Agiasos mag 139 2003

Ο ισ ο ρ ρ ο π ισ τ ή ς Γ ρ η γό ρ ιο ς Ιω άννη Μαρίνος, στην Καρυά πριν από πολλά χρόνια.

Ο αγροφύλακας Παναγιώτης Αθανασίου Ψαρρός (Χαντράλ’), στο δρόμο της αιωνιότητας από τις 23.12.2000.

Θι φίλοι Ευστράτιος Γρηγ. Βαγιάνας (αριστε­ ρά), Παναγιώτης Ιωάν. Καζαντζής (Μαντζου­ ρία) και Νικόλαος Κωνστ. Ααδιέλης.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, «Φόβια» του χτες, φόβοι του σήμερα.................................................................................................. ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ, Αγιάσος, αγάπη μου... (Κ Β ' ) ........................................................................................................ ΜΥΡΣΙΝΗΣ ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ-ΒΑΜΒΑΚΑ, Νοσταλγικές θύμησες από τη χτεσινή Αγιάσο. Το Σταυρί και ο κοινόχρηστος τσεσμές του.... ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ-ΚΟΝΤΑΡΑΤΟΥ, Αγιάσος και Αγιασώτες στο θυρεό της άδολης αγάπης τη ς.................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Ο μουσικοδιδάσκαλος Χαρίλαος Ρόδανος. Εκδήλαχτη μνήμης από το Φιλοπρόοδο Σύλλογο Αγιασωτών.. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΞΕΝΕΛΗ, Το κλειστό Γυμναστήριο «Χρήστος Μητσιώνης» εγκαινιάστηκε και παραδόθηκε στους αθλούμενους της Αγιάσου ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Επικυρωμένο προικοσύμφωνο από την Αγιάσο του 1900... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακοί απόηχοι. Του Προκόπη Πασχαλιά ................................................................................. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΙΑΤ. ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ, Το άπειρο, δείκτης της μεγαλοσύνης του Θεού. Στοχαστικές προσεγγίσεις στο άλυτο μυστήριο του κόσμου................................................. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου. Συνάντηση Μουσικοχορευτικών Σχημάτων Λέσβου... ΜΑΡΙΑΣ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΑΑΜΠΡΙΝΟΥ, Χριστούγεννα (ποίημα). ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Ποιος πίστιβγι... (ποίημα). ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Παρών (ποίημα). ΣΤΡΑΤΗ Α. ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗ, Το σπασμένο καράβι (ποίημα).................. ΚΩΣΤΑ Γ. ΜΙΣΣΙΟΥ, Εκεί που είσαι (ποίημα). ΜΑΡΙΑΣ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΑΑΜΠΡΙΝΟΥ, Χρόνος και πόνος (ποίημα). ΔΗΜΗΤΡΗ ΖΑΡΟΔΗΜΗΤΡΑΚΗ, Δρόμος που διαλέξαμε (ποίημα). ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΙΩΑΝ. ΠΑΣΧΑΛΙΑ, Γιε μου Στρατή... (ποίημα)... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Έκθεση Λεσβιακού Τύπου οργανώθηκε και λειτούργησε με επιτυχία στην Αγιάσο........... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΤΥΑ. ΣΚΟΡΔΑ, Γυμνασιακό Παράρτημα Αγιάσου 1946-1961.................................................................................... Τα πθίτκα μας (Παναγιώτης Ξαφέλης, Προκόπης Κουτσκουδής, Χρίστος Γλεζέλης, Αριάδνη Χατζηβασιλείου)............................. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΞΕΝΕΛΗ, ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Σας πληροφορούμε........................................................................................................................ ΘΕΟΦΑΝΗ ΣΟΥΛΑΚΕΛΗ, Αθανασίψ Τσερνόγλου χαίρειν................................................................................................................. Δ.Ζ., ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Αυτοί που φεύγουν........................................................................................................... Μνήμη απάντω ν............................................................................................................................................................................................ Κοινωνικά...................................................................................................................................................................................................... ΣΤΡΑΤΗ ΧΡ. ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Περιεχόμενα του έβδομου τόμου 2001-2003 (τεύχη 122-139)...................................................

Σελ.

3 4 5 6 7 13 14 17 18 21 22 23 24 26 27 28 31 32 33 34 35

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Το Καμπούδι της Αγιάσου χιονισμένο. (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, 30.12.1991)

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Στιγμιότυπο από το σκετς «Του παμπόρ’ μας» της επιθεώρησης του Αντώνη Μηνά «Γεια σου, Αγιάσου». (Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, 4.11.1994. Φωτογραφία Μιχάλη Κορομηλά)

ΙΧ$Ν 1106-3378

« Φ Ο Β Ι Α » ΤΟΥ Χ Τ Ε Σ , Φ Ο Β Ο Ι ΤΟ Υ Σ Η Μ Ε Ρ Α Η εθνεγερσία του 1821 δε στάθηκε μπορετό να χα­ ρίσει την ποθητή λευτεριά σ’ όλο το αλύτρωτο γένος. Οι Λέσβιοι όφειλαν να περιμένουν το πλήρωμα του χρόνου, όπως και τόσοι άλλοι Έλληνες. Έπρεπε να υποστούν και άλλα δεινά, να βαυκαλιστούν για πολ­ λές ακόμη δεκαετίες με φρούδες ελπίδες... Το 1908 οι ραγιάδες χαιρέτισαν το νεοτουρκικό σύ­ νταγμα, το οποίο ευαγγελιζόταν την ελευθερία, την ισό­ τητα, τη δικαιοσύνη. Δεν άργησαν όμως να διαπιστώ­ σουν τον εθνικιστικό προσανατολισμό των μεταρρυθ­ μιστών, οι οποίοι στόχευαν στον εξοθωμανισμό όλων των υπηκόων. Τέσσερα χρόνια αργότερα, στις 8 του Νο­ έμβρη του 1912, η Μυτιλήνη σημαιοστολίστηκε, αφού καταλύθηκε το καθεστώς της μακρόχρονης δουλείας... Μετά την απόβαση του απελευθερωτικού αγήματος και την υποχώρηση του τουρκικού στρατού στα ενδό­ τερα, οι κάτοικοι του βορειοδυτικού τμήματος του νη­ σιού, επί ένα μήνα, ως τη νικηφόρα μάχη του Κλαπά­ δου, έζησαν τα «φόβια», που τόσο έντονα χαράχτηκαν στη λαϊκή μνήμη. Οι εξαγριωμένοι Τούρκοι, με την ανοχή ή με τη στήριξη του στρατού τους, εκδικήθηκαν τους αμάχους. Ενέσπειραν τον πανικό, πύργωσαν την αγωνία, ύψωσαν μεσούρανα τις κραυγές του ανθρώπι­ νου πόνου. Διώξεις, βιαιοπραγίες, προπηλακισμοί, ξυ­ λοδαρμοί, σκοτωμοί, λεηλασίες, ρήμαγμα σπιτιών, πυρπολήσεις, ο τραγικός απολογισμός. Πολλά θα μπο­ ρούσαν να διηγηθούν ο Μόλυβος, η Πέτρα, η Σκαμνιά και άλλα χωριά, που είχαν μπει στο μάτι του κυκλώνα

του γδικιωμού. Λίγα δεν ήταν βέβαια και όσα έκαναν σε βάρος των Τούρκων κάποιοι δικοί μας, μεθυσμένοι από το γιοματάρι της λευτεριάς ή παρασυρμένοι από τα πάθη, που αναπότρεπτα εξάπτει ο πόλεμος... Οι Τούρκοι νικήθηκαν και έφυγαν από το νησί που ενσωματώθηκε στον κορμό της μητέρας πατρίδας. Τα «φόβια» εξέλιπαν και αποσύρθηκαν στο κελάρι της εθνικής μνήμης, όπως και τόσες άλλες φυλετικές συμ­ φορές. Συχνά πυκνά όμως, δικαιολογημένα ή αδικαιο­ λόγητα, αναβιώνει ο φόβος και δυναμώνει η καχυπο­ ψία, που δηλητηριάζουν τους λαούς. Καλοδεχούμενες και επαινετές είναι όλες οι προσπάθειες που γίνονται και από τις δυο πλευρές, με στόχο την εξομάλυνση των σχέσεων, την επίτευξη καλής γειτονίας και την παγίωση της ειρήνης. Θα ήταν όμως αποδοτικότερες, αν στηρίζονταν στην ειλικρίνεια, η οποία απαιτεί αμφί­ πλευρη αλλαγή νοοτροπίας, εκπαίδευσης, στάσης. Κα­ λές οι αδελφοποιήσεις, οι συναυλίες, οι εξορμήσεις στα παράλια της Μ ικρασίας, αν και κάποτε στενά «εμπορομπακάλικες», αλλά δεν επαρκούν, γιατί συνή­ θως αποτελούν απατηλό επίπαγο πραγματικής συμφι­ λίωσης, και δεν μπορούν να πνίξουν το μίσος, που συσσωρευμένο λουφάζει αιώνες τώρα στην εθνική συ­ νείδηση των δύο γειτόνων. Με την ένταξη της Τουρ­ κίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, για την οποία εκφράζο­ νται και φόβοι, μπορεί ν ’ αλλάξουν τα πράγματα; Μα­ κάρι, αν και δε φαίνεται, τόσο πιθανό... ΓΙΑ Ν Ν Η Σ Χ Α Τ Ζ Η Β Α Σ ΙΛ Ε ΙΟ Υ

Αναμνηστική φωτογραφία Αγιασωτών, με την ευκαιρία της ένωσης της Αέσβου με την Ελλάδα το 1914. (Από τη Συλλογή Γιάννη Χατζηβασιλείου)

Π Α Τ Ρ Ι Δ Ο Γ Ν Ω Σ Τ ΙΚ Α Αγιάσος, αγάπη μου... ΚΓ

Η Αγιάσος, όπω ς μας είναι γνωστό, είχε πολ­ λά και ποικίλα εισοδήματα όλο το χρόνο. Γι’ αυτό και οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν πολλά υποζύγια, μια και την εποχή εκείνη ούτε δρόμοι ούτε βέβαια και αγροτικά αυτοκίνητα υπήρχαν. Είχε δημιουργηθεί λοιπόν μια αλυσίδα: Α γροτικές ενασχολή­ σεις, πολλά υποζύγια, λογής λογής επαγγελματίες, σαμαράδες, κετσετζήδες, κα πισ τρά δες, π ετα λω ­ τές... Ό λοι τους δούλευαν αρμονικά με πολύ κόπο όμως και με λίγη ανταμοιβή. Οι Κ αναρέληδες, που αναφέραμε πα ραπά νω , ήταν πολύ μεγάλη οικογένεια. Εκτός από τον Ε υ­ στράτιο, τον Αντώνιο και το Δημήτριο, ήταν και ο αδελφός τους Π άνος, που απεβίωσε το 1937 στην Α γιάσο από π λευρ ίτιδα , που έπαθε στο στρατό. Αδελφές τους ήταν η άτυχη Ρήγαινα (Ειρήνη), σύ­ ζυγος του Ευστρατίου Βούκατου, που στις 29 Αυ­ γούστου 1925(;), καθώς πήγαινε με το σύζυγό της στη Μ εγάλη Λ ίμνη, όπου είχαν τα γιδοπρ όβ α τά τους, για να κάνουν τραχανά, βρήκε αναπάντεχο και οικτρό θάνατο. Το μουλάρι, στο οποίο καβαλίκευε, κάτι είδε στο δρόμο, στη θέση Σωτήρα, ξα φ ­ νιάστηκε και άρχισε να τρέχει. Αποτέλεσμα ήταν η άτυχη Ρήγαινα να μπλεχτεί στα σχοινιά, να παρα­ συρθεί και να σκοτωθεί. Άφησε έτσι ορφανό, λίγων ακόμα μηνών, το παιδί της Φώτη Βούκατο, που ζει στην Αθήνα και που τον μεγάλωσε η ηρωική γιαγιά του Μ αριόλα Κ αναρέλη. Άλλες επίσης αδελφές των Καναρέληδων ήταν η Ανδρονίκη, σύζυγος του αγγειοπλάστη Αντωνίου Τζανή, η Διαμάντη, σύζυ­ γος του αείμνηστου ιερέα Χ ρ ισ τόφ α Κ α νιμ ά, η Μυρσίνη, σύζυγος του αναπήρου πολέμου και πε-

Την επιγραφή διέσωσε φωτογραφικά ο Χαράλαμπος Ανα­ γνώστου, ο φιλέρευνος γιος του Οικονόμου Πρόδρομου Αναγνώστου (Πέλις Αβετ), συγγραφέα του μυθιστορήμα­ τος «Ματωμένη Αρχοντοπούλα».

