Agiasos mag 131 2002

Οι φίλοι Ευστράτιος Βασ. Βίγλατζης και Ηλίας Ευστρ. Γραμμέλης... (Φωτογραφία Χρ. Κουρβανιού)

Θ Ευστράτιος Δημ. Γλεζέλης (Πουπούσας) και ο Κώστας Ιωάν. Αγρίτης, με τη σύζυγό του Αρτεμη και το γιο του Δημήτρη...

Ο αγρότης Μιχαήλ Αρχοντίτση Ιατρού απολαμβάνει μικροχαρές της καθημερι­ νότητας...

Π ΕΡ ΙΕΧ Ο Μ ΕΝ Α ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, ΌιιοΙ οαρϊΐα, Ιοί δοηΐοηΐΐαο.................................................................................................................. ΧΑΡΙΔΑΟΥ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΔΗ, Αγιάσος, αγάπη μου... (ΙΕ ' ) ......................................................................................................... ΠΡΟΚΟΠΗ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Χωρογραφικά της Αγιάσου. Τα παρόχθια περιβολάκια της Περασιάς............................................ ΜΥΡΣΙΝΗΣ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ, Μεταπολεμική παραδοσιακή Αγιάσος.............................................................................. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Δ. ΒΕΡΝΑΡΔΑΚΗ, Εισαγωγή στο βίο και στα έργα των Δημητρίου και Γρηγορίου Βερναρδάκη (Β ' ) .................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Δεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας του Πολυδώρου Αντωνίου Αναστασέλη ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Ασημένιος Σπύρου Σκλεπάρης. Η ενεργός δράση του στη φιλόξενη Αυστραλία........................... ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΠΑΠΑΝΗ, Λεσβιακή Λαογραφία. Δαϊκά παιδικά στιχουργήματα από την Αγιάσο (ΣΤ' ) ........................................... Εθιμικά στιγμιότυπα.................................................................................................................................................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακοί απόηχοι. Του Παναγιώτη Κορομηλά............................................................................... ΕΛΠΙΔΑΣ ΜΟΛΥΒΙΑΤΟΥ, Υφάντρα πολέμου (ποίημα). ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΔΗ, Στον αδικοχαμένο Ιάκωβο (ποίημα.) ΑΝΔΡΟΝΙΚΗΣ ΝΙΚ. ΚΟΡΟΜΗΛΑ, Τα νιάτα (ποίημα). ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Η μεγάλη μπόρα (ποίημα).............. ΝΙΚΟΔΗ ΚΑΜΙΤΖΟΥ, Δικαίωμα ύπαρξης (ποίημα). ΕΡΜΟΔΑΟΥ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Σαν ποντίκια σε αμπάρι... (ποίημα). ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΜΙΝΕΔΗ-ΠΑΤΣΕΛΗ, Περασμένα αλλά όχι ξεχασμένα (ποίημα).................................................................................. ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Επετειακή εκδήλωση μνήμης. Ογδόντα χρόνια από το εθνικό δράμα της Μικρασίας................................................... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΕΥΣΤΡ. ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗ, Αυγουστιάτικα δρώμενα στην Α γιάσο................................................................................ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΤΥΛ. ΣΚΟΡΔΑ, Δημήτρη Παπάνη-Γιάννη Δ. Παπάνη, Λεξικό της Αγιασώτικης Διαλέκτου................................. ΜΗΤΣΟΥ Ν. ΤΣΙΑΜΗ, Κώστα Γ. Μίσσιου, «Δεσβιακά». Βιοβιβλιογραφικά των Δέσβιων συνεργατών των τόμων Α -ΙΗ' (1953-2000). ΝΙΚΟΥ ΓΑΝΙΤΗ, Μεταπολεμικές Μνήμες. Να μην πας με άδεια χέρια................................................................................................ Τα πθίτκα μας (Γιώργος Παπάνης, Ερμόλαος Χατζηβασιλείου, Βασίλης Λούπος, Χρίστος Γλεζέλης)............................................ ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Σας πληροφορούμε................................................................................................................................................................ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΔΕΖΕΛΗ-ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Αυτοί που φεύγουν........................................................................................................................

Σελ.

3 4 5

6 7 9 10 15

16 17 18 19 20 21 23 26 28 29 30 32

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Ο νεόδμητος ιερός ναός του Αγίου Παντελεήμονα, στο Μαυριγιώτη της Αγιάσου, γιορτάζει. (Φωτογραφία Χρίστου Γλεζέλη ή Πουπούσα, 27.7.2002)

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Χορευτικό στιγμιότυπο από την Εκδήλωση Μνήμης για τα 80 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή, στο Πνευματικό Κέντρο Αήμου Χολαργού (Κυριακή, 9.6.2002).

Ι55Ν 1106-3378

ο υ ο τ Ό Α ΡΙΤΑ , ΤΟΤ 8 Ε Ν Τ Ε Ν Τ ΙΑ Ε Τ ο φετινό καλοκαίρι η ελληνική επικαιρότητα επισκιάστηκε από το μεγάλο πρόβλημα της τρομο­ κρατίας, το οποίο από καταβολής κόσμου, με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο, ταλανίζει τους ανθρώ ­ πους, ταλαιπω ρεί τις κοινω νίες. Ή ταν επόμενο η εικοσιεφτάχρονη απαντοχή να πυργώσει το ενδιαφέ­ ρον αναγνωστών και τηλεθεατών για την εξάρθρωση της Οργάνωσης 17 Νοέμβρη, για τη δέσμευση και για την αφόπλιση του επιχειρησιακού βραχίονά της... Η πολυφωνία ενδιαφέρουσα, τα δρώμενα συγκλο­ νιστικά, η περιέργεια στο αποκορύφωμά της. Καθη­ μερινός ο καταιγισμός ειδήσεων, συνεντεύξεων, ανα­ λύσεων, άλλοτε διαφωτιστικών και άλλοτε συσκοτιστικών και παραπλανητικών. Θεαματικές οι λογής λογής ενέργειες, επίσημες ή ανεπίσημες. Αποκλεισμός και περιφρούρηση χώρω ν, εντοπισμός γιαφκώ ν, μεταφορά οπλισμού, συλλήψεις, ανακρίσεις, προβο­ κάτσιες, φάρσες... Γνωρίσαμε σοβαρούς ρεπόρτερ και αναλυτές, που σέβονται το λειτούργημά τους και ακολουθούν με ευλάβεια τις αρχές της δημοσιογραφικής δεοντολο­ γίας, αλλά και ανεγκέφαλους σεναριογράφους και αμαθείς παραπληροφορητές. Καταγράψαμε την εσκεμμένη, τις περισσότερες φορές, αντιπαλότητα των κομ­ μάτων, που ό,τι πετύχει το ένα πάει συνήθως το άλλο να το αμφισβητήσει, να το υποβαθμίσει και στη χειρό­ τερη περίπτωση να το γκρεμίσει. Είδαμε ανθρώπους καθημερινούς, έμπιστους, κοινω νικούς, ήσυχους,

χαμογελαστούς, καλούς οικογενειάρχες, να είναι μέλη της Οργάνωσης, και χάσαμε και τη λίγη εμπιστοσύνη, που είχαμε για τον πλησίον μας, για το γείτονά μας, γνωστό ή άγνωστο, δεν έχει σημασία. Αισθανθήκαμε ντροπή για την επιχειρούμενη εκμετάλλευση και εκπόρνευση λέξεων ή φράσεων με ιερότητα, όπως επα­ ναστάτης, κοινωνικός αγωνιστής. Καταμετρήσαμε για μια ακόμη φορά τους ανθρώπους που λείπουν από το προσκλητήριο της ζωής. Γίναμε μάρτυρες της αποθέω­ σης του χαφιεδισμού και του αλληλοκαρφώματος, αλλά και του συνδρόμου της σφίγγας. Αποδοκιμάσαμε τους ενόχους, που αντί να ζητήσουν συγγνώμη υπο­ κρίνονται, ψεύδονται, προσβάλλουν βάναυσα τη νοη­ μοσύνη μας, επ α ίρ ο ν τα ι, βρίζουν, απειλούν. Σημειώσαμε την επιλεκτική συμπεριφορά κάποιων ευαίσθητων απέναντι σ’ ένα αθώο και άξιο προστα­ σίας ανήλικο παιδί. Παραξενευτήκαμε από το όψιμο ακαδημαϊκό ενδιαφέρον του φερομένου ως αρχηγού της Οργάνωσης. Παρασυρθήκαμε σε δαιδαλώ δεις νομικούς και νομικίστικους διαύλους... Η τρομοκρατία έχει πολλά γενεσιουργό αίτια, που πρέπει ν ’ αναζητούνται με κάθε θυσία, αν θέλουμε να προχωρούμε πέρα από τον ολισθηρό επίπαγο της συγκάλυψης. Στη χώρα μας, με μεγάλη καθυστέρηση, που γεννά πολλά ερωτηματικά, έγινε κάτι σημαντικό. Επιβάλλεται όμως να πέσει άπλετο φως στην υπόθεση και να λογοδοτήσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΪΑΕΙΟΥ

Μορφασμοί μπροστά στο φακό της συχνά πυκνά συγκεχυμένης πραγματικότητας... Διακρίνονται, από αριστερά, ο Βενιζέλος Πολυδώρου Αναστασέλης (1921-1984), ο Δημήτριος Ευστρατίου Παπουτσέλης (1917-1996), ο αμίμητος χωρατατζής Κώστας Δημητρίου Βουλβούλης (1905-1992) και ο μικρός της παρέας Θεόδωρος Προκοπίου Γαβές. (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Ελένη Δημητρίου Παπουτσέλη-Αουγραματζή)

Π Α Τ Ρ ΙΔ Ο Γ Ν Ω ΣΤΙΚ Α Αγιάσος, αγάπη μου... ΙΕ Α ν ανατρέξουμε στο παρελθόν, θυμάμαι πω ς το είχε καφενείο-ουζερί ο Δ ημήτριος Μ παγέλης (ήταν η εποχή των πικ απ), αλλά και σιδηρουργείο ο Ευστράτιος Κυρ. Καμάτσος. Σκαλίζοντας βρήκα­ με ότι στο παρελθόν το είχε μαγαζί κ ερ α μ ικ ώ ν­ πήλινω ν ο Π αναγιώ της Χ ριστοφαρής, που α ν τ ι­ π ρ ο σ ώ π ευ ε τα είδη κ ερ α μ ικ ή ς του Ν ικ ό λ α ο υ Κουρτζή. Στο βάθος, μέσα στο αδιέξοδο, αριστερά, ήταν το φω τογραφείο του Ε υστρατίου Χ ριστοφαρή ή Κ α μ π ά , π ο υ ή τα ν π α λ α ιό ς φ ω τ ο γ ρ ά φ ο ς της Αγιάσου και συγχρόνως καλός μουσικός και έπαι­ ζε τρομπόνι σε κομπανία. Φωτογραφίες του σώζο­ νται ακόμη σε πολλά σπίτια της Αγιάσου και είναι αναλλοίω τες από το χρόνο. Το σ π ίτι του Π α να ­ γιώτη Κωμαΐτη, που είναι στην πλατειούλα αυτή, μετατράπηκε το 1962 σε Τηλεπικοινωνιακό Κέντρο του ΟΤΕ, με π ρ ο ϊσ τά μ ενο τον υ π ο γρ ά φ ο ντα το παρόν, κατά το χρονικό διάστημα 1962-1968. Τα χρόνια αυτά έρχονται στη μνήμη μας ως τα καλύτε­ ρα, τόσο της υπηρεσιακής όσο και της προσωπικής ζωής μας. Με τα μέσα που είχαμε στη διάθεσή μας τότε, μ α ζί με το ν κ α λό σ υ νερ γά τη -σ υ νά δελ φ ο Σταύρο Βεγιάζη, προσπαθούσαμε να εξυπηρετή­ σουμε τις εμπορικές και κοινωνικές τηλεπικοινω­ νιακές ανάγκες του κοινού, όσο γινόταν καλύτερα. Στην κωμόπολή μας υπήρχαν μόνο 12-15 χειρο­ κίνητα τηλέφωνα, που κατέληγαν στον τηλεφωνικό πίνακα του Κέντρου. Στον ίδιο πίνακα κατέληγαν επίσης χειροκινήτους κα ι τα τη λεφ ω νεία -χω ρ ιά Α σ ώ ματος, Ί π π ε ιο ς , Σ υ κ ο ύ ντα , Μ υχού, Κ άτω Τ ρ ίτο ς, Κ εραμιά, Π η γα δά κ ια , Λ ά μπου Μ ύλοι, Κ αρύνη κ α ι Ά γιος Δ ημήτριος. Οι τηλεφ ω νικές γραμμές π ρος τη Μ υτιλήνη δεν ήταν παρά μόνο μια και που αργότερα έγιναν δύο. Έ τσ ι γινότα ν συσσώρευση τω ν τη λεπ ικοινω νια κ ώ ν αναγκώ ν, σ η μ ειώ νοντα ν μεγάλες κα θυσ τερή σ εις, μεγάλη αναμονή των πελατών της Υπηρεσίας και διαρκής εκνευρισμός υπαλλήλων και κοινού. Σήμερα βέβαια είναι γνωστό πόσο έχουν αλλά­ ξει τα πράγματα προς το καλύτερο, εφόσον ο καθέ­ νας από το σπίτι του ή από οπουδήποτε βρίσκεται μπορεί να επικοινωνήσει με όλο τον κόσμο. Εδώ επ ιβ εβ α ιώ νετα ι η π ρ ο φ η τεία του εφευρέτη του τηλεφώνου Γκράχαμ Μπελ, ο οποίος, όταν έκανε τις δοκιμές του για την τελειοποίηση του τηλεφώ­ νου, από ένα δω μάτιο στο άλλο, είπε στο βοηθό

Ο Μιχάλης Γεωργίου Σκλεπάρης, ο άνθρωπος με τα λαο­ γραφικά ενδιαφέροντα, που έφυγε πρόωρα από τη ζωή, φωτογραφίζεται έξω από το βιβλιοπωλείο-χαρτοπωλείο του, στον Κάτω Κάμπο, στις 26.3.1950. (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Φιλίτσα Σταυρακέλη-Σκλεπάρη)

του Ο υόλς: «Κ ύριε Ο υόλς, ελάτε εδώ π ο υ σ α ς θέλω». Ο βοηθός του τον άκουσε και έτρεξε χα ρού­ μενος, κραυγάζοντας: «Κύριε Μπελ, κύριε Μ πελ, σας άκουσα, σας άκουσα, που είπατε: κύριε Ουόλς, ελάτε εδώ που σας θέλω». Τότε ο Γκράχαμ Μ πελ, πανευτυχής για τη σπουδαία ανακάλυψή του, προφήτεψε, λέγοντας: «Φ α ντά ζομ αι ολόκληρο το ν κόσμο τυλιγμένο πολλαπλώς με ένα καλώδιο, που θα μπορεί ένας οποιοσδήποτε άνθρωπος, ευρισκό­ μενος σε οποιοδήποτε σημείο πάνω στη γη, να επι­ κοινω νεί με άλλον άνθρω πο, οποιαδήποτε ώ ρα, ευρισκόμενον οπουδήποτε». Αυτό βεβαίως και έγι­ νε στις μέρες μας και μάλιστα χωρίς να απαιτείται καλώ διο, δεδομένου ότι τώρα η τηλεφωνική επ ι­ κ ο ινω νία ανά τους α ιθέρες είνα ι ασύρματη και προχω ρούμε π ρος την εικονοτηλεφω νία, που θα βλεπόμαστε με το συνομιλητή μας, καθώ ς και σε πλήθος άλλων τηλεπικοινωνιακών διευκολύνσεων, που κάποιες παρέχονται ήδη και άλλες θα βρίσκο­ νται στο δρόμο σύντομα. Και όλα αυτά βέβαια σαν μια π α ρ ένθ εσ η , γ ια να δ ια ν θ ίσ ο υ μ ε κ ά π ω ς τα Π α τρ ιδ ο γ νω σ τικ ά μας κ α ι για να σπάσουμε τη μονοτονία της αφήγησής μας. (Συνεχίζεται)

ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗΣ

Χ Ω ΡΟ Γ Ρ Α Φ ΙΚ Α ΤΗΣ Α Γ ΙΑ Σ Ο Υ Τα παρόχθια περιβολάκια του χειμάρρου της Περασιάς Ο χείμαρρος του

Βάλανου, που διασχίζει την άκρη της Αγιάσου και δέχεται τα νερά των υπονόμων της, στα παλιά τα χρόνια άρδευε όλα τα περιβολάκια που υπήρχαν στις όχθες του, από την αριστερή πλευρά του, όπως πάμε για τη Μυτιλήνη. Υπήρχαν πολλά τέτοια, κάποια από τα οποία έχουν χτιστεί. Αυτά θα σας αναφέρω, με τη σειρά. Μετά από τον Κήπο της Π αναγίας, πρώτο ήταν του Γιάννη Χατζηνικόλα, σήμερα του Στράτου Σταύρου Παπου­ τσέλη. Εκεί υπήρχε δέση (λάκκος) και με αυλάκι το νερό διοχετευόταν στα περιβόλια. Υπήρχε πέρασμα πρόχειρης γέφυρας, από όπου πήρε η τοποθεσία το όνομα Περασιά. Ο δρόμος οδηγούσε προς το Καμένο Αλώνι, Καδή Βρύση, Πατσαβούρα, Καμτσάδο, Όλυμπο... Μετά από αυτό το δρόμο ήταν το περιβολάκι του Γρηγόρη Δαφνούλη, ο οποίος λεγόταν Κάλια. Υπήρχε μια κορομηλιά (ιρικιά, τζανιρ’κιά), που πολλοί πιτσιρικάδες έφαγαν ξύλο, γιατί εκμαυλίζονταν από τα ωραία τζάνερά της. Το «κόψι, Αηγόρ’ς έρχιτι» ήταν το σύνθημα της άτακτης φυγής. Κάποιος όμως πάντα την πλήρωνε. Μετά ήταν του Παναγιώτη Περγάμαλη (Κατέλ’). Αμέσως μετά ήταν των αδελφών Αίβανου (Παπέλια). Σήμερα ανήκουν τα κτίσματα στο Στρατή Βασιλείου Γραμμέλη και στον επι-

Ο ανάπηρος του Εμφύλιου πολέμου Ευστράτιος Χριστόφα Κουρβανιός (1925-2002) καταθέτει στεφάνι στο Ηρώο της Αγιάσου, πριν από πολλά χρόνια. Από την πλευρά του κόσμου άρχιζαν τα παρόχθια περιβολάκια, πολλά από τα οποία σήμερα δεν υφίστανται... (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Μαρία Ευστρατίου Κουρβανιού)

Μπροστά στο Ηρώο της Αγιάσου, που βρίσκεται απέναντι από την αφετηρία των παρόχθιων μικρών περιβολιών, απαθανατίζονται οι μακαρίτες σήμερα Αντώνιος Ηρακλέους Αναστασέλης, Χριστόφας Βασιλείου Μούχαλος (Μηχανή), Σταύρος Ευστρατίου Σταυρακέλης, Ιωάννης Ηλία Γραμμέλης (Θουδόσ’) και Ευστράτιος Ευριπίδου Μαριγλής. (Από τη Συλλογή Γιάννη Χατζηβασιλείου)

πλοποιό Νικόλα Δαγέλη. Από κάτω ήταν του Ευστρατίου Κύπριου, που τώρα ανήκει στους αδελφούς Τοπαλή. Το σπίτι του Αντώνη Βουνάτσου ήταν του Ευστρατίου Γηροκομείου. Μετά ήταν του Γρηγόρη Ασωμάτου (Κλώσα), σήμερα όμως του Στρατή Κουρκουλή (Ααφέλ’). Το βενζινάδικο ήταν του Μιλτιάδη Νουλέλη (Σφήγκα), στη συνέχεια των αδελφών Τζαναβάρη και μετά του Χριστόφα Ψαρούδη (Κ’μπαριά). Μετά το δρόμο του Νεκροταφείου ήταν του Γιάννη Πασχαλιά και αμέσως μετά του Αντώνη Αναστασέλη, σήμερα του Παναγιώτη Παυλή. Δίπλα είναι του Στρατή Κλειδαρά και μετά η Πυροσβεστική, που νομίζω ότι ήταν του Προκόπη Σεντουκά ή του Δήμου. Στη συνέχεια το εργαστήρι του Παναγιώτη Χατζέλη, από εκεί του Ευστρατίου Γιάννη Ευαγγελινέλη. Πριν από τα Δημοτικά Σφαγεία ήταν ένα του Παναγιώτη Αίβανου (Ραδίτσ’). Δίπλα από τα σφα­ γεία ήταν του ξυλογλύπτη Δημήτρη Καμαρού, μετά του Μενέλαου Ηλιογραμμένου και στη συνέχεια του Όμηρου Κωμαΐτη, του Στυλιανού Ευστρατίου Δουκέλη, του Σταύρου Παπουτσέλη, του Γιώργου Κουτσκουδή, από κάτω του Ξενοφώντα Μούχαλου και τέλος ο μπαχτσές του Αναστάση Αρχοντίτση Ιατρού. Απέναντι ήταν ο κήπος του Χριστόφα Νουλέλη (Αντριγιάδας). Αυτός έγι­ νε αιτία, επί ενοικιαστή-καλλιεργητή Ευστρατίου Χατζηραβδέλη (Παππού), ν’ απαγορευτεί το πότισμα των κήπων από τ ’ απόβλητα των αγωγών. Βρέθηκε μέσα σε λάχανο ένα προφυλαχτικό! Το ποτάμι τότε ήταν ανοιχτό από τα κελιά της Ζωοδόχου Πηγής, άλλ’ αργότερα σκεπάστηκε. Στη δεξιά πλευρά υπήρχαν λουτρά-χαμάμι του Δουλαδέλη, πριν γίνουν τα καφενεία. ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΛΗΣ

ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΑΓΙΑΣΟΣ Νοσταλγικές καλοκαιρινές θύμησες και στοχασμοί... Μ ετά το

θάμα της άνοιξης, μας έβρισκε στη μαγεύτρα Αγιάσο το δροσερό καλοκαιράκι. Ή ταν χάρμα τα πανέμορφα παραδοσιακά μπαλκονάκια, τα γεμάτα με γλαστρούλες, που είχαν βασιλικό και γαριφαλιές ανθισμένες, π ολίτικ α και μοσχολούλουδα... Η γριά το Π αρλιαρίν’ έλεγε: Ήρθε το καλοκαιράκι, στρίβει ο γέρος το μουστάκι. Πηδούσαμε και τ ’ Άγιστρου με τις φωτιές από τα μαγιάτικα στεφάνια, τ ’ Αϊ-Γιάννη... Κάναμε το έθιμο με το ασπράδι του αβγού, μέσα σε ποτήρι με νερό, ελπίζοντας στα σχέδια που θα ανεβάσει να δούμε αν θα παντρευτούμε ναυτικό ή γρ α μ μ α τι­ ζούμενο... Έ να τέτοιο καλοκαίρι, καταπώς θυμάμαι, συνέ­ βη κάτι που θα έμενε σταθμός στην απλή και ανέγγιχτη από την πρόοδο του δήθεν καλού πολιτισμού ζωή της Α γιάσου. Κ ά ποιο π ρ ω ιν ό ένα ιδιω τικ ό μονοθέσιο αεροπλάνο πέταξε πάνω από το χωριό και γέμισε τους δρόμους και τα κεραμίδια με πλα­ στικές διαφημιστικές σακούλες κάποιου απορρυ­ παντικού, του λεγάμενου θαυματουργού «τρινάλ», το ο π ο ίο μ ια α γρ ά μ μ α τη γ ε ιτ ό ν ισ σ α το έλεγε « κ ιπ ρ ιο υ ν ά ρ » . Π ρώ τη φ ο ρ ά β λέπαμ ε α υ τό το δώρο, που έπεφτε από τον ουρανό... Χαρά μ’ αυτές τις τσάντες! Να τις προσέχουμε σαν τα μάτια μας, να μη σπάσουν. Πετάξαμε τα χειροποίητα καλαμέ­ νια πανεράκια με τις πολύχρωμες χαντρούλες, που μέσα φυλάγαμε το εργόχειρο, τις κλωστές και τ ’ άλλα χρειαζούμενα, και γίναμε κι εμείς εχθροί με

Η Σαπφώ Ευαγγελινέλη, σύζυγος σήμερα Γιάννη Χατζηγιατρουδάκη, εργαζόταν στο περίπτερο του πατέρα της Πάνου, το οποίο ήταν στο Σταυρί, κάτω από το γεφύ­ ρι, αλλά παράλληλα ασχολιόταν και με το κέντημα, για να ετοιμάσει τα προικιά της... (Από τη Συλλογή Γιάννη Χατζηβασιλείου)

το κατεστημένο. Γιατί άραγε κάποιος μορφωμένος, ειδικός, δε μας ενημέρωσε για τα υπέρ και τα κατά του πλαστικού; Δεν πέρασε πολύς καιρός κι ήρθε ένα φορτηγό στο Σ τα υρί, γεμάτο με κατεψ υγμένα π ρ ο ϊό ν τα . Π ελώρια λυθρίνια, τσιπούρες, φαγκριά, σουπιές και άλλα. Σε άλλο ψυγείο είχε κοτόπουλα πελώρια και αβγά τερά σ τια σε σύγκριση με τα δικά μας. Α νοιγα ν οι ά νθ ρ ω π ο ι δ ιά π λ α τα τα μά τια τους, μπροστά σ’ αυτά που τους παρουσίαζαν για πρώτη φορά, και στραβοκοίταζαν το δικό τους κοτέτσι, μια κ α ι δεν είχ α ν τόση π ρ ό ο δ ο τα κ ο τό π ο υ λ ά τους... Τώρα, αν το μέλλον μας έδειξε την άλλη όψη του νομίσματος, που ήταν σκοτεινή, και αν οι ορμόνες μπήκαν για καλά στη ζωή και στη διατρο­ φή μας, αυτό το εννοούμε κάθε μέρα που περνάει. Μ αζί με τις χαρές του κ α λοκαιριού φάνηκαν και οι λιχουδιές για πρώτη φορά: Παγωτά, σοκολάτες, μπισκότα και γάλα ζαχαρούχο. Αφήσαμε το γά λ α της κ α τ σ ίκ α ς κ α ι θέλα μ ε το υ ε μ π ο ρ ίο υ . Κούνια που μας κούναγε, λέω εγώ... Το Σταυρί εκείνο το καλοκαίρι της δεκαετίας του ’50 ήταν στις δόξες του. Είχε πέντε καφενεία, δυο κομμωτήρια, μαχαιράδικο, δυο παπουτσίδικα, δυο κουρεία, δυο φούρνους, δυο μπακάλικα, τρία σ ιδ ε ρ ά δ ικ α , δυο χ ρ υ σ ο χ ο ε ία κ α ι κ ά μ π ο σ ο υ ς τσουρχανάδες... Κ άτω από το γεφ ύρι ήταν το π ερ ίπ τερ ο του αξέχαστου Πάνου Ευαγγελινέλη και της γλυκιάς και πάντα γελαστής κυράς του, της Μ αριγώς, που είχαν τρία π α ιδιά , τη Σαπφ ώ και τους δίδυμ ους γιους τους, τους αγαπημένους φίλους, το Στρατή και το Γρηγόρη. Όλο και τραβούσαν με τα σορτσάκια τους τ ’ άλλα τα παιδιά,καθώ ς έκαναν πολλές δια δρομ ές τη μέρα, α πό το Σ τα υρί έως το σ π ίτι τους. Κάθε καλοκαίρι η μακαρίτισσα σήμερα μάνα τους, με την ανοιχτή στο γλέντι καρδιά, έκανε το τάμα. Καμιά τριανταριά γυναίκες με τα ζώα φορ­ τω μ ένα με « κ ο υ μ π ά ν ιε ς » ,τρ ό φ ιμ α , ρ ούχα και ά λλα , α ν η φ ό ρ ιζ α ν α π ό το ν Κ α μ τσ ά δο για την κορυφή του Προφήτη Ηλία. Εκεί μένανε δυο τρεις μέρες μέσα στην εκκλησούλα ή στο παλιό κελί και γλεντούσαν με την ψυχή τους. Έ καναν και έναν ψεύτικο παραδοσιακό γάμο και τα τραγούδια και οι χοροί έδιναν και έπαιρναν. (Συνεχίζεται)

ΜΥΡΣΙΝΗ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ

Εισαγωγή στο βίο και στα έργα ΤΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΙ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΒΕΡΝΑΡΔΑΚΗ Ομιλία του Καθηγητή Δρ. Παναγιώτη Δ. Βερναρδάκη

Β' Τ ο άλλο τιμώμενο πρόσωπο, ο Γρηγόριος Βερναρόάκης, γεννήθηκε στις 3 Ιανουάριου 1848 στην Αγία Μαρίνα της Λέσβου. Ήταν ο νεότερος από τους αδελφούς του, Δημήτριο και Αθανάσιο. Η εκπαιδευτι­ κή πορεία ήταν η ίδια με αυτή του Δημητρίου: Πρώτος πνευματικός σταθμός το Καγιάνι, δεύτερος η Σχολή της Μυτιλήνης και τρίτος η τελευ ταία τάξη του Γυμνασίου στην Αθήνα, με γυμνασιάρχη το διαπρεπή ελλη­ νιστή Αριστείδη Κυπριανό. Το πρώτο έργο του Γρηγο ρίου είναι τα «Σχόλια εις τας δ η μ η γο ρ ία ς του Θ ουκυδίδου, συνταχθέντα κατά τας αρίστας εκδόσεις». Το εκδίδει, φοιτητής ακόμα, το 1867. Το 1869 γίνεται καθηγητής στο Γυμνάσιο Μυτιλήνης και το 1871, τον ίδιο δηλαδή χρόνο π ο υ α ν α γ ο ρ εύ ετ α ι σε διδά κ τορ α της φ ιλ ο σ ο ­ φίας και της φιλολογίας, διορ ίζετα ι στο ιδιω τικό Λ ύκειο Σ ω μ α ρ ίπ α στην Αλεξάνδρεια. Ο επόμενος σ τα θ μ ό ς είν α ι το Κ ά ιρ ο , όπου διατελεί επί πέντε χρό νια διευθυντής της Αμπετείου Σχολής. Εκεί γράφει και το 1877 εκ δίδει, σ τον οίκ ο Τουόηστ της Λειψίας, τη λατινική πραγματεία του «δγΓπόοΙαο οπΐίοαο ίπ δΐταβοηοπι νοΐ οοηδυτα Όοόοΐί οΓηοηάαΐίοηυΓπ ίη δίπιόοηοΓη», που στερέωσε και τη φήμη του ως λατινιστή. Τον επ ό μ ενο χ ρ ό ν ο , το 1878, β ρ ίσ κ ουμ ε το Γρηγόριο στη Γερμανία για ευρύτερες σπουδές στα Πανεπιστήμια του Βερολίνου και της Λειψίας. Στη Γέρα της Σαξονίας κάνει, στα πλαίσια συνεδρίου Γερμανών φιλολόγω ν, διάλεξη για την ξακουστή Βιβλιοθήκη του Σινά και την επίσκεψή του στη μονή της Αγίας Αικατερίνης, στο ομώνυμο όρος. Η διάλε­ ξη αυτή, που δημοσιεύθηκε επίσης στον εκδοτικό οίκο ΤουόηοΓ της Λειψίας, είχε μεγάλη απήχηση, για­ τί εκεί ο Γρηγόριος ανακάλυψε ελληνικά σχόλια

λ ο γίο υ με α ν α φ ο ρ ά σε κ ά π ο ιο σ ύγγρα μ μ α του Ο υλπιανού, που ήταν νομοδιδάσκαλος την εποχή του αυτοκράτορα Σεβήρου. Ο πάππος μου επέφερε πολλές διορθώ σ εις και αποκατέστησε φθαρμένα μέρη του κειμένου. Τα σχόλια αυτά που ανακάλυψε ο Γρηγόριος στο Σ ινά α να φ έρ οντα ι στη Νομική Επιστήμη ω ς «Ρπι^Γηοηία δΐηεπΐΐοα» και περιέχουν πολύτιμες πληροφορίες για θεσμούς του Οικογενειακού Δικαίου. Ο Κοάοΐρύο Οατοδΐ, Γάλλος νομο­ μαθής και ελληνιστής, αξιολόγη­ σε σε πολυσέλιδο βιβλίο του την ανακάλυψη του Βερναρ­ δάκη, υπογραμμίζοντας την τεράστια σημασία που είχε για την Ιστορία του Ρ ω ­ μαϊκού Δικαίου η ανακά­ λυψη αυτή. Το 1879 δη μ ο σ ιεύει στον εκδοτικό οίκο ΤαώηοΓ τη λατινική πραγμα­ τεία του με τίτλο: «δγπιύοΐαο οπΐίοαο οι ραΐαοοβτειρίϊίοειο ίπ Ρΐυΐατοΐπ ν ί ΐ ε ΐ δ Ραταΐΐοΐαδ οι Μοταΐία». Το βιβλίο αυτό για τους Π αράλληλους Βίους και τα Ηθικά του Πλουτάρ­ χου, καθώς και το προηγούμε­ νο για το Στράβωνα, αξιολογή­ θηκαν ιδιαίτερα από την κριτική επιτροπή των εκδοτικών καταστη­ μάτων ΤοπύηοΓ, η οποία και ανέθεσε στο Γρηγόριο την κ ρ ιτικ ή έκδοση τιον «Η θικώ ν» του Π λουτάρχου. Αυτή η κριτική έκδοση ελληνικού κειμένου συμπεριλαμβάνει επτά και με τον επίλογο οκτώ τόμους και φέρει τον τίτλο: «ΡΙιΠεπτΙπ ΟΙιαοΓοηοηδίδ Μοταΐία» (Κοοοξπονΐΐ: θΓ€£θπιΐδ Ν. ΒοεπατάειΓίδ, Γίρδίαο, Βΐόΐίοΐΐιοοα ΤβιΛηβπαπα, Ι-Υ ΙΙΙ, 1888-1896). Η έκδοση αυτή άνοιξε τις πύλες του Πανεπιστημίου για τον Έλληνα σοφό και συνετέλεσε στην επέκταση των γνωριμιών του με τους μεγαλύτερους φιλολόγους της εποχής του, όπω ς τον Οούοΐ, τον ΟΐηάοΓί, τον ΝαιισΓ, τον Ηοηνοηΐοη, τον Βΐαδδ και άλλους. Το δεύτερο μεγάλο έργο του Γρηγορίου είναι το

«Ερμηνευτικόν Λεξικόν των ενδοξοτάτων Ελλήνων ποιητών και συγγραφέων», ένα κολοσσιαίο έργο, με π λ ο ύ σ ιο π ερ ιεχό μ ενο α πό δύσκολα χω ρ ία τω ν αρχαίων ποιητών και συγγραφέων, τα οποία ερμη­ νεύονται και, σε περίπτωση κενών ή δυσανάγνω ­ στων κειμένων, διορθώνονται αριστοτεχνικά. Λόγω του περιορισμένου χρόνου της ομιλία ς μου δε θα υπεισέλθω σε λεπτομέρειες, όσον αφορά τα μνημειώδη αυτά έργα του Γρηγορίου Βερναρ­ δάκη, π α ρ α θέτοντα ς μόνο τη γνώμη του Κωστή Παλαμά. Ο Παλαμάς στο βιβλίο του «Πεζοί Δρόμοι Γ ' , Κ άποιω ν νεκρών η ζωή», σκιαγραφώ ντας το Γρηγόριο Βερναρδάκη, γράφει: «Ο Βερναρδάκης έγραφε τα αρχαία ελληνικά, καθώς εμείς γράφουμε τα νέα και τα λατινικά, καθώς, υποθέτω, οι ευρω­ παϊκά μορφωμένοι γράφουνε τα γαλλικά ή τα γερ­ μανικά [...] Όσο και αν στέκομαι μακριά από την πολυμ ά θεια και τη σοφ ία τω ν εξ επα γγέλμ ατος ελληνιστών και φιλολόγων επιστημόνων, τολμώ να τονίσω : Μέσα στην π ο λυ π ο ίκ ιλη ή τη μονότονη εργασία ενός διορθωτή κΓ ερμηνευτή κ ι’ εξηγητή και σχολιαστή, ενός κριτικού ξεψαχνιστή κΓ εκδότη των κειμένων, δύο έργα του Γρηγορίου Βερναρδάκη δεν είναι απλώ ς βιβλία, είναι μνημεία: Η κριτική του έκδοση στα «Ηθικά» του Πλουτάρχου, που τη στερέ­ ωσε τη φήμη του στους κύκλους της σοφής ελληνογνωσίας και των δύο ημισφαιρίων, και η τεράστια στον όγκο και στην ελληνομάθεια υποδειγματική συγγραφή του, καθώς την αποκαλεί, «Λεξικόν ερμη­ νευτικόν των ενδοξοτάτων Ελλήνων ποιητών και συγγραφέω ν». Σπατάλησε στο δούλεμά τους τα περισσότερα χρόνια της ζωής του, στα νιάτα του τ ’ ονειροπόλησε και στα γεράματά του το έβγαλε στο φω ς [...] Στο συνθεμένο σοφό πρόλογό του στην αρχαία ελληνική γλώσσα, καθώς απαραίτητο είναι να ξέρη και να γράφη στην ανάγκη ένας καθηγητής των ελληνικών γραμμάτων στο Πανεπιστήμιο, μας εξηγεί το χαραχτήρα, το νόημα και τη μέθοδο του βιβλίου του. Στη φυλή πρέπει να τοποθετηθή των μεγάλων διδασκάλων του Γένους, που αρχίζοντας από τους Βυζαντινούς ρίχνουν τη σπίθα στη μεσαι­ ωνική Ευρώπη για τη φωτιά του Ξαναγεννημού της Αθηνάς και της Αφροδίτης, ίσα με το Βούλγαρη και τον Κοραή. Αλλ’ από τον Κοραή σταθμός είναι και νέος δρόμος ανοίγεται στην ελληνομάθεια». Το έργο του Γρηγορίου Βερναρδάκη ως κ ρ ιτι­ κού των κειμένων θα αξιολογήσει ο κ. Νικόλαος Κονομής και το έργο του γενικότερα ως φιλολόγου ο κ. Γεώργιος Χριστοδούλου.

Ο Δ ημήτριος και ο Γρηγόριος Βερναρδάκης, επιστήμονες διεθνούς εμβέλειας, μεσουράνησαν κάποτε στο πνευματικό στερέωμα της Ελλάδος, οι μεταγενέστεροι όμω ς τους αγνόησαν, κυρίω ς το

Δημήτριο, γιατί τα έργα του τα έγραψε, ως επί το πλείστον στη γλώσσα των λογίων της εποχής του, δηλαδή στην καθαρεύουσα, π α ρ ’ όλο π ο υ ή τα ν βαθύς γνώστης της δημοτικής, όπως μας δείχνουν το α νέκδοτο «Λ εξικό της δημοτικής» κ α ι ά λλα στοιχεία. Έ τσ ι και το επόμενο ποίημά του «Δυο πέρδικες» από το δράμα του «Ευφροσύνη», με το οποίο και θα τελειώσω την ομιλία μου. Δυο πέρδικες ζωγραφιστές, ζευγάρι ζηλεμένο, Ζούσαν σ ’ απάτητο βουνό, σε μια ψηλή ραχούλα. Είχαν και δυο μικρά πουλιά, δυο πλουμιστά περδίκια, Που ήταν το καμάρι τους και η παρηγοριά τους. Κρυφά τα βγάζουν στη βοσκή, κρυφά στην κρύα βρύση, Μην τύχη και τα δη αϊτός, μην τάβρη το γεράκι, Πού ήταν μικρή η φτερούγα τους κι ανήξερος ο νους τους. Μια μέρα κει που γύριζαν κι ’ εκεί όπου βοσκούσαν, Ήσκιος αϊτού τα τρόμαξε και σκορπισθήκαν όλα, Άλλο πήρε τ ’ ανάπλαγα, άλλο τα κορφοβούνια, Κι ’ ένα το μεγαλύτερο εχάθηκε στα ξένα, Κι ’ έμεινε η μάννα μοναχή με τα μικρά περδίκια. Πασά υγιός, βεζύρη γιος, βγήκε να κυνηγήση. Πιάνει τ ’ απάτητο βουνό και την ψηλή ραχούλα Και στένει το καρτέρι του δίπλα στην κρύα βρύση. Να κι ’ έρχεται κ ’ η πέρδικα, μέσα στο μεσημέρι, Τρεχάτη και χαρούμενη και γλυκοκελαδούσα, Να πιη νερό να δροσιστή, να πιη να ξεγανιάση. Στόνα το χέρι ο κυνηγός κρατεί χρυσό δοξάρι Κι ’ ένα δεμάτι στάλλο του φαρμακερές σαΐττες. Τίνος καρδιά ποτέ βαστά, τίνος απάνου χέρι, Την όμορφη και πλουμιστή πέρδικα να σκοτώση, Πούχει τα νύχια κόκκινα και τα φτερά γραμμένα, Που περπατεί και χαίρεσαι, λαλεί κι αναγαλλιάζεις; Στήνει δεξιά, στήνει ζερβά τα μεταξένια δίχτυα. Στη μια δεν την εζύγωσε, στην άλλη του ξεφεύγει, Στην τρίτη μέσα μπλέκεται και πιάνεται στο δίχτυ. Με τι λαχτάρα ο κυνηγός και με τι καρδιοχτύπι, Τρέχει κοντά στα δίχτυα του, ξεπλέκει το πλεμμάτι Και βάζει τ ’ όμορφο πουλί, την πέρδικα, στο χέρι. Την παίρνει με φιλήματα, με χάδια την παγαίνει, Και το καλλίτερο κλουβί, ένα χρυσό κλουβάκι, Ανοίγει και την πλουμιστή πέρδικα βάζει μέσα. Ζάχαρη με το στόμα του ο ίδιος την ταγίζει, Και με καθάριο κρούσταλλο νεράκι την ποτίζει. Μα ήρθε χρόνος δίσεχτος, χρόνος δυστυχισμένος, Κ ι ’ ο κυνηγός στον πόλεμο πάει μακριά στα ξένα, Κι ’ έμεινε το πουλί ορφανό, η πέρδικα μονάχη. Κανείς δεν την ταγίζει πια, κανείς δεν την κοιτάζει, Μ όν’ ένα χέρι άπονο, χέρι καταραμένο, Νερό της βάζει στο κλουβί, νερό από τη λίμνη. Ποιος ήπιε το νερό ποτέ της λίμνης κ ’ είδε κόσμο; Ήπιε κι ’ εκείνη α π ’ αυτό, ήπιε κι ’ εφαρμακώθη. Η πέρδικα έτσι χάθηκε η μικροχαϊδεμένη, Πούχε τα νύχια κόκκινα και τα φτερά γραμμένα, Που ελάλει κι ’αναγάλλιαζες, περπάτειε κι ’εχαιρόσουν. *

ΔΕΣΒΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΟΑΙΦΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας του Πολύδωρου Αντωνίου Αναστασέλη Β λογημένο το δέντρο της ελιάς, δύσκολη όμως η καλλιέργεια του, καθώς και η συλλογή του καρπού του. Ολοχρονίς βασανιστική η έγνοια των ελαιοπαραγωγών. Πολλά τα έξοδα, τα καλλιεργητικά, τα συλ­ λεκτικά, τα εκθλιπτικά... Διακαής πόθος η μείωση του κόστους παραγωγής. Αναρίθμητες οι προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. Μια από αυτές και η εφεύρεση «Σύστημα και μηχανήματα προς ελαιοκο­ μίαν», σύμφωνα με το δημοσιευόμενο δίπλωμα, του κτηματία, οδηγού και υποδηματοποιού Πολύδωρου Α ντω νίου Αναστασέλη (1876-20.1.1947), ανθρώ που ιδιόρρυθμου, με ανήσυχο πνεύμα και με πολλά ενδιαφέροντα, για τον οποίο δίνει πληροφορίες ο αείμνηστος γιος του Στρατής Αναστασέλης, ο λογοτέ­ χνης, ο ζωγράφος... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για την εφεύρεση «Σύστημα και μηχανήματα προς ελαιοκομίαν» (1928) του Πολύδωρου Αντωνίου Αναστασέλη.

ΑΣΗΜΕΝΙΟΣ ΣΠΥΡΟΥ ΣΚΛΕΠΑΡΗΣ Η ενεργός δράση του στη φιλόξενη Αυστραλία Σ τ ι ς 26.8.2001 είχα την ευ κ α ιρ ία να π ά ρ ω συνέντευξη από τον καλό φίλο και συνεργάτη του περ ιο δικ ο ύ μας Ασημένιο (Σίμο) Σ πύρου Σκλε­ πά ρ η, στην Α γιάσ ο κ α ι σ υγκ εκ ρ ιμ ένα στο Κ α ­ μπούδι. Ο Σ ιμός Σκλεπάρης, π α ιδ ί πολυμελούς φαμίλιας, ακολούθησε το δρόμο της πικρής ξενι­ τιάς το 1959 και εγκαταστάθηκε στο δγιΐηβγ, όπου κατοικεί ως τις μέρες μας. Άνθρωπος με λεπτότητα αισθημάτων, με εθνικό παλμό και με έντονη διάθε­ ση πρ οσ φ ορ ά ς, μπήκε α πό ν ω ρ ίς στο στίβο της επω φ ελούς δράσης κα ι πρόσ φ ερε π ο λ λ ά στους ξενιτεμένους Έλληνες και όχι μόνο, μέσα από τις γραμμές διαφόρων σωματείων. Είναι υποχρέωσή μας να εστιάσουμε την π ρ ο ­ σοχή μας και στον απόδημο ελληνισμό, στους ομο­ γενείς, οι οποίοι υψώνουν στα πέρατα της οικου­ μένης τα φυλετικά μας εμβλήματα... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

« Γ εννή θ η κ α στην Αγιάσο στις 28 του Απρίλη του 1931. Είμαι το δευτερότοκο π α ιδί της οικογέ­ νειας του ιδιω τικού υπαλλήλου-αγρότη Σπύρου Βασιλείου Σκλεπάρη (1904-1973) και της θυγατέ­ ρας του αρτοποιού Ευστρατίου Βασιλείου Κλήμου (Κουτσιν’) Ευτέρπης (1910-1986). Αδέρφια μου, με

Ααμπροβδομάδα στην Αγιάσο και γίνεται το τσούγκρισμα των αβγών. Διακρίνονται, από αριστερά, Παναγιώτης Ευστρατίου Σκλεπάρης, Γεώργιος Αντωνίου Καλατζής, Σίμος Σκλεπάρης, Βασίλειος Γαβριήλ Ξυνέλης, Γιάννης Μιχαήλ Κουταλέλης (βάθος), Προκόπιος Ευστρατίου Χριστοφαρής (Καμπάς), Περικλής Ιωάννου Βέτσικας και Γεώργιος Δημητρίου Εμβάλωμας.

Ο Σίμος Σκλεπάρης σε νεαρή ηλικία

χ ρ ο νο λ ο γικ ή σ ειρά, είνα ι η Α νδρονίκ η (Ν ίκη), σ ύ ζ υ γ ο ς Ιω ά ν ν ο υ Γ ρ η γο ρ ίο υ Μ ο υ τζο υ ρ έλ η (Λαγού), ο Α ριστοτέλης (Α ριστής) (1933-1993), σύζυγος Ειρήνης Ευστρατίου Καζαντζή, ο Φώτιος, σ ύ ζ υ γ ο ς Α φ ρ ο δ ίτη ς Π α ν α γ ιώ τ ο υ Β α τα νέλ η (Μιτσακδά), η Βασιλεία, σύζυγος Παντελή Αλέκου Π ε τ ε ιν ο ύ , η Ε υ σ τ ρ α τ ία , σ ύ ζ υ γ ο ς Ν ικ ο λ ά ο υ Π α ν α γ ιώ τ ο υ Χ α τζη σ ά β β α (Π α τ ά τ α ς ), κ α ι η Α γ γελ ικ ή , σ ύ ζ υ γ ο ς Δ η μ η τρ ίο υ Π α ν α γ ιώ τ ο υ Α μ πουλού. Ο π α τέρ α ς μου επιθυμ ούσ ε να μου δοθεί ένα ασυνήθιστο βαφτιστικό, το Ασημάκης, άλλ’ ο παπάς το έκανε Ασημένιος, που είναι γραμ­ μένο και στο διαβατήριό μου. Τελικά όμως επικρά­ τησε το Σίμος. Π αρακολούθησα τα εγκύκλια μαθήματα στην Αγιάσο, όπου τελείωσα το Δημοτικό και το ενιαίο μεικτό Γ υμνάσιο, α πό το ο π ο ίο α ποφ οίτη σ α το 1952. Στο δημοτικό είχα δασκάλους τη Δέσποινα Βάλεση, το Γιάννη Βέτσικα, τη Βασιλική Χατζηπ ρ ο κ ο π ίο υ - Κ ο ν τ α ρ ά τ ο υ κ α ι το ν Π α ν α γ ιώ τη Δόγκα. Στο Γυμνάσιο είχα τους θεολόγους Κώστα Τ ζη ρ ίδ η , π ο υ ή τα ν δ ιε υ θ υ ν τ ή ς, το Φ ίλ ιπ π α Καραμάνη και το Βασίλειο Αϊβαλιώτη, τους μαθη­ ματικούς Στρατή Δουκάκη και Οδυσσέα Χρυσάγη,

το υ ς φ ιλ ο λ ό γ ο υ ς Σ τρατή Β αμβουρέλη, Κ ώ στα Μπουζέα και Μ αρία Σταματάτου... Στη συνέχεια, το 1953, εκπλήρωσα τις στρατιωτικές μου υποχρε­ ώσεις ως προστάτης, γραφέας πεζικού. Οι εργασιακές δυσκολίες της πολυμελούς οικο­ γένειάς μας ήταν πιεστικές. Εγώ δεν ήθελα να ξενι­ τευτώ, αλλά με πα ρ ότρ υνε, με σπαραγμό ψυχής β έβ α ια , η μ η τέρα μου. Έ φ υ γ α π ρ ώ τ ο ς α π ό το π α τρ ικ ό σ π ίτ ι κ α ι έφ τα σ α α ερ ο π ο ρ ικ ώ ς μέσω Σιγκαπούρης στο δγιΐηεγ στις 25 του Νοέμβρη του 1959, με πρόσκληση του συχωριανού πρωτοπόρου μετανάστη Νικολάου Περγάμαλη, ο οποίος εντωμεταξύ επέστρεψε στη γενέτειρα, αφήνοντας στη μακρινή ήπειρο το γιο του Μ ιχάλη. Εν συνεχεία ή ρθα ν στην Α υ σ τρ α λ ία κ α ι σ υ γκ εκ ρ ιμ ένα στο δγιΐηεγ όλα τ ’ αδέρφια μου, εκτός από το στερνο­ π α ίδ ι, την Αγγελική. Το Μάρτη του 1961 ήρθε ο Α ριστής με τη Δ Ε Μ Ε (Δ ιεθνή ς Ε κκλησ ια σ τική Μ ετα να σ τευτική Ε π ιτρ ο π ή ), η ο π ο ία μετέφερε δω ρεάν μετανάστες. Έ φτασε στην Βοησξίΐα, που ήταν παλαιό στρατόπεδο και χρησιμοποιήθηκε ως τόπος υποδοχής και προσω ρινής διαμονής μετα­ ναστών. Από τότε που συνάντησα τον αδερφό μου, άλλαξε και η ζωή μου. Με πρόσκλησή του ήρθαν το 1962 οι αδερφ ές μας, Α νδρονίκη, η ο π οία όμω ς επέστρεψε στην Α γιάσο το 1967, κ α ι Β ασιλεία. Μετά ήρθαν ο Φώτης και τελευταία η Ευστρατία. Ό ταν έφτασα στο $γ<3ησγ, στο Αεροδρόμιο του Μαδοοΐ, δεν ήρθε κανένας να με υποδεχτεί στον ξένο τό π ο , να με βοηθήσει. Α ποτάθηκα σ ’ έναν ένστολο, ο οποίος προθυμοποιήθηκε και με εξυπη­ ρέτησε. Βρήκα το γιο του Νικολάου Περγάμαλη, το Μιχάλη. Την επομένη της άφιξής μου έπιασα κ ιό­ λας δουλειά στο Αάιυτιχ ΗοΐεΙ, που βρισκόταν στην καρδιά της πόλης, μεταξύ Ρϊΐΐ δΐτεεΐ και ΟσοΓβσ δΐΓεεΐ, στη θέση του οποίου έχει ανεγερθει το σημεοινό Ηίΐΐοη ΗοΐεΙ. Έ πλενα κατσαοόλεε. Τον ποώτο

Ο Σίμος Σκλεπάρης, όταν υπηρετούσε τη θητεία του (Θεσσαλονίκη 1953)

καιρό αντιμετώπισα πολλές δυσκολίες. Δεν ήξερα ακόμα τη γλώσσα, την πόλη, τους κατοίκους, τα ήθη και τα έθιμα. Ο καθένας μιλούσε τη γλώσσα του, Π ύργος Βαβέλ. Έ ντο νο ς ήταν και ο ρ α τσ ι­ σμός που έπληττε τους μετανάστες. Θυμάμαι πω ς χάθηκα τη μέρα που άρχισα να εργάζομαι. Είδα κι έπαθα, ώ σπου να μπορέσω να βρω το σ πίτι, στο ο π ο ίο είχα εγκατασ ταθεί π ρ ο σ ω ρ ινά . Θ υμάμαι ακόμα που κάποτε θέλοντας να φάω ένα οποιοδήποτε φαγητό, στο ξενοδοχείο στο οποίο δούλευα, Στις 24.6.1962 ο ιερέας Ιωάννης Ευαγγελινίδης ευλό­ γησε στον ιερό ναό της Αγίας Τριάδας Χγάηογ, το γάμο δυο αδελφών... Διακρίνονται, από αριστερά, ο Δημήτριος Ιωάννου Πετεινός (κουμπά­ ρος), ο Σίμος Σκλεπάρης με τη σύζυγό του Μαρίτσα Παναγιώτου Στόικου, ο Αημνιός Παντελής Αλέκου Πετεινός με τη σύζυγό του Βασιλεία Σπύρου Σκλεπάρη, οι Αημνιοί κουμπάροι τους, Όμηρος και Φούλα, και η παρανύμφη Μαρία Ιωάννου Πετεινού, σύζυγος μετέπειτα του Ααφιώτη Βασιλείου Παρμακέλη...

είπα στη μαγείρισσα α ντί της λέξης αηγΐΙιΐη§ τη λέξη ονοτγΐΗίη^, κατά λάθος. Ξαφνιάστηκα, όταν μου σέρβιρε α π ’ όλα τα φαγητά, αργότερα όμιος κατάλαβα πω ς αυτό είχα ζητήσει. Το 1962 έφερα στο δγάηογ τη συχωριανή μου Μ αρίτσα Π α να γιώ το υ Σ τό ικ ο υ (Π ασά), με την οποία ήμασταν λογοδοσμένοι. Παντρευτήκαμε στις 24 του Ιούνη του 1962 στο ναό της Αγίας Τριάδας, στον οποίο την ίδια μέρα παντρεύτηκε και η αδερ­ φή μου Βασιλεία τον Παντελή Πετεινό, που κατά­ γεται από το Λιβαόοχώρι Λήμνου. Από τότε η ζωή μου κύλησε πιο ομαλά. Το 1963 γεννήθηκε ο γιος μας Σπύρος, που ήταν το πρώτο παιδί-εγγόνι της πολυμελούς πατρικής οικογένειας. Το 1970 αγόρα­ σα το σπίτι στο οποίο μένω. Οι συνθήκες άρχισαν να βελτιώνονται από το 1972, από τότε που ανέλα­ βε π ρ ω θ υ π ο υ ρ γ ό ς ο μ εγά λ ο ς μ ετα ρ ρ υ θ μ ισ τή ς Οου§Ιι λνΐΐΐαιπ, θ ερ μ ό ς φ ιλ έλ λ η να ς κ α ι δ ειν ό ς ρήτορας. Ε πί της εποχής του καταργήθηκαν με νόμο οι φ υλετικές δ ια κ ρ ίσ εις, έτσι που να μην υπάρχουν π ια πολίτες δεύτερης κατηγορίας, και ανακλήθηκαν οι Α υστραλοί σ τρ α τιώ τες από το Βιετνάμ. Επίσης ανέβηκαν τα μεροκάματα, κατα­ βλήθηκε προσπάθεια για τη στέγαση των μετανα­ στών σε ιδιόκτητα οικήματα, με ευκολίες αγοράς κ α ι α π ο π λ η ρ ω μ ή ς, κ α ι ιδρ ύθ η κ α ν π ο λ υ ώ νυ μ α μεταναστευτικά κέντρα, για να στηρίξουν αποτελεσ μ α τικ ά το υ ς μ ετα ν ά σ τες, ό π ω ς το ΝΙΌ ΝΑΌ (Νω§Ιιΐ30ΐΐΓ Ιηίοπηαΐτοη Όσπίτο-Νσΐ^ΙιόουΓ Αοΐίοη ΟοηΐΓο / Σ υ ν ο ικ ια κ ό Π λ η ρ ο φ ο ρ ια κ ό Κ έντρο Συνοικιακό Κέντρο Δραστηριότητας). Στο ΝΙΌ ΝΑΟ (422 Όΐονοΐαπά 51. 5ιπτγ Ηίΐΐδ) πρόσφερα υπηρεσίες επί 17 χρόνια ως εκλεγμένο μέλος. Συγκροτήθηκαν ομάδες με ελληνόπουλα και όχι μόνο. Με το πέρασμα του χρόνου φτάσαμε να έχουμε 60 έως 70 παιδιά, ανάμεσα στα οποία υπήρ­

Ο Σίμος Σκλεπάρης με τη σύζυγό του Μαρίτσα και με το γιο τους Σπύρο, πριν από αρκετά χρόνια...

χαν και Αγιασωτοπούλα, που έπρεπε να τελειοποι­ ήσουν τα εγγλέζικ ά το υ ς, α λλά π α ρ ά λ λ η λ α να διδαχτούν και διάφορα άλλα χρήσιμα μαθήματα. Δημιουργήσαμε χορευτικά τμήματα. Ξεκινήσαμε με Τριπλή βάφτιση Αγιασωτόπουλων στον ιερό ναό της Αγίας Τριάδας Χγάηογ (6.1.1965, των Θεοφάνιων). Αιακρίνονται, από αριστερά, η Μαρίτσα Σκλεπάρη, ο Σίμος Σκλεπάρης, η Κωστούλα Ιωάννου Πιπερίτη (νουνά) με το νεοφώτιστο Σπύρο Σίμου Σκλεπάρη, ο Φώτιος Σκλεπάρης (νουνός) με το νεο­ φώτιστο Δημήτριο Ιωάννου Μουτζουρέλη, η Ανδρονίκη Ιωάννου Μουτζουρέλη (νου­ νά) με το νεοφώτιστο Ευστράτιο Παντελή Πετεινό, ο Ιωάννης Μουτζουρέλης (Λαγός), η Βασιλεία Πετεινού και ο Παντελής Πετεινός.

Αναμνηστική φωτογραφία συγγενών. Διακρίνονται, από αριστερά, ο Σίμος Σκλεπάρης με τη σύζυγό του Μαρίτσα, ο Φώτιος Σκλεπάρης με τη σύζυγό του Αφροδίτη και η Ειρήνη Καζαντζή, χήρα Αριστοτέλη Σκλεπάρη.

Το βραβείο, συνοδευόμενο και από μετάλλιο, που απένειμε το 1981 ο δήμαρχος του Χγάηογ στον Ασημένιο Σκλεπάρη, για την ενεργό του δράση στα κοινοτικά (καθοδηγητική, οργανωτική, παιδαγωγική).

Οι όψεις του απονεμηθέντος στον Ασημένιο Σκλεπάρη μεταλλίου (1981).

μια δασκάλα χορού και φτάσαμε να έχουμε τρεις. Επίσης μεριμνούσαμε να γίνεται κατά διαστήματα προβολή ελληνικώ ν τα ιν ιώ ν . Με τα έσοδα που είχαμε από την είσπραξη του συμβολικού εισιτηρί­ ου δημιουργήσαμε ταμείο και πληρώναμε τα έξοδα των παιδιώ ν που δεν είχαν οικονομική δυνατότη­ τα. Επίσης διοργανώναμε χοροεσπερίδες, από τις εισπράξεις των οποίων περίσσευαν κάποια χρημα­ τικά ποσά. Π ραγματοποιούσαμε και εκδρομές με ένα ή με περισσότερα λεωφορεία. Καλούσαμε κοι­ ν ω ν ιο λ ό γ ο υ ς ή για τρ ο ύ ς για την α ντιμ ετώ π ισ η σοβαρώ ν καταστάσεω ν. Μ ας επισκέφτηκαν και υ π η ρ ε σ ια κ ο ί π α ρ ά γ ο ν τ ε ς , ό π ω ς ο υ π ο υ ρ γ ό ς Μ ετανάστευσης ΑΙ Οταδβγ, αλλά και βουλευτές. Πολλά από τα προβλήματα που είχαν τα π α ιό ιά έρ χ ο ν τα ν κ α ι μου τα έλεγαν. Υ π ή ρ χα ν π α ιδ ιά ορφανά ή διαζευγμένων γονέων, παιδιά που έρχο­ νταν από πολύ μακριά. Στο ΝΙΌ ΝΑΌ έπεσε και ο σπόρος της ίδρυσης Συλλόγου Αγιασωτών. Ή ταν κατά κάποιο τρόπο ο προθάλαμος. Εδώ πολιτικοποιηθήκαμε. Ο ργανώ­ σαμε χοροεσπερίδα στο Ραάάΐη^ΐοη Το\νη Ηαΐΐ, για να βοηθήσουμε το Α ναγνω στήριο «η Α νάπτυξη» Αγιάσου. Κάναμε τις πρώτες καρναβαλικές εκδη­ λώ σ εις. Ο Σ τρ α τή ς Χ α τζη χρ υ σ ά φ η ς, π ο υ ήταν πεπειραμένος καρνάβαλος, και εγώ γράψαμε σάτι­ ρα. Εκφω νητής ήταν ο Γ ρηγόριος Π α να γιώ το υ Ξαφέλης. Επίσης οργανώσαμε χορούς για το Έ τος του Π α ιδιού, για την Ειρήνη, για τις χήρες. Και όλα αυτό, προτού ιδρυθεί ο δικός μας Σύλλογος. Π ο λ λ ο ί ήταν α υ το ί π ο υ δρ α σ τη ρ ιο π ο ιή θ η κ α ν, όπω ς ο Στρατής Κ ω νσταντίνου Χ ατζηχρυσάφης (Χατζής), ο Μ άριος Βασιλείου Πατσέλης, ο Σίμος

Ο Σίμος Σκλεπάρης μπροστά στο φακό του παρόντος...

μου. Ό που μου ζητηθεί, προσφέρω αφιλοκερδώ ς τ ις υπη ρεσ ίες μου για το καλό της ομογένεια ς. Επισκέφτηκα την Ελλάδα τέσσερις φορές, το 1970, το 1990, το 1996 κ α ι το 2001. Η νοσ ταλγία μου ήταν και εξακολουθεί να είναι μεγάλη».

,1 ί · \ Χ ..1

Θεοδώρου Βαρουτέλης, ο Γρηγόριος Παναγιώτου Β έτσ ικ α ς κ α ι ά λ λ ο ι. Α ρ γ ό τερ α ιδρ ύ θ η κ ε η «Φιλοπρόοδος Π αροικία Αγιάσου», που βοήθησε σε πολλούς τομείς, στη χρηματοδότηση των φ ρο­ ντιστηρίων, στη στήριξη των χορευτικών τμημάτων και αλλού. Π α ρ ά λ λ η λ α π ρ ό σ φ ε ρ α υ π η ρ εσ ίες κ α ι στη «Μ γΐΐΐσηοαη ΒΓοΐΗστύοοά οί δγάπογ απά Νδλν» (Μ υτιληναϊκή Αδελφότητα δγάπογ και Ν5\ν). Για πρώ τη φ ορά χρημά τισ α γρ α μ μ α τέα ς, επί π ρ ο ε­ δρίας Γιάννη Ψωμά, από 5.2.1989 έως 25.4.1991. Με πρωτοβουλία και με ενέργειες των ιθυνόντων της πα ραπά νω Α δελφότητας μπήκαν τα θεμέλια της «Παλλεσβιακής Ομοσπονδίας Αυστραλίας», η οποία τελευταία αναγνωρίστηκε και επίσημα από τις αρχές, με έδρα την Όαηβοττα, όταν πρόεδρος της «Μ γΐΐΐοηοαη, Β γοϊ Ιι € γΙιο ο (1», ήτα ν ο Α ν τώ ν ιο ς Παλαιολόγου Κοντέλης. Είχα εκλεγεί γραμματέας, ό τα ν γ ίν ο ν τ α ν οι ενέρ γειες ίδρ υσ η ς, ό τα ν δεν υπήρχε ακόμη Καταστατικό. Αξίζει να σημειώσου­ με π ω ς υ π ά ρ χει Π α να υσ τρα λια νή Ο μ οσ πονδία Σωματείων και Αδελφοτήτων Νήσων Αιγαίου, της ο π ο ία ς π ρ ό εδ ρ ο ς είνα ι ο Π λω μ α ρ ίτη ς Γιάννης Σπανέλης. Κατοικώ μόνιμα στο δγάηογ με την οικογένειά

Αναμνηστική φωτογραφία στο Καμπούδι, κατά την ημέρα της συνέντευξης (26.8.2001). Διακρίνονται, από αριστερά, ο Χρίστος Γλεζέλης, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών, ο Σπύρος Σίμου Σκλεπάρης, ο Σίμος Σκλεπάρης, ο Γρηγόριος Παναγιώτου Ξαφέλης, αντιπρόεδρος τώρα του Διοικητικού Συμβουλίου της «ΜγΗΙβηεοη ΒΓοΠιεΓΐιοοά οί Χγάηεγ οπό Ν 8\¥», και ο Γιάννης Χατζηβασιλείου.

ΑΕΣΒΙΑΚΗ

Α ΑΘ Γ Ρ Α Φ Ι Α

Ααΐκά παιδικά στιχουργήματα από την Αγιάσο ΣΤ' Τ ί είπ α τε; Ε ίμ α σ τε λ ίγο σ κ λη ρ οί α π έ ν α ν τ ι στη φ υ σ ικ ή α νά γκ η το υ ά λλου; Κ α λά εμ είς ο ι υ π ό λ ο ιπ ο ι τι φ τα ίμ ε να κα θυσ τερούμ ε α π ό το π α ιχ ν ίδ ι μ α ς, επειδή ο ά λ λ ο ς έχει... α νά γκ ες;! Εξάλλου δεν τα φτιάξαμε εμείς τα... αριστουργή­ ματα αυτά της στιχουργικής! Εμείς τα ακούγαμε α πό τους μεγαλύτερους κ α ι α πλά τα επαναλαμ­ βάναμε σ τις κατάλληλες περιστάσεις! Κ αι ευτυ­ χώ ς, π ο υ ήταν κ ορ ίτσ ι αυτό π ο υ έφυγε α πό την πα ρέα για φυσική του ανάγκη! Γιατί, αν κ ά ποιο αγόρι τολμούσε να εγκαταλειψει το π α ιχν ίδ ι για τέτοιου είδους ανάγκες, αλίμονο του! Θα ήμαστε ακόμα π ιο σκληροί μαζί του, φ ω νάζοντα ς του εν χορώ , για ν ’ ακούσει όλη η γειτονιά: Χ έσ τη , χέστη, κονραδιά, μ ε ς σ το ν π ο υ τα μ ό ρουδιά. Κ α ι φ υ σ ικ ά ούτε ο λό κ λη ρ ο ς ο π ο τα μ ό ς του ... άσματος δε θα μπορούσε να τον ξεπλύνει από το ... ρεζιλίκι της πρ ά ξεώ ς του. Αν τολμούσε δε να διαμαρτυρηθει, θα τον στολίζαμε δεόντω ς με το επόμενο: Κ λ ά ν ’ τσι σ τ ’β ά ζ ’ τσι μ α γ κ α ν ίζ ’ τ σ ’ ο ύ λ ο υ το υ χ ο υ ρ ιό Γ ι’ αυτό, φίλε μου, μη μιλάς, για τί δε βρίσκεις ά κρη, με όλη αυτή την... α ρ ω μ α τικ ή π ο ικ ιλ ία , που πλούτιζε το ... ασματολόγιό μας. Κ άνε π ω ς δεν κ α τα λα β α ίνεις κ α ι συνέχιζε το π α ιχ ν ίδ ι, αν δε θέλεις ν ’ ακούσεις τίπ ο τα χειρότερα! Π α ιδιά , τι λέτε τώ ρα, παίζουμ ε και κανένα... α ρ ισ το κ ρ α τικ ό π α ιχ ν ίδ ι, α π ’ α υτά τα γλυκ α νά ­ λατα, π ο υ πα ίζουνε τα π α ιδ ιά τω ν πόλεω ν; Ε, τι καθόμαστε! Ας παίξουμε το «Γκέο-βαγκέο». Μες στο... α ν α γ κ α ίο , σ υ μ π λη ρ ώ νει ο α θ υ ρ ό σ το μ ο ς της π α ρέας κα ι σπάμε όλοι στα γέλια! Στο λεφτό χω ρ ιζό μ α σ τε σε δυο ομάδες, χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ ν τα ς ένα κ α τά λ λ η λ ο λ ά χ ν ισ μ α , γ εμ ά το σ χ ο λ ικ έ ς... εμπειρίες: Έ να, δυο, τρία, π ή γ α σ τη ν κυρία, μ ο υ ’δω σε ένα ν μ π ά τσ ο, κό ντεψ α να

(Οι μπάτσοι, βέβαια, στο σχολείο την εποχή εκεί­ νη, ήταν το συνηθέσιερο και... αποτελεσ ματικό­ τερο μέσο αγω γής κ α ι δεν ήταν τυχαίο, που είχα ­ νε βγει από τον... παράδεισο!) Κ αι αρχίζουμε το π α ιχ ν ίδ ι μας με τα γνωστά ρυθμικά βήματα μπρος πίσω , χω ρισμένοι σε δυο ομάδες:

- Έ να λ επ τό κρεμμύδι, γκέο-βαγκέο. Τι θέλεις να το κάνεις, ράντζο-βεράντζο - Θέλω να το παντρέψ ω , γκέο-βαγκέο.

- Κ α ι π ο ίο ν ε το υ δίνεις, ράντζο-βεράντζο.

- Του δίνω ένα ν π ο ν τικ ό σ το λά δι β ουτηγμένο!

- Α υτόνε χά ρ ισ μ ά σας, στα μ ο ύ τρ α τα δικά σας! Μ όλις όμω ς καταφέρει η μια ομάδα να πά ρει το γα μ π ρ ό ή τη νύφη, α να λό γω ς, α π ό την άλλη ομάδα ακούγεται ο πα ρακά τω ευγενέστατος και π ά λι διάλογος: - Σ α ς πήραμε, σ α ς π ή ρα μ ε φ λ ο υ ρ ί κω σ τα ντινά το !

- Μ α ς πήρατε, μ α ς π ή ρα τε β α ρέλι δίχω ς π ά το !

- Σ α ς πήραμε, σ α ς π ή ρα μ ε - μ ια όμορφ η κοπέλα!

- Μ α ς πήρατε, μ α ς π ή ρ α τε μ ια π α λ ι οκα τσιβέλ α! Β λέπ ετε κ α ι η γλ ώ σ σ α κ α ι η ε υ γ έν εια τω ν τραγουδιώ ν φ ω νάζουν από μακριά ότι δεν είναι ν τ ό π ια , γ ν ή σ ια α γ ια σ ώ τ ικ α δ η μ ιο υ ρ γ ή μ α τ α , αλλά π ρ ο ϊό ν τα ... εισαγω γής, π ο υ όμω ς πι αυτά πλούτιζα ν τα π α ιχν ίδ ια μας, π ά ντα γεμάτα ρυθ­ μό και φαντασία. Μ α σ ο υρ ούπ ω σ ε κ ιό λ α ς; Π όσο μικρή είνα ι αυτή η μέρα τελοσπάντω ν; Ποτέ δεν ήταν αρκε­ τή, γ ια ν α χ ο ρ τ ά σ ο υ μ ε π α ι χ ν ί δ ι ! Κ ι α ύ ρ ιο , δυστυχώ ς, π ά λ ι σχολειό! Ά ν τε , ν α π ο ύ μ ε κ α ν έ ν α « ν ιώ σ μ α » , π ρ ιν φύγουμε; Κ α ι δε λέμε. Μ ια δε κ α ι έχουν φύγει ήδη τα κ ορ ίτσ ια , α φ ού τα φ ώ να ξα ν οι μανάδες τους νω ρ ίς νω ρ ίς μέσα, ας πούμε κανένα νιώ σμα α π ό τ ’ α δ ιά ν τρ ο π α , για να σ υμπληρώ σ ουμε τη μόρφωσή μας!

Μ ια κουκόνα μ α λλια ρ ή π ί ν ’ νιρό τ σ ’ ε κα τουρεί! Τ ίντα είνι;

ΕΘΙΜΙΚΑ ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ

- Να το π ά ρ ε ι το π ο τ ά μ ι; - Α ς το π ά ρ ε ι. Ε ίναι η κάτα! Τ σ ’λ ιά μ ι τ σ ’λ ιά το υ μ α κ ρ ύ κάνει τη δ ’λειά ! Τ ίντα είνι; (Μ α το υ κ α τα π ’νάρτ ’ λ ιμ ο ύ σ ’, δεν ε ί ν ’ έφ το υ γ ιο υ νο υ ς σ ’!)

- Να το π ά ρ ει το π ο τά μ ι; - Ε ίν α ι το π ιθ ά ρ ι και η μακριά κουτάλα, με την ο π οία πιά νουμε το λάδι α πό μέσα. Α ν ο ί γ ’ το υ μ α λ λ ια ρ ό τσι μ π α ίν ’ το υ κα υλο υμ ένο υ! Τ ίντα είνι; (Μ α το υ ν Α γ ιο υ Κ ο υ ν σ τα ν τίν ο υ , δεν ε ί ν ’ τσείνου!)

- Να το πάρει; - Το π όδι και η μάλλινη κάλτσα! Τ ρύπα έχει το υ β ρα κί σ ο υ τσι το υ μισσουφ όρο υ τ σ ’ α π ο ύ μ έσα α π ο ύ τη ν τρ ύ π α φ α ίν ιτι η κουκόνα σου! Τ ίντα είνι;

Ο άλλοτε καλός μας συνεργάτης, ο συλλογέ­ ας λαογραφικού υλικού Στρατής Γρηγορίου Τσόκαρος, οδηγεί τη φαρμακοποιό θυγατέρα του Καλλιρρόη στον ιερό ναό της Παναγίας Αγιάσου, για να την παραδώσει στο γαμπρό Κωνσταντίνο Ψημένο...

- Ας το πάρει. - Ο χειρόμυλος του καφέ! Ό σο τήνε μαλάζω , τη μ α λα π έρ δα μου, χ ο ν τρ α ίν ει και π α χα ίνει μέσα σ τα χ έρ ια μ ου! Τ ίντα είνι; - Α το υ π ω ; - Το α δ ρ ά χ τ ι με το νή μ α π ο υ τυλίγεται πά νω του. Μα νύχτω σε κ ιόλας για τα καλά. Ώ ρα να φεύ­ γουμε σιγά σιγά, για τί όπου να ’να ι θ ’ αρχίσουν να μας σ κ υλοβρ ίζουν οι μ α νά δες μας, π ο υ δεν έχουμε ακόμα μαζευτεί στο σπίτι. Να, ήδη δειλά δειλά πρόβαλε κ α ι ένα νέο φεγγάρι, για να φ ω τί­ σει το δρόμο μας. Ε, να μην το χαιρετίσουμε κι αυτό ανάλογα; Ω καλώ ς το υ νιο φ ιγγά ρ ’ τσι το υ νιο το υ π α λ ικ ά ρ ’, τ σ ’ ό π ο ιο υ ς δε το υ χ ιρ ιτ ίσ ’, το υ π ιρ ίδ ρ ο υ μ ο υ να χ ύ σ ’. Ά ντε λ ο ιπ ό ν , κ α λ η ν ύ χ τα , κ α ι α ύ ρ ιο , μ ό λ ις σχολάσουμε, π ά λ ι εδώ, να πούμε και άλλα... ΓΙΑΝΝΗΣ Δ. ΠΑΠΑΝΗΣ

Ο Βασίλειος Καλουτζής (Λιγέλης), του Γε­ ωργίου και της Ελένης, με τη σύζυγό του Στεφανία Παπαδημητράκη, στην ΑδΙοπα, στις 22.9.2001, χαμογελούν στη νέα ζωή, που αποφάσισαν ν ’ ακολουθήσουν...

ΛΕΣΒΙΑΚΟΙ ΑΠΟΗΧΟΙ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΟΡΟΜΗΛΑ

Ο Π α ν α γιώ τη ς Κ ορ ομ η λά ς έπαψ ε να είνα ι μαζί μας από τις 25 του Οκτώβρη της περασμένης χρ ονιά ς, όταν άφησε τη στερνή του πνοή σε χ ει­ ρουργείο της Αθήνας, χτυπημένος από την επάρατη νόσο. Αναπαύεται στα χώματα της γενέτειράς του Αγιάσου, στο κοιμητήρι της Π ερασιάς, όπου τον ξεπροβόδισαν, με βαθύ πόνο ψυχής, οι συγγενείς, οι φίλοι, οι συγχωριανοί... Είδε το φω ς της ζωής στις 14 του Απρίλη του 1933. Ή ταν παιδί της όμορφης φαμίλιας του αυτοκι­ νητιστή Δημητρίου Κορομηλά και της Χρυσώς, το γένος Α ρχοντίτση Ιατρού. Α δέρφ ια του ο α υ το κ ινη τισ τή ς Γ ιά ννη ς, ο δά σ κ α λο ς Στρατής, που διακρίθηκε α>ς σχολικός σύμβουλος και όχι μόνο, η Σοφία, σύζυγος του Μιχάλη Χριστοφαρή ή Καμπά, ο οποίος πρόσφερε πολλά και εξακολουθεί να προσφέρει ως π ρ ό εδ ρ ο ς της « Φ ιλ ο π ρ ό ο δη ς Π α ροικία ς Αγιάσου» δγάησγ, και ο υστερότοκος Κλεάνθης, ικανός φιλόλογος και δραστή­ ριος πρόεδρος του Αναγνωστη­ ρίου «η Ανάπτυξη» Αγιάσου... Τα χ ρ ό ν ια της π α ιδ ικ ή ς ξεγνοιασιάς και του εφηβικού προβληματισ μού του επ ισ κ ιά ­ στηκαν από τον πόλεμο ενάντια στον ιταλικό φασισμό και στο γερ­ μανικό ναζισμό, από τα δεινά της Κ α το χή ς κ α ι α π ό το α δ ελ φ ο κ τό νο μακελειό. Οι δύσκολες συνθήκες δεν του επ έτρ εψ α ν να ολο κ λη ρ ώ σ ει τα εγκ ύκ λια μ α θή μ α τα κ α ι τω ν δύο β α θ μ ιδ ώ ν . Μ πήκε α πό νωρίς στη βιοπάλη και έδωσε δείγματα φιλοπονίας ως εργάτης, ως δουλευτής της γης, ως αυτοκινητι­ στής. Στα δεκαεννιά του χρόνια, στις 20 του Γενάρη του 1952, επωμίστηκε το βαρύ φορτίο της δικής του οικογενειακής ζωής. Α ντιμετωπίζοντας με σθένος ιδεολογικοπολιτικές αντιθέσεις της μετεμφυλιοπολεμικής περιόδου, που δηλητήριαζαν το έθνος και το πισωδρόμιζαν, άνοιξε αγκαλιά ειρηνοφόρα, για να θυμηθούμε τον εθνικό μας ποιητή, και στεφανώ­ θηκε την εκλεκτή της καρδιάς του Μαίρη Δημητρίου Τσουπή, για να χαρεί τρία παιδιά, το Δημήτριο, το Χρίστο και την Κασσάνδρα, καθώς και εγγόνια... Ο Παναγιώτης Κορομηλάς μπορεί να μην είχε τίτλους σπουδών, όπως και τόσοι άλλοι της ηλικίας

του, διέθετε όμως μεράκι και περίσσιο ζήλο για τα γράμματα και για τις τέχνες. Αγάπησε με πάθος το Αναγναιστήριο και το υπηρέτησε, όσο του επέτρεπαν οι δυνάμεις. Όντας επιστήθιος φίλος του ταλαντού­ χου ερασιτέχνη ηθοποιού Παναγιώτη Σουσαμλή ή Κατσαρού, συμμετείχε ενεργά στα πολιτιστικά δρώ­ μενα της ιδιαίτερής του πατρίδας. Ή ταν και ο ίδιος ένας καλός ερασιτέχνης ηθοποιός, που αξιοποιήθηκε με επιτυχία σε δευτερεύοντες ρόλους ηθογραφιών... Θετική υπήρξε η συνεισφορά του Π αναγιώτη Κορομηλά και στο χώρο της εθιμικής λαογραφίας. Λειτούργησε αις εκφωνητής και όχι μόνο σε καρναβα­ λικά δρώμενα. Ξεχώριζε στα «τριψ ίματα», με τη χαρακτηριστική βροντερή φωνή του. Συμμετείχε σε χορο)δίες, που τραγουδούσαν κυρίως παραδοσιακά τραγούδια, της Αγιάσου, της Λέσβου, της Μικρασίας. Έ παιρνε μέρος σε μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις και διακρινόταν στην εκτέλεση παραδοσιακών χοροον. Εκεί που πρωτοτυπούσε, με συγ­ χορευτή του το Δημήτριο Μαϊστρέλη ή Αρνάδα, ήταν το φωκιανό ζεϊμπέκι­ κο. Στάθηκε παράδειγμα των π α ι­ διών του,καθώς και των παιδιών των παιδιώ ν του, που συνεχίζο­ ντας την οικογενειακή παράδοση είναι ευαισθητοποιημένα απένα­ ντι στο θέατρο, α πένα ντι στο καρναβάλι, απέναντι στη μουσι­ κή, στο τραγούδι και στο χορό... Σ ’ όλο το μάκρος της ζωής του ο Παναγιώτης Κορομηλάς αγωνίστηκε σκληρά, τίμια, ευσυ­ νείδητα και αποδοτικά. Υπήρξε καλός σύζυγος, στοργικός πατέρας και πολυφ ίλη τος π α π π ο ύ ς. Α γά­ πησε τον τόπο του και τον βοήθησε ως ενεργός πολίτης. Κέρδισε την εκτίμηση των συμπατριωτών του, γιατί ήταν άτομο με πλούσιο εσωτερικό κόσμο, με καλοσύνη, με κ ο ιν ω ν ικ ό τη τα , με ιδεο λο γικ ή α ν ο ιχ τω σ ιά . Παράλληλα ήταν άνθρωπος κεφάτος, καλομίλητος, ευφυολόγος, περιζήτητος στην παρέα, μάγος στην αφήγηση. Δεν μπορεί παρά να θυμόμαστε τις γαστρο­ νομ ικές του αφηγήσεις, τις συνταγές του για τα παραδοσιακά «γιαπράτσια» και «π’τάρια»... Ο Παναγιώτης Κορομηλάς έφυγε σχετικά πρό­ ωρα από το στίβο της ζωής, έχοντας καταξιωθεί ως ά νθ ρ ω π ο ς, ω ς π ο λ ίτη ς, ω ς επ α γγ ελ μ α τία ς, ως εργάτης του λαϊκού μας πολιτισμού. Η βαρυπενθούσα οικογένειά του, οι φίλοι του, οι συνεργάτες του, οι ομ οχώ ριοι του θα κρατούν αναμμένο το καντηλέρι της αγαθής μνήμης του... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΤΑ ΝΙΑΤΑ Αχ, να γυρίζατε ξανά, νιάτα χρυσά και φτερωτά, να σβήνατε τους χρόνους, να διώχνατε τα γηρατειά, πο ’χουν καημούς και πόνους.

ΥΦΑΝΙΡΑ ΠΟΛΕΜΟΥ Κοίταξα μια τον ουρανό κι άρχισα πάλι να πονώ, βλέπω αλλάξαν οι καιροί, είν’ η ζωή φαρμακερή. Τα σύννεφα πολύ μουντά, είναι πολέμου υφαντά. Η κρεβατή πολεμική, υφάντρα η Αμερική. Αχ! Π οιος θενά ντυθεί μ ’ αυτά, τα ρούχα τα θερμοκαυτά; Κάνω γ ι’ αυτούς μια προσευχή, στείλε, Χριστέ, την αντοχή. Μυτιλήνη, 27.4.1999

ΕΛΠΙΛΛ ΜΟΛΥΒΙΛΤΟΥ

ΣΤΟΝ ΑΔΙΚΟΧΑΜΕΝΟ ΙΑΚΩΒΟ Έφυγες με παράπονο και πικραμένα χείλη κι ήπιαν α π ’ το φαρμάκι τους και συγγενείς και φίλοι. Ψυχή και σώμα έφθειρε άδικος χωρισμός και σ ’ έστειλε στο θάνατο αγιάτρευτος καημός. Λεν ήτανε αμάρτημα, π ’ αγάπησες με πάθος κι αν για παιδιά υπέφερες κι αυτό δεν ήταν λάθος. Λν όμως έφυγες εσύ, η ομορφιά σου μένει και γρήγορα θα ν ’ απλωθεί σ ’ όλη την Οικουμένη. Αγιάσος, 24.7.2002

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ

Νιάτα χρυσά, όλο ζωή, νιάτα χαριτωμένα, που έσμιγε ο έρωτας σε χρόνια ευτυχισμένα. Νιάτα, που κελαηδούσανε αηδόνια στα φτερά σας κι όλου του κόσμου τα καλά ήτανε και δικά σας. Νιάτα, όπου δε ξούσανε οι πίκρες στην καρδιά σας, μόνο αγάπες και χαρές και τα γλυκά φιλιά σας. Νιάτα γεμάτα έρωτα, που σμίγανε τ ’ αχείλη και φύτρωναν τριγύρω σας λουλούδια του Απρίλη. Αχ, να γυρίζατε ξανά, χρόνια ευτυχισμένα, να κελαδούσαν τα πουλιά σε δέντρα ανθισμένα. Αγιάσος, 5.11.2000

ΛΝΛΡΟΝΙΚΗ ΝΙΚ. ΚΟΡΟΜΗΑΑ

Η ΜΕΓΑΛΗ ΜΠΟΡΑ Μας ήρθε σύννεφο βαρύ με του Νοτιά τ ’ αγέρι, αστράφτει, πέφτουν κεραυνοί και μπόρα πάει να φέρει. Σαν άρχισε με μια βροντή ο ουρανός να κλαίει, το δάκρυ έγινε βροχή και στα ρυάκια ρέει. Φρεσκοκαμένο το βουνό σταγόνα δεν κρατάει και τ ’ αφρισμένο πια νερό κορμούς κατρακυλάει.

Τα ρέχτια τρέχουν με ορμή κι η στράτα πλημμυρίζει και το ποτάμι το μακρύ σαν το θεριό μουγκρίζει. Το Μ έγα Ρέμα το γνωστό το είχαν μπαζωμένο κι ο χείμαρρος αλλάζει οδό και τρέχει δίχως φρένο. Ζητούσε μήνες τη βροχή ο κόσμος με λαχτάρα, μα ήρθε σ ’ άλλους ως ευχή και σ ’ άλλους ως κατάρα. Βρεθήκαν άστεγοί πολλοί σε μια και μόνο ώρα κι αναρωτιούνταν με κραυγή τι θ’ απογίνουν τώρα. Δε φταις, Ξεριά μου, μόνο συ για το κακό τους χάλι, αυτοί που ξέρουν το γιατί θα πουν πως φταίνε κι άλλοι.

ΣΑΝ ΠΟΝΤΙΚΙΑ ΣΕ ΑΜΠΑΡΙ... Ξεκίνησαν, για να βρούνε μια καλύτερη ξωή, άλλο αίμα να μη δούνε και τις σφαίρες σα βροχή... Μπήκανε σ ’ ένα καΐκι, δίχως ρούχα και τροφή, τίποτα δεν τους ανήκει, μόνο η θλίψη στη μορφή. Ταξιδεύουν με φουρτούνα σαν ποντίκια σε αμπάρι, πέρα δώθε πάει η σκούνα και ποιο κύμα θα τους πάρει. Στον «παράδεισο» αν φτάσουν, σκέφτονται πώς θα σωθούνε, μα οι μέρες σαν περάσουν, οι ελπίδες θα χαθούνε... ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Καρυά, 5.11.2000

ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΛΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ

ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΥΠΑΡΞΗΣ Πόσο χειρότερος μπορεί να είσαι, θάνατε; Ό ταν τη ζωή μου εξουσιάζουν άλλοι, όταν άλλοι ορίζουν τα δικαιώματα μου, όταν άλλοι καθορίζουν τη σκέψη και την ύπαρξή μου, όταν άλλοι διαλέγουν ποιο θεό θα προσκυνήσω, όταν άλλοι αποφασίζουν που και πώς θα ζήσω, όταν οι δυνατοί αδιαφορούν, ακόμη και για τη ζωή μου, όταν με θέλουν πιόνι για τα δικά τους συμφέροντα, όταν οι θεσμοί καταρρακώνονται με την υποκρισία, όταν ο υλισμός δυναστεύει το αίσθημα και την ευθυκρισία, όταν οι λαοί λιμοκτονούν από ασιτία; Έλα λοιπόν και λύτρωσε με, σώσε με από την παλιανθρωπιά. Μήθυμνα, 5.4.2002

ΝΙΚΟΛΗΣ ΚΑΜΙΤΖΟΣ

ΠΕΡΑΣΜΕΝΑ ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΞΕΧΑΣΜΕΝΑ Η όμορφη Αγιάσος μας έγινε η αιτία και μια καρδιά σκλαβώθηκε, γεμάτη γοητεία. Οπως μας νοσταλγείς εσύ, κι εμείς σε νοσταλγούμε, κι αν πέρασαν χρόνια πολλά, ακόμα σ ’ αγαπούμε. Κυρία αξιαγάπητη, δε σ ’ είχα εγώ στην τάξη, ήσουνα όμως ξακουστή, σε όλα σου εντάξει. Ωραία και πανέξυπνη, πραγματική κυρία, που στο χωριό μας έγραψες όμορφη ιστορία. Αργότερα σου έραψα, που ’γινα μοδιστρούλα, πάντα κεφάτη και κομψή, αγαπημένη Κούλα. Το θάρρος έλαβα λοιπόν, τώρα που σε διαβάζω μέσα στο περιοδικό, γ ι’ αυτό σου κουβεντιάζω. Σε αγαπούσαμ’ όλοι μας, υπέροχη δασκάλα, θαυμάσια σαν άνθρωπος, με όνειρα μεγάλα. Μου θύμισες χρόνια παλιά, πολύ αγαπημένα, μα, όπως πρώτη εσύ το λες, δεν είναι ξεχασμένα. Πάντα θα σε θυμόμαστε κι ας πέρασαν τα χρόνια, κι ας έφυγες απ’ το χωριό, όπως τα χελιδόνια, που παν σε χώρες μακρινές, όμως ξαναγυρίζουν και με την παρουσία τους τον τόπο μας στολίζουν. Στολίδι ήσουνα κι εσύ, δε γύρισες κοντά μας, σου στέρνουμε χαιρετισμό μέσ’ από την καρδιά μας. Ό σο 6ε για τον ενικό, με συγχωρείς, καλή μου, σε έχω και τ ’ ομολογώ πάνω α π ’ την κεφαλή μου. Μυτιλήνη, 30.8.2002

ΜΛΡΙΑ ΚΛΜΙΝΕΛΗ-ΠΑΤΣΕΛΗ

ΕΠΕΤΕΙΑΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΜΝΗΜΗΣ Ογδόντα χρόνια από το εθνικό δράμα της Μικρασίας Σ τ ι ς 9.6.2002, ημέρα Κυριακή, το Πνευματικό Κέντρο του Ιερού Ναού Φανερωμένης Χολαργού, σε συνεργασία με το Πνευματικό Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Χολαργού, οργάνωσαν εκδήλωση μνήμης για τα θύματα του μικρασιατικού ελληνισμού και για τις αλησμόνητες πατρίδες, με την ευκαιρία συμπλήρω­ σης ογδόντα χρόνων από την καταστροφή. Το Π ρόγραμμα, χωρισμένο σε δυο μέρη, ήταν πλουσιότατο και είχε ως εξής: • Κυριακή πρωί: Αρχιερατική Θεία Λειτουργία - Μ νη μ ό σ υ νο σ το ν Ιερό Ναό της Π α ν α γ ία ς Φανερωμένης Χολαργού.

• Κυριακή απόγευμα: Εκδήλωση στο κατάμεστο Πνευματικό Κέντρο του όήμου Χολαργού, η οποία περιελάμβανε τα παρακάτω : α. «Σκέψεις για την καταστροφή της Μικρασίας», από τον πανοσ. αρχι­ μανδρίτη κ. Ιουστίνο Κεφαλούρο. β. Χ αιρετισμό του δημάρχου Χολαργού κ. Χαράλαμπου Σκούρτη. γ. Ο μ ιλ ία του σεβ. μ η τρ ο π ο λ ίτη Μ υ τιλή νη ς κ. Ιακώ βου, με θέμα «Ο ι ε θ ν ο ϊε ρ ο μ ά ρ τ υ ρ ε ς της Μικρασιατικής καταστροφής», δ. Ομιλία του φιλο­ λόγου κ. Γ ιάννη Χ α τζη β α σ ιλ είο υ , με θέμα

«Α λη σ μ όνη τες π α τ ρ ίδ ε ς κ α ι π ρ ο σ φ υ γ ιά » , ε. Ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων, σχετικών με τη Μικρασία και με το δράμα του Ελληνισμού, από την κ. Α ιο ύ μ π α Σ κούρτη . στ. Σ ύντο μ η ο μ ιλ ία του π α νο σ . α ρ χ ιμ α ν δ ρ ίτ η Ε υ σ τα θ ίο υ Μ α ρ να σ ίό η , εκ π ρ ο σ ώ π ο υ του μακ. α ρ χ ιε π ισ κ ό π ο υ κ. Χ ρ ι­ στοδούλου. ζ. Ευχαριστήριο λόγο του πρω τοπρε­ σβύτερου κ. Νεκταρίου Χατζηπροκοπίου, υπευθύ­ νου του Πνευματικού Κέντρου του Ιερού Ναού της Φανερωμένης Χ ολαργού, της Χ ορω δίας και τω ν χο ρ ευ τικ ώ ν , η. Α νάγνω ση του διη γή μ α το ς «Το π α ρ α μ ύ θ ι της γ ια γ ιά ς » του λο γο τέχν η Τάκη Χ α τ ζη α ν α γ ν ώ σ τ ο υ , α π ό το σ υ ντο νισ τή του Π ρογράμμ ατος καθηγητή Μ ιχάλη Κορομηλά, θ. Χορωδιακά, ι. Χορευτικά. Τα τελευταία στήριξε η κ ο μ π α ν ία του Μ εσοτοπίτη σ α ντουρ ιέρ η Ν ίκου Καλαϊτζή (Μπινταγιάλα), με την οποία συνέπραξε, ευκαιριακά, και η Αγιασώτισσα φοιτήτρια Γιάννα Προκοπίου Μαϊστρέλη, δεξιοτέχνισσα του βιολιού. Τους χορούς δίδαξε ο καθηγητής Φυσικής Αγωγής Παρασκευάς Λιάκατος. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση για τα 80 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή. Στο βήμα ο υπεύθυνος του Πνευματικού Κέντρου του Ιερού Ναού Φανερωμένης Χολαργού πρωτοπρεσβύτερος Νεκτάριος Χατζηπροκοπίου.

ΑΥΓΟΥΣΤΙΑΤΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑΣΟ Ο ι εκδηλώ σεις κα ι φέτος στην Α γιάσο ήταν αρκετές και ποικίλες, με αποτέλεσμα το ενδιαφέ­ ρον τω ν κ α τοίκ ω ν, αλλά και τω ν πολυά ρ ιθμ ω ν επισκεπτών, να είναι αμείωτο καθ’ όλη τη διάρκεια του Αυγούστου. Σ τις 4 Α υγούσ του ο Γ υμνα σ τικός Σ ύλλογος «Ό λυμ πος» διοργάνω σε με μεγάλη επ ιτυ χία τον καθιερωμένο χορό του, με ζωντανή μουσική, στον Κήπο της Παναγίας. Σ ε ιρ ά είχε στη σ υ ν έ χ ε ια ο Φ ιλ ο π ρ ό ο δ ο ς Σύλλογος Αγιασωτών της Αθήνας, ο οποίος πραγ­ ματοποίησε την καλοκαιρινή χοροεσπερίδα του, στις 6 Α υγούστου, ανήμερα της Μ εταμόρφωσης του Σωτήρα, στον Κήπο της Π αναγίας, με τη μου­ σική του Αναγνωστηρίου. Το κέφι και ο χορός κρά­ τησαν ως τις πρώτες πρωινές ώρες. Την ίδια μέρα η νεολαία του Κ.Κ.Ε, διοργάνω ­ σε στην κεντρική π λα τεία εκδήλωση μνήμης για τους Αγιασώτες αντιστασιακούς, με ομιλίες και με έκθεση φωτογραφικού υλικού. Σ τ ις 9 Α υ γο ύ σ το υ το Α ν α γ ν ω σ τή ρ ιο , στην αίθουσα του Θεάτρου, που ήταν κατάμεστη, χάρισε μια αξέχαστη Ρεμπέτικη Χοροεσπερίδα.

Το δίπτυχο Πρόγραμμα (διαστάσεων 21x15 εκ.) της μουσικοχορευτικής εκδήλωσης του Αναγνωστηρίου (2002).

Σ τ ις 10 Α υγούσ του ο Δ ήμος, η Ε τα ιρ εία Αιολικών Μελετών και το Αναγνωστήριο διοργάνω­ σαν εκδήλωση τιμής για τον Αγιασώτη φιλόλογο και λογοτέχνη Δ ημήτριο Σκλεπάρη, με εισηγητές το φιλόλογο Βασίλη Καιμαΐτη («Δημητρίου Σκλεπάρη Α π όκ ρ υφ η ισ το ρ ία » ), τη φ ιλ ό λ ο γ ο Β α σ ιλική

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση τιμής για το φιλόλογο και λογοτέχνη Δημήτριο Σκλεπάρη, στην αίθουσα του Θεάτρου του Αναγνωστηρίου (10.8.2002). Διακρίνονται, από αριστερά, η Βασιλική Κωμαΐτου, ο Βασίλειος Κωμαΐτης, η Βασιλική Κουρβανιού, ο Γεώργιος Κωμαΐτης και ο Απόστολος Σαλαβόπουλος.

Κουρβανιού («Το μοιρολόι της φώκιας»), το φιλό­ λογο Απόστολο Σαλαβόπουλο («Ξινόφ’ς»), το για ­ τρό Γεώργιο Κωμαΐτη («Ροδότοιχος»), καθώς και τη φοιτήτρια Βασιλική Καιμαΐτου, η οποία ανέγνωσε το κείμενο («Ημιονηγός»), το οποίο είχε ετοιμάσει για την εκδήλωση ο θείος της Ιάκωβος Μουτζουρέλης, εκπαιδευτικός και ζωγράφος, ο οποίος αναπάντεχα πήρε το δρόμο της στερνής γαλήνης. Σ τ ις 13 Α υγούσ του το Α να γνω σ τή ρ ιο κ α ι ο Γυμναστικός Σύλλογος «Ό λυμπος» διοργάνωσαν α π ό κ ο ιν ο ύ εκδήλωση τιμ ή ς γ ια το ν καθηγητή Φυσικής Αγωγής Χρίστο Μητσιώνη («Οδοιπορικό ζωής, δράσης και πλούσιας προσφοράς»), με κύριο ομιλητή τον καθηγητή Φ υσικής Α γωγής Στρατή Σταυρακέλη. Και μπαίνουμε στην τελική ευθεία για την τίμη­ ση της Π αναγίας της Αγιασώτισσας. Και φέτος ο εορτασμός έγινε με κάθε λαμπρότητα και επισημό­ τητα. Χοροστάτησε ο σεβ. μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος, πλαισιούμενος από πλήθος ιερέων. Την κυβέρνηση εκ πρ οσ ώ πη σ ε ο υ π ο υ ρ γ ό ς Α ιγ α ίο υ Νίκος Σηφουνάκης, ενώ τη Ν.Δ. ο βουλευτής Άρης Σ π η λ ιω τ ό π ο υ λ ο ς . Π α ρ έσ τη σ α ν οι β ο υ λ ευ τές Λέσβου, του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Φραγκλίνος Παπαδέλης και του Κ .Κ .Ε . Σ τ α ύ ρ ο ς Σ κ ο π ελ ίτη ς, ο ν ο μ ά ρ χ η ς Λ έσβου Δ η μ ή τρ ιο ς Β ο υ ν ά τσ ο ς, ο δ ή μ α ρ χ ο ς

Αγιάσου Παναγιώτης Ψυρούκης και οι στρατιωτικές αρχές του νησιού. Και φέτος αναρίθμητοι νέοι όδευαν προς την Αγιάσο, από διάφορα χωριά του νησιού, καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας της παρα­ μονής, αλλά και κατά τις πρωινές ώρες. Την επ ο μ έν η , σ τ ις 16 Α υ γ ο ύ σ το υ , έ γ ιν α ν , παρουσία του υπουργού Εσω τερικώ ν, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης Κώστα Σκανδαλίδη, του υπουργού Αιγαίου Νίκου Σηφουνάκη και των π ο λιτικ ώ ν και σ τρα τιω τικ ώ ν αρχώ ν του νησιού μας, με συμμετοχή του σεβ. μητροπολίτη Μ υτι­ λήνης Ιακώβου, τα εγκαίνια του νέου δημαρχιακού μεγάρου της Αγιάσου. Στη συνέχεια έγινε ξενάγηση στους λειτουργικούς χώρους του, όπου φιλοξενή­ θηκαν Έκθεση του Μ ουσείου Φ υσικής Ιστορίας Λέσβου, για το Απολιθωμένο Δάσος, και Έκθεση Φ ω τογραφίας του αείμνηστου καλλιτέχνη φ ω το­ γράφου Σίμου Χουτζαίου (1873-1967). Από τις 24 Ιουλίου ως τις 15 Αυγούστου στο Αναγνωστήριο λειτούργησε Έκθεση Ζω γραφικής και Αγιογραφίας της Ειρήνης Τζανή-Χατζησάββα. Στις 17 και 18 Αυγούστου ο Δήμος Αγιάσου και ο Γυμναστικός Σύλλογος «Ό λυμπος» διοργά νω ­ σαν ποδο σ φ α ιρ ικ ό τουρνουά στο Χ ρ ισ τοφ ίδειο Γυμναστήριο με τα παρακάτω αποτελέσματα:

Η προσέλευση για τα εγκαίνια του νέου δημαρχιακού μεγάρου της Αγιάσου αρχίζει... (Φωτογραφία Χρίστου Γλεζέλη ή Πουπούσα, 16.8.2002)

Α. «Όλυμπος» - Α.Π.Ο. Χίου «Ερμής» Παμφίλων - «Αετός» Λουτρών Β. «Όλυμπος» - «Αετός» Λουτρών «Ερμής» Παμφίλων - Α.Π .Ο. Χίου

1-1 1-Ο 1-1 1-Ο

Την ίδια μέρα ο δήμαρχος Αγιάσου Παναγιώτης Ψυρούκης παρουσίασε στην Αίθουσα του Θεάτρου του Αναγνωστηρίου τον Απολογισμό της δράσης της δημοτικής αρχής κατά την τετραετία 1999-2002. Σύσσωμοι οι Αγιασώτες αλλά και πολλοί πνευ­ ματικοί άνθρωποι του νησιού μας, συνόδεψαν στη στερνή του κατοικία τον εκλιπόντα τέως πρόεδρο του Α ναγνω στηρίου Πάνο Π ράτσο την Τρίτη, 20 Α υγούσ του. Την τελ ευ τα ία του πνοή άφησε τη Δευτέρα 19 Α υγούστου, σ τις 11 το βράδυ, και η νεκρώ σιμη α κ ολουθία εψάλη στο Π αλλεσβιακό Προσκύνημα της Π αναγίας Αγιάσου το απόγευμα της επομένης. Για την πενηντάχρονη προσφορά του στον πολιτισμό, από τη θέση αρχικά του μέλους του Δ.Σ. και στη συνέχεια από τη θέση του προέδρου του Αναγνωστηρίου, μίλησαν ο σημερινός πρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου Κλεάνθης Κορομηλάς και ο δήμα ρχος Α γιάσου Π α ναγιώ της Ψ υρούκης. Με ζεστά και μεστά περιεχομένου λόγια εξήρε επίσης την π ρ οσ ω πικ ότη τά του η νύφη του Α λεξάνδρα Μπαλού, σύζυγος του γιου του Δημήτρη. Τη νεκρώ­ σιμη ακολουθία παρακολούθησαν ο πρόεδρος και μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών της Αθήνας. Ε υ χ ό μ α σ τε να ε ίν α ι ελ α φ ρ ύ το χ ώ μ α της Περασιάς που τον σκέπασε. Το ενημερωτικό δίφυλλο της Έκθεσης Φωτογραφίας του Σίμου Χουτζαίου (διαστάσεων 29,5x21 εκ.).

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΕΥΣΤΡ. ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗΣ Οικονομολόγος - Γεν. Γραμματέας Φ.Σ.Α.

Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Π Α Π Α Ν Η - Γ Ι Α Ν Ν Η Α. Π Α Π Α Ν Η

Αεξικό της Αγιασώτικης Διαλέκτου Π α ίρ νο ντα ς κάποιος στα χέρια του τα 13 βιβλία του Δημήτρη και του Γιάννη Παπάνη, με το τεράστιο λαογραφικό και γλωσσικό υλικό, που φιλοξενούν στις σελίδες τους, θα αισθανθεί σίγουρα θαυμασμό για τη συνέπεια, με την οποία εδώ και πολλά χρόνια οι δυο συγγραφείς συλλέγουν, ερευνούν, καταγρά­ φουν, επεξεργάζονται και δημοσιεύουν μνημεία του λόγου και κατά παράδοση πράξεις και ενέργειες της γενέτειράς τους Αγιάσου και της Λέσβου ευρύτερα. Ο θαυμασμός αυτός θα αυξηθεί, αν αναλογιστεί ότι το πολύμοχθο αυτό έργο, που στηρίζεται κυρίως σε προφορικές πηγές, διασώζει και αναδεικνύει σημα­ ν τ ικ ά κ ο μ μ ά τια του λ α ϊκ ο ύ π ο λ ιτισ μ ο ύ της Α γιάσου, που καθημερινά βυθίζοντα ι στη λήθη, ξεχνιούνται και χάνονται. Για όσους μάλιστα γεννή­ θηκαν και έζησαν στην Αγιάσο, τα βιβλία αυτά δημι­ ουργούν συνειρμούς, ξεθάβουν μνήμες, ζωντανεύ­ ουν γεγονότα, πρόσωπα, κόσμους ολόκληρους. «Η γλώσσα είναι η ενδιάθετη πατρίδα μας», μας έχει πει ο Χρίστος Τσολάκης. Η αγάπη του Δημήτρη και του Γιάννη Παπάνη, τόσο για τη γενέθλια γη τους όσο και για τη γλώσσα, είναι φανερή, όχι μόνο στο τελευταίο βιβλίο τους, το «Αεξικό της Αγιασώτικης Διαλέκτου» (Ερμηνευτικό-Ετυμολογικό, Β ' έκδοση βελτιωμένη και επαυξημένη, Μυτιλήνη 2002, σ. 544). Και στους 13 τόμους, για τις παροιμίες, τα τοπωνύ­ μια, τα παρατσούκλια, τα παιχνίδια, οι συγγραφείς γοητεύονται με την αγιασώτικη ντοπιολαλιά, έλκονται από τις λέξεις και επιχειρούν να τις ερμηνεύ­ σουν και να τις ετυμολογήσουν. «Εκάστη λέξις», γράφει ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος, «εμπεριέχει εν γεγονός ιστορικόν, επικαλούμενον ιδιαιτέραν έρευναν, εγκρύπτει μίαν τινά των ακτι­ νών του μεγάλου δίσκου, όστις παριστάνει της όλης εθνότητος το σύστημα». Έτσι και οι δυο συγγραφείς ξεκινούν από το μικρόκοσμο των λέξεων και των φράσεων, από την ερμηνεία, την ετυμολογία, την εννοιολογική ανάλυσή τους, και εμφανίζουν μπρο­ στά μας τη ζωή ολόκληρης της κοινότητας, το μεγά­ λο κόσμο της ανθρώπινης σκέψης και συνείδησης, του ανθρώπινου μόχθου της γενέτειράς τους. Σ ύ μ φ ω να με την « Ισ το ρ ία της Ε λλλη νικ ή ς Γλώσσας» του Ε.Α.Ι.Α. (Νικόλαος Κοντοσόπουλος: Οι Νεοελληνικές Διάλεκτοι, Βόρεια Ιδιώματα, σ.

188-189 και 202-203), η Ελληνιστική Κοινή, αφού αρχικά περιόρισε, τελικά έσβησε εντελώς τις αρχαί­ ες τοπικές διαλέκτους. Ό μως με τη σειρά της διασπάστηκε και αυτή σε επιμέρους τοπικά ιδιώματα. Στη διάσπαση αυτή συνέβαλαν, εκτός από τη φυσική γλωσσική εξέλιξη, γεωγραφικοί και ιστορικοί παρά­

Η προμετωπίδα του Αεξικού της Αγιασώτικης Διαλέκτου

γοντες (διαμόρφωση του εδάφους, μετακινήσεις πληθυσμών). Έ τσι σχηματίστηκαν οι νεοελληνικές γεωγραφικές παραλλαγές της γλώσσας, που παγιώθηκαν, όπως εικάζεται, κατά την περίοδο από το ΙΟο ως το 12ο αιώνα. Πάντως τα δείγματα που έχουμε προέρχονται από πολύ μεταγενέστερες εποχές. Οι γεωγραφικές παραλλαγές της Νεοελληνικής κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: 1. Διάλεκτοι με την κύρια σημασία του όρου, δηλαδή γλωσσικές μορφές με δικό τους φωνολογικό, μορφολογικό και συντακτικό σύστημα και πλούσιο ιδιωματικό λεξι­ λόγιο, γεγονός που τις καθιστά δυσνόητες για τον μη ντόπιο ελληνόγλωσσο. 2. Καταχρηστικές λεγάμε­ νες διάλεκτοι, δηλαδή γλωσσικές μορφές, που με κάποια προσπάθεια κατανοούν όλοι οι ελληνόγλωσ­ σοι. 3. Ιδιώματα, δηλαδή τοπικές παραλλαγές της γλώ σ σ ας, που οι δ ια φ ο ρ ές το υς από την κοινή Νεοελληνική είναι μικρές και γ ι ’ αυτό εύκολα τις κατα νοούν όλοι οι ελληνόγλω σσοι. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν η Τσακωνική, η Ποντιακή, τα ελληνικά της Κ α ππα δοκ ία ς και τα ελληνικά της νότιας Ιταλίας. Στη δεύτερη κατηγορία κατατάσσο­

νται η Κυπριακή και η Κρητική. Εδώ μπορούν να υπαχθούν και η λεσβιακή ομιλία και η σαμοθρακίτικη. Η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει τις υπόλοιπες τοπικές παραλλαγές. Μετά το 1945 και κυρίως μετά τη δεκαετία του ’50, οι τοπικές παραλλαγές της γλώσσας υποχώρη­ σαν κατά π ολύ κ α ι σ χεδόν έσβησαν. Η κ οινή Νεοελληνική κυριάρχησε παντού, γεγονός που οφεί­ λετα ι σ τους νέους τ ρ ό π ο υ ς ζω ής α γρ ο τώ ν κ α ι αστών, στη γενίκευση της σχολικής π α ιδεία ς και στην επίδραση των μέσων μαζικής επικοινω νίας. Διαλεκτικά στοιχεία αφομοίωσε η κοινή γλώσσα στην ύπαιθρο, δημιουργώντας έτσι αυτό που ονομά­ ζουμε περιφερειακή ή επαρχιακή ελληνική. Ζωντανή νεοελλη νικ ή δ ιά λ εκ το ς π α ρ α μ έν ει σήμερα η Κυπριακή και εν μέρει η Κρητική. Η επιστημονική διαλεκτολογική έρευνα του ελλη­ νόφωνου χώρου άρχισε από τα μέσα του 19ου αιώνα και συνεχίζεται ως σήμερα. Οι πληροφορίες μας για τις νεοελληνικές διαλέκτους και για τα ιδιώματα πριν από τα μέσα του 19ου αιώνα είναι ελάχιστες και όχι ακριβείς ως προς τη μορφο-φωνητική μορ­ φή. Ε ξαίρεσ η εδώ α π ο τελ ο ύ ν η Κ ρητική κ α ι η Κυπριακή διάλεκτος, που μας έδωσαν γραπτά μνη­ μεία από το Ι4ο ως τα μέσα του Που αιώνα. Οι τοπικές παραλλαγές της Νεοελληνικής δ ια ι­ ρούνται κατά το Γεώργιο Χατζηδάκη σε δυο κύριες ομάδες και σε μια δευτερεύουσ α,α νάλογα με τη συμπεριφορά των φωνηέντων. Ομαλό φωνηεντισμό έχουν τα λεγάμενα νότια ιδιώματα. Στένωση των ατόνων 6 και ο σε ί και ου αντίστοιχα και έκπτωση των ατόνων ου μέσα σε λέξη και ί έχουν τα λεγόμενα βόρεια ιδιώματα, στα οποία ανήκει και το λεσβιακό. Τα ιδιώματα που παρουσιάζουν μόνο τη στένωση ή μόνο τη σίγηση των φωνηέντων, που αναφέραμε, ονομάζονται ημιβόρεια. Μια άλλη διαλεκτολογική διαίρεση του ελληνό­ γλωσσου χώρου μπορεί να στηριχτεί στην κατανομή του ερωτηματικού είντα (τι;) Το είντα περιλαμβάνει την Κρήτη, τα Κύθηρα, τις Κυκλάδες, τη Χίο, την Ικαρία, τη Λέσβο, τη Σαμοθράκη, τα Δωδεκάνησα (με εξαίρεση τη Ρόδο), την Αίγινα, τα Μέγαρα, την Κύμη και την Κάρυστο, την Αθήνα, πριν από το 1830, την Κύπρο και τον Πόντο. Σήμερα υπάρχουν στη χώρα μας τρία κέντρα επι­ στημονικής έρευνας των νεοελληνικών διαλέκτων και ιδιωμάτων: Το Κέντρον Συντάξεως του Ιστορικού Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης, Ακαδημίας Αθηνών, που διαθέτει το μοναδικό στο είδος του διαλεκτολογικό αρχείο (8.000.000 δελτία περίπου). Το Δ ιαλεκτολογικά Α ρχείο, στο Τμήμα Φ ιλολογίας Θεσσαλονίκης, που ασχολείται με τη μελέτη των τοπι­ κών ιδιωμάτων του βορειοελλαδικού χώρου και δια­ θέτει ένα πλούσιο αρχείο ονομάτων (ανθρωπωνυμίω ν και το π ω νυ μ ίω ν ). Κ αι τέλος το Κ έντρο

Ελληνικής Γλώσσας, στη Θεσσαλονίκη, που έθεσε σε κυκλοφορία πρόσφατα και ένα πολύ αξιόλογο βιβλίο με τον τίτλο «Η Ελληνική γλώσσα και οι διάλεκτοί της». Πάντως, ας σημειωθεί ότι μόνο στην Ελλάδα δε γίνονται συστηματικές φθογγολογικές διαλεκτολογικές έρευνες και ότι μόνο η Ελλάδα δεν έχει ακόμα το Γλωσσικό Άτλαντά της. Στη Γαλλία μια τοπικά μειο­ νοτική γλώσσα ή μια τοπική γαλλική διάλεκτος μπο­ ρεί ν ’ αποτελέσουν μάθημα επιλογής για το απολυτή­ ριο του γαλλικού λυκείου, το γνωστό όεκχαΙεαΐΓόαΐ. Σύμφωνα και με τα παραπάνω, όποιος καταπια­ στεί με τη σύνταξη ενός ιδιωματικού λεξικού ανα­ λαμβάνει ένα φοβερά δύσκολο έργο. Στην περίπτω ­ ση του αγιασώτικου ιδιώματος, οι συγγραφείς έπρε­ πε να βασιστούν κυρίως στη μνήμη τους και σε προ­ φορικές μαρτυρίες, αφού τα γραπτά κείμενα είναι λίγα κ α ι δ ιά σ π α ρ τ α : Σ τρ α τή ς Α να σ τα σ έλλη ς, Α ντώ νη ς Μ ηνάς, π α π α -Κ α ν ιμ ά ς , «Τ ρίβ ολος», περιοδικό «Αγιάσος». Στην εισαγωγή τους διευκρινίζουν ότι από τις χιλιάδες λέξεις που χρησιμοποιούν οι Αγιασώτες στον καθημερινό τους λόγο περιέλαβαν στο λεξικό μόνο εκείνες που θεώρησαν ότι δεν είναι ευκολοκατανόητες από το μέσο Έλληνα, είτε γιατί είναι ξενι­ κής προέλευσης (τούρκικες, βενετσιάνικες) είτε γιατί είναι καθαρά αρχαιοελληνικές (αυτούσιες ή παραλ­ λαγμένες) είτε τέλος για τί έχουν υποστεί πολλές αλλοιώσεις λόγω ιδιωματικής προφοράς, ώστε να μην είναι εύκολα αναγνωρίσιμες. Δε θα σταθώ στους λόγους, στους οποίους απο­ δίδουν οι σ υγγραφ είς τόσο τις α ρχαιοελληνικές λέξεις, όσο και τις τούρκικες, που συναντάμε στον αγιασώτικο λόγο, ούτε και στα χαρακτηριστικά της αγιασώτικης ντοπιολαλιάς. Αναπτύσσονται διεξο­ δικά στις εισαγωγικές σελίδες. Θα ήθελα να πω δυο λόγια πα ρ α πά νω για το κύριο σώμα, που είναι η ερμηνεία και η ετυμολογία των λέξεων. Συνήθως τα λεξικά δεν είναι βιβλία που διαβάζονται εύκολα και ευχάριστα, αφού περιορίζο­ νται στα απολύτως απαραίτητα στοιχεία. Στο συγκε­ κριμένο λεξικό οι συγγραφείς δεν περιορίζονται σε μια ξερή καταγραφή, αλλά αντίθετα προσθέτουν άμεσα και αυθωρεί αναγνωρίσιμα παραδείγματα, στα οποία εύκολα διακρίνει κανείς μια πολύ καλή αίσθηση του χιούμορ. Εντάσσουν τις λέξεις σε φρά­ σεις του καθημερινού λόγου, σε παροιμίες, σε καρναβαλικούς στίχους, τις συνδέουν με παρατσούκλια, με αδιάντροπα και με πολλά άλλα. Να σημειώσω και τα πολλά τοπωνυμικά λήμματα, που και αυτά έχουν ενταχτεί στο λεξικό. Τεκμηριώνοντας τα παραπάνω, θα παραθέσω ενδεικτικά δυο τρία λήμματα: νταβούλ’ (το)=τύμπανο. Μεταφ. πεθαμένος. Φρ. «του Γ ιώ ρ γ’ τουν βρήκαν ψες στου κ α λ ύ β ’ νταβούλ’» (^πρησμένο σαν το φουσκωμένο τύμπανο), παρ. φρ. «παίξαν τα νταβούλια» (=κυκλοφόρησε,

διαδόθηκε στο χωριό μια, συνήθως δυσάρεστη, είδη­ ση). Η λ. χρησιμοποιείται και για τις έγκυες, φρ. «του Μαριγώ του καψιρό σι τρεις μήνις παντριγιά γίν’τσι νταβούλ’» [τούρκ. άανιιΐ (=τύμπανο)]. νταρουφούντα (η)=ο καρπός του καλαμποκιού (κουκτζέλα), που καλύπτεται από πολλά φύλλα και φυτικά νημάτια, τα οποία στο άκρον του καρπού σχηματίζουν ένα είδος τούφας, που την λένε νταρο­ φ ο ύ ντα . Κ αι το ν εξα ίρ ετο π ρ ω το π ρ εσ β ύ τερ ο Ε μ μ α νουή λ Μ υ τιλ η να ίο π α ρ α τ σ ο ύ κ λ ια σ α ν οι Αγιασώτες νταρουφούντα, επειδή α π ’ το επίμηκες π ρ ό σ ω π ό του κ ρ έμ ο ν τα ν τα κ ο κ κ ιν ω π ά γ έν ια του,ίδια με τη νταροφούντα, [τούρκ. άαπ (=καλαμπόκι)+φούντα] (λ. υβρίδιο). Ν ταγιαντίζου και νταγιαντώ=αντέχω, στηρίζο­ μαι, υπομένω. «Για δε τυριά, για δε ψουμιά, για δε, για δε α π ’ ούλα, δε νταγιαντώ, δε νταγιαντώ, στουν ο υ ρ α νό θα ν ’ α νιβ ώ , φ ιρ ά τ ι μια σ ακκούλα» (=καρναβαλικό αγιασώ τικο, που ακούστηκε στην περίοδο της Κατοχής 1944), βλ. σελ. 101 «Κ αρνα­ βαλικά Α γιασ ώ τικ α » του βιβλίου τω ν Α. και Γ. Π απάνη, [τούρκ. άαγαηάππ, αόρ. του άαγαπΓΠθΓ] (=στηρίζομαι, ακουμπά)). Ν ομίζω ότι ο καλύτερος τρ ό π ο ς να διαβάσει κάποιος αυτό το λεξικό είναι να ψάχνει λήμματα στην τύχη και χωρίς σκοπό. Είναι σίγουρο ότι θα νιώσει ευχάριστη έκπληξη με τον πλούτο και με την πλαστι­ κότητα του ιδιώματος μας, με τη ζωντάνια της κατα­ γραφής και με το φοβερό χιούμορ των λεξικογράφων. Θα μπορούσαμε να συζητάμε για ώρες ή και μέρες για θέματα γλωσσολογίας, ετυμολογίας ή και ερμηνείας ακόμη, που προκύπτουν από το λεξικό. Να ψάξουμε ακόμη και το παρόν και το μέλλον της αγιασώτικης ντοπιολαλιάς στο σημερινό πολυεθνικό, πολυγλωσσικό, πολυπολιτισμικό και διαδικτυακό κόσμο μας, που τείνει να γίνει αφασικά μονογλωσσικός. Τα αφήνω για άλλη συνάντηση και κλείνω με τα παρακάτω.

Ο Δημήτρης και ο Γιάννης Παπάνης έσκυψαν με περισσή αγάπη και επιστημονική ευσυνειδησία πάνω στο λαογραφικό και γλωσσικό θησαυρό της γενέτει­ ράς τους και μας προσέφεραν έργο με πολιτισμική σημασία και συναισθηματική βαρύτητα. Ακάματοι ερευνητές, αναδιφούν με μεράκι στη λαογραφία της Αγιάσου και καταγράφουν υλικό ανυπολόγιστης αξίας. Τη δουλειά τους θα την εκτιμήσουμε καλύτε­ ρα στο μέλλον, όταν θα διαπιστώνουμε πόσα μνη­ μεία του λόγου και πόσες κατά παράδοση πράξεις και ενέργειες έχουν ξεχαστεί ή χαθεί. Και θα είχαν χαθεί πολύ περισσότερα, εάν δε βρίσκονταν οι δυο αυτοί αθεράπευτα Αγιασώτες, να τα κλείσουν μέσα στην καρδιά τους και κατόπιν μέσα στις σελίδες των βιβλίων τους. Είναι γνωστό ότι η γλώσσα είναι η ταυτότητα ενός λαού, αφού η γλώσσα οργανώνει, νευρώνει, μορφώ­ νει και φανερώ νει όλες τις μορφές της ζωής, της τέχνης, της επιστήμης, της φιλοσοφίας. Είναι, όπως έγραψε ο Αριστοτέλης, «νόησις νοήσεως ή γλώσσα», και, όπως είπαν νεότεροι ερευνητές, μέσα στις φόρ­ μες των λέξεων γεννιούνται οι σκέψεις. Πράγμα που σημαίνει ότι η μητρική γλώσσα κάθε ατόμου και κάθε λαού είναι αναγκαία προϋπόθεση για την ύπαρξη, πρώτα α π ’ όλα, και τη διανοητική και πολιτιστική ανάπτυξη, ύστερα, αυτού του ατόμου και αυτού του λαού. Είναι το ίδιο το σώμα της ύπαρξής μας, το αίμα της καρδιάς μας, είμαστε εμείς. «Διάνοια και λόγος ταύτόν», παραγγέλλει η αρχαιότητα. «Η ενσωματω­ μένη λέξη είναι ο μικρόκοσμος της συνείδησης», ομο­ λογεί η νεότερη έρευνα. «Η γλώσσα σκέφτεται για μένα», παρατηρεί ο Καεί ϊα$ροΓδ. Αξίζει λοιπόν να διαβάζουμε το λεξικό και να ενθαρρύνουμε τη χρήση της ντοπιολαλιάς μας, εκεί που χρειάζεται, με πείσμα και εις πείσμα. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΤΥΛ. ΣΚΟΡΔΑΣ

Αναμνηστική φωτογραφία μετά το τέλος της εκδήλωσης παρουσίασης των εκδόσεων του Δήμου Δγιάσου, που έγι­ νε στην αίθουσα του Φιλο­ πρόοδου Συλλόγου Αγια­ σωτών, στις 21.4.2002. Διακρίνονται, από αριστερά, ο Παναγιώτης Σκορδάς, ο Δημήτριος Παπάνης, ο Χρίστος Γλεζέλης, ο Γιάννης Παπάνης, ο Βασίλειος Δούπος, η Ευστρατία Δημη­ τρίου Παπάνη, ο Αντώνιος Βάλεσης και ο Γιάννης Χατζηβασιλείου.

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η ΚΩΣΤΑ Γ. ΜΙΣΣΙΟΥ «Λεσβιακά». Βιοβιβλιογραφικά των Λέσβιων συνεργατών των τόμων Α -ΙΗ (1953-2000)

Ο Κώστας

Γ. Μίσσιος διακονεί με πεισματική αφοσίωση ένα δύσκολο, άχαρο, αλλά σημαντικό και περ ισ π ο ύ δ α σ το έργο. Ό χ ι μόνο χρήσιμο σ ’ έναν ευρύτατο κύκλο αναγνωστών, αλλά κυρίω ς σε ειδικούς και σε όσους έχουν σκοπό να μελετή­ σουν, σε βάθος κα ι με σ υγκριτική διάσταση, τα έργα προγενέστερω ν ή σ ύγχρονω ν συγγραφέων. Μας προσφέρει έναν πολύτιμο πλοηγό - σημαντι­ κό εργαλείο και βοήθημα, για να βυθοσκοπήσουμε το υς σ κ ο τεινο ύ ς κ α ι α π έρ α ν το υ ς κ όσ μ ους της πνευματικής δημιουργίας, κυρίω ς του π α ρελθό­ ντος, αλλά και της σύγχρονης, όσα μας κληροδότη­ σαν, κτήμα εσαεί, οι πάσης φύσεως δημιουργοί, εργάτες γνωστοί και ανώνυμοι του πνεύματος, στο πέρασμα του χρόνου. Σ κ έ φ τ ο μ α ι σ υ χ ν ά κ α ι α ν α ρ ω τ ιέ μ α ι π ό σ ο ς μόχθος κα ι π όσ ος ένθεος ζήλος χ ρ ειά ζετα ι και πόσο βιβλιομανής θα πρέπει να είναι κανείς, για να παρακολουθήσει, με κάθε δυνατή λεπτομέρεια και με αίσθημα ευθύνης, τη συγκομιδή και την εξε­ λικτική πορεία της βιογραφικής και βιβλιογραφι­ κής οδο ιπ ο ρ ία ς κάθε δημιουργού. Μέσα σ ’ έναν α λλη λο σ υ γκ ρ ο υ ό μ ενο κόσμο π ο λ υ φ ω ν ία ς κ α ι π ο λ υ χρ ω μ ία ς μορφώ ν, ιδεώ ν κα ι π νευ μ α τικ ώ ν δημιουργημάτων, για να τα αποθησαυρίσει, να τα κατατάξει, να τα ταξιθετήσει και να τα εκτιμήσει κριτικά, αξιολογώ ντας, κατά το μέτρο του δυνα ­ τού, την προσφορά και την απόδοση κάθε έργου. Και όλα αυτά κάτω από τη διόπτρα μιας δύσκολης από κάθε άποψη συγκριτολογικής και αξιολογικής σκοπιάς. Έ να έργο όχι μόνο πολλαπλά δυσχερές, αλλά κ υ ρ ίω ς χρησ τικό κ α ι π ο λ λ α χώ ς επώ δυνο α π έν α ν τι στην α περ ιόρ ισ τη υπευθυνότη τα που απαιτεί. Διανθίζοντας τα κείμενα της βιβλιογράφη­ σης του, κατά διακριτική επιλογή, με κρίσεις και με γνώμες διαφόρω ν παλαιότερων ή νεότερων κ ριτι­ κών και με αντίστοιχα αποσπάσματα, για να τεκ­ μη ριώ σ ει, όσο γ ίν ε τ α ι α ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ό τ ε ρ α , την ανθολόγηση και την παρουσίαση του όλου έργου. Με τη μέθοδο αυτή ο συγγραφέας Κ ώ στας Γ. Μ ίσσιος επιχειρεί μια γενικότερη αποστολή στις συνθετικές αυτές εργασίες βιβλιογράφησης, για να προσδώ σει και για να πα ρ ουσ ιά σ ει μεγαλύτερη αντιπροσωπευτικότητα και κύρος. Και για ν ’ απο­

κτήσει η προσπάθειά του την ολοκλήρωση ως βασι­ κό βοήθημα και υποδειγματική πυξίδα , αλλά και για να σταθεί στο μέλλον κα θορισ τικός π α ρ ά γο ­ ντας μελέτης και σπουδής, σε όσους θα ήθελαν να π ρ ο χ ω ρ ή σ ο υ ν στη γ ν ω ρ ιμ ία του π ν ε υ μ α τ ικ ο ύ πλούτου της κάθε περιοχή ς, που επιμ ελείτα ι να βιογραφήσει, και ιδιαίτερα, όσον αφορά την έμμο­ νη προσήλωσή του στη συγκομιδή της Λεσβιακής Γραμματείας. Ο όγκος της εργασίας του προκαλεί εύλογα το θαυμασμό κ α ι την απέραντη ευγνω μοσύνη μας. Δικαιούται νομίζω τον ανεπιφύλακτο και δημόσιο έπαινο. Κ αι θα άξιζε τη δίκαιη αναγνώ ριση της Α καδημίας. Θα πρέπει ακόμα να του α να γνω ρ ί­ σουμε το υψηλό πνευματικό ήθος που τον διακρί­ νει, σε όλη τη διαδρομή της μακρόχρονης αυτής προσπάθειας, που δεν είναι εύκολο να καταμετρη­ θεί με α νθ ρ ώ π ινα μέτρα. Σ εμνός και αθόρυβος, χωρίς επιδείξεις και δίχοας την παραμικρή προσω­ πική προβολή, σ’ έναν άθλο που απαιτεί -το είπα­ με κι άλλοτε-συλλογική εργασία, συντονισμένη και ολοκληρωμένη από ένα πλήθος εξειδικευμένοι και εξοπλισμένω ν με επαρκείς φ ιλολογικές γνώ σεις και με αφοσίωση συνεργατών. Παρά ταύτα, μόνος και αβοήθητος, μοχθεί και καταπονείται νυχθημε­ ρόν - και ποιος ξέρει κάτω από ποιες αντιξοότητες και φανερές ή αφανείς θυσίες και κόπους, για να φέρει σε αίσιο πέρας αυτό το τεράστιο σε σημασία και σε έκταση υπεράνθρωπο έργο. Έ να έργο -ξεπερνά ήδη τους 15 πολυσέλιδους και πυκνοτυπωμένους τόμ ους- που αν ακόμα δεν εκτιμήθηκε, όσο θα έπρεπε, η συμβολή του θα καταδειχθεί και θα αναγνω ρισθεί οπω σδήποτε, στους επιμελείς φιλέρευνους αναγνώστες και στους επί­ δοξους μελετητές. Δε θα προσπαθήσω να γίνω ένας ανεπιθύμητος εγκωμιαστής, για να εξάρω αυτή την εργώδη καταπόνηση και τη μακρόπνοη οδοιπορία που έθεσε ως σ κοπό ζω ής να π ρ α γ μ α το π ο ιή σ ει ο Κ ώ σ τα ς Γ. Μίσσιος. Αλλά δε μου επιτρέπεται και δε θα ήταν σωστό να παραγνω ρίσει κανείς τον ογκόλιθο της προσωπικής του κατάθεσης στα νεότερα Γράμματά μας. Αρκεί να σημειωθεί μόνο ότι ολοκλήρωσε όσα εγκαινίασε με την «Αιολική βιβλιογραφία» του ο χαλκέντερος Γιώργος Βαλέτας και συμπλήρωσε ο Κ ίμω νας Μ ιχαηλίδης, για να μας κληροδοτήσει ένα έργο μνημειακό, που καταξιώνει στον ευρύτε­ ρο ελ λ α δ ικ ό χώ ρ ο τη Λ εσβιακή Γ ρα μ μ α τεία πολύτιμο βοήθημα στους μελλοντικούς μελετητές.

Για να σταθεί αντάξιος συμμαχητής του μεγάλου δασκάλου της κριτικογραφίας Γιώργου Βαλέτα. Και δε θα έπρεπε ν ’ αποσιωπήσω πόσο προφα­ νής παραμένει η πνευματική του καλλιέργεια και πόσο εμπλουτισμένος με ανεξάντλητες δυνάμεις κριτικής σκέψης και φιλολογικής εμπειρίας πρέπει να είναι για την πραγματοποίηση μιας παρόμοιας εργασίας. Σ τις μέρες μας μάλιστα, που όλοι στο­ χεύουν στην εύκολη επίδειξη και στην άκοπη και εφήμερη δόξα. Ό πω ς κατάντησε να συμβαίνει ανε­ ρυθρίαστα στα σύγχρονα φιλολογικά μας χρονικά, με την πληθώρα δημοσιευμάτων, βιβλίων και επι­ βραβεύσεων. Ο Κ ώ σ τα ς Γ. Μ ίσ σ ιος π α ρ α μ ένει ξέν ο ς κ α ι αμέτοχος σε όλη αυτή την εξωπνευματική διελκυνστίνδα, σιωπηλός μύστης της δικής του ιδέας και επιδίωξης, που αποκλειστικό σκοπό έχει να υπηρε­ τήσει ουσιαστικά, θετικά και επαγωγικά, την υψη­ λή αποστολή των Γραμμάτων μας. Να διαφυλάξει με τον καλύτερο τρόπο, την πνευματική μας κλη­ ρονομιά, τον αμύθητο αυτό θησαυρό που οικοδομεί τον πολιτισμό μας. Αφορμή για τις πα ρ α π ά νω δια π ισ τώ σ εις και τους συλλογισμούς μου έδωσαν τα «Λεσβιακά», το γνωστό δελτίο της Εταιρείας Λεσβιακών Μελετών, όπου ο Κώστας Γ. Μ ίσσιος βιβλιογραφεί με α πο­ κλειστικό τρόπο και κατά κύριο λόγο καταγράφει τα άρθρα και τις μελέτες Λέσβιων συγγραφέω ν, που συνεργάστηκαν στους τόμους Α ' - ΙΗ ' κατά τα έτη 1953-2000, καθώς και στα παραρτήματά του. Σ τον επετειακό αυτό τόμο για τα 50 χρ ό νια της Εταιρείας ο συγγραφέας-βιβλιογράφος Κώστας Γ. Μίσσιος περιλαμβάνει επίσης βιογραφικά στοιχεία για κάθε συγγραφέα και μαζί στοιχεία του έργου του. Ό π ω ς μάλιστα σημειώνεται, βιβλιογραφούνται όσοι έχουν δημοσιεύσει πρωτότυπες εργασίες, μεταφράσεις και νεκρολογίες. Πρέπει εδώ να υπογραμμισθεί ότι ο ίδιος ο συγγραφέας στο βιογρα­ φικά του σημείωμα δεν αναφέρει γνώμες τρίτω ν, όπω ς γίνετα ι σε όλους τους άλλους συγγραφείς, δείγμα και αυτό του ήθους και της έμφυτης σεμνό­ τητας που τον διακρίνει. Ενδεικτική είναι επίσης η α να φ ο ρ ά του ακούρα σ του γνω σ τού σ υγγραφ έα Αριστείδη Κλήμη, για την αποδελτίωση και κατά­ ταξη στον ΙΕ ' τόμο των «Λεσβιακών», όπω ς και η υπόμνηση ό τι ο σ υγγραφ έας, δηλαδή ο Κ ώ στας Μ ίσσιος, «επωμίζεται την ευθύνη στο σημείο που του αναλογεί», για όσα καταγράφει. Ο τόμος διανθίζεται και είναι εμπλουτισμένος με τα προσωποσχέδια της Μάρως Κ. Μίσσιου, που α ποδίδουν με ζω ντά νια και με παραστατικότητα τις μορφές τω ν συγγραφέω ν που βιβλιογραφούνται και αναδεικνύουν την ευχέρεια και το πληθω­ ρικό ταλέντο της, που έχει ήδη παρουσιάσει μια

πλούσ ια και σε πλήθος έντυπα παραγω γικότητα εικονογράφησης και σκιτσογραφίας, ώστε να θυμί­ ζει, εν π ο λ λ ο ίς, τ ις ικ α νό τη τες του α ξέχασ του Μ ίλτη Π αρα σ κευα ΐδη κ α ι να συν ο δ ο ιπ ο ρ εί, με βήματα σταθερά και με ζηλευτή επιτυχία, παράλλη­ λα και δημιουργικά. Στα επιμέρους σ τοιχεία της βιβλιογράφησης καταγράφεται ένα μεγάλο «δείγμα» των πνευματι­ κών ανθρώπων του νησιού, από την οπτική γωνία του καταγραφέα, ως προς τα στατιστικά ή πραγμα­ τικά στοιχεία, για να βγουν τα αντίστοιχα συμπε­ ράσματα στο μελλοντικό ερευνητή, με τις όποιες τυχόν βελτιώσεις, συμπληρώσεις και αντιρρήσεις. Τους κατατάσσει σε τέσσερις ομάδες, από τις οποί­ ες καταφαίνεται η συνολική και ατομική προσφο­ ρά ενός εκάστου, με την οποία συντηρούν και προ­ ά γο υ ν την π ν ε υ μ α τ ικ ή ζωή κ α ι σ υ ν ε χ ίζ ο υ ν τη Λεσβιακή παράδοση, για να κλείσουμε, συντομότα­ τα, τα εξίσου ενδιαφέροντά αναλυτικά και κατατο­ πιστικότατα «εισαγωγικά» του. Το βιβλίο, όπω ς είναι γνωστό, είναι η αδιάλει­ πτη μνήμη ενά ντια στη λήθη. Οι ά νθ ρ ω π ο ι φεύ­ γουν, αλλά η παρουσία τους παραμένει, ως ζώσα συνέχεια στο διηνεκές, μέσα από τα γραφτά τους, τα οποία αντιπαρατίθενται σ’ ένα στοίχημα κρίσι­ μο στην άρνηση, την επιβεβαίωση και την κρίση του χρόνου. Τα βιβλία π ερ ισ ώ ζο υ ν τη μνήμη του π ο λ ιτ ι­ σμού, καθώς η γραφή αποτελεί μέσα στα κείμενα όποια κι αν είναι, και βέβαια μέσα στα σημαντικά και στα αποκαλυπτικά, την πιο θετική παρακατα­ θήκη του για το μέλλον και για την ιστορία ενός λαού. Και αυτή η μεγάλη αποστολή είναι που απα­ σ χολεί το ν Κ ώ στα Γ. Μ ίσσ ιο χ ρ ό ν ια τώ ρ α , με πάθος δημιουργικό και με υψηλό αίσθημα ευθύνης α μείω το, χ ω ρ ίς την πα ρ α μ ικ ρ ή επιφ ύλα ξη , και ασχολείται με πείσμα, με μεθοδικότητα, με φροντί­ δα, με αγάπη, με αντικειμενικότητα, με ένθεο ζήλο και με φιλερευνητική ευσυνειδησία, για να προσ­ διορίσει τις επιδόσεις του, την αφοσιωματική προ­ σπάθειά του, στο βωμό της βιβλιογραφικής επιστή­ μης. Κυρίως ν ’ αξιολογήσει και να περισώσει την αγήρατη π α ρ ά δοσ η του νη σ ιού. Μ ια π ο λύ τιμ η κατάθεση, καθώς θα έλεγε ο Αργύρης Εφταλιώτης, στα ταμεία του Μέλλοντος. ΜΗΤΣΟΣ Ν. ΤΣΙΑΜΗΣ

ΦΩΤΟΣΚΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ Να μην πας με άδεια χέρ ια ...

Οι θυγατέρες του Βασιλείου και της Ελένης Μαλούκη, σε δύσκολα χρόνια... Διακρίνονται, από αριστερά, η Δέσποινα, σύζυγος Ευστρατίου Δχιλλέα Σουσαμλή, η Κλεονίκη, σύζυ­ γος Παναγιώτου Χριστόφα Γραμμέλη, και η Ευστρατία, σύζυγος Μιχαήλ Παρασκευά Ασβεστά. Η πρώτη ντύθηκε με ύφασμα της ϋΝΚΚΑ. Οι άλλες αξιοποίησαν τη βράκα της μάνας τους, που ήταν απο πράσινο μπασμά... (Φωτογραφία Βασιλείου. Μυτιλήνη)

Β ρ ισ κ ό μ ο υ να στην Κ αλλονή ως γραμματέας του Β ' Επαρχιακού της ΕΠΟΝ. Στην αντίστοιχη οργάνωση του ΕΑΜ ήταν ο Βασίλης Πετεινέλης και στο ΚΚΕ ο Βαγγέλης Γιουσμάς, ο οποίος συνελήφθη κ α ι το ν α ν α π λ ή ρ ω σ ε ο Α ν τώ ν η ς Π α ­ πουτσής, από την Αγιάσο. Αρχές κ α λοκα ιριού του ’45 είχαν α ρχίσ ει να δυσκολεύουν οι συνθήκες και οι πλατιές συσκέψεις γίνονταν στο ύπαιθρο. Μια μέρα, γυρνώντας από την Ερεσό και πηγαίνοντας για μια σύσκεψη του τμ η μ α τ ικ ο ύ Μ α ν τα μ ά δ ο υ , π έρ α σ α α π ό το ν Κλαπάδο, όπου κατοικούσαν ακόμα μερικές οικο­ γέν ειες, για να ξεκ ο υ ρ α σ τώ κ α ι ξ έρ ο ν τα ς π ω ς κάποιον θ ’ ανταμώσω. Εκεί βρισκόταν ο γραμμα­ τέα ς της Π ερ ιφ ερ εια κ ή ς Ε π ιτ ρ ο π ή ς του Κ Κ Ε Α ντώ νη ς Π α π ουτσ ή ς. Ε πειδή είχ α ν α ρ χίσ ει οι ζέστες και χρειαζόμουνα άλλα ρούχα, είπα στον Α ντώ νη ό τι θέλω να κ α τεβ ώ γ ια μ ια μέρα στη Μ υτιλήνη, ζητώ ντα ς την έγκρισή του. Ό χ ι, μου λέει, δε θα πας τώρα, θα περιμένεις τα πρωτοβρόχια, να βγουν οι αμανίτες, να γεμίσεις ένα καλάθι, να το πας στη μάνα σου,να μην πας με άδεια χέρια! Βούλα, 19.6.2002

ΝΙΚΟΣ ΓΑΝΙΤΗΣ Η πρόκληση του ούζου... Διακρίνονται, από αριστερά, ο Κωνσταντίνος Χατζηχρυσάφης, ο Παναγιώτης Γεωργίου Περιβολαρέλης, ο Αναστάσιος Ευστρατίου Καζαντζής και ο Γεώργιος Περιβολαρέλης (Καδής). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Γρηγόριος Τζέγκος ή Παγίδας)

Οι γειτόνισσα φωτογραφίζονται... Διακρίνονται, από αριστε­ ρά, η Μαρία Δημητρίου Αγρίτη, η Ελένη Σταύρου Μαστρα­ ντωνά, σύζυγος Δεωνίδα Καλουτζή (Λιγέλη), η Μαριγώ Πα­ ναγιώτου Μαγλογιάννη, σύζυγος Σταύρου Μαστραντωνά, με τον εγγονό της Μιχαήλ Καλουτζή, η Αμερισούδα Γεωργίου Κουφέλου, με τη θυγατέρα της Δθηνά, σύζυγο Οδυσσέα Κλήμου, και με την εγγονή της Ευστρατία Κλήμου.

Αναμνηστική φωτογραφία στην Καφενταρία Αγιάσου, από περιοδεία κομματικών στελεχών της αριστερός, ενόψει των εκλογών της 18.10.1981... Διακρίνονται, από αρι­ στερά, ο Παναγιώτης Βόλιας, ο Κώστας Βουλβούλης (;) (άκρη), ο Αντώνιος Αμπατιέλος, ο Αντώνιος Παπουτσής ή Φ ’κάρ’ (1911-1990), ο Στρατής Κόρακας, ο Παναγιώτης Κουτρής, ο Κώστας Βασάλος, ο Προκόπιος Μπουρλής και ο Κυριάκος Κουρκουλής. (Φωτογραφία Βασιλείου Καλόγερό)

φόρτουσι κ ’τσά στραβά του ζο τσι του ’φιρι σμούχρα σμούχρα σ ’ Μ υ τιλ ή ν’. Γιου Σαββιάδης του καταχάρτσι, δώτσι συγχαρητήρια στου τσιρακέλιντ τσ ’ ιξήγ’σι πους γιου μπαρμπα-Στανιός εν υπήρχι τσι π ο υ ς τουν έστλι, για να το υ ν δ ο υ κ ιμ ά σ ’ σ ’ δυσκουλίις, στα ζόρια... (Από αφήγηση της Μαρίας Ευριπιώτου-Χατζηράλλη. Βριακή, 24.7.1995)

ΕΡΜΟΛΛΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΑΦΗΚΑ ΤΟΥ, Α ΤΟΥ ΠΙΤΑΑΩΣ’!

ΤΟΥ Β Ο Δ ’ ΕΝ ΕΙΧΙ ΠΟΥΔΑΡΙΑ;

Ο πατσάς

με σκορδοστούμπι είναι φαγητό για όλα τα βαλάντια, τον προτιμούν όμως περισσότε­ ρο οι ξενύχτηδες... Παρασκευάζεται από πόδια και από στομάχι σφαγίων, που πρέπει όμως να πλένο­ ντα ι και να κ α θα ρ ίζο ντα ι καλά. Στο χω ριό μας πατσατζίδικα είχαν, από ό,τι θυμάμαι, ο Νουκλής, ο Δ ο υ γ ρ α μ α τ ζ ή ς ή Φ ο ν ιά ς , ο Α κ ρ ιβ λ έλ η ς, ο Λινάρδος, ο Κορομηλάς και τελευταία ο Γιώργος Αλτιπαρμάκης, ο Πατερέλης... Στον τελευταίο είχε π ά ε ι γ ια μισή μ ερ ίδ α π α τ σ ά ο Ν έσ το ρ α ς ο Αρβανιτέλης. Αφού τον σερβίρισε, πήρε το κουτά­ λι, για ν ’ ανακατέψει τον πατσά στο πιάτο, ψάρευε όμως σε θολό νερό! Αμέσως κάλεσε τον πατσατζή κοντά του και τον ρώτησε με τον αμίμητο τρόπο του: Ε μ’ λέγ’ς, ε Γιώρ’, του βόδ’ εν είχι πουδάρια γι ήρτι μι τα δικανίτσια; Ο νοών νοείτω. (Από αφήγηση Γιώργου Αλτιπαρμάκη. Αγιάσος)

Π α τέρ α σ ιμ , Γ ιά ν ν ’ς γι Λ ο ύ π ο υ ς, π ή γι μια καλουτσιρνή μέρα στου κτήμαντ, στ’ Κ αρύν’. Στου γ υ ρ ’σμό, α νιβ α ίν ο υ ντα ς τ ’ Π α το υ μ έν’, ίβρι ένα πέδιλου. Πιο μπρουστά απί φτον ανέβινι μπατζαν ά κ ’σιντ, Κ ό π ’ς Κ ακαλιός. Π ατέρασιμ γ ν ώ ρ ’σι τίνους είνι του πέδιλου τσ ’ αφήτσιντου σ’ Φίλιππα τ ’ Ρουγκέλ’ τ ’ αλμπαναριό. Σαν ανταμώσαν στου σ π ίτ’, πιάσαν τ ’ κουβέντα: - Ε Γιάνν’, μπάτσι είδις κανέ πέδιλου, ανιβαίνουντας τ ’ Πατουμέν’; - Ν αι, ρε Κ ό π ’, τού ’βρα τ σ ’ αφ ή κα του σ ’ Ρουγκέλ’ τ ’ αλμπαναριό.

- Τ σ ι γιατί εν του ’φιρις στου σ π ίτ’, αφού ’ξιρις πους είναι θκο μ’; - Αφήκα του, α του πιταλώ σ ’, για να βρουντά, άμα πέφ τ’ άλλ’ φουρά α π ’ του πουδάρ’ σ’! Αθήνα, Δεκέμβρης 2001

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΛΟΥΠΟΣ

ΚΑΑΑΙΟΥ ΣΜΑΡΙΔΙΣ...

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ

ΜΠΑΡΜΠΑ-ΣΤΑΝΙΟΣ Ε ν α ς πα λιό ς ζα χα ρουπλά σ τ’ς τς Μ υτιλήν’ς, γιου Σαββιάδης, που του σόγιντ είχι σχέσ’ τσι μι του χουριό τς Μ ιγαλόχαρ’ς, έστ’λι του παραγιόντ, του τσιρακέλιντ, να πα ό ξ’ α π ’ τ ’ π ό λ ’, σ ’ ένα κτή­ μα, τσι να φουρτώσ’ ένα γουμάρ’ ξύλα στου γάδαρου. Γιου π α ρ α γ ιό ς είπ ι π ς ε ξ έ ρ ’ α φ ο υ ρ τ ώ ν ’, αλλά τ ’ α φ ιν τικ ό τουν συμβούλιψι να φ ο υ ν ά ξ ’, έφ του π ’ θα π α , του μ π α ρ μ π α -Σ τα ν ιό , που ’νι μάνα σι τέτγις ιδλειές, τσι θα τουν βουγηθήσ’. Πήγι του τσιρακέλ’ στου μέρους που ’νταν τα ξύλα τσ ’ α ρ χ ίν ’σι να φ ο υ νά ζ’ του μπαρμπα-Στανιό, μα εν ίκ ’γι κανείς. Είδι τσ ’ απουείδι, ανισκουμπώστσι,

Τ ο υ Σαμφώ έψησι μπαρμπούνια τσι πήγι ντα στουν άντρα τς, του Γιάνν’, που δλέβ’ στου καφινέ, για να φα. ΓΓνασμένους σαν που ’ντα ν Γ ιά νν’ς στρώσ’τσι στου τραπέζ’ τσ ’ α ρ χίν’σι να τρω. Ίμπι ένα ς π ι λ ά τ ’ς τσ ι π α ρ ά τ ζ ’λι κ α φ έ. Σ ’κ ώ σ τσ ι Γ ιάνν’ς, ποίτσι του καφέ, πήγι ντουν τσι ξουνουκ ά τσ ι να φα. Τν ίδ ια σ τιγμή ίμ π ι ένας ά λλους π ιλ ά τ ’ς τσι ξο υ ν ο υ σ κ ώ σ ’τσ ι... Α, λ έγ ’ Γ ιά ν ν ’ς, κατά π ’ φαίνιτι ε θα τα γριτσήσου τα μπαρμπ’νέλια μ ’ σήμιρα! Τ ίν ’ς Κ α ρ α τζά ς, που πα ρακουλούθ’γι τ ’ σκηνή, μουνουλόγ’σι: Κάλλιου σμαρίδις τσι καθ’στός παρά μπαρμπούνια τσι λόρτους! (Από αφήγηση Ηλία Τσομπανέλη. Αγιάσος, Αύγουστος 2001)

ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

λογοτέχνης, μέλος της ΕΕΛ. Την εκδήλωση παρα­ κολούθησαν πο λλο ί ά νθ ρ ω π ο ι τω ν γραμμάτω ν, Καλαβρυτινοί και μη...

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ

«ΟΙ ΓΙΑΤΡΑΚΟΙ ΤΟΥ 1821»

Α π ό π α λ α ιά υ π ή ρ χ ε α νθη ρή Ε λλη νικ ή Κ οινότητα στο Μ όναχο. Τελευταία αναπτύσ σ ει γό ν ιμ η δράση ο Σ ύ λ λ ο γ ο ς Λ ό γ ο υ -Τ έχ ν η ς κ α ι Ελληνικού Π ολιτμ^φιού^^ Κυπδί υπό

Σ τ ι ς 20.5.2002, στο Α μ φ ιθ έα τρ ο «Α ντώ νη Τρίτση» του Δήμου Αθηναίων (Ακαδημίας 50), έγι­ νε παρουσίαση του δίτομου βιβλίου του διδάκτορα ισ τορικού και συγγραφέα Α θανασίου Θ. Φωτόπουλου «Οι Γιατράκοι του 1821». Την εκδήλωση χ α ιρ έ τ ισ α ν ο δ ή μ α ρ χ ο ς Α θ η ν α ίω ν Δ η μ ή τρ η ς Α βραμόπουλος κ α ι ο πρ όεδρ ος της «Π α λλα κω ­ νικής Ένωσης και των εν Αττική Λακεδαιμονίων» Κ ω νσταντίνος Μ πεκιάρης. Το βιβλίο πα ρ ουσ ία ­ σαν ο Βασίλης Σφ υρόερας, ομότιμ ος καθηγητής της Φ ιλ ο σ ο φ ικ ή ς Σ χ ο λ ή ς το υ Π α ν επ ισ τ η μ ίο υ Αθηνών, ο Κ ω νσταντίνος Σβολόπουλος, καθηγη­ τής της Φ ιλοσοφικής Σχολής του Π ανεπιστημίου Α θη νώ ν, ο Δ ίκ α ιο ς Β α γ ια κ ά κ ο ς , δ ιδ ά κ τ ο ρ α ς Φ ιλ ο λ ο γ ία ς, ε π ίτ ιμ ο ς γ ε ν ικ ό ς δ ιευ θ υ ν τή ς του Κέντρου Σ υντάξεω ς του Ιστορικού Λ εξικού της Ακαδημίας Αθηνών και πρόεδρος της «Εταιρείας Λ ακαινικώ ν Σ πουόώ ν», ο Σ α ρ ά ντο ς Κ αργάκος, φ ιλ ό λ ο γ ο ς κ α ι σ υ γγ ρ α φ έα ς, κ α ι ο Α θ α ν ά σ ιο ς Φωτόπουλος. Κείμενα απέδωσε ο αντιδήμαρχοςηθοποιός Νίκος Απέργης. Συντονίστρια του πρ ο­ γράμματος η δημοσιογράφος Άννα Παναγιωταρέα. Η εκδήλωση πλουτίστηκε με μουσικό πρόγραμμα από το ΟυαιΤοΉο του Δήμου Αθηναίων. Επιλογικά μίλη σε ο π ρ ώ η ν δ ή μ α ρ χ ο ς Α θ η ν α ίω ν Ν ίκ ο ς Γιατράκος, γόνος της ιστορικής μανιάτικης οικο­ γένειας.

ΓίΐΟΓειίυΓ

80636 ΜϋποΗοπ,

Τοΐ-ίαχ 0 8 9 / Τ ^ -Σ το έ ενέρ^ήτικό του, εκτός α π ό τα ά λ /φ , η δ ΐϊθ \π α γ κ ό σ μ ιω ν Π ο ι η τ ι κ ώ τ ο 'Δ ι α γ ο ^ Ι ^ ι ^ , μ|· (θ έμ α τα «Ο ΟλυμπιονίοΙτ^» και <^ακ^ρ^.ο θε^Ιυης αμπέλου». Στους δ ια γ α ΐτ ^ μ ^ ζ ^ λ ^ ίύ ξ β ν μ ^ γ ε ίχ α ν Έλληνες λογοτέχνες,\ ρ ς γης μητρόπολης. Του πρώτου ήμοιτοι κυκλοφό­ ρησαν ήδη σε βιβλίο7τνω·^σύ^ευτέρου δρομολογή­ θηκε η απονομή τω ν βραβείων σε επίσημη τελετή στο Μ όναχο, κατά τη διάρκεια τω ν εκδηλώσεων της Γιορτής του Βιβλίου.

ΤΙΜΗΘΗΚΕ Ο Κ. ΚΑΡΑΧΑΛΙΟΣ Σ τ ι ς 18.4.2002 η Ε τα ιρ εία Ε λλή νω ν Λ ο γ ο ­ τε χ ν ώ ν , σε σ υ ν ε ρ γ α σ ία με την Ο μ ο σ π ο ν δ ία Σ υ λ λ ό γ ω ν Ε π α ρ χ ία ς Κ α λ α β ρ ύ τω ν κ α ι με το Σύλλογο Α πόδημω ν Π λα νιτερ ιω τώ ν «Χ ελμός», ο ρ γ ά ν ω σ α ν τ ιμ η τ ικ ή εκδήλω σ η γ ια το ν Π λ α ν ιτερ ιώ τη λ ο γο τέχν η Κ ώ σ τα Κ α ρ α χ ά λ ιο . Κ ύ ρ ιο ς ομ ιλη τή ς ο Β α σ ίλης Α σ η μ α κ ό π ο υ λ ο ς,

Στιγμιότυπο από την εκδή­ λωση, που οργάνωσε στις 18.4.2002, στην αίθουσά της, η Εταιρεία Ελλήνων Αογοτεχνών, για να τιμήσει τον ποιητή Κώστα Καρα­ χάλιο. Στο βήμα ο ομιλητής Βασίλης Ασημακόπουλος, λογοτέχνης. Στην πρώτη σειρά ο τιμώμενος, που προσπαθεί να ακούσει...

ΧΑΡΗΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ Σ τ ι ς 6.4.2002, στη Στοά του Βιβλίου - Αίθουσα Λόγου και Τέχνης (Πεσμαζόγλου 5 και Σταδίου), πραγματοποιήθηκε τιμητική εκδήλωση για το γνω ­ στό εκ π α ιδ ευ τικ ό , ποιητή και σ υγγραφ έα Χάρη Σακελλαρίου, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 60 χρόνων πνευματικής του δημιουργίας. Προλογικά μίλησε ο Θ ανάσης Κ α ρ α γιά νν η ς εκ μέρους της Οργανωτικής Επιτροπής. Χαιρέτισαν την εκδήλαιση η Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, η Ελευθερία Αναγνωστάκη-Τζαβάρα, η Κούλα Κουλουμπή, η Αγγελική Β αρελά, ο Φ α νούρ η ς Β ώ ρος κ α ι ο Α ρ ισ τείδ η ς Πετρόπουλος, ως εκπρόσωποι φορέων. Μίλησαν οι παρακάτω: 1. Γιώργος Μωραΐτης, φιλόλογος, υπεύ­ θ υ νο ς του Τ μ ή μ α το ς Μ ελέτης Ε κ π α ιδ ε υ τικ ώ ν Προβλημάτων του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών (ΚΜΕ): Α π ό την Εθνική Α ντίσταση στην ιστορική συνείδηση της αγωγής. 2. Μιχάλης Μερακλής, ομό­ τιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών: Το ποιητικό έργο. 3. Βάλτερ Πούχνερ, καθηγητής του Π α ν επ ισ τη μ ίο υ Α θηνώ ν: Το θ ε α τρ ικ ό έργο . 4. Αλεξάνδρα Ζερβού, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου: Η στράτευση του δασκάλου και η φλόγα του ερευνητή. 5. Μένη Κανατσούλη, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Π ανεπιστημίου Αθηνών: Η π εζο ­ γραφία του X . Σ ακελλαρίου: Το παλίμψ ηστον της ιδεολογίας του στη λογοτεχνία παιδιώ ν και ενηλί­ κων. Ακολούθησαν: Θεατρικό αναλόγιο: Α ποσπά­ σματα θεατρικώ ν έργων του Χάρη Σακελλαρίου, α πό μέλη του Ε λλη νικ ού Κ έντρου Ε μ ψ υχω τώ ν Θεατρικού Π α ιχνιδιού (Ε.ΚΕ.ΘΕ.Π.), καθώ ς και παιδικά τραγούδια του Χάρη Σακελλαρίου σε μου­ σική Σπύρου και Αγγελικής Καψάσκη, από μαθητές του Ιου Δ ημοτικού Σ χολείου του Μ αρασλείου. Σ υντονιστές ήταν ο Κ ω νσταντίνος Μ αλαφάντης, λ έκ το ρ α ς του Π α ν ε π ισ τ η μ ίο υ Α θη νώ ν, κ α ι ο Γιάννης Σ. Π απαδάτος, κριτικός παιδικής λογοτε­ χνίας, σχολικός σύμβουλος Π.Ε. Κείμενα διάβασε ο ηθοποιός Λάζος Τερζάς. Εύστοχη παρέμβαση έκανε ο ε κ π α ιδ ε υ τ ικ ό ς κ α ι λ ο γ ο τέχ ν η ς Θ εό δ ω ρ ο ς Τρουπής. Επιλογικά μίλησε ο τιμώμενος συγγραφέ­ ας, στον οποίο δόθηκε αναμνηστική πλακέτα...

ΕΚΘΕΣΗ ΜΕΣΣΗΝΕΖΗ \ π ό 17-26.7.2002, στο Επιμελητήριο Λέσβου (Π ρ ο κ υ μ α ία Μ υ τιλ ή νη ς), λειτο ύ ρ γη σ ε έκθεση ζω γρ α φ ική ς της Κ αίτης Μ εσσηνέζη-Πλατσή, με θέμα «Α ντιθέσεις», αφιερω μένη στα π α ιδ ιά της «Κυψέλης». Κατά τα εγκαίνια μίλησε ο συγγραφέ­ ας Τάκης Χατζηαναγνώστου.

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΣΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

π ρ α γμ α τοποιή θηκε τελευταία ο Δ '

Π α νελ­ λήνιος Διαγωνισμός Εικονογράφησης Διηγημάτων του Α λέξανδρου Π απαδιαμάντη από το Σχολείο Τέχνης του Δήμου Σκιάθου. Στο Διαγωνισμό συμ­ μετείχαν 269 σχολεία από την Ελλάδα, από όλες τις βαθμίδες, με 2.612 έργα μαθητών, και 11 ελλη­ νικά σχολεία του εξωτερικού, με 33 έργα μαθητών. Από τα παραπάνω βραβεύτηκαν συνολικά 37 έργα πα ιδιώ ν. Στο επίπεδο της Π ρω τοβάθμιας Ε κπα ί­ δευσης α π ’ όλη την Ελλάδα διακρίθηκαν 9 παιδιά

Ο έπαινος της Μυρσίνης Κουτσκουδή, μαθήτριας του Δημοτικού Σχολείου Αγιάσου.

(1 βραβείο και 8 έπαινοι), μεταξύ των οποίων και η μαθήτρια της Δ ' τάξης του Δημοτικού Σχολείου Α γιάσ ου Μ υρσίνη Κ ουτσ κουδή, θυγα τέρ α του συνεργάτη μας Π αναγιώ τη Μ ιχαήλ Κουτσκουδή και της Αθανασίας Γεωργίου Βουρλή, που τιμήθη­ κε με έπαινο για σύνθεσή της, εμπνευσμένη από το διήγημα του Π α παδιαμάντη «Της Κ οκκώ νας το σπίτι». Η διάκριση είναι αξιοσημείωτη -πέραν των άλλω ν- γιατί είναι και η μοναδική σε όλο το νομό Λέσβου, σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Συγχαίρουμε ολόθερμα τη μικρή Μυρσίνη, τους γονείς της και το Δημοτικό Σχολείο Αγιάσου, και της ευχόμαστε να έχει καλή εξέλιξη. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΑΥΤΟΙ Π Ο Υ Φ Ε Υ Γ Ο Υ Ν ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ Ν. ΚΑΑΕΑΗΣ (1934-2002)

Ο Π ροκ όπιος Ν ικολάου Καλέλης γεννήθηκε στην Αγιάσο στις 5.5.1934 και ακολούθησε πρόωρα το ν α ν επ ίσ τρ ο φ ο δρ όμ ο της α ιω ν ιό τ η τ α ς σ τις 31.5.2002. Γονείς του ήταν ο Νικόλαος Προκοπίου Καλέλης και η Αφροδίτη Γρηγορίου Μ αϊστρέλη, που απόχτησαν και δυο κόρες, τη Μυρσίνη και τη Χρυσούλα. Στα δύσκολα χρόνια της δεκαετίας του ’60 μετανάστευσε και αυτός, όπως και τόσοι άλλοι, και ήρθε στην Αθήνα, όπου και ασχολήθηκε με διά ­ φορες εργασίες. Εκείνο όμως που τον έκανε γνω ­ στό και αγαπητό ως επαγγελματία ήταν η ταβέρνα του στο Μεγάλο Πεύκο (Πέραμα). Ή ταν παντρεμέ­ νος με την Πολιχνιάτισσα Περσεφόνη Παναγιώτου Τσολάκη, με την οποία απόχτησε δυο π α ιδιά , το Νίκο και την Ευαγγελία, που του χάρισαν τέσσερα πολυφίλητα εγγόνια. Ας είναι ελαφρό το χώμα της αττικής γης που τον σκέπασε. Θα τον θυμόμαστε για πάντα. ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ) Ι π ΙΠΘΙΠΟΠΗΙΠ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΪΔΗΣ (1921-1981)

Ο Α θανάσιος

Π αρασκευαΐδης ήταν γιο ς του χτίσ τη -ξη ρ ο τρ ο χα λά κ α ι υδρ ονομ έα Α ντω νίο υ

Γεω ργίου Π αρασκευαΐδη (Κ ο υ λ ο ύ ν τζ ’) κα ι της Αννούδας Ακαμάτη. Γεννήθηκε το Γενάρη του 1921 και ήταν το πρωτότοκο παιδί φτωχής και πολυμε­ λ ο ύ ς ο ικ ο γ έ ν ε ια ς . Α δ έρ φ ια το υ η Κ α λ λ ιρ ρ ό η (1923-1999), η Ε υ σ τ ρ α τ ία (Σ τρ α τη γ ο ύ ), η

Γιαννούλα (+1994), ο Προκόπιος, η Κλεονίκη και η Μυρσίνη (Μίνα). Επίσης είχε έναν ακόμη αδερφό, τον Παναγιώτη, ο οποίος πέθανε σε μικρή ηλικία. Εξ απαλών ονύχων, προτού ακόμη τελειώσει το δημοτικό σχολείο, μπήκε στην κονίστρα της βιοπά­ λης. Δούλεψε σκληρά στο σιδηρουργείο-πεταλωτήριο (αλμπαναριό) του Ιωάννου Βατρικά και του γιου του Αχιλλέα. Μετά ακολούθησε τον πατέρα του Α ν τώ νιο κ α ι το ν Π α ν α γιώ τη Κ α ρ α γιά νν η (Α τ ζ ιλ έ λ ’) σ τις ερ γ α σ ίες δ ια ν ο μ ή ς νερ ο ύ στο χωριό. Στη συνέχεια εργάστηκε ως έκτακτος υδρονομέας του Δήμου Αγιάσου για αρκετά χρόνια. Σε η λ ικ ία 20 ετώ ν π α ν τρ εύ τη κ ε την Α ρ χ ο ν το ύ λ α Ευστρατίου Ψ αριανού, με την οποία και απόχτησε π έν τ ε π α ιδ ιά , τη Μ α ρ ία , το ν Ε υ σ τ ρ ά τ ιο , τη Σ τ α υ ρ ο ύ λ α , την Ά ννα κ α ι τη Δ ή μ η τρ α . Ή τ α ν άνθρωπος εργατικός, φιλαλήθης, καλοπροαίρετος, τ ίμ ιο ς κ α ι π ολύ α γα π η τό ς σε όλο το χω ρ ιό. Το μεγάλο του πάθος ήταν ότι του άρεσε το πιοτό και η καλή παρέα. Έ τρεφε υπερβολική αγάπη για την οικογένειά του, για τα πα ιδιά του, καθώς και για τα εγγόνια του, όσα πρόλαβε να γνωρίσει. Πέθανε το 1981, σε ηλικία 60 ετών, χτυπημένος από την επάρατο νόσο. Αν και έχουν περάσει 21 χρόνια από τότε που πήρε το δρόμο της στερνής γαλήνης, οι συγχωρια­ νοί του τον θυμούνται ακόμη για την καλοσύνη του και για την εργατικότητά του... ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΕΑΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΑΙΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ ΑΓΙΑΣΟΥ

Αγιάσος, 24.7.2002

Αρ. ΓΙρωτ. 27

ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟ Το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο του Ιερού Ναού Αγίας Τριάδος Αγιάσου εκφράζει τις θερμότατες ευχα­ ριστίες του προς τους ξενιτεμένους Αγιασώτες και Λέσβιους της Αυστραλίας και ιδιαίτερα προς τους κ. Ιωάννη Ψωμά και Γρηγόριο Ξαφέλη, που διοργάνωσαν το απογευματινό τσάι, καθώς και προς τσ Διοικητικό Συμβούλιο της Μυτιληναϊκής Αδελφότητας δγάηογ, που παραχώρησε την αίθουσα, για τη συγκέντρωση του ποσού των 3.365 δολαρίων Αυστραλίας, για την απο­ κατάσταση των ζημιών του καμπαναριού του Ιερού Ναού, καθώς και για την τοποθέτηση αλεξικέραυνου στο προαύλιο του Ναού. Παρόμοιες ενέργειες συμβάλ­ λουν στη σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των ομογενών και των κατοίκων της γενέτειράς τους και είναι άξιες επαίνου. Επίσης εκφράζει τις θερμές ευχαριστίες του προς τη δασκάλα και τέως εκκλησιαστική επίτροπο κ.Ευαγγελία Βεμβεδούκα για τη βοήθειά της προς επί­ τευξη του παραπάνω σκοπού. Ο Πρόεδρος και το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο εύχονται η Παναγία και Ζωαρχική Τριάδα να χαρίζουν υγεία και ευλογία σε όλους όσοι πρόσφεραν τσν οβολό τους και κόπιασαν για την επιτυχία της εκδήλωσης. Το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο ΟΠρόεδρος Νικόλαος Παπαγεωργίου

Πρωτοπρεσβύτερος

ΜΝΗΜΗ ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Ο Ιωάννης Δαγέλης πρόσφερε 20€ στη μνήμη της Φωτεινής Χριστόφα Κλειδαρά. Η Ελένη Π ασχαλιά πρόσφερε 15€ στη μνήμη των γονέων της Μιχαήλ και Μυρσίνης Πασχαλιά. Ο Παναγιώτης Χατζηαποστόλου πρόσφερε 50€ στη μνήμη του γα μ π ρ ο ύ του Γ ρηγορίου Π α ν α ­ γιώτου Αίβανου. Η Βλοτίνα Ευστρατίου Νουλέλη πρόσφερε 50€ στη μνήμη της Α δα μ α ντία ς και του Ε υστρατίου Σαμοθράκη. Η Μαρίνα Πετεινέλη πρόσφερε 150€ στη μνήμη του συζύγου της Βασιλείου Πετεινέλη. Ο Π αναγιώτης Ευστρατίου Τζέγκος (Παγίδα) πρόσφερε 17€ στη μνήμη του Π αναγιώτη Δημη­ τρίου Κορομηλά. Ό Σταύρος και ο Νίκος Ψ αρός πρόσφεραν 15€ στη μνήμη του Π αναγιώ του Σταύρου Ψ αρού και του Αθανασίου Παναγιώτου Ψαρού. Ο Γεώργιος Καπτανής πρόσφερε 20€ στη μνήμη τω ν γονέων του Βαρθολομαίου (Β αρταλάμ’) και Ελένης.

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ

Τα μέλη Μιχαήλ Κλειδαράς Προκόπιος Γεωργαντής Γεώργιος Ξενέλης Ευστάθιος Καπετάνος

Σ τ ι ς 30.12.2001, σ τον ιερό να ό του Α γίου Θ ερ ά ποντα Μ υτιλήνης, τελέστηκε ο γά μ ος του Στέλιου Βουσβουκή, του Σπύρου και της Μαρίας, με την Κατερίνα Μοιρασγεντή, του Δημητρίου και της Α φροδίτης. Ευχόμαστε ο βίος τους να είναι ανέφελος, πλήρης χαράς και ευτυχίας.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟ Α ισ θ α νό μ α σ τε την υποχρέωση να ευχαριστή­ σουμε θερμά τους πολυφ ίλη τους γονείς μας για όλα όσα έχουν κάνει για μας και για όλα όσα μας έχουν προσφέρει. Με πολλή αγάπη ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΛΟΥΤΖΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΚΑΛΟΥΤΖΗ-ΠΑΠΑΑΗΜΗΤΡΑΚΗ (Αδΐοπα)

Σ τ ι ς 12.1.2002, σ τον ιερό ναό τω ν Π αμμεγίστων Ταξιαρχών Κ αγιανίου, τελέστηκε ο γάμος το υ Ν ικ η φ ό ρ ο υ Β ο υ κ λα ρ ή κ α ι της Ε λένη ς Παναγιώτου Μ αλαπάσχα. Ευχόμαστε ολόψυχα να ζή σ ο υ ν ε υ τ υ χ ισ μ έ ν ο ι. Σ τ ο υ ς κ ο υ μ π ά ρ ο υ ς Ευστράτιο Φώτογλου και Μ αριάννα Βρύλλη ευχό­ μαστε να είναι πάντα άξιοι. Οικογένεια ΓΙΑΝΝΗ και ΑΡΙΑΔΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α . Δ ια τίθ εντα ι α ντίτυ π α τω ν βιβλίω ν που εξέδωσε ο « Φ ιλ ο π ρ ό ο δο ς Σ ύ λλο γο ς Α για σ ω ­ τών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.Π. Τραγέλλη], Η Α γ ιά σ ο ς και τα πέριξ, εν Α θήναις 1896. 5€. 2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θ ρύλος και ιστορία της Α γιάσον της νήσου Λέσβον, Αθήνα 1997. 15€. Τα β ιβλία δ ια τ ίθ ε ν τ α ι α π ό το Σ ύλλογο με άμεση παράδοση, κατά τις ώρες λειτουργίας των Γραφείων, ή επί αντικαταβολή (6€και 17€. αντί­ στοιχα). Β. Επίσης διατίθενται βιβλιοόετημένοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (45€.). Α ' τόμος (1-25, 1980-1984), Β ' τόμος (2645, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 1988-1991), Δ ' τόμος (68-85, 1992-1994) και Ε ' τόμος (86-103, 1995-1997) και Σ Τ ' τόμος (104-121, 1998-2000)

ΓΑΜΟΙ • Γεώργιος Παναγιώτου Τζανής Σαπφώ Δημητρίου Τζέγκου • Σωκράτης Γρηγορίου Βασλάς Ανδρονίκη Γρηγορίου Σαββέλη

ΘΑΝΑΤΟΙ • Κώστας Κλεάνθη Μ αστραντωνάς (Μυτιλήνη, 12.1.2002)

• Προκόπιος Δημητρίου Τζέγκος (Γλέζ’) (Μυτιλήνη, 3.6.2002,Μυτιλήνη, 4.6.2002)

• Ορέστης Γεωργίου Χριστοφίδης (ΡΙοπάα Η.Π.Α.)

• • • •

Ελευθερία Σπανού, χήρα Νικολάου Ιάκωβος Γεωργίου Μουτζουρέλης Βασίλειος Παναγιώτου Ταμβακέλης Ιωάννης Κωνσταντίνου Καραγιάννης (τρόφιμος Ι.Κ.Π.Α. «η Θεομήτωρ»)

• Νικόλαος Γεωργίου Μ πουρλής • Βλοτίνα, σύζυγος Δημητρίου Μαϊστρέλη • Παναγιώτης Ευστρατίου Ιωάννου ή Σπυρέλης • Αικατερίνη Τσοκάρου, χήρα Παναγιώτου • Ιωάννης Προκοπίου Κουρκουλής • Παναγιώτης Δημητρίου Πράτσος • Ευφροσύνη Μιχαήλ Κασέτα

ΣΥΛΛΥΠΗΤΗΡΙΑ Σ τ η σύζυγο και στα π α ιδ ιά του αγαπημένου μας θείου κ α ι α δελφ ού Ε υ σ τρ α τίο υ Χ ρ ισ τό φ α Κουρβανιού εκφράζουμε τα ειλικρινή μας συλλυ­ πητήρια για το χαμό του. ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ και ΜΑΡΙΑΝΘΗ ΓΥΡΕΛΗ Σ τ η σύζυγο και στα π α ιδ ιά του αγαπημένου μας θ ειου Ε υ σ τρ α τίο υ Χ ρ ισ τό φ α Κ ο υ ρ β α νιο ύ εκφράζουμε τα ειλικρινή μας συλλυπητήρια για το χαμό του. Οικογένεια ΧΡΙΣΤΟΥ ΑΝΘΙΜΟΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΓΥΡΕΛΗ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟ ΔΙΟΡΘΩΣΗ Στην πρώτη στήλη της σ. 17 του προηγούμενου τεύχους να γραφεί Μ ονοτάξιο Διδασκαλείο Μονοθέσιο Διδασκαλείο.

Σ τ ο υ ς συγγενείς και φίλους, που παραστάθη­ καν στον πόνο μας για το χαμό του αγαπημένου μας συζύγου και πατέρα Ε υστρατίου Χ ρισ τόφ α Κ ο υ ρ β α νιο ύ , εκ φ ρ ά ζο υ μ ε τ ις θ ερ μ ό τα τές μας ευχαριστίες. ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ ΚΟΥΡΒΑΝΙΟΥ ΜΑΡΙΑ και ΧΡΙΣΤΟΦΑΣ ΚΟΥΡΒΑΝΙΟΥ