδετημένοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (15.000 δρχ.). Α ' τόμ ος (1-25, 1980-1984), Β ' τόμος (26-45, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 19881991), Δ ' τόμος (68-85,1992-1994) και Ε ' τόμος (86-103, 1995-1997).

ΓΑΜΟΙ - Θεόδωρος Μιχαήλ Σουσαμλής Ρηγούλα Αγγέλου Παντελή - Λάμπρος Παναγιώτου Καλέλης Μ αρία Γρηγορίου Ακαμάτη - Βασίλειος Μιχαήλ Βίγλατζης Φραγκώ Δημητρίου Αμπουλού - Νικόλαος Αριστείδου Μ παμπάκος Μυρσίνη Π απαγιώτου Ζουμπουλή-Ματέλη

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Σ τ ι ς 8.7.2001, στον ιερό να ό της Π α ν α γ ία ς Α γιάσου, τελέστηκε ο γά μος του Θ εοδώ ρου Μ ι­ χ α ή λ Σ ο υ σ α μ λ ή κ α ι τη ς Ρ η γ ο ύ λ α ς Α γ γέλ ο υ Παντελή. Ευχόμαστε ο βίος τους να είναι πλήρης χαράς και ευτυχίας.

ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ ΣΟΦΙΑ ΓΛΕΖΕΛΗ Σ τ ι ς 21.7.2001, στον ιερό ναό Α γίας Σ οφ ία ς Νέου Ψ υχικού, τελέστηκε ο γάμος του Σωτηρίου Δημητρίου Κατσιμίχα και της Ελένης Παναγιώτου Κ αραμούντζου. Ευχόμαστε ο βίος τους να είναι ανέφελος, πλήρης χαράς και ευτυχίας. Οικογένεια ΓΙΑΝΝΗ και ΑΡΙΑΔΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΘΑΝΑΤΟΙ - Χατζηφώτης Ευστράτιος Ιωάννου (Αθήνα, 1.4.2001, Γ' Νεκτροταφείο, 2.4.2001)

- Ψ αριανός Ευάγγελος Ευστρατίου (Κεραμιά, 27.4.2001)

ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ - ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΙΣ Στο προηγούμενο τεύχος να γίνουν οι παρακάτω διορθώσειςσυμπληρώσεις: Στη δεύτερη στήλη της σελίδας 5 να γραφεί Βασίλειος Καμπουρέλης α ν τ ί Βασίλειος Καμπιρέλης. Στη λεζάντα της σελίδας 10 να γραφεί Αικατερίνη Χ ριστόφα Ψυρούκη (Σαμαρά) α ν τ ί Αικατερίνη Σαμαρά. Στη λεζάντα της σελίδας 33 να γραφεί ΝοιΈοΠ Ηαιΐδοτ α ν τ ί Νοτδβιΐ.

- Ασβεστά Φωτεινή, χήρα Ευστρατίου - Λίβανος Γρηγόριος Παναγιώτου - Ευαγγελινός Ευάγγελος Ιωάννου -Μ αριγλή Ειρήνη, χήρα Γρηγορίου - Κυπριωτέλη Ειρήνη, χήρα Παναγιώτου - Σουσαμλή Ειρήνη, χήρα Ευστρατίου - Παπάνη Μαριάνθη, χήρα Παναγιώτου - Βέτσικα Μαριάνθη, χήρα Γρηγορίου - Προκοπίου Γεώργιος Στυλιανού - Χατζηραβδέλη Βασιλική, χήρα Γρηγορίου - Βαρβάκης Μ ιχαήλ Τζανή - Κλήμος Οδυσσέας Ευστρατίου