Θ δρόμος που οδηγεί από την Αγορά στο Σταυρί. Αιακρίνεται στη γωνία ο παντοπώλης Γεώργιος Χριστόφα Οικονόμου. (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, 8.8.1996)

ριπτερούχου Στυλιανού Μακρέλη, η Σταυρούλα, σύζυγος του Γρηγορίου Σκλεπάρη, που ήταν κ α ι καλή μοδίστρα, και η Αντωνία, σύζυγος του ψ αρο­ μανάβη Πάνου Βουνάτσου, μητέρα του δικηγόρου Σωτηρίου Βουνάτσου. Αναφέραμε παραπάνω σαν ηρωική τη Μ αριόλα Καναρέλη, που τη θυμάμαι καλά, όπως ήταν ψηλή, ευθυτενής και χαμογελαστή, και που πάντα με καλο­ μιλούσε, όσες φορές πήγαινα στη θεία μου Θεοφίλη Χατζηδούκα, που ήταν γειτόνισσα της. Πράγματι ήταν ηρωική γυναίκα, αφού ανάθρεψε τόσα παιδιά, συνολικά δώδεκα, γιατί και ένα μικρό της πέθανε, και ανέλαβε την ανατροφή και του ορφανού εγγονού της Φώτη, πίνοντας το φαρμάκι της αδικοχαμέ­ νης κόρης της Ρήγαινας, αλλά και της επίσης πρόω­ ρα χαμένης Μυρσίνης. Ο σύζυγός της Φώτης Καναρέλης απεβίω σε κι α υτός πρ όω ρ α , δεν μπόρεσα όμως να διευκρινίσω αν πέθανε πριν από το ατύχη­ μα της κόρης του Ρήγαινας ή μετά από αυτό. Δίπλα από το καπιστράδικο των αδελφών Κ α­ ναρέλη θυμάμαι ότι λειτουργούσε, προς το τέλος της δεκαετίας του ’40, το καφενείο του Ευστρατίου Νιγδέλη (Δοντά), που ήταν άνθρω πος ήρεμος και ευγενικός. Μετά το θάνατό του τον διαδέχτηκε, για λίγο χρονικό διάστημα, ο αδελφός του Γρηγόριος Νιγδέλης, ο επονομαζόμενος Φέσ’. (Συνεχίζεται)

Ν ΟΣΤΑΑΓΙΚ ΕΣ Θ Υ Μ Η Σ Ε Σ ΑΠΟ ΤΗ Χ Τ Ε Σ ΙΝ Η Α ΓΙΑΣΟ Το Σταυρί και ο κοινόχρηστος τσεσμές του Α τέλ ειω τες οι ιστορίες που αφήνει το παρελθόν. Οι αναμνήσεις και τα βιώματα του καθενός μας ξεχω ριστά και πολύτιμα κομμάτια. Άλλα μέ­ νουν ζωντανά στα πελάγη του νου μας και άλλα γί­ νονται ξεθωριασμένες εικόνες χρόνων παλιών και μακρινών. Εμείς λέμε: «Που γεννηθεί στη φυλακή, τη φυλακή θυμάται». Και μες σ τ’ απομεινάρια του πολέμου και σε χρ όνια δύσκολα γεννηθήκαμε σε κάτι μαχαλάδες με ανθρώπους πολλούς και πρω τι­ νούς, βιοπαλαιστές, ξω μάχους, περήφανους, π α ­ ράξενους, ιδιότροπους, χωρατατζήδες. Όλα τα είχε ο μαχαλάς μας, την Αγία Τριάδα του, τα σχολειά του, τους καφενέδες και τα μπακαλικάκια, τους φούρνους, τους τεχνίτες και τις μοδίστρες. Είχε το Καζίνο, το Καμπούδι με το Χ ριστοφίδειο Γυμναστήριο, για να γυμναζόμαστε, για να ξεδίνου­ με και για να κάνουμε και τις γυμναστικές μας επι­ δείξεις. Ακόμα στη γειτονιά μας είχαμε «αφλουγίστιργις», «προυξινίτιργις», «αλλάχτιργις», «ανικατώστιργις», «παστριτσιές» και «τσαπατσούλις»... «Μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθεις εν τη βασι­ λεία σου», έλεγε το Μ ισ’νέλ’. «Ούλου κουλασμέν’ μ’ αφήνιν έιτουτις». Μες στα όλα να και ο τσεσμές στο τρίστρατο, που έγραψε ιστορίες και δρόσισε κόσμο και κοσμάκη. Ό τα ν δεν είχαν βρύσες μέσα στα σ π ίτια τους οι ά νθρ ω ποι, έπρεπε με το «νιμπέτ’» να πάρουν νερό οι φαμίλιες και οι καβγά­ δες ήταν καθημερινό φαινόμενο. Όλες οι γειτόνισσες έφερναν κουβάδες, ντενεκέδες, κουμάρια, λα­ γήνια, ακόμα και κουτρούλια, για να πάρουν νερό, μια και έτρεχε μια φορά τη μέρα. Μεγάλο νταβατούρι γινόταν, όταν οι ψαρομανά­ βηδες έφερναν στο Σταυρί σουπιές και χτένια από τον κόλπο της Καλλονής, για να φάει η φτωχολογιά, μια και τα θαλασσινά τότε ήταν της φτώχειας το φαΐ. Τότε ήταν που τα παιδιά περίμεναν να αρπάξουν τα «σ’πιουκόκαλα», για να τα πουλήσουν στους κουγιουμτζήδες, στους χρυσοχόους, προκειμένου να μα­ ζέψουν καμιά δραχμή και να γεμίσουν τον κουμπα­ ρά τους, τον «τσ’καλαδένιου», για τη Λαμπρή. Αν τύχαινε να βρουν και κανένα μαργαριτάρι μέσα στα χτένια, η χαρά τους ήταν απερίγραπτη. Το «Παρλιαρίν’», με το Λενιώ, γυναίκες παλιές, άρχιζαν πρώτες το μάλωμα σαν «καβγαλίδ’σσις όρ­ θις», έτοιμες για όλα. Αργούσε το «Παρλιαρίν’» να ξεπλύνει τις σουπιές της και μια και δυο το Λενιώ με το καμτζόρι που φορούσε και που είχε τ ’ «πιζνέρα» γεμάτη με σκορδοπαπούδες, για να σκοτώνεται η «ζαμπνιά», της λέει: «Ρε Παρλιαρίν’, μια που πλύν’ς

Η Σταυριώτισσα λαϊκή ζωγράφος Ελένη Κουρτζή ποζάρει κοντά στο στερεμένο πια τσεσμέ... (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου, Αύγουστος 1990)

τς σ ’πιές, ξέπλυνι τσι του κούτιλού σ’, που ’νι μες στν ιμτζούρα» Το «Π αρλιαρίν’» όμως το πήρε αλ­ λιώς και λέει: «Μουρή, του θ ’κό μ’ του κούτιλού είνι παστρικό α π ’ ούλις τς μπάντις». Και καθώς τα χέρια της ήταν μες στη μουτζούρα από τις σουπιές, έκανε το κούτελο της γειτόνισσας αγνώριστο. Να και ο πα­ πά ς πάνω στην ώρα, που δε θυμάμαι ποιος ήταν. Περνούσε εκείνη τη στιγμή και λέει: «Ειρήνη υμίν! Πλύνιτι τς μούρις σας, που ’νι μες στν ιμτζούρα, για­ τί καμιά δε θα τσ’νουνήσου τ ’ Λαμπρή. Είνι αμαρτίγια πα στου τσισμέ α φαγουνόστι σα τς κατάρ’». Ο λ ο χρ ο νίς οι γειτό νισ σ ες ασβέστω ναν κάθε Σάββατο τον τσεσμέ, για να είναι όλη την εβδομάδα καθαρός. Α πό αυτόν έπα ιρνα ν το αμίλητο νερό, παραμονή του Α γίου Β ασιλείου. Σ ’ αυτόν ξ εδ ι­ ψούσαν οι «κλώστιργις» και τα ανέμελα ξυπόλυτα παιδιά, κατάκοπα από το παιχνίδι στα χαλάσματα και στις αλάνες. Τώρα οι βρύσες στέρεψαν, μια και ο καθένας, έχει νερό στο σπίτι του. Οι αναμνήσεις αυτών που τις έζησαν θα μένουν ζω γραφ ιές ανέπαφες, χρ ό ­ νων μακρινών, για να τους κάνουν πάλι παιδιά σ’ ένα μαχαλά, με τις βρακούσες, με τους βρακάδες, στου πλάτανου τον ίσκιο, στο δροσάτο πανέμορφο Σταυρί, που τόσο έχει σκλαβώσει την ψυχή αυτών που το αγάπησαν. ΜΥΡΣΙΝΗ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ

Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ-ΚΟΝΤΑΡΑΤΟΥ ΘΥΜΑΤΑΙ... Αγιάσος και Αγιασώτες στο θυρεό της άδολης αγάπης της Κ ά π ο τ ε είδ α σ κ α ρ φ α λ ω μ έν ο σε μ ια ν ελ ιά έναν πρώ ην μαθητή μου. Τον χα ιρέτισ α και μου είπε ότι ήταν στην Αυστραλία, ότι οικονόμησε κά­ π ο ια χρήματα, ότι επέστρεψε στα ιερά χώ μ ατα, όπου γεννήθηκε, και ότι αγόρασε ένα μικρό κτηματάκι, μια κ α ι είνα ι πολύ ω ρα ίο ν ’ α γορ ά ζεις και όχι να πουλάς. Αυτά τα σοφά λόγια μου έδω­ σαν να καταλάβω πόσο εργατικοί είναι οι Αγια( σώτες και πόσο δυνατή έχουν στην καρδιά τους τη λαχτάρα της παλιννόστησης. Αυτά τα απλά λόγια με δίδαξαν να αποκτήσω και εγώ κάτι περιουσια­ κό και να μην πουλήσω το κτήμα που μου άφησε ο μακαρίτης σύζυγός μου... Άλλη φορά πάλι, όταν είχα πάει με τους μαθη­ τές της τάξης μου στον Α ϊ-Δ ημήτρη μια εκδρομούλα και γυρίζαμε -ε ίχ α μαζί μου πά ντα και τη σ υχω ρεμένη τη Μ α ρ ιά νθ η Χ ρ ισ τ ο φ ίδ ο υ - δ ια ­ σταυρωθήκαμε με τον πατέρα ενός παιδιού. «Βρε κοπρίτη», είπε ο πατέρας και γέλασαν και ο ίδιος και το πα ιδί. Η θεία Μαιρη -έτσ ι την αποκαλοΰσ α - μου εξήγησε: «Ξ έρεις τ ι π ά ει να π ει αυτό; Π αιδί μου, τι κάνεις, πώ ς πέρασες;» Δηλαδή ήταν χαϊδευτικά λόγια. Αλλά και εγώ δε την παρεξήγη­ σα την προσφώνηση. Έ δω σα καλή ερμηνεία, κα­ θώς έτσι: «Να είσαι καλό π α ιδί, να ακούς τη δα ­ σ κ ά λα σου». Έ δ ε ιχ ν ε το π ρ ό σ ω π ο α υ το ύ του απλού ανθρώπου, του αγρότη, καλοσύνη, αθωότη­ τα και χάρη. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πω ς και τα πολλά χάδια και νταντέματα δε φέρνουν συνήθως καλά αποτελέσματα... Η Μ αριάνθη Χ ρισ τοφ ίδου, η Δ ασκαλέλαινα, για τί ο πατέρας της χρημάτισε δάσκαλος κάποτε στην Αγιάσο, ήταν αδερφή του αείμνηστου Γεωρ­ γίου Χριστοφίδη, που ήταν μεγάλος χορηγός στη δ ια μ ό ρ φ ω σ η το υ φ ε ρ ώ ν υ μ ο υ Γ υ μ ν α σ τη ρ ίο υ . Ή μαστε τόσο αχώριστες φίλες, που πάντα και π α ­ ντού τρέχαμε μαζί, στους γάμους, στα πανηγύρια, στα νυφοστόλια και αλλού. Μας χώ ριζαν αρκετές δεκάδες χρόνια, αλλά π α ρ ’ όλα αυτά δε λειτουρ­ γούσε ανασ ταλτικά το χάσμα τω ν γενεών. Ό τα ν συχω ρέθηκε, φ υσ ικ ό ήταν να μου λείψ ει πολύ. Ή τα ν μόνη στη ζωή, δεν είχε κανένα στενό ή μα­ κρινό συγγενή. Στην κηδεία της εγώ δεχόμουν τα συλλυπητήρια του κόσμου. Κ αμιά φορά η φ ιλία συμβαίνει να είναι ανώτερη από τη συγγένεια... Στο μάθημα της χειροτεχνίας το τι τραβούσαμε

δε λέγεται. Δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου υλικά, για να α σ χολη θούν τα π α ιδ ιά . Τα κ ο ρ ίτ σ ια κ ε­ ντούσαν σταυροβελονιά. Τα αγόρια όμως το μόνο π ο υ μπορούσ αν να κ ά νουν ήταν η φ α σ α ρία . Το πολύ πολύ βαστούσαν κανένα πανεράκι από χό ρ ­ το, που το πηγαινόφερναν στο σχολείο, μελανω ­ μένο και ατελείωτο. Έ να ς μαθητής, όπω ς έμαθα, έλεγε της μητέρας του: Εγώ καλαθάς δε θα γίνω! Κ αι π ρ ά γμ α τι, ό τα ν μεγάλω σε έγινε α ξιό λ ο γο ς καθηγητής. Στην Καβάλα με επισκέφτηκε ένας παλιός μου μαθητής π ο υ υπηρετούσε στην Ελευθερούπολη. Μου είπε πω ς θα έκανε ομιλία για το Βενέζη και με π ρ ο σ κ ά λεσ ε. Δ έχτηκα π ο λ ύ ευ χ α ρ ίσ τω ς να πάω. Ή τα ν πολύ τιμητικό για το νεαρό τότε καθη­ γητή από την Αγιάσο, για τί έγινε μια ωραία εκδή­ λωση, που την παρακολούθησαν πολλοί επίσημοι, πολλοί άνθρω ποι τω ν γραμμάτων. Ό τα ν τελειώ ­ σαμε, βρεθήκαμε κοντά στον κύριο Ε πιθεω ρητή και τόνισα ότι ο ομιλητής υπήρξε εξαιρετικός μα­ θητής μου στην Αγιάσο. Κ αι ο κύριος Ε πιθεω ρη­ τής μου είπε: Ό χ ι μόνο καλός μαθητής, αλλά και άριστος καθηγητής. Να τι πα ιδιά βγάζαμε α πό τα σ χολεία μας κ α ι πάσο α να δεικ νύοντα ν κ α ι διέπρεπαν στην κοινωνία!... Στο σχολείο εφαρμόζαμε κατά γράμμα το Α να­ λυτικό Πρόγραμμα του Υπουργείου Εθνικής Π α ι­ δείας και Θρησκευμάτων. Γραμματική κάθε μέρα, ερμηνεία του Ε υα γγελίου της Κ υριακής, Ω δική και άλλα μαθήματα. Τα δευτερεύοντα γίνονταν τα απογεύματα. Το πρ ω ί διδάσκονταν Ανάγνωση και Αριθμητική και τις τελευταίες ώρες τραγούδια ή Ιχνογρα φ ία . Οι κ α λοί μαθητές βοηθούσαν τους αδύνατους. Μ ια μαθήτρια μου έδειχνε αριθμητική σ ’ ένα συμμαθητή της και αυτός τη βοηθούσε στο σχέδιο. Κ αι οι δυο ήταν όσοι στην επίδοσή τους. Π αναγιώ τα, εσύ θα γίνεις μαθηματικός, της επανελάμβανα κάθε μέρα. Ή μουν σχεδόν σίγουρη ότι δεν πολυκαταλάβαινε τι σημαίνει αυτή η πρόβλε­ ψή μου. Μ ια μέρα τη συνάντησα στην Καλλιθέα. Κ υρία, είμαι φυσικομαθηματικός στο Γυμνάσιο, εδώ, στην Κ αλλιθέα. Κ α ταλα βα ίνετε τι δάκρυα μπορούν να τρέξουν α π ’ αυτή την ευτυχή σ υνά­ ντηση... Καλλιθέα, 22.3.2003

Ο Μ Ο Υ Σ ΙΚ Ο Δ ΙΔ Α Σ Κ Α Λ Ο Σ Χ Α Ρ ΙΛ Α Ο Σ ΡΟ Δ Α Ν Ο Σ Εκδήλωση μνήμης από το Φιλοπρόοδο Σύλλογο Αγιασωτών Ο Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών Αθήνας οργάνωσε στις 9.8.2003, στο Κινηματοθέατρο του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη» Αγιάσου, εκδήλωση, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης τριών μηνών από το θάνατο του αείμνηστου μουσικοδιδάσκαλου Χαρί­ λαου Ρόδανου. Προλογικά μίλησαν ο πρόεδρος του Συλλόγου Βασίλειος Λούπος, καθώς και ο αντιπρόε­ δρος Νεκτάριος Χατζηπροκοπίου, πρωτοπρεσβύτε­ ρος. Στη συνέχεια πήρε το λόγο ο Γιάννης Χατζηβα­ σιλείου, ο οποίος αναφέρθηκε στη ζωή και στο έργο του μεταστάντος. Μετά την ομιλία ακολούθησε το μουσικό μέρος που παρουσίασαν ο Σταύρος Ευστρα­ τίου Ρόδανος, ο Μιχάλης Γρηγορίου Μουτζουρέλης, ο Στρατής Αναστασίου Καζαντζής, η Γιάννα Προκο­ πίου Μαϊστρέλη και ο Νίκος Παναγιώτη Μ αϊστρέ­ λης. Την επομένη πραγματοποιήθηκε στον Ιερό Ναό της Παναγίας αρχιερατικό μνημόσυνο. Στη συνέχεια δημοσιεύουμε την ομιλία του Γιάννη Χατζηβασιλείου.

Ε ίνα ι

δύσκολο εγχείρημα να φ ιλοτεχνή σ εις

το π ο ρ τρ έτο ενός α νθ ρ ώ π ο υ , να π α ρ α κ ολουθ ή ­ σεις τις κυμάνσεις του βίου του, να καταγράψ εις τους παλμούς της κ α ρδιά ς του, να προσδιορίσεις το ήθος του κ α ι να αξιολογήσεις την ό π οια συμ­ βολή του στην κοινω νία, α ποφ εύγοντας τους επ ι­ κ ίν δ υ ν ο υ ς σ κ ο π έλο υ ς της ασ υγχώ ρη τη ς, α κ ο ύ ­ σιας ή ηθελημένης, παράλειψης, αλλά και της ανθούσας στην εποχή μας άμετρης δοξαστικής καλ­ λιλογίας. Το εγχείρημα τούτο καθίσταται δυσχε­ ρέστατο, ότα ν π ρ ό κ ειτα ι για χρ υσ ικ ούς της π ο ­ λύκλαδης τέχνης, για εργάτες της επιστήμης και για σκυταλοδρόμους της πολυσ χιδούς δράσης. Ο Χ αρίλαος Ρόδανος, ο λ α ϊκ ό ς βιολιστής και δ ιδ ά χ ο ς της μελω δικότητας τω ν ήχω ν, π ο υ μας άφησε πλή ρη ς ημερώ ν π ρ ιν α π ό τρ εις π ερ ίπ ο υ μήνες, είδε το φω ς της ζωής στη νυφ ούλα του λε­ σβιακού Ο λύμπου, στο χω ριό της Μ εγαλόχαρης, το Νοέμβρη του 1914, δυο χρ ό νια μετά την α π ε­ λευθέρωση από τον τούρκικο ζυγό. Α κράγγιξε το έτος της α π α ρ χή ς του π α γκ όσ μ ιου α ιμ α το κ υ λ ί­ σματος, α π ό την κολυμπή θρα του ο π ο ίο υ ξεπή ­ δησε ο πρ ώ τος μεγάλος διω γμός του ελληνισμού της Μ ικ ρ α σ ία ς , ο π ρ ο ά γ γ ε λ ο ς το υ μ ε τ έ π ε ιτ α εθνικού χαλασμού του 1922, καθώ ς κ α ι α να ρ ίθ ­ μητα άλλα δεινά. Ο ι π ρ ό γ ο ν ο ι το υ Χ α ρ ίλ α ο υ Ρ ό δ α ν ο υ ή τα ν

Αφίσα-Πρόσκληση (διαστάσεων 42x30 εκ.) για την εκδή­ λωση μνήμης του μουσικοδιδάσκαλου Χαρίλαου Ρόδανου.

γνώστες της θεω ρίας της μουσικής, ήταν επιδέξι­ οι ο ρ γα νο π α ίχτες. Ο π α π π ο ύ ς του Π αναγιώ της Ρόδανος, γνω στός και με το χαρακτηριστικό π α ­ ρω νύμιο «Μ αριουλέλ’», ήταν βιολιστής κ α ι π α ­ ρέδιδε μαθήματα μουσικής. Επαγγελματίες μουσικοί έγιναν και τα πα ιδιά του. Ο Νικόλαος Ρόδανος έπαιζε εμφώνιο. Ο Ευ­ σ τ ρ ά τ ιο ς Ρ ό δ α ν ο ς , ο π α τ έ ρ α ς το υ Χ α ρ ίλ α ο υ , έπαιζε βασικά κορνέτα, παράλληλα όμως πα ρέδι­ δε μαθήματα μαντολίνου και πνευστών οργάνων. Σ τις α ρ χές του περασμ ένου α ιώ να είχε μισέψει στις Ηνωμένες Π ολιτείες της Αμερικής, όπω ς τό­ σοι και τόσοι άλλοι θηρευτές του επίγειου π α ρ ά ­ δεισου, αλλά ύστερα από μερικά χρόνια επέστρε­

ψε στο γενέθλιο τόπο του, στον οποίο εντωμεταξύ είχε (ρυσήξει το ζωογόνο αγέρι της λευτεριάς. Κ α­ τά τη διάρκεια μάλιστα του Α ' Παγκόσμιου Π ο­ λέμου στρατεύτηκε και υπηρέτησε στη Μ εραρχία, με την οποία συνδέθηκε στενά ο στρατηγός Δημή­ τριος Ιωάννου, ο γνω στός Μ παλαφάρας του μυ­ θιστορήματος του Στρατή Μ υριβήλη «Η ζωή εν τάφω». Με τη μουσική ασχολήθηκαν επαγγελματι­ κά και οι αυτάδελφ οι του Χ αρίλαου Ρόδανου, ο κακότυχος Βασίλης, βιολιστής και σαντουριέρης, και ο Σταύρος, δεξιοτέχνης του κλαρίνου και της κιθάρας, α πόμ α χος π ια στις μέρες μας. Ο Β ασί­ λης, υπηρετώντας τη θητεία του το 1940 στην Αλε­ ξανδρούπολη, με την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου προωθήθηκε πρ ο ς το αλβανικό μέτωπο. Τον Α πρίλη του 1941, κατά την οπισθοχώ ρηση, έπαθε νευ ρ ικ ό κ λ ο νισ μ ό έξω α π ό τη Φ λώ ρ ινα , εξα ιτία ς σ φ οδρού α ερ ο π ο ρ ικ ο ύ βομβαρδισμού. Μεταφέρθηκε αρχικά στα Λεχωνιά Βόλου και τε­ λικά στο Δρομοκαΐτειο, όπου ύστερα από πολλές αναζητήσεις τον βρήκαν οι συγγενείς του σε άθλια κατάσταση, με αναπηρία 70%, προερχόμενη από σχιζοφρενική ψύχωση σε ύφεση. Ο τα λα ντούχος αυτός καλλιτέχνης, μετά από πολύχρονη συνειδη­ σιακή σιωπή, δέθηκε τελευταία με το μυστηριακό κόσμο της ατέρμονης αιωνιότητας. Ο Χ αρίλαος Ρόδανος δε διέθετε τίτλους ακα­ δη μ α ϊκώ ν κα ι μουσικώ ν σπουδώ ν. Μ πήκε στον αγώ να της ζωής με πολύ περιορισμένες γραμμα­ τικές εγκύκλιες γνώ σεις, όσες θεω ρούνταν π ρ ό ­ σφορες, για να μάθει μια τέχνη και να ζήσει. Τα χ ρ ό ν ια της π α ιδ ικ ή ς κ α ι της εφηβικής του η λ ι­ κίας, κατά τα οπ οία δρομολογήθηκε η μελλοντι­ κή του ανέλιξη, ήταν δύσκολα από κάθε άποψη. Π ολλοί οι ανασταλτικοί παράγοντες, που α ποτέ­ λεσαν τροχοπέδη της προόδου κατά τη μεσοπολεμική περίοδο. Ο τόπος μας δοκιμάστηκε από εκ­ στρατείες, από πραξικοπήματα, α πό οικονομική δυσ πραγία, α πό άθλιες κοινω νικ ές συνθήκες. Η α νέχεια κ α ι ο π ρ ο β λ η μ α τικ ό ς β ιο π ο ρ ισ μ ό ς, σε συνδυασμό με το α νελα σ τικό εκ π α ιδ ευτικ ό σ ύ­ στημα, καθήλω ναν τις ασθενέστερες οικονομικά τάξεις στα κράσπεδα της αμάθειας και της ολιγομάθειας. Τα γρά μ μ α τα ήταν π ρ ο νό μ ιο τω ν ο λ ί­ γων, τω ν πλουσίων. Ο Χ α ρ ίλ α ο ς Ρ ό δ α ν ο ς μ π ο ρ εί να ξεσ κ όλισ ε νω ρίς και να μην ολοκλήρωσε την εγκύκλια γενι­ κή μόρφωσή του, όμω ς πο λλά κενά τα α να π λ ή ­ ρωσε με π ρ ο σ ω π ικ ή π ρ ο σ π ά θ ειά , α π ότοκ η της έντονης φ ιλ ο μ ά θ ειά ς του. Ό ν τ α ς ακόμη π α ιδ ί, ά ρ χισ ε να μ α θ α ίν ει μ α ντο λ ίνο , στη γνώ ση του οποίου τον βοήθησε κα ι ο πατέρας του. Αργότε-

Ο αντιπρόεδρος του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών Αθήνας πρωτοπρεσβύτερος Νεκτάριος Χατζηπροκοπίου χαιρετίζει την εκδήλωση. (Φωτογραφία Σωτηρίας Βαλαλά)

ρα, το 1931, ό ντα ς έφηβος, γοητευμένος α π ό τη μαγεία τω ν ήχω ν του βιολιού, αφοσιώ θηκε στη σ πουδή α υ το ύ το υ ο ρ γά νο υ , έχ ο ντα ς δά σ κ α λ ο και συντρέχτη τον π α π π ο ύ του Παναγιώτη Ρόδανο. Ο β ιολισ τής α υ τό ς, φ ο ρ έα ς π α ρ α δ ο σ ια κ ώ ν μουσ ικώ ν σ το ιχείω ν ό χ ι μόνο του περα σ μ ένου α λλά κ α ι του π ρ ο π ερ α σ μ έν ο υ α ιώ ν α , είν α ι βέ­ βαιο ότι άσκησε επίδραση στον εγγονό του. Στη συνέχεια ο Χ α ρ ίλα ος Ρ όδανος, επιθυμ ώ ντα ς να διευρύνει το γνω στικό του ορίζοντα, εγκαταστά­ θηκε για μικρό χρονικό διάστημα στη Μ υτιλήνη, όπου παρακολούθησε μαθήματα βιολιού κ α ι θε­ ω ρίας της μουσικής κοντά στο γνω στό μουσικο­ δ ιδά σ κ α λ ο Κ λεάνθη Μ υρογιάννη. Ε υ κ α ιρ ια κ ά θα ήθελα να προσθέσω π ω ς στο φημισμένο αυτό μουσικοδιδάσκαλο μαθήτεψαν πά ρ α π ο λλο ί Λέ­ σβιοι, καθώ ς κα ι ά λλοι Α γιασώ τες, ό π ω ς ο α εί­ μνηστος Π άνος Π ράτσος, ερασιτέχνης μουσικός, και ο Στρατής Θ εόφιλου Ψ ύρρας, ο οποίος α ρ χι­ κά εργάστηκε ως βιολιστής, ώ σπου τελικά να τον κερδίσει το σαντούρι. Ο Χ αρίλαος Ρόδανος, κ α τα πώ ς ήταν φυσικό, ακολούθησε επαγγελματικά την κλίση του προς τη μουσική, η οποία εναρμονιζόταν με την οικογενει-

αχή παράδοση. Έ τσ ι αντί για το σκεπάρνι της επι­ π λ ο π ο ιία ς π ρ ο τίμ η σ ε το δ ο ξ ά ρ ι, την τέχνη της μουσικής αρμονίας. Άρχισε εξ απαλώ ν ονύχω ν να βοηθά το φαμελίτη πατέρα του. Η επαγγελματική του όμ ω ς σ τα δ ιο δ ρ ο μ ία ά ρ χισ ε κ υ ρ ίω ς α π ό το 1933, α πό τότε που συνειδητοποίησε π ω ς μπορεί να μ πει δ υ ν α μ ικ ά στο χώ ρο της π α ρ α δ ο σ ια κ ή ς μουσικής. Δυο χρ ό νια αργότερα στρατεύτηκε ως κληρω τός κ α ι απολύθηκε το 1937. Η στράτευσή του ακούμπησε και τη μεταξική περίοδο, κατά την οποία οργανώ νονταν γιορτές και παράτες σ ’ όλη τη χώ ρα, μα π ρ ο π α ντό ς στην Αθήνα, όπου κατέφ θα να ν τον Α ύγουστο λογής λογής μουσικοχορευτικά συγκροτήματα, ακόμη και από την Α γιά­ σο, για να εκπροσωπήσουν την επαρχία. Κ αι τού­ το, για τί από τα πανά ρχαιο χρόνια οι σφετεριστές της εξουσίας και οι ξεθεμελιωτές τω ν δημοκρατι­ κών πολιτευμά τω ν επιδιώ κουν να α ποπρ οσ α να ­ τολίζουν και να εξαπατούν το λαό με «άρτον και θεάματα». Κ α τά τη δ ιά ρ κ εια του π ολέμ ου ενα ­ ν τίο ν του ιτα λ ικ ο ύ φ α σ ισ μού κ α ι στη σ υνέχεια εναντίον του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού η ο ι­ κογένεια τω ν Ρόδανω ν δοκιμάστηκε σκληρά. Με την κατάρρευση του αλβανικού μετώπου ένα μέ­ λος της, ο Βασίλης, όπω ς προαναφέραμε, περιθω ­ ριοποιήθηκε ω ς ά νθ ρ ω π ο ς κ α ι ω ς καλλιτέχνης. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής η κατάσταση ήταν τραγική για όλους. Η πείνα και η δυστυχία βάραι­ ναν στη ζωή τω ν α νθρώ πω ν. Ο α ντίκ τυπος ήταν αισθητός και στους οργανοπαιχτες. Π α ρ’ όλα αυ­ τά οι χα ρ ο κ ό π ο ι κα ι οι ξεφ αντω τές, φ τω χοί και α ρχόντοι, χο ρ τά τοι και λιμασμένοι, δεν έλειψαν από τα χω ριά της Λέσβου. Για να ξεπεραστούν οι δυσκολίες, χρεια ζότα ν αισιοδοξία , π ο υ την α γό­ ραζαν πληρώ νοντας σε είδος. Ο Χ α ρίλα ος Ρ όδανος προπολεμικά και μετα­ πολεμικά είχε την ευκαιρία να συνεργαστεί α π ο ­ τελεσματικά ό χι μόνο με τους συγγενείς του, οι ο π ο ίο ι α ποτελούσ α ν το βασικό πυρ ή να της κ ο ­ μπανίας, της γνωστής με την επω νυμία «Αννες», αλλά και με άλλους συναδέλφους, όπω ς ο Θ εόφι­ λος Ψ ύ ρ ρ α ς, ο Γρηγόριος Μ αυροθαλασσιτης, ο Ε υ σ τρ ά τιο ς Π α π ά ν η ς, ο Δ η μ ή τρ ιο ς Α γρ ίτη ς ή Π αγώ να, ο Στρατής Θ εόφ ιλου Ψ ύ ρ ρ α ς, κα ι ά λ ­ λοι. Η πα ρ α π ά νω κομπανία, με τους αναγκαίους κάθε φορά μετασχηματισμούς της, ήταν φημισμέ­ νη σ ’ όλο το νη σ ί κ α ι άφησε εποχή. Σε συνεχή ανταγω νισμό μαζί της βρισκόταν η άλλη εκλεκτή κομπα νία της Α γιάσου, που τη στελέχωναν βασι­ κά ο ι Σ ουσ α μλή δες, ο κ λ α ρ ιν τζή ς Π α να γιώ τη ς Σουσαμλής ή Κ ακούργος, ο βιολιστής Α χιλλέας Σουσαμλής ή Γλύτσμα και άλλοι. Ε υκαιριακά θα

Ο Γιάννης Χατζηβασιλείου μιλά για τον τιμώμενο μουσι­ κοδιδάσκαλο Χαρίλαο Ρόδανο. (Φωτογραφία Σωτηρίας Βαλαλά)

ήθελα να τονίσω π ω ς α ξιόλογοι ορ γα νο π α ιχτες υ π ή ρ χα ν κ α ι σ ’ άλλα χ ω ρ ιά του νησιού. Λ όγω γειτνίασης μνημονεύω τη γεραγώ τικη κομπανία, με την επω νυμία «Φάνηδες», στην οποία π ρ ω τα ­ γω νίσ τησ ε ο π α λ α ιό ς α για σ ώ τικ η ς κ α τα γω γή ς κ λ α ρ ιν τζή ς Γ εώ ργιος Χ ρ ισ το φ α ρ ή ς ή Κ α μ πά ς, π εθ ερ ός του μ ουσ ικού Θ εοφ άνη Μ ω ρ όπουλου και θείος του εξαίρετου μουσικού και φ ω τογρά­ φου Στρατή Χ ριστοφαρή ή Κ αμπά. Ο ι κ ομ πα νίες της Λέσβου κα ι κατά συνέπεια της Α γιάσου μεσουρανούσαν, όσο ο πληθυσμός ήταν επαρκής και οι γλεντοκόποι αμέτρητοι και γενναιόδω ροι. Οι οργα νοπα ίχτες ήταν περιζήτη­ τοι, δούλευαν νύχτα μέρα, σκόλες κ α ι καθημερνές, πληρώ νονταν αδρά α πό τους εργοδότες, α λ­ λά μάζευα ν π ο λ λ ά κ α ι α π ό τη χα ρ το ύ ρ α . Τ ους χαλούσαν οι μερακλιδικες συντροφιές στους κα­ φενέδες. Τους χρειάζονταν οι νεολαίοι που έκα­ να ν καντάδες στις αγαπητικές τους. Τους φ ώ να­ ζαν τα α φ εντικά στα γλιτώ μ α τα , ότα ν τέλειω νε το λιομάζω μα στα κτήματα και οι τα ϊφ ά δες ήθε­ λαν να ξεδώ σουν. Τ ους α ποζητούσα ν μια φορά το χρ ό νο ο ι σ ινα φ λή δες, ό τα ν γιό ρ τα ζε ο π ρ ο ­ στάτης άγιος της συντεχνίας τους. Ή τα ν α π α ρα ί­ τη τοι σε α ρ ρα β ώ νες, σε γά μ ο υ ς, σε κηδείες, σε πρω τοχρονιάτικες καλαντιστικές εκδηλώσεις, σε βαφτίσεις, σε χοροεσπερίδες, σε σχολικές επιδεί­ ξεις, σε πανηγύρια. Το Δ εκαπενταύγουστο στην Α γιάσ ο γ ιν ό τα ν χα λασ μ ός. Π α ντού α κ ο υγό τα ν μουσική, στον Κήπο της Π αναγίας, στην Καρυά,

στο Σταυρί, στη Φαμάκα, στο Κ αμπούδι. Κ αι σε ά λλα όμ ω ς π α ν η γ ύ ρ ια , ό χ ι μόνο της Α γιά σ ου, αλλά και άλλω ν χω ριώ ν της Λέσβου, ήταν π α ρ ό ­ ντες. Δε θα έπρεπε να λησμονήσουμε τα α π ο κ ριά ­ τικ α ξεφ αντώ ματα, π ρ ο π α ντό ς την Κ υριακή και την Καθαρή Δευτέρα, στα διά φ ορα στέκια, όπου συνήθως υπήρχαν και κουιτούκια. Ό τα ν όμω ς ολοκληρώθηκε η εθνική α ιμορρα ­ γία της μετανάστευσης κ α ι ερήμωσαν τα χ ω ρ ιά του τόπου μας, έγινε δύσκολη και προβληματική η επιβίωση τω ν μουσικών. Η κατάσταση χειροτέ­ ρεψε, όταν με το ά νοιγμ α της κλειστής επα ρ χιώ ­ τικης κ ο ινω νία ς πολλαπλασ ιάσ τηκαν οι τρ ό π ο ι της διασκέδασης και της ψ υχα γω γία ς κ α ι βρέθη­ καν υποκ α τά σ τα τα της ζω ντα νή ς απόδοσ ης και απόλαυσης της μουσικής. Ά λλοι αναγκάστηκαν να πά ρ ουν τα μάτια τους και να ξενιτευτούν σε χώ ρες μακρινές, όπου βρήκαν το πικ ρό ψ ω μί της ζήσης. Ά λλοι μπόρεσαν να παρατήσουν το επάγ­ γελμα του μουσικού και να ασκήσουν κά ποιο ά λ­ λο. Ά λλοι κ α τέφ υγα ν σ τις π ό λ εις, για να εργα­ στούν σε κ ά ποιο κέντρο διασκέδασης και για να συμπληρώ σουν τα ένσημα π ο υ χρ ειά ζο ντα ν για τη συνταξιοδότησή τους. Ά λλοι υπο α π α σ χο λο ύ­ νταν, για τί δεν είχαν εναλλακτική εργασιακή διέ­ ξοδο. Ό π ω ς πολλές κατηγορίες επαγγελματιώ ν, έτσι και η συμπαθής τάξη τω ν μουσικών δοκιμά ­ στηκε στην επα ρχία , όπου δη μιουργούντα ν νέες συνθήκες, α π ό το κ ες της π λ η θ υ σ μ ια κ ή ς σ υ ρ ρ ί­ κνω σης, της σ υνα κ όλουθης α π ρ ο γρ α μ μ ά τισ τη ς αστικοποίησης, κα θώ ς κ α ι της μεταλλαγής τρ ό ­ πω ν σκέψης και δράσης.

Ο ι κ α ιν ο ύ ρ ιες συνθήκες, όπω ς ήταν φ υσ ικ ό, είχαν επίπτω ση και στη ζωή του Χ αρίλαου Ρ όδα­ νου, ο ο π ο ίο ς αναγκάστηκε α πό το 1959 ω ς το 1975 να διαχειμάζει στη Μ υτιλήνη και να εργάζε­ τα ι σε διά φ ο ρ α νυχτερινά κέντρα, χω ρ ίς βέβαια ν ’ αποξενω θεί από τη γενέτειρά του, από το Α να­ γνω στήριο, α πό τις γιο ρ τές κ α ι α πό τα πα νη γύ ­ ρ ια της. Σ υνερ γά τες του στην Α γιάσ ο ήταν κ υ ­ ρίω ς ο αδερφός του Σταύρος, ο Δημήτριος Α γρί­ της ή Π αγώνα, ο Ε υριπίδης Ζ αφ ειρίου και ο γιο ς του Κ ώ στας Ζαφειρίου. Γ όνιμη στάθηκε η π α ρ ο υ σ ία το υ Χ α ρ ίλ α ο υ Ρ ό δα ν ο υ στα κ α λ λ ιτ ε χ ν ικ ά δρ ώ μ ενα του Α ν α ­ γ ν ω σ τη ρ ίο υ «η Α ν ά π τυ ξ η » Α γ ιά σ ο υ , π ο υ το υ εξασφαλίζει σημαντική θέση στην υπερεκατοντά­ χρονη ιστορία του. Μ ακρινός οικογενειακός συ­ νεργατικός προάγγελος η πρώτη σωζόμενη α να ­ μνηστική φ ω το γ ρ α φ ία α π ό την πα ράσ τασ η του έργου του Δημητρίου Κ ορομηλά «Ο αγα πη τικός της β οσ κοπούλα ς» το 1924, στην ο π ο ία έλαβαν μέρος για πρώ τη φ ορά γυνα ίκ ες. Στη φ ω το γρ α ­ φ ία αυτή εικονίζεται ο πατέρας του Στρατής Ρό­ δανος, ο ο π ο ίο ς συνεργάστηκε, για την απόδοση του μουσικού μέρους του έργου, με τους σ υνα ­ δέλφους του Παναγιώτη Σουσαμλή ή Κ ακούργο, Θεόφιλο Ψ ύρρα, Α χιλλέα Σουσαμλή και Στρατή Χ ριστοφαρή ή Κ αμπά. Ο Χ α ρίλα ος Ρ όδανος υπηρέτησε ως το τέρμα της ζωής του το Π νευματικό Κ έντρο της γενέτει­ ράς του, του οποίου η ακτινοβολία έχει ξεπερά­ σει τα στενά το π ικ ά ό ρ ια της Λέσβου. Κ υ ρ ίω ς συνέβαλε στην επ ιτυχία της παράστασης - παρου-

Ανάμεσά σ ’ αυτούς που τίμη­ σαν το μουσικοδιδάσκαλο Χαρίλαο Ρόδανο ήταν και ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος. (Φωτογραφία Σωτηρίας Βαλαλά)

σίασης θ εα τρ ικ ώ ν έργω ν με μουσική, αλλά κ α ι οπερετώ ν, που ήταν προσ φ ιλές είδος της παλιότερης εποχής, με αρκετές δυσκολίες, μια και συν­ δύαζε μουσικά μέρη με δια λόγους σε πεζό. Μ ό­ νος του, αλλά και σε συνεργασία με άλλους ομό­ τεχνους, καθώ ς κα ι με τον αλησμόνητο πρόεδρο Π άνο Πράτσο, κατέβαλε άοκνες προσπάθειές για την κ α λ λ ιτεχν ικ ή πρ οα γω γή . Δ ειγμ α το λ η π τικ ά α ν α φ έρ ο υ μ ε τα π α ρ α κ ά τ ω μ ο υ σ ικ ά έργα , στα οποία στάθηκε θετική η συμβολή του: Δημητρίου Κ ορομηλά «Η τύχη της Μ αρούλας» (1956), Κατ ρ ιβ ά ν ο υ -Ο ικ ο ν ο μ ίδ η «Το ά ν θ ο ς το υ γ ια λ ο ύ » (1958), Ν ικολάου Χ ατζηαποσ τόλου «Οι απάχηδες τω ν Αθηνών» (1962), «Το κορίτσ ι της γειτο­ νιά ς» (1963) κ α ι «Ο ι ερω τευμένοι μυλω νάδες» (1974). Ά λλη ε ν δ ια φ έ ρ ο υ σ α π τυ χ ή της επ ω φ ε λ ο ύ ς δράσης του Χ αρίλαου Ρόδανου είναι η δημιουρ­ γία του Π αιδικού Μ ουσικού Τμήματος του Α να­ γνω στηρίου «η Α νάπτυξη» το 1990. Με κ ά ποιες επιφ υλάξεις άρχισε να παραδίδει μαθήματα μου­ σικής σε αγόρια και κορίτσια, ηλικίας από οχτώ έω ς δεκ α π έντε ετώ ν, χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ ν τα ς την α ί­ θουσα της Βιβλιοθήκης. Ξεκίνησε με δέκα πα ιδιά, που με το πέρασμα του χρόνου έγιναν είκοσι πέ­ ντε. «Η έκπληξή μου ήταν μεγάλη, όταν είδα πω ς τα π α ιδ ιά έδειξαν ενδιαφέρον για τη μουσική και ερχόντουσαν τακτικά τις βραδινές ώρες στο μά­ θημα, π α ρ ’ όλο π ο υ είχα ν φ όρ το ερ γα σ ία ς στο σ χολείο κ α ι στα φ ρ ο ν τισ τή ρ ια . Σ τα δέκα α υτά π α ιδ ιά δίδαξα περίπου δυο μήνες θεω ρία μουσι­ κής. Α ργότερα ά ρ χισ α να το υ ς π α ίρ ν ω όρ γα να

α πό τη Μ υτιλήνη, κιθάρες, μπουζούκια, μαντολί­ να και βιολιά. Ά ρχισα να διδάσκω οργανική μου­ σική, χω ριστά για το κάθε όργανο. Κ αι το θαύμα έγινε. Τα π α ιδ ιά κάθε μέρα που περνούσε π ρ ο ό ­ δευαν. Η κούρασή μου ήταν μεγάλη, αλλά και το κ ουράγιο μου ανεξάντλητο», γρά φ ει σε σημείω­ μά του π ο υ δημοσιεύτηκε στο π ερ ιο δικ ό «Α γιά­ σος». Σ τις 30 του Δεκέμβρη του 1990 πραγματο­ ποιήθηκε η πρώτη εμφάνιση του Π αιδικού Μ ου­ σικού Τ μήματος στην αίθουσα του θεάτρου του Αναγνωστηρίου, για να δει η κοινω νία της Α γιά­ σου την πρόοδο τω ν π α ιδιώ ν και για να αξιολο­ γήσει το υ ς κ ό π ο υ ς. Μ ετά την εμφ άνιση αυτή ο α ριθμός τω ν π α ιδ ιώ ν έγινε μεγαλύτερος. Τα μα­ θήματα συνεχίστηκαν με τον ίδιο ζήλο και οργα­ νώθηκαν και άλλες εκδηλώσεις, οι οποίες σημεί­ ω σα ν ξεχω ρισ τή επ ιτυ χ ία . Η π ρ ο σ π ά θ εια αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία, γ ια τί ένας θεματοφύλακας της λα ϊκή ς μουσικής παράδοσης μεταλαμπα­ δέυσε θεω ρητικές κ α ι π ρ α κ τικ ές γνώ σ εις σε νέ­ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς , π ο υ θα σ υ νεχ ίσ ο υ ν το δρ ό μ ο του. Ο Χ αρίλαος Ρ όδανος συνεργάστηκε α π ο δο τι­ κά όχι μόνο με το Α ναγνωστήριο «η Ανάπτυξη», αλλά και με άλλους φορείς κα ι σωματεία. Χ αρά του να παρέχει πληροφ ορίες, να ενημερώνει, να καθοδηγεί, να συντρέχει. Π ολλά, εκτός τω ν ά λ­ λω ν, του χρω στά κα ι ο Φ ιλοπ ρ όοδος Σ ύλλογος Α γιασω τώ ν Αθήνας. Το σωματείο αυτό, ιδρυμέ­ νο το 1976, δυο χρόνια μετά την κατάρρευση της χούντας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας στη χώ ρα μας, α γω νίζετα ι να συσπειρώ σει τους

Οι παλαίμαχοι μουσικοί και οι μαθητές του τιμώμενου που πήραν μέρος στην εκδή­ λωση. Διακρίνονται, από αρι­ στερά, ο Σταύρος Ευστρατίου Ρόδανος, ο Νίκος Παναγιώτη Μαϊστρέλης, ο Στρατής Ανα­ στασίου Καζαντζής, η Γιάννα Προκοπίου Μαϊστρέλη και ο Μιχάλης Γρηγορίου Μου­ τζουρέλης (Ααγός). (Φωτογραφία Σωτηρίας Βαλάλα)

Α γιασώ τες π ο υ βρήκαν α ρ αξοβόλι στην Α ττική και να τους φέρει σε επαφή με τους α πα ντα χο ύ ομοχώ ριους και όχι μόνο. Ο ργανώνει π ο λ ιτισ τι­ κές εκδηλώσεις, πρα γμα τοποιεί ομιλίες, ψ υχαγω ­ γεί με χοροεσπερίδες και με εκδρομικές εξορμή­ σ εις, σ τη ρ ίζει α ν α ξ ιο π α θ ο ύ ν τ ε ς . Α πό το 1980 εξά λλου εκ δ ίδ ει με σ υ νέπ εια κ α ι χ ώ ρ ις κ α μ ιά διακοπή το διμηνιαίο π εριοδικό «Αγιάσος», του οποίου, με το τέλος του τρέχοντος έτους, θα ολο­ κληρωθεί ο έβδομος τόμος. Του π ερ ιο δικ ο ύ α υ ­ τού στάθηκε π ο λ ύ τιμ ο ς πλη ροφ ορ ητής κ α ι συ­ νεργάτης ο Χ α ρ ίλα ος Ρ όδανος. Με πολλή χαρά δημοσίευσα κ ά ποια κείμενά του, σχετικά με μου­ σικά δρώ μενα της Α γιάσου, και αξιοποίησα φ ω ­ τ ο γ ρ α φ ικ ό υ λ ικ ό π ο υ μου είχε π α ρ α χ ω ρ ή σ ει. Α νεκτίμητη ό μ ω ς στάθηκε η συμβολή του στην πρ οσ πάθεια του σω ματείου μας να κατα γρά ψ ει και να διασώ σει π α λ α ιο ύ ς πα ραδοσ ια κούς σκο­ π ο ύ ς της Λέσβου κ α ι της Α γιάσ ου, ύστερα α π ό πρότασ η κ α ι π α ρ ό τρ υ νσ η του ρέκτη α ν τ ιπ ρ ο έ ­ δρου μας πρω τοπρεσβύτερου Νεκταρίου Χ ατζη­ π ρ ο κ ο π ίο υ . Κ υκ λοφ όρη σ α ν δυο Ο ϋ . Μ ουσική

παράδοση της Λέσβου, Μελίσματα στην Αγιάσο Α ' (1996) κ α ι Μουσική παράδοση της Λέσβου, Μελίσματα στην Αγιάσο Β ' (1997), που π λ ο υ τί­ ζουν την ηχογραφική παραγω γή της π α ρ α δοσ ια ­ κής λεσβιακής μουσικής. Ο Φ ιλοπρόοδος Σύλλο­ γο ς Α για σ ω τώ ν, π α ρ α κ ο λ ο υ θ ώ ν τα ς τα π ο λ ιτ ι­ στικά και καλλιτεχνικά δρώ μενα του τόπου μας και αισθανόμενος έντονα το χρέος του α πέναντι στους ανύπνω τους εργάτες της προκοπής, τίμησε τον α ναδρομάρη της μουσικής μας πα ράδοση ς, κ α ι ό τα ν ζούσε κ α ι τώ ρ α π ο υ κοιμήθηκε, με το α π έρ ιττο κ α νίσ κι της ευγνω μοσύνης του. Ε ίνα ι σίγουρο π ω ς και στο μέλλον θα κρατά αναμμένο το καντηλέρι της μνήμης του. Ο Χ αρίλαος Ρόδανος ηχογραφικά έχει τεκμη­ ριω θεί α π ό π ολύ π α λ ιά . Ε κ τός α π ό τα δυο Ο ϋ του Φ ιλοπρόοδου Συλλόγου Α γιασω τώ ν Αθήνας π ο υ πρ οα να φ έρ α μ ε, επιβ ά λλετα ι να α π α ρ ιθ μ ή ­ σουμε με χρονολογική σειρά κ α ι τα πα ρ ακ ά τω , για πληρέστερη ενημέρωση: 1. Μ α γνη τοτα ινίες το υ Α ν α γ ν ω σ τη ρ ίο υ «η Α ν ά π τυ ξ η » Α γ ιά σ ο υ . Η χογραφήσεις Σ κοπώ ν και Τραγουδιώ ν, με π ρ ω ­ τοβουλία του προέδρου του Αναγνωστηρίου Π ά ­ Τραγούδια νου Π ράτσου. Δ εκαετία του 1960. και σκοποί της Μυτιλήνης. Μ α γνη το τα ινία Νο 80. Ελληνική Ρ α διοφ ω νία Α ιγαίου (ΕΡΑ). 1984.

3. Παραδοσιακοί διάλογοι και μουσική της Α γιά­ σου Λέσβου. Π. Ανεμέλλης. Ε γοοοπΙ. 1984. Κασέ­ τα. 4. Σ α τυρικοί (δϊο) διά λογοι στην αγιασώ τικη γλώσσα. Π. Ανεμέλλης. Ε γ&οοπΙ. 1986. Κ ασέτα.

1986. 5. Τ ρ α γο ύ δ ια Μ υ τιλ ή ν η ς και Μ ικ ρ ά ς Α σίας. Ε π ιμ έ λ ε ια Σ ίμ ω ν ο ς Κ α ρ ά . Σ ύ λ λ ο γ ο ς π ρ ο ς Δ ιά δοσ ιν της Ε θνικής Μ ουσικής. 1989. Σε βινύλιο. 6. Λέσβος Αιολίς. Τραγούδια και Χοροί της Λέσβου. Συλλογή - επιμέλειά: Ν ίκος Δ ιονυσ όπουλος. Π α νεπισ τημ ια κ ές Ε κ δόσ εις Κρήτης. Ε π ιτ ρ ο π ή Ε ρ ευ ν ώ ν Π α ν ε π ισ τ η μ ίο υ Α ιγ α ίο υ .

(1997). Ο Χ α ρίλα ος Ρ όδα νος π α ίζει βιολί στους σκοπούς: Ποταμιώτικο συρτό, Παλιός καρσιλα­ μάς «Λα Νιαβέντι», Χορ-χόρ αγάς, Πηγιανό ζεϊ­

μπέκικο, Τ ζά μ ’κου, Ταμπαχανιώ τικος μανές, Γιουρούκος, Αχ, μελαχρινό, Βαρύ ζεϊμπέκικο, Εσύ κοιμάσαι στα σεντονάκια, Τα ξύλα ή Κιούρτικο και Αδραμυττιανό ζεϊμπέκικο. 1. Αγιάσος...

1874 μέχρι σήμερα. Α ναγνω στήριο της Αγιάσου. Μ ουσικό Αρχείο. Ο Χ α ρ ίλα ο ς Ρ όδα νος δεν είνα ι π ια ανάμεσά μας. Σ τ ις 15 του περ α σ μ ένου Μ άη υποτά χτη κε στο π επ ρ ω μ ένο κ α ι α ν α π α ύ ετα ι στην Π ερασ ιά, στο κοιμητήρι της γενέτειράς του. Σ ’ όλο το μά­ κ ρ ο ς του ο γ δ ο ν τα εν ν ιά χ ρ ο ν ο υ βίου το υ έδωσε τρανά δείγματα φ ιλοπονία ς, φ ιλοπα τρ ία ς, φιλομουσιας, α νθρω πιά ς και καλοσύνης. Αγάπησε με π ά θ ο ς τη μουσική κ α ι άφησε μαλά μα τα της μα­ γεύτρας δεξιοτεχνίας του. Με το δοξά ρι του ζω ­ ντάνεψ ε το χτες της Λέσβου κ α ι της γειτο νικ ή ς Μ ικ ρ α σ ία ς, ό π ο υ ο ι α λη σ μ όνη τες π α τ ρ ίδ ε ς , η Σμύρνη, το Κορδελιό, ο Μ πουρνόβας, το Α ϊβαλί, η Π έργαμος, τα Βουρλά, τα Αλάτσατα κα ι τόσες άλλες. Μετέδωσε σε νέους ανθρώ πους το α σ ίγα ­ στο μουσικό π ά θ ο ς του κ α ι τον αξετίμητο γν ω ­ στικό πλούτο του, για να συνεχιστεί η παράδοση, π ο υ μας δένει με τ ις ρ ίζες μας. Στάθηκε τίμ ιο ς αγωνιστής της ζωής. Διακρίθηκε ω ς ά νθρω πος με ευσυνειδησία, με ευθύτητα, με υπευθυνότητα, με εγκαρδιότητα, με ευγένεια, με α ρ χοντιά καρδιάς, με πλούσ ιο ενδόμυχο κόσμο. Υ πήρξε κ α λός ο ι­ κ ογενειά ρχης κ α ι σ τορ γικ ός π α τέρ α ς. Α γάπησε τ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς κ α ι α γα π ή θ η κ ε α π ό α υ το ύ ς. Αξιολογήθηκε από ειδικούς ερευνητές και μουσικολόγους κ α ι τιμήθηκε. Με π ό νο ψ υχής τον ξε­ π ρ ο β ό δ ισ α ν στη σ τερνή το υ κ α τ ο ικ ία κ α ι του έδω σαν το ν τελευτα ίο α σ πασ μό, σ υγγενείς, φ ί­ λοι, συνάδελφοι, συνεργάτες, μαθητές, κ οντολο­ γίς μεγάλο ψ υχομέτρι του χω ριού της Μ εγαλόχα­ ρης. Με το θάνατο του Χ αρίλαου Ρόδανου το α ι­ γ α ιο π ελ α γίτικ ο νησί μας έγινε φ τω χότερο. Δ ύ ­ σκολο να λησμονήσουμε έναν τέτο ιο ά νθ ρ ω π ο. Θα ζει στη θύμησή μας, γ ια τί ήταν βράχος θέλη­ σης, ανάβρα γνώσεων, πα κτω λός προσφοράς. ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΤΟ ΚΛΕΙΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΟ «ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΗΤΣΙΩΝΗΣ» Εγκαινιάστηκε και παραδόθηκε στους αθλούμενους της Αγιάσου Κυριακή, 14 Σεπτεμβρίου 2003. Αυτή η μεγάλη μέρα για την Αγιάσο, αφού γιορτάζεται με ιδιαίτερη λα­ μπρότητα η ύψωση του Τιμίου Σταυρού, έμελλε εφέτος να είναι και σημαδιακή για τη μελλοντική πορεία της και άκρως τιμητική για έναν άξιο άνθρωπο του αθλη­ τισμού, μια και την ίδια μέρα εγκαινιάστηκε το Κλει­ στό Γυμναστήριο «Χρηστός Μητσιώνης». Εντυπωσια­ κό το Γυμναστήριο, τόσο όσον αφορά την κτιριακή του υποδομή, όσο και τον εξοπλισμό του με σύγχρονα όργανα Φυσικής Αγωγής. Είναι σίγουρο ότι παρόμοιος αθλητικός χώρος δε βρίσκεται εύκολα στην ελληνική επαρχία. Το έργο σχε­ διάστηκε, εκτελέστηκε και ονοματοδοτήθηκε «Χρήστος Μητσιώνης» από την προηγούμενη δημοτική αρ­ χή του Παναγιώτη Ψυρούκη. Η κατασκευή του στοίχι­ σε 53 εκατομμύρια δραχμές και ο εξοπλισμός του 5 εκατομμύρια δραχμές. Θα χρησιμοποιείται για την άθληση των μαθητών του Γυμνασίου και του Λυκείου Αγιάσου, για τις προπονητικές ανάγκες του Γυμναστι­ κού Ποδοσφαιρικού Συλλόγου «Όλυμπος», καθώς και για τις ανάγκες των προγραμμάτων μαζικού αθλητι­ σμού, στα οποία συμμετέχουν δεκάδες δημότες. Ιδιαίτερα εύστοχη ήταν και η ονομασία πσυ δόθηκε στο Γυμναστήριο. Ο Χρηστός Μητσιώνης, ένας από τους καλύτερους Έλληνες γυμναστές, συνέδεσε τη με­ γαλειώδη πορεία του στο χώρο του αθλητισμού με την Αγιάσο. Από το Γυμνάσιο Αγιάσου ξεκίνησε ως καθη­ γητής, από το Γυμναστικό Ποδοσφαιρικό Σύλλογο «Όλυμπος» Αγιάσου ξεκίνησε ως προπονητής, από την Αγιάσο κατάγεται η σύζυγός του Ευστρατία Πανα­ γιώτου Τσοκάρου, στην Αγιάσο ερχόταν κάθε καλο­ καίρι μέχρι πέρυσι, που έφυγε για το αιώνιο ταξίδι. Με την επιστημονική του κατάρτιση, με τα μεταπτυ­ χιακά προγράμματα που παρακολούθησε στο εξωτερι­ κό, με το ζήλο του και με την επιμονή του, έφτασε να

γίνει γυμναστής στις ποδοσφαιρικές ομάδες του «Ολυ­ μπιακού» Πειραιά, του «Αιγάλεω», της «Προοδευτι­ κής» και για κάποιο διάστημα της Εθνικής Ελλάδας. Τις πολύτιμες γνώσεις και εμπειρίες του φρόντισε να αφήσει στις επόμενες γενιές, μέσα από τα βιβλία που συνέγραψε. Τον αγιασμό των εγκαινίων τέλεσαν οι σεβ. μητρο­ πολίτες Μυτιλήνης Ιάκωβος και Ικονίου Θεόληπτος. Την τελετή τίμησαν με την παρουσία τους ο γενικός γραμματέας της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου Παύλος Παπαδόπουλος, ο νομάρχης Λέσβου Παύλος Βογιατζής, ο βουλευτής Αέσβου Φραγκλίνος Παπαδέλης, ο διοικη­ τής της 98 ΑΔΤΕ, ο γενικός αστυνομικός διευθυντής Βο­ ρείου Αιγαίου, ο αστυνομικός υποδιευθυντής Λέσβου, ο περιφερειάρχης Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Βορείου Αιγαίου, ο κεντρικός λιμενάρχης Μυτιλήνης, ο δήμαρ­ χος Ευεργέτουλα, ο δήμαρχος Αγιάσου, πολλοί μαθητές και συναθλητές του Χρήστου Μητσιώνη, καθώς και πλήθος κόσμου. Επίσης παρέστησαν η σύζυγος του τιμηθέντος, καθώς και τα παιδιά του και τα εγγόνια του. Μίλησαν με θερμά λόγια για το εγκαινιαζόμενο έρ­ γο, καθώς και για το τιμώμενο πρόσωπο, ο σεβ. μητρο­ πολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος, ο οποίος υπήρξε μαθη­ τής του Χρήστου Μητσιώνη, ο δήμαρχος Αγιάσου Χρύσανθος Χατζηπαναγιώτης, ο οποίος αναφέρθηκε στη ζωή του, σημειώνοντας ότι θα συμπληρώσει τις τυχόν ελλείψεις του έργου, καθώς και ο περιφερειάρ­ χης Βορείου Αιγαίου Παύλος Παπαδόπουλος, ο οποί­ ος υποσχέθηκε ότι θα καλύψει όποιο χρηματικό ποσό απαιτηθεί για τη λειτουργία του Γυμναστηρίου. Ευχόμαστε οι κάτοικοι της Αγιάσου και ιδιαίτερα η νεολαία της, προς την οποία παραδόθηκε αυτό το στολίδι, να το αγκαλιάσουν, να το αγαπήσουν και να το χρησιμοποιήσουν, όσο γίνεται πιο αποδοτικά. ΓΕ Ω ΡΓΙΟ Σ ΞΕΝΕΛΗΣ

Στιγμιότυπο από τα εγκαίνια του Γυμναστηρίου «Χρήστος Μητσιώνης». (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Π α­ ναγιώτης Μιχ. Κουτσκουδής)

ΑΕΣΒΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΟΑΙΦΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ Επικυρωμένο προικοσύμφωνο από την Αγιάσο του 1900 Τ ο παρακάτω δημοσιευόμενο προικοσύμφωνο, το οποίο είχε την καλοσύνη να μας παραχιορήσει ο Παναγιώτης Δημητρίου Βασιλτσιωτέλης, προερχόμενο από τα οικογενειακά του έγγραφα, συντάχτηκε στην Αγιάσο στις 11.12.1900. Προικοδότες ο Προκόπιος Αντωνίου Σουλακέλλης και η σύζυγός του Βασιλίνα Μιχαήλ Πλωμαρτέλλη (ή Βήνιου). Μνηστεύουν την ψυχοκόρη τους Ειρήνη με τσν Παναγιώτη Ευστράτίσυ Καπτανή. Το προικοσύμφωνο έγρα­ ψε ο παλαιός δάσκαλος της Αγιάσου Χατζηπαναγιώτης Ευστρατίου Μπάλεσης. Τσ υπογράφουν σ Ευστράτιος Πανα­ γιώτη Τραγέλλης, παντοπώλης, αδελφός του δασκάλου Βασιλείου Τραγέλλη, ο οποίος μαζί με το συνάδελφό του Ε.Π. Κουλαξιζέλλη εξέδιοσαν το σύντομο πατριδογνωστικό πόνημα «Ή Αγιάσος και τά πέριξ» (εν Αθήναις 1896), ο Προ­ κόπιος Γρηγορίου Κλειδαράς, ο Βασίλειος Κωνσταντή Πατσέλης, διά του Μιχαήλ Βασιλείου Ασβεστά, ο Πανάρετος Μιχαηλίδης, αρχιερατικός επίτροπος, σύγκελλος, ο εφημέρισς Βασίλειος Α. Κτειλέλλης, ιερομόναχος, εκ μέρους της Δημογεροντίας ο Στέφανος Βρανίδης (1859 - 1938), γιος του λογίου Βασιλείου Βράνη, καθώς και ο αρχιδιάκονος του μητροπολίτη Μυτιλήνης Κυρίλλου Μουμτζή Κύριλλος. Κατά τη μεταγραφή, ακολουθήσαμε το πολυτονικό σύστημα, σεβαστήκαμε την ορθογραφία και τα παντός είδους σφάλματα, όσο ήταν δυνατό, τα οποία μπσρεί εύκσλα κανείς να επισημάνει και να διορθώσει. ΓΙΑΝΝΗΣ Χ Α ΤΖΗ ΒΑ ΣΙΑ ΕΙΟ Υ

’Αριθμός Κώδικος 338. Σελίς του Κώδικος 425 Ό του Μητροπολίτου Μιτυλήνης Επίτροπος ^Αρχιδιάκονος Κύριλλος έπικυροϊ. Τη 29 Α πριλίου 1902. Σήμερον τήν 11 του Μηνός ΙΟβρίου έτους 1900 ημέραν της έβδομάδος Δευτέραν προσκλειθης ό κά­ τωθεν υπογεγραμμένος εφημέριος της πόλεως "Αγιά­ σου είς τήν οικίαν του Προκοπίου Α ντω νίου Σουλακέλλη, όπου ητον έκει ό Παναγιώτης Εύστρατίου Κ α πτα νη άνευ της Μ ητρός του π α τρ ό ς είν α ι ορφανός ηκουσα π α ρ ’ Αυτών εγώ τε και οι επίσης προς τούτο προσκληθέντες >£αί μετ’ εμού κάτωθι συνυποφαινόμενοι αξιότιμοι Κύριοι τα ακόλουθα. Ό κύριος Π ροκόπιος Α ν τω νίο υ Σουλακέλλη συμφώνως και ή σύζυγός του Βασιληνα1 Μ ιχαήλ Πλωμαρτέλλη (η Βήνιου) έχοντες θετήν θυγατέρα (η ψυχοκόριν) ή όποια καλείται Ειρήνη Χατζή Μιχαήλ Χατζή Νικολή Κουλάνη θέλουν να μνηστεύσουν Αύτήν μετά του Παναγιώτου Εύστρατίου Καπτανη και προσφέρουν τούτω ώς προίκα της θετής θυγατρός των καθώς και εν τη προ έτων Διαθήκη Αύτων τα όσα προικίζουν τα διαλαμβάνη ένεκεν τών έκ δουλεύσεων Αυτής τα έξης. Ό σ π ή τιον2 Μ ητρικόν όλον ώς υπάρχει είς ενορίαν Μαλλη3άνωθεν του Δι­ καστηρίου4 πλησίον του Ό σ πη τίου Νικόλα Μανδαμά, και του Παναγιώτου Ντουλά, και Δρόμ. Βασ.5 επί συμφωνία το Ό σπήτιον να τελειοποιειθη. Κραββατοστρώσια δύο αρματωμένα6 και εν άρμάτωτον. Ενδυμασίας έξη. Καρπέτας δύο. Χαρανή7 ένα. Σιδεροσήνη8 ένα. Ταψία δύο. λεγκέρες ζευγ. δύο. Σαχά­ νια9 ζευγ. ένα. Χαλκοκαπακουτά10 δύο. Τεντζερέδες δύο. Σενδούκια τρεια. Σενδούκα11 μια. Βυτινες δύο ζευγ. Τριακοσιάρα12 χρυσή μια. Της έξοχης Έ λαιό-

κτήμα Μητρικόν είς Πετραδιρήν όλον ώς υπάρχει πλησίον του Ίεροδιακόνου Σταύρου και του Σταύ­ ρου Γ ιάννη Ξνέλλη. "Ε τερον Έ λ α ιό κ τη μ α είς Μ πουρόν14 Μητρικόν όλον ώς υπάρχει έσωθήριον15 όμού μέ τήν εις άκραν εν δένδρον καστανέας πλη­ σίον του Γρηγορίου Παραμυθέλλη16και τα τέκνα του Γρηγορίου Χατζή Χρυσάφη. εν ζευγ. Σκουλαρήκια χρυσά, και εν δακτυλήδιον. Π ατρικά μετά τήν άποβίοσήν του έλαιόκτημα είς Α γρ ιά ς Χ ω ράφιον17 όλον ώς υπάρχει πλησίον του Παναγιώτου Σπύρου Α νδρικού και τα ορφανά του Τσίκνα Γρηγορίου Χατζή Χρυσάφη. Έ τερ ο ν ’Αμπέλιον όλον Πατρικόν εις Π λά18 έκτος μιας πεζούλας άνωθεν πλησίον του Προκοπίου Κουτσου­ μπή, και του Περικλέους Κουνέλη, θέλει λάβη Αύτό ευθύς μετά τήν στέψιν. "Ετερον Έ λαιόκτημα Π α­ τρικόν είς Βούρκον19όλον ώς υπάρχει μετά τον θά­ νατόν μου πλησίον του αύταδέλφου μου Νικολάου ’Αντων. Σουλακέλη, και του Χασάν Βέϊ. το μέρος καλείται κάτω πριάκω ,20 "Ετερον έλαιόκτημα Π α­ τρ ικ ό ν όλον ώς υ π ά ρ χει μετά τον θ ά να τόν μου πλησίον του Π αναγιώτου Βέτσικα και του Α ύτα­ δέλφου μου Ν ικολάου. Ό σ π ή τιο ν Π α τρικ όν είς Βούρκον μετά τον θάνατόν μου πλησίον του Χ ρυ­ σάνθου Χατζή Παναγιώτου.21 και ότι άλλο διαλαμβάνη ή Διαθήκη, Μας. / Ό κύριος νυμφίος Παναγιώτης Εύστρατίου Καπτανη (και ή νύμφη Ειρίνη Χατζή Μιχαήλ Χατζή Νικολη Χατζή Κουλάνη, ή δέ Μήτηρ Αυτής καλειτε Μ αριγώ Ταξιάρχου έκ Στυλλίδος22), παραδέχεται τήν συμφωνίαν ταύτην και υπόσχεται ότι μέχρι της εποχής του Γάμου θέλει τηρήση τα καθήκοντα του καλού μνηστηρος και ότι όταν λάβη τήν προίκα θα έχει μέν αύτήν υπό τήν διαχείρισίν του άλλα θα φυ-

Το προικοσύμφωνο που συντάχτηκε στην Αγιάσο, στις 11.12.1900

λάττη αύτήν υπό τήν άναπαλλοτρίωτον κυριότητα της μελλούσης συζύγου του. Έ ξ αμοιβαίας συγκαταθέσεως οί Γάμοι τελεσθήσονται μετά πέντε έτη. Οι προικίσαντες ύποχρεούνται πριν της στέψεως να μεταβιβάσωση τα κτήματα είς όνομα της μελλο­ νύμφου. Οι δέ μνηστήρες άμφότεροι υπόσχονται ότι διά πάσαν είτε προ του Γάμου εϊτε μετά τον Γάμον (ό μη γένοιτο)! άμφισβήτησιν ή διαφοράν άφορωσαν τήν προίκα θέλουσιν άναγνωρίζη τήν δικαιοδοσίαν της Ιεράς Μ η τρ ο π ό λεω ς δ ικ α ζο ύ σ η ς κ ά τα τα Εκκλησιαστικά νόμιμα και τα επιτόπια έθιμα. Είς πίστω σιν τούτω ν έγένετο το παρόν είς δ ι­ χ ο ύ ν , και άναγωσθέν είς έπήκοον των συμβαλλομένων ύπεγράφη π α ρ ’ Αυτών παρά των Μ αρτύρων και έδόθι ανά εν έκάστω.

1900 Δεκεμβρίου 11 'Αγιάσω. τον πρικίσαντα Προ. ’Αντονίου τσουλακέλι και τον πρικίσασασαν βασιλίναν πλουμαρτέλι ί βίνου όντες άγάματι βεβαιούντες τα παρόντα ιπογράφο ο Ν. Γρ Μανδαμά όστις έβρέθι παρόν. Ό "Αρχιερατικός Επίτροπος Σύγκελλος Πανάρετος Μιχαηλίδης Παναγιώτης Εύστρατήου Καπτάνου στέργω εις τα άνοθεν Ειρήνη γασμιχαηλ χ νικολάου κουλάνη τήν θετήν καρυ του Προκοπίου σουλακέλη στεργω είς τα άνωθεν Ευστράτιος Π. Τραγέλλης Παρών: Προκόπηος γλη κληδαρά παρόν Β α σ ίλ ειο ς Κ ω ν σ τα ν τΐ Π ατσέλη επειδή εΐνε αγράμματος τον υπογράφω εγώ Μιχαήλ Βασιλείου Άσβιστάς όστις εύρέθη παρόν Μιχαήλ Βασ. Παστέλ. παρών Ό Εφημέριος Βασίλειος "Ιερομόναχος Δ. Κτειλέλλη

9. Σαχάνι (=μικρό τηγάνι με δυο λαβές, σαγάνι).

10. Χαλκοκαπακοντόζ (=που κλείνει με χάλκινο κα­ πάκι).

11. Σενδονκα (=μεγάλη κασέλα).

12. Τριακοσιάρα (=νόμισμα που χρησίμευε και ως κόσμημα γυναικών).

13. Πετραδερή και ιδιωματικά Πιτραδιρή.

14. Μπονρός. Αγροτική περιοχή Αγιάσου.

15. Έσωθήριον (=περιφραγμένο κτήμα, σωθύρι).

16. Πατέρας του άλλοτε εμπόρου της Αγιάσου Ευ­ στρατίου Παραμυθέλλη (Ξινιτιά).

17. Αγροτική περιοχή Αγιάσου, Λγριγιάς χονράφ’.

18. Αγροτική περιοχή Αγιάσου.

19. Παλαιά ονομασία του χωριού Σταυρός.

20. Πριάκον. Τοπωνύμιο Σταυρού, υφιστάμενο ως τις μέρες μας, καταπώς με πληροφόρησε ο φίλος εκπαι­ δευτικός Α ντώ νιος Θεοφάνη Σουλακέλλης στις 24.12.2003. Άνω Πριάκον, Κάτω Πριάκον. Ιδιωματικά γι Πριγιάκον, σ ’ Πριγιάκον.

21. Χρύσανθος Χατζηπαναγιώτης (1857 - 1917). Κτηματίας της Αγιάσου, πατέρας του αείμνηστου δα­ σκάλου Χριστόφα Χατζηπαναγιώτη (1905 - 1974).

22. Στνλίδα. Κωμόπολη του νομού Φθιώτιδας.

Χατζή Π. Ευ. Μπάλεση έγραψα Ή Δημογεροντία Σ. Βρανίδης

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Συνηθισμένο παλαιότερα το βαφτιστικό Βασιλίνα.

2. Όσπίτιον(=οικία, σπίτι).

3. Βλ. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη - Β.Π. Τραγέλλη], Ή 'Αγιάσος και τα πέριξ, εν Αθήναις 1896, σ. 40.

4. Βλ. ό.π., σ. 32. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θρύλος και ιστορία της Αγιάσον τής νήσου Λέσβον, Αθήνα 1997, σ.

357. Περ. «Αγιάσος» 1983 (16), σ. 2-5.

5. Δρόμ<ου> Βασ.<λικοΰ>.

6. Αρματωμένο (=πλήρες. Αντ. Λρμάτωτο).

7. Χαρανί (=είδος χύτρας, καζάνι).

8. Ιδιωματικά σ ’ντιρονσίν’ < σιδερο-σινί ^σιδερέ­ νιο σινί).

Ο Ευστράτιος Γουγουτάς (Αιμόν’) με την πρώτη συμβία του Γιασεμή, το γένος Ιωάννη Καμινέλη. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Ιωάννης Β. Πιπερίτης)

Λ Ε Σ Β ΙΑ Κ Ο Ι Α Π Ο Η Χ Ο Ι ΤΟΥ

ΠΡΟΚΟΠΗ ΠΑΣΧΑΛΙΑ

Σ τ ο διάβα της ζωής συναντούμε συχνά πυκνά ανθρώ­ πους απλούς, που όμως αξίζουν περισσότερο από μεγαλονόματους της ευκαιρίας. Και τούτο, γιατί πολλοί ανώνυμοι διαθέτουν αξετίμητα εφόδια, μεγαλείο ψυχής και καλοσύνη καρδιάς. Ένας από δαύτους και ο Προκόπης Πασχαλιάς, φευγάτος από καιρό για το στερνό κι αγύριστο ταξίδι... Ο Προκόπης Πασχαλιάς γεννήθηκε στην υπόδουλη Αγιάσο το 1908, τη χρονιά που οι Νεότουρκοι ανακήρυ­ ξαν το σύνταγμα, το οποίο με ενθουσιασμό χαιρέτισαν και οι ραγιάδες, άσχετα αν αργότερα διαψεύστηκαν σι ελπίδες τους. Γεννήτορές του ο Στρατής και η Αθανασία Πασχα­ λιά, άνθρωποι του καθημερινού μόχθου και της σκληρής βιοπάλης. Αυταδέλφισσές του η Ελένη Στρατή Παπαπορ­ φυρίου ή Διακέλη, η Φωτούδα Ηλία Πρινίτη και μετέπειτα Στρατή Βαρβάκη ή Μπεκιάρη, η λιγοζώητη Μαριγώ, καθώς και η Ειρήνη που δόθηκε ως ψυχοπαίδι στο Γεώργιο Πα­ ρασκευαΐδη (Κουλούντζ’) και παντρεύ­ τηκε τον Κωνσταντίνο Τζίνη (Κουρκούτ’), ένα) αυτάδελφός του ο Κυ­ ριάκος, ανθυπολοχαγός του Δημο­ κρατικού Στρατού Λέσβου, ο οποί­ ος σκοτώθηκε μαζί με άλλους τέσ­ σερις αντάρτες στην περιοχή «Κα­ λά Πριβόλια» της Αγιάσου στις 2 του Οκτώβρη του 1950... Από μικρό παιδί ο Προκόπης Πασχαλιάς μπήκε στον αγώνα της επιβίωσης. Τα χρόνια ήταν δύσκολα, οι συνθήκες τραγικές, τ’ αφεντικά συνήθως άσπλαχνα και φτωχομάχα και το καρβέλι ακριβό. Οι φαμελίτες, για να τα φέρουν βόλ­ τα, δούλευαν από νύχτα σε νύχτα στα χτήματα, στ’ αργαστήρια, παντού. Έσερναν μαζί τους στη δού­ λεψη και τα παιδιά τους, και ας μην είχαν βγάλει χνούδι τ’ αχείλια τους κι ας μην είχαν ξεσκολίσει... Ο Προκόπης Πασχαλιάς έχυσε πολύν ιδρώτα ως δουλευτής της αγιασώτικης γης, ως εργάτης. Για κάποιο χρονικό διάστημα μάλιστα έκανε και το δημόσιο κήρυ­ κα, τον ντελάλη, ακολουθώντας το ερμαϊκό επάγγελμα του πατέρα του, που άλλοτε είχε πέραση, όπως και τόσα άλλα επαγγέλματα, που τα εξαφάνισε ή τα περιθωριο­ ποίησε η εξέλιξη. Ήταν ο πρωτότοκος γιος κι όφειλε να φροντίσει για την πατρική φαμίλια, για την αποκατά­ σταση των αδερφάδων. Συντρέχτης του και ο κατά τέσ­ σερα χρόνια μικρότερος Κυριάκος, ο οποίος, σύμφωνα με πληροφορία μας, εργάστηκε μαζί με άλλους Αέσβιους και Αγιασώτες ακόμη και στα ελληνοβουλγαρικά σύνο­ ρα, τότες που κατασκευάζονταν τα οχυρωματικά έργα της λεγάμενης Γραμμής Μεταξά... Στις 2 του Οκτώβρη του 1937 ο Προκόπης Πασχαλιάς νυμφεύτηκε τη Μαριγώ Στρατή Δαγιέλη (1891 - 1960) και

στη συνέχεια την Αννα, που καταγόταν από το χωριό Πούλιθρα Κυνουρίας. Δεν απόχτησε παιδιά, δε χάρηκε εγγό­ νια. Όντας άτεκνος νοιάστηκε ως άνθρωπος για τα προγό­ νια του και προπαντός για τους εξ αίματος συγγενείς του, όσο βέβαια του επέτρεπαν οι μικρές του δυνάμεις. Και τούτο, γιατί δεν ήταν δυνατόν να ανατρέψει την ανελέητη πραγματικότητα, η οποία μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας βάραινε στον ίδιο, ο οποίος δάρθηκε, φυλακίστηκε και εξο­ ρίστηκε στον Άγιο Ευστράτιο και στη Χίο, σε μέλη της πα­ τρικής του φαμίλιας και σε δικούς της ανθρώπους... Στις 15 του Μάρτη του 1969 ο Προκόπης Πασχα­ λιάς, όπως και τόσοι άλλοι Μυτιