Agiasos mag 136 2003

Τα παιδία παίζει... Ο Γρηγόρης Ευαγγελινέλης (αριστερά), ο Δημήτρης Ιακώβου και ο Στρατής Τσουκαρέλης ή Κατρακύλα.

Η Μ υρ σ ίνη Ο δυσσέα (Κ ο υρ τσ ιά δη ) με τη θ υ γ α τ έ ρ α τ η ς Φ α ν ή Α ν ά ρ γ υ ρ ο υ Π ανούτσου...

Ο Α θ α ν ά σ ιο ς Π α ν α γ ιώ τ η Ψ α ρ ρ ό ς στη λ ε ω φ ό ρ ο τ η ς α ι ω ν ι ό τ η τ α ς α π ό τ ις 14.8.1985...

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Οι θιασώτες του δικαίου της πυγμής.................................................................................................. ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ, Αγιάσος, αγάπη μου... (Κ ' ) ........................................................................................................... ΜΥΡΣΙΝΗΣ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ, Ο Παναγιώτης Μαϊστρέλης ο Μπιτός και τα καμώματά του.......................................... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Τριήμερες καρναβαλικές εκδηλώσεις στην Α γιάσο................................................................ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Φιλοπρόοδος Παροικία Αγιάσου. Οι σατιρογράφοι μας συνεχίζουν την παράδοση στο δγάηογ......... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Ευστράτιος Χριστόφα Κουρβανιός. Ένας σκυταλοδρόμος της ζωής και της επωφελούς δράσης...... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Ενδεικτικό Δημοτικού Σχολείου Θηλέων Αγιάσου του 1924....... ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΠΑΠΑΝΗ, Έδιετσ’ τα λέγαν γι π ρ ο υ τνο ί............................................................................................................................ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Του Πάνου Πράτσου............................................................................................................................. ΑΡΗ ΤΑΣΤΑΝΗ, Ο Τσολιάς (ποίημα). ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΜΙΝΕΔΗ-Π ΑΤΣΕΔΗ, Ένα μεγάλο όχι (ποίημα). ΜΥΡΣΙΝΗΣ ΒΑΜΒΑΚΑΧΟΥΤΖΑΙΟΥ, Τάμα στον Ταξιάρχη (ποίημα)........................................................................................................................................... ΚΩΣΤΑ Γ. ΜΙΣΣΙΟΥ, Πυκνόφυλλο άθροισμα ωχροτήτων (ποίημα). ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ, Νεκρολούλουδα (ποίημα).... ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΜΙΝΕΛΗ-ΠΑΤΣΕΔΗ, Το φιλόδοξο πρόγραμμα μιας δημαρχίνας.................................................................................. ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Δημήτριος Ιωάννου Αγρίτης. Ο κορνετίστας και τρομπονίστας της χτεσινής Αγιάσου ( Γ ' ) ....... ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΜΑΝΑΚΑ, Η επιστήμη μπροστά στη Σταύρωση και Ανάσταση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ( Γ ' ) ................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Βιβλιοκριτική......................................................................................................................................... ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Γ. ΤΣΕΡΝΟΓΔΟΥ, Επίσκοπος Άσσου Ιάκωβος (+)..................................................................................................... Τα πθίτκα μας (Χρίστος Γλεζέλης, Ερμόλαος Χατζηβασιλείου, Προκόππης Κουτσκουδής)............................................................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Σας πληροφορούμε................................................................................................................................................................. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, ΑΓΓΕΔΟΥ ΥΨΗΛΑΝΤΗ, Αυτοί που φεύγουν...................................................................... Απ’ όσα μας γράφουν. Εισφορές................................................................................................................................................................. Κοινωνικά......................................................................................................................................................................................................

Σελ.

3 4 5 6 12 14 15 16 17 18 19 20 21 25 27 28 29 30 32 33 34

τη/νυ

Ο Γιάννης Καμάτσος ή Βουλιώτ’ς (1916-1997) δεν πουλούσε μόνο βότανα, αλλά ήταν και στιλβωτής υποδημάτων...

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Αγιάσος, χάρη στις προσπάθειες του φιλοπάοιδος Δούκα Κουφέλη, έχει μοιράδι και στα Βριλήσσια Αττικής... (Φωτογραφία Παρασκευά Αιάκατου)

ΙδΧΝ 1106-3378

ΟΙ ΘΙΑΣΩΤΕΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΗΣ ΠΥΓΜΗΣ Γ ια μια ακόμη φορά η αλαζονεία της δύναμης πρόβαλε το αποκρουστικό πρόσωπό της στο διεθνή ορίζοντα. Ο υπερατλαντικός Γολιάθ, βοηθούμενος από κάποιους καιροσκόπους της Ευρώπης, τραυμάτι­ σε σοβαρά την οικουμενική νομιμότητα. Με πρόσχημα την τρομοκρατία, όπως άλλοτε τον κομουνισμό, χτύ­ πησε ανέντιμα ένα κράτος και ταπείνωσε έναν πονεμένο λαό, για να τον δέσει στο άρμα του... Ο αυτόκλητος προστάτης των καταπιεσμένων, ο ιτα­ μός πλανητάρχης, έδωσε και εξακολουθεί να δίνει τρανά δείγματα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Περιφρόνησε κατά τρόπο απαράδεχτο τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, αψήφησε το Συμβούλιο Ασφαλείας, τορπίλισε την Ευρωπαϊκή Ένωση, έδειξε ασέβεια στον αραβικό κόσμο, δημιούργησε επικίνδυνους κραδασμούς στην παγκόσμια ειρήνη, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων... Ο λαός του Ιράκ, παρ’ όλο που η ηγεσία του δεν είχε τις εγγυήσεις της δημοκρατικότητας, δεν παρασύρ­ θηκε από τις προπαγανδιστικές σειρήνες του εισβολέα, ο οποίος υποδυόταν τον ελευθερωτή, τον τιμωρό των κακών. Αντιστάθηκε για τον τόπο του, όσο του επέτρε­ παν οι δυνάμεις, όπως ακριβώς έκανε και ο ελληνικός λαός το 1940, τότε που η κυβερνητική σκυτάλη ήταν στα χέρια του δικτάτορα Μεταξά. Έδειξε ηρωισμό και αυτοθυσία, αλλά δεν μπόρεσε τελικά να συντρίψει την αιχμή του δόρατος που έφτασε προοδευτικά ως τη Βαγδάτη, ως το διοικητικό κέντρο του κράτους... Γίναμε μάρτυρες ενός άνισου αγώνα σ’ ένα σημείο του πλανήτη, το οποίο στάθηκε κοιτίδα πανάρχαιου πολιτισμού. Σημειώσαμε πολεμικές ενέργειες, στις οποίες χρησιμοποιήθηκαν παντοειδή μέσα τελευταίας

τεχνολογίας. Καταγράψαμε υλικές καταστροφές, ανε­ λέητους σκοτωμούς, παράπλευρες απώλειες από έξυ­ πνα όπλα. Είδαμε τραυματίες, αιχμάλωτους, πρόσφυ­ γες, άστεγους. Μας συγκλόνισε το κλάμα της τρυφερής ηλικίας, ο κοπετός των μανάδων, η σταγόνα του αίμα­ τος συνανθρώπου μας στο φακό της δημοσιογραφικής κάμερας. Ελεεινολογήσαμε τους δρομολογητές της προ­ παγάνδας, τους διπρόσωπους σταυροφόρους του εικο­ στού πρώτου αιώνα. Αγανακτήσαμε που καταστράφη­ καν μνημεία αρχαιολογικής σημασίας, που συλήθηκαν ή πυρπολήθηκαν μουσεία και βιβλιοθήκες. Χαρήκαμε που λειτούργησαν αποτελεσματικά, σε παγκόσμια κλίμακα, οι μηχανισμοί της κοινωνικής αλληλεγγύης... Οι επιδρομείς, εφαρμόζοντας το όίκαιο της πυγμής και ακολουθώντας τις μεθοδεύσεις του πολιτικού αμο­ ραλισμού, κατέλυσαν την κυβέρνηση, την όποια κυβέρ­ νηση, του κράτους του Ιράκ. Τώρα μιλούν για ανοικο­ δόμηση, που αποτελεί και αυτή μέρος του βρόμικου παιχνιδιού, που στοχεύει στην ολοκληρωτική εξάρτη­ ση, στο ξεζούμισμα κάθε ικμάδας, αφού «δρυός πεσού­ σης πας άνήρ ξυλεύεται». Ισχυρίζονται πως απάλλα­ ξαν τον τόπο από τη στυγνή τυραννία του Σαντάμ Χουσεΐν, αλλά κάθε λογικός άνθρωπος διερωτάται ποιος τώρα θα απελευθερώσει τους δοριάλωτους από τους υπερφίαλους Αμερικάνους. Τραπουλογράφησαν τους ιθύνοντες του μπααθικού καθεστώτος, για να τους παραπέμψουν σε δίκη, τίθεται όμως το ερώτημα ποιος θα τραπουλογραφήσει τους εγκληματίες της υπερδύναμης, η οποία έχει αναλάβει επιλεκτικά το ρόλο του τιμητή της ανθρωπότητας, του σωτήρα...

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Οι Αμερικανοί στρατιώτες του χτες πλένουν τις καραβάνες τους... (Ροδί οβγιΙ. Κιιάοΐί Βι*οδ., Α γΙ ΡιιΒΠδΙιει*, 8>Τ8οιι§ο, Νυ\ν Υ ογΚ). Ταχυδρομήθηκε στην Αγιάσο από το Γ.Π. Καχιλέλη, στις αρχές του περασμένου αιώνα... (Παραχωρήθηκε από τη Φιλίτσα Σταυρακέλη-Σκλεπάρη)

ΠΑΤΡΙΔΟΓΝΩΣΤΙΚΑ Αγιάσος, αγάπη μου... Κ Ξ εκινώ ντας από την πλατεία της Αγοράς, ας αρχίσουμε σιγά σιγά ν ’ ανηφορίζουμε προς το Σταυρί, για να δούμε τι θα συναντήσουμε, αλλά και ποιους παλαιούς συχωριανούς μας θα θυμηθούμε. Μέσα στα χρονικά όρια, που καλύπτουν πάνω από μια εξηκονταπενταετία, περιγράφουμε ό,τι έμεινε ζωηρά χαραγμένο στη μνήμη μας, ενώ δε διστάζου­ με, για ό,τι έχουμε έστω και την παραμικρή αμφιβο­ λία, να ζητήσουμε σχετικές διευκρινίσεις από παλαιότερους συχωριανούς μας, ώστε η καταγραφή των όσων αναφέρουμε να είναι αντικειμενική. Προς τα δεξιά, λοιπόν, μετά το παντοπωλείο του Γεωργίου Οικονόμου, που άλλοτε ήταν του Πάνου Μ αριγλή, συναντούμε τώρα το ανθοπω λείο Κουντουρέλη. Αυτό επί πολλά χρόνια το θυμάμαι ως καφενείο-οινομαγειρείο του αξέχαστου Βασίλη (Παναγιώτη) Κορομηλά, που αργότερα μετακόμισε στην πλατεία της Αγοράς, στο άλλοτε καφενείο του Βασίλη Καρατζά, όπως γράψαμε σε προηγούμενο σημείωμά μας. Πληροφορίες μου από παλαιότερους αναφέρουν ότι αυτό κάποτε ήταν καφενείο του Ευστρατίου Καρατζά, πατέρα του Βασίλη. Σ ’ αυτό μέσα έπαιζαν οι περίφημες αγιασώτικες κομπανίες και σύχναζαν κυρίως οι ασβεστοποιοί του χωριού. Μεταξύ των θαμώνων ήταν και ο παπ­ πούς μου Παρασκευάς Κουδουνέλης, μια ζωή γλε­ ντζές. Η γιορτή των ασβεστοπο ιών γινόταν στις 20 Ιουλίου, την ημέρα δηλαδή της γιορτής του Προφήτη Ηλία. Οι επαγγελματίες αυτοί, οι σκληρά εργαζόμε­ νοι και ελάχιστα αμειβόμενοι, το έριχναν στο γλέντι με ζουρνάδες και με νταούλια, μια και η ζωή τους δεν άλλαζε από τα ελάχιστα κέρδη που είχαν από τη σκληρή και επίπονη δουλειά τους. Μετά το οινομαγειρείο-καφενείο του Βασίλη Κορομηλά λειτούργησε εδώ το παντοπωλείο του Βασίλη Γέρου ή Ντιλίμπακη, που μεταφέρθηκε από το απέναντι μικρομάγαζο, στο οποίο τώρα πουλά τα ξυλόγλυπτά του ο Προκόπιος Σκοπελίτης. Μετά το Βασίλη Γέρου και για κάποιο χρονικό διάστημα το είχε επίσης παντοπωλείο ο Παναγιώτης Ευστρατίου Δελόγκος, που τώρα είναι εκπαιδευτικός. Παραπλεύρως ήταν ένα πολύ μικρό μαγαζί, ιδιοκτη­ σίας του ράφτη Πάνου Παραμυθέλη, πατέρα του ανάπηρου πολέμου Βασίλη Παραμυθέλη. Ό ταν ήμουν στην παιδική ηλικία, ο Πάνος Παραμυθέλης έραβε τα ημίμακρα πανταλονάκια μου και έτσι υπήρχε κάποια γνωριμία και φιλική σχέση

Ο μαγαζάτορας Βασίλειος (Παναγιώτης) Κορομηλάς και ο φίλος του Κωνσταντίνος Σπανός ή Κουτιλέλ’, επιδιορθωτής ομπρελών, απαθανατίζονται... (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Στρατής Αθανασίου Παρασκευαΐδης)

ανάμεσά μας. Συνήθιζε μάλιστα να αστειεύεται μαζί μου, όσες φορές ο πατέρας μου με έφερνε στην Αγορά και μου έδινε τα ψώνια για το σπίτι. Κυρίως όταν τύχαινε να περνώ μόνος μου έξω από το μαγαζί του, ο Πάνος με έβλεπε κατάματα, με διάπλατα ανοιγμένα τα μάτια του και με σηκωμένα τα μαύρα και τραχιά φρύδια του, και μου επαναλάμβανε πολλές φορές «Είμαι ο μπαμπάγος!» Όταν πια ενηλικιώθηκα, όσες φορές τον συναντούσα, τον έβλεπα κι εγώ κατάματα και έλεγα μέσα μου «Να ο μπαμπάγος!» Ο συχωρεμέ­ νος Πάνος το καταλάβαινε βέβαια αυτό και ανταποκρινόταν στην έκφρασή μου με ένα πλατύ χαμόγελο, μια και ήμαστε πια δυο καλοί φίλοι. Στο μικρομάγαζο αυτό του Παραμυθέλη εγκατα­ στάθηκε μετά ο Γεώργιος Παπουτσέλης ή Μάτ’, που το είχε καπνοπωλείο και πρακτορείο εφημερίδων. Ο Παπουτσέλης μετεγκαταστάθηκε στη συνέχεια στη Μυτιλήνη, όπου είχε περίπτερο στην Προκυμαία. Το μικρομάγαζο του Πάνου Παραμυθέλη συγχω­ νεύτηκε τελικά με το διπλανό, ιδιοκτησίας Ευστρατίου Παραμυθέλη ή Ξινιτιά, που ήταν ένας από τους σοβα­ ρούς και πολύ τολμηρούς εμπόρους της Αγιάσου. Εμπορευόταν με επιτυχία άλευρα, τρόφιμα, φρούτα, κάστανα και άλλα. Στην κατοχή του μάλιστα είχε και το 25% (κτίσματα και λειτουργούσα επιχείρηση) του Εργοστασίου Καλαμάρη στη Μυτιλήνη. Όπως πληρο­ φορηθήκαμε, το μαγαζί αυτό ήταν άλλοτε φούρνος και τον είχε ο μακαρίτης Δημήτριος Κουντουρέλης, πατέ­ ρας του Χαράλαμπου (Λαμπέλ’) Κουντουρέλη. Σ ’ αυτό λειτούργησε τα τελευταία χρόνια το φαρμακείο της Αντιγόνης Χατζηαποστόλου, που αργότερα μετα­ φέρθηκε απέναντι, στη θέση όπου είναι σήμερα. Τέλος το μαγαζί αυτό λειτουργεί σήμερα ως ψησταριά της Ρούλας Ανδρικού. (Συνεχίζεται)

ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗΣ

ΓΡΑΦΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΗΣ ΑΛΛΟΤΙΝΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ Ο Παναγιώτης Μαϊστρέλης ο Μπιτός και τα καμώματά του Σ τ ’ Άντριγια ζούσε άλλοτες ο ανεψιός του προπαππού μου, τ ’ Γαρουφαλέλ’, ο Π αναγιώτης Μαϊστρέλης, γνωστός με το παρατσούκλι Μπιτός, που είχε γυναίκα το Ανιστούδ’ τ ’ Κφουκουλέλινα. Ήταν ένας χαρισματικός, ένας άκακος άνθρωπος, ένας βέρος Αγιασώτης, χοντροκομμένος στους τρό­ πους, με χούγια και παραξενιές της παλαιάς εποχής. Ήθελε να κάνει τον παλικαρά, τον νταή. Ήταν αγράμματος, «βνίτ’ς», και αγύριστο κεφάλι. Η μάνα μου τον είχε ξάδερφο και τον αγαπούσε, όπως την αγαπούσε και εκείνος, και όλο μας έλεγε χωρατά του. Μια μέρα, μετά την Κατοχή, που ο κόσμος ήταν ακόμη άνω κάτω, γινόταν στο Σταυρί λαϊκό δικαστή­ ριο. Ο Παναγιώτης ο Μπιτός ήταν ανάμεσα στους λαϊκούς δικαστές. Η εκδικαζόμενη υπόθεση ήταν δύσκολη και οι μορφωμένοι δικαστές δεν μπορούσαν να βγάλουν δίκαιη απόφαση. Σε μια στιγμή ο πρόε­ δρος του δικαστηρίου, απευθυνόμενος στον Μπιτό, τον ρώτησε: Εσύ, κύριε Μαϊστρέλη, τι γνώμη έχεις για τον κατηγορούμενο; Ο Μπιτός έξυσε την κεφάλα

Ο Χριστόφας Προκοπίου Μαϊστρέλης με τη σύζυγό του Μυρσίνη και τις δίδυμες θυγατέρες του Μαρία (δεξιά) και Δέσποινα, το 1937 στην Αγιάσο. (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Μυρσίνη Βαμβακά-Χουτζαίου)

του, σκέφτηκε για λίγο και απάντησε: «Γι δ ’τσή μ’ γι γνώμ’, κύριε πρόιδρι, είνι: Μπουντρούμ’ τσι ραβδί!» Ασυγκράτητο το ακροατήριο ξέσπασε σε χειροκροτή­ ματα. Και ο Παναγιώτης ο Μ πιτός με ήσυχη τη συνείδησή του, αγέλαστος και σοβαρός, πήρε τον ντορβά του και τράβηξε για τ ’ Αντριγια, για το ντάμι του. Ίσως είχε απόλυτο δίκιο ο μακαρίτης και ίσως, αν ζούσε τώρα, να έδινε καμιά λύση στα μεγάλα προ­ βλήματα που μας έφερε η ξενόφερτη βία και η αγριό­ τητα του πολιτισμού μας. Στα νιάτα του ο Παναγιώτης ο Μπιτός ήταν όλο νταηλίκι και παραξενιά και γινόταν θεριό, αν του ακουμπούσαν το φιλότιμο. Ελα όμως που εκείνο τον καιρό, καταπώς μας διηγόταν η μάνα μου, ο Βράνης ο Καζαντζής, ο Καρακάσης, ο φορτηγατζής, έκλεψε το «Βγινέλ’», την αδερφή του Παναγιώτη. Απελ­ πισμένος ο Μπιτός μια χειμωνιάτικη μέρα πήρε τον ντορβά, το βατοκόπο και το ξινάρι, και τραβούσε για το βουνό. Περνώντας από το σπίτι μας, όπως συνή­ θιζε, φώναξε στη μάνα μου και ξαδέρφη του. «Μ άριγια, μουρή ξα δ έρ φ ’, έβγα όξου, μουρή! Κλέψαν τν ιμ ’κρή μας! Θα τς σφάξου ούλ’, ε θαν αφήσου τσιφάλ’ για τσιφάλι» Η μάνα μου, που ήξερε τι παλικαράς ήταν, του είπε: «Έλα μέσα, ρε Παναγιώτ’, α σταματήσ’ κατα­ κλυσμός τσ ’ ύστιρα κάνι ό ,τ’ θέλ’ς». Ο Μ πιτός όμως, μερακλαντισμένος όπως ήταν, ενώ έπεφτε νερό με το τουλούμι, έπεσε και αυτός μέσα στο λαγκαδούρι του καλντεριμιού ανάσκελος. Το νερό τον κατέβασε, έλεγαν, μέχρι το κονάκι. Ένας χρι­ στιανός τον είδε, τον μάζεψε και τον πήγε στη μάνα μου, να τον συνεφέρει και να τον ζεστοκοπήσει. «Καλά να πάθ’ς», του είπε η μάνα μου, «Μπιτό σ’ είπαν τσι Μπιτός θα πιθάν’ς. Εν αλλάζ’ γι τσιφάλα σ’. Μια γραμμή τραβάς. Πιε τώρα μια μουσκουμλιά α ζισταθείς τσ’ άμα σ’ αρέσ’ ξουνουκάντου. Γι αγάπ’, ρε, ε μαντρώνιτι, τσι ξιφουρτώσ’τσι μι». Ό Παναγιώτης κατέβασε τα μάτια και δεν έβγαλε άχνα. Πουντιασμένος και μαργωμένος δεν είχε άκαρο ούτε να μιλήσει. Ύστερα από μια βδομάδα βγήκε έξω και πήγε στον καφενέ, μια και έπρεπε να παντρέ­ ψει και το «Βγινέλ’» με το Βράνη. Τέλος καλά, όλα καλά, καταπώς λέμε και στα χρόνια μας. Από στόμα σε στόμα κυκλοφορούν λογής λογής ιστορίες. Τις καταθέτουμε χωρίς κακοβουλία, χωρίς ειρωνική διάθεση. Αμετρος ο σεβασμός μας στη μνή­ μη των αγαπημένων μας χωριανών, που έφυγαν αγνοί και ανέγγιχτοι από ατιμίες και κακότητες, που τόσο μαστίζουν την εποχή μας...

ΜΥΡΣΙΝΗ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ

Τριήμερες καρναβαλικές εκδηλώσεις στην Αγιάσο Ο π ω ς κάθε χρόνο, έτσι και φέτος διοργανώθηκαν στο χωριό μας οι καθιερωμένες εκδηλώσεις του αποκριάτικου τριήμερου, με την οικονομική στήριξη του Δήμου Αγιάσου και του Υπουργείου Αιγαίου. Το Σάββατο, 8 του Μάρτη 2003, στις 6.30 μ.μ., στο Κινηματοθέατρο του Αναγνωστηρίου, το Ανα­ γνωστήριο και ο Καρναβαλικός Σύλλογος παρουσία­ σαν τρίωρη πολύπτυχη εκδήλωση, με θέμα «Χρυσές Σελίδες Καρνάβαλου». Πάνω από σαράντα άνθρωποι δούλεψαν με μεράκι για την επιτυχία της εκδήλαισης, τη γενική επιμέλεια της οποίας είχαν οι Παναγιώτης Κουτσκουδής και Προκόπης Μαϊστρέλης. Η εκδήλω­ ση, την οποία προλόγισε ο Πρόεδρος του Ανα­ γνωστηρίου Κλεάνθης Κορομηλάς, χωριζόταν σε τρεις θεματικές ενότητες: Στο Α ' μέρος μίλησαν οι εκλεκτοί προσκεκλημέ­ νοι, Θεόδωρος Γραμματάς, Καθηγητής Θεατρολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, με θέμα «Μηχανισμοί κοινωνικής ανατροπής και διαδικασίες υπονόμευσης του λόγου στα αναπαραστατικά δρώμενα και το λαϊ­ κό θέατρο», και Χ ριστόφορος Χαραλαμπάκης, Καθηγητής Γλωσσολογίας του Π ανεπιστημίου Αθηνών, με θέμα «Η γλώσσα στο αγιασώτικο λαϊκό θέατρο». Οι πανεπιστημιακοί, ολοκληρώνοντας τις

Αίπτυχο πρόγραμμα-πρόσκληση (διαστάσεων 29x20,5) για την εκδήλωση Χρυσές Σελίδες Καρνάβαλον (1967-1973).

θεωρητικές προσεγγίσεις τους, προέτρεψαν τους. Αγιασώτες να είναι περήφανοι για την καταγωγή τους και να διαφυλάξουν ως κόρην οφθαλμού τόσο την πλούσια λαογραφική τους παράδοση, όσο και το σπά­ νιο γλωσσικό τους ιδίωμα, θωρακίζοντας έτσι την ιστορική τους κληρονομιά από τη σαρωτική επέλαση της σάπιας ξενόφερτης υποκουλτούρας, που απειλεί να αλλοιώσει τόσο την ντόπια πολιτιστική μας φυσιο­ γνωμία, όσο και την ίδια την εθνική μας ταυτότητα. Το Β ' μέρος (κύριο μέρος της εκδήλωσης) αποτε­ λούσε ιστορική αναδρομή στο καρναβάλι της περιόδου της δικτατορίας (1967-1973). Τα κείμενα ήταν του Παναγιώτη Κουτσκουδή. Μέσα από την εξαιρετική αφήγηση του Προκόπη Μαϊστρέλη παρουσιάστηκαν όλα τα καρναβαλικά συγκροτήματα της περιόδου και αναδείχτηκαν όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που κληροδότησε στον καρνάβαλο η πλούσια ιστορία του εθίμου: Το να σατιρίζει πρόσωπα και καταστάσεις της τοπικής κοινω νίας (κύριο γνώρισμα της Μέσης Αττικής Κωμωδίας), να σχολιάζει τα εθνικά και διεθνή γεγονότα, να υμνεί ή να χλευάζει, κατά περίπτωση, τις σεξουαλικές επιδόσεις ανδρών και γυναικών - νέων και υπερηλίκων, το να δίνει στους στίχους του αλληγορική σημασία, για να διαβεί τις συμπληγάδες της λογο­ κρισίας και των διώξεων του δικτατορικού καθεστώ­ τος. Οι Στρατής Μαγλογιάννης και Μαρία Αϊβαλιώτη εκφώνησαν επιλεγμένα αποσπάσματα από σάτιρες της εποχής. Ταυτόχρονα στη γιγαντοοθόνη προβαλλόταν σπάνιο φωτογραφικό υλικό και ακούγονταν σχετικά ηχητικά ντοκουμέντα (παρμένα από το αρχείο του Αναγνωστηρίου). Την ηλεκτρονική καταγραφή και επε­ ξεργασία του οπτικού και ηχητικού αρχειακού υλικού επιμελήθηκαν οι Στρατής Γ. Σταυρακέλης και Γιώργος Π. Σταυρακέλης αντίστοιχα. Το Γ ' μέρος ήταν το κερασάκι στην τούρτα. Αναβίωσε το αποκριάτικο γλέντι των παλιώ ν Αγιασωτών. Η σκηνή παρουσίαζε μια γειτονιά με το παραδοσιακό κουϊτούκι της. Στα «καριγλιά» κάθο­ νταν οι κοντομαχαλαδιώτισσες κοπέλες, στο κουϊτούκι τα παλικάρια. Η παραδοσιακή κομπανία και η χορωδία του Αναγνωστηρίου έπαιξαν, τραγούδησαν και χόρεψαν αγαπημένους σκοπούς του τόπου. Το γλέντι κορυφώθηκε με τα παραδοσιακά «τριψίματα». Οι γυναίκες -κορυφαίες του χορού- με την αχαλίνωτη αθυροστομία τους δημιούργησαν ένα υπέροχο κλίμα στην αίθουσα. Όταν το γλέντι έφτασε στην κορύφωσή του, ο παλαίμαχος καρνάβαλος Θανάσης Καπάτος με τη φυλή του «Σαβάνα Φούμα» (σαν πραγματικός Βάκχος με τους Σατύρους του) εισέβαλαν αιφνιδια­ στικά στο χώρο των δρώμενων και «έτριψαν το πιπέ­ ρι» σε συνθήκες διονυσιακού εκστασιασμού. Έτσι έκλεισε μια ακόμα μνημειώδης εκδήλωση, την οποία παρακολούθησε πλήθος κόσμου. Δυστυ­ χώς, το Θέατρο του Αναγνωστηρίου αποδείχτηκε για

άλλη μια φορά πολύ μικρό, για να φιλοξενήσει όλους τους θιασώτες του Αγιασώτικου Καρναβαλιού. Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο Βουλευτής Αέσβου Φραγκλίνος Παπαδέλης, ο Νομάρχης Αέσβου Παύλος Βογιατζής, ο Δήμαρχος Αγιάσου Χρύσανθος Χατζηπαναγιώτης, εκπρόσωποι των Στρατιωτικών Αρχών και άλλοι επίσημοι. Η Τηλεόραση Μυτιλήνης την παρουσίασε ολόκληρη μαγνητοσκοπημένη την επόμενη μέρα. Την Κυριακή, 9 του Μάρτη, στις 5 μ.μ., στην κατάμεστη από κόσμο πλατεία της Αγοράς της Αγιά­ σου εμφανίστηκαν τα εξής συγκροτήματα: «Κάβουρα στραβά πατείς», με σάτιρα του παλαί­ μαχου καρνάβαλου Παναγιώτη Ξαφέλη, την οποία εκφώνησαν ο Στρατής Γυρέλης και ο Γιώργος Γεωργαντής. Σχολιάστηκαν τα επίκαιρα κοινωνικά προβλήματα (λάδι, ακρίβεια της αγοράς μετά τη νομι­ σματική αλλαγή) και οι διεθνείς εξελίξεις (Προεδρία Ελλάδας στην Ε.Ε., επικείμενος πόλεμος στο Ιράκ, Ολυμπιάδα 2004). Παραθέτουμε αντιπροσωπευτι­ κούς στίχους της σάτιρας: (για το λάδι) Του ράντ'σμα καθυστιρήσαντου, αργήσαν α ραντίσιν, έπριπι να του προυλάβιν, γοι δάτσ’προυτού γιννήσιν.

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση της 8.3.2003. Στο βήμα ο καθηγητής Θεατρολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Θεόδωρος Γραμματάς.

(για το ευρώ) Ανέβ’τσι προυϋπουλουγισμός * μι τα ιβρώ που βγάλαν, πέντ’ έξ ’ ιρζούδις μαντανό ιμσό ιβρώ τουν κάναν. (για την Ολυμπιάδα 2004)

Άλλα μιλιτούν τα βόδια τσ' άλλα μιλιτά ζιβγάς, πρώμ ’ αρρώστ ’σι του μαξούλ' μας, κόπ’τσι απί ούλ ' σιβντάζ.

Ουρισμέν’ θαν αρχουντύνιν μ ’ έγιουτ’ τν Ουλ υμπιάδα, χρόνια θα ποίσ’ α σ ’κώσ’ τσιφάλι γι κουρασμέν’ γι Ιλλάδα.

Αγρότιζ να ξυπνήσιτι, μη τσ’μούστι στου σκουτάδ', του νιρό πια έχ' αξία πιο μιγάλ ’ απί του λάδ'.

Τι Λέσβου πάλι θα σπάσ’ ρικόρ τσι θα μας βγάλ ’παλ ’κάρ9 τσι τώρα τουμιτάλλϊου Κιντέρης θα του πάρ ’.

Η παραδοσιακή κομπανία του Αναγνωστηρίου.

Μεις πάλι θα τα πληρώσουμι τα έξουδα τσι ούλα, γιατί ξουδιάζ’ τ' αφιντικό τσι τα πληρών’ γι δούλα. (για τον πόλεμο στο Ιράκ) Σκουτούρις κ ’βάρα είχαμι, τώρα μας ήρταν τς άλλις, σα δεν τα σάσιν στου Ιράκ, θαν έχουμι μπιλάδις. Του τσ’πι θαν άψ’ απί παντού, τα σκάγια τσι μας θα πάριν, τα δυο μας τα πουδάρια μας σ ’ ένα παπούτσ’ θα βάλιν. Χάους τώρα ιπικρατεί σι έγιουτα τα χρόνια, τς αθρώπ’ ε τς πιάνιν τίπουτα, σκουτών'σι τς σα τσιρκόνια. (για τη νεολαία) Για τ' νιουλαία μας, τς ιμ ’κροί, μια συμβουλή θα δώσου, ν ’ αλλάξιν θέλου τακτική, προυτού να πέσιν όξου. Ναν είνι θέλου σουβαροί να στέτσιν παλ ’καρίσια, όχ’ να βάζιν σα τς ιγ ’ναίτσις γι ασιν’τσιοί στ’ αφτιά σκ’λαρίτσια. Ακολούθησε το συγκρότημα των Μαρίας Αϊβαλιώτη - Χρίστου Κλήμου «Φλαμίνγκο». Οι στίχοι (Μαρίας Αϊβαλιώτη - Παναγιώτη Κουτσκουδή) εκφωνήθηκαν από τη Μαρία Αϊβαλιώτη, το Βασίλη Βερδούκα και το Γρηγόρη Βαλαλά. Συμμετείχαν οι Χρίστος Κλήμος (πελάτης νυχτερινού κέντρου), Σταύρος Γεωργαντής,

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση της 8.3.2003. Στο βήμα ο καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Χριστόφορος Χαραλαμπάκης.

Δημήτρης Βαρβάκης, Φώτης Ξαφέλης, Παναγιώτης Καμπιρέλης κ.ά. (κοπέλες του μαγαζιού), Παναγιώτης Ιωάννη Τσάγαλος και Παναγιώτης Ααλάς (μπράβοι). Τα σκηνικά ήταν του Μπάμπη Καμαρού. Ακολουθούν κάποιοι στίχοι της σάτιρας: Γεια σας, μπαρόβιοι χουριανοί, π ’ αρχόστι στου «Φλαμίνγκου», απ’ αύριγιου του μαγαζί κβανιούμιντου στου Τσίγκου. Για να μπουρεί™ άχουλα να κάνιτι τη δ’λειά σας τσ’ όχ’, ίσιαμ’ τ’ Αάρσου, γι φουτιά να σβήν’ μες στα μιριά σας. Έδγιου ρίξαν τς αφαλοίντουν τς Αέσβους γοι αγρότις ούλ’, έδγιου μέσα ακ’μπισμένου έχιν ούλου του μαξούλ’.

Στιγμιότυπο από τα παραδο­ σιακά «τριψίματα».

Είδαμι απί τν Αγιάσιου πς έχ’ μιγάλ’ συμμιτουχή, ούλ’ όμους έφτοι π ’ αρχόντι απουμένιν μι τ’ γλουχή. Γιατ’ είνι άλλου α καλ’τσέβ’ς γιαβάσ’κου γαδουρέλ’ τσι άλλου, ξικαπίστρουτου, ξιν’κό αφουραδέλ’. Γιου καλύτιρους πιλάτ’ς μας είνι του Κουτσ’νέλ’ γιου Κ’στόφας, σα γυρίσ’ τα ξ’μιρώματα, μοιάζ’ μι μαδ’σμένους κόσσ’φας. Στουν ύπνουντ φτος παραλαλεί, φουνάζ’ «Φλαμίνγκου» θέλου! Αφού σκέφ’τσι του καφινέ α τουν ανοίξ’ μπουρδέλου. (παρουσίαση μιας αλλοδαπής θεραπαινίδας) Σα προυβατίνα ζιματ’σμέν’ πουλλιώρα φουνάζ’ μπεεε, άτσαλα άμα τνι μαρκάρ’ πουπίσου Καρεμπέ. (για το φύτεμα νέου πλάτανου στην πλατεία Αγοράς) - Του πλάτανου μες σν Αγουρά τι τς δώτσι α τουν φ’τέψιν; - Μι τ’ τσιρασιά, τ’ γιρουντουκόρ’, θέλαν α τουν παντρέψς.

Στιγμιότυπο από την παρουσίαση της σάτιρας «Φλαμίνγκο» (Πλατεία της Αγοράς, Κυριακή, 9.3.2003).

Στις 2.30 μ.μ. ξεκίνησαν οι καρναβαλικές εκδηλώ­ σεις. Πρώτο εμφανίστηκε το συγκρότημα «ΕΚΑΒ-Α». Τη σάτιρα του Θρασύβουλου Γλεζέλη εκφώνησαν ο ίδιος (στο ρόλο του χειρούργου γιατρού), Γιώργος Γεωργαντής, Στρατής Τοπαλής, Γρηγόρης Βαλαλάς (στο ρόλο των ασθενών που εγχειρίστηκαν), Παναγιώτης Ααλάς, Δημήτρης Κουταλέλης (νοσοκό­ μοι). Παραθέτουμε λίγους στίχους της: (για τους οικονομικούς μετανάστες)

Του βράδ *, σα τς δεις μες σν Αγουρά, σα λόρτ’ πασσάλ ’ καθούντι, παράδις δε ξουδιάζ’ κανές, μες στα κατώνια τσ’μούντι. (για την πτώση του ελικοπτέρου του ΕΚΑΒ)

Τι μ’κρές, σαν έρτ’ του καλουτσαίρ’, του τάνγκα θα πιτάξιν τσι μ’ ένα πλατανόφ’λλου πλια του έρμουντουν θα φράξιν.

Πήραμικάτ’σαράβαλα απί τς μακαρουνάδις τσ’ ήνταν ούλα για πέταμα, μο π ’ δώκαμι τς παράδις.

Γιου Δήμαρχούς μας έπριπι μια π ’κραγγουριά να φ’τέψ’, τς ψουλουκαμένις στου χουριό ούλισντουν α τς γιατρέψ’.

Χάσαμι μια κ ’βάρα αθρώπ’ εν ώρα υπηρισίας, πιράσιτί τς π ’ του μπάγκου ούλ ’, όσ’ είνι σν ιξουσία.

Νωρίς το απόγευμα της Κυριακής, με πρωτοβου­ λία του Δήμου Αγιάσου, στήθηκε ένα μεγάλο καζάνι στην πλατεία της Αγοράς, για να βράσει το παραδο­ σιακό ρυζόγαλο, το οποίο εκτίμησαν ιδιαιτέρως οι ξένοι επισκέπτες. Ήταν μια όμορφη ιδέα, που άρεσε και επικροτήθηκε. Τέτοιου είδους απλές αλλά χρήσι­ μες παρεμβάσεις πρέπει να εμπλουτίζουν κάθε χρόνο τη διοργάνωσή μας. Την Καθαρή Δευτέρα, 10 του Μάρτη, στις 2 μ.μ., στην πλατεία του Σταθμού Λεωφορείων, η κομπανία και το χορευτικό τμήμα του Αναγνωστηρίου Αγιάσου παρουσίασαν ένα ημίωρο πρόγραμμα τοπικών παραδο­ σιακών σκοπών και χορών. Ο καιρός ήταν πολύ καλός και συνέβαλε στην αθρόα προσέλευση των Μυτιληνιών.

(παρουσίαση του χειρούργου)

Είνι χειρούργους άφταστους, θα δείτι τι θα ποίσ’, γρουνίσιου γϊουτρύπανου σ ’ άθριπου θα κουλλήσ’. Τσιράκ ’ είνι τ ’ γιατρού τ ’ Ζαβού, μι γνώσ’ τσι μι ταλέντου, μπουρεί να γιάν’ τουν άρρουστου, ας έχ’ τσι σκουλαμέντου. (οι ασθενείς πρέπει να ρίξουν τον οβολό τους -«φακε­ λάκι»- εντός του παγκαριού του ιατρού)

Σι ούλ ’ τς ζαμπούν’δις πάνι πε του κατσ’καδέλ ’ να λύσιν, γιατ’ ε θαν έβγιν ζονντανοί, του κ ’τί σα δε γιμίσιν. Άμα ρουτζνίζ’ κανένασντουν, μη μπα τσι κάν’ς παζάρ χίλια ιβρώ ακατέβατα θα ρίξ ’μες στου παγκάρ ’. (για να γίνει η κολπική εξέταση της ασθενούς, απαραί­ τητη ...η αποψίλωση του ηβαίου) Ρουμάν’ είνι του τσαγκαρκό σ ’ τσι πρέπ’ να του κουρέψου, για να βριθεί γι αμπασιά, πρώτα θα του σκουλέψου. Του βατουκόπου πάνι πιάσ’ τ ’ τσουγκράνα, τ ’ κλαδιφτήρα. Για σιγουριά τσι ράουνταπ φέρι μια ψικαστήρα. (η σεξουαλική δραστηριότητα δεν πρέπει να αποβεί σε βάρος του κυοφορούμενου εμβρύου) Άμα πιράσιν έξ’ μήνις, ε θα παγαίν’ς κ ’τουρού, ε θα τνι παίν’ς απί μπρουστά, θα βγάλ ’ς του μάτ’ τ ’ μουρού! Ακολούθησε το συγκρότημα «Βιασμός Γραίας». Τη σάτιρα του Αντώνη Μηνά εκφώνησαν οι Βασίλης Βερδούκας (ιατροδικαστής), Δημήτρης Μαϊστρέλης (γραία), Ραφαέλα Βερδούκα (παρθενική της εμφάνιση) και Παναγιώτης Κορομηλάς (δημοσιογράφοι). Συμμετείχε ο Στρατής Π. Λεβέντης (βιαστής). Τα σκηνι­ κά ήταν των Π. Χατζέλης Ο.Ε., Μιχάλη Γουγουτά και Δημήτρη Χτενέλη. Παραθέτουμε στίχους της σάτιρας:

Στιγμιότυπο από την παρουσίαση της σάτιρας «Κάβουρα στραβά πατείς» (Πλατεία της Αγοράς, Κυριακή, 9.3.2003).

(από την παρουσίαση της θεοσεβούμενης και... «ασκόλευτης» γραίας) Να μιαν αγιασμέν’ ιγ ’ναίκα, απί σας καθιόλ ’ δε μοιάζ’, σν ακκλησιά γυρίζ’ ούλ ’μέρα, κάν’μιτάνις τσι θυμιάζ’. Στα ζαμάνια τς είχι πάντα τ ’βρακουζώνη τς τούτ’ σφιμέν’, γι ’ αύτ’ απόμ ’νι τσι παρθένα τσ’ αδικήσ’τσι γι καημέν’. Είχιντου μο για κατούρ ’μα, τσίσια μόνου για να κάν’, δε τς του σκόλιψι κανένας τ ’ απού κάτου τς του ρουμάν’. Οχ, Α γ ’λέλι μ ’, πο ’χ ς ’ κιραία, δίνι μ ’ πάντα συ τν υγειά μ ’. Αώσ’ ένα κισμέτ ’ τσι μόνα, μια χαρά μες στα μιριά μ ’. (αγιάσμα ξαρουστ’κό) Στέκα τσ’ έχου συχνουρία, δε μπουρώ να βασταχτώ, μες στ’ ατζιό γω κατουριόμι τσ’ απ’ του παναθύρ’ τ ’πιτώ. Ε πειράζ’, αγιάσμα είνι, όποιουν ράντ’σα θαν αγιάσ’, ό,τ’ αρρώστια έχ’ απάνουντ, σίγουρα θα τουν πιράσ’. (το... τρίγωνο του διαβόλου) Τσι τίντα είνι, ρε π ίδιά; Μιαν αψηλάφ’στ’ τρυπούδα! Μι δυο αχείλια χουνιφτά τσ’ ένα παρτσάδ ’προυβιούδα.

Στιγμιότυπο από την παρουσίαση της σάτιρας «ΕΚΑΒ-Α» (Πλατεία Σταθμού Αυτοκινήτων. Καθαρή Δευτέρα, 10.3.2003).

Τσ’ όμους απ’ τα τριγιά τα «Μ» φτο παίζ’μιγάλου ρόλου,

γι ’ αυτό πρέπ’ να ουνουμαστεί «τρίγουνου του διαβόλου». (φυσικό... κλιματιστικό) Γι γ ’ναίκα είνι ιρκουντίσιουν, που μοιάζ’μι του «Φουτζίτσου», γιατί κάν’ ζέστ’ απί μπρουστά, κρυγιώμα απού πίσου. (το... αμάρτημα) Τι βάζ’ς, Μαριγώ, στου στόμα σ ’ τσ’ ύστιρα πας τσι τσ’νουνάς; Ε ντου ξέρ’ς πς είν’ αμαρτίγια; Πασκαλ ’νός είνι ζουρνάς. (γαστριμαργικός και σεξουαλικός οργασμός) - Έχου πρόβλημα μιγάλου, αλλά ντρέπουμ ’ α σ ’ του πω. Ε μ ’λέγ’ς είν’ ανουμαλία τα γιαπράτσια π ’ αγαπώ; - Του στουμάχ’ σ ’μι τα γιαπράτσια έρχιτι σι ουργασμό. Μι σι δώσ’ όμους πιο κάτου, δε θαν έχ’ς συ χουρτασμό! Την παρουσίαση των συγκροτημάτων της Κυριακής και Καθαρής Δευτέρας έκανε ο Προκόπης Μαϊστρέλης, τον οποίο ευχαριστεί θερμά το Δ.Σ. του «Σατύρου». Σχολιάζοντας τη φετινή διοργάνωση, θα ήθελα να παρατηρήσω τα εξής: Οσες φορές τις τελευταίες δεκαετίες ο λιώνας είχε καρποφορία (μαξούλι), οι καρναβαλικές εκδηλώσεις της Καθαρής Δευτέρας δεν ήταν επαρκώς προετοιμασμένες και παρουσίαζαν ελλείψεις και ατέλειες. Από τον κανόνα αυτό δεν ξέφυγε και η φετινή διοργάνωση. Η βασική αδυναμία της ήταν η πολύ περιορισμένη θεματολογία της σάτι­ ρας, σε μια χρονιά μάλιστα που η εγχώρια και διε­ θνής επικαιρότητα σημαδεύτηκε από σημαντικά και αξιομνημόνευτα γεγονότα. Οι σάτιρες αναμάσησαν θέματα παλιά και τετριμμένα. Παρ’ όλα αυτό, αξί­ ζουν συγχαρητήρια σε όσους δούλεψαν και φέτος, για να κρατηθεί η παράδοση. Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η έλλειψη νέων σατιρογράφων. Μετρημένοι στα δάκτυλα της μιας παλάμης είναι αυτοί που γράφουν κάθε χρόνο και φυσικά δεν μπορούν να το κάνουν εφ’ όρου ζωής. Πρέπει κάποτε οι νεότεροι να πάρουν τη σκυτάλη. Αν και τα τελευταία χρόνια μπολιάζονται αρκετά νέα παιδιά με το έθιμο (με ταλέντο στην εκφώνηση της σάτιρας, στην κατασκευή σκηνικών, κτλ.), δεν αναδεικνύονται δυστυχώς νέοι στιχουργοί, χωρίς αυτό να σημαίνει, σε καμιά περίπτωση, ότι δεν υπάρχουν φωτεινά μυαλά με ταλέντο και ικανότητες. Όμως, η

Στιγμιότυπο από την παρουσίαση της σάτιρας «Βιασμός γραίας» (Πλατεία Σταθμού Αυτοκινήτων. Καθαρή Δευτέρα, 10.3.2003).

νεολαία σήμερα απο πολύ νωρίς υποθηκεύει τον ελεύθερο χρόνο της στην εξουθενωτική μελέτη και στην πολύπλευρη φροντιστηριακή αγωγή, για να κερ­ δίσει αύριο μια θέση στον ήλιο της ζωής. Παράλληλα, συνολικά το έμψυχο υλικό του χωριού ολοένα λιγο­ στεύει, λόγω της αμείωτης πληθυσμιακής αιμορρα­ γίας - αποτέλεσμα γενικότερων κοινωνικοοικονομι­ κών παραγόντων. Πάντως, έστω και μέσα στις σύγχρονες αντίξοες αντικειμενικές και υποκειμενικές συνθήκες, υπάρ­ χουν δυνατότητες για καλύτερα αποτελέσματα. Οι αδυναμίες σε ορισμένους τομείς μπορούν να ισοσκε­ λιστούν με επιτυχίες σε άλλους. Κομβικό σημείο, όπως τονίσαμε και άλλες φορές, είναι η εξασφάλιση της λαϊκής συμμετοχής. Η γυναίκα δίνει ένα ξχωριστό χρώμα τόσο στις οργανωμένες, όσο και στις αυθόρμητες αποκριάτικες εκδηλώσεις. Ο διονυσια­ σμός της Αγιασώτισσας είναι τέτοιος που σοκάρει. Και είναι πολύ αμφίβολο αν υπάρχει άλλο μέρος στην Ελλάδα, όπου η γυναίκα να εκστασιάζεται σαν σύγχρονη μαινάδα. Αυτό πρέπει να αξιοποιηθεί. Οι «μιτσούνις», που τα τελευταία χρόνια άρχισαν να σεργιανίζουν και πάλι στα καλντερίμια του χωριού, πρέπει να πληθύνουν. Ένας διαγωνισμός καλύτερης αμφίεσης, ίσως να ήταν ένα κίνητρο για αυξημένη παρουσία τους. Υπάρχουν αρκετές καλές ιδέες που μπορούν να αξιοποιηθούν. Πρέπει όμως να γίνει συνείδηση όλων μας ότι η επιτυχία της ετήσιας διοργάνωσης εξαρτάται από όλους τους Αγιασώτες. Όσο είμαστε πρώτοι στην εκτός νυμφώνος «κριτική» και τελευταίοι στη συμμετοχή, αφήνοντας ελάχιστους ανθρώπους να αγωνίζονται κάθε χρόνο απεγνωσμένα, για να βγά­ λουν τα κάστανα από τη φωτιά, τόσο οι επιδόσεις μας θα μειώνονται και θα μας προσπερνούν οι άλλοι.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΦΙΛΟΠΡΟΟΔΟΣ ΠΑΡΟΙΚΙΑ ΑΓΙΑΣΟΥ Οι σατιρογράφοι μας συνεχίζουν την παράδοση στο ν\(Ι[Η·\ Η Φιλοπρόοδος Παροικία Αγιάσου, συνεχίζο­ ντας τις π ο λ ιτισ τικ ές της δραστηριότητες στο δγάησγ, οργάνω σε στην « Ε λ λ η νο α ιγυ π τια κ ή Λέσχη», στις 8.3.2003 (Π αγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας), αποκριάτικο χορό, ο οποίος σημείαισε μεγάλη επιτυχία, όπως μας πληροφόρησε με την από δγάηογ/24.4.2003 επιστολή του ο Ηρόδοτος Σταύρου Χατζηφώτης, ο νέος, μετά την παραίτηση του Μιχάλη Χριστοφαρή ή Καμπά, πρόεδρος του Σωματείου. Ό πω ς ήταν φυσικό, δεν έλειψαν οι σάτιρες. Συμμετείχαν οι σα τιρ ο γρ ά φ ο ι Η λ ιο ­ γραμμένος Γρηγορίου Ξανθός, Ανδρονίκη ΣάββαΚουτσκουδή (εκφωνήτρια η Μελπομένη Γεωργίου Σάββα), Στρατής Κωνσταντίνου Χατζηχρυσάφης Γρηγόριος Παναγιώτη Ξαφέλης (εκφωνητής ο δεύ­ τερος) και Ευστράτιος Βασιλείου Πιπερίτης. Στη συνέχεια δημοσιεύουμε δειγματοληπτικά ορισμέ­ νους χαρακτηριστικούς στίχους από τις σάτιρες που μας στάλθηκαν.

μα τώρα που γιράσαμι πλήθ’νι γι παλαβάδα. Έχουμι όμους τσι καλά, βαλμένα μες στη ψ’χη μας, τσι αγαπούμι ούλ’ τς αθρώπ’, ακόμα τσι τς ουχτροί μας. Έγιτια ράτσα μουρφουμέν’ πουτέ δε θα βρίθει, του σπόρου μας να φ’λάξουμι, να μην μπα τσι χαθεί. Έδιου όμους σας αφήνου τσι ούλ’ σάς αγαπώ, γιροί ναν είμαστι τσι τ’ χρόν’, να σας τα ξινουπώ. ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ ΣΑΒΒ Α-ΚΟΥΤΣΚΟΥ ΔΗ

Π

Γεια σας, φίλοι μ’ Αγιασώτις, πα σι σας ανισαίνου, γι αγάπ’ σας πάλι μ’ έκανι καρνάβαλους να γένου. Πουτέσιμ δε σας ξέχασα, πάντα γω σας θυμούμι, να πάλι που ’ρτι γιου τσιρός τσι θα τα ξινουπούμι. Να σας δω έξ’ χρόνια είχα, τώρα είστι ούλ’ καλά, πρώτ’ φουρά τσι γω του βλέπου του αχείλ’ σας να γιλά. Είμι ινθουσιασμενους, χουρουπ’δώ απί τ’ χαρά μ’,

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ I Α π ί καρδιάς σας χιριτώ τσι σας καλουσουρίζου, καλή χρουνιά να έχουμι, για ούλ’ μας του ιλπίζου. Καλά κάνιτι τσ’ ήρτιτι σ ’ έγιουτου του χουρό μας, γλιντήσιτι, χουρέψιτι, θμηθείτι του χουριό μας. Πρέπ’ ν ’ ανταμώνουμι συχνά, προυτού μας πάρ’ γιου Χάρους, να μη ξιχνούμι τς μούρις μας, να βλέπ’ γιο ’νας τουν άλλουν. Τσινούριους ίμπι πρόιδρους, του πήριτι χαμπάρ’; Μας έχ’ δΐιτρπδβ μια κβάρα, πουλλά λέγ’ θα μας κάν’. Απ’ του σιβντάντ που κυβιρνά, μιγάλ’ χαρά λέγ’ πήρι, τ’ σκουτούρα που ’βαλι στου γ ’δίντ ακόμα δε τνι είδι. Τώρα πιρνά του Ιιοηβγπιοοη τσι είνι ούλου γέλια, τσι τ’ Μαίρη μας τν αγκάστρουσι μι δίδυμα μουρέλια. Μπαμπάς θα γίν’ Ηρόδουτους, πιτά απί χαρά, κ’μπάρου τώρα θέλιν νά βριν τσ’ όνουμα για τα μουρά. Τώρα, Μαίρη, να τουν προυσέχ’ς, να μη σι ξιγιλά, μη σ’ λέγ’ πους έχ’ συμβούλιου τσι πα τσι ξιγιννά. Μιγάλους άτυχους Καμπάς, ’π ’ του χέρ’ τ’ πήραν του χ ’λιάρ’ τσι άλλους του πιρίλαβι, να φα τσι φτος κουμμάτ’. Θαν ίλιγα τι θα χουρτάσ’, άλλ’ ε θέλου α του ξέρ’, θέλου να είνι δυτρπδβ, να δούμι θα τ’ αρέσ’; Τουν Αγιασώτ’ να κυβιρνάς είνι μιγάλ’ ιδ’λειά, καλά πρέπ’ να πατάς του κ’μπίντ, να φεύγ’ γι γουρσουζιά. Θέλουμι τώρα νου τσι γνώσ’, για να κυβιρνηθούμι, πουλλες ατσκνίδις θέλουμι, για να συμμουρφουθούμι. Γιατί ’π’ τα χρόνια τα παλιά είχαμι μια λαφράδα,

Ο Χρίστος Παναγιώτη Γλεζέλης (αριστερά) και ο ξάδερφός του Γιάννης Ευστρατίου Αβδελέλης φωτογραφίζονται στο Χχάηεγ (18.12.2001), μπροστά στην Παναγία την Αγιασώ­ τισσα, η οποία στάλθηκε για να ευλογεί τους ομογενείς... (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Μιχάλης Χριστοφαρής ή Καμπάς)

μο π ’ σας βλέπου, πατριώτις, κατουρώ τα τα βρατσιά μ’... Βλέπου σας, καταλαβαίνου, είστι κουμματέλ’ θ’μουμέν’, σα τς κουλιοί όμους εν είστι παστουμεν’ μες στου βαρέλ’. Του σφάλμα εν το ’χ ’ πρόιδρους, τν αλήθεια πρέπ’ α τ’ πούμι, κανένας εν απάντιχι έγ’τουσ’ α σ ’μμαζουχτούμι. Γω σας βλέπου τσ’ εν του π ’στέβγου, του μυαλό μ’ εν του χουρταίν’, ύστιρα ’πι δέκα χρόνια τς Αγιασώτις αγαπ’μεν’. Καλά πάγινι Σύλλουγους, γι άντ’ πούντας κ’ματέρναν, σάνι βάλαν μέσα γ’ναίτσις, ποίκασιντα ντάρνταγαν’. Γιατί ίμπαν στα πιτσιάντουν, ένι βγάζαν τσιμουδιά, σ’ ούλα έκανι κουμάντου, Θιος σ’χουρέσ’ να, γι Βασ’λειά. Κατιργήσαν τα σουβλάκια, κόψαν τσ’ ούλα τα φαγιά, στου μινούντουν είχαν μόνου μπαλιζέ τσ’ αλιβριγιά. Ε θέλου α τς κατηγουρέσου, ιπειδή θα μι μαχτούν, θα τς ’πινέσού όμους ούλ’ντουν, άμα θα παριτηθούν. Θ’μούστι τ’ Παναγιά π ’ μας στείλαν, τσακ έδιου ’ρτι α μας βλουγήσ’, μεις, αντίς α τν ιλ’τουργούμι, τνι κβανιούσαμι στου ύραοΐι. Βαρέσ’τσι μας Ληγόρ’ς τ’ Ξαφέλ’, εν ίβλιπι προυκουπή, πρόδουσί μας τς Αγιασώτις, πήγι μι τς Μυτιληνιοί. Γύριψι στασίδ’ τσι τ’ δώκαν, εν είνι Ληγόρ’ς μαμέλ’, απί χρόνια ουνειρεύντου αντιπρόιδρους α γέν’. Ούλ’ τη δ’λειά τνι πήρι απάνουντ, πρόιδρους είν’ αγαθός, του Ψουμά του Γιάνν’ σταμάτ’σι τσι του λόγου βγάζ’ντουν φτος. Πού κάθιτι γιου πρόιδρους, θέλου α τουν συστήσου, μιγάλου πήρι σήμιρα, νά ’ρτ’ θέλου α τουν φ’λήσου... Κουντός είνι στου μπόγ’ κουμμάτ’, έχ’ χάρ’ όμους μιγάλη του έργου που ανέλαβι σι πέρας θα του βγάλ’. Ούλα βγαίν’ν απί του χέριντ τσι πουτέσιντ ε δειλιάζ’, να τηλιφουνάτι σ’ γ ’ναίκαντ, κάθ’ αργά α τουν θυμιάζ’. Πρέπ’ του Συμβούλιου α προυσέχ’, να κάν’ τη δ’λειά σουστά, μεις ούλ’ θα τς ακλουθήσουμι σν ώραντουν σ’ Πιρασιά. Τώρα σας θέλου σ’ πίστα ούλ’, για να καγεί του πιλικούδ’, τσι πείτι πους χουρέβγιτι σν Αγιάσου, στου Καμπούδ’.

Τώρα διασκιδάσιτι, μια που ’νι απουκριγιά, τσι σαν πότι στου σπίτ’ του βράδ’ ρίξ’τι τσι μια μπαρ’τιά. ΣΤΡΑΤΗΣ ΧΑΤΖΗΧΡΥΣΑΦΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΞΑΦΕΛΗ!

Π Καρνάβαλους που γίνουμι, είνι για του χατίρ’ σας, θέλου α σας βλέπου γιλαστοί τσ’ ας μην είν’ του καλμπί σας... Γι γ’ναίκα μ’ πο ’ν ήρτι μαζί μ’, μην έχιτι απουρία, γιου Θιος τς είπι γι σάτιρα πους είνι αμαρτίγια... Πουλλά ’νι τα τσινούρια που φέτου θα σας πω, ’που πού ν ’ αρχίσου ε ξέρου, αφήτι μ’ α σκιφτώ... Πιείτι, φάτι, διασκιδάστι, κάνιτι τσι παλαβά, φτα θα θ’μούστι πότι πότι, σαν έρτιν τα γηρατειά... Φέτους γ ’ Ιλλάδα προυϊδρέβ’ σ’ ουλόκληρη τν Ιβρώπ’, θαρρώ πους είνι ονείρου απίστιφτου, ρε αθρώπ’... Είσαστι ούλ’ σας καλλουνές, φτου σας μη σας θαρμίσου, άμα σας βάλου γω στου ζοο, πουλλά θα κουνουμήσου... Του πιο όμουρφου του εθίμου, π ’ άλλαξι τ’ κοινουνία, γι γ ’ναίτσις είνι έγκυϊς, σα π ’δούν τουν Ησαΐα. Γιου άντρας είνι ήσυχους, δεν έχ’ πλια αγουνία, πους καρπιρό παίν’ διάβουλου δεν έχ’ αμφιβουλία... Διάβουλους μάς καλίτσιψι, βάλ’τσι να μας ξικάν’, θαρρώ κλουνουποιήσαντουν έφτοι γι Αμιρικάν’. Είχαμι του πατέρα πριν, τώρα έχουμι του γιο, καλάκαρια, Αμιρικάν’, εν έχιτι Ουθιό! Μι τα τσαρούχια τσ’μούμαστι θαρρούν γι Αμιρικάν’, για του λαδέλ’ είνι καβγάς τσι όχ’ για του Σαντάμ. Σν Αγιάσου μέσα έχ’ συγγινείς γιου πρόιδρους γιου Μπους, γι φλέβαντ λεγιν πους βαστά απί του σόγ’ τ’ Λιουμπούτσ’... ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ Β. ΓΠΠΕΡΙΤΗΣ

Αναμνηστική φωτογραφία μεταναστών μας που διασκε­ δάζουν το 1969 στο Χγάηεγ, στο Κέντρο «Σάλωνα». Διακρίνονται, από αριστερά: 1. Κώστας (;) (όχι Αγιασώτης).

2. Προκόπιος Θεοφίλου Πανάγης. 3. Ευστράτιος Σάββα Κεραμιδάς (πίσω).

4. Γρηγόριος Παναγιώτη Ξαφέλης (μπροστά).

5. Αυστραλός (πίσω).

6. Μιχαήλ Ευστρατίου Κωμαΐτης (Γούλα).

7. Παναγιώτης Γρηγορίου Βέτσικας (Βουτλιάρ’ς). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Γρηγόριος Ξαφέλης)

ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΑ ΚΟΥΡΒΑΝΙΟΣ Ένας σκυταλοδρόμος της ζωής και της επωφελούς δράσης Ο Ευστράτιος

Κ ουρβανιός γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1925. Ήταν το τέταρτο παιδί της πολυμε­ λούς καλής φαμίλιας του άλλοτε ζαχαροπλάστη και φ ω τογράφ ου Χ ριστόφ α Κ ουρβανιού και της Βασιλικής Βαλέτσα. Αδέρφια του ο ζαχαροπλάστης Γιάννης, ο Βασίλης που δεν πρόλαβε να μεγαλώσει, ο πολυτάλαντος Γρηγόρης, που έδωσε δείγματα αξιοσύνης και ασίγαστης φιλοπονίας ως μουσικός, ως φωτογράφος, ως επιστάτης του Αναγνωστηρίου και ως φροντιστής του λόφου Καστέλι και του ναΐσκου του «Αστράτηγου», η Μαριάνθη Ανθιμοπαναγιώτη Γυρέλη, η Κλεονίκη Φωτίου Ρουγκέλη και ο υστερότο­ κος Απόστολος, που πέθανε το 1937, τη χρ ονιά που είδε το φως της ζωής... Από μικρός μπήκε στη βιοπάλη, αφού τέλειωσε το δημοτικό και ακράγγιξε το γυμνάσιο. Τα χρόνια ήταν δύσκολα και οι σπουδές προνόμιο των ολίγων. Δούλεψε αρχικά κοντά στον πατέρα του, στο Ζαχαροπλαστείο «το Μπουκέτο», που βρισκό­ ταν στην αρχή του ανηφορόδρομου για το Σταυρί και που η επω νυμ ία του λειτουργούσε ως κράχτης στους φανατικούς αναγνώ ­ στες του ομώνυμου αθηναϊκού περιοδικού... Ό ταν ήχησαν οι σειρήνες του πολέμου ήταν δεκαπεντάχρονο παιδί. Η Κατοχή τον μέστωσε πρόωρα, γιατί οι αντί­ ξοες συνθήκες και η προβληματική επιβίωση είχαν μηδενίσει τα περιθώ ρια του εφησυχασμού. Και μετά την απελευθέρωση όμως η μισαλλοδοξία και ο πυργωμένος φανατισμός αντιφρονούντων έβα­ λαν στο στόχαστρο και το δημοκρατικό οικογενει­ ακό τους αστερισμό. Ο ίδιος, υπηρετώντας στο 615 Τάγμα Π εζικού, τρα υμ α τίσ τη κε σ τις 11 του Σεπτέμβρη του 1948, στο δημόσιο αμαξιτό δρόμο Νεστορίου-Καστοριάς, από έκρηξη νάρκης που είχαν τοποθετήσει οι αντάρτες... Στις 4 του Γενάρη του 1959 νυμφεύτηκε την ομοχώριά του Κλεοπάτρα Ευστρατίου Βαμβαλέλη και απόχτησαν δυο παιδιά, τη Μαρία, που εργάζε­

ται ως ιδιωτική υπάλληλος στην Αθήνα, προσφέροντας τις υπηρεσίες της και στο Φ ιλοπρόοδο Σύλλογο Αγιασωτών ως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου, και το Χριστόφα ο οποίος μένει στην Αγιάσο και ασχολείται με τη γεωργία... Ο Ευστράτιος Κουρβανιός, όντας ανήσυχο και δημιουργικό πνεύμα, στάθηκε λαμνοκόπος της δρά­ σης ως το τέλος της ζωής του. Ο βιοπορισμός δεν τον απορρόφησε τελείως. Έδειξε ζωηρό ενδιαφέρον για πολλά. Ασχολήθηκε από νωρίς με το φιλοτελι­ σμό και πρόσφερε τις υπηρεσίες του στη «Φ ιλοτελική Ε τα ιρ εία Λέσβου», ως ταμίας επί πολλά χρόνια και ως πρό­ εδρος από το 1978-1982, μετά το θάνατο του αείμνηστου Χ αρί­ λαου Μπίνου, καθώς και στο δημοσιογραφικό όργανό της, που αρχικά ήταν «Δελτίον Ανακοινώσεων» και που στη συνέχεια πήρε τον τίτ­ λο «Φιλοτελική Λέσβος». Τον διαδέχτηκε ο Ιω ­ άννης Γουγούλας, ταξίαρχος εν αποστρατεία, από το Μ εγαλοχώ ρι ο οποίος εξακολουθεί να είναι πρόεδρος του Σω­ ματείου ως τις μέρες μας. Υπήρξε αναγνωστηριακός. Δούλεψε για το καλό του Γ.Π.Σ. «Όλυμπος». Συνεργά­ στηκε με το Φ ιλοπρόοδο Σύλλογο Α γιασωτών Αθήνας, καθώς και με το περιοδικό «Αγιά­ σος». Διατέλεσε πρόεδρος του Π α­ ραρτήματος Αγιάσου της Ένωσης Αγωνι­ στών Εθνικής Αντίστασης (ΠΕΑΕΑ), καθώς και πρόεδρος του Συνδέσμου Αναπήρων και Θυμάτων Πολέμου Λέσβου. Εξυπηρέτησε ποικιλοτρόπως και με μεγάλη προθυμία τους συμπατριώτες του... Από τις 20 του Μάη της χρονιάς που μας πέρασε ο Ευστράτιος Κουρβανιός έχασε την προσωπική μάχη στο Νοσοκομείο «Σωτηρία» της πρωτεύουσας. Δυο μέρες αργότερα συγγενείς και φίλοι τον ξεπρο­ βόδισαν με ψ υχικό πόνο στο Κ οιμητήρι της Περασιάς, για να συνεχίσει στην αγαπημένη του γενέ­ τειρα το ατέρμονο ταξίδι της γαλήνιας αιωνιότητας...

ΑΕΣΒΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΟΔΙΦΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ Ενδεικτικό Δημοτικού Σχολείου Θηλέων Αγιάσου του 1924 Τ ο 1914, με την αφομοίωση των σχολείων, καταργήθηκαν στην Αγιάσο το νηπιαγωγείο και το μάθημα της τουρκικής γλώσσας και αναγνωρίστηκαν ένα εξατάξιο δημοτικό σχολείο αρρένων, ένα πεντατάξιο δημοτικό σχολείο θηλέων, καθώς και το Ημιγυμνάσιο με τρεις τάξεις. Ο παρακάτω δημοσιευόμενος τίτλος, διαστάσεων 29x21,5, τον οποίο είχε την καλοσύνη να μας τον παραχωρήσει ο εκλεκτός συνεργάτης και αντιπρόσωπος του περιοδικού μας στην Αγιάσο ξυλογλύπτης Δημήτριος Χαράλαμπου Καμαρός, έχει χρο­ νολογία έκδοσης 30.6.1924. Ας σημειωθεί ότι το 1924 (Μ άρτιος-Ιούλιος) έγινε πρω θυπουργός ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου, ο οποίος κατάργησε με την εθνοσυνέλευση το θεσμό της βασιλείας και ανακή­ ρυξε τη δημοκρατία. Το ενδεικτικό ανήκει στην Άρτεμη (Αρτεμίσια) Μουτζουρέλη (1912-1992), θυγατέρα του Ευστρατίου και της Περσεφόνης Μουτζουρέλη, αδερφή του Δημητρίου, του Απόστολου, του Γεωργίου και του Παναγιώτη Μουτζουρέλη, σύζυγο μετέπειτα του Χαράλαμπου Δημητρίου Καμαρού (1904-1982), πριονιστή (μπισκιτζή) και μάστορη ελαιοτριβείων. Υπογράφεται από τη διευθύντρια Αντιγόνη Τακιδέλη, η οποία άφησε όνομα καλής και ευσυνείδητης δασκάλας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1924 υπήρχε άλλη βαθμο­ λογική κλίμακα στο Δημοτικό και ότι το 6 ήταν το άριστα.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Το ενδεικτικό της Αρτεμης (Αρτεμίσιας) Ευστρατίου Μουτζουρέλη.

Ε Δ Ι Ε Τ Σ ’ ΤΑ Λ Ε Γ Α Ν ΤΙ Π Ρ Ο Υ Τ ’ΝΟΙ Γ Α ν τ ί (το) = εξάρτημα του αργαλειού, ξύλο στρογ­ γυλό ένα μέτρο στο μάκρος και δεκαπέντε πόντους στο πάχος, πάνω στο οποίο τυλίγεται το στημόνι. Η μια άκρη του αντιού σχηματίζει τετράγωνο με μια τρύπα διαμπερή σε κάθε πλευρά. Μέσα στις δυο απέναντι τρύπες, που σχηματίζουν είδος σωλήνα, περνούν ένα στρογγυλό μακρύ ραβδί, που φτάνει στο δεξί χέρι της υφάντρας, και με το ραβδί αυτό ακινητοποιείται το αντί κατά την ύφανση. Όταν προχωρήσει η ύφανση, περνούν το ραβδί στις άλλες δυο τρύπες του αντιού, ενώ σύγχρονα τυλίγουν το υφασμένο πάνι πάνω στο δεύτερο χωρίς τρύπες αντί,ΉΌυ βρίσκεται στην άλλη άκρη του αργαλειού και εφάπτεται με την κοιλιά της υφάντρας. Παρ. για τ ’ αντί που έχ' τέσσιρ’ζ τρύπις λέγεται σαν απάντη­ ση, κάθε φορά που μας ρωτάν για κάτι, ενώ εμείς δε θέλουμε ν ’ απαντήσουμε (βλ. Α. και Γ. Παπάνη, Παροιμίες, τόμος Β ' , σελ. 43). [αρχ. άντίον (ουδ. του επιθ. άντίος) (=ο απέναντι), το οποίο προήλθε από την πρόθεση άντί]. αγκάρ’ ή ’γκάρ’ (=η τελευταία βεργούλα του στημο­ νιού, ως ογδόντα εκατοστά στο μάκρος, το οποίο είναι τυλιγμένο πάνω στον κύλινδρο του αντιού, καλείται αγκάρ’. Όσο προχωρεί η ύφανση στον αργα­ λειό, το στημόνι ξετυλίγεται ολοένα αργά αργά και όταν κάποτε θα τελειώσει το στημόνι, τότε αυτόματα πέφτει καταγής το αγκάρ’. Όποια κοπέλα, λεύτερη ή γκαστρωμένη, το πιάσει πρώτη, βγαίνει στην πόρτα του σπιτιού κρατώντας το και αν δει στο δρόμο αγό­ ρι, τότε ο μέλλων σύζυγός της θα έχει το όνομα του αγοριού αυτού, αν όμως πρόκειται για έγκυο, τότε το μελλογέννητο θα είναι αγόρι. Η «μαγική» αυτή βερ­ γούλα ονομάστηκε αγκάρ’, γιατί εξογκώνει (φουσκώ­ νει) λιγάκι τον κύλινδρο του αντιού, πάνω στον οποίο είναι τυλιγμένο το στημόνι, [αγκάρ’, υποκορ. του όγκος, κατά το Γιώργο Γιαννουλέλλη, Αρχαίες και μεσαιωνικές λέξεις. Δεν αποκλείεται να σχετίζε­ ται η λέξη με το Τουρκ. αΤατ (=κτήμα), γιατί όποια το έπιανε πρώτη το θεωρούσε δικό της απόκτημα και το διαλαλούσε από τη χαρά της, που θα μάθαινε το όνο­ μα του μέλλοντα συζύγου της ή το φύλο του παιδιού της, αν ήταν έγκυος. βάδια (τα) = καρύδια από τα οποία έχει αφαιρεθεί μόνο του ή με μαχαίρι το φλούδι που τα περιβάλλει. Τα με φλούδι καρύδια τα λένε βόλους. Η λέξη βάδι είναι παράγωγο του ρ. βαδίζω και σημαίνει κάτι που προχωρεί, που είναι εύκολο στην αποφλοίωση. Το ρ. βαδίζω χρησιμοποιείται στην Αγιάσο με τις σημα­ σίες: περπατώ, αφαιρώ το φλούδι των καρυδιών,

και με σεξουαλική έννοια, φρ. το ύ τ’ βαδίζ’ εύκουλα (=παραδίνεται σεξουαλικά εύκολα, όπως το καρύδι το ώριμο, που σου δίνει εύκολα τον καρπό του με την αποφλοίωση). Η σεξουαλική έννοια του ρ. βαδί­ ζω μπορεί, κατά X. Δάλκο, να προέκυψε από ετυμο­ λογική επίδραση του βατεύω < αρχ. βατέω (=κάνω έρωτα, για ζώα). βουβαρίσια (τα) = κεφαλόπουλα που ψαρεύονται στον ποταμό Βούβαρη, που βρίσκεται στην Αχλαδερή Αέσβου. Φρέσκα είναι γλυκύτατα και παστωμένα εξαίρετα στη γεύση και στο άρωμα. Σ ’ ένα σημείο του ποταμού έχουν φτιάξει φράγμα, για να μποδίζουν τα κεφαλόπουλα να περνούν στη θάλασσα. Τα πιο δυνατά α π’ αυτά πηδούν πάνω από το φράγμα, αλλά πέφτουν πάνω σε μια ψάθα, που επίτηδες έχουν απλώσει προς τη μεριά της θάλασ­ σας, και έτσι πιάνονται πάνω στην ψάθα. Από την εικόνα αυτή του πηδήματος των ψαριών πλάστηκε η ακόλουθη παροιμιακή φρ. π ’δάς πα σ τ ’ ψάθα;, που λέγεται για κείνους που κάνουν το δυνατό και παλι­ καρά. [βουβαρίσιου < λατιν. νίναπυδ (=ζωοτροφικός). Η λ. βουβαρίσιου είναι ουσιαστικοποιημένο επίθετο]. γαλαμπός επίθ. = ο γαλανός, αυτός που έχει θαλασ­ σί χρώμα. Γαλαμπά πατρημά (=γυάλινα σφαιρίδια τρυπημένα) δέναν στο χέρι του παιδιού, για να το προφυλάξουν από τη βασκανία, όπως δέναν στο χέρι μας μια κόκκινη και μια άσπρη κλωστή, την πρώτη του Μάρτη, για να μας προστατέψουν από το ηλιομαύρισμα. Και η παροιμιακή φράση βάλι ένα γαλαμπό λέγεται ειρωνικά σε κείνον που υπερηφανεύεται για κάτι, χωρίς να το αξίζει. Τον συμβουλεύ­ ουν ειρωνικά να βάλει ένα γαλαμπό, για να μην τον ματιάσουν τάχατες και χάσει τις αρετές του, για τις οποίες επαίρεται. γιουγλού (η) = έντομο που τρυπώνει στα μπαούλα, που κατουρεί τα ρούχα, με αποτέλεσμα να κιτρινί­ ζουν ανεξίτηλα. Ο Στράτος Χ ατζηγιάννης στο βιβλίο του Ιδιωματικές λέξεις της Αέσβου (1983) υποστηρίζει πως πρόκειται για την αρχαία ’Α ελλώ, δαιμονικό ταχύφτερο με θορυβώδικο πέταγμα, που είναι μια από τις Άρπυιες, και πως προήλθε από την αρχαία λέξη άελλα (=άνεμος θυελλώδης) ή από τη λάμια Γελλώ. Ο Γιώργος Γιαννουλέλλης πιθανολο­ γεί πως η λ. σχετίζεται με το τούρκ. γοι (=άνεμος, πνεύμα κακού). (Συνεχίζεται)

ΛΕΣΒΙΑΚΟΙ ΑΠΟΗΧΟΙ ΤΟΥ ΠΑΝΟΥ ΠΡΑΤΣΟΥ

Ο Πάνος Πράτσος είδε το φως της ζωής στην Αγιάσο το 1912, τότε που η Λέσβος έσπασε τα δεσμά της μακρόχρονης τούρκικης δουλείας. Ή ταν το τέταρτο παιδί της όμορφης φαμίλιας του εμπόρου Δημητρίου Ευστρατίου Μπράτσου (1878-1959) και της Ευαγγελίας (Ευαγγελούδας)Χ ατζησπΰρου Χατζηδημητρίου (1877-1916), αδερφής του λογίου και ευεργέτη της Αγιάσου Δημητρίου Χατζησπύρου (1864-1935). Αμφιθαλή αδέρφια του η Μαριάνθη Ιωάννου Χ ατζηλεωνίδα, η Θεοφάνιά Ευστρατίου Στεφάνου και η Α ντιγόνη Βασιλείου Σταυ­ ράκη, ενώ ετεροθαλή ο Ευστράτιος και ο Μιχαήλ, ο μόνος επιζών, ο οποίος στα­ διοδρόμησε ως δάσκαλος... Π α ρ α κ ο λ ο ύ θ η σ ε τα εγκύκλια μαθήματα στην Α γιά σ ο , στο Δ η μ ο τικ ό και στο Ημιγυμνάσιο, και τα ολοκ λή ρ ω σ ε στο Γυμνάσιο της Μ υτιλήνης. Στη σ υ ν έχ εια πήγε στην Αθήνα, όπου επί δυο χρόνια φοίτησε στην Εμπορική Σχολή. Ε π ισ τρ έφ ο ντα ς στη γενέτειρα εργάστηκε α ρ χ ικ ά κ ο ν τά σ τον πατέρα του. Το 1943 νυμφεύτηκε την Ελένη Παναγιώτη Βαμβουρέλη, γεννημένη το 1922 στην Αμερική, και απόχτησαν δυο παιδιά, τη Μ αρία, σύζυγο μετέπειτα του μαθηματικού Α λ έξα νδρ ο υ Π α ν α γιώ τη Τ σ ο κ ά ρ ο υ , κ α ι το Δημήτριο, που τους χάρισαν τέσσερα εγγόνια... Ο Πάνος Πράτσος, όντας άνθρωπος με καλλι­ τεχνική ευαισθησία, με έντονη διάθεση προσφο­ ράς και με δημιουργικό παλμό, μπήκε από νωρίς στο σ τίβ ο τω ν επ ω φ ελ ώ ν δ ρ α σ τη ρ ιο τή τω ν . Α γάπησε το Α να γν ω σ τή ρ ιο «η Α νά π τυ ξη » Αγιάσου και το υπηρέτησε με πάθος ως το γέρμα της ζωής του. Ως πρόεδρός του επί μισό αιώνα περίπου έδωσε το είναι του και ανάδειξε με τους

άοκνους συμβοηθούς του το Σωματείο ως ένα από τα σημαντικότερα της χώρας, με Βιβλιοθήκη, με Θέατρο, με Κινηματογράφο, με Λαογραφικό Μουσείο, με Πινακοθήκη, με αδιάλειπτο πνευμα­ τικό και καλλιτεχνικό οργασμό... Η Α γιάσος βρήκε στο πρόσω πο του Π άνου Πράτσου τον ανύπνωτο εργάτη, τον οποίο χρεια­ ζόταν για τη μεγάλη υπέρβαση, για την πραγμά­ τωση υψηλών στόχων. Ή ταν δραστήριος, οργα­ νωτικός, τολμηρός, αποφασιστικός, μαχητικός, πεισμα τάρης, α νυ π οχώ ρη τος, ευθύς, έντιμος, συνετός, αισιόδοξος, φιλόδοξος. Ήξερε να επ ιλ έγ ει κ α ι να εν ερ γ ο π ο ιεί τα κατάλληλα πρόσω πα. Μ πορούσε σε δύσκολες σ τιγμ ές να κά νει τους επ ιδ έξιο υ ς χειρ ισ μ ο ύς, γ ια να π ρ ο φ υ λ ά ξ ε ι το Σωματείο, για να το κρατή­ σει αλώβητο. Διέθετε αρχο­ ντικό παράστημα και ενέ­ πνεε σεβασμό σε μικρούς και σε μεγάλους. Είχε το μεράκι της λαϊκής παρά­ δοσης και έγινε συντρέχτης της. Ως ερασιτέχνης μ ο υ σ ικ ό ς βοήθησε στην α π ο θ η σ α ύ ρ ισ η κ α ι στην αξιοποίηση μεγάλης αξίας λαογραφικού υλικού. Επίσης έδωσε ώθηση στο μ ο υσ ικ ό θέατρο κ α ι π α ρ ο υ σ ιά σ τη κ α ν αξιόλογες οπερέτες... Στις 19 του Αυγούστου της χρο­ νιάς που μας πέρασε ο Πάνος Πράτσος πλήρης ημερών άφησε τα εγκόσμια και ακο­ λούθησε το δρόμο της ατέρμονης σιω πής. Με βαθύ πόνο την επομένη τον ξεπροβόδισαν οι συγ­ γενείς, οι φίλοι, οι συνεργάτες, κοντολογίς όλο το ψυχομέτρι της νυφούλας του Ολύμπου, αλλά και πολλοί άλλοι από το νησί. Και τούτο, γιατί άφησε αξετίμητο θησαύρισμα ζωής, που θα αντέ­ ξει στο χρόνο, έβαλε γερό αγκωνάρι στο οικοδό­ μημα του λεσβιακού πολιτισμού. Και κάτι ακόμη. Π α ρέδω σε σε κ α λ ά χ έ ρ ια τη σ κ υτά λη του Πνευματικού Κέντρου...

Ο ΤΣΟΛΙΑΣ Αέρας της θάλασσας ταξιδιάρης θαρρώ ήταν... Σκιά περιγέλαστη πέρασε από τους ελαιώνες και τα καπηλειά...

- Η παράδοση! Ψάλλουν ύμνους τεχνοκρίτες σοφοί σε ιλουστρασιόν ψηφιακά περιοδικά σήμερα.

- Η τρέλα του αλαφροΐσκιωτου Τσολιά να μπογιαντίζει τοίχους!

- Μι μια χούφτα ρουπάόες, ένα ρακί, τ ’ οκνο - Θεόφιλου πληρωμή, να ιστορεί περασμένα μεγαλεία! Κρυφογελούσαν σφιχτοί νοικοκυραίοι κάτα) από ξεστήθωτες γοργόνες και το Μεγαλέξανδρο τότες... Η λευκοφορεμένη σκιά διάβηκε πάνω απ’ το νησί κι άφησε πίσω της ζωγραφιές, της ρίζας μας τα σημάδια... Χάθηκε κατά τη Φυκιότρυπα μαζί με την αλύτρωτη πίκρα για την αγνωμοσύνη των ανθρώπων και τη λερή φουστανέλα του... ΑΡΗΣ ΤΑΣΤΑΝΗΣ

ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΟΧΙ ΟΧΙ λέμι στον πόλεμο και στην ακολασία, ΟΧΙ και στα πυρηνικά και στην ασυδοσία. Λε θέλουμε τους τόμαχοκ, κρουζ και πυραύλους άλλους, δε θέλουμε βομβαρδισμούς και αρχηγούς μεγάλους. Πάνω απ’ τα κεφάλια μας σκληρούς και αιμοβόρους, που να σκορπούν το θάνατο σ’ όλης της γης τους χώρους. Και να κυλάει ποταμός των συνανθρώπων αίμα,

να ζούμε στην απόγνωση, στη θλίψη και στο ψέμα. Να βλέπουμε την κόλαση, όταν μια βόμβα πέφτει, κι αυτοί να καλλωπίζονται μπροστά σ’ έναν καθρέφτη. Πολέμους πάντα κάνουνε για τα συμφέροντα τους, και σκέφτονται μόνο αυτούς που ’ναι πολύ κοντά τους. Για τους λαούς 6ε νοιάζονται και τους ταλαιπωρούνε, τρόπους για να πλουτίσουνε μόνο κοιτούν να βρούνε. Θεέ μου, δώσ’ τους φώτιση λίγ’ ανθρωπιά να νιώσουν και τις ψυχούλες των παιδιών άλλο να μην πληγώσουν. Τα τρομαγμένα μάτια τους λίγο να ηρεμήσουν, και οι πληγές απ’ τα κορμιά κι απ’ τις καρδιές να σβήσουν. Μπους και Σαντάμ κι όλ’ οι τρελοί να ’ρθουν τα πάνω κάτω, και να βρεθούνε σύντομα στης θάλασσας τον πάτο. Οταν μιλώ για πόλεμο, πονάει η ψυχή μου, ζητούν ΕΙΡΗΝΗ όλ’ οι λαοί, κι εγώ στην προσευχή μου. Μυτιλήνη, 20.3.2003

ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΙΝΕΛΗ-ΠΑΤΣΕΛΗ

ΤΑΜΑ ΣΤΟΝ ΤΑΞΙΑΡΧΗ Πήρα το όρόμο, το στρατί, στη χάρη σου να φτάσω, να θέσω τάμα και κερί κι έτσι να ησυχάσω. Ο δρόμος ήτανε μακρύς, χίλιες δεκάδες πήχες, ο πόθος φούντωνε βαθύς, θάρρος για όλους είχες. Μες στην καρδιά του καθενός φώλιαζε και μεράκι, σε άλλους πόνος δυνατός, σ’ άλλους πικρό φαρμάκι. Μεγάλε Ταξιάρχη μας, με τα χρυσά φτερά σου, το θέλημά μας έκανες να έρθουμε κοντά σου. Στο δρόμο που πηγαίναμε κόσμος πολύς περνούσε, αργά αργά διαβαίναμε κι η νύχτα προχωρούσε.

Στη βρύση του Αϊ-Γιωργιού καθίσαμε να πιούμε, δροσιά να δώσει του καημού και να ξεκουραστούμε. Το φεγγαράκι το λαμπρό μας φώτιζε το δρόμο κι ένα αστέρι τ’ ουρανού δυνάμωνε τον πόθο. Πληγές τα πόδια κάνανε απ’ το πολύ το βάδην, μα ήτανε και μερικοί που πήγαιναν τροχάδην. Πρωί πρωί στη χάρη σου φτάσαμε κουρασμένοι, μεγάλο το καμάρι σου, νιώθαμε ευτυχισμένοι. Στ’ αντίκρισμά σου κλάψαμε με σέβας και με φόβο κι απ’ την ψυχή μας δώσαμε σε σένα κάθε πόνο.

Αυτών που μένανε μαζί σου Καθώς Οι γελαστές φωνές των Καλυφθήκανε απροσδόκητα Με την παγερότητα Της αγριωπής μετουσίωσης των Σε τέφρα Νύχτα Απ’ άκρη σ’ άκρη Κι ούτ’ ένα φως Ν’ απαλύνει τη νέκρα Να ροδίσει την καταχνιά Ν’ απλώσει τ’ αλλοτινά γεγονότα Ακόμα μια φορά μπροστά σου Επαναφέροντας Τις ώρες της χαράς Ερήμωσες Τόσο γρήγορα Και τόσο αλύτρωτα ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΜΙΣΣΙΟΣ

Μας φάνηκες πολύ γλυκός, μελαχρινός, λεβέντης, καμαρωτός, περήφανος, πραγματικός αφέντης. Μας κέρασες παρηγοριά, αγάπη, προσδοκία, μας έβγαλες απ’ την καρδιά το μίσος, την κακία. Με τα χρυσά σου τα φτερά σκέπαζε την Ελλάδα, δίνε του Ικαρου ζωή και δεξου αυτό το τάμα. ΜΥΡΣΙΝΗ ΒΑΜΒΑΚΛ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ

ΠΥΚΝΟΦΥΛΛΟ ΑΘΡΟΙΣΜΑ ΩΧΡΟΤΗΤΩΝ Η θλίψη σου Αναπολεί τώρα τα περασμένα Ζώντας μελαγχολικά Την απροσδιόριστη μέθη Των νιόφερτων καημών Μέσα σου Εδραιώθηκε η βεβαιότητα της απουσίας Εκείνων Που κάποτε Λυναστεύανε τη μακαριότητα σου θερίεψε η εγκατάλειψη Σφραγίστηκε καταπροδομένη Η ελπίδα σου Για ένα αίσιον τέλος

ΝΕΚΡΟΛΟΥΛΟΥΔΑ I

Στα είκοσι ένα αδικοχαμένα αγγελούδια

Παίξανε και γλεντούσανε με ξεγνοιασιά και χάρη κι ο Χάρος στα τεφτέρια του έγραφε ποια θα πάρει. Μαζί γλεντούσε ο Χάροντας, μα κείνο που ποθούσε ήταν να βρει το Σατανά, που θα τον βοηθούσε. Και βρέθηκε στο δρόμο τους, για να τα ανταμώσει, και βρήκε τότε τον καιρό να μας τα θανατώσει. Ας ήταν να γινότανε, ας ήταν να μπορούσα, την τόση λύπη που ’νιωσα, για να την αφαιρούσα απ’ τους καημένους τους γονείς, που μέρα νύχτα κλαίνε και καταριούνται ολημερίς όλους αυτούς που φταίνε! Καημένα νιάτα όμορφα, καημένα αγγελούδια, αντί χαράς σας φέρανε του τάφου τα λουλούδια. Μυτιλήνη, 21.4.2003

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ

Η ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΙΝΕΛΗ-ΠΑΤΣΕΛΗ ΣΑΤΙΡΙΖΕΙ Το φιλόδοξο πρόγραμμα μιας δημαρχίνας Πρώτα να καλησπφίσου τς άγνουστ’ τσ’ ύστφα τς γνουστοί, τέλους πάντουν, ούλ’ π ’ καθούστι έδιου σα τς κουλιοί τς παστοί. Τι Αγιάσιου, του χουριό μας, Λάσκους είνι του ττουλίδ’, χώρια ’π ’ τς άλλις τς ουμουρφιές μας έχουμι τσι του Φουλίο’. Μι τ ’ πρασ’νάδα, τα πλατάνια, μι τ ’ πυκνή πο ’χ ’ φυλλουσιά, τα νφά, τα λαγκαδούρια τσι πω πέρα τ ’ Ηφατιά. Όμους να ’ρτουμι στου θέμα, που μι γαργαλεί τσιρό, τσι θαρρώ πς έφταξι γι ώρα μες στ’ αυλάτσ’ να μπ’ του νιρό. Τν άλλ’ τιτραϊτία θα ’βγου δημαρχίνα στς ικλουγές, μα του λέγου τώρα μόνου, ιπειδ’ είνι απουκριγιές. Τσι θα φέρου μες στν Αγιάσιου του αθάνατου νιρό τσι μια θάλατσα να κάνου μιλιτοϊ μες στου Μπουρό. θα σας ρίξου τσι βαρκούοις να παγαίν’ν γιαλό γιαλό, τσ’ άμα μπαίνιν σεις μέσα, γω απόξου θα γιλώ. Τσι πουτάμια θα σας φέρου, του χατίρ’ θα κάνου τ ’ Γίν’, θέλ’ α κάν’, λέγ’, μι τ ’ βαρκούοα μαντινάδα στου Κατίν’. Μες στου Κάμπου θα κβανήσου του λαγκάδ’ ’π ’ τουν Αγιου Γιάνν’, να πφνάτι·απού πάνου, μάτ’ κακό να μη σας πιάν’. Τσι θα κάνου στουν Απέσου μια πισίνα ακριβή, ούλ* να τσαλαβτάτι μέσα τσι γνουσ’τσοί τσι παλαβοί. Τώρα μες στου Κάτου Κάμπου τι να κάνου, βρε πιδιά, μια αχλαοιά που έ χ ’ θα βγάλου τσι θα βάλου απωιά. Θ’μάρ’ θα σπείρου μες στ’ πλατεία, που ’νι γι αμπασιά τ ’ χουριού, σαν αρχόντι γι μ ’σαφφ’δις, μυρουδιά να ’χ ’ τ ’ θυμαριού. Λέγου στου Μπαχτσιέ να φέρου, π ’ έχ ’ τσι τς Παναγιάς μας τ ’ Χάρ’, μια λουκάντα ιβρουπαία, πρώτου πιάτου ένα π ’τάρ’. Του αϊρουδρόμϊού μας Θα του κάνου στου Καμπούδ’, να προυσγειουνόντι π ’λέλια, να τ ’γανίζ’ του Βγατζιλούδ’. Μες στου γήπιδου Θ’ ανοίξου για τς αθλούμιν’ ένα π ’γάο’, μες στου νου μ ’ ήρτι απάξπα, στου χουριό που ’μ ’ ένα βράδ’. Τσι του αστφουσκουπείου που ’νι δ’λειά τ ’ Συνοικισμού, απί πρώτου χέρ’ τα ρίχτφ Θα μαθαίνουμε σεισμού. Τσι για του Σταυρί Θα πούμι, του γιουφύρ’ τσι τ ’ πατουμέν’,

αφού μια φουρά π ’ τν ανέβ’κα ήμ’ σαν αλιπού οαρμέν’. Ανυψ’λώνουμι σ’ Φαμάκα, ό,τ’ πρέπ’ για του πατινάζ, άμα παίρνιτι τς προυστσέλις, να του κάνιτι μι νάζ’. Σ' Πατσαβούρα θα σα; χτίσου κέντρου οιαγνουστικό, τρεις χ ’λιάδις ιβρώ του μέτρου κάν’ του τιτραγουνιχό. Τσ’ ένα άλλου σ’ Καρκαβούρα, που θαν είνι ειδικό, τα μυαλά σας θα βιοώνιν, να ξουρκίζιν του κακό. Τσι του χιουνουδρουμικό μας κέντρου μι απασχουλει, ό,τ’ χρπγιάζιτι στουν Αγλια, για να κατρατσ’λουν γ ’ απλοί. Λέγου τ ’ όνουμα Αγιάσιου τσι γιμ,ίζ’ του στόμα μ’ μέλ’, τα μεταπτυχιακά σας θα γινόντι στου Καστέλ’. Γ’ μάθησ’ θα τνι αναπτύξου, τ ’ θέση μ ’ θα ’κμιταλλιφτώ, ντάρνταγαν’ άμα τα κάνου, γ ’λί θα πα να κουριφτώ. Πω χα μ’λά θα γίν’ μαρίνα, βουγηθά του λαγκαδούρ’, κότφα θα δένιτ’ ούλ* σας, γω θα δένου του γαοούρ’. Μια τχουλή για σουφφίνις τ ’ ονείρου μ ’ απί παλιά, για δασκάλα θα σας φέρου τν Λμ,φ’σούδα απ’ τ ’ Μπουτζαλιά. Τσι μιαν άσφαλτου θα φέρου, που ’νι γι πιο μιγάλ’ τς Ιβρώπ’ς, σχουριμένους μ ’ του παρέτζλι μες στουν ύπνου μ ’ ψες γιου Κόπ’ς Θαν αλλάξου τσι τς συνθήκας τς κφικές, μα τουν Ουθιό, απ’ του Μήτρου πήρα τν άοεια, του Μητρέλ’ τσι του Μαθιό. Απ’ του Κάμπου θαν αρχίσου, θ’ ανιβώ στα Σταυριγιά, τς νιές τσι τς νιοι για να γ κ ’μπαριάσου, ©σ’ γυρέβγιν παντριγειά Τσι για τς γέρ’ τσι για τς γριγιούδις τώρα π ’ έχουμι ιβρώ, μια σχουλή χουρού θα κάνου, να παγαίν’ν μ ’ ένα πλιβρό. Του λαοέλ’ σας θα του στέρνου μ ’ ιλικόπτφου στου σπίτ’, θα φτσφαίνιν μες στου τούμπου, π’ θα σμαρίζ’ του νφουχύτ’. Για τς ιλιούδις θα φρουντίσου, σα τιλειώσου κάποια ο’λειά, σεις να γ λ ε ίφ τ ς τα κούκ’τσα, άμα τρώγου γω τν ιλιά. Τα γιαπράτσια τσι τα, π’τάριχ θα τα τρώγου μυστικά, σεις θα τρώτι κουλουτσ’θελιά, γιατί είνι θριφτ'κά. Χιούμουρ κάνου, μη σ’νουρ’ζόστι, αγιατιώτ’κου χουρατό, σήμιρα γι μέραντ είνι, απί τ ’ Τρίτ’ θα Ρμμαζουχτώ. Πάντους εν ήνταν βλακεάς, όσα είπα γι ξτιανή, που ν ’ τα χρόνια, τ ’ αποθύμ’σα, που φουβούντου γι γυνή. Θέλι μ ’, μην ακούς τι λέγου, στσύψι κατ’ να πω στ’ αφτί σ’, για του ψήφου γίν’ντι ούλα, τζιάνουμ’, μπα τσι μι τ ’νουρ’στείς. Δώσ! μ ’ τνα τν ιφτσή σ’ που θέλου, για να πα μπρουστά γι ο’λειά τσι θα στρώσου ούλ’ τν Αγιάσιου μι ματαξουτά χαλιά. Λείπ’ ένα τριλουκουμείου, αλλά φτο οε θα γινεί, χτυπά ξύλου, θα σας στέρνου κατιφθείαν στου Δαφνί. Σίγουρα μ ’ έγιουτου που ’πα, τ ’ ψήφου σας θα μ ’ δώσιτ’ ούλ’, είδιντου τσι στου φιλτζάνι μ ’ γι σ’μπιθέρα μ ’ του Μουρφούλ’. Ξέχασα, βρε, τς μιτουχές σα;, άμα ν’ έρχιτι Λαμπρή, θα σα; τς φέρνου, για να τρώτι ένα σουβλιστό σκουμπρί. Είπα σας τσι ένα αστείου μες στα τόσα τουβαρά,

Παλαιά αναμνηστική φωτογραφία. Διακρίνονται, από αρι­ στερά, ο Ευστράτιος (Τάκης) Ιωάννου Λαδιέλης (στο βάθος), ο (;), καθώς και οι ανύπαντρες τότε Μαρία Ευστρατίου Κουτσαχειλέλη-Χατζημπαρδάκα, Βλοτίνα (Ντίνα) Κωνσταντίνου Λαδιέλη-Καμάτσου, Βάνα Χριστόφα Κανιμά-Γέρου, Ασπασία Γρηγορίου Κουνέλη-Βαμβουρέλη και Μαρία Βασιλείου Πατσέλη-Καμινέλη, η φιλόδοξη υπο­ ψήφια δήμαρχος Αγιάσου, της επόμενης τετραετίας...

διφεύνησά του τσ’ είοσ του μυαλό μ ’ πους μπάζ’ νιρό. Είπα τα τσ’ έφγ’ ένα βάρους απού μετ’ απί τη ψ’χή μ ’, σα ’γγουνέλια μ ’ σας λατρέβγου, γεια τας, να ’χιτι τν ιφτσή μ ’. Για χουρό έφταξι γι ώρα, άιντι πιταχτείτι λόρτ’, φάγιτι τσι δε μπουρείτι, σ’ έγιτια γω είμι πρώτ’. Γ ’ Παναγιά μας γ ’ Αγιασώτ’σσα πάντα να μας έ χ ’ καλά, τ ’ χρόν’ να είμαστι ούλ’ έδιου τσι μι πιο νφ ’λά μυαλά.

Νοέμβρης 2002

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΑΓΡΙΤΗΣ Ο κορνετίστας και τρομπονίστας της χτεσινής Αγιάσου Γ Γ ια να πάμε στο νησί, έπρεπε να εξοικονομήσουμε τα ναύλα μας. Ο Παναγιώτης Γλεζέλης, ο πλούσιος συμπατριώτης μας, που ήταν εγκαταστη­ μένος στην Αθήνα ως αντιπρόσωπος της Ροπΐ, έδι­ νε από ένα πενηντάρι στους Αγιασώτες. Με καΐκι ήρθαμε στο Πλωμάρι, ο Παναγιώτης Μαριγλής, ο γιος του Ευριπίδη, και εγώ. Από το Πλωμάρι όμως δεν ξέραμε να έρθουμε στην Αγιάσο με τα πόδια, για τ ί ήταν νύχτα . Ο Μ αριγλής έδωσε σ ’ έναν Πλωμαρίτη 200 δραχμές και μας έφερε στ’ αγιασώ­ τικα. Φτάσαμε χαράματα στο «Σκουτνό» στο κτή­ μα του Καραγιάννη (Ατζιλέλ’). Από εκεί και πέρα ήξερα το δρόμο. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής εργάστηκα ως μουσικός. Συνεργάστηκα με το Γεώργιο Ζαφειρίου (Ζουγή), με τον Προκόπιο Μιχαήλ Σουσαμλή, με το Ραφαήλ Σουσαμλή και με το Θεόφιλο Ψύρρα. Κάθε Σαββατοκύριακο παίζαμε σε χωριά και επιστρέφαμε στην Αγιάσο τη Δευτέρα. Παίρναμε ως αμοιβή από ένα σακίδιο «τσολάκια». Τότε δεν είχε πολλά π α π ο ύ τσ ια . Ο σ υ νά δελφ ο ς Ραφαήλ Σουσαμλής μας είχε κάνει «τσοκαρέτες», που ήταν ένα είδος τσ όκαρα με μεντεσέδες από κάτω . «Τσοκαρέτες» έφτιαχνε και ο Θεόδωρος Κ αρα­ μανλής, ο Ανανίας. Τα παπούτσια, για να μη χαλά­ νε, τα είχαμε στα σακίδια και τα φορούσαμε, όταν φτάναμε κοντά στο χωριό. Τα «τσολάκια» τα δίνα­ με στο Γεώργιο τον Κλόκα, τον μετέπειτα οπωρο­ πώλη και φιστικά. Παίρναμε σιτάρι, το κάναμε «κουρκούτη» με το μύλο και τη μαγειρεύαμε.

Μονταρισμένη φωτογραφία των ένστολων αδελφών Αγρίτη, από την εμφυλιοπολεμική περίοδο. Διακρίνονται, από αριστερά, ο Δημήτριος (Βίτσι) και ο Κώστας (Ξάνθη).

Πηγαίναμε σε πολλά χωριά, στο Αμπελικό, στα Βασιλικά, στα Βατερά, στο Βούρκο, στη Βρίσα, στη Μόρια, στα Μυστεγνά, στα Πάφλα, στη Σκάλα Πολιχνίτου, στο Πλωμάρι, όπου υπήρχαν πλούσι­ οι γλεντζέδες, ό π ω ς ο Γ εώ ργιος Δ αδιώ τη ς, ο Λ α γουμ ίδη ς ή Λ αγός και ά λλο ι, στο Κ αμένο χω ριό, όπου παραθέριζαν οι Π λω μαρίτες, και αλλού. Ο Λαγός, όταν ύστερα από πολλά χρόνια μας συνάντησε, μας είπε: Δεν ήξερα πως το γήρας είναι η πιο μεγάλη ασθένεια! Μόνο στην Έρεσο και στο Σίγρι δεν πήγαμε. Ή μασταν γυρολόγοι. Στα πανηγύρια του Αγίου Θεράποντα και του Αγίου Ευσταθίου παίρναμε πολλά χρήματα. Δεν έφτανε που πήγα στο μέτωπο της Αλβανίας,

Αναμνηστική φωτογραφία από χοροεσπερίδα που πραγ­ ματοποιήθηκε, επί βασιλείας, στον Κινηματογράφο «Όλυ­ μπος» (Αποκριές 1958;). Διακρίνονται, από αριστερά, οι μουσικοί Ευστράτιος Παπάνης, Σταύρος Ρόδανος, Ευστράτιος Ψύρρας, Χαρίλαος Ρόδανος και Δημήτριος Αγρίτης. Κάτω, δεύτερος από αριστερά, ο είρηνοδίκης Αγιάσου Ναούμ...

επιστρατεύτηκα και κατά τον Εμφύλιο και υπηρέτη­ σα ένα χρόνο. Κ ατατάχτηκα στο 58ο Τάγμα Εθνοφρουράς Θεσσαλονίκης, στον 3ο Λόχο. Μαζί μου ήταν και οι συχωριανοί Βασίλειος Νουλέλης (Ρουδιά), Οδυσσέας Κλήμος, Γεώργιος Χ ατζη­ παυλής, Ευστράτιος Αβδελέλης, Κώστας Πανάγης, Μιχαήλ Γαλετσέλης (Καρίνης) και Στρατής Γαββές. Από αυτούς οι τέσσερις πρώ τοι στάλθηκαν στη Μακρόνησο. Τον τελευταίο τον αιχμαλώτισαν οι αντάρτες. Από τη Θεσσαλονίκη προωθηθήκαμε στο Τσοτίλι και μας αποσπάσανε. Εγώ τοποθετήθηκα στο Λόχο Στρατηγείου της 22ας Ταξιαρχίας και είχα λογαχό τον Ανδρέα Γαλάνη. Εδώ δεν ήρθα ως μου­ σικός, αλλά ως ημιονηγός. Ανέβηκα στο Βίτσι και στην οροσειρά Μάλι Μάδι. Από τους Αγιασώτες θυμάμαι το λοχία Φώτιο Καναρέλη (Μπούκατο), το Στρατή Βουνάτσο (Κνα), το γιο του Χαρίλαου, που ήταν κατα δρ ομ είς, το Στρατή Χ ατζηφώτη, το Γεώργιο Χρυσάφη και άλλους. Υπηρέτησα κοντά στον ταξίαρχο πεζικού Δημήτριο Μαρκόπουλο, που καταγόταν από την Κρήτη. Ήταν ο πιο κακός, ο πιο σκληρός άνθρωπος. Έσφαζε και σκότωνε αντάρτες. Τα αφτιά του είχαν πάθει από κρυοπαγήματα. Όταν έμαθε πως είμαι από την Αγιάσο, με ρώτησε αν γνω­ ρίζω τον αξιωματικό Φώτιο Τάλιο και του είπα ναι. Έτσι με κράτησε και έγινα σαν ιδιαίτερός του. Στο Μάλι Μάδι μας κυνήγησαν οι αντάρτες και οπισθοχωρήσαμε. Ο ταξίαρχος τραυματίστηκε. Εγώ παράτησα το τουφέκι και το έβαλα στα πόδια. Έφτασα στον Αλιάκμονα ποταμό και κρύφτηκα. Μετά ανασυνταχτήκαμε στο χωριό Απόσκεπος Καστοριάς. Από τους Αγιασώτες θυμάμαι στον Α πόσκεπο τον Κ ώστα Π ανάγη, το Λευτέρη Καζαντζή (Καρακάση), το Δημήτριο Κουρβανιό (Καρότο) και το Στρατή Ρουμπάπη (Αφαλή). Όσοι πέρασαν τον ποταμό θεωρήθηκε ότι εγκατέλειψαν τις θέσεις τους. Ειπώθηκε, μάλιστα, πω ς όσοι παράτησαν τα όπλα τους θα τουφεκιστούν. Εγώ βρήκα και πήρα ένα άλλο. Το όπλο όμως αυτό απο­ δείχτηκε πως ήταν κλεμμένο και πως δεν ήταν το δικό μου, γιατί είχε άλλον αριθμό. Τελικά ομολό­ γησα πως το δικό μου το έχασα και πως βρήκα ένα άλλο πεταμένο και το πήρα. Έτσι γλίτωσα. Μέχρι το 1944-1945 πήγαινα βοηθητικός στην κομπανία των Ρόδανων. Αργότερα όμως, από το 1947 και εδώ, συνεργάστηκα κανονικά ως τρομπονί­ στας με τους Ρόδανους. Πρέπει να πω πως έπαιζα και κιθάρα και τζαζ. Στις 6.3.1955 παντρεύτηκα τη Μαρία Ηλιογραμμένου Τσουκαρέλη. Το μυστήριο έγινε στο σπίτι, όπως συνηθιζόταν τότε. Δεν ευτύχη­ σα ν ’ αποκτήσω παιδιά. Συνταξιοδοτήθηκα το 1985. Έμεινα ο τελευταίος μουσικός φυσερού οργάνου στην Αγιάσο. Το 1960 πήγα με τους Ρόδανους στη Μυτιλήνη και εργάστηκα το χειμώνα στο Κέντρο

Αναμνηστική φωτογραφία της λαϊκής ορχήστρας, που έλαβε μέρος στην παρουσίαση το 1965 από το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» της δραματικής οπερέτας του Νίκου Χατζηαποστόλου «Η καρδιά του πατέρα». Διακρίνονται, από αριστερά, οι μουσικοί: Ευστράτιος Παπάνης, Δημήτριος Αγρίτης, Πάνος Πράτσος (πρόεδρος του Αναγνωστηρίου), Γιάννης Σουσαμλής (Κακούργος), Ευστράτιος Σουσαμλής (Σιλέμ’ς), Κώστας Ευριπίδη Ζαφειρίου και Ευριπίδης Ζαφειρίου (Καζίνο).

των αδελφών Κατσαναβάκη, του Στρατάρα, του Γιώργου και του Μιχάλη, που και οι τρεις σήμερα είναι πεθαμένοι. Από αυτούς παντρεμένος ήταν μόνο ο Μιχάλης, που έχει τρεις κόρες. Οι Ρόδανοι συνέχισαν να εργάζονται στη Μυτιλήνη. Εγώ έμεινα στην Αγιάσο και συνεργάστηκα με το Γρηγόρη Κουρβανιό και με το Στρατή Σουσαμλή (Σιλέμ’). Στη Μυτιλήνη έφυγε και ο καλός σαντουριέρης Στρατής Ψ ύρρας ή Μουζού, που εργάστηκε στον «Ξενύχτη» του Στρατή Παναγιώτη Κουταλέλη, για να συμπληρώσει ένσημα του ΙΚΑ. Η παρουσία μου σε γόμους, σε βαφτίσεις, σε χοροεσπερίδες, σε σχολικές εκδηλώσεις, σε γλέντια, σε θεατρικές παραστάσεις, ήταν έντονη. Για το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» έπαιξα αρκετές φορές, κυρίως σε οπερέτες. Θυμάμαι τα έργα «Η τύχη της Μαρούλας», για το οποίο κάναμε επί 60 μέρες πρό­ βες, «Οι απάχηδες των Αθηνών», «Το κορίτσι της

γειτονιάς», «Η καρδιά του πατέρα». Επίσης έπαιξα ως μουσικός στο έργο «Στραβογιώργης», το οποίο παρουσίασε ο Γυμναστικός Π οδοσφ α ιρικός Σύλλογος «Ό λυμ πος», σε σκηνοθεσία Ηλία Μακρέλη ή Ψ υρκούδη, όταν πρόεδρος ήταν ο Στρατής Τζίνης. Θυμάμαι πως το έργο παίχτηκε στο «Φ ουλίδ’» και πω ς πήρε μέρος σ ’ αυτό το «Μ αρικέλ’», η κόρη του Π ροκοπίου Στεφάνου. Επίσης έπαιξα για τον Ερασιτεχνικό Φιλοτεχνικό Ό μιλο «Το Μ πουρίνι» Μυτιλήνης, στα έργα «Ο Βασίλης ο Α ρβανίτης» του Μ υριβήλη και «Ο Β ουρκόλακας» του Εφταλιώτη. Δεν πρέπει να λησμονήσουμε και την ταινία «Η δασκάλα με τα χρυ­ σά μάτια», τη βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Μυριβήλη, που σκηνές της ο Κώστας Αριστόπουλος γύρισε στην Αγιάσο. Μας φώναξε για τη σκηνή που αφορούσε κάποιον που σκοτώθηκε στο μέτωπο. Τέλεσαν λοιπόν το τρισάγιο στο Νεκροταφείο μας και κάναμε μια πρόβα. Βάλαμε το πένθιμο, δηλαδή το αγιασώτικο, και τρελάθηκε ο Αριστόπουλος από τη χαρά του. Το έβαλε μάλιστα και ως προανάκρου­ σμα, πριν αρχίσει το έργο. Ηθοποιοί ήταν η Κάτια Δανδουλάκη, ο Γιάννης Φέρτης, ο Βασίλης Κολοβός, ο Χρίστος Τσαγανέας, η Τάνια Τσανακλίδου και άλλοι που δεν τους θυμάμαι. Μουσικοί ήμασταν ο Χαρίλαος Ρόδανος, ο Σταύρος Ρόδανος, ο Γιάννης Σουσαμλής ή Κακούργος, ο Ευριπίδης Ζαφειρίου, ο Κ ώστας Ε υριπίδη Ζ α φ ειρίου, ο Ε υστράτιος Παπάνης και εγώ. Η παρουσία μου σε Κέντρα της Αγιάσου από το 1950 και μετά, μαζί με τους άλλους μουσικούς, ήταν συνεχής. Της «Παναγίας» άλλη φορά γινόταν το πανηγύρι στην Αγορά, στην Καφενταρία και στα άλλα καφενεία. Μετά άλλαξε, έφερναν δηλαδή τρα­ γουδίστριες. Εμείς κατεβήκαμε στου Παναγιώτη Καμαρού και παίζαμε. Εργαστήκαμε επί ένα χρόνι­

ο Δημήτριος Αγρίτης με τη συμβία του

Μαρία, στο σπίτι τους στην Αγιάσο. (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, 7.9.2002)

κό διάστημα και στο Κ έντρο «Χ αραυγή», της Ζωοδόχου Πηγής, εκεί όπου σήμερα είναι χτισμένο το Αναγνωστήριο. Το Κέντρο αυτό το δούλευε τότε ο Βασίλης Γραμμέλης, ο οποίος είχε φέρει και μια χορεύτρια, την Καίτη, που έλεγε και κανένα τρα­ γουδάκι. Αν θυμάμαι καλά, έφερε και το Σπύρο Ζαγοραίο με τη γυναίκα του Ζωή, που συνεργάστη­ καν μαζί μας. Έ π ειτα πήγαμε στο Κέντρο του Γρηγόρη Χατζηραβδέλη ή Σουλουγάνη, ο οποίος είχε φέρει και ένα μπαλέτο, με το Βασίλη ΒΑΝ

Αναμνηστική φωτογραφία στο καφενείο του Κλήμου (Κουτσίν’), στην Αγορά, που σήμερα είναι οπωροπωλείο του Δημητρίου Τσουκαρέλη (Βεκρέλη). Διακρίνονται, από αριστερά: Ιωάννης Ευστρατίου Κλήμος (καφε­ τζής), Ευστράτιος Ιωάννου Κλήμος (γιος), Ευστράτιος Παπάνης (μουσικός), Παναγιώτης Ιωάννου Γιαταγανέλης (σερβιτόρος), Δημήτριος Αγρίτης (μουσι­ κός) και Σταύρος Ρόδανος (μουσικός).

ΣΤ ΑΝ, που ήταν ένας μεγάλος χορευτής με δύσκο­ λο πρόγραμμα. Ο Χατζηραβδέλης είχε την πλατεία, το πάρκο. Δουλεύαμε με μεροκάματο. Στον καθένα έδινε 40 δραχμές, καθώς και τα τυχερά, αν παίρνα­ με. Ήταν σωστός άνθρωπος. Και κανένας πελάτης να μην ερχόταν, πλήρωνε όχι μόνο εμάς, αλλά και ό,τι νούμερο είχε, γιατί έφερνε καλές τραγουδί­ στριες. Κάποτε έφερε μια που έπαιρνε 600 δραχμές τη μέρα. Την είχε κλείσει για 15 μέρες. Τις καθημε­ ρινές όμως έρχονταν στο Κέντρο πολύ λίγοι πελά­ τες, γιατί το πιοτό είχε 1,70, ενώ αντίκρυ, στου Δούλά, είχε 1,50 και τον προτιμούσαν, με αποτέλε­ σμα να μπαίνει μέσα το Κέντρο. Για να τιμωρήσει τους απέναντι, πήγε και πήρε ένα τόπι κάμποτο και έφραξε όλο το δρόμο. Είχαμε τότε δυο τραγουδί­ στριες, τη Ζωζώ και τη Νανά, και υπήρχαν πελάτες «Ζωζωικοί» και «Νανικοί». Έπειτα περάσαμε στου Γρηγόρη Δουλαδέλη. Παίζαμε με ποσοστά, δηλαδή είκοσι το ις εκατό σ τις καθαρές εισ π ρ ά ξεις. Παίξαμε πολλά χρόνια. Περάσαμε καλά, γιατί ο Γρηγόρης και η Βαγγελιώ ήταν καλοί άνθρωποι. Από τον Απρίλιο μέχρι της Αγίας Τριάδας παίζαμε στη Φαμάκα. Είχαμε και εκεί τραγουδίστριες. Το Κέντρο το είχε ο Ιωάννης Τραγέλης. Πέρασαν πολ­ λοί από τη Φαμάκα, που ανήκε στο Δημήτριο και στη Θεοδώρα (Θουδουρούλ’) Ζερδελέλη, που είχαν τέσσερις κόρες, πολύ αγαπημένες. Η Ευστρατία ήταν σύζυγος του Φωτίου Βερβέρη, η Αγγελική είχε το Χριστόφα Φραντζή, η Σοφία το Νίκο Τσουλέλη και αργότερα το Γιάννη Πατράκη και η Γιώτα τον Ιωάννη Τραγέλη. Εδώ παίζαμε πολλά καλοκαίρια. Ε υκ α ιρια κ ά ήθελα να πω λίγα και για τον Κωνσταντίνο Φραντζή, το σημερινό σεβασμιότατο μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιάκωβο. Όταν πηγαίναμε στο πάλκο, ερχόταν και κάθιζε αμίλητος κοντά μας και μας βοηθούσε στα όργανα. Φορούσε ένα καπε-

Αναμνηστική φωτογραφία από τη συνέντευξη που πήρε από το Δημήτριο Αγρίτη στις 7.9.2002 ο διευθυντής του περιοδικού «Αγιάσος».

λάκι με την κουκουβάγια, το πηλήκιο. Εκτός από τον Κωνσταντίνο ερχόταν και ο αδερφός του, ο Τάκης, μακαρίτης σήμερα. Αυτός ήταν πολύ ζωη­ ρός. Καθόταν κοντά μου και κοίταζε τι «κατσπουδιά» θα κάνει. Έ πιανε την «πατήτιρια» του τζαζ, για να μην μπορώ να παίξω. Και ο Κωνσταντίνος φώναζε: Τάκη, φρόνιμα! Ο Κωνσταντίνος φαινό­ ταν από μικρός πως θα προοδέψει».

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Τα μουσικά όργανα του Δημητρίου Αγρίτη, τοποθε­ τημένα με τάξη σε πατάρι του σπιτιού, έπαψαν πια να ηχούν... (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, 3.1.2003)

Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗ ΣΤΑΥΡΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ Γ Α ς έλθουμε τώρα στο θέμα του κενού τάφου. Ποιες ενστάσεις παρουσιάστηκαν στο αναντίρρητο γεγονός, ότι ο τάφος, στον οποίο ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας ενταφίασε τον Ιησού Χριστό, βρέθηκε κενός και παρέμεινε κενός προς διαπίστωση κάθε αμφιβολίας και ότι κανένας ποτέ δεν έδωσε άλλη απόδειξη, για την τύχη του ταφέντος, που να διαψεύδει την πληροφορία για την Ανάστασή Του; Η πρώτη απόπειρα ερμηνείας του κενού τάφου συνίσταται στη συμφωνία που έκαναν οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι με τους στρατιώτες της ρωμαϊ­ κής κουστωδίας, όταν οι τελευταίοι τους ανάγγειλαν «πάντα τα γενόμενα». Τους έδωσαν «αργύρια ικανά» και τους είπαν να διαδώσουν ότι «οι μαθηταί αύτού νυκτός έλθόντες έκλεψαν αυτόν, ήμων κοιμωμένων», επινόηση που αποδεικνύεται παιδα­ ριώδης με τον υποτυπώδη ακόμη έλεγχο της λογι­ κής. Είναι γνωστό το ερώτημα. Εάν κοιμόντουσαν, πώς είδαν ότι οι μαθητές τον έκλεψαν και εάν τους είδαν, γιατί δεν τους εμπόδισαν; Κανένας σήμερα δεν παραδέχεται την ιστορία αυτή, που έρχεται και σε αντίθεση προς τη διδασκαλία, την ποιότητα της ζωής, τη σταθερότητα στους διωγμούς και τις βασάνους που παρουσίασαν οι μαθητές. Η άλλη απόπειρα συνίσταται στη σκέψη ότι το σώμα του Ιησού Χριστού θα το απεμάκρυναν από τον τάφο οι αρχιερείς, για να μην καταστεί ο Τάφος σημείο προσκυνήματος των οπαδών του. Αλλά και η απόπειρα αυτή δε χρήζει πολλής συζήτησης, για να φανεί ως ασύστατη επινόηση, γιατί όταν ύστερα από λίγες μέρες οι μαθητές διακήρυτταν και κατηγορού­ σαν ότι οι αρχιερείς «άπέκτεινον τον αρχηγόν της ζωής, σν ό Θεός ηγειρεν έκ νεκρών» και δημιουργού­ σαν χιλιάδες πιστών, γιατί οι αρχιερείς δε δήλωσαν ότι αυτοί μετέφεραν το σώμα; Γιατί δεν επικαλού­ νταν τη μαρτυρία των προσώπων, που είχαν χρησι­ μοποιήσει γ ι’ αυτό; Γιατί δεν έδειχναν το σημείο, όπου τον είχαν θάψει, γιατί δεν παρουσίαζαν το ίδιο το σώμα; Θα ήταν έτσι σε θέση να διαλύσουν στη γένεση της τη νέα θρησκεία. Απλούστατα δε γνώρι­ ζαν ούτε οι ίδιοι πού είναι το Σώμα. Για να συνοψίσουμε όλη την αναφορά, περί της αξιοπιστίας των ενδείξεων για την Ανάσταση του Ιησού Χριστού, θα μεταφέρουμε τα λόγια του αρχι­ δικαστή της Αγγλίας λόρδου Οατΐίη^: «Εμείς ως Χριστιανοί καλούμαστε να παραδεχτούμε πολλά μόνο με την πίστη. Το βασικό θέμα, αν δηλαδή ο Ιησούς Χριστός αναστήθηκε από νεκρός ή όχι, πάνω

στο οποίο στηρίζεται η πεποίθηση αν ο Χριστός ήταν πράγματι αυτό που διακήρυξε, δεν καλούμαστε να το παραδεχτούμε μόνο με την πίστη. Υπάρχουν υπέρ της πεποίθησης, ότι αυτό είναι μια ζωντανή αλήθεια, τόσες πολυάριθμες ενδείξεις, θετικές και αρνητικές, από γεγονότα και από περιστάσεις, ώστε κανένα σώμα από νοήμονες ενόρκους στον κόσμο δε θα εξέφερε άλλη απόφαση, από ότι η Α ν ά σ τ α σ η είναι πράγματι αληθινή». Αλλά πολλοί, όταν θέλουν να αποδείξουν την Ανάσταση του Ιησού Χριστού, παρουσιάζουν μια απόδειξη που τη ζει πια η εποχή μας, πολλούς αιώ­ νες μετά την Ανάσταση. Η απόδειξη αυτή είναι η μεταβολή και η αναγέννηση και η ανάβλεψη των ανθρώπων, που με την Ανάσταση πιστεύουν στον Ιησού και υφίστανται ψυχολογικά δυσεξήγητη μετα­ βολή στη ζωή τους. Υπάρχουν πολλές τέτοιες θεαμα­ τικές περιπτώσεις ανθρώπων, που αρνήθηκαν για πολλά χρόνια όλο το Ευαγγέλιο και τη χριστιανική πίστη και ιδιαίτερα την Ανάσταση και που, από τη μελέτη της περιγραφής της Ανάστασης και της Σταύρωσης, πείσθηκαν ότι η Ανάσταση όντως έγινε. Θα αναφέρω μερικές από τις πιο εντυπωσιακές περιπτώσεις. Ας αρχίσουμε από τον καθηγητή ϊοαά, κηρυγμένο άθεο, γνωστό από τις εκπομπές του, στις οποίες ανέλυε την απιστία του. «Ο άοοΐοτ Ιο'άά και ο Θεός». Ο άνθρωπος αυτός με τη μελέτη της Αγίας Γραφής και ιδιαίτερα της περιγραφής της Ανάστασης κατέληξε στην πεποίθηση ότι η Ανάσταση δεν είναι δυνατό να μην πραγματοποιήθηκε. Αλλά δεν περιο­ ρίστηκε η μεταβολή του στην αλλαγή της στάσης του, ως προς την αξιοπιστία της Αγίας Γραφής. Όπως ο Απόστολος Θωμάς δεν περιορίστηκε να αναγνωρίσει ότι η δυσπιστία του ήταν αστήρικτη και άδικη, αλλά προσέθεσε με συντριβή και αφοσίωση «ό Κύριός μου και ό Θεός μου» και έζησε μέχρι του μαρτυρικού θανάτου του μια ζωή νέα, σύμφωνη προς την επιταγή και το φωτισμό του Κυρίου του, έτσι και ο καθηγη­ τής ϊοαά μεταβλήθηκε σε αναγεννημένο άνθρωπο, πλήρη χαράς και παρρησίας και πρόθυμο απολογητή της πίστης του. Κατά το 18ο αιώνα, την εποχή όπου στην Αγγλία είχε τόσο επικρατήσει η αντίληψη ότι έφθασε το τέλος της χρ ισ τια νικ ή ς θρησκείας, ώστε ο Μοπΐοδηυΐου να αναφέρει ότι «στην Αγγλία δεν υπάρχει θρησκεία και εάν το θέμα αναφερθεί σε κοι­ νωνική συγκέντρωση, 6 ε ν προκαλεί τίποτε άλλο παρά το γέλιο», δύο νέοι, προικισμένοι με ευφυΐα

και μόρφωση, αποφάσισαν στην Οξφόρδη να απο­ δείξουν ότι η ίδια η βάση της χριστιανικής θρησκεί­ ας αποτελεί μια πλάνη. Ηταν ο ΟΠύθΓΐ ΝΥοδί και ο λόρδος ΓίΐΙοΉοη. Ο τελευταίος ανέλαβε να αποδείξει ότι δεν είναι αλήθεια πως ο Σαύλος από την Ταρσό είδε τον αναστάντα Χριστό και επέστρεψε στο χρι­ στιανισμό και ο λΥοδΐ ότι ο Ιησούς Χριστός ποτέ δεν αναστήθηκε από τον Τάφο του. Μετά την πάροδο ορισμένου χρόνου συναντήθη­ καν, για να συζητήσουν τα ευρήματά τους. Αυτά όμως ήταν απρόβλεπτα. Ο ΓίΐΙοΠοη είχε διαπιστώσει ότι η συνάντηση του Παύλου με τον αναστάντα Ιησού είχε πράγματι συμβεί στο δρόμο προς τη Δαμασκό και ότι τον είχε ριζικά μεταβάλει σε ένα νέο άνθρωπο. Ο λνοδΐ βρήκε ότι όλες οι ενδείξεις οδηγούσαν ομόφωνα στο αλάθητο συμπέρασμα, ότι η Ανάσταση είναι γεγονός, όπως αναλύει και στο σύγγραμμά του «Παρατηρήσεις στην ιστορία και τις ενδείξεις της Ανάστασης του Ιησού Χριστού». Είναι γνωστό ότι το πιο διάσημο σατιρικό περιο­ δικό παγκόσμια είναι το «Ρυηοΐι». Για χρόνια πολλά εκδότης του «ΡυηοΗ» ήταν ο Μυ££θπά£θ, πνεύμα οξύ και σκωπτικό, που δε δίσταζε να διακηρύξει την απιστία του. Μια επίσκεψη όμως στους Αγίους Τόπους κατέληξε σε αποτέλεσμα αντίθετο από εκεί­ νο που ανέμενε και επιδίωκε ο Μίΐ££€πά£0. Αντί να φέρει αποδείξεις ότι η πεποίθηση στο θάνατο και την Ανάσταση του Ιησού Χριστού είναι ένας μύθος, επέστρεψε με την ακλόνητη πεποίθηση για την αλή­ θεια της χριστιανικής πίστης και με μια τέτοια ψυχι­ κή μεταστροφή, ώστε έγινε ένας από τους κυριότερους ηγέτες του χρ ισ τια νικ ο ύ κινήματος στη Μεγάλη Βρετανία. Στο περίφημο «Φεστιβάλ του Φωτός», στην πολυάριθμη αυτή συγκέντρωση στην πλατεία του ΤταίαΙ^αΓ του Λονδίνου, ο Μυ§§οπ(1§ο ήταν εκείνος ο οποίος καυτηρίασε και κάλεσε σε αφύπνιση και αγώνα εναντίον της χυδαιότητας και της παρακμής, όπου οδηγεί η απιστία. Αλλά η πιο εντυπωσιακή ίσως περίπτωση της εποχής μας, για τη δύναμη με την οποία οι αφηγή­ σεις των Ευαγγελίων για την Ανάσταση είναι σε θέση να οδηγήσουν μια σκεπτόμενη διάνοια προς την αλήθεια, όσο μακριά και αν βρίσκεται α ρποπ τοποθετημένη, είναι του νομικού Μοπδοη. Αυτός, επηρεασμένος από τη λεγόμενη υψηλή κριτική της Αγίας Γραφής των Γερμανών κριτικών του περασμέ­ νου αιώνα, άρχισε, κατόπιν πολυετούς προετοιμα­ σίας και μελέτης, τη συγγραφή ενός βιβλίου, το οποίο θα απέδειχνε ότι με την αυστηρή και επιστη­ μονική λογική οι αφηγήσεις για την Ανάσταση στα Ευαγγέλια π α ρ ουσ ιά ζο ντα ι ως α να ξιό π ισ τες. Καθώς όμως επιδόθηκε στο έργο του, διαπίστωσε με έκπληξη ότι το βιβλίο που είχε σχεδιάσει ήταν αδύ­ νατο να γραφεί και ότι η δύναμη των περιστάσεων τον ανάγκαζε να γράψει κάτι το τελείως διαφορετι­

κό. Όχι, τονίζει ο ίδιος, γιατί τα ίδια γεγονότα μετα­ βλήθηκαν, αλλά γιατί η ερμηνεία αυτών των γεγονό­ των είχε υποστεί, αργά και ανεπαίσθητα, μια μετα­ βολή. Ο συγγραφέας ανακάλυψε μια μέρα ότι όχι μόνο δεν μπορούσε πια να γράψει το βιβλίο που είχε σχεδιάσει, αλλά και ότι, εάν μπορούσε, δεν το ήθελε. Πράγματι ο Μοπδοη έγραψε ένα άλλο βιβλίο με τον τίτλο «Ποιος κύλησε το λίθο», που έγινε κλασικό και κυκλοφόρησε σε εκπληκτικό αριθμό αντιτύπων. Το βιβλίο αυτό αποδείχνει, με πλούτο συλλογισμών και επιχειρημάτων, ότι η πεποίθηση στην Ανάσταση είναι αναπόδραστη ανάγκη, για την ανήσυχη αλλά καλόπιστη λογική. Ίσως όμως να θέλουμε να θέσουμε το δάκτυλο στην αποτελεσματικότητα της Ανάστασης, που κατα­ νικά το κράτος του θανάτου σε ανθρώπους της επο­ χής μας. Ο γιος του καθηγητή ΑηάοΓδοπ, που αναφέ­ ραμε, Ηυ§Η ΑηάοΓδοη, ήταν φοιτητής ηλικίας 21 ετών και πρόεδρος της ένωσης φοιτητώ ν του ΟαιτιΙ)Π(ΐ£θ και στην ηλικία αυτή η ζωή του είχε παρουσιάσει πολλά επιτεύγματα. Χάρη στη ζωντανή χριστιανική πίστη του, έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά των πτωχών μεταναστών, που έρχο­ νται από διάφορα μέρη του κόσμου στη Μεγάλη Βρετανία και είχε ιδρύσει και οργανώσει κίνηση για την προστασία και εκπαίδευσή τους. Σε ηλικία 21 ετών ο Ηυ§Η ΑπάοΓδοη πέθανε. Είχε καρκίνο και το ήξερε. Πέντε μέρες μετά το θάνατό του ο πατέρας του μίλησε στο ραδιόφωνο και αφού τόνισε τους λόγους, στους οποίους στηρίζει την πίστη του στην Ανάσταση, πρόσθεσε: «Την πίστη αυτή είμαι έτοιμος να την πληρώσω με τη ζωή μου. Σ ’ αυτή την πίστη πέθανε ο γιος μου, αφού είπε: Πηγαίνω προς τον Κύριό μου. Είμαι σίγουρος ότι δεν έσφαλε». Υ πάρχουν άπειρες παρόμοιες περιπτώ σεις. Περιορίζομαι σε μια χαρακτηριστική ιστορία μιας φοιτήτριας από την Ελβετία. Είχε χριστιανική πίστη, αλλά η αλόγιστη αυτοπεποίθησή της την παρώθησε να θελήσει να μεταδώσει την πίστη της σ’ ένα γνω­ στό για τη διαφθορά του συμφοιτητή της. Εκείνος όμως κατόρθωσε όχι μόνο να μην επηρεαστεί από τα κηρύγματά της, αλλά αντίθετα να την παρασύρει αυτός από την πίστη στην απιστία και στη διαφθορά. Έτσι η δυστυχισμένη φοιτήτρια καταλήγει στα πρό­ θυρα της αυτοκτονίας και πηγαίνει στο γραφείο ενός γιατρού και ζητεί τη βοήθειά του. Αρχίζει μια ατέρμονη συζήτηση, στην οποία η φοιτήτρια, εφοδια­ σμένη με τις σκέψεις με τις οποίες είχε πια μαγνητι­ στεί ο νους της, προβάλλει αντιρρήσεις σε κάθε βοή­ θεια που προσφέρει ο γιατρός, για να την απαλλάξει από την αγωνία στην οποία είχε περιέλθει. Στο τέλος αυτός διακόπτει την επιχειρηματολογία και της δηλώνει. «Από αυτό το αδιέξοδο, από αυτή την αφό­ ρητη αποτυχία και ενοχή, που βρίσκεσαι, ήλθε για να

σε σώσει ο Ιησούς Χριστός, που σταυρώθηκε και πέθανε και νίκησε την αγωνία και την ενοχή και αυτό το βεβαιωνόμαστε χάρη στην Ανάστασή Του. Αυτά όλα έγιναν από αγάπη σε σένα και για όλο τον κόσμο!» Δεν απάντησε η φοιτήτρια. Αντιλήφθηκε ότι το Ευαγγέλιο είναι όχι ένα αντικείμενο διανοητικού ανταγωνισμού αλλά μια πραγματικότητα για τη ζωή μας. Είπε μόνο. «Και τώρα τι να κάνω;» «Η λύση είναι μια και απλή», είπε ο γιατρός, «ο πνευματι­ κός». Αφήνει το ιατρείο η φοιτήτρια και βαδίζει μέσα στη νύχτα, χω ρίς να διακρίνει καλά με τα δακρυσμένα μάτια της, χωρίς να γνωρίζει ακριβώς πού βαδίζει. Κάποιος την πλησιάζει: «Τι σας συμ­ βαίνει, δεσποινίς», λέγει, «μήπως χρειάζεστε τίπο­ τα;» «Θέλω έναν πνευματικό», φωνάζει εκείνη. «Εγώ είμαι ο πνευματικός του Πανεπιστημίου σας», απαντά ο άνθρωπος που τη συνάντησε. Η Ανάσταση έχει πράγματι συμβεί. Και η Σταύρωση και η Ανάσταση πραγματοποιήθηκαν για ό,τι έχει βαθύτατη ανάγκη η ψυχή μας. Η αξιοποίηση όμως της Σταύρωσης και της Ανάστασης για τον καθένα μας στηρίζεται και εξαρτάται αυστηρά από το «όστις βούλεται»! Καλούν την ψυχή μας, αλλά είμα­ στε ελεύθεροι να απαντήσουμε ή όχι στην Αγάπη, που στρέφει το βλέμμα προς την ψυχή μας, αδιάκοπα. Κάποτε στην Αμερική ένας φονιάς είχε καταδικα­ στεί σε θάνατο. Κατόπιν ενεργειών των δικηγόρων του του δόθηκε από τον πρόεδρο η χάρη. Τότε όμως έγινε κάτι το απροσδόκητο. Ο κατάδικος αρνήθηκε τη χάρη. Προέκυψε νομικό θέμα, γιατί η περίπτωση ήταν πρωτοφανής, να μη δεχθεί ένας μελλοθάνατος τη χάρη που του δινόταν. Τελικά αποφάνθηκαν ότι, εφόσον δεν την αποδεχόταν, η χάρη δεν είχε κύρος γ ι’ αυτόν, και εκτελέστηκε ο κατάδικος. Σε παρόμοια θέση βρισκόμαστε όλοι. Το βλέμμα της απέραντης αγάπης είναι στηριγμένο πάνω στην ψυχή μας και μας καλεί. Ένα βλέμμα θυσίας για μας και νίκης για χάρη μας. Και η Εκκλησία μας καλεί: «Ούκούν προσέλθετε πάντες είς τήν χαράν του άναστάντος Κυρίου». Τι θα απαντήσει τώρα η ψυχή μας;

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΜΑΝΑΚΑΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κ α ινή Διαθήκη. Π. Τρεμπέλα, Ιησούς από Ναζαρέτ, Αθήναι 1955. Ε. Θεοδώρου, Η αιώνια αλή­ θεια, Αθήναι 1960. I. Αγαπίδη, Ο Ιησούς ενώπιον της Ιο υ δ α ϊκ ή ς και Ρ ω μαϊκής Δ ικ α ιο σ ύ ν η ς, Θεσσαλονίκη 1969. Ουαπϋηί, Ο Κύριος, Ελληνική μετάφραση, τόμος Γ ', Α θήναι 1956. Τ Ν .Ο. ΑηύοΓδοπ, θΊήΞίίαηΐίγ, ΐύο \νίΙηο55 ο ί ύϊΞΐοτγ. Του ιδίου, Τγηάοΐο Ργ€55, Γοπάοπ 1969. Ενίάβηοο ίοτ ώο τεζιιτσα ίοη, ΙπΐθΓνεΐΓδΐΐγ Ρτοδδ, Γοπάοπ 1968. Μοπδοη, Ψύο ητιονεά Ιϊιο 8ΐοηε, Βατποδ αηά Νούΐο, Νο\ν Υ ογΓ 1960.

ΒΙΒΛΙΟ-ΚΡΙΤΙΚΗ Π αρουσία*·

, ο η β ν ν ικ Χοτ^ηβησιΙΚΙου |

ΒΑΣ. ΚΑΛΟΓΕΡΑ - ΠΑΝ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ «Δημοκρατικός Στρατός Λέσβου» Αθήνα 2002. Σχ. 21x14, σ. 146+2

Ο φιλέρευνοι και φιλίστορες Αγιασώτες Βασίλης. Καλογεράς και Παναγιώτης Κουτσκουδής, αξιατοιώντας εκτενή εργασία τους, δημοσιευμένη σε συνέχειες στην εφημερίδα της Μυτιλήνης «Νέο Εμπρός», μας

έδωσαν τη χρονιά που μας πέρασε το βιβλίο «Δημοκρατικός Στρατός Αέσβου. Συνοπτική ΙστορίαΜαρτυρολόγιο-Τόποι Μαρτυρίου», το οποίο τυπώθηκε από τις Εκδόσεις «Εντός», με την ευγενική χορηγία του αγνού αγωνιστή και δόκιμου πεζογράφου Μιχάλη Αιαρούτσου. Διαιρεμένο σε τρία κεφάλαια, καταπώς φαίνεται και από τον υπότιτλο, καλύπτει την περίοδο του αδελφοκτόνου πολέμου, με επικέντρωση της προ­ σοχής στα σημαντικότερα γεγονότα και στους πρωτα­ γωνιστές τους. Γραμμένο με τρόπο απλό και εμπλουτι­ σμένο με αρχειακό υλικό (φωτογραφίες, έγγραφα), κερ­ δίζει εξαρχής τον αναγνώστη και τον ενημερώνει για συγκλονιστικά πεπραγμένα της τοπικής και όχι μόνο ιστορίας μας. Αποτελεί φιλότιμη προσπάθεια συγκέ­ ντρωσης διάσπαρτου υλικού, αξιολόγησης και ευρύτε­ ρης προβολής του, με στόχο την αναζήτηση της ιστορι­ κής αλήθειας, την οποία συχνά πυκνά διαστρεβλώνουν οι σκοπιμότητες και τα συμφέροντα. Η αντικειμενική γνώση του παρελθόντος, όταν μάλιστα γίνεται χωρίς διάθεση αναμόχλευσης των πολιτικών παθών, είναι πάντοτε χρήσιμη για το παρόν, αλλά και για τη χάραξη σωστής πορείας στο μέλλον.

ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ Α Σ Σ ΟΥ Ι ΑΚΩΒΟΣ( + ) Σ τ ό Μ πουένος ’Ά υρες τής Α ργεντινής, τήν Π αρασκευήν 28 Μ αρτίου 2003 έξεδήμησεν είς Κ ύ ρ ιο ν ό Μ υ τ ιλ η ν α ίο ς ε π ίσ κ ο π ο ς "Α σσου Ιάκω βος, κάτα κόσμον Ευστράτιος Π. Κλήμης. Ό αείμνηστος είχεν ύποστή προ διμήνου π ερ ί­ που εγκ εφ αλικόν έπ εισ ό δ ιο ν, α π ό το ό π ο ιο ν ύπέκυψε τελικά. Έκηδεύθη εκεί, τήν Τρίτην 1η Α π ρ ιλ ίο υ 2003, μέ ό λες τ ις εκ κ λ η σ ια σ τικ ές τ ιμ έ ς , π ρ ο ε ξ ά ρ χ ο ν τ ο ς το υ μ η τ ρ ο π ο λ ίτ ο υ Μ πουένος ’Ά υρες κ. Ταρασίου. Ό επίσκοπος "Ασσου κυρός Ιάκω βος έγεννήθη είς Μ υ τιλ ή ν η ν το 1928, π ρ ό 75 ετώ ν. Κατήγετο έκ πατρός Π αναγιώτου Κλήμη, ποιοί), έξ ' Α γιάσου τής Λέσβου, και έκ μητρός Δ ω ροθέας, θυ γα τρ ό ς τοΰ μακαριστού Ιερέως Ε υ σ τρ α τίου Κ α τζο ύ νο υ , από τό ν Ά φ ά λ ω ν α , βόρειον προάστιον της πόλεως Μυτιλήνης. Έ π ε ρ ά τ ω σ ε τ ις εγ κ ύ κ λ ιες σ π ο υ δ ές το υ ά π ο φ ο ιτή σ α ς α π ό το Β ' (ό κ τα τ ά ξ ιο τό τε) Γυμνάσιον "Αρρένων Μ υτιλήνης, αργότερα δέ

Ό επίσκοπος Ασσου Ιάκωβος, κατά κόσμον Εύστράτιος Παναγιώτη Κλήμης. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ό έξάδελφός του Ιωάννης Ευστρα­ τίου Κλήμος ή Κουτσίν’ς)

έσπούδασε Θεολογίαν είς τήν Θεολογικήν Σχολήν τής Χάλκης, όπου έλαβε το πτυχίον του το 1960. Υ πηρέτησε τήν Ε κκλησίαν ώς λα ϊκ ό ς ίεροκήρυξ κα ι κατηχητής, καθώ ς κ α ι ώς λ α μ π ρός Ιεροψάλτης μέ εξαιρετικήν άπόδοσιν, άρχικώ ς εις Μυτιλήνην, όπω ς και παλαιότερα, κάτα την παιδικήν και εφηβικήν του ηλικίαν, ώς κανονάρχος είς τόν μ η τρ ο π ο λιτικ ό ν ναόν Μ υτιλήνης, άφήκεν εποχήν. Το 1970 μ ετη νά σ τευ σ εν εις 'Η ν ω μ έ ν α ς Π ολιτείας Αμερικής. Είς τήν Φιλαδέλφειαν τής Π ενσυλβανίας προσελήφθη αρχικά ώς διευθυ­ ντής εκκλησιαστικής χορω δία ς. Κ άτα το 1973 αρτο­ εισήλθεν εις τόν κλήρον χειροτονηθείς διάκονος κ α ι μ ετ’ ο λ ίγο ν π ρ εσ β ύ τερο ς-ά ρχιμ α νδριτη ς. Προσέφερεν υπηρεσίας ώς ίερατικώς προϊστάμε­ νο ς κ α τ ’ ά ρ χά ς εις Η .Π .Α. κ α ι κ α τό π ιν κάτα σειράν είς Καράκας Βενεζουέλας, εις Σαν Πάολο Βραζιλίας και κατά τα τελευταία δώδεκα ετη εις Μ πουένος ’Ά υ ρες Α ρ γεντινή ς. Κ άτα την εκεί διακονίαν του προήχθη ύπό τής Ιερ ά ς Συνόδου τοΰ Ο ικουμενικού Π α τρ ια ρ χείο υ Κ ω νσ τα ντι­ νουπόλεω ς, τόν Ια ν ο υ ά ρ ιο ν 1997, είς βοηθόν επίσκοπον τής Μητροπόλεως Μ πουένος ’Ά υρες και πάσης Νοτίου Αμερικής, ύπό τόν τίτλον τής π ά λ α ι π ο τέ δ ια λ α μ ψ ά σ η ς εις τή ν Α ίο λ ίδ α Μ ικράς Ά σ ία ς, επισκοπής "Ασσου, τήν οποίαν έλάμπρυνε μέ τήν άγιότητά του, κά τα τόν ΙΒ ' αιώνα, ό άγιος Γρηγόριος ό Λέσβιος, αργότερα ιδρυτής μοναστηριού εις τήν περιφέρειαν Γέρας τής νήσου Λέσβου. Ή Χειροτονία τοΰ αειμνήστου ’Άσσου Ιακώβου έτελέσθη εις Μ πουένος ’Άυρες τήν 19.1.1997. Έ χ ε ι συνέχισε να υπηρέτη τήν Εκκλησίαν μέχρι της προσφάτου έκδημίας του. Ό αείμνηστος διεκρίνετο για τα εξαίρετα λει­ τουργικά του προσόντα και ιδίως για τήν ηχηρή και μελωδική του φωνή. "Ανθρωπος σεμνός και ολιγαρκής, έδωκε τήν μα ρτυρία ν τής πίστεώ ς το υ , ό π ο υ τό ν ετα ξεν ή Ε κ κ λ η σ ιά , εκήρυξε Χ ριστόν Έ σ τα υρω μ ένον και εξυπηρέτησε τόν λαόν τοΰ Θεοΰ. Έ τάφη μακρυά από τήν προσφιλή του πα τρί­ δ α , π έρ α α π ό τα φ ω τ ε ιν ά α κ ρ ο γ ιά λ ια τή ς Λέσβου, πέρα από τήν παρηγοριά τοΰ γαλανού Αιγαίου. Ά ς είναι ελαφρό το ξένο χώμα που τόν έκάλυψε και ή μνήμη του αιώνια. Αθήναι, 7.4.2003

δονίσει την έφερε κοντά του, για να την περιποιηθεί δεόντως. Οι συνδαιτυμόνες και προπαντός οι μαθήτριές του τον κοιτούσαν με ανοιχτό το στόμα, εντυπωσιασμένοι από τον «ηρωισμό» του! (Από αφήγηση του Πάνου Πράτσου. Καστέλι, 15.7.1980)

ΕΡΜΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΤΣΙΡΟΥΣ Τ’ ΛΩΤΣΙ!

ΗΘΙΛΙ ΣΤΑΥΡΟ Σ ’ δημουτικές τσι σ ’ νουμαρχιακές ικλουγές που γίναν πέρσ’, ένας Αγισσώτ’ς υπουψήφϊους σταμ ά τ’σι έναν ψηφουφόρου τσι τουν παρακάλισι, λέγουντας: Στου σόι σας είστι πουλλοί που ψηφίζιτι τσι θέλου α κάν’ς κουμάντου α δώσ’ς τσι σι μένα ένα σταυρό. Τσι γιου ψηφουφόρους τ ’ α πάντ’σι: Του Νικρουταφείου είνι κουντά, πάνι τσι πάρι έναν! Αθήνα, 2003

ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

Ο ΗΡΩΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΡΟΔΑΝΟΥ

Ο Π αναγιώτης

ο Ρόδανος, ο πρόγονος των μουσικών Ρόδανων, πατέρας του Ευστρατίου και του Νικολάου και πα ππούς του Βασιλείου, του Χαρίλαου και του Σταύρου, ήταν και αυτός βιολι­ στής και μουσικοδιδάσκαλος. Πολύ παλιά παρέδι­ νε μαθήματα στα κορίτσια μιας πολύ πλούσιας καστρινής οικογένειας. Κάποτε τον κάλεσαν σε γεύμα. Το φαγητό ήταν λαφρύ και οι φέτες του ψ ω μ ιού σαν τσ ιγ α ρ ό χα ρ το . Ο μ πα ρμ πα -Π α ναγιώτης, συνηθισμένος αλλιώς από το χωριό του, δεν ήταν δυνατό να χορτάσει. Ο τσορβάς της μυτιληναϊκής αριστοκρατίας και οι φετούλες δεν ανταποκρίνονταν στις στομαχικές του προδιαγραφές. Λιγουρευόταν το ψωμί στο πανεράκι, αλλά ήταν κάπως μακριά. Έ πρεπε να το πάρει, αλλά πώς; Ά ρχισε να διη γείτα ι ένα φανταστικό γεγονός. Ό ταν ερχόταν στο σπίτι, είπε, κοντά στον Άγιο Συμεών, του ρίχτηκε ένας άγριος σκύλαρος, του οποίου είχαν λυθεί τα χαρταλάμια. Για να τον αντιμετωπίσει, κάτι έπρεπε να κάνει. Έπρεπε ν ’ αρπάξει από το δρόμο μια «βουλάδα» και να του την πετάξει. Για να γίνει μάλιστα πιο παραστατι­ κός και πιο πειστικός, σήκωσε τη χερούκλα του, την κατέβασε αστραπιαία στην ψωμιέρα, χούφτωσε τη σταρένια «βουλάδα», αλλά αντί να την εκσφεν­

Σ ε μια θεατρική παράσταση του Αναγνωστη­ ρίου, σε μια κωμωδία, ο γιατρός Στρατής Χατζη­ προκοπίου, που μας άφησε χρόνους τελευταία, μες στη μεγαλοβδόμαδα, έπαιζε το ρόλο μιας υπηρέ­ τριας, μια και τα παλιά χρόνια η παρουσία της γυναίκας ήταν απαγορευμένη στη σκηνή και τους γυναικείους ρόλους τους έπαιζαν άνδρες. Αντί για στήθη είχε βάλει δυο μεγάλα ιτα λικά μήλα. Ό Κώστας ο Βουλβούλης τη στιγμή που πλησίαζε να βγει στη σκηνή η υπηρέτρια, φώναξε: Ε γιατρέ, έλα α σ’ πω. Ο γιατρός ανυποψίαστος πλησίασε. Τότε ο Κώστας με αστραπιαία κίνηση έχωσε το χέρι του στον κόρφο της υπηρέτριας, άρπαξε το ένα «στήθος» και άρχισε να το τρώει... Ο γιατρός αιφνιδιάστηκε. Μέχρι να του πει, ρε Κώστα, τι μου έκανες, ο υπεύ­ θυνος της σκηνής του φώναξε να βγει, για να μη δημιουργηθεί κενό... Τι να κάνει ο γιατρός, βγήκε μονόστηθος. Ο Κώστας εντωμεταξύ κατέβηκε στην πλατεία, συνεχίζοντας να τρώει το μήλο, και πήγε και κάθισε κοντά στο Στρατή τον Αναστασέλη.

- Τίντα έπαθι γι παρακόρ’, ε Κουστέλ’, τσ’ ίβγι μουνουβούζα; - Τσίρους τ ’ δώτσι, ε Στρατήγ’! Αγιάσος, 26.4.2003

ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΤΑ ΛΑΧΑΝΑ Τ’ ΝΤΟΥΛΑ Α π ό ξ ο υ α π ’ του καφινέ τ ’ Γιάνν’ τ ’ Κατσαμπού, πα σ’ ένα τραπέζ’, είχι Τί,ν’ς Ντουλάς λάχα­ να για π ο ύ λ ’μα. Κ ό ντιψ ι ένας ξ ιν ο υ χ ο υ ρ ίτ ’ς π ιλ ά τ’ς τσι τα λόγιαζι τσι τα πασπάτιβγι. Πήγι ένας τ ’ καφινιδιού να τουν ιξυπηριτήσ’, μια τσι παραγουγός έφτη τν ώρα έλ’πι.

- Πάρι, κ ’μπάρι, είνι ντόπια, γιρλισια, μην τα λουγιάζ’ς.

- Είναι όμως μικρά και σκληρά, δεν είναι καλής ποιότητας.

- Τι να σ’ πω, ρε κ ’μπάρι, τέτοια είνι ούλα τα λάχανα. Μαλακά είνι μο τς ιγναίκας τα β’ζιά! Αθήνα, 2003

ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Σ τ ι ς 17.2.2003 στο Υ π ο υ ργείο Α ιγα ίο υ (Φιλελλήνων 9) προσκλήθηκαν οι υπεύθυνοι των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης Αιγαίου, οι οποίοι δρουν στο λεκανοπέδιο της Αττικής, και ενημερώ-

δόθηκαν στους υπεύθυνους οι τελευταίες εκδόσεις (1. Ελένη Γαρδικα-Κατσιαδάκη, Γιώργος Μ αρ­ γαρίτης, Το Α ιγα ίο τω ν Β α λκανικώ ν Π ολέμω ν 1912-1913, β ' έκδοση, Υ π ο υ ργείο Α ιγα ίο υΕ λλη νιχό Λ ο γοτεχνικ ό κα ι Ιστορικό Α ρχείο, Αθήνα 2002. 2. Υπουργείο Αιγαίου. Η μερολόγιο 2003, Τ οπίο και Ισ το ρ ία στο Α ρ χ ιπ έ λ α γ ο ς. 3. Υπουργείο Αιγαίου, Νέο Θεσμικό Π λαίσιο Π ρο­ σ τα σ ία ς το υ Ο ικ ισ τικ ο ύ κ α ι Φ υσ ικ ο ύ Π ερ ι­ βάλλοντος στο Αιγαίο (φωτοτυπημένο υλικό), και άλλα. Εκ μέρους του Φ ιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών Αθήνας συμμετείχαν ο πρόεδρός του Βασίλειος Λούπος και ο διευθυντής του περιοδι­ κού «Αγιάσος» Γιάννης Χατζηβασιλείου. Αξίζει να σημειώσουμε πως η Ενημέρωση αυτή ήταν επιβεβλημένη και αρκετά κατατοπιστική για τα προβλήματα του αιγαιοπελαγιτικου χώρου.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΤΣΟΥΛΑΚΟΣ

Ο Υπουργός Αιγαίου Νίκος Σηφουνάκης μιλά στους υπεύ­ θυνους των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης Αιγαίου.

θηκαν από τον Υπουργό Νίκο Σηφουνάκη για γενι­ κά αλλά και για ειδικότερα θέματα του αιγαιοπελαγίτικου χώρου. Προηγήθηχε γενική κατατοπιστι­ κή εισήγηση του Υπουργού και ακολούθησαν ερω­ τήσεις πάσης φύσεως, στις οποίες δόθηκαν απα­ ντήσεις. Για περαιτέρω σπουδή και ενημέρωση

Σ τ ι ς 13.2.2003, στο Β ιβλιοπω λείο Πατάκη (Ακαδημίας 65), έγινε παρουσίαση του βιβλίου του Δημήτρη Θ. Κ ατσουλάκου «Η Ν ότια Κοίλη Λακεδαιμων και τα Μοιρολόγια της». Για το βιβλίο μίλησαν η Α ικατερίνη Κ αμηλάκη-Π ολυμέρου, Διευθύντρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, ο Δίκαιος Βαγιακάκος, δ.φ., επίτιμος Γενικός Διευθυντής του Κέντρου Συντάξεως του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών και Πρόεδρος της Εταιρείας Λακωνικών Σπουδών, ο Δΐονύσης Μαυρόγιαννης, Καθηγητής Κ οινω νιολογίας, πρ. Πρύτανης του Δημοκριτειου Πανεπιστημίου Θράκης, ο Γεώργιος

Στιγμιότυπο από τη συνέ­ ντευξη Τύπου που έδωσε ο Υπουργός Αιγαίου Νίκος Σηφουνάκης στους υπεύθυ­ νους των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης Αιγαίου, στις 17.2.2003.

Καλκάνης, καθηγητής Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, και ο Κ ωνσταντίνος Μπεκιάρης, Πρό­ εδρος του Συλλόγου τω ν εν Α ττική Λ α κ εδα ι­ μονίω ν. Σ υ ν το ν ίσ τρ ια του Π ρογρά μ μα τος η Α ναστασία Κ υρκίνη, Σ ύμβουλος του Π α ιδ α ­ γωγικού Ινστιτούτου.

«ΜΑΝΤΩ»

Ο Δήμος

Κ α ισ α ρ ια νή ς και το Α ιο λικ ό Πνευματικό και Πολιτιστικό Κέντρο, στο πλαίσιο της Ενότητας «Η Καισαριανή της Τέχνης και του Π ολιτισμού, Δ ημιουργοί και Δημιουργίες», σε σ υνερ γασ ία με τ ις Ε κδόσεις «Ε ντός», στις

6.3.2003, στην αίθουσα του Δημαρχείου Καισαριανής (Βρυούλων και Κλαζομενών), οργάνωσαν εκδήλωση, κατά την οποία έγινε παρουσίαση του δεύτερου μυθιστορήματος της Μηθυμναίας πεζογράφου Ελευθερίας Παρασκευαΐδου-Αιαρούτσου «Μαντώ. Με της ψυχής τα μάτια». Για τη συγγρα­ φέα και για το έργο της μίλησαν η λογοτέχνισσα Σούλα Ροδοπούλου και ο συγγραφέας και σενα­ ριογράφος Πάνος Κοντέλης. Τη συζήτηση συντόνι­ σε με εύστοχες παρατηρήσεις η Αγγελική (Κική) Σαραντάκου-Πρωτονοταρίου, ομότιμος καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Π ανεπιστημίου Αθηνών και ποιήτρια. Στο τέλος μίλησε η συγγρα­ φέας Ελευθερία Παρασκευαΐδου-Αιαρούτσου. Την καλά οργανωμένη και επιτυχημένη αυτή πνευματι­ κή εκδήλωση παρακολούθησαν πολλοί άνθρωποι των γραμμάτων, Λέσβιοι και μη.

ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΙΟΥ

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση της 6.3.2003. Διακρίνονται, από αριστερά, η Ελευθερία Παρασκευαΐδου-Αιαρούτσου, η Σούλα Ροδοπούλου, η Κική Σαραντάκου και ο Πάνος Κοντέλης.

Σ τ ι ς 7.5.2003, στην αίθουσα του «Συλλόγου των Αθηναίων» (Κέκροπος 10, Πλάκα) έγινε εκδή­ λωση του Λογοτεχνικού Τμήματος, κατά την οποία παρουσιάστηκε το έργο της εμπνευσμένης ποιή­ τρ ια ς της Λέσβου Χ ρυσούλας Χ ατζηγιαννιού. Ο μιλητές ο λ ο γ ο τέχ ν η ς-κ ρ ιτικ ό ς Κ υριά κ ος Βαλαβάνης και η συγγραφέας Ευαγγελία Μισραχή. Ποιήματα απάγγειλε με το χαρισματικό της τρόπο η ίδια η ποιήτρια. Την επιτυχημένη αυτή εκδήλωση π α ρακολούθησαν ά ν θ ρ ω π ο ι τω ν γραμμάτω ν, Λέσβιοι και μη.

ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Αναμνηστική φωτογραφία, μετά το τέλος της εκδήλωσης της αφιερωμένης στην ποιήτρια Χρυσούλα Χατζηγιαννιού. Διακρίνονται, από αριστερά: Γιάννης Χατζηβασιλείου, Γ ιάννης Τσίριμπας, Χρυσούλα Χατζηγιαννιού, Γιώργος Τσαλίκης και Τάκης Πανταζής.

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ Φ Ε Υ Γ Ο Υ Ν ΑΝΘΗ Π. ΔΑΓΙΕΛΗ (1909-2002)

ΑΡΤΕΜΗ ΑΓΓΕΛΟΥ ΥΨΗΛΑΝΤΗ (1924 - 2002)

Λ ίγο ακόμη και θα προλάβαινε να υποδεχτεί και τον καινούργιο χρόνο, όπως υποδέχτηκε άλλους ενε­ νήντα τρεις στη μακρά ζωή της. Δεν άντεξε όμως και μας άφησε γεια το χειμωνιάτικο θλιμμένο πρωινό της 19ης του Δεκέμβρη του 2002. Η κοσμαγάπητη Ανθή γεννήθηκε το 1909 στην Αγιάσο. Ή ταν κόρη του Παναγιώτη Κομνηνού Γλεζέλη, του Αγιασώτη που έφερε το πρώτο φορ­ τηγό στο χωριό μας, αλλά που εγκατέλειψε αργότερα το επάγγελμα του αυτοκι­ νητιστή και άνοιξε κου­ ρείο στο «Χάνι», και της Ελένης Βράνη Χατζηευστρατίου. Ήταν το μεγαλύτερο παιδί της πολυμελούς φαμίλιας τους. Αδέρφια της τα παρακάτω: Ο Ευστράτιος (1911-1922), που ο Χάρος έκοψε νωρίς το νήμα της ζωής του, η Βιλελμίνη (19132001), χήρα από δεύτερο γάμο του Ευστρατίου Μπουντρή, κάτοικος εν ζωή Μυτιλήνης, ο Γεώργιος (1913-1981), που έζησε και πέθανε στη Θήβα, όντας χωροφύλακας και μετά αγρότης, ο Ευστράτιος (1917), που έζησε μόνο λίγους μήνες, η Μαρία, γεννημένη το 1919, χήρα από δεύτερο γάμο του Γεωργίου Πουδαρά, κάτοικος σήμερα Αθηνών, ο Ιωάννης (1920-1948), που πέθανε υπηρετώντας στον εθνικό στρατό κατά τη διάρ­ κεια του αδελφοκτόνου εμφύλιου πολέμου, και ο Νικόλαος (1924-1925), που νωρίς και αυτός αποχαιρέ­ τησε τον κόσμο. Παντρεύτηκε στις 15 του Νοέμβρη του 1930 το Χριστόφα Παναγιώτη Δαγιέλη (1905-1975) και από το γάμο τους απόκτησαν τέσσερα παιδιά: Την Καλλιρρόη, σύζυγο Παναγιώτη Βασλά, αγρότισσα, το Γιάννη, καφεπώλη, την Ευστρατία, σύζυγο Παναγιώτη Βαλέζου, που ζει στις ΗΠΑ, και το Νικόλαο, επιπλοποιό. Ανάθρεψε τα παιδιά της με σύνεση και στοργή μέσα σε δύσκολους καιρούς και τα κατέστησε έντιμα και χρηστά μέλη της κοινωνίας, προικίζοντάς τα με τον πλούτο των ευγενικών αισθη­ μάτων της. Ευτύχησε να κρατήσει στην αγκαλιά της εγγόνια και δισέγγονα. Ας είναι ελαφρό το χώμα της Περασιάς που τη σκεπάζει. Η σεπτή μορφή της θα μείνει ανεξίτηλα χαραγμένη στο μυαλό και στην καρδιά μας.

Σ το ν Παλαιόκηπο ζούσα με τη γυναίκα μου ήρε­ μα, ειρηνικά και αρμονικά, χωρίς τίποτε να σκιάζει τη ζωή μας. Μια αποφράδα μέρα, 13 του Δεκέμβρη του 2002, και μετά το μεσημεριάτικο φαγητό, η γυναί­ κα μου ξάπλωσε στον καναπέ να ξεκουραστεί. Εγώ πήγα στο άλλο δωμάτιο, όπου ήταν η τηλεόραση. Εκεί με πήρε ο ύπνος, ονειρεύτηκα και είδα τη γυναί­ κα μου. Ήταν νέα, με τα ωραία μεγάλα κατάμαυρα μάτια, ντυμένη στα κάτα­ σπρα σαν μορφή αγγέλου και κρατούσε στα χέρια της μια ανθοδέσμη από ωραίους κάτασπρους κρί­ νους με τους κατακίτρινους ανθήρες. Το βλέμμα της ήταν απλανές και την περιέβαλλε μια θεία λάμ­ ψη. Προσπάθησα να την πλησιάσω, να της μιλήσω, μάταια όμως. Εκείνη όλο και απομακρυνόταν και μια φωνή ακούστηκε, σαν ένας απόμακρος απόηχος, να μου λέει: Δε θα με ξαναδείς. Αμέσως το βλέμμα της σκοτείνιασε, το πρόσωπό της έγινε σκυθρωπό και χάθηκε από μπροστά μου. Ξύπνησα θορυβημένος και έτρεξα να πω το τρομακτικό όνειρο στη γυναίκα μου. Αλλά οϊμέ. Βρήκα το κορμί της χωρίς ανάσα. Η ανθρώπινη μηχανή του σώματος είχε σταματήσει να δουλεύει, η ψυχή της είχε φύγει τόσο ξαφνικά στον κόσμο, όπου πλανιόνται μυριάδες άλλες ψυχές. Το άψυχο κορμί της έμεινε εδώ στη γη, όπου είχε πλα­ στεί. Το πρόσωπό της κέρωσε, αεράτο, χαρούμενο και γλυκύ. Τα ωραία μαύρα της μάτια ορθάνοιχτα κοι­ τούσαν την απεραντοσύνη. Και ψέλλισα με λυγμούς. Πάει πια, τη χάσαμε την αγαπημένη μας Άρτεμη. Την κλάψαμε εγώ και τα αγαπημένα της παιδιά. Την κηδέψαμε. Στο απέριττο μνήμα μπήκε το άψυχο κορμί της. Η ψυχή της βρίσκεται τώρα στους παραδεισένιους κήπους, που έπλασε ο Θεός για τους αγα­ θούς και δίκαιους, όπου βασιλεύει η αιώνια σιγαλιά και γαλήνη. Εκεί τώρα αναπαύσου, αγαπημένη μου γυναίκα, ύστερα από τα τόσα που υπέφερες στον άχαρο πλανήτη μας. Αναπαύσου, γλυκιά μου, στον κόσμο της αιωνιότητας. Ας είναι αωνία η μνήμη σου. Αυτή την αποφράδα μέρα του Δεκέμβρη, θα τη θυμάμαι, όσον καιρό μου χαρίσει ο Θεός. Και τώρα μόνος μου, στην απόλυτη μοναξιά του σπιτιού, θα ζω το δικό μου Γολγοθά, με τις αναμνήσεις του παρελθό­ ντος, με τον πρόωρο χαμό σου και τη χαμένη ελπίδα ότι δε θα σε ξαναδώ.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΛΗΣ

ΑΓΓΕΛΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ

Εισφορές ΑΓΑΠΗΣ ΛΟΓΙΑ...

Ο εκλεκτός λογοτέχνης, φιλόλογος, διευθυντήςαρχισυντάκτης του περιοδικού «Αγιάσος», κ. Γιάννης Χρ. Χατζηβασιλείου, πρόσφερε στην ταπεινότητά μου το τεύχος 134/Γενάρης-Φλεβάρης 2003. Έπεσα στη μελέτη του αξιόλογου περιοδικού, που η ανάγνωσή του με έφερε στην Αιολική Γη, την Αγιάσο, με τις τόσες μνήμες και τις καταγραφές από διακεκριμένους δημιουργούς. Με ηπειρωτικές καταβολές τι ζητώ στα όμορφα μέρη σας; Με κράτησε η ανάγνωση πολλή ώρα!... Συγχαίρω εγκάρδια όλους τους συντελεστές αυτής της τόσο πετυχημένης έκδοσης. Η γραμματολογία είναι συνυφασμένη με την ιστορία και ασκεί επάνω μας μια ιδιαίτερη γοητεία, όταν τη συναντούμε τοπο­ θετημένη ανάμεσα στα ιστορικά γεγονότα της εποχής. Αλλά στις μνήμες, την παράδοση και τα χαρακτηρι­ στικά της σύγχρονης ζωής. Είναι ένα έργο που επιτελεί ο αγαπητός και εκλεκτός φίλος Γιάννης Χατζηβασιλείου (ΓΙΑΝΧΑΤΖ) υπεράνω κρίσεως, τολμώ να πω ότι πρέπει να υμνήσω τη συλλογική προσπάθεια που γίνεται. Ερευνούν και συγκεντρώ­ νουν πολύτιμο ανέκδοτο υλικό. Διαφωτίζουν και γίνεται η αφετηρία για άλλες έρευνες-εργασίες, που δίνουν την πραγματική ιστορία της περιοχής. Πλούσιο από Αρχειακό και Φωτογραφικό υλικό, παρουσιάζει μια θαυμαστή ενότητα, στο οποίο έχουν συνεργήσει παράγοντες καθαρά πνευματικοί. Αυτό τόνισε και ο κ. Βασίλειος Αούπος, Πρόεδρος του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών Αθήνας, στον οποίο ανήκει η διμηνιαία έκδοση «Αγιάσος», στη φιλολογική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 16 Απριλίου 2003, στις 7 μ.μ., στην αίθουσα «Μιχαήλας Αβέρωφ» της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών, με θέμα «Αργύρης Εφταλιώτης. 80 χρονιά από το θάνα­ τό του», με εκλεκτούς ομιλητές και σημείωσε επιτυ­ χία. «Πώς πρέπει ν ’ αφήσουν στο σπίτι την κομματι­ κή ταυτότητα και να κυριαρχήσει για τον τόπο τους η αγάπη και ο σεβασμός». ΠΡΕΠΕΙ η έκδοση να συνεχισθεί απρόσκοπτα, για να έχουμε τελικά τη μοναδική περίπτωση -στα Γράμματά μας- μιας σημαντικής συγγραφής και η Ακαδημία Αθηνών οφείλει να βραβεύσει τον άθλο αυτό. Πρέπει να δείξει το πρέπον ενδιαφέρον και οι εκλεκτοί, ανάμεσά τους ο κ. Γιάννης Χατζηβασιλείου, να πούνε ότι οι κόποι τους δεν πήγαν χαμένοι. Εύγε!...

ΛΕΥΤΕΡΗΣ Β. ΤΖΟΚΑΣ Συγγραφέας-Κριτικός-Δημοσιογράφος

ΜΝΗΜΗ ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Η Τούλα Ρουγκέλη (δγάηογ) πρόσφερε 100 δολ. στη μνήμη του συζύγου της Βασιλείου και των γονέω ν της Π αναγιώ τη και Κ ουζηνής Χ ατζη­ νικολάου. Η Ελένη Δημητρίου Χτενέλη πρόσφερε 30€ στη μνήμη του εξαδέλφου της Ε υστρατίου Χ ατζη­ κομνηνού ο οποίος απεβίωσε πρόσφατα στο δγάηογ. Η Αικατερίνη Σουσαμλή (ΗΠΑ) πρόσφερε 20€ στη μνήμη του Ευστρατίου Βασιλείου Σουσαμλή. Η Αικατερίνη Σουσαμλή (ΗΠΑ) πρόσφερε 20€ στη μνήμη της Αρετής Σάβλα-Παπαγεωργίου. Η οικογένεια Αικατερίνης Σουσαμλή (ΗΠΑ) πρόσφερε 50€ στη μνήμη του Παναγιώτη Βασιλείου Σουσαμλή. Η Ειρήνη Μοιρασγεντή πρόσφερε 50€ στη μνή­ μη του Ευστρατίου Βασιλείου Σουσαμλή. Ο Τάσος Α ργύρας και η Ν ίτσα ΓουγουτάΑργύρα (ΗΠΑ) πρόσφεραν 30 δολ. στη μνήμη του κουμπάρου τους Δούκα Καραμπάση. Ο Ευστράτιος Κουρκουλής πρόσφερε 105€ στη μνήμη του πατέρα του Ιωάννη Κουρκουλή (Λαφέλ’), του Ν ικολάου Σπανέλη (Ν τόγια), της Ανθής Χ ριστόφα Δαγιέλη, του Ευστρατίου Βασιλείου Κλειδαρά και του Ευστρατίου Δουλαδέλη. Η Μυρσίνη Βαμβακά-Χουτζαίου πρόσφερε 30€ στη μνήμη του παππού της Μιλτιάδη Δημητρίου Χουτζαίου, εθελοντή της «Λεσβιακής Φάλαγγας».

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ - «ΑΓΙΑΣΟΥ» €

Ευδοκία Σκάρκου-Μαριγλή Ευστράτιος Αχιλλέα Βατρικάς Ειρήνη Κουδουνέλη-Καραβασίλη

80 10 62

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Σ τ ι ς 2.5.2003, στον Ιερό Ναό της Π αναγίας Χρυσομαλλούσας, τελέστηκε ο γάμος του Πανα­ γιώ τη Σ τυ λια νο ύ Σκορδά και της Α νθίκ λειας Γεωργίου Σκαλοχωρίτου. Ευχόμαστε ολόψυχα ο βίος τους να είναι ανέ­ φελος, πλήρης χαράς και ευτυχίας.

ΓΙΑΝΝΗΣ και ΑΡΙΑΛΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Διατίθενται αντίτυπα των βιβλίων που εξέδω­ σε ο «Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών»: I. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.ΓΙ. Τραγέλλη], Η Αγιάσος και τα πέριξ, εν Αθήναις 1896. 5€ 2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θ ρύλος και ιστορία της Α γιά σο ν της νήσου Αέσβου, Αθήνα 1997. 15€. Τα βιβλία δια τίθεντα ι από το Σύλλογο με άμεση παράδοση, κατά τις ώρες λειτουργίας των Γραφείων, ή επί αντικαταβολή (6€ και 17€ αντί­ στοιχα).

ΓΑΜΟΙ • Ταξιάρχης Ευστρατίου Οικονόμου Σταυρούλα Χαράλαμπου Λουμάκη (Ναΐσκος Αγίας Τριάδας. Ανοιξη Αττικής, 7.6.2003)

• Κωνσταντίνος Ανδρέα Κούγιας Βρετανία (Εβίτα) Παναγιώτη Σταυρακέλη (Κοίμηση Θεοτόκου (Παναγίτσα) Η. Φαλήρου, 21.6.2003)

ΒΑΦΤΙΣΗ Σ τ ι ς 22.6.2003, στον Ιερό Ναό της Παναγίας Αγιάσου, τελέστηκε το μυστήριο της βάφτισης των δίδυμων τέκνων του Γιάννη και της Μαρίας Άνε­ μου. Ανάδοχοι η Ανθούλα Γιάννη Δαγιέλη και η Γιαννούλα και Σταυρούλα Βασιλείου Μαϊστρέλη. Στους ευτυχείς γονείς ευχόμαστε να τους ζήσουν τα νεοφώτιστα και να τα χαίρονται. Στις αναδόχους ευχόμαστε να είναι πάντα άξιες.

ΓΙΑΝΝΗΣ και ΑΡΙΑΔΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΘΑΝΑΤΟΙ • Ψαρρή Παναγιώτα, χήρα Ευαγγέλου (15.4.2003)

• Χατζηπροκοπίου Ευστράτιος Μιχαήλ • Παρασκευαΐδου Ρήγαινα, χήρα Αθανασίου • Δουλαδέλης Ευστράτιος Γεωργίου (5.5.2003)

ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ - ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΙΣ Στο τεύχος 134 (2003) του περιοδικού «Αγιάσος» να γραφούν, στη λεζάντα της α. 3: Παναγιώτης Ευστρατίου Αίβανος (Ραδίτσ’) α ν τ ί Μιχαήλ Ευστρατίου Λίβανος* στη λεζάντα της σ. 16: Γρηγόριος Αχιλλέα Ρουγκέλης α ν τ ί Γρηγόριος Γεωργίου Ρουγκέλης· στην πρώτη στήλη της σ.

20: Ιωάννης Αγρίτης του Δημητρίου, του επιλεγομένου «Πατσά», α ν τ ί Ιωάννης Δημητρίου Αγρίτης, που είχε το παρατσούκλι Πατσά- στη λεζάντα της παραπάνω στήλης: Ιωάννης Δημητρίου Αγρίτης α ν τ ί Ιωάννης Δημητρίου Αγρίτης, ο επιλεγόμενος «Πατσά»· στη λεζάντα της σ. 25: Γρηγόριος Ευστρατίου Τσουκαρέλης α ν τ ί Κομνηνός Ευστρατίου Τσουκαρέλης. Επίσης στο τεύχος 135 (2003) να γραφούν στη λεζάντα της σ. 7: Γεώργιος Τσουκαρέλης α ν τ ί Γρηγόριος Τσουκαρέλης· στη λεζάντα της σ. 31 να γρα­ φούν: μετέπειτα Σιδερή α ν τ ί μετέπειτα Σιδέρη* Βασίλειος Αρχοντίδης α ν τ ί Βασείλος Αρχοντίδης.

• Αβαγιανού Ιωάννης Βαγιάνη • Κλειδαρά Σαπφώ, χήρα Βασιλείου • Καμπιρέλη Αναστασία, χήρα Γεωργίου • Ρόδανος Χαρίλαος Ευστρατίου • Χατζηπλής Γεώργιος Παναγιώτη • Χατζησάββα Ασπασία, χήρα Ιωάννη (10.6.2003)

• Μαριγλής Βασίλειος Παναγιώτη • Κασέτας Παναγιώτης Γεωργίου (18.6.2003) -

Το Λιοικητικό Συμβούλιο του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» και η Διεύθυνση του πε­ ριοδικού «Αγιάσος» εκφράζουν στους συγγενείς τα θερμά και ειλικρινή τους συλλυπητήρια.