Agiasos mag 127 2001

Ο γραμματικός Ιωάννης Μ ανάκας, ο δάσκαλος Πολύδωρος Μιχαήλ Πρινίτης και ο ιερέας Ιωάννης Ιακωβίδης.

Οι φίλοι Ιωάννης Ευστρ. Κλήμος (αριστε­ ρά), Ιωάννης Κων. Λαδιέλης και Γεώργιος Μιχ. Καλουτζής ή Λιγέλης (1946).

Η παλαιά Αγιασώτισσα δασκάλα Ειρήνη Προκοπίου Καβαδέλη-Ζαχαρία.

(Φωτογραφία Χριστόφα Ιωάν. Κουρβανιού)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Πράξη υπέρτατου χρέους..................................................................................................................... ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΔΗ, Αγιάσος, αγάπη μου... (ΙΑ ') .......................................................................................................... ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΜΑΡΟΥ, Ζωοδόχος Πηγή και Όσιος Αγάθων.......................................................................................................... ΠΡΟΚΟΠΗ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Ιστορίες του Ελληνοϊταλικού πολέμου. Από τις ζωντανές μνήμες του μαχητή Νίκου Τσεσμελή (Β ').. ΚΑΤΙΝΑΣ I. ΤΕΡΤΙΠΗ-ΜΥΚΟΝΙΑΤΗ, Στιγμές της μεταπολεμικής Μυτιλήνης. Ελεύθερα Χριστούγεννα με φασολάδα............. ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Αποδεικτικό και υποσχετικό γράμμα του 1802.................... ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΠΑΠΑΝΗ, Λεσβιακή Λαογραφία. Δαϊκά παιδικά στιχουργήματα από την Αγιάσο ( Β ' ) ............................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακοί απόηχοι. Του Γεωργίου Παπανδρέου............................................................................... ΚΩΣΤΑ Γ. ΜΙΣΣΙΟΥ, Δώδεκα η ώρα (ποίημα). ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Ο βράχος (ποίημα). Αφαλουτσούκαλου Γ.Π., Τ ’ Αφγανιστάν (ποίημα). ΜΑΡΙΑΣ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ, Ο μοναχός άνθρωπος (ποίημα)........................................ ΜΑΡΙΑΣ ΠΑΤΣΕΔΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ, Το μυστήριο (ποίημα). ΔΗΜΗΤΡΗ ΖΑΡΟΔΗΜΗΤΡΑΚΗ, «Ψαγμένος ασθενής» (ποίημα). ΑΝΔΡΟΝΙΚΗΣ ΣΑΒΒΑ-ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Ειρήνη (ποίημα).................................................................................................................. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΞΑΦΕΛΗ (ΝΕΚΡΟΤΑΛΟΥ), Πάγ’τσι του λάδ’ μας βιρισέ τσ’ ακόμ’ α του πληρώσιν............................................... ΝΙΚΟΥ Δ. ΔΕΤΣΗ, «Σαπφώ-Ελύτης και Δυρική Ποίηση στον 21ο αιώνα».......................................................................................... Οι απόδημοί μας............................................................................................................................................................................................ ΒΑΣΙΔΗ ΠΕΤΕΙΝΕΛΛΗ, Μνήμες από δύσκολα χρόνια ( Δ' ) ................................................................................................................ Τα πθίτκα μας (Χρίστος Γλεζέλης, Προκόπης Κουτσκουδής, Μιχάλης Χριστοφαρής, Ερμόλαος Χατζηβασιλείου)....................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Σας πληροφορούμε................................................................................................................................................................. Δάβαμε......................... *................................................................................................................................................................................. ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Αυτοί που φεύγουν............................................................................................................................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΜΑΡΙΓΛΗ, Ιη Γποιτιοπωυ................................................................................................................................ ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Καλαγάνεια....................................................................................................... Κοινωνικά......................................................................................................................................................................................................

Σελ.

3 4 6 10 13 14 16 17 18 19 20 21 23 24 26 27 30 31 32 33 34

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Η Πατωμένη της Αγιάσου που οδηγεί στην Καρύνη, ντυμένη στα άσπρα... (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, 30.12.1991)

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Στιγμιότυπο από τις εκδηλώσεις της «Μυτιληναϊκής Αδελφότητας Χγάηβγ» για τα Ελευθέρια της Αέσβου (Αγιος Ραφαήλ ΤίνοΓροοΙ, 8.11.1998). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Γιάννης Ψωμάς)

Ι88Ν 1106-3378

ΠΡΑΞΗ Υ Π ΕΡΤΑ ΤΟ Υ Χ ΡΕ Ο Υ Σ Α π ό νωρίς άρχισαν οι ραγιάδες να προετοιμάζουν το έδαφος. Οι παππούδες και οι γιαγιάδες περνούσαν στα εγγόνια τους τον πόθο της λευτεριάς με τη μαγεία των παραμυθιών και των θρύλων, οι ρασοφόροι με την κατήχησή τους, οι δάσκαλοι με τη διδαχή τους, οι ποιη­ τάρηδες με τον εμπνευσμένο φτερωτό λόγο τους... Αντίσταση έκαναν οι Λέσβιοι και με το να στεριώ­ νουν μεγαλοπρεπείς ναούς και ταπεινούς ναΐσκους, α φ ιερ ω μ ένο υ ς σ τους Π α μ μ εγίσ τους Τ α ξιά ρ χες Μιχαήλ και Γαβριήλ, που τους θεωρούσαν τιμωρούς των εχθρών, συντρέχτες των αδικουμένων χριστιανοόν. Τα πανηγύρια που γίνονταν στις 8 του Νοέμβρη στην Αγία Παρασκευή, στην Αγιάσο, στον Ασώματο, στη Βατούσα, στη Γέρνα, στο Κ αγιάνι, στο Κάτω Τρίτος, στην Κλοπεδή, στους Λάμπου Μύλους, στο Λ α φ ιώ να , στο Μ ανταμάδο, στη Μ ήθυμνα, στον Π α λα ιό κ η π ο , στα Π ά μ φ ιλα , στον Π α πά δο, στα Π α ρ ά κ ο ιλα , στην Π ελόπη, στο Σ κ α λο χώ ρ ι, στο Υ ψηλομέτωπο και στη Φ ίλια, αλλά και σ ’ όλα τ ’ άλλα χωριά, στους κάμπους, στα βουνά, στις βίγλες, όπου η πίστη και η λαχτάρα για τη λευτεριά έθεταν φρουρούς τουρκομάχους τους αρχαγγέλους, ήταν συνάμα μια μορφή παθητικής άμυνας, ένα είδος εθνι­

κής συσπείρωσης. Αντίσταση μπορούμε να πούμε πως έκαναν οι Λέσβιοι, δίνοντας στα παιδιά τους τα ονόματα Στρατής ή Στράτης (Στρατήγης, Στρατήγος), Στρατηγού (Σ τρα τγού), Σ τρ α τη γία κτλ., που τα συσχέτιζαν με τους αρχιστράτηγους των επουράνιων δυνάμεων, παρ’ όλο που οι λόγιοι και οι καθαρευου­ σιάνοι του παρελθόντος προσπαθούσαν να τα κρικελώσουν με τον άγιο Ευστράτιο, ο οποίος όμως από ναϊκή άποψη δεν έχει δείγματα στο νησί μας... Το γλυκοχάραμα της 8ης του Νοέμβρη ο υποναύ­ αρχος Παύλος Κουντουριώτης, αρχηγός του στόλου του Αιγαίου, επιβαίνοντας στο θρυλικό θωρηκτά «Γ. Αβέρωφ», μπήκε στο λιμάνι της Μυτιλήνης και χάρι­ σε την πολυπόθητη λευτεριά. «Μαύρη είν’ η νύχτα στα βουνά» ακούστηκε και προκάλεσε σ’ όλους ρίγη εθνικής συγκίνησης... Η απελευθέρωση της Λέσβου υπήρξε ορόσημο, αφετηρία για νέες κατακτήσεις, για νέες πραγματώ­ σεις. Ο εορτασμός της επετείου αποτελεί πράξη υπέρ­ τατου χρέους και την εκτελούν, με ρίγη εθνικής συγκί­ νησης, όλοι οι Λέσβιοι, όπου και αν βρίσκονται, σε όποια ήπειρο και αν έχουν αποθέσει τη ζήση τους...

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Στο Καστέλι της Αγιάσου οδεύουν πολλοί για τη χάρη των Ταξιαρχών και για τη μαγεία της φύσης... Στην αναμνηστική φωτογραφία, τραβηγμένη πριν από σαράντα περίπου χρόνια, διακρίνονται, από αριστερά, ο δικολάβος Ευάγγελος Παπασταματίου, ο γιατρός Στρατής Ξενέλης, ο ταχυδρομικός Μιχάλης Χατζηευστρατίου (πίσω) και ο οδοντίατρος και επί­ τιμος πρόεδρος του Αναγνωστηρίου Στρατής Χριστοφαρής. Καθήμενοι, από αριστερά, ο κτηματίας Στρατής Στεφάνου με το γιο του Χριστόφα, ο φαρμακοποιός Πάνος Ευαγγελινός, ο οδοντίατρος Κώστας Βαμβουρέλης, ο κτηματίας Προκόπιος Στεφάνου (μπροστά) και ο τότε πρόεδρος του Αναγνωστηρίου Πάνος Πράτσος, ο μόνος επιζών από τους ενήλικες. (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Ευστρατία Παπασταματίου-Κλειδαρά)

Π Α Τ Ρ ΙΔ Ο Γ Ν Ω Σ Τ ΙΚ Α Αγιάσος, αγάπη μου... ΙΑ Π ρ ι ν προσπεράσουμε τα δημοτικά ουρητήρια, θα πούμε ότι η κ α θα ριότη τά τους είχε α να τεθεί κατά καιρούς στους Σταύρο Τραγέλη, που κάποτε ήταν και νεω κόρος στην εκκλησιά της Π αναγίας, Ε υσ τρά τιο Βουρλή (Κ ουλουκότς), που είχε κ α ι κασελάκι α πέξω κ α ι έκανε το λούσ τρο, Γιάννη Μ αγλογιάννη (Α ρμινιά), Ν ικόλαο Ανεμέλη, που και αυτός είχε κασελάκι λούστρου και πουλούσε συγχρόνως κασέτες με παλιά αγιασώτικα τραγού­ δια και με σάτιρα του καρνάβαλου. Το διπλα νό μαγαζί πολύ π α λιά το είχε γα λ α ­ κτοπω λείο ο Γιάννης Βαρουτέλης, σπεσιαλίστας και αυτός στο παραδοσιακό γιαούρτι. Επειδή το μαγαζί ήταν αρκετά ευρύχωρο, είχε και τραπεζά­ κια κα ι σέρβιρε ποτήρι ζεστό γάλα με εφτάζυμο παξιμάδι του Γ ια ν α κ ο ύ , όπω ς επίσης και ρυζόγα­ λο και καϊμάκι. Την εποχή εκείνη το γ ια ο ύ ρ τ ι το π ή ζα νε σε π ή λ ιν α «κ ο υ τρ ο υ π έλια » α λ ειφ τά α π ό μέσα. Ο ι πελάτες αγόραζαν το βράδυ το «κουτρουπέλ’», το σημείωνε ο γαλακτοπώλης και το πρω ί υπάλληλος του γαλακτοπω λείου γύριζε σ τις γειτονιές με το κοφίνι και μάζευε τα άδεια κουτρουπέλια. Μερικές νοικοκυρές τα παρέδιναν πλυμένα, άλλες πάλι όχι. Επειδή δημιουργήθηκαν αμφιβολίες, μήπως ηλι­ κιωμένοι κυρίως πελάτες τα χρησιμοποιούσαν και για άλλο νυχτερινό σκοπό, το έθιμο αυτό σιγά σιγά Καταργήθηκε και αγόραζες το γιαούρτι μαζί με το πήλινο, χω ρίς επιστροφή, όπω ς γίνεται και σήμε­ ρα. Εξάλλου, τα πλαστικά κεσεδάκια, που βγήκαν μετά, έλυσαν το όλο πρόβλημα. Θ υμ άμ αι π ω ς ο Γ ιά ννη ς Β α ρουτέλη ς γ ια τη συλλογή τω ν άδειω ν κουτρουπιώ ν από τα σ πίτια είχε κ α τά κ α ιρ ο ύ ς β ο η θ ο ύ ς τ ο υ ς Π α ν α γ ιώ τ η Ιω ά ν ν ο υ Ξ αφέλη κ α ι Π α ν α γ ιώ τη Ε υ σ τ ρ α τ ίο υ Ανδρικού (Τσαμπλάκο), που ήταν και ανίψια του. Ο Θεολόγος Ο ρφανός είχε βοηθό του τον ανιψ ιό του Μιχάλη Νικολάου Ορφανό. Αργότερα το ίδιο μα γα ζί το είχα ν ο π ω ρ ο π ω λ είο -π α ν το π ω λ είο οι Μ ιχάλης κ α ι Π α ν α γιώ τη ς Τ αλέλης μ α ζί με το ν Κ ώ σ τα Κ ω μ α ΐτη , π ο λ ύ δε α ρ γ ό τε ρ α το ε ίχ α ν ραφείο οι αδελφοί Παναγιώτη Κωμαΐτη, Στρατής, Βασίλης και Λέσβανδρος. Από καιρό είναι κρεο­ πωλείο του Ευστρατίου Κουρκουλή (Λαφέλ’), που σ υνεχίζει το επάγγελμα του πα τέρ α του Γιάννη Κουρκουλή (Λαφέλ’).

Αν πάμε πολύ μα κριά , εδώ είχε στεγαστεί το Τ α χυ δ ρ ο μ είο κ α ι το π ρ ώ το Τ η λ εγρ α φ είο της Αγιάσου, με υπάλληλο τον Πάνο Γαλετσέλη, και συν­ δεόταν με τη Μ υτιλήνη με μια γραμμή μέσω Π α ­ πάδου. Η γραμμή αυτή τότε ήταν αποκλειστικά τηλε­ γραφική, τη χρησιμοποιούσαν όμως και ως τηλεφω­ νική με πολύ κακή ποιότητα επικοινωνίας. Καλύτερα θα σε άκουγαν, όταν έβγαινες στο παράθυρο και φώναζες δυνατά, παρά με την τηλεφωνική γραμμή -μου είπε κάποτε ο προϊστάμενος του Ταχυδρομείου Μιχάλης Χατζηευστρατίου. Το διπλανό μαγαζί ήταν υπερυψωμένο και ανέβαινες με σκαλοπάτι. Εδώ ήταν το μαγειρείο του Νεοκλή (Νουκλή) Νίδρα, του βρα­ κ ο φ ό ρ ο υ , με βοηθό το υ μ α γείρ ισ σ α τη Σ ο φ ία Κουτσμπή. Στο πίσω μέρος είχε μεγάλη αυλή και μια υποτυπώ δη σκηνή, όπου διά φ οροι περιοδεύοντες μικροθίασοι (μπουλούκια) έπαιζαν κατά καιρούς θέατρο και καραγκιόζη. Θ υ μ ά μ α ι κ ά π ο ια φ ο ρ ά π ο υ ένα ς η θ ο π ο ιό ς πάνω στη σκηνή άδειασε στο κεφάλι του μια κούπα γιαούρτι και μετά περιδιάβαινε με την άδεια κούπα ανάμεσα στους θεατές και μάζευε χρήματα, ενώ το γιαούρτι έτρεχε από το κεφάλι στους ώμους του, «μες στα ζ ν ίχ ια ν τ δηλαδή», κ α ι οι θ εα τρ ό φ ιλ ο ι Αγιασώτες χαχάνιζαν. Μετά το Νουκλή το μαγαζί το πήρε ο Γιάννης Βαρουτέλης και το λειτούργησε ω ς κα φ ενείο. Τ ις μέρες όμ ω ς του Δ εκ α π εν τα ύ ­ γουστου λειτουργούσε ως μαγειρείο (λουκάντα). Ε κεί σ ύ χ ν α ζα ν δ ιά φ ο ρ ο ι π ε λ ά τε ς, ό π ω ς ο ι Βαγγέλης Κοντής (Μπουνατσέλης), Κλεάνθης Κου­ δουνέλης, Γιάννης Χαλέλης, Βαγγέλης Π απαστα­ ματίου, Κώστας Μ αϊστρέλης (Αφατσά), Βαγγέλης Τούρβαλης, Μενέλαος Χατζηπροκοπίου, Βασίλειος Γρηγορίου Νουλέλης (Ρουδιά) και πολλοί άλλοι. Τα πειράγματα και τα καλαμπούρια μεταξύ τους ήταν καθημερινά. Ή ταν η βραδινή ψυχαχωγία τους. Θυ­ μάμαι πω ς στον αείμνηστο Βαγγέλη Παπασταματίου έλεγαν ότι ο Γιάννης Χαλέλης είναι συγγενής του Χαϊλέ Σελασιέ και ότι του έστελνε πολλές επιταγές. Ο ευγενέστατος Βαγγέλης πήγαινε στο Ταχυδρομείο και στον ΟΤΕ, να μάθει αν ήταν αλήθεια. Με τα αθώα αυτά πειράγματα περνούσαν τα βράδια τους, γιατί τότε δεν είχε τηλεοράσεις να μας καθηλώνουν ανελέητα μπροστά τους. Το μαγαζί αυτό, που ήταν ιδιοκτησία των αδελ­ φών Βερβέρη (Τσλιαρέλια), πουλήθηκε και το αγό­ ρασαν ό λο ι μαζί οι α ρ το π ο ιο ί της Α γιάσου. Το κ α τεδ ά φ ισ α ν κ α ι έχτισ α ν σ ύγχρ ο νο γερ μ α ν ικ ό φ ο ύ ρ ν ο . Τον λ ειτο ύ ρ γη σ α ν κ α ι έκ λεισ α ν το υ ς π α ρ α δ ο σ ια κ ο ύ ς το υ ς φ ο ύ ρ ν ο υ ς. Ε πειδή ό μ ω ς, όπω ς και αλλού αναφέραμε, λέγεται ότι οι συντρο­ φιές της Α γιάσου δεν κρατάνε πολύ, διαλύθηκαν σύντομα, έκλεισαν το σύγχρονο φούρνο και επα ­ νήλθαν στους δικούς τους.

Το οίκημα-μαγαζί ενοικιάστηκε τότε από τον Ευστράτιο Ξαφέλη, που το έκανε γαλακτοπωλείοτυ ρ ο κ ο μ είο γ ια α ρκετά χ ρ ό ν ια . Τ ελικά όλα τα μερίδια των λοιπώ ν αρτοποιώ ν αγοράστηκαν από το Μιχάλη Σουσαμλή (Μανό), ο οποίος και επαναλειτούργησε το φούρνο. Στη συνέχεια συμπεριέλα­ βε μέσα και το χώρο του δικού του διπλανού φούρ­ νου, που τον κατεδάφισε. Έ τσι δημιουργήθηκε ένα άνετο και λειτουργικό μαγαζί-φούρνος. Ο φούρνος που κατεδαφίστηκε ήταν ο παραδο­ σιακός του Γιάννη Ζερβού (Γιαννακού), που έφτια­ χνε άσπρα (χάσκα) ψωμιά και μαύρα με μαγιά μ πί­ ρας. Το σήμα πάνω στα ψω μιά ήταν μια καμπάνα -ίσ ω ς επειδή ο φούρνος γειτνίαζε με το καμπανα­ ριό της Εκκλησίας- και είχε τα αρχικά γράμματα Ι.Ζ. (Ιωάννης Ζερβός). Περίφημα ήταν επίσης τα παξιμάδια του, που τα έφτιαχνε με μαγιά από ρεβί­ θια, μυστική τέχνη που την κληροδότησε και στο Σουσαμλή, π ο υ ήταν βοηθός του. Έ φ τια χ ν ε και ω ραία εφτάζυμα ψ ω μιά και διάφ ορα κουλούρια. Ε υγενέσ τα το ς ο Γ ια ν να κ ό ς κ α ι ε ρ γ α τικ ό τα το ς δημιούργησε ω ραία φαμίλια -ό λ α κ ο ρ ίτσ ια - βοηθούμενος και α πό την ά ξια και πά ντα πρόσχαρη σύζυγό του, την Τριανταφυλλιά. Το δ ιπ λ α νό μικρό μα γα ζί το είχε καφ ενείο ο Γιώργος Πολυπάθου (Μ πούμπας), που μετεγκατα­ στάθηκε στη Μ υτιλήνη, κ α ι μέσα επίσης σ ’ αυτό πουλούσ ε κ ά π ο ιο χ ρ ο ν ικ ό διά σ τη μ α τσ ιγά ρ α ο Σπύρος Τινέλης (Μανιά). Μετά, επί σειρά ετών, το είχε καφενείο ο Π άνος Πουδαράς, που το συνέχισε η σύζυγός του Ανδρονίκη και μετά το θάνατό του. Τ ώ ρα ε ίν α ι κ α τά σ τημ α το υ ρ ισ τικ ώ ν ειδώ ν κ α ι π ρ α κ τ ο ρ ε ίο τ α ξ ιδ ιώ ν το υ Β α γγέλη Κ έλμ αλη . Π α ρ α π λ ε ύ ρ ω ς ή τα ν το ρ α φ ε ίο τω ν α δ ε λ φ ώ ν Στρατή κ α ι Γιώ ργου Σκορδά. Μ ετά, για κ ά π ο ιο χρονικό διάστημα, έγινε ραφείο των ανιψιώ ν τους Στρατή, Βασίλη κ α ι Λ έσβανδρου Κ ω μαΐτη. Στη συνέχεια αγοράστηκε από τον Παναγιώτη Γούναρη

που πουλούσε παιδικά παιχνίδια. Για λίγο χρονικό διάστημα ήταν και Γραφείο της Νέας Δημοκρατίας. Τ ώ ρ α ε ίν α ι ε ν ο ικ ια ζ ό μ ε ν ο α π ό το Β α γγέλη Κέλμαλη, που το λειτουργεί μαζί με το διπ λα νό που αναφέραμε παραπάνω. Π α ρ α π λ ε ύ ρ ω ς ε ίν α ι το π α ν τ ο π ω λ ε ίο το υ Μ ιλτιά δη Ψ υρούκη. Π ροτού π ά ρ ει τη σημερινή μορφή του, ήταν παλαιό παντοπωλείο του παππού του Γεωργίου Ο ικονόμου κ α ι το κληρονόμησε ο γιος του Άγγελος Οικονόμου. Για το μαγαζί αυτό έχω μια προσωπική μου ανά­ μνηση, γιατί αυτό από κάποια τύχη καθόρισε το μέλ­ λον μου. Το Δεκέμβριο του 1943 (Γερμανοκατοχή) ήταν κλειστό, γιατί ο ιδιοκτήτης του, όπω ς είδαμε, είχε άλλο μαγαζί στην αγορά. Ο πατέρας μου σκέφτη­ κε να με κάνει παντοπώλη, για να μην τον ακολουθώ στα βουνά και γίνω «ριτσπέρς», όπω ς έλεγε η μάνα μου. Παρακάλεσε λοιπόν τον Άγγελο, που ήταν αδελ­ φός του νονού μου Ευστρατίου Οικονόμου, να μας νοικιάσει το μαγαζί του. Ο Άγγελος δέχτηκε και πήγε στο σπίτι του να μας φέρει το κλειδί. Έτρεξα και εγώ στο σ π ίτ ι μας, στην Α γ ρ ιγ ια , να φέρω σ κούπα, σφουγγαρόπανο και έναν κουβά για νερό. Όταν γύρι­ σα -π ο υ δεν άργησα, πέταξα- είδα τον πατέρα μου, τον Άγγελο και το νονό μου, να στέκονται σε πηγα­ δάκι περίλυποι. Τι είχε συμβεί; Ο Άγγελος δεν έφερε το κλειδί του μαγαζιού, γιατί μετά από συνεννόηση με τη σύζυγό του Ειρήνη, σκέφτηκαν να το κρατήσουν για μελλοντική δική τους χρήση. Εγώ στενοχωρήθη­ κα τότε πολύ, γ ια τ ί π ίσ τεψ α π ω ς θα γιν ό μ ο υ να παντοπώλης και θα έφευγα από τα βουνά. Τη λύση όμως την έδωσε αμέσως ο νονός μου, ο οποίος παρό­ τρυνε με επιμονή τον πατέρα μου να με στείλει στη Μυτιλήνη, να συνεχίσω το Γυμνάσιο, που λόγω της Γερμανοκατοχής το είχα όιακόψει. (Συνεχίζεται)

ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗΣ

Ο αείμνηστος ερασιτέχνης δημοσιογράφος και συνεργά­ της του περιοδικού «Αγιάσος» Μιλτιάδης Γεωργίου Σκλε­ πάρης προπολεμικά ασχολή­ θηκε και με τη ραπτική. Στη φωτογραφία εικονίζεται στο ραφείο της Κάτω Αγοράς, που βρισκόταν στη θέση του σημε­ ρινού κρεοπωλείου του Ευστρατίου Ιωάννου Κουρκουλή. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Νικόλαος Σκλεπάρης)

ΖΩΟΔΟΧΟΣ ΠΗΓΗ ΚΑΙ ΘΣΙΘΣ ΑΓΑΘΩΝ Το χρονικό της ανακαίνισης-ανέγερσης των παρεκκλησίων Α ισ θ ά ν θ η κ α την α νά γ κ η , με το τέλ ο ς τω ν εργασιών, ν ’ αναφέρω όλη τη διαδικασία της ανα­ κ α ίν ισ η ς - α ν έγ ερ σ η ς τω ν π α ρ ε κ κ λ η σ ίω ν της Ζωοδόχου Πηγής και του Οσίου Αγάθωνα, για να τιμήσω την ιερή μνήμη της θεοσεβούς Ε υτέρπης Χιωτέλη και για να εκφράσω τη βαθιά ευγνωμο­ σύνη ό λ ω ν τω ν Α γ ια σ ω τώ ν π ρ ο ς την ερ ίτιμ η κυρία Αριάδνη Ψ ύλλου. Στις αρχές του 1997 μας παρουσιάστηκε η Βίκη Σαμοθρακή-Δαγιέλη και μας ρώτησε πόσο στοιχί­ ζ ε ι ένα τ έ μ π λ ο στην Α γ ία Σ ω τή ρ α (Ζ ω ο δ ό χ ο Πηγή). Η Βίκη Σαμοθράκη μαζί με την Αικατερίνη Ηλιογραμμένου ανέλαβαν να ζητήσουν τη συνδρο­ μή τω ν σ υ μ π α τρ ιω τώ ν μας. Ε γώ σκέφτηκα ό τι είναι η πρώτη εκκλησία του χω ριού μας, γ ι’ αυτό και έπρεπε να γίνει κάτι το καλά, αλλά τα λεφτά ήταν πολλά κ α ι φ υσ ικά σε δυο χρ ό νια μάζεψαν όλα και όλα 280.000 δραχμές. Σ τις αρχές Μ αΐου 1997 με Επισκέφτηκαν στο εργαστήριό μου η Ευτέρπη Χιωτέλη, από την Αγία Παρασκευή, και η Αριάδνη Ψ ύλλου, παλιές πελάτισσές μου. Για την κ υρ ία Ψ ύλλου είχα φ τιά ξ ει εκκλησία στη Ζ ιμ π ά μ π ο υ ε της Ν ότια ς Α φρικής, στην πόλη Χαράρε. Συζητήσαμε διά φ ορα θέματα και έφυγαν από το εργαστήριό μου. Πιο κάτω, στη γω νία , σταμάτησαν στο μ α γα ζί της Ε υσ τρ α τία ς Τουρβαλή, την ο π ο ία γνώ ριζα ν. Εκείνη την ώρα βρέθηκαν τυχαία η Βίκη Σαμοθράκη και η Ευτέρπη Πινέλη και σκέφτηκαν να ζητήσουν χρήματα από την κυρία για το εκκλησάκι. Η Ευτέρπη Πινέλη έγι­

νε λίγο φορτική στην Τουρβαλή, για να πείσει τις δυο κ υ ρ ίες, μ ή πω ς δ ώ σ ο υ ν κ ά π ο ιο χ ρ η μ α τικ ό ποσό. Η κυρία Ψ ύλλου πήρε είδηση και ρώτησε τι συμβαίνει. Τότε η Τουρβαλή αναγκάστηκε να τις ενη μ ερ ώ σ ει. Π ρ ά γ μ α τ ι ο ι δυ ο κ υ ρ ίε ς έδ ω σ α ν 20.000 δραχμές και έφυγαν. Ό ταν πήγαν πιο κάτω, στο Ηρώο του χωριού, ενώ ήμουν στο εργαστήριο, χ τυ π ά το τηλέφω νό μου, το σηκώ νω κ α ι ήταν η κυρία Ψ ύλλου, π ο υ μέσα α πό το α υτοκ ίνη το με ρωτούσε αν εγώ είχα ιδέα για όλα αυτά. Φυσικά, της είπα ό,τι γνώριζα. Αμέσως μου ανακοίνωσε ότι εκείνες, δηλαδή η κ υρ ία Χ ιω τέλη κ α ι η ίδια , θα έκαναν το τέμπλο. Εγώ ξαφνιάστηκα, τα έχασα και αμέσως έτρεξα στις γυναίκες, για να το πω. Εκείνη την ώρα είχαν γυρίσει πίσω η κυρία Χιωτέλη και η κυρία Ψ ύλλου, για να μου π ο υ ν το εντάξει α πό κοντά. Οι άλλες γυναίκες πιο κάτω πανηγύριζαν. Έ πειτα συνεννοηθήκαμε με τις γυναίκες, να μην ξοδέψ ουν τα χρήματα που είχαν μαζέψει, για να δούμε τι θα κάνουμε. Η Βίκη πρότεινε ν ’ αλλάξου­ με το κ ερ α μ ίδ ι, π ά λ ι όμω ς τα λεφ τά ήταν λίγα. Κ ά νοντα ς συζήτηση με τον ά ντρα της Βίκης, το Ν ίκο Δ α γ ιέλ η , μου είπ ε: Τ ι να το κ ά ν ο υ μ ε το τέμπλο, τα νερά τρέχουν μέσα στον Άγιο. Πήγα το απόγευμα, να δω πιο ήρεμα τα πράγμα­ τα. Πράγματι το εκκλησάκι έσταζε από παντού. Στο διπλανό κελί το κεραμίδι είχε πέσει μέσα. Φύλλα, ξύλα, χώματα και ό,τι άλλο ήθελες, όλα σε αποσύν­ θεση, που να πατήσεις και που να στηριχτείς, για να δεις. Τα κοίταζα περίλυπος. Τι κατάντια!

Τα παρεκκλήσια της Ζωο­ δόχου Πηγής και του Οσίου Αγάθωνα.

Κ αθώ ς στεκόμουν πά νω σ ’ ένα από τα τσιμε­ ντένια σκαλοπάτια, κάτι μου φώτισε το μυαλό. Τι κρίμα, είπα, να έχουμε αυτόν το χώρο ανεκμετάλ­ λευτο, που στα π α λ ιό τερ α χρ ό νια ήταν κελί για τους άστεγους. Αμέσως σκέφτηκα, γιατί να μη γίνει ένα εκκλησάκι ακόμη για τον κομιστή της εικόνας της Π αναγίας, τον Ό σιο Αγάθωνα, για τον οποίο δεν έχουμε κάνει τίποτα. Κάτι θα μπορούσαμε να κάνουμε. Χ ρειάζονταν όμως πολλά χρήματα. Το ανακοίνω σα στην καινούρια Ε πιτροπή της Εκκλησίας της Π αναγίας και μετά από δυο μέρες είχα συνάντηση με το Δεσπότη, τον κύριο Ιάκωβο, στην Ιερή Μονή Πιθαριού της Ερεσού. Ο Δεσπότης μου είπε: Ωραία η ιδέα σου, αλλά πρέπει να το δω το θέμα. Π ράγμ ατι ήρθε σε μια βδομάδα. Ή τα ν Μ άιος και καθίσαμε κάτω από τις καρυδιές. Οι γυναίκες, μόλις μας είδαν, έτρεξαν, μας έκαναν καφέ και η καθεμιά έλεγε τα δικά της. «Δέσποτα, εν τώ άμα και το θάμα, τι κάνουμε τώρα;» Η πρώτη απόφαση ήταν να φω νάξουμε το Ν ικόλαο Σουσαμλή, που ήταν και επίτροπος της Εκκλησίας της Π αναγίας, για να μας κατατοπίσει για τη σκεπή. Τέθηκε το θέμα ότι θα χρειάζονταν πολλά χρή­ μ α τα . Η α π ά ν τη σ η το υ Δ εσ π ό τη ή τα ν « έχ ει ο Θεός». Αμέσως σχημάτισε ερανική Ε π ιτρ οπ ή με δυο παπάδες, το Νεκτάριο Χ άιδο και τον Κωνστα­ ν τ ίν ο Β ο γ ια τ ζ ή , το Ν ικ ό λ α ο Σ ο υ σ α μ λ ή , την Ε υ σ τρ α τία Τουρβαλή, τη Βίκη Σ α μοθρά κη, την Ε υτέρπη Π ινέλη, τη Σ ο φ ία Π α πά νη , τη Σ τα μ α τούλα Λιακάτου και τέλος εμένα. Ξεκίνησε ο έρανος για την ανακαίνιση-ανέγερση τω ν παρεκκλησίων. Ε ίχαν αρχίσει ήδη οι πρώ τες ερ γα σ ίες κ α ι να σου κ α ι ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι ο ι δυο κυρίες. Μ πήκαν, έκαναν το σταυρό τους, προσευ-

Το κωδωνοστάσιο των παρεκκλησίων της Ζωοδόχου Πηγής και του Οσιον Αγάθωνα.

χήθηκαν και η κυρία Ψ ύλλου μου λέει πω ς η κυρία Ευτέρπη είδε σε όραμα την Παναγία, σα μια γριούλα με αγιασώ τικα σαλβάρια και μ ’ ένα φαναράκι αναμμένο στο χέρι, να είναι χαρούμενη, γιατί γινό­ ταν το παραπάνω έργο, και της είπε: αποπερα­

τωθεί το έργο, για τί βρίσκομαι σ τις λά σ πες και για τί ήρθε η ώρα να τιμηθεί ο άνθρω πος π ο υ μ

Εγκαίνια σε μια από τις δυο άγιες τράπεζες, από το μακα­ ριότατο Πατριάρχη Αλεξανδρείας Πέτρο και από το σεβασμιότατο μητροπολί­ τη Μυτιλήνης Ιάκωβο ( 12. 8.2001).

έφερε εδώ. Κ αταλαβαίνετε, ανατρίχιασα, και στη συνέχεια μου είπαν: Ό ,τ ι χρ ειά ζετα ι για τα δυο εκκλησάκια να είνα ι α πό εμάς τ ις δυο. Η κυρία Ευτέρπη ήταν μια πραγματικά αγία, καλοσυνάτη και λιγομιλητη γυναίκα, που πάντα μιλούσε για το καλό κ α ι π ο υ π ρ ώ τα έ μ π α ιν α ν στο λόγο της ο Χ ρισ τός και η Π αναγία. Εγώ π ά λ ι τα έχασα. Το μόνο που ρώτησα ήταν τι δουλειά θα κάνω και η α π ά ντη σ ή τ ο υ ς ή τα ν: Ό ,τ ι έκ α ν ες κ α ι στη Ζ ιμπά μπουε. Εγώ ήξερα τ ι έπρεπε να κάνω και από εκείνη τη στιγμή υπολόγιζα και το μέγεθος της δ ο υ λ ε ιά ς , κ α θ ώ ς κ α ι το κ ό σ το ς. Π ε τ ά γ ε τ α ι η Τουρβαλή και λέει: Ε μ ’ θα χαλάσ’ τσι του καμπα­ ναριό! Και η απάντηση: Να κάνουμε και το καμπα­ ναριό. Ό λα πήγαιναν, όπω ς ήθελε ο Θεός, και χάρη σ τις δυο κ υρ ίες π ρ οχω ρ ούσ α ν κα νονικ ά . Μ όνο ξεχω ρίσαμε τα πρ ά γμ α τα κ α ι ό,τι μας δίνα νε οι Α γιασώ τες το διαθέταμε στον αύλειο χώ ρο, ενώ τακτοποιήσαμε πίσω τα νερά του χειμάρρου, τα οποία έμπαιναν μέσα στον Άγιο. Είχα καλό συνερ­ γάτη, τον επίτροπο Γεώργιο Λιάκατο. Επίσης μας βοήθησε το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου, το ο π ο ίο έ φ τ ια ξ ε την π ε ρ ίφ ρ α ξ η της α υ λ ή ς. Βοήθησαν πάρα πολλοί με προσωπική εργασία, με βαψίματα, με ηλεκτρολογικά και με τζάμια και στα δυο εκκλησάκια. Προσφορά και το αυτοκίνητο για ό,τι μπάζα πετάξαμε. Ο «Φ ιλοπρόοδος Σύλλογος Α γιασω τώ ν» Αθήνας πρόσφερε το ρολόι και μια καμπάνα. Επίσης βοήθησε αποτελεσματικά και ο Δήμος Αγιάσου. Και ενώ προχωρούσαν όλα αυτό, σκέφτηκα ότι από το επάνω μέρος, όπω ς ανεβαίνει ο δρόμος προς τον Κήπο της Π αναγίας, θα έπρεπε να γκρεμίσω τον τοίχο και να κατεβάσω τα σίδερα π ρ ο ς τη μεριά του δρόμου, για να φ α ίνο ν τα ι τα εκκλησάκια κ α λύτερα . Το λέω στο Δ εσπότη. Η

Η αείμνηστη Αγιαπαρασκενώτισσα δωρήτρια Ευτέρπη Χιωτέλη (27.4.1995).

απάντηση ήταν: Ό χι, θα τον γκρεμίσεις και θα τον ξαναχτίσεις π ιο χαμηλό, για να μην μπαίνουν τα νερά και για να προστατεύει τα εκκλησάκια από τα αυτοκίνητα. Είχε δίκιο, μόνο που δεν είχα χρήμα­ τα, γιατί όλα είχαν φύγει για την αυλή. Στη συζήτη­ ση με το Δεσπότη, για το π ώ ς θα μπορέσουμε να τον κάνουμε, η απάντησή του ήταν «έχει ο Θεός». Ή ταν Σάββατο, το μυαλό μου δούλευε, αλλά δεν μπορούσα να σκεφτώ πώ ς θα έβρισκα λεφτά, για να φτιάξω τον τοίχο. Ξημέρωσε Κυριακή. Κατά τις 12 το μεσημέρι, ενώ ήμουν στα εκκλησάκια, ξαφνικά να και ήρθαν οι δυο κυρίες. Το αυτοκίνητο έμεινε στη μέση του δρόμου. Η κυρ ία Ψ ύλλου κ α ι εγώ μ πή κ α μ ε μέσα σ τα εκ κ λ η σ ά κ ια , γ ια τ ί η κ υ ρ ία Ευτέρπη δεν μπορούσε να βγει, επειδή υπέφερε από τα πόδια της πάρα πολύ. Κ άποιος όμως ήθελε να περάσει και άρχισε το κορνάρισμα, οπότε βγήκαμε με την κυρία Ψύλλου και τραβήχτηκε το αυτοκίνητο

Ιερή λειτουργία στον αύλειο χώρο των παρεκκλησίων της Ζωοδόχου Πηγής και του Οσίου Αγάθωνα, χοροστατούντος του μακαριότα­ του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Πέτρου (12.8.2001).

κοντά στον τοίχο, που ήταν για χάλασμα. Τέλειωσε η συζήτησή μας κ α ι ήταν ώρα να φύγουν. Τότε η κυρία Ευτέρπη μου λέει: Δημητρό, θέλει κι ο τοίχος φτιάξιμό. Και αμέσως η εντολή της κυρίας Ψύλλου ήταν να φτιαχτεί. Ή ρθε ο Θεός μέσα σε 24 ώρες. Το παράξενο ήταν πω ς ό,τι παλιό υλικό χρεια­ ζό τα ν το βρίσκαμε, ό π ω ς π λά κ ες μέσα στα δυο εκκλησάκια, γωνίες, τούβλα, πέτρες από την πατω ­ μένη, σίδερα στο πάνω μέρος. Ό λα παλιά και όσα ακριβώς θέλαμε. Κ αι έρ χετα ι το πλήρω μα του χρ όνου, για να κάνουμε τα εγκ α ίνια τω ν δυο παρεκκλησίω ν. Η κυρία Ψ ύλλου πρότεινε να γίνουν τα εγκαίνια από το μακαριότατο Π ατριάρχη Α λεξανδρείας κύριο Πέτρο. Η πρόταση έγινε στο Δεσπότη και εκείνος δέχτηκε. Καθορίστηκε για τις 12 Αυγούστου 2001. Ά ρχισ αν όλες οι πρ οετοιμ α σ ίες. Το φύτεμα του κήπου. Τα άνθη τα φρόντισε πάλι η κυρία Ψύλλου, καθώ ς και τις αγιογραφίες, τα χρυσοκέντητα στις άγιες τράπεζες κ α ι όλα τα ασημένια ιερά σκεύη. Ό λα ήταν ω ρα ία κα ι στα εγκ α ίνια παραβρέθηκε πάρα πολύς κόσμος, όμως τι κρίμα, έλειπε η κυρία Ευτέρπη, που στο μεταξύ είχε πεθάνει. Π ιστεύω ότι από εκεί ψηλά θα αγαλλιάζει η ψυχή της, γιατί ο Θεός την είχε στείλει σ ’ εμάς, για να γίνει αυτό που έγινε. Ας μεσιτεύει για εμάς. Στις 15 Αυγούστου 2001, όταν ήρθε ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος, τα επισκέφτηκε και εκείνος. Είναι πραγματικά ένα σ τ ο λ ίδ ι. Ν ο μ ίζ ω ό τ ι ο Ό σ ιο ς Α γ ά θ ω ν ο Εφέσιος α πό το Θεό φωτισμένος επέλεξε αυτό το μέρος, για να φ τιάξει τη σκήτη του, να μεταφέρει τα ά γ ια κ ε ιμ ή λ ια κ α ι να ιδ ρ υ θ ε ί μ ε τ έ π ε ιτ α η Αγιάσος. Γι’ αυτά έρχονται τόσες χιλιάδες άνθρω­ π ο ι α π ’ όλον τον κόσμο κα ι τα προσκυνούν. Ας

Στιγμιότυπο από τα εγκαίνια των παρεκκλησίων της Ζωοδό­ χου Πηγής και του Οσίου Αγάθωνα. Ο μακαριότατος Πατρι­ άρχης Αλεξανδρείας Πέτρος, η δωρήτρια Αριάδνη Ψύλλου και τα τέκνα της Παναγιώτης και Δημήτριος, με τις εικόνες της Ζωοδόχου Πηγής και του Οσίου Αγάθωνα (12.8.2001).

είνα ι το όνομ ά του ευλογημένο κ α ι δοξα σ μ ένο στους αιώ νες, για τί το έργο αυτό έγινε με θαύμα της Παναγίας.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΜΑΡΟΣ

Αναμνηστική φωτογραφία μετά τα εγκαίνια των παρεκ­ κλησίων της Ζωοδόχου Πηγής και του Οσίου Αγάθωνα. Διακρίνονται, από αριστερά, η δωρήτρια Αριάδνη Ψύλλου, ο μακαριότατος Πατριάρχης Αλεξανδρείας Πέτρος, ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Μυ­ τιλήνης Ιάκωβος και τα αδέλ­ φια Παναγιώτης και Δημή­ τριος Ψύλλος, τέκνα της δωρήτριας (12.8.2001).

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Από τις ζωντανές μνήμες του μαχητή Νίκου Τσεσμελή Β Π ε ς μου ό,τι θυμάσαι, του λέω. Τι να σου πω; Σκοτωμένοι εδώ κι εκεί. Μέχρι να τους πάρουν, τη μια μέρα το υ ς έβλεπες μ π ρ ο ύ μ υ το υ ς, την άλλη ά λ λ α ζα ν θέση. Π ώ ς σ υνέβαινε α υτό; Α πό το υ ς πλιατσικατζήδες, που έψαχναν τους σκοτωμένους. Παράξενοι άνθρωποι στην ψυχολογία... Νομίζουν πω ς αυτοί αποτελούν εξαίρεση από την κοινή μοί­ ρα του κάθε φαντάρου, που εκτίθεται στον κίνδυνο του μετώπου. Π ώ ς α ντιμ ετώ πιζες το ενδεχόμενο να σηκώσεις το όπλο και να... Μη σου λάχει, τι να κανείς; Πόλεμος θα πει παραλογισμός, αυτοκατα­ στροφή, εξευτελισμός του ανθρώπινου γένους... Ό τα ν ήταν α κόμα στην πρώ τη γραμμή, π ρ ιν πάει στο συνεργείο, στο μέρος που ήταν κατασκηνωμένοι, για νερό υπήρχε μόνο μια πηγή, που εξυ­ πηρετούσε και τους δυο αντιμαχόμενους. Κ αι οι Έ λληνες κ α ι οι Ιτα λ ο ί έπ α ιρ ν α ν α πό εκεί νερό. Φυσικά, η πηγή ήταν επισημασμένη, η ανάγκη όμως ήταν τέτοια, που π α ρ ’ όλο τον κίνδυνο το νεροκουβαλητό γινόταν και από τους μεν και από τους δε. Κάθε φαντάρος είχε τη σειρά του. Έ πρεπε να πάρει τα παγούρια και με χίλιες προφυλάξεις να πάει να φέρει νερό. Μια μέρα που ήταν η σειρά του, πήρε τα παγού­ ρια και με χίλιες π ρ οφ υλά ξεις κατηφόρισε πρ ος την πηγή. Έ φ τα σ ε χ ω ρ ίς κα νένα α π ρ ό ο π το κ α ι άρχισε να γεμίζει ένα ένα τα παγούρια. Οι στιγμές του φαίνονταν αιώνας, λες και τα μικρά παγούρια μεταμορφώνονταν σε τεράστιες βαρέλες, που γεμά­ τες ρετσινάτο κρασί κοσμούν τις παραδοσιακές τα βέρνες. Ό π ω ς η α δ ρ ενα λ ίνη είχε φ τά σ ει στο μάξιμουμ, ένα θρόισμα ήρθε να τεντώ σει τα ήδη τεντωμένα νεύρα του. Δεν πρόλαβε ν ’ αντιδράσει... Λίγα μέτρα πίσω από ένα πουρνάρι πρόβαλε ένας Ιταλός. 6 φόβος κ α ι η αμηχανία τον κυρίευσαν. Αλλά και ο Ιταλός δεν πήγε πίσω. Κοκάλωσε σαν στήλη από πάγο. Πόση ώρα έμειναν έτσι μετέωροι και οι δυο να κοιτάζονται, ένα, δυο, πέντε λεπτά, ούτε που μπόρεσε να προσδιορίσει το χρόνο, ακό­ μα κ α ι σήμερα ύστερα α πό τόσα χ ρ ό νια , να π ει πόσο με σιγουριά. Τον πάγο τον έσπασε πρώτα ο Ιταλός. Στο πρ ό­ σωπό του άρχισε να χαράζεται ένα δειλό φοβισμέ­ νο χαμόγελο. Ξεθάρρεψε και ο Νίκος, γέλασε και αυτός, του έκανε νεύμα να πλησιάσει στην πηγή, πράγμα που έκανε ο Ιταλός χω ρίς δισταγμό. Άρχι-

Ο αφηγητής Νικόλαος Τσεσμελής

σαν να γεμίζουν τα παγούρια, ένα ο Νίκος, ένα ο Ιτα λός, ώ σπου το γέμ ισ μα τέλειω σε. Τα έβαλαν μετά στην πλάτη, έδωσαν τα χέρια και τράβηξε ο καθένας το δρόμο του... Ό τα ν γύρισε στη μονάδα του ο Ν ίκος, τι του φάνηκε, ανέφερε το περιστατικό στους συναδέλ­ φους του. Α πό στόμα σε στόμα πήγε η είδηση και στου διοικητή το αυτί. Τον φωνάζει και τον κατσα­ διά ζει, τον α πειλεί να τον στείλει σ τρατοδικείο. Μ εγάλος μπελάς. Ξέρεις τι έκανες; Τ ι να ’κανα, ψέλλισε δειλά ο Νίκος. Έ πρεπε, του λέει, ή να τον συλλάβεις αιχμάλωτο ή να τον σκοτώσεις. Δεν σ ’ το δίδαξαν ότι στο στρατό δε χωρούν συναισθημα­ τισμοί! Ή εσύ ή αυτός... Έ χε χάρη που η διαγωγή σου εδώ στο λόχο είναι άμεμπτη, ειδάλλως θα σου ’δειχνα εγώ... Αναλογίστηκε πόσα επακόλουθα θα μπορούσε να του δημιουργήσει αυτή του η πράξηπαράβαση, για τί φέρθηκε λίγο ανθρώ πινα μέσα σ ’

αυτό το χαλασμό, που ισοπεδώνει τις ανθρώπινες αξίες. Του έγινε όμως και δίδαγμα και μετάνιωσε χίλιες φορές γ ι’ αυτή του την επιπολαιότητα να το πει και έβαλε σκοπό του να είναι πιο προσεκτικός άλλη φορά σε τέτοια ζητήματα. Μια άλλη μέρα, όπω ς ήταν κουρνιασμένος πίσω από ένα βράχο, επειδή τους είχε καθηλώσει ένα ιτα­ λικό πολυβόλο και δεν μπορούσαν να προελάσουν, άκουσε από πάνω του κάποιον να βρίζει. Γυρίζει το κεφάλι και βλέπει πω ς ήταν ένας αξιω ματικός, ο λοχαγός του. Στα χέρια του κρατούσε τις διόπτρες κα ι προσπαθούσε να εντοπίσει το πολυβόλο που τους είχε καθηλώσει. Σε μια στιγμή, του λέει. Έ λα εδώ, Τσεσμελή. Έ ρποντας και με μεγάλη προφύλα­ ξη πήγε κοντά του. Εδώ θα ’πρεπε να σημειώσουμε ότι οι Αλβανοί, επειδή ο χειμώνας εκεί πάνω ήταν βαρύς, κρατούσε πολύ καιρό και το χιόνι σκέπαζε τα π ά ν τ α , γ ια να εξ α σ φ α λ ίσ ο υ ν τρ ο φ ή γ ια τα ζωντανά τους, εκτός από τις εσωτερικές αποθήκες που είχαν για το ξερό χόρτο, λόγω έλλειψης χώρου έφ τιαχναν ένα είδος πυρα μ ίδα ς με τέτοιο τρόπο, που το χόρτο να βρέχεται επιφανειακά, χωρίς να το περνά μέσα για μέσα το νερό και να σαπίζει. Τέτοιοι κώνοι υπήρχαν σ ’ όλη την περιοχή. Για πάρε να δεις αν π α ρ α τη ρ είς τίπ ο τα σ ’ αυτή την π υρ α μ ίδα , τη μεσαία; Πήρε τις διόπτρες και κάρφωσε το βλέμμα του πάνω στη συγκεκριμένη πυραμίδα επί αρκετά λεπτά. Πράγματι, την ώρα που έβαζε το πολυβόλο, ένα κλα δά κι κ ο υ νιό τα ν πολύ ανεπαίσθητα. Ναι, κύριε λοχαγέ, την ώρα που βάζει το πολυβόλο, κου­ νιέται ένα κλαδί... Χμου, έκανε, αυτό ήθελα... Θα πας πίσω στη βάση του πυροβολικού -ήταν, βλέπε­ τε, αγγελιοφόρος- και να εντοπίσεις καλά το μέρος. Κακομοίρη μου, μην κάνεις κανένα λάθος, γιατί θα την πληρώσεις ακριβά, οι οβίδες που θα στείλουμε... Να μην πέσουν επάνω σας, τον κόβω εγώ. Ό χι, μου λέει. Για να ’ρθ°υν εδώ, χρειάζονται πολλές θυσίες, στοιχίζουν, είναι μεγάλο παράπτωμα να πάνε χαμέ­ νες. Στην ηγεσία του κράτους, του στρατού, επικρα­ τούσε η νοοτροπία ότι μια βόμβα αξίζει πιο πολύ από λίγες ζωές... Αυτός ήταν ο λόγος της αυστηρό­ τητας του λοχαγού, αυτές ήταν οι διαταγές... Ε π ικ εφ α λή ς του ο ρ εινο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ ήταν ένας υπολοχαγός που ονομαζόταν Δεληβοριάς και που τους είχε σώσει σε πολλές π ερ ιπ τώ σ εις. Να προσέχεις, του ξαναλέει ο λοχαγός. Π ηγαίνοντας να σταματάς, να εξετάζεις καλά το μέρος, για να δώ σ εις σωστές π λη ροφ ορ ίες. Του ’δωσε κ α ι η ς διόπτρες. Π ότε έρποντας, πότε τρέχοντας, μέχρι να βγει από την εμβέλεια του πολυβόλου, κατάφερε να φτάσει. Τι θέλεις; Του λέει ένας φαντάρος του πυροβολικού. Να, του λέει, εκεί υπάρχει μια εστία, ένα πολυβόλο... Έ λα, μωρέ, σε μένα το λες, μέρες τώρα μας βασανίζει και δεν μπορούμε να το εντο-

Αναμνηστική οικογενειακή φωτογραφία. Διακρίνονται, από δεξιά, ο αφηγητής Νίκος Τσεσμελής, ο γιος του Συμεών, η νύφη του Μαρία, το γένος Ευστρατίου Καραμιχαήλ, από το Μανταμάδο, η σύζυγός του Έλλη και η συμπεθέρα του Στυλιανή Ευστρατίου Καραμιχαήλ.

πίσουμε... Π ράγματι ήταν δύσκολος ο εντοπισμός του. Τι είχαν κάνει; Είχαν σκάψει ένα λάκκο μέσα στη ρίζα της πυραμίδας, κάνοντας το καμουφλάζ τους τέλειο, γ ι’ αυτό κιόλας μας πήρε πολύς χρό­ νος, για να το εντοπίσουμε. Στο μεταξύ, αφού κοί­ ταξε ξανά με τις διόπτρες, εντόπισε το συγκεκριμέ­ νο κώνο-πυραμίδα και λέει στο συνάδελφο. Πάρε τις διόπτρες και κοίταξε αυτή εκεί την πυραμίδα. Κράτα τες, έχω εγώ τις δικές μου. Π οια πυραμίδα μου λες; Του έδειξε τη συγκεκριμένη πυραμίδα. Την παρατηρούσε πολλή ώρα. Σε κ ά π ο ια στιγμή τον άκουσε να λέει. Δ εν υ π ά ρ χ ε ι α μ φ ιβ ο λ ία , αυτό είναι... Τον παίρνει και τον πάει στον υπολοχαγό Δεληβοριά και του ανέφερε το σκοπό της επίσκε­ ψής του. Κ οίταξε κ α ι αυτός με τη σειρά του και αφού βεβαιώθηκε παίρνει τηλέφωνο και τον ακούει να δίνει διαταγή. Π ρώτο πυροβόλο, τόσες μοίρες δεξιά, τόσο βεληνεκές... Σε λίγο ακούγεται από την άλλη άκρη του τηλεφώνου. Πρώτο πυροβόλο έτοι­ μο... Πυρ, διατάζει ο Δεληβοριάς. Εμείς κρατάγαμε την αναπνοή μας. Η οβίδα πέρασε α πό πάνω μας και έπεσε λίγο π ιο πάνω , ίσα ίσα που την πήραν λίγο τα αέριά της την πυραμίδα. Δεύτερο πυροβό­ λο, λέει π ά λ ι ξα νά ο Δ εληβοριάς στο τηλέφωνο,

τόσες μοίρες αριστερά κτλ. Ετοιμαστείτε και πυρ... Η δεύτερη πέφτει διάνα στο στόχο... Κ αι εδώ είναι το μπέρδεμα. Μ περδεύεσαι, αν πρέπει να χαρεις, βλέποντας ανθρώ πινα μέλη να εκτινάζονται στον αέρα... Υπό άλλες συνθήκες θα ’τανε τραγικά, ανατριχιασ τικά... Σ τον πόλεμο όμω ς ενεργείς ενοτικτω δώ ς, προέχει π ά ντοτε η ζωή σου, η δική σου ζωή, είναι αυτονόητο... Εξάλλου, πόσους δικούς μας σκότωσε το πολυβόλο αυτό... Ό ταν σιγυσε πια το εχθρικό όπλο, διατάχτηκε προέλαση. Από τους πολυβολητές της πυραμίδας ένας επέζησε, τραυμα­ τίστηκε μόνο. Τον είδανε με τις διόπτρες να κου­ νιέται και όταν περάσανε από εκεί τον πήρανε και τον περιθάλψανε. Με την προέλασή μας αυτή φτά­ σαμε στη Μ πόρ ια νη. Α πό εκεί η προέλα σή μας συνεχιζόταν, προχωρούσαμε βήμα βήμα... Ε π ειδή είχε το επ ά γγελμ α το υ κ α σσ ιτερω τή δηλωμένο ως ατομικό επάγγελμα, όταν είχε δημιουργηθεί θέμα κασσιτερωτή για τα μαγειρικά σκεύη και ζητούσαν έναν τεχνίτη, ο Όμηρος Κοντούλης, ο οποίος ήταν στην έδρα του Συντάγματος γραφιάς, τον εντόπισε και τον πρότεινε στη Μεραρχία. Αυτή εξέδωσε διαταγή να πάει ν ’ αναλάβει το συνεργείο. Στο συνεργείο υπήρχαν δυο Γεραγώτες, οι οποίοι ήταν άσχετοι. Ο ένας είχε, λέει, έναν μπάρμπα και α π ό εκεί κ ά τι γν ώ ρ ιζε. Α υτός ή τα ν ά λλω σ τε ο λόγος που ζητούσαν επειγόντω ς ειδικό τεχνίτη. Δ ιμ ο ιρ ίτ η ς το υ ή τα ν ένα ς α ν θ υ π ο λ ο χ α γ ό ς , ο Μ υ ρ ω νο για ννά κ η ς α πό την Κρήτη. Ή τα ν τόσο δεμένοι, που μεταξύ τους δεν υπή ρχα ν μυστικά. Αυτός του το ανακοίνωσε ότι πάει πίσω, στα μετό­ πισθεν. Ή ταν όμως τόσο δεμένοι, που δεν ήθελε να χω ρ ίσ ο υ ν. Δ εν π ά ω , το υ λέει. Μη λες π α λ α β ά , άλλοι προσπαθούν να φύγουν με χίλιους ανορθό­ δοξους τρόπους. Μ εταχειρίζονται θεμιτά και αθέ­ μ ιτα μέσα, γ ια να φ ύ γ ο υ ν α π ό την κόλαση του μετώπου, και συ λες τρελά πράγματα... Έ να μονά­ χα σου λέω, θα κ οιμ η θ είς κά τω α π ό κ ερ α μ ίδ ι... Εξάλλου, δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς, σ ’ εμπόλε­ μη περίοδο ζούμε. Οι διαταγές είναι διαταγές και εκτελούνται ασυζητητί και η διαταγή είναι ρητή. Σε ζητούν να π α ρ ο υ σ ια σ τείς στη Μ εραρχία, γ ια ν ’ α ν α λ ά β ε ι το συνεργείο της κασσ ιτέρω σ ης τω ν μαγειρικών σκευών, δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς. Τα μαζεύεις και φεύγεις. Άντε, να πα ς στο καλό... Αποχαιρετιστήκανε, μάζεψε τα πράγματά του και κίνησε για τη Λέσνιτσα, έτσι το έλεγαν το χωριό. Ό π ω ς πήγαινε για το χωριό, στο δρόμο συνά­ ντησε έναν Α λβανό να τραβά ένα γ α ϊδ ο ύ ρ ι. Με πα ντομίμα του ’δωσε να καταλάβει ότι ήθελε να τον ξεκ ουρ ά σ ει. Του π ρ ό τειν ε να φ ο ρ τώ σ ει τα πράγματά του πάνω στο γα ϊδούρ ι. Έ βαλε επάνω όλα τα περιττά πράγματά του, εκτός από το όπλο και τα φυσίγγια. Ό ταν πήγε στο χωριό, ρώτησε που

στεγάζεται το συνεργείο. Του ’δειξαν ένα παλιόνταμο... Ζήτησε να δει τους συνεργάτες, άλλ’ αυτοί είχαν εξαφανιστεί. Φοβήθηκαν μην τους στείλουν ξανά στην πρώτη γραμμή, μια και ερχόταν αντικα­ ταστάτης τους. Πήραν τα μέτρα τους, να δούνε τι θα γινόταν μ ’ αυτούς, με τον ερχομό του τεχνίτη. Φυσικά αυτό ήταν σκέτη βλακεία, γιατί, όπω ς είπα­ με, στον πόλεμο οι διαταγές εκτελούνται ή εκτελείτα ι ο ίδιος... Αυτή τη δικ α ιολογία πρόβαλαν για την εξαφάνισή τους, όταν ήρθαν το βράδυ. Τους είπε να μη φοβούνται και πω ς θα δουλέψουν μαζί. Εκεί βρήκε πολλούς Αγιασώτες. Ή τα ν μονάδα ημιονηγώ ν κα ι τον φιλοξένησαν στο μέρος όπου πλάγιαζαν αυτοί. Ή ταν ο Χαράλαμπος Παναγιώτου Κ ουτσ κουδής, ο Π ά νο ς Α ρ γύρα ς, ο Α νάστασης Χ α τζη μ πεκ ιά ρη ς ή Κ λάκας κ α ι ά λλοι. Ο Χ α ρ ά ­ λαμπος του είπε ότι έγραψε στο χωριό ότι είναι με τον Πάνο Αργύρα. Επειδή όμως υπήρχε λογοκρισία, απαγορευόταν να γράφεις που είσαι και με ποιους. Για λόγους ασφαλείας επομένως το ’γραψε συνθη­ ματικά. Ό τι τάχα τα ρούχα που πήρε ήταν φαρδιά και ότι τα ’δωσε στο ράφτη να τα στενέψει, όπω ς στένεψε και το κοστούμι του... Εδώ κατάλαβαν πως επρόκειτο για τον Αργυρά, γιατί χρόνια ραβόταν σ’ αυτόν. Κάτι παρόμοιο θα έγραφαν, για να μάθουν οι δικοί τους ότι είναι και οι τρεις μαζί. Με την αύριο πήγε στο συνεργείο. Οι άλλοι τον περίμεναν σαν βρεγμένοι από την ντροπή τους για το φέρσιμό τους. Σιγουράρατε, τους λέει, ότι δε θα φ ύγει κα νείς. Δ εν το κ α τα λαβ α ίνετε π ω ς μ ’ ένα άτομο δε βγαίνει η δουλειά; Η δουλειά είναι πολ­ λή, θα με βοηθάτε. Θέλει ξύλα το καμίνι, να φυσά ένας το χειροκίνητο φυσερό του, θέλει νερό, τριψ ί­ ματα, π ο ιο ς θα τα κάνει, μόνος μου; Π ώ ς θα το κάνω με τα μεγάλα κ α ζά νια ; Γ ι’ αυτό τέρμα ο ι φόβοι σας, δουλειά τώρα... Ά ρ χ ισ α ν να δ ο υ λ εύ ο υ ν . Το μέτω πο όλο κ α ι μεγάλωνε με την προέλαση του στρατού μας. Όσο π ή γα ινα ν μπροσ τά, τόσο εμείς μέναμε πίσ ω , με αποτέλεσμα τα μαγειρικά σκεύη να μη βρίσκονται ποτέ στην ώρα τους στον τό π ο του προορ ισ μ ού το υ ς. Ή θ ελ α ν μια μέρα να μας τα φ έρ ουν α π ό πάνω. Μέχρι να τα ετοιμάσουν, έφευγαν πια με την επα ύριο κα ι μέχρι να π α ν, μην τα πολυλογούμ ε ήθελαν δυο μέρες, για να στηθούν για μαγείρεμα, για να φάνε λίγο ζεστό φαΐ οι φαντάροι και τι φαΐ; Φακές, φασουλάδα, που και που καμιά μακαρονά­ δα, αλλά να ξέρετε πω ς αυτοί που έτρωγαν ζεστό φ α ΐ σ υγκαταλέγονταν στους τυχερούς, γ ια τ ί τις πολλές μέρες τις έβγαζαν με ξερή τροφή... (Συνεχίζεται)

Π ΡΟ Κ Ο Π Η Σ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΣΤΙΓΜ ΕΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ Ελεύθερα Χ ριστούγεννα με φασολάδα Η τ α ν π α ρ α μ ο ν ή Χ ρ ισ τ ο υ γ έ ν ν ω ν κ α ι ο ι Γερμανοί είχαν φύγει πια από τη Λέσβο. Τότε ήρθε ένα πολεμικό καράβι, ο «Αετός», που άραξε έξω από το λιμάνι, για τί ήταν μεγάλο και δεν το σήκω­ ναν τα νερά, και με βάρκες βγήκε το πλήρωμα στη στεριά, αλλά και αραπάδες με άσπρες κελεμπίες. Αυτό μαθεύτηκε από τον ντελάλη, που γύρισε όλη την α γο ρ ά κ α ι φώ ναζε: Ή ρθ ε στο λ ιμ ά ν ι ο «Αετός» και θα ξεφορτώσει αραπάδες! Κατεβείτε ό λ ο ι στην π ρ ο κ υ μ α ία , να τ ο υ ς ε μ π ο δ ίσ ετε να βγουν. Ο κόσμος ξαφνιάστηκε και άρχισε να κατεβαί­ νει στο λ ιμ ά ν ι, να δει τ ι συμβαίνει. Τα μα γα ζιά έκλεισαν όλα και ο κόσμος δεν πρόλαβε να ψ ω νί­ σει για τα Χριστούγεννα. Σιγά σιγά το λιμάνι γύρω γύρω γέμισε από πολ­ λούς α νθ ρ ώ π ο υ ς, π ο υ ήρθαν κ α ι α πό τα χω ριά. Μερικοί θα ήταν και οργανωμένοι, γιατί φώναζαν και συνθήματα. Μ όλις λοιπόν έφτανε βάρκα στο λ ιμ ά νι, την έσ πρω χνα ν με κ α μά κια , με ξύλα, με τσάπες, με φτυάρια, και την ανάγκαζαν να γυρίσει πίσω στο καράβι. Σκεφτείτε τώρα ένας ολόκληρος πληθυσμός να ω ρύεται, να κ ρ α δα ίνει τα διά φ ορα , α ς τα πούμε όπλα, και να τραγουδά τα παρακάτω λόγια σε μια επιτυχία της εποχής, τη «Βάρκα γιαλό». Ο «Αετός» τι να κάνει; Μ άζεψε όσους δύστυ­ χους έφερε, που έτρεμαν από το κρύο και από το φόβο τους, και έφυγε, αφού με μια στραβοτιμονιά έριξε το καράβι στο μόλο. Πίσω του ακουγόταν το τραγούδι «Βάρκα γιαλό, μι τς μαχαίρις».

Κ άτ ’α γριγιαθρώ π’ μας φέραν, βάρκα γιαλό! Κά τ ’αγριγιαθρώπ ’ μας φέραν κι είπαν να τς γυμνάσιν θέλαν. Ζουμ τριαλαριλαλό, βάρκα γιαλό! Ή ρταν να μας ξιγιλάσιν, βάρκα γιαλό! Ή ρταν να μας ξιγιλάσιν κι στουν ύπνου να μας πιάσιν. Ζουμ τριαλαριλαλό, βάρκα γιαλό! Σάνι σ ’κώσαμι τς μαχαίρις, βάρκα γιαλό! Σάνι σ ’κώσαμι τς μαχαίρις, κάναν να συνέρτιν μέρις. Ζουμ τριαλαριλαλό, βάρκα γιαλό! Κ ι α π ’ του φόβου κι α π ’ του τρόμου, βάρκα γιαλό! Κι α π ’ του φόβου κι α π ’ του τρόμου, ρί'ξαν τουν «Α ϊτό» στου μόλου. Ζουμ τριαλαριλαλό, βάρκα γιαλό! Έ τσ ι, αφού ο «Αετός» πήρε τους α νθρώ πους αυτούς και έφυγε, σιγά σιγά άδειασε και η παραλία και όλοι πήγαν στα σπίτια τους, για να γιορτάσουν τα Χριστούγεννα. Τι σημασία είχε, αν δεν είχαμε πλούσιο γεύμα σ το τ ρ α π έ ζ ι; Σ τη ν Κ α το χ ή ή τα ν χ ε ιρ ό τ ε ρ α . Μαθημένα τα βουνά α πό τα χιόνια . Τώρα είχαμε την ελευθερία μας, μπορούσαμε να φωνάζουμε και να διεκδικούμε. Εκείνα τα Χ ρισ τούγεννα τα πέρασαν όλοι με φασολάδα, κι αν υπήρχε. Τρόφιμα, βέβαια, υπήρ­ χαν, τα μαγαζιά όμως ήταν κλειστά, για τί ο φόβος, ύστερα από όλα αυτά που είχαμε περάσει, υπήρχε ακόμα. Όσο για το τραγούδι, νομίζω ότι λέει όλη την ιστορία... ΚΑΤΙΝΑ I. ΤΕΡΤΙΠΗ-Μ ΥΚΟΝΙΑΤΗ

Με τηλεβόες, με χωνιά, κλήθηκε ο λεσβιακός λαός σε συναγερ­ μό για την απόκρουση των «Αραπάδων». (Από το βιβλίο Π.Κ. Κεμερλή - Δ.Σ. Πολυχρονιάδη, Η Αντίστα­ ση στη Λέσβο (Πηγές και Πτυχές της), Αθήνα 1988, σ. 529).

ΑΕΣΒΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΟΔΙΦΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ Αποδεικτικό και υποσχετικό γράμμα του 1802 Τ ο παρακάτω δημοσιευόμενο αποδεικτικό και υποσχετικό γράμμα της 14ης Δεκεμβρίου του 1802, αντίγραφο του οποίου είχε την καλοσύνη να μας παραχωρήσει ο αιδ. Νικόλαος Παπαγεωργίου, προέρ­ χεται α πό το αρχείο του ιερού ναού της Α γίας Τ ριάδας Αγιάσου. Συντάχτηκε α πό τον ιερομόναχο Καλλίνικο, καλό χειριστή της αρχαΐζουσας, με λίγα γλωσσικά ολισθήματα. Αναφέρεται σε ρύθμιση χρέ­ ους του αποθανόντος Χριστοφίλη Κωνσταντίνου Ζαλπαρινη με μεταβίβαση της κυριότητας ελαιοχωραφίου από τους τρεις αδελφούς του, τον ομ οπά τρ ιο Στρατή και τους ομομήτριους, ό π ω ς φ α ίνετα ι, Γιαννάκη και Παγώτη Νικολάου Μαρνέλη, π α ρ ’ όλο που όλοι τους αποκαλούνται αυτάδελφοι. Η μετα­ γραφή έγινε στο πολυτονικό σύστημα και καταβλήθηκε προσπάθεια για απόδοση, όσο είναι δυνατόν, της ορθογραφικής πιστότητας.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Το αποδεικτικό και νποσγι-τ,ν/... * ικ° νβαμμα του 1802.

» διά του παρόντος ημών αποδεικτικόν τε και υποσχετικού γράμματος δήλον γίνετα ι, ότι μετά θάνατον τοϋ αύταδέλφ ου μας χρ ησ το φ ίλη1 νίοϋ κωνσταντίνου ζαλπαρίνη2, επειδή και εύρέθη χρέος αντοϋ τοϋ μακαρίτου δ ι9ομολογιών προς τον γληγόρην, υιόν χ: Ιωάννου σκόρδα3, ιδού τήν σήμερον ημείς οί τρεις αύτάδελφοι στρατής4 δηλ: ζαλπαρίνης και γιαννάκης και παγώτης3 νιοι τοϋ νικολάου μαρνέλη6, όμοϋ και ή γυνή εκείνου τοϋ αύταδέλφου μας χριστοφίληχ: σοφοϋλα7καλουμένη, θέλωντες8 κοινή γνώμη ημών, άπεφασίσαμεν άμφότεροΨ, να δώσωμεν προς τον δανειστήν του γληγόρην σκορδάν άντί τοϋ χρέους, εν πατρικόν του έλαιοχώραφον10 διά γρόσια τον άριθμόν επτακόσια, V; 700: καθώς το άπέκοψαν11 οι κάτωθεν υπογεγραμμένοι τιμηταί, το όποιον εύρίσκεται κείμενον κατά τον τόπον παλαιόμυλον12 λεγόμενον, πλησίον τοϋ βασίλη καναρέλη13, και τοϋ νικολάου άρμενάκη14, και τοϋ δημητρίου καρατασιά13, και τής έλενούδας16 κοτζπήδενας17, αυτό δοίνουν το έλαιοχώραφον, έδόθη π α ρ 9ήμών ολόκληρον προς τον άνωθεν γληγόρην σκορδάν, άντί τοϋ χρέους τοϋ αύταδέλφου μας χριστοφίλη. όθεν από τοϋ νϋν και είς το έξης θέλει είναι υπό τήν έξουσίαν και δεσποτείαν αύτοϋ, διά νά το κάμη ώς βούλεται και άγαπά, ώς ίδιον του κτήμα και άπόκτημα. και λοιπόν ήμεΐς άπαντες έξεκάμαμεν άπό τήν οικειότητα18 τούτου τοϋ έλαιοχωράφου, και έξοφλήσαμεν10 δ ι9ίμπρά βέ ίσκά, άμέϊ δαβαδάν τζιμμετήν σοϋλφ ίμπρά20, χωρίς νά μετέχωμεν παντελώς άπό τοϋτο. διό και διά τήν περί ήμών τελείαν έξόφλησιν και δώσιν21, έγράφη και το παρόν αποδεικτικόν τε και έμμάρτυρον γράμμα, και έδόθη προς τον γληγό­ ρην σκορδάν δ ι9ένδειξιν και άσφάλειαν:< 1802: δεκεμβρίου 14: » ήμεΐς οι τρεις αύτάδελφοι τοϋ μακαρίτου χρ ι­ στό φ ίλη σ τρ α τή ς δηλ: για ννά κ η ς και π α γώ τη ς ύποσχόμεθα είς τα άνωθεν. » ό γραφεύς καλλίνικος ιερομόναχος μαρτυρώ. » έγό ή βλοτίνα ή μιτέρα του βαι βε όνο τα άνοθεν »+ χ α τ ζ νή κολη κο τιμήτης και μαρτίς » μιχαλάκη κουβέλι? τιμητις και μαρτις » χ ++:παναγιώτη τοϋ χ++: μιχαλάκη μαρτυρώ » γιάννις γαλέτζα22 τιμιτης και μαρτις

Αγίας Τριάδας (1872), και ο ευεργέτης Γρηγόριος Χατζή Παναγιώτου Σκορδάς (1848-1928). Άξια παρατήρησης η χρήση του δημώδους τύπου Γληγόρης.

4. Στρατής και Στράτης, πολύ συνηθισμένο βαφτιστικό όνομα στη Λέσβο.

5. Παγώτης < Παναγιώτης. Πβ. Μπούτουρας, ό.π., σ. 95 (Παγιώτης). Τα Παγώτης-Παγωτέλης ως οικογενειακό υφίστανται ως τις μέρες μας.

6. Το επώνυμο Μ αρνέλης < Μ α ρινέλη ς υφίστατο παλαιότερα στην Αγιάσο.

7. Σοφούλα, πβ. και το επίσης υποκοριστικό Σουφλέλ ’. Βλ. Ραιιΐ ΚτεΐδοΙιπιεΓ, Οετ Ηαι1ΐ£€ ΙββΜβσΙιβ ΩΐαΙεΓΐ, \νΐοπ 1905, στ. 349, 377.

8. Γράφε θέλοντες.

9. Εδώ η αντωνυμία χρησιμοποιείται για πρόσωπα περισσότερα των δύο.

10. Ελαιοχώραφον (ιδιωματικά, λιόπραμα και λιόκτημα).

11. Εκτίμησαν, καθόρισαν την αξία.

12. Τοπωνύμιο Παλαιόμυλος υφίσταται ως τις μέρες μας στην Α γιάσο, στην ευρύτερη περιοχή Σ ιλά δ ια ή Σιλαδέλια.

13. Το επώνυμο Καναρέλης υφίσταται ως τις μέρες μας στην Αγιάσο. Πβ. και το επώνυμο Κάναρος. Άξια παρατή­ ρησης η χρήση του δημώδους τύπου Βασίλης.

14. Σήμερα στην Αγιάσο το Αρμενάκης λειτουργεί ως βαφτιστικό.

15. Πιθανότατα πρόκειται για μέλος της πολυμελούς οικογένειας των Καρατζάδων.

16. Ελενονδα, πβ. και το επίσης υποκοριστικό Λινονδ 17. Κοτζπήδενα < Κουτσμπής (Κουτσουμπής), ανδρωνυμικό. Γνωστός ο παλα ιός δάσκαλος της Αγιάσου Χριστόφας Κουτσουμπής ή Κουτσμπής.

18. Έπαψε να ανήκει στην κυριότητα μας.

19. Γράφε εξωφλήσαμεν.

20. Βλ. περ. «Αγιάσος» 125 (2001), σα. 12, 13.

21. Γράφε δόσιν.

22. Αγιασώτικα επώνυμα Βαλέτσας, Γαλετσέλης.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Για το βαφτιστικό όνομα Χ ρ ισ το φ ίλη ς, βλέπε Αθανασίου X. Μπούτουρα, Τα νεοελληνικά κύρια ονόμα­ τά, ίστορικώς και γλωσσικώς ερμηνευόμενα, εν Αθήναις 1912, σ. 100. Σήμερα το βαφτιστικό αυτό όνομα δεν υφίσταται στην Αγιάσο.

2. Το επώνυμο Ζαλπαρίνης υφίσταται ως τις μέρες μας στην Αγιάσο.

3. Το επώνυμο Σκορδάς υφίσταται ως τις μέρες μας στην Αγιάσο. Από τους παλαιούς Σκορδάδες γνωστοί ο Χατζή Ιωάννης Σκορδάς, κτήτορας του ιερού ναού της

Ο Γρηγόρης Ζαλπαρίνης, πιθανότατα κατιών συγγενής των αναφερομένων στο παραπάνω έγγραφο Ζαλπαρίνηδων, με τη σύζυγό του Μαριγώ, το γένος Γρηγόρη Καρέτου.

ΛΕΣΒΙΑΚΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ Λ αϊκά παιδικά στιχουργήματα από την Α γιάσο Β Ό μ ω ς ώ ρα δ εν είνα ι ν ’ α λ λ ά ξο υ μ ε π α ιχ ν ίδ ι; «Παίζουμε κουτσό;» «Και δεν παίζουμε;» Στο λεφτό το «χαραμάν’» (το χαραγμένο στο χώμα σχήμα με τα μικρά τετράγωνα) είναι έτοιμο και αρχίζω πρώτος την προσπάθεια να το περάσω κουτσαίνοντας, φυσικά, με το ένα πόδι και τραγουδώντας συνάμα το σχετικό δίστιχο:

«τσιρουγιάνν’ς», γιατί, όντας παιδί της Κατοχής, πραγμα­ τικά η σωματική μου διάπλαση δεν είχε να ζηλέψει τίποτα από τον τσίρο, το αποξεραμένο σκουμπρί! Και η ... ψαλμωδία να συνεχίζεται σε βάρος μου, αλλάζοντας τώρα τροπάριο και ...ήχο: Ο Γιάννης το καλό παιδί

τσι τ' άξιου παλικάρι, γαϊδάρας κώλου φίλησι τσι πήρι ένα δικάρι τσι του δικάρι το 'δουσι τσι πήρι ένα σιμίτι τσι του προυί σηκώθηκι μ ' ένα σκατό στη μύτη!

Ένα πιριστιράκι κουτσό, κουτσό, κουτσό, πήγι να πιράσει τς Καρύνης του πουταμό! Οι υπόλοιποι είναι μαζεμένοι γύρω μου και προσπα­ θούν να με... διευκολύνουν, τραγουδώντας κι αυτοί με τη σειρά τους:

Ήρτι μια γριγιά απ' τη Πολ ’ τσ' ίφιρι ένα παρασόλ ' τσ' είχι μέσα χάσι χάσ' τσ' είπι του Γιαννέλ' να χάσ'! Ύ στερα από τόση καταλαλιά εναντίον σου, είναι δυνατόν να δεις χαΐρι και προκοπή; Παραπατώ λοιπόν και πατάω άθελά μου τη γραμμή στο «χαραμάν’», μόλις λίγο στην ακριούλα.

- «Χ άσις», ακούγεται θριαμβευτικά η φωνή των συμπαικτών.

- «Ε παίζου, σεις μι καταγκτήσιτι μι τς φουνές», ακούγεται η δική μου παραπονεμένη αντίδραση.

- «Θα του ξουνουκάνου α π ’ τν αρχή!»

- « Χ ά σ ις, χ ά σ ις » , η ο ρ γισ μ ένη απάντηση τω ν «φίλων» και αμέσως μετά «εν χοροίς και οργάνοις» όλοι μαζί μου ρίχνουν το σχετικό ανάθεμα:

Γιάνν', Γιάνν', ζουτζου-Παλ'βάν' (δις) Ποιος να ξέρει άραγε, σε ποιον από τη μεγάλη φαμί­ λια των Παλιβάνηδων, εκ Λάμπου Μύλων, κόλλησαν για πρώτη φορά τη ρετσινιά του «ζουτζιάρη» (του στρεψόδικου στο παιχνίδι) και έτσι καθιερώθηκε η χαρακτη­ ριστική φράση «ζουτζου-Π αλ’βά ν’», που με πλήγωνε τώρα κατάκαρδα! Και να ’ταν μόνο αυτό, πάλι καλά! Αμ σε λίγο θα ακολουθήσουν και τα υπόλοιπα... τιμητικά για το ...σπά­ νιο όνομά μου ψεγάδια, που θα μου καταρρακώσουν το ηθικό ολοκληρωτικά. Χάθηκε να με είχαν βαφτίσει, ας πούμε, Αγησίλαο ή Αλκιβιάδη ή έστω Περικλή! Πού να βρουν γΓ αυτά τα ονόματα τα ανάλογα στιχουργήματα; Για μένα δυστυχώς (Γιάννης γάρ!) η κοροϊδία είναι ανελέητη! Ό λοι μαζί ρυθμικά αρχίζουν να καταφέρονται εναντίον μου, ψάλλοντας σε ήχο... πλάγιο δεύτερο:

Γιάνν', Γιάνν', τσιρουγιάνν', τ' άντιρά σου μες στου τ'γάν', να τα τρων οι Ατσιγγάν'. Και το δυστύχημα ήταν ότι μου ταίριαζε απόλυτα το

Βέβαια τα πράγματα έχουν αλλάξει σήμερα. Και Γιάννη να σε λένε, πού να βρεις τη σήμερον ημέρα γα ϊ­ δάρα στην Αγιάσο, αφού έχουν αντικατασταθεί με αγρο­ τικά αυτοκίνητα! Και με ένα δεκάρι (πληθωρισμός γάρ) όχι σιμίτι, σουσαμένιο κουλούρι, αλλά ούτε τσίχλα δεν αγοράζεις πια! Όμως τότε όλα γινόντανε και εγώ έσκαζα από το κακό μου, με τόσα που μου σούρνανε τα γειτονόπουλα, που ανελέητα συνέχιζαν τα σκασμένα με το πασίγνωστο:

Σαράντα πέντε Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση. Τι κι αν ξελαρυγγιζόμουν εγώ:

Κι όλος ο κόσμος, ο ντουνιάς, δεν έχει άλλη τόση! Πώς να τα βγάλει πέρα μια φωνή, ενάντια σε ολό­ κληρη χορωδία, που συνέχιζε ασταμάτητα:

Γιάνν' τουν λεν τσι κλαίτι τουν τσ' άμα θ'μώσει, χέστι τουν! Μες στην όλη δυστυχία μου πάντως, ήμουν και λίγο τυχερός, γιατί τα γειτονόπουλά μου στην Αγιάσο, ευτυ­ χώς, δε γνώριζαν και το ανάλογο κρητικής προέλευσης τετράστιχο, που εκτόξευαν εναντίον μου οι συνομήλικοί μου, στα λίγα χρόνια που έζησα στην Κρήτη και που τόσο με ενοχλούσε. Ακούστε το και θα με δικαιώσετε, πιστεύω:

Πάρε πρίνο, κάνε Αντώνη τσ' από πλάτανο Μανόλη, αν ειπείς τσάι για το Γιάννη, ό,τι ξύλο να 'ναι κάνει! Ε ρε νονέ, ο Θεός ας σε συγχωρέσει, μα χάθηκαν τα ονόματα του κόσμου; Πήγες να με βγάλεις Γιάννη, να με ψήνουν στο τηγάνι; (Συνεχίζεται)

ΓΙΑΝΝΗΣ Λ. ΠΑΠΑΝΗΣ

ΛΕΣΒΙΑΚΟΙ ΑΠΟΗΧΟΙ ΤΟ Υ

ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

I Γεώργιος Παπανδρέου, ο πολιτικός της νεό­ τερης Ελλάδας, ξεκίνησε τη λαμπρή σταδιοδρομία του α πό τη Λέσβο. Ανέλαβε νομάρχης λίγο μετά την επίσημη ενσωμάτωση του νησιού στον κορμό της πατρίδας, που είχε τρανέψει με τις δάφνες των Β α λ κ α νικ ώ ν πολέμ ω ν. Στη σ υνέχεια διατέλεσ ε γ ε ν ικ ό ς δ ιο ικ η τ ή ς Λ έσ βου, Χ ίο υ κ α ι Ν ήσω ν Αιγαίου και πρόσφερε τις υπηρεσίες του στις ανα­ τολικές εσχατιές της επικράτειας. Και στα κατοπι­ νά όμω ς χρόνια , ω ς το γέρμα της πολυκύμαντης ζωής του, δεν έπαψε να έχει δεσμούς με τον τόπο τω ν π ρ ώ τω ν π ο λ ιτικ ώ ν του βηματισμών. Γκαρδιακός του φίλος εξάλλου και ιδι­ αίτερός του ο Π αλαιοκηπιανός Μ ι­ χαήλ Εμμανουήλ, ο Μίδης... Σ το ν η σ ί της Σ α π φ ο ύ ς κ α ι του Α λκ α ίο υ το «Κ όμ μα τω ν Φιλελευθέρων», μέσα α πό τις γρα μ μ ές του ο π ο ίο υ α γ ω ν ί­ στηκε κυρίως ο Γεώργιος Π α­ π α ν δ ρ έ ο υ , δ ιέ θ ε τε ισ χ υ ρ ό έρεισμα. Ο γ ιο ς του Ψ η λ ο ­ ρείτη, ο οξυδερκής πολιτικός α ρ χη γό ς Ε λ ευ θ έρ ιο ς Β ε ν ι­ ζέλος, είχε συνδεθεί άρρηκτα με την πολυπόθητη λευτεριά και είχε γιγαντέψει στη φαντα­ σία του λαού. Δεν ήταν όμω ς λίγοι και οι οπαδοί του α ντιπ ο ­ λιτευόμενου «Λαϊκού Κόμματος». Στα χρ ό νια μάλιστα του επάρατου εθνικού διχασμού οι Λέσβιοι, όπω ς και ο ι ά λ λ ο ι Έ λλη νες, ά ν ο ιξ α ν ω ς το τέρμα τους κρουνούς της εμπάθειας, της μισαλλοδοξίας, της μοχθηρίας... Ο Γεώργιος Παπανδρέου άφησε στο νησί αχνά­ ρ ια τ ο υ , σε χ ρ ό ν ο υ ς χ α λ ε π ο ύ ς γ ια το έθ ν ο ς. Αγαπήθηκε από πολλούς, αλλά και μισήθηκε θανά­ σιμα, καταπώς συνήθως συμβαίνει με τους δημόσι­ ους άντρες, με τους σκυταλοδρόμους της δράσης. Στην πρω τεύουσα κ α ι σ ’ όλα τα χω ριά είχε αφοσ ιω μ έ ν ο υ ς σ υ ν ε ρ γ ά τ ε ς , μα κ α ι ε π ικ ίν δ υ ν ο υ ς εχτρούς, π ο υ π ά σ χιζα ν να τον τα πεινώ σ ουν, να τον εξοντώσουν. Σε καιρούς αλλοτινούς τα σαπρό­ φυτα του παρογοντισμού και του τραμπουκισμού, ο ι μ π ρ ά β ο ι κ α ι ο ι ντα ή δες, υ π ερ ευ δ ο κ ιμ ο ύ σ α ν στον τόπο μας... Ή ταν άνθρωπος κομψός, πνευματώδης, ετοιμό­ λογος, α πο φ α σ ισ τικ ό ς, α γω νισ τικ ός, πεισ τικ ός,

κάποτε και δημοκοπικός. Ή ταν εύγλωττος αγορη­ τής και καθήλωνε το ακροατήριο με τη μαγεία του λόγου. Ασκούσε γοητεία, ρ η τορ εύοντα ς α πό το βήμα της Βουλής, αλλά και από τα μπαλκόνια και από τις εξέδρες, κατά τις προεκλογικές περιοδείες. Ό λοι δοκίμασαν τον πυργωμένο παλμό του ανέν­ δοτου αγώ να. Ό λ ο ι θυμούνται το πάνδημο ξό δι του Γέρου της Δημοκρατίας, που ήταν απρόσμενο αστροπελέκι για την τυ ρ α ννία τω ν αυτόκλητω ν σωτήρων, η οποία ένα χρόνο π ρ ιν είχε μπει στην επικίνδυνη τροχιά της... Και στο χωριό της Π αναγιάς της Μεγαλόχαρης ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε τους φίλους του, τους συντρέχτες του. Υπήρχαν και εδώ αγνοί ιδεολόγοι, αλλά κ α ι φ α ν α τισ μ έν ο ι ο π α δ ο ί. Α νάμεσά το υς συγκαταλέγονταν αρχοντάδες, λόγιοι, επαγ­ γ ε λ μ α τ ίε ς, τ ε χ ν ίτ ε ς , α γ ρ ό τες, φ τ ω χ ο ί μεροδούληδες, πονεμένοι πρόσφυγες. Επίσημη επίσκεψη πραγματοποίησε το 1931 ως υπουργός της Παιδείας στην κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου, για να θέσει το θεμέ­ λιο λίθο του πρώ του μεικτού δ η μ ο τικ ο ύ σ χ ο λ ε ίο υ , του Αγριγιώτικου... Σε παλαιότερη επίσκεψή του στη νυ φ ο ύ λ α του Ο λύ­ μπου ο Π α τρινός πολιτικ ός βρέθηκε σε δύσκολη θέση. Οι Α γιασώ τες ήταν διχασμένοι. Ο ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ι ήθελα ν να γίνει δρόμος και από το κάτω μέρος του χω ριού, από την Πε­ ρασιά, για να φτάνουν οι προσκυ­ νητές π ιο εύκολα στο ναό της Π α­ να γιά ς κα ι στην Α γορά. Λ ίγοι όμω ς από τους πλούσιους, που είχαν ακίνητα στο Καμπούδι και στο Σταυρί, όπου κατέληγε ο αμαξωτός δρόμος, φοβούμενοι πω ς οι περιουσίες τους, με τη χάραξη και άλλου δρόμου, θα έχαναν ένα μέρος της α ξία ς τους, α ντιδ ρο ύσ α ν με κάθε τρόπο, βαλτωμένοι στο προσωπικό τους συμφέρον. Για την επίλυση της διαφοράς τους οι αντιμαχόμενοι κατέφυγαν και στο Γεώργιο Π απανδρέου και ζήτησαν τη γνώμη του για την αναγκαιότητα ή μη της διάνοιξης και δεύτερου δρόμου. Και αυτός, που δεν ήθελε ν ’ α π ο κ α ρ δ ιώ σ ε ι κ α ν έ ν α ν , ρώ τησε:

Α γ α π η το ί μου, τι είνα ι π ρ ο τιμ ό τερ ο , να έχει ο άνθρωπος ένα μάτι ή δυο μάτια; Η απάντηση όλων δεν μπορούσε παρά να είνα ι μια. Έ τσ ι άρχισε ο κοινοτικός δρόμος της Περασιάς, ο οποίος ολοκλη­ ρώθηκε το σωτήριο έτος 1923... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Τ ’ ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ Γοι τσουμπανοί λαθρουπατούν, καθόλ’ δε σακιντίζιν, ιλιές, απίδια, κάστανα, στα πρόβατα ταγίζιν.

ΔΩΔΕΚΑ Η ΩΡΑ Σε συναντήσαμε Κι η θηλιά Δώδεκα φορές Στο λαιμό μας στριφογύρισε Δώδεκα η ώρα Κοντά σου βρεθήκαμε Κι ο χωροφύλακας Δώδεκα φορές Αρνήθηκε να σε πλησιάσουμε Δώδεκα η ώρα Σε νεκροσάβανο σε βάλανε Κι η ανάσα μας Δώδεκα φορές Γλίστρησε να σε συντροφεύσει Δώδεκα η ώρα Μεσάνυχτα Και τα σκοτάδια Στην καρδιά μας απλωθήκανε Για πάντα ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΜΙΣΣΙΟΣ

Ο ΒΡΑΧΟΣ

Κβάρα έχιν παράπουνου πήγαν στουν αγρουνόμου, δυο μαρτυρίες τουν γυριψι, να βάλ’ μπρουστά του νόμου. Πού ’νι Λαγός μι του Μουλ’βιάτ’, τρικλάδ’ τα β’νά γύριζαν τσι σαν του στσύλου τουν αβτζή τς αμαλαγιές μύριζαν. Είνι κατάστασ’ γη σ’μιρνή, δε δίνιν σημασία, είμι φουρουλουγούμινους τσι θέλου προυστασία. Του νόμου λειτουργήσιτι, έσφιξι κόμπους, φτάν’, ικτός να καταντήσαμι τσ’ έδιου Αφγανιστάν. Αφαλουτσούκαλου Γ.Π.

Ο ΜΟΝΑΧΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ Όπου κι αν πάει, κουβαλά τη μοναξιά στους ώμους. Αεν ξέρει ποια κατεύθυνση να ψάξει, να σωθεί. Λιγοκαρδίζει, σαν λυγά τα γόνατα στους δρόμους. Θολώνει το κεφάλι του και πα να τρελαθεί.

Βράχος στέκει στ’ ακρογιάλι γόης και μ’ εγωισμό, όγκους έχει στο κεφάλι και το βλέμμα στον γκρεμό.

Μ’ όση του μένει αντοχή την ώρ’ αυτή πασχίζει, με βλέμμα ικετευτικό, ψηλά στον ουρανό, την πονεμένη του ζωή να την ανακουφίζει, ί στης ερημιάς του το κελί, που ζει, το σκοτεινό.

Τ’ αφρισμένο κύμα δέρνει πόδια κι άγουρο μυαλό κι ένα μήνυμα του φέρνει απ’ τον άμμο τον ψιλό.

Αποβραδίς ως την αυγή πολλές φορές πεθαίνει και ως το λιοβασίλεμα θαρρείς λιποθυμά. Νιώθει στο στήθος την καρδιά ακρωτηριασμένη, όμως την αχρηστία της να σώσει δεν τολμά.

Να μην κάνει κι άλλα λάθη, λέει ο άμμος ο παθός, κι αν θα ήθελε να μάθει, βράχος ήτανε κι αυτός.

Σαν τον αϊτό που λάβωσαν μες στη ζωή τραβιέται κι αραξοβόλι πουθενά δε βρίσκει να σταθεί. Πάνω σε βράχια σαν σκαρί δίχως πάνι χτυπιέται κι αφήνεται να βυθιστεί, να φύγει, να χαθεί.

Καρυά, 13.8.2000

ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ

Μυτιλήνη, 21.6.2000

ΜΑΡΙΑ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ Δυο του Σεπτέμβρη, Κυριακή, το δυο χιλιάδες ένα, η φύση μοσχοβόλαγε κι όλα ήταν μυρωμένα. Στην εξοχή, καρδούλα μου, μια ηλιόλουστη ημέρα, που τα πουλάκια χαίρονταν τον καθαρό αέρα. Που τα δεντράκια έριχναν σκιά σ’ ένα ξωκλήσι, σ’ ένα τοπίο απέραντο στην ανθισμένη φύση. Κι ο καταρράχτης πιο εκεί, που πρόβαλλε απ’ τα βράχια, έπεφτε και δροσίζονταν #έντρ«, λουλούδια, στάχυα. Το γεφυράκι ξύλινο, Λίρα στο ποταμάκι, το γάργαρο που έτρεχε άκουγε το νεράκι. Παρών, κι ο γερο-πλάτανος κι η κρυσταλλένια βρύση, που ο διψασμένος κάθεται τη δίψα του να σβήσει. Πιο μακριά ένα κόκκινο χαλί από παπαρούνες σου ηρεμούσε της ψυχής κάθε λογής φουρτούνες. Και ένα τσομπανόπουλο εκεί, λίγο πΐΑπέρα, σκορπούσε τη μαγεία του με μια γλυκιά φλογέρα. Τα προβατάκια με χαρά έτρεχαν και πηδούσαν και τα πουλάκια από κλαρί σ’ άλλο κλαρί πετούσαν. Κι εκεί στο τέρμα του ουρανού, που φτάνει η ματιά σου, μια ψαλμωδία αγγελική ευφραίνει την καρδιά σον. Κι ανάμεσα σε όλ’ αυτά εσύ, χρυσό μου εγγόνι, που μ’ αγκαλιάζεις μια φορά και δυο η καρδιά μου λιώνει. Και ο παπάς με τ' άγιό του Ευαγγέλιο στο χέρι έκανε το μυστήριο αυτό το μεσημέρι. Στην κολυμβήθρα σ’ έβαλε, έλαμπες σαν αστέρι, και την ψυχή σου φώτισε το άγιο περιστέρι. Κι εμείς που σε λατρεύουμε ευχόμαστε να ξήσεις, σαν τα ψηλότερα βουνά Ανατολής και Δύσης. ΜΑΡΙΑ ΙΙΑΤΣΕΑΗ-ΚΑΜΙΝΕΛΗ

«ΨΑΓΜΕΝΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ» Είναι μια περίοδος, μια περίεργη οδός, που δεν έχει τέλος' σε τρυπάει σαν το βέλος, σου ματώνει την καρδιά, την αγάπη την πετά, φυλακίζει την ψυχή, μα η φωνή της πάντα ηχεί στου ανθρώπου το αυτί, μα είναι τόσο μακρινή, τόσο άφθαστη, κρυφή, μα πολύ αληθινή. Κι όσο κι αν προσθέτεις κι άλλο, για να μάθεις κάτι άλλο,

κι όσο κι αν προσπαθείς, να γνωρίσεις τις οδούς, που μας παν στους ουρανούς, και να μάθεις το παιχνίδι, είν’ κλειστό σαν ένα μύδι" κι εσύ, χωρίς στο χέρι να ’χεις κοφτερό μαχαίρι, δεν μπορείς να το ανοίξεις, την αλήθεια για να δείξεις στον καθρέφτη της ψυχής σου, για να σώσεις το κορμί σου απ’ το βούρκο της ζωής σου. Αιγάλεω, 14.5.1999

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΖΑΡΟΔΗΜΗΤΡΑΚΗΣ

ΕΙΡΗΝΗ Βγήκε ψηλά στον ουρανό ν ένα λαμπρό αστέρι, Ειρήνη τ' ονομάζουνε και ευτυχία φέρνει. Σύννεφα το σκιάζουνε και προσπαθούν να κρύψουν την ομορφιά του τη γλυκιά, πάνε να του»™ σβήσουν.

■ ■ Μα πάλι «ντό περήφανο και πιο λαμπρό προβάλλει, με το φεγγάρι σύμμαχο τα σύννεφα προσβάλλει. Τι Μ χα να σας σπρώχνει εσάς μπροστά μου για να μπείτε; Μήπως νομίζετε εσείς αιώνια θα ζείτε; Εγώ εδώ θα στέκομαι, όσο κι αν προσπαθείτε, σύννεφα είστε εσείς και θα διαλυθείτε. Και θα ’ναι πάλι ξαστεριά και πάλι θα φωτίζω, πάλι θα λάμπω από ψηλά, Ειρήνη να σκορπίζω. ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ ΣΑΒΒΑ-ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ

Ο ΝΕΚΡΟΤΑΑΟΣ ΣΧΟΑΙΑΖΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ Π άγ’τσι του λάδ’ μας βιρισέ τσ’ ακόμ’ α του πληρώσιν... Ούλα σουστά τσι άγια μ.αστρου-Σημίτ’ς τα ποίτσι,

Σα δεν ξυπνήσουμε νουρίς, χεφότφα θα δούμι

τς αγρότις όμους πα στου ράφ’ μπουκάλα ούλ’ τς αφήτσι.

τσ’ ούλα τα προυιόντα μας τσάμπα πλια θα τα πλιούμι.

Ούλου του χ ’μώνα δλέβγαμι στα μύδια τσι στα στρείδια,

Δείτι τς τσι καμαρώσιτί τς, φτύσιτί τς μη τς θαρμάπν,

μήδι τις πόρτις κάναμι μήδι τα παναθύρια...

γοι Νικουνιώτ’σσις έ γ ’τουτις πουλλά ακόμ’ θα ποίσιν...

Ξέρ’ς τι θα πει ναν έ χ ’ς μαξούλ’ τσι να 9σι χριγιούμενους

Για τς Αλβανοί ’νταν του μαξούλ’, μια χαρά τα βουλεψαν,

τσ’ απί τν Αθήνα να σι λεν πους είσι ’φτυχισμένους!...

κάναν τσι μας ένα καλό, του λιώνα μας κλαδέψαν!

Γοι αγρότις ’π ’ τα μαξούλιαντουν χουρτάσαν ούλ’ παράδις,

Μι τς ντέμπλις τσι μι τα ντιμπλιά τα δέντρα καθφίζαν,

α τς βάλιν τόπου εν έχιν, γιμόσαν ούλ’ τς κμαράδις...

σαν ίλιγις μη σπουν κλαδιά, στ αλβανικά σι βρίζαν...

Π άγ’τσι του λάδ’ μας βφισέ τσ’ ακόμ’ α του πληρώσιν,

Μι τ ’ γύρσ’ τς χρουνιάς, σαν έ χ ’ ιλιές, τσι ΙΚΑ θα γυρέψιν,

γη Ουλυμπιάδα άμαν έρτ’, τσι τόκου θα μας δώσιν...

πηρ’ αγέρα του τσιφάλιντουν, σα τ ’ μαϊμού θα μας χουρέψιν.

Ιπάγγιλμα θ’ αλλάξουμε, θα τς κόψουμι τς ιλιές

Υπεύθυνους είνι Σημίτ’ς για ούλα ό,τ’ γινόντι,

τσι δέντρα άλλα θα βάλουμι, που κάν’ν χρυσές ^δλειες!

τς αγρότις πρέπ’ ναν έ χ ’ καλά, γιατί παραπουνιόντι.

Γοι αγροτις θα τα παίξουμι ούλα για ούλα πλια,

Σκουτούρις έ χ ’, του ξέρουμιι, μ ’ έφτη τν Ουλυμπιάδα,

έφτου θα καταλήξουμι, να λιγουστέψ’ γη δ’λειά.

μιγάλα ’νι τα έξουδα τσι τα πληρών5 γ ’ Ιλλάδα.

Γοι αγρότις είμ&στι απλοί, ταλαίπουρου ασκέρ’,

Τα θ’κά μας τα προυβλήματα Σημίτ’ς πρέπ’ να λουγιάζ’

τσι Γουλγουθά ανιβαίνουμι μι του σταυρό στου χέρ’.

τσι να προυσέχ’ τουν ίδρου μας να μην τούνι ξουδιάζ’...

Τς αγρότις, σαν που τστομαστι, τίπουτα ε μας σών’,

Ίσιαμ’ να ’ρτ’ γη Ουλυμπιάδα, θαν ινστεύγουμι α π’ ούλα,

ουλουφάνφα του βλέπου νικρουθάφτ’ς πους θα μας σ’κών’.

γιατί ξουδιάζ’ τ ’ αφιντικό τσι τα πληρών’ γη δούλα.

Προυτφϊότητα έχ’ γι αγρότ’ς, φτον πρώτα πρέπ’ να θ’μούντι,

Κατά π ’ στρώσιτι τσμηθείτι, γω βαρέθκα να φουνάζου,

όχ’ σαν κουντέβγιν γοι ικλουγές να κάν’ν πους τουν ιλ’πούντι.

ο,τ’ παράξινου όμους βλέπου, πάντα θα του σχουλιάζου.

Μεις δλέβγουμι τσι φτοι μασιούν, τς Αθήνας γοι κηφήνις, πρέπ’ τν αγρουτιά να καλουδούν, γιατί έχιν ιφθύνις.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΞΑΦΕΛΗΣ (ΝΕΚΡΟΤΑΛΟΣ)

Ο δραστήριος συνεργάτης μας σατιρογράφος-καρνάβαλος Παναγιώτης Ξαφέλης (Νεκρόταλος) εγκαινίασε στο Μπαλτζίκι, το 1979, την τρίκυκλη μηχανή του «Ατλας». Τον αγιασμό έκανε ο κουνιάδος του παπα-Κώστας Ασβεστάς. Παρίστανται, από αριστερά, η εγγονή του Αμερισούόα Γρηγορίου Ξαφέλη, η σύζυγός του Αμερισούδα, η επίσης εγγονή του Πηνελόπη (Πόπη) Γρηγορίου Ξαφέλη και η νύφη του Μαρία Γρηγορίου Ξαφέλη-Κλόκα.

«ΣΑΠΦΩ - ΕΛΥΤΗΣ ΚΑΙ ΑΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ» Έ να αξιόλογο Συνέδριο που διοργανώθηκε στη Λέσβο Η Λέσβος

φ α ίν ετα ι ό τι έχει πα ρ άδοσ η στη διοργάνω ση μεγάλων και αξιόλογω ν Συνεδρίω ν, το π ικ ώ ν κ α ι διεθνώ ν, με τα ο π ο ία έχουν εξετασθεί κ α ι ερευνηθεί πολλές π τυχές της α π α ρά μ ιλ­ λης π νευμ α τική ς κ α ι λογοτεχνική ς της α νθ ο φ ο ­ ρίας, της ιστορικής και λαογραφικής της παράδο­ σης, της προβολής κα ι τουρισ τικής αξιοποίησης τω ν μ οναδικ ού κά λλους «μνημείω ν της Φύσης» της, της ιδιάζουσας γεω μορφολογίας κλπ. Τα Σ υ ν έδρ ια α υτά ο ρ γ α ν ώ ν ο ν τα ι, σ υνήθω ς, από δραστήριους πολιτιστικούς Συλλόγους ή επι­ σ τη μ ο νικ ές Ε ν ώ σ εις το υ νη σ ιο ύ κ α ι β ρ ίσ κ ο υ ν π ά ν τ α την πρόθυμη αρωγή κα ι υποστήριξη α π ό Δ ήμους της Λέσβου, α π ό τη Ν ομ αρχιακή Α υτο­ διοίκηση και ιδιαίτερα από το Υπουργείο Αιγαίου, το ο ποίο, ομολογουμένω ς, έχει να παρουσιάσει, εκτός τω ν άλλων, κ α ι θαυμαστές δραστηριότητες σχετικές με την πολιτιστική, κοινωνική, οικονομι­ κή κλπ. προβολή τω ν νησιών μας και τω ν περαιτέ­ ρω δυνατοτήτων ανάπτυξής τους, ώστε να περιορισθεί και να παυσει να παρατηρείται το ανησυχη­ τικό φαινόμενο της ερήμωσής τους. Μ ε την υπ ο σ τή ρ ιξη τω ν π α ρ α π ά ν ω φ ο ρ έω ν π ρ α γ μ α το π ο ιή θ η κ α ν τελ ευ τα ία κ α ι δυο ακόμη σ η μ α ν τ ικ ό τ α τ α Σ υ ν έ δ ρ ια , π ο υ ο ρ γ ά ν ω σ α ν η « Ε τα ιρ εία Λ εσβιακώ ν Μ ελετώ ν» κ α ι ο δραστή­ ριος «Σύνδεσμος Φ ιλολόγω ν Λέσβου» με θέμα, το πρώ το, τον «Στράτη Μυριβήλη, 30 χρόνια από το θάνατό του» (Μ υτιλήνη 1999), και το δεύτερο, τον «Αργυρή Εφταλιώτη στα Νεοελληνικά Γράμματα» (Μ ήθυμνα 2001). Το Σ υνέδριο στο οποίο αναφερόμαστε «Σαπφώ -Ελύτης και Λυρική Ποίηση στον 21ο αιώ να» δ ιο ρ γ α ν ώ θ η κ ε α π ό το Δ ιε θ ν έ ς Π ο λ ιτ ισ τ ικ ό Κ έ ν τρ ο « Α ιο λ ίς » κ α ι α π ό το Δ ήμο Ε ρ εσ σ ο ύΑ ν τ ίσ σ η ς . Δ ιή ρ κ ε σ ε τ ρ ε ις μ έρ ες (2 4 -2 6 Α υ ­ γούστου 2001) κ α ι πραγματοποιήθηκε σε αίθουσα Σ υ ν εδ ρ ίω ν του Ξ ενοδοχείου «Α εοΐϊαη νΐ11α£6» σ τη ν Ε ρ εσ σ ό . Ό π ω ς ε τ ό ν ισ ε ο κ. Δ ή μ α ρ χ ο ς Ερεσσού-Αντίσσης στη χαιρετιστήρια προσφώ νη­ σή του προς τους συνέδρους κατά την έναρξη τω ν εργασιών του Συνεδρίου, γίνεται στα πλαίσια του θεμελιακού προγράμματος «Σαπφώ», που άρχισε πέρυσι κ α ι έχει ως ειδικότερο στόχο να αναδείξει και να καθιερώ σει την Ερεσσό, τη γενέθλια πόλη της Σ α π φ ο ύ ς , τό π ο δ ιε θ ν ώ ν σ υνα ντή σ εω ν κ α ι δρ α σ τη ρ ιο τή τω ν με θέμα την ποίησ η μέσα στο

Η προμετωπίδα του Προγράμματος του Συνεδρίου με θέμα «Σαπφώ-Ελύτης και Λυρική Ποίηση στον 21ο αιώνα».

σύγχρονο κόσμο. Η σύνδεση μάλιστα στο φετινό Συνέδριο του έργου της Σ α πφ ούς με το έργο του Οδυσσέα Ελύτη δεν είναι τυχαία, αφού η Λυρική Ποίηση συνδέει και τους δυο. Στη Λέσβο εξάλλου, στο αγαπημένο τω ν Μ ουσώ ν αυτό νησί, ρίζω σε κ α ι ά ν θ ισ ε α π ό τη ν α ρ χ α ϊκ ή επ ο χ ή (Α ρ ίω ν Τ έρπανδρος - Α λκαίος - Σαπφώ ) και εξακολουθεί και σήμερα να θάλλει. Οι εργασίες του Συνεδρίου άρχισαν το πρωί της Παρασκευής 24 Αυγούστου. Στα πλαίσιά τους πραγ­ ματοποιήθηκαν 6 συνεδρίες και ανακοινώθηκαν οι 15 από τις 17 προγραμματισμένες και καταχωρισμέ­ νες στο φυλλάδιο του Π ρογράμματος εισηγήσεις. Αντιγράφουμε από το Πρόγραμμα και παραθέτουμε εδώ τους τίτλους τους: Γ. Ξ ανθάκη-Κ αραμάνου:

Σαπφώ-Ελύτης. Δυο ορόσημα στη Λογοτεχνία της

Λ έσβ ου, I . ΚιαΐΗοιΐοπΙ: Μ ετα φ ο ρ ά ς: Ε λ ύ τη ς και Σαπφώ και σαπφικά μέτρα: ΒΙαλο, Ε. Κ ο υ τρ ια ν ο ύ : Η όψεις της λεσβιακής μ ετρ ι­ ανασύνθεση και η απόδοση κής, Π. Α ργυροπούλου-Π ατων ποιημάτω ν της Σ απφούς παδοπούλου: Η παρουσία και η Ποιητική του Οδυσσέα τω ν θεώ ν σ το έρ γο της Ε λύ τη , κ α ι I. Β σ πια πΐΐη ΐ: Σ α π φ ο ύ ς, Α . Κ ο υ μ ιώ το υ Σαπφώ-Ελύτης και ελληνική Παπαδοπούλου: Σαπφώ: «τα εν λυρική ποίηση στην Κάτω Ιταλία. οίκολ..», Κ. Μητσάκης: Ο Ελύτης Είναι εύκολο, νομίζουμε, από και η Μ ουσική - Μ ελοποιημένα την παράθεση αυτή τω ν θεμάτων π ο ιή μ α τα το υ Ε λύ τη , Σ. όλω ν τω ν εισηγήσεων, να δ ια π ι­ Ιλίνσκαγια-Αλεξανδροπούλου: Η σ τώ σ ουμ ε τη ν π λ η ρ ό τη τα κ α ι ιδέα της «μεσογειακότητας» στον πολυμέρεια της εξέτασης του θέμα­ ποιητικό στοχασμό του Οδυσσέα τος του Συνεδρίου. Δ υστυχώ ς, ο Ελύτη, Θ. Χ ατζόπουλος: Ο δυσ­ χώρος του περιοδικού δε μας επι­ σέας Ελύτης: το λευκό πένθος, Η. τρέπει να γίνει έστω και αδρομερής Κο<1π£ΐΐ€Ζ-5οηιοΗηοδ: Π οιητική αναφορά στην περίληψη τω ν εργα­ παράδοση στη Σαπφώ: η συμβολή σιών του Συνεδρίου. Ελπίζουμε ότι του λεξιλογίου, Α. Κ αμαρέττασύντομα θα εκδοθούν τα Πρακτικά Πίσση, Σαπφώ και Αισχύλος, Θ. του και, με την απόκτησή τους, θα Μ ικρογιαννάκη-Χριστοπουλου: είναι πρόσφορη η ενημέρωση των Η Σαπφώ και οι κωμικοί ποιητές, ενδιαφερομένω ν στα περιεχόμενα Α. Π απαθω μάς: Η Λ έσβος και η των εισηγήσεων. Δε θα πρέπει όμως, Χ ίος στους ελληνικούς παπύρους αντίθετα, να παραλείψουμε να επι­ της Α ιγ ύ π το υ , Ε. Δ ρα κ ω νά κ η σημάνουμε ότι μας εξέπληξε ο πολύ Καζαντζάκη: Μέθεξη στο λυρισμό Σαπφώ και Αλκαίος. Αττικός κρατή­ π ερ ιο ρ ισ μ έν ο ς α ρ ιθ μ ό ς τω ν συνέ­ της Λ έσβου και της Σαπφούς, Γ. δρων και ακροατών -ιδ ίω ς Αεσβιωνρας, γύρω στο 470 π.Χ. Χρυσάφης: Μια «Λόκρισσα» ποιήπ ο υ το π α ρακ ολούθη σ α ν. Α πορώ , γιατί δεν έγινε γνωστό σε όλο το νησί το τόσο σπου­ τρ ια για το ν «θηλυκό Όμηρο», Ε. Κ α ψ ω μ ένος: δαίο αυτό «Εικονίσματα θα ’χ ω τ ’ άκορίτσια»: ένας Συνέδριο και γιατί απούσιαζαν από τον κατάλογο τω ν εισηγητών Λέσβιοι φιλόλογοι, λογο­ πολιτισμικός κώδικας στο «Άξιον Εστί» του Ελύτη, τέχνες, συγγραφείς και άλλοι πνευματικοί παράγοΕ. Αθανασόπουλος: Η Διαίρεση και η Ενότητα της

% Η γραφική Ερεσσός της Δέσβου... (ΡΙιοΙο Ιυΐ^ Ηαΐζίάίιηίΐηοιι. Ρηηΐυιΐ όγ νοιιΐΕβΓκΙίδ-ΗΒΐζίδΗΙίδ. Ηυΐΐυπίο Αΐί» ΓΙά, 44 ΝίΚίδ δ ΐ Γ . 105 58 ΑΗιυπδ)

ΟΙ ΑΠΟΔΗ Μ ΟΙ ΜΑΣ

Σαπφώ. Ψηφιδωτό του τέλους του 3ου μ.Χ. αιώνα. Μουσείο Σπάρτης.

ντες, οι ο π ο ίο ι -ε υ τ υ χ ώ ς - περισσεύουν στο νησί α υ τό , κ α ι εδ ικ α ιο ύ ν το να συμμετέχουν στα «εν οίκω » (για να υ π α ιν ιχ θ ώ τον τίτλο της εντυ π ω ­ σ ια κ ή ς εισ ή γη σ η ς της κ. Α. Κ ο υ μ ιώ το υ -Π α π α δ ο π ο ύ λ ο υ ) τω ν «δικ ώ ν» το υ ς, Σ α π φ ο ύ ς κ α ι Ελύτη. Το Συνέδριο πλαισιώ θηκε και με δυο καλλιτε­ χνικές εκδηλώσεις που αντιπροσω πεύουν την ανα­ βίω σ η ε ν ό ς θ εσ μ ο ύ με π α ν ά ρ χ α ιε ς ρ ίζ ε ς : το υ θεσμού τω ν κα λλιτεχνικώ ν αγώ νω ν. Η θεατρική ο μ ά δ α το υ Α ' Ε ν ια ίο υ Λ υ κ ε ίο υ Μ ενεμ έν η ς Θ εσ σ α λ ο ν ίκ η ς , π ο υ ε ίχ ε κ ε ρ δ ίσ ε ι το π ρ ώ τ ο Π α ν ε λ λ ή ν ιο Β ρ α β είο Μ α θ η τ ικ ώ ν Α γ ώ ν ω ν Αρχαίου Δράματος, παρουσίασε την τραγω δία του Α ισχύλου «Ε πτά επί Θήβας», σε διδασ καλία του καθηγητή του Σ χολείου κ. Απ. Α ποστολίδη, ενώ μαθητές κα ι μαθήτριες α πό τα Μ ουσικά Σχολεία Ρόδου, Π ειραιά και Μ υτιλήνης παρουσίασαν ένα μουσικό πρόγραμμα με έντεχνη και δημοτική μου­ σική και τραγούδια στις 24 και 25 Αυγούστου, 9.30 μ.μ., στην Ακτή της Σκάλας Ερεσσού. Τ έλος, την Κ υρ ια κ ή 26 Α υγούσ του, σ τις 11 π .μ ., ο ι Σ ύ ν ε δ ρ ο ι ε π ισ κ έ φ θ η κ ε το «Μ ουσ είο Φ υσικής Ισ το ρ ία ς-Α π ο λιθ ω μ ένο υ Δ άσους» στο Σ ίγρι, καθώ ς κ α ι το παρακείμενο του Μ ουσείου «γεώ παρκο». Κ α ι σ τους δυο χώ ρ ους ξεναγήθηκ α ν α π ό το Δ ιευ θ υ ν τή το υ Μ ο υ σ είο υ κ. Ν ίκ ο Ζ ο ύ ρ ο . Α ρ γά το μεσ ημέρι α να χ ώ ρ η σ α ν γ ια τη Μ υτιλήνη κ α ι α π ό εκεί γ ια την Α θήνα, έχοντας α π ο κ ο μ ίσ ε ι - ό π ω ς κ α ι μ α ς ο μ ο λ ό γ η σ α ν - τ ις καλύτερες εντυπώ σ εις α π ό τη γνω ρ ιμ ία τους με τη Λέσβο και τη ζεστή φιλοξενία που τους επεφύλαξε το νησί της Σ α πφ ούς και του Ελύτη.

ΝΙΚΟΣ Α. ΔΕΤΣΗΣ Φιλόλογος Λυκειάρχης

Η Συμιακή Αννα Παπαμιχαήλ, σύζυγος του πρω­ τοπόρου Αγιασώτη μετανάστη Σάββα Ιγνατίου Περγάμαλη, με τη νεοφώτιστη κόρη της Μαρία, γεννημένη το 1948 στο Χγάηβγ, σύζυγο μετέπειτα του Ευστρατίου Βασιλείου Πιπερίτη και καθηγήτρια της Ιστορίας και της Αγγλικής Λογοτεχνίας...

Αναμνηστική φωτογραφία στο Καφέ-μπαρ ουζερί «η Αέσβος» των αδελφών Γραμμέλη (Εμμανουήλ Μπενάκη 38, Αθήνα). Διακρίνονται, από αριστερά, οι ομογενείς μας της Αυστραλίας Σιμός Σπύρου Σκλεπάρης, με τη σύζυγό του Μαρίτσα, και ο Χριστόφας Γραμμέλης. (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, 5.6.2001)

ΜΝΗΜΕΣ^ ΑΠΟ ΔΥΣΚΟΑΑ Χ Ρ Ο Ν Ι Α Ε Σ τ ις 20.1.1949 με οδήγησαν σε μια σκηνή, για να παραλάβω ένα δέμα που είχαν στείλει οι δικοί μου, με ένα παλτό και ένα πουλόβερ μέσα. Πάνω σε ένα μεγάλο τραπέζι βρισκόταν μια εφημερίδα, που με τα πιο μεγάλα τυπογραφ ικά στοιχεία έγραφε για την κατάληψη του Κ αρπενησιού α πό τ ις α ντάρτικες δυνάμεις του Κώστα Κ αραγιώ ργη (το κατέλαβαν στις 19.1. και το κράτησαν είκοσι μέρες). Η είδηση με συγκλόνισε. Στη χαράδρα δεν είχαμε ιδέα για ό,τι συνέβαινε στον έξω κόσμο. Είχα ήδη το απολυτήριο στα χέρια μου. Χρώμα πορτοκαλί «Βαθμός: στρα­ τιώ τη ς, Ε ιδ ικ ό τη ς: Λ ο ιπ ό ς Ο π λ ίτη ς, Δ ια γω γή: ΕΨΙΛΟΝ, ΓΑΜΑ-ΚΑΚΙΣΤΗ». Τα κεφαλαία γράμ­ ματα όχι δικά μου, αλλά όπως είναι στο απολυτήριο. Η μισαλλοδοξία στην π ιο ακραία της μορφή. Με υποβίβασαν από αξιωματικό σε στρατιώτη «ένεκεν αντεθνικών ενεργειών», χωρίς να κάνουν τον κόπο να γράψουν ποιες ήταν αυτές οι αντεθνικές ενέργειες, πότε και που τις διέπραξα. Τώρα με το απολυτήριο χαρακτηρίζουν τη διαγουγή μου ως ΚΑΚΙΣΤΗ, χωρίς καμιά αιτιολόγηση. Έ χασα και την ειδικότητα. Η παρασημοφόρησή μου το Σεπτέμβρη του 1947 (τότε φαίνεται αξιοποίησαν τα πολεμικά αρχεία) ως διακριθέντος στον πόλεμο της Α λβανίας έδειχνε, το λιγότερο, ότι διοίκησα με επιτυχία το ένα από τα δυο τμήματα όλμων του συντάγματος, που μου εμπιστεύθηκαν (στο άλλο επικεφαλής ήταν μόνιμος αξιωματι­ κός). Κι όμως, ειδικότης: «λοιπός οπλίτης». Έφυγα από το Α ' τάγμα με ένοπλη συνοδεία. Στο επόμενο από την ημέρα της αναχώρησής μου δεκαήμερο μπή­ καν μια νύχτα οι αλφαμίτες στη χαράδρα, με το συνη­ θισμένο τρόπο (έκοψαν τα σύρματα), και άρπαξαν στα τυφλά πέντε από τους έγκλειστους. Το πρωί της επομένης γύρισαν οι τέσσερις άγρια κακοποιημένοι. Ο πέμπτος, ο Γιώργος Σαμπατάκος, δεν άντεξε τα βασανιστήρια. Ξεψύχησε. Στη σελ. 182 του βιβλίου «Πού ’ναι η μάνα σου, μωρή;» («Κέδρος», σ τ' έκδο­ ση, 28η χιλιάδα) της Δήμητρας Σωτήρη Πετρούλα διαβάζει ο αναγνώστης: «Γον μπαρμπα-Σπυρίδο το

Σαμπατάκο τόνε σκοτώσανε οι χίτες από το ξύλο...» και σε υποσημείωση, στην ίδια σελίδα, ότι ήταν πατέ­ ρας του Γιώργου, που ήταν ο τελευταίος (σημ.: αμφι­ βάλλω) νεκρός της Μακρονήσου. Για να πάμε από το Α ' τάγμα στο στρατόπεδο πολιτικώ ν εξόριστω ν (το ονόμασαν αργότερα Δ ' τάγμα), που βρισκόταν στο Β.Δ. άκρο του νησιού, έπρεπε υποχρεωτικά να διασχίσουμε το ΒΕΤΟ (Β ' τάγμα), δηλαδή την επικ ρά τεια του Τζανετάκου. Στην πύλη στεκόταν ο φ ρ ουρός στρατιώ της και

Ο συνεργάτης μας αφηγητής Βασίλης Πετεινέλλης. (Σκίτσο εκ τον φυσικού Μιλτ η Παρασκευαΐδη, 30.9.1949)

δίπλα του ένας ανθυπολοχαγός, που αμέσως άρχισε την ανάκριση: «Πού τον πάτε αυτόν;» «Από που τον φέρνετε;» Ό ταν του είπαν ότι είμαι έκπτωτος αξιω­ μ α τικ ός, λες κα ι το ν χτύπησε ηλεκτρικό ρεύμα. «Πούστηδες, να ’στε τυχεροί να κατέβουν οι αντάρ­ τες στην Αθήνα. Θα σας κλαδέψουμε όλους, ρε». Για δέκατα του δευτερολέπτου τρεμόπαιξε στο μυαλό μου η ιδέα να του χώσω μπουνιά στη μουρή. Πρώτη φορά με έβριζε τόσο χυδαία αξιωματικός. Ή ταν και πολύ νεότερος μου. Αμέσως όμως μου ήρθε από τον εγκέφ αλο η δεύτερη εντολή: Ψ υ χ ρ α ιμ ία . Ή τα ν φανερό ότι ο άνθρωπος ήταν αρκετά πανικοβλημένος από τα νέα για το Καρπενήσι. Εξάλλου πρώτη φ ορ ά έβλεπε ένα ν α π ό το π ερ ίερ γ ο α ν θ ρ ώ π ιν ο είδος, που έζησε στον κλωβό του Γ.Κ.Π.Α. και στη χαράδρα του Α.Ε.Τ.Ο. Μακάρι την ίδια ψυχραιμία να κρατούσα ύστερα από 13 μήνες, που με πήγαν πίσω στο Β.Ε.Τ.Ο., αυτή τη φορά μαζί με τους πολί­ τες, που έπρεπε κι αυτοί οι καημένοι να «εξυγιανθούν». Εκεί, στη βόρεια πύλη του τάγμα τος, μας περίμεναν οι ροπαλοφόροι. Προηγήθηκε σύντομος πρόλογος α πό τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Ράντο, δικηγόρο. «Είμαστε πάνοπλοι και είσαστε άοπλοι. Ό π ο ια ώρα θέλουμε, σας στήνουμε α πένα ντι και σας εκτελούμε. Έχετε μοναδική ευκαιρία να αποδεί-

ξετε όχι είσαστε Έ λληνες. Α λλιώ ς το λόγο έχει η ράβδος του αλφαμίτη». Οι ραβδούχοι πέσαν πάνω σ ’ εκείνους που δε θέλησαν να αρπάξουν την ευκαι­ ρία. Ε ίδα το κλομπ, π ο υ ήταν εξογκω μένο στην άκρη του, να κατευθύνεται στο μούτρο μου. Χωρίς δεύτερη σκέψη πρόλαβα και χτύπησα εγώ πρώτος. Ο άνθρωπος, ίσως επειδή αιφνιδιάστηκε, ίσως γιατί η δύναμη του αγανακτισμένου είναι μεγάλη, βρέθηκε ξαπλωμένος στο έδαφος. Δεν πρόλαβα να δω πόσοι με χτυπούσαν. Έχασα τις αισθήσεις μου. Κατάλαβα ότι με έσυραν και με πέταξαν κάπου. Ύ στερα απο πόση ώρα συνήλθα; Άγνωστο. Δεξιά και αριστερά μου υπήρχαν κι άλλα σώματα. Κούνησα τα πόδια μου κ α ι δια πίσ τω σ α ότι ά ρχισ α να ξεμουδιάζω . Μ ια ζεστή φιλική φωνή μέσα στο πηχτό σκοτάδι: « Σ υ ν ή λ θ ες, ρε Β α σ ίλη;» ή τα ν ο Β α λα σ ά κ η ς. Βασίλης κι αυτός και πρώην συγκάτοικος στη χαρά­ δρ α το υ Α ' τά γ μ α το ς. Κ άθε τόσ ο η π ό ρ τα της μικρής σκηνής, όπου βρισκόμαστε πα σ τω μ ένοι, άνοιγε. Δυο αλφαμίτες έριχναν το φως των φακών που κρατούσαν σε ισάριθμους από μας. «Σήκω επά­ νω εσύ, ρε». Πού τους πήγαιναν; Ο Βασίλης μου πρότεινε, όταν ξανάρθουν οι αλφαμίτες, να σηκω­ θούμε εμείς οι δυο, πριν τα φώτα των φακών σημα­

δέψουν άλλους. Να αντιμετω πίσουμε, π ρ ιν σπά­ σουν τα νεύρα μας, αυτό που επρόκειτο να συμβεί έτσι κ ι αλλιώ ς. Δέχτηκα. Ή τα ν μια τακτική που εφαρμόσαμε με το συσκηνίτη μου, το Σ ερα φ είμ Λαφλέσογλου, στη χαράδρα του Α ' τάγματος, όταν αλφαμίτες μεσάνυχτα μπήκαν στον κλωβό και στά­ θηκαν πάνω από το αντίσκηνό μας συζητώντας «γι’ αυτό που θα γινόταν απόψε». Είχαμε τότε βγει από το αντίσκηνο, περάσαμε από μπροστά τους, τάχα ότι πηγαίναμε για αφόδευση κι αυτοί ούτε που γύρι­ σαν να μας δουν. Είχαν, όπω ς φάνηκε, περιορισμέ­ νη εντολή: μόνο τρομοκράτηση. Ό τα ν βγήκαμε οι δυο Β ασίληδες α π ό τη σκηνή, μας χώ ρ ισ α ν. Το Βασίλη τον πήγαν δεξιά και μένα αριστερά, σ ’ ένα μικρό κτίσμα. Πίσω από ένα γραφείο καθόταν ένας ανθυπολοχαγός. «Λοιπόν, τι αποφάσισες; Θα ’ρθεις μαζί μας;» «Όχι». «Γιατί;» (απειλητικά). «Γι’ αυτό» και συγχρόνως του γύρισα την πλάτη, να δει το παλ­ τό μου, που κρεμόταν στην πλάτη μου χωρισμένο στα δυο. Η ραφή είχε ξηλωθεί ως επάνω και μόνο στο σβέρκο ήταν ενωμένα ακόμη τα δυο κομμάτια. (Συνεχίζεται)

ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΕΤΕΙΝΕΛΛΗΣ

Πολιτικοί εξόριστοι στη Μακρόνησο τον Αύγουστο του 1949, στο Δ ' τάγμα. Διακρίνονται, από αριστερά, όρθιοι: 1. Βασίλης Πετεινέλλης. 2. Μήτσος Κοντογιώργης. 3. Λρίστος Μεγαλίδης. 4. Γιάννης Παναγιώτου. 5. Γιώργος Φραντζής (σκυφτός). 6. (;).

7. (;). 8. Νίκος Πασαλής (με την άσπρη γενειάδα). 9. Μίλτης Παρασκευαΐδης (με το καπέλο). 10. Στέλιος Τεμπέλης. 11. (;). Καθήμενος 1. Θεμιστοκλής Ράλλης. 2. Βασίλειος Νίκον Πασαλής. 3. (;). 4. Βαγγέλης Χαραλαμπίόης. 5. Λευτέρης Ρίσβας.

6. Στρατής Ασωματιανός. 7. Γιώργος Παρασκευά;. 8. (;). Όλοι Μυτιληνιοί, εκτός από τον τελευταίο. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Βασίλης Πετεινέλλης)

Ω ΜΑ, ΠΗΡΑ ΔΕΚΑ Π ρ ιν απί πουλλά χρόνια Γιώρ’ς, που ’νταν απί τς πρώτ’ τς κατμάδις στ’ Αμπουτζαλιά)!’κου του σκου­ λειό, πήρι στου τιτρά δϊουντ ένα μιγάλου μιγάλου μηδινικό, ένα κ’λούρ’. Χαρά χαρούμινους, μόλις είδι τ ’ μάναντ, που ’νταν μ πιτ’ αγράμματ’ τσι κάθντου γ ’τουνιά μ’ άλλις ιγ’ναίτσις, φώναξι αψά, για να τουν ακούσιν τσι να τουν καμαρώσιν.

- Ω μα, σήμιρα πήρα βαθμό δέκα χουρίς ένα!

- Μπράβου σ’! Τν ιφτσή μ’ να ’χ ’ς, μουρέλι μ’, τσι πάντα να προυδέβ’ς! Τώρα, ό,τ’ έχου τσ’ εν έχου θα του π ’λήσου τσι θα σι κάνου δάσκαλου!

- Τι λέγ’ς, ω μα, γω θα γίνου γιατρός, α σι γιατρέβγου, που ’σι άρρουστ’! (Από αφήγηση Βλοτίνας Αβδελέλη-Γουγουτά. δγάηεγ)

ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

ΘΑ Μ ’ΧΛΙΑΣ’;

νε στο ωμέγα, ο Βασίλης στο όμικρον. Το πράγμα πήρε να χοντραίνει... Πάνω στην ώρα, να ο δάσκαλος Χριστόφας Χατζηπαναγιώτης. Έκανε, ως συνήθως, τον απογευματινό του περίπατο. Να η ευκαιρία, λέει ο Σπύρος. Να ρωτήσουμε το δάσκαλο. Συμφώνησε και ο Βασίλης.

- Δάσκαλε, συγνώμην, κάθισε να πιεις καφέ.

- Ευχαριστώ, τώρα θα πάω τη βόλτα μου.

- Καλά, όπως θες.

- Να σε ρωτήσουμε όμως κάτι; - Τι πράγμα; - Θέλουμε να μας πεις το ψωμί με τι γράφεται, με ωμέγα ή με όμικρον, γιατί δε συμφωνούμε με το Βασίλη.

- Με ωμέγα, λέει ο δάσκαλος.

- Είδις πς τα ’λιγα, λέει θριαμβευτικά ο Σπύρος στο Βασίλη. Αυτός, αμήχανος και δυσαρεστημένος, γυρίζει και λέει στο δάσκαλο: - Ε, τσι τι, ε δάσκαλι; Θα μ’χλιάσ ’, τώρα π ’ το ’γραψα μι όμικρον; (Από αφήγηση του Ηρακλή Ευστρατίου Χατζηλεωνίδα. Αγιάσος, 30.1.2001)

ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΠΑΣΤΡΙΤΣΙΑ Δ Λ Ε ΙΑ Ε τ υ χ ι να ’μι στου χουριό φέτους του καλουτσαίρ’, που ’ρτι γιου πρόιδρους τς Δημουκρατία^, γιου Κουστής γιου Στιφανόπουλους. Τουν ίβγαλά μια φουτουγραφία απί μακριγιά τσι πήγα στου καφινέ να τνι δείξου, να δούμι τι θα μ’ πουν. Αφού τνι λουγιάξαν ούλ’ καλά, όσ’ ήνταν στου τραπέζ’, είπαν: Α! Α! Πουλύ καθαρή φουτουγραφία! Τι να πω τσι γω; Είπα ναι, γιατί μόλις τν έπλυνα! δγώιεγ, 20.11.2001

Ο Σπύρος Σκλεπάρης, όπως θα θυμούνται πολλοί, είχε μεγάλη μανία να λύνει σταυρόλεξα. Μόλις ερχό­ ταν η εφημερίδα στο καφενείο του Σταθμού των λεω­ φορείω ν, ο πρ ώ τος που την έπαιρνε ήταν αυτός. Πρώτη του δουλειά το σταυρόλεξο. Μια μέρα, δεν ξέρω πώς, τον πρόλαβε ο Βασίλης Κεραμιδάς, ο γνω­ στός και ως Δανιήλ ή Βατίτκου. Αφού διάβασε τους τίτλους, έπιασε και αυτός να λύνει το σταυρόλεξο. Πάνω στην ώρα, να ο Σπύρος.

- Τι κάν’ς έφτου, ε Βασίλ’; - Τι κάνου, του σταυρόλιξου λύνου... Το μάτι του Σπύρου έπεσε αμέσως πάνω στη λέξη

ψωμί.

- Του ψουμί έχ’ς του λάθους γραμμένου.

- Γιατί; - Γιατί γράβγιτι μι ουμέγα τσι όχ’ μι όμικρον... Άρχισε μια κόντρα μεταξύ τους. Ο Σπύρος επέμε­

ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗΣ (ΚΑΜΠΑΣ)

ΤΟΥ ΔΙΤΣΙΟΥ Τ’ ΠΙΤΣΛΕΛ’ Μ ι α θ ϊο υ σ ιβ ο ύ μ ιν’ χουριανή μας κάλισι του παπα-Αρμόλαγου, του Πιτσλέλ’, να κάν’ στου σπίτι τς αγιασμό, να φύγιν τα διμόνϊα τσι να ’ρτιν ούλα βουλ’κά. Σάνι τέλειουσι του έργουντ παπάς μι τν αγιαστούρα τσ’ ήνταν έτοιμους να φύγ’, τουν ξιπρουβόδ’σι γη αγιασμέν’ τσι τ ’ είπι: Σ ’ ιφχαριστώ πουλύ, παπά μ’, γεια στα χέρια σ’! Τσι παπάς τς απάντ’σι μι παράπουνου: Γεια τα χέρια μ’ έχιν, κστιανή μ’, παρά­ δις εν έχιν!

ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

«ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ» Τ ελευτα ία πραγματοποιήθηκαν δυο αξιόλογες εκ δη λ ώ σ εις στην Κ υ π ρ ια κ ή Ε σ τία -Α ίθ ο υ σ α Εκδηλώσεων Ένωσης Κυπρίων Ελλάδος (Κέκροπος 3, Πλάκα), από την Κυπριακή Πολιτιστική Στέγη της Κυπριακής Πρεσβείας «Σπίτι της Κύπρου». Σ τις 30.10.2001 παρουσιάστηκε το συγγραφικό έργο της Ανδρεανής Ηλιοφώτου, με την ευκαιρία της έκδοσης των βιβλίων της «Πρόσωπα και Κείμενα της ΓραμματείαςΛας» και «ΚατασκΛές». Χαιρετισμό α π ^ θ υ ν ε ο Σ τέλ^^ των

σ υλλογή ς Λ α δ ό ^ ρ ίΜ λ ίπ π ο υ «Π ρος Κ ερ ίν ιν » . Χ α ιρ ετΐΐί^ ^ Κ ΙΙΤ η ’θυνε ο Ν ικ ό λ α ο ς Κ ο ν ο μ ή ς, π ρ ό ε δ ρ ο ς της Α κ α δ η μ ία ς Α θη νώ ν. Μίλησαν η Ελένη Αντωνιάδη, φιλόλογος, ο Ανδρέας Βοσκός, καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, και ο Γιάννης Κ ορίδης, ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας. Π οιήματα διάβασε η ηθοποιός Μ αρία Φ ιλίππου. Επιμέλεια εκδήλωσης: Μαρία Ελευθερίου.

«ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΗΣ ΝΕΦΕΛΗΣ» Τ η ν 1.11.2001, στα πλαίσια των εκδηλώσεων της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, έγινε παρουσίαση του βιβλίου π α ιδ ικ ή ς λ ο γ ο τεχ ν ία ς της Γ ιά ννα ς

Φασιλή «Το κ α λοκα ίρ ι της Νεφέλης» (Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2001). Προλογικά μίλησε η γενική γρα μ μ α τέας της ΣΕΛ Ε λευθερία Α ναγνω στάκηΤζαβάρα. Το βιβλίο παρουσίασε η σχολική σύμβου­ λος Π ρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και συγγραφέας Ζωή Σπυροπούλου. Στο τέλος μίλησε η συγγραφέας.

«ΑΓΡΙΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ»

Ο

Π ο λ ιτ ισ τ ικ ό ς Ο ρ γ α ν ισ μ ό ς το υ Δ ήμου Καλλιθέας και η Δημοτική Βιβλιοθήκη σε συνεργα­ σία με τις «Εκδόσεις Εντός» οργάνωσαν εκδήλωση σ τις 7.11.2001, στην α ίθ ο υ σ α του Δ η μ οτικού Συμβουλίου Καλλιθέας, κατά την οποία έγινε παρου­ σίαση του μυθιστορήματος του Βαγγέλη Λ οΐζου «Άγριες Ιστορίες. Το οδοιπορικό ενός σύγχρονου Οδυσσέα από την Καλλιθέα». Χαιρετισμό απηύθυνε ο δήμαρχος Καλλιθέας Κώστας Ασκούνης. Το βιβλίο παρουσίασαν οι λογοτέχνες και συγγραφείς Βασίλης Λιόγκαρης και Μιχάλης Σταφυλάς. Αποσπάσματα διάβασε η ηθοποιός Αιμιλία Υψηλάντη.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΛΕΣΒΟΥ Σ τ ι ς 11.11.2001 οι Λέσβιοι της Αττικής γιόρτα­ σαν τα Ελευθέρια του νησιού τους με κάθε επιση­ μότητα, στον περικαλλή ναό της Α γίας Φωτεινής Νέας Σμύρνης. Μετά τη δοξολογία, με συμμετοχή της μ π ά ν τ α ς το υ Δ ή μ ο υ , π ο υ δ ιη ύ θ υ ν ε ο Αγιασώτης αρχιμουσικός Π αναγιώτης Ψ αριανός, οι εορταστές ήρθαν στο χώρο όπου έγινε κατάθεση στεφάνων και στη συνέχεια κατέκλυσαν την αίθου­ σα τελετώ ν της Ε σ τία ς Νέας Σμύρνης. Μ ετά το γενικό γραμματέα Νίκο Π α π α ϊω ά ν νο υ μίλησε ο πρόεδρος της ΟΛΣΑ Γιώργος Κατσικάτσος. Μετά μ ίλη σ α ν ο ν ο μ ά ρ χ η ς Λ έσβου Δ η μ ή τρ ιο ς Β ου-

Στιγμιότυπο από την παρου­ σίαση του βιβλίου «Το καλο­ καίρι της Νεφέλης». Διακρίνονται, από αριστερά, η ομιλήτρια Ζωή Σπυροπού­ λου, η γενική γραμματέας της ΕΕΔ Ελευθερία Αναγνωστάκη-Τζαβάρα και η συγγρα­ φέας Γιάννα Φασιλή.

ν ά τ σ ο ς κ α ι ο δ ή μ α ρ χ ο ς Μ υ τιλ ή ν η ς Ν ά σ ος Γιακαλής. Τον πανηγυρικό της ημέρας εκφώνησε ο π ρ ό εδρ ο ς της «Λεσβιακής Π α ρ ο ικ ία ς» Σ τρατής Μ ολίνος. Το πρόγραμμα ολοκλήρωσε η Ορχήστρα

ΜΑΡΙΑ ΣΑΡΡΗ Σ τ ο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, στις 13.11.2001, έγιναν τα εγκαίνια Έκθεσης, με θέμα «Ζωγραφικής

Η προμετωπίδα της Πρόσκλησης, φιλοτεχνημένη με έργο της ζωγράφου... Δίπτυχο Πρόγραμμα (διαστάσεων 25x17,5 εκ.) για το Αφιέρωμα στο Λεό Ραπίτη και στο Γιώργο Μουφλουζέλλη

του Δ ήμου Μ υτιλήνης, η ο π ο ία πα ρ ουσ ία σ ε με μεγάλη ε π ιτυ χ ία α φ ιέρ ω μ α σ τους α είμ νη σ τους κ α λ λ ιτ έ χ ν ε ς το υ ν η σ ιο ύ μ α ς Λ εό Ρ α π ίτη κ α ι Γιώργο Μουφλουζέλλη. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στους οργανωτές της εκδήλωσης και σε όλους όσοι συνέβαλαν στην επ ιτυ χ ία της. Η ΟΛΣΑ κ α ι όλα τα σ υ ντο π ίτικ α σωματεία, α κολουθώ ντας το δρόμο της αγαστής συνεργασίας, μπορούν να βοηθήσουν ποικιλοτρόπω ς το νησί και να συμβάλουν στη λύση πολλώ ν χρονιζόντω ν προβλημάτων.

Έ ρ γ α -Ψ υ χ ή ς Ίχνη » , της Χ ιώ τισ σ α ς ζω γρ ά φ ο υ Μ αρίας Σαρρή. Την έκθεση αυτή, που διήρκεσε ως τις 21.11.2001, είχαν την ευκαιρία να την επισκεφτούν πολλοί φιλότεχνοι, Χιώτες και μη.

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΝΗΜΗΣ

Ο

Σ ύ λ λ ο γ ο ς Λ εσ β ίω ν Ν ομ ού Α χ α ΐα ς «ο Α λ κ α ίο ς» ο ρ γά νω σ ε, την Κ υρ ια κ ή 18.11.2001, εκδηλώ σεις μνήμης, σ τον ιερό να ό Α ναλήψεω ς Πλατάνου Ακράτας. Το πρόγραμμα περιελάμβανε δοξολογία, επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στε-

Σ ’ όλο τον κόσμο γίνονται εκδηλώσεις με την ευκαιρία των Ελεθερίων της Λέσβου... Αναμνηστική φωτογραφία Αγιασωτών μετά την ομιλία του νομάρχη Αέσβου Δημητρίου Βουνάτσου, την επομένη της δεξίωσης (Νοέμβρης 2000), στην αίθου­ σα της «Παλλεσβιακής Ένω­ σης Μελβούρνης και Βικτωρίας». Διακρίνονται, από αριστερά, η Ευγενία (Νίτσα) Παναγιώτου Τζέγκου, ο Παναγιώτης Ευστρατίου Τζέγκος, ο νομάρχης με τη σύζυγό του Μυρσίνη και ο Δημήτριος Μιχαήλ Βουνάτσος με τη σύζυγό του Μαρία.

Η προμετωπίδα του μυθιστορήματος του Φαίδωνα Θεοφίλου «ο Τρόφιμος».

ΦΑΙΔΩΝ ΘΕΟΦΙΛΟΥ Η προμετωπίδα του δίπτυχου Προγράμματος (διαστάσεων 21x10,5 εκ.) των εκδηλώσεων του Σύλλογον Λεσβίων Νομού Α χαΐας « ο Αλκαίος».

φόνων στο μνημείο των πεσόντων, με την ευκαιρία της επετείου της απελευθέρω σης του νησιού μας από τον τουρκικό ζυγό στις 8.11.1912. Τον πανη­ γυρικό της ημέρας εκφώνησε ο φυσικός καθηγητής Ιωάννης Χιωτέλης, γραμματέας του Συλλόγου. Με την ευκαιρία αυτή πραγματοποιήθηκε και μνημό­ συνο για τον άτυχο Π α πα δια νό γιατρό Δημήτριο Παντελή, ο οποίος, όπω ς είναι γνωστό, έχασε τη ζωή του κατά τον καταστροφικό σεισμό που έπληξε το Α ίγιο στις 5.6.1995.

ΤΙΜΗΘΗΚΕ Ο ΒΕΝΕΤΗΣ Σ τ ι ς 12.11.2001 το Λ ογοτεχνικό Τμήμα του Π ολιτισ τικού Κ έντρου του Δήμου Α λιμου οργά­ νωσε εκδήλωση στην αίθουσα του Π ολιτισ τικ ού Κ έ ν τρ ο υ ( Ι ω ν ία ς 96) κ α ι τίμ η σ ε τ ο ν π ο ιη τ ή Θανάση Βενέτη. Για τον τιμώμενο μίλησε ο κρ ιτι­ κ ό ς το υ θ εά τρ ο υ Κ ώ σ τα ς Γ εω ρ γ ο υ σ ό π ο υ λ ο ς. Π ο ιή μ α τ α δ ιά β α σ α ν η Ε ύ α Κ ο τ α μ α ν ίδ ο υ , η Μ ατίνα Μοσχόβη και ο ίδιος ο ποιητής. Μουσική υπόκρουση: Τάσος Γκρους.

Σ τ ι ς 2 6 .1 1 .2 0 0 1 , στη Σ τ ο ά το υ Β ιβ λ ίο υ Α ίθουσα Λόγου και Τέχνης (Πεσμαζόγλου 5 και Σ τα δ ίο υ 41), α π ό τ ις «Ε κ δόσ εις Α λεξάνδρεια» έγινε παρουσίαση του μυθιστορήματος του γνω ­ στού Λ έσβιου λογοτέχνη Φ α ίδω να Θ εοφ ίλου Ο Τρόφιμος. Το βιβλίο παρουσίασε η δημοσιογρά­ φ ος Χ ρ ισ τιά να Σταματέλου. Α ποσπάσματα δ ιά ­ βασαν ο ηθοποιός Γιάννης Βούρος και η δημοσιο­ γρ ά φ ος Μ ικαέλα Θ εοφίλου. Στο τέλος μίλησε ο συγγραφέας.

Η ΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗ ΜΗΛΟ Σ τ ι ς 28.11.2001, στην α ίθ ο υ σ α «Μ ιχα ή λα ς Αβέρωφ» της Ε ταιρείας Ελλήνων Λ ογοτεχνών, η διεύθυνσ η του λ ο γ ο τεχ ν ικ ο ύ π ε ρ ιο δ ικ ο ύ «Νέα Σκέψη» διοργάνωσε διάλεξη με ομιλητή το Μήλιο λ ο γ ο τ έ χ ν η Α ν τώ νη Δ ρ ο ύ γ κ α κ α ι με θέμα «Διαγόρας ο Μ ήλιος-Μ ελανιππίδες. Η ποίηση στη Μήλο κατά τον Ε ' αιώνα π.Χ.». Προλογικά μίλη­ σ α ν ο Π α ν α γ ιώ τ η ς Τ σ ο υ τά κ ο ς, π ρ ό ε δ ρ ο ς της Ε ταιρεία ς Ελλήνω ν Λ ογοτεχνώ ν, και ο Χ ρίσ τος Κ ο υ λ ο ύ ρ η ς, δ ιευ θ υ ν τ ή ς το υ π ε ρ ιο δ ικ ο ύ «Νέα Σκέψ η». Κ είμ εν α δ ιά β α σ α ν ο ι η θ ο π ο ιο ί Α ννα Π ο λ υ τίμ ο υ Π α π α κ ω ν σ τα ν τ ίν ο υ κ α ι Δ ημή τρη ς Πετράτος.

ΜΝΗΜΗ ΒΕΡΝΑΡΔΑΚΗΔΩΝ

ΛΑΒΑΜΕ

Εθνική Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών οργά­ νωσε στην αίθουσα της Α ρχαιολογικής Ε ταιρείας

• Πάνου Ν. Αναγνώστου, Πέτρινα Χρόνια, Ζωή κι αγώνες. Αθήνα 2001. Σχ. 22x16, σσ. 319+1.

• Αθανάσιος Φραγκούλης, Η ροδότου Ιστορίες, Β ' Γ υμνασίου, Α ' τεύχος, Ε κδόσ εις Π ροοίμιο. Αθήνα [2000], Σχ. 24x17, σσ. 295+9 (λευκές).

• Μ ιχά λη ς Λ ια ρ ο ύ τσ ο ς, Τ ελειώ νοντας ο Δ ε­ κέμβρης... Νέα Έκδοση (συμπληρωμένη), Εκδόσεις Εντός. [Αθήνα 2000]. Σχ. 21x14, σσ. 215+9.

• Μιχάλης Παγούνης, Ο θαμπός δίσκος του ήλιου, Εκδόσεις Εντός. Αθήνα 1998. Σχ. 21x14, σα. 429+3.

• Σύμβολα στην ηχώ του χρόνου. Ακουαρέλλες: Θ έμου Α υγερ ινο ύ. Π οίηση: Β ίβ ια ν Γ ιαννούδηΑυγερινού. Ψ υχικό χ.χ. Σχ. 28x20,5, σσ. (40).

• Προκόπης I. Π απάλας, Ιστορία του αγάλμα­ το ς τη ς Ε λ ε υ θ ερ ία ς τη ς Μ υ τιλ ή ν η ς . Έ κ δοσ η Εταιρίας Αιολικών Μελετών. Μυτιλήνη 2001. Σχ.

24,6x17,3, σσ. 60.

• Στρατή I. Αναγνώστου, Η Λέσβος κατά το 18ο αιώνα, μέσα από μια γαλλική προξενική αλληλο­ γρ α φ ία . Α ν ά τ υ π ο α π ό το ν Ι Ζ ' τό μ ο τω ν «Λ εσβιακώ ν», σ υμπληρω μένο κ α ι διορθω μ ένο. Μυτιλήνη 1999. Σχ. 24,6x17,3, σσ. 62+2.

• Α π ο σ τό λ η Α π ο σ τ ο λ ό π ο υ λ ο υ , Ε γ χ ε ιρ ίδ ιο π ο λ ιτικ ή ς. Σ ύ γχρ ο ν η Γνώ μη. Α θήνα 1986. Σχ.

20,5x14,2, σα. 84.

• Φαίδων Θεοφίλου, Ο τρόφιμος, Μυθιστόρημα. Εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Αθήνα 2001. Σχ. 20,5x14, σσ. 188+4.

• Τάκης Σκανάτοβιτς, Το χρονικό μιας διάρρη­ ξης. Δ ιη γ ή μ α τα . Ιω λ κ ό ς. Α θή να 2001. Σ χ.

20,7x14,3, σσ. 110+2.

• Γιάννης Κ. Χ ατζηιωάννου, Ο μέγιστος ιππό­ δρομος. Π ο ιή μ α τα . Μ ελτεμ ά κια . Θ εσσαλονίκη 1998, Σχ. 16,5x12, σσ. 46+2.

• Γ ιάννης Κ. Χ α τζη ιω ά ννου, Ανακυκλώ σεις. Π οιήματα. Μ ελτεμάκια. Θεσσαλονίκη 2000. Σχ.

16,5x12, σσ. 56.

• Βύρων Δάβος, Το ξένο ψωμί. Μ υθιστόρημα. Αθήνα 2001. Σχ. 20,7x15, σσ. 75+1 (λευκή)+3+1 (λευκή).

• Διονυση Πιτταρά, «Ες γην έναλίανΚύπρον...». Ποιήματα. Β ' έκδοση, συμπληρωμένη. Περιφερει­ ακές εκδόσεις. Καλαμάτα 2000. Σχ. 24x1 7, σσ. 88.

• Το Φιστίκι. Περιοδικό ευτράπελης ύλης φωταδιστικό και κουλτουριάρικο. Κυκλοφορεί ανά δίμηνο. Εκδότης-Διευθυντής: Δημήτρης Σαραντάκος. Αίγινα, Μ άρτιος-Απρίλιος 2001. Σχ. 28x21, σσ. 32.

• Π α ιδ α γ ω γ ικ ό Β ήμ α Α ιγ α ίο υ . Ό ρ γ α ν ο Π α ιδ α γ ω γ ικ ο ύ Ο μ ίλ ο υ Α ιγ α ίο υ : Μ ίλ τ ο ς Κ ουντουρ ά ς, Χ ρ ό νο ς Θ ' , τεύχος 38. Μ υτιλήνη 2000. Σχ. 24x17, σ α 128.

Η

Η προμετωπίδα του δίπτυχου Προγράμματος (δια­ στάσεων 21x14 εκ.) της Εκδήλωσης για τους Βερναρδάκηδες (26.11.2001).

Αθηνών (Πανεπιστημίου 22) Ημερίδα, για να τιμήσει τη μνήμη των διαπρεπών λογιών και πανεπιστημια­ κώ ν καθηγητώ ν Δ ημητρίου κ α ι Γρηγορίου Βερ­ να ρ δά κ η . Ο ι εισ η γη τές κ α ι τα θ έμ α τα ήταν: 1. Παναγιώτης Δημητρίου Βερναρδάκης, διδάκτορας, καθηγητής Οικονομικών, Εισαγωγή στο βίο και στα

έργα των Δημητρίου και Γρηγορίου Βερναρδάκη. 2. Δημήτριος Νιάνιας, καθηγητής της Φιλοσοφίας και της Ισ τ ο ρ ία ς το υ Π ο λ ιτ ισ μ ο ύ , Ο Δ η μ ή τρ ιο ς Β ερναρδάκης στο ισ το ρ ικ ό το υ περιβάλλον. 3. Βάλτερ Π ούχνερ, καθηγητής Θ εα τρολογία ς του Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεωρητικοί προβληματι­

σμοί του Δημητρίου Βερναρδάκη για το νεοελληνικό θέατρο. 4. Ε υάγγελος Ν. Μ όσχος, πρ όεδρ ος της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, Το θέα­ τρο το υ Δ η μ η τρ ίο υ Β ερναρδάκη. 5. Ν ικ ό λ α ο ς Κονομής, πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, ομότι­ μος καθη γη τή ς της Κ λ α σ ικ ή ς Φ ιλ ο λ ο γ ία ς του Π α ν επ ισ τη μ ίο υ Θ εσ σ α λο νίκ η ς, Ο Γ ρ η γό ρ ιο ς Βερναρδάκης, κριτικός των κειμένων. 6. Γεώργιος Χριστοδούλου, καθηγητής της Κλασικής Φιλολογίας του Π ανεπισ τημίου Α θηνών, Ο Γρηγόριος και ο Δημήτριος Βερναρδάκης ως φιλόλογοι. Συντονιστής ήταν ο λογοτέχνης-συγγραφέας Κώστας Σαρδελής. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ I. ΕΥΑΓΓΕΛΙΝΟΣ (1925 - 2001)

Στη βαρυπενθούσα σύζυγό του και στα πολυφί­ λητα αδέλφια του εκφράζουμε τα ειλικρινή συλλυ­ πητήριά μας. Ευχόμαστε να είναι ελαφρό το χώμα της πατρίδας που τον σκέπασε.

ΙΩΑΝΝΗΣ Κ. ΧΑΤΖΗΚΩΝΣΤΑΝΤΗΣ (1937 - 2001)

Ο

Ευάγγελος Ευαγγελινός δεν είναι πια ανάμε­ σά μας. Στις 15 του Ιούλη άφησε τη στερνή του πνοή στο Βοστάνειο Νοσοκομείο Μυτιλήνης και την επο­ μένη ενταφιάστηκε στη γενέτειρά του Αγιάσο, στο Κοιμητήρι της Περασιάς. Ή ταν παιδί της ευυπόλη­ πτης ο ικ ογένεια ς του καλού δασκάλου Ιω άννου Σταμάτη Ευαγγελινού (1883-1974) και της Σοφίας Δημητρίου Βερβέρη (1889-1979). Αύτάδελφοι του ο Ε υ σ τ ρ ά τ ιο ς , π ο υ σ κ οτώ θη κ ε στη μάχη της Κολοκυνθούς, στις 14.4.1949, υπηρετώντας ως έφε­ δρος ανθυπολοχαγός, ο Δημήτριος, ο Θεμιστοκλής και ο Οδυσσέας. Παρακολούθησε τα εγκύκλια μαθή­ ματα στα εκπαιδευτήρια της Αγιάσου, στο Δημοτικό και στο Ημιγυμνάσιο, και στη συνέχεια τελείωσε το Γυμνάσιο της Μ υτιλήνης. Εργάστηκε, μέχρι που συνταξιοδοτήθηκε, ω ς λογιστής. Παντρεύτηκε την Αμφιτρίτη Κανάκη, αλλά δεν ευτύχησε ν ’ αποκτήσει π α ιδ ιά . Ή τα ν ά νθ ρ ω π ο ς με βαθιά θρησκευτική πίστη και με ιεραποστολικό ζήλο. Συνεργαζόταν με μη κ ε ρ δ ο σ κ ο π ικ ά σ ω μ α τεία , ό π ω ς ε ίν α ι το Ορθόδοξο Ίδρυμα «ο Α πόστολος Βαρνάβας», και πρόσφερε αφ ιλοκερδώ ς τις πολύτιμες υπηρεσίες του. Διακινούσε δωρεάν πολυειδές χριστιανικό υλι­ κό, όπω ς εικόνες, φυλλάδια και άλλα, με στόχο την ενημέρωση του π ο ιμ ν ίο υ κ α ι την εδραίω ση του πιστεύω του, σε χρόνους ολιγοπιστίας και απιστίας. Ή ταν πλούσιος σε ευγενικά αισθήματα, σε καλοσύ­ νη, σε ανθρωπιά. Δικαιολογημένα ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος και ο φιλόλογος Μιχάλης Γαλετσέλης έπλεξαν το εγκώμιό του, λίγο πριν από τον τελευταίο ασπασμό.

Ο Ιωάννης Χατζηκωνσταντής γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1937 και άφησε τη στερνή του πνοή στην Α θή να σ τ ις 14.9.2001. Ή τ α ν π α ιδ ί το υ Κ ω ν ­ σ τα ντίνο υ Χ ατζηκω νσ ταντή κ α ι της Α ντιγό νη ς Ιω άννου Τζανετή. Π αρακολούθησε τα εγκύκλια μαθήματα στη γενέτειρά του, σε Δημοτικό και στο ενιαίο Γυμνάσιο. Στη συνέχεια φοίτησε στο Χημικό Τμήμα το υ Α ρ ισ το τέλ ειο υ Π α ν επ ισ τη μ ίο υ της Θεσσαλονίκης, αλλά δεν επεδίωξε να ολοκληρώσει τις σπουδές του. Τον απορρόφησε η νυφούλα του Ολύμπου, για την οποία έτρεφε παθολογική αγάπη. Ασχολήθηκε με τη συστηματική κα λλιέργεια της γη ς. Έ δ ε ιξ ε επ ίσ η ς ε ν δ ια φ έ ρ ο ν γ ια τα κ ο ιν ά . Διατέλεσε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη» Αγιάσου. Ηγήθηκε Συνδυασμού σε δημοτικές εκλογές και χρημάτισε δημοτικός σύμβουλος. Ή τα ν ά νθρω πος με ευγέ­ νεια, με καλοσύνη, με προθυμία, με διάθεση π ρ ο ­ σ φ ο ρ ά ς. Ή τ α ν π ο λ ύ α γ α π η τό ς, γ ι ’ α υ τό κ α ι ο θάνατός του λύπησε βαθιά τους συγγενείς, προπα­ ν τό ς τα α δέλφ ια του, Ε ιρήνη κ α ι Στρατή, το υς φίλους, τους όπου γης συμπατριώτες του. Ε υ χ ό μ α σ τε να ε ίν α ι ελ α φ ρ ό το χ ώ μ α της Περασιάς που τον σκεπάζει από τις 16.9.2001. Το καντηλέρι της μνήμης του θα το κρατάμε αναμμένο ως τη δύση του βίου μας.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Ιη ιηυιηοπίπη ΔΗΜΗΤΡΑ Β. ΝΙΓΔΕΛΗ (1925 - 1999)

Η Δήμητρα Νιγδέλη γεννήθηκε στην Αγιάσο το

Μετά την απελευθέρωση ασχολήθηκε πλέον μόνος του με την εμπορία του λαδιού, έχοντας αντιπρο­ σώπους σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Το δαιμόνιο εμπορικό πνεύμα του τον οδήγησε την εποχή εκείνη στην τυ π ο π ο ίη σ η το υ α γ ια σ ώ τ ικ ο υ λ α δ ιο ύ σε δ ο χ ε ία λ ιθ ο γ ρ α φ η μ έ ν α με την π α ρ ά δ ο σ η της Αγιασώτισσας με την παραδοσιακή βράκα.

1925. Ή τ α ν η τρίτη κ α τά σ ειρά θ υ γα τέρ α του

Βενέδικτου Γρηγορίου Νιγδέλη και της Βικτωρίας (Β ίτα ς) Π α ν α γ ιώ το υ Τ σ α γά λου. Α δελφ ές της η Ευστρατία Δημητρίου Παπάνη, ΉΜύρτα Ευστρατίου Καβαδέλη και η Κορνηλία Ιωάννου Μάζη, που απεβίωσε στην Αθήνα στις 30.12.2000. Ασχολήθηκε με τη ραπτική. Παντρεύτηκε με το Θεόδωρο Καλόγερό, αλλά η συζυγία αυτή δε διήρκεσε πολύ. Απόκτησε ένα γιο, τον Ευστράτιο. Απεβίωσε στις 11.8.1999 και κηδεύτηκε την επομένη στο Κοιμητήρι της Αγιάσου...

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΕΥΡ. ΜΑΡΙΓΛΗΣ (1915 - 1992)

Το 1952 παντρεύτηκε τη Φωτεινή Κ ω νσταντί­ νου Παυλέλη, που στάθηκε στο πλευρό του πανά­ ξ ια σ ύ ζ υ γ ο ς κ α ι σ υ μ π α ρ α σ τ ά τ ισ σ α στη ζω ή. Απόκτησε δυο παιδιά, τον Ευριπίδη, που υπηρετεί στη Φοιτητική Εστία του Π ανεπιστημίου Αθηνών ως λογιστής, και τον Κώστα, φ αρμακοποιό, που εργάζεται στην Αγία Παρασκευή Λέσβου. Παράλληλα με το εμπόριο του λαδιού ασχολή­ θηκε με εισαγωγές οσπρίων-ζωοτροφών, τροφοδο­ τώντας ολόκληρο το νησί. Το εμπορικό του δαιμό­ νιο δεν τον άφηνε σε ησυχία και συνεχώς ανανέωνε τις δραστηριότητές του. Χάρη σ ’ αυτόν τα αγιασώ­ τικα κάστανα, αλλά ακόμα και η ρίγανη, ταξίδευαν σ ’ όλη την Ελλάδα, αποφέροντας ένα σοβαρό επο­ χιακό εισόδημα στους συντοπίτες του. Η δραστηριότητά του δε σταμάτησε παρά μόνο με το θάνατό του στις 6 Ιανουάριου 1992. Ας ευχη­ θούμε να υπάρξουν α ντά ξιοι συνεχιστές του. Θα σε θυμόμαστε για πάντα.

Ο

Ε υ σ τ ρ ά τ ιο ς Μ α ρ ιγ λ ή ς γεν νή θ η κ ε στην Αγιάσο το 1915. Ή τα ν γιος της Καλυψώς και του Ε υ ρ ιπ ίδ η Μ α ρ ιγ λ ή , γ ν ω σ τ ο ύ π α ν τ ο π ώ λ η της Α γ ιά σ ο υ . Σε δύ σ κ ο λ η επ ο χ ή τέλ ειω σ ε το Ημιγυμνάσιο στην Αγιάσο και συνέχισε τη φοίτησή του στο Γυμνάσιο της Μ υτιλήνης, όπου και ολο­ κλήρωσε τα εγκύκλια μαθήματα. Στη συνέχεια φοί­ τησε στην Αθήνα, σε Σχολή Λογιστικής, α π ’ όπου αποφοίτησε το 1935 και επέστρεψε στη γενέτειρά του. Αρχικά εργάστηκε κοντά στον πατέρα του, για κάποιο διάστημα, τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής.

ΦΩΤΕΙΝΗ ΜΑΡΙΓΛΗ ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ και ΚΩΣΤΑΣ

ΚΑΑΑΓΑΝΕΙΑ... ΣΑΠΦΩ ΕΥΣΤΡ. ΓΙΑΤΑΓΑΝΕΛΗ (1865 - 1955)

Η Σαπφώ Ευστρατίου Γιαταγανέλη γεννήθηκε το 1865 στην Αγιάσο. Ή ταν θυγατέρα του Σταύρου

Κουτσουμπή και της Βλοτίνας Καλαγάνη, ανεψιάς του λογίου κληρικού Γρηγορίου Κ αλαγάνη, την οποία μνημονεύει στη Διαθήκη του, η οποία συντά­ χτη κ ε σ την Α θ ή να , σ τ ις 30 Δ εκ εμ β ρ ίο υ 1860. Απόχτησε τρία παιδιά τα οποία πέθαναν. Έ να από αυτά και ο Γρηγόριος Γιαταγανέλης, ο οποίος απεβίωσε στο Α ' Σ τρ ατιω τικ ό Νοσοκομείο Π ειραιά σ τ ις 2 7 .1 1 .1 9 1 8 . Το ό ν ο μ α το υ α π ο θ α ν ό ν τ ο ς τέ κ ν ο υ τη ς έδω σ ε σ το ν εγγ ο ν ό της Γ ρ η γό ρ ιο Βασιλείου Καλόγερό, τον οποίο και ανέθρεψε μετά το θάνατο της μητέρας του Κλεονίκης σε επόμενη γέννα. Ή τα ν αγράμματη, όπω ς προκύπτει από το με α ΰ ξ ο ν τ α α ρ ιθ μ ό 1343 Δ ελ τίο Α σ τυ νο μ ικ ή ς Τ α υ τό τη τα ς, το ο π ο ίο Εκδόθηκε α π ό την Υ π ο ­ διοίκηση Χ ω ροφυλακής Α γιάσου στις 31.3.1945. Έ ντονες οι μνήμες της από συνταρακτικά γεγονό­ τα του τό π ο υ μας, α π ό τη μεγάλη π υ ρ κ α γιά της Α γιά σ ου του 1877, α π ό την απελευθέρω ση του ν η σ ιο ύ το 1912 κ α ι α π ό ά λ λ α . Π έθ α νε σ τ ις 10.12.1955 πλήρης ημερών...

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Μ ΝΗΜ Η ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Η Μ υρσίνη Β α μ β α κ ά -Χ ο υ τζα ίο υ πρ όσ φ ερ ε 10.000 δραχμές στη μνήμη αυτώ ν που έδωσαν τη ζωή τους για την ειρήνη και για την ελευθερία. Η Α ν δ ρ ο ν ίκ η , η Α ρ χ ο ν τ ο ύ λ α κ α ι η Μ α ρ ία Ευστρατίου Παρασκευαΐδου πρόσφεραν 5.000 δρχ. στη μνήμη της γιαγιάς τους Ανδρονίκης Νικολάου Κορομηλά. Η Χ αρίκλεια Χατζηφώτη-Κουτσαχειλέλη πρ ό­ σφερε 20.000 δρ χ. στη μνήμη το υ σ υζύγου της Ευστρατίου Χατζηφώτη. Η Χαρίκλεια Χατζηφώτη πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη του αδελφ ού της Μ ιχαήλ Δ ημητρίου Κουτσαχειλέλη. Ο Παναγιώτης Τζέγκος (Μελβούρνη ) πρόσφερε 30 δολάρια στη μνήμη του Π αναγιώτου Δημητρίου Κορομηλά. Ο Μ άρκος και η Στέλλα Κ ονόμου, καθώ ς και τα τέκνα τους, πρόσφεραν 15.000 δρχ. στη μνήμη της θείας τους Α ντω νίας Π αναγιώτου Βουνάτσου κ α ι της μητέρας κ α ι γ ια γ ιά ς το υ ς Σ τα υ ρ ο ύ λ α ς Γρηγορίου Σκλεπάρη. Η Μ αριάνθη Περγάμαλη πρόσφερε 8.000 δρχ. στη μνήμη το υ Ε υ σ τ ρ α τ ίο υ κ α ι της Α ρ ισ τέ α ς Περγάμαλη. Ο Γαβριήλ Στεφανής πρόσφερε 10.000 δρχ. στη μνήμη των γονέων του, Αλκιβιάδη Στεφανή, ιερέα, και Αμερισούδας. Ο Ν ικόλαος Σκλεπάρης πρόσφερε 5.000 δρχ. στη μνήμη της αδελφής του Αλίκης, η οποία απεβιωσε στις 15.2.2001 στη Βραζιλία.

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ - «ΑΓΙΑΣΟΥ»

Ιωάννης Ευστρατίου Χατζηλεωνίδας

Δρχ.

30.000

ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α. Διατίθενται αντίτυπα των βιβλίων που εξέδω­ σε ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλϊΐ-Β.Π. Τραγέλλη], Η Αγιάσος και τα πέριξ, εν Αθήναις 1896. Δρχ. 1.500. 2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θρύλος και ιστορία της Αγιάσον της νήσου Λέσβον, Αθήνα 1997. Δρχ. 5.000. Τα βιβλία διατίθενται από το Σύλλογο με άμε­ ση παράδοση, κατά τ ις ώ ρες λ ειτο υ ρ γία ς τω ν Γραφείων, ή επί αντικαταβολή (1.700 και 5.400 δρχ. αντίστοιχα). Επίσης δια τίθενται από τους κ α τά τό π ο υ ς α ν τ α π ο κ ρ ιτ έ ς του π ε ρ ιο δ ικ ο ύ «Αγιάσος», τα ονόματα και οι διευθύνσεις τω ν οποίων αναγράφονται παρακάτω. Β. Επίσης διατίθενται βιβλιοδετημένοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (15.000 δρχ.). Α ' τόμος (1-25,1980-1984), Β ' τόμος (26-45, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 1988-1991), Δ ' τόμος (68-85,1992-1994) και Ε ' τόμος (86-103,1995-1997).

ΓΑΜΟΙ - Περικλής Αθανασίου Χ αλιός Συμεώνη Παναγιώτου Τζανετή - Ευστράτιος Αλεξάνδρου Λημναίος Καλλιόπη Ευστρατίου Ψυρούκη

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Σ τ ι ς 2 8 .9 .2 0 0 1 , σ το ν ιερ ό ν α ό Π α ν α γ ία ς Ελευθερώτριας, στην Πολιτεία, τελέστηκε ο γάμος το υ Γ εω ρ γίο υ Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ Κ α ρ τ ε λ ιά κ α ι της Α ιμ ιλ ία ς (Έ μ ιλ υ ) Ιω ά ν ν ο υ Τ σ ιρ ώ ν η κ α ι Κ α λλιό π η ς Χ α τζη βα σιλείου. Ε υχόμαστε ο βίος τους να είναι πλήρης χαράς και ευτυχίας. Οικογένεια ΓΙΑΝΝΗ και ΑΡΙΑΔΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΒΑΦΤΙΣΗ Σ τ ι ς 19.8.2001, σ το ν ιερ ό ν α ό Τ α ξ ιά ρ χη Βριακής Παλαιοκήπου τελέστηκε το μυστήριο της βάφτισης της Β ασιλικής, θυγατέρας του Μ ιχάλη κ α ι της Ε λ έν η ς Π α ν τελ ή . Α ν ά δ ο χ ο ς ή τα ν ο Μιχάλης Ευστρατίου Χατζηβασιλείου. Στους ευτυχείς γονείς ευχόμαστε να τους ζήσει. Στο νουνό ευχόμαστε να είναι πάντα άξιος. Οικογένεια ΓΙΑΝΝΗ και ΑΡΙΑΔΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΘΑΝΑΤΟΙ

ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ - ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΙΣ Στο προηγούμενο τεύχος (126, Σεπτέμβρης-Οκτώβρης 2001) να γίνουν οι παρακάτω διορθώσεις-προσθήκες: 1. Στη λεζάντα της σελί­ δας 4 να γραφεί Διακρίνονται, από δεξιά α ντί Διακρίνονται, από αρι­ στερά. 2. Στη λεζάντα της σελίδας 11 να προστεθεί στη θέση του δεύτε­ ρου ερωτηματικού το ονοματεπώνυμο Στέλλα Χαραλάμπου Μακρέλη.

3. Στη λεζάντα της πρώτης φωτογραφίας της σελίδας 22 να γραφεί 27.8.1997 αντί 28.8.1997.

-

Αγγελική, σύζυγος Χριστόφα Φραντζή Παναγιώτης Ιωάννου Ξαφέλης Μ αρία, χήρα Δημητρίου Ταράνη Στυλιανός Γεωργίου Πανούριος Μιχαήλ Βασιλείου Στεφανής Όμηρος Αχιλλέα Σουσαμλής Καλυψώ Π αναγιώτου Χατζηβασιλείου Παναγιώτης Βασιλείου Σουσαμλής Θεόδωρος Παναγιώτου Παπάνης (Κηδεύτηκε στο Βερολίνο στις 28.11.2001)

- Σοφία, σύζυγος Ευστρατίου Παπαγεωργίου (Αθήνα, 12.12.2001, Νεκροταφείο Ζωγράφου, 14.12.2001)

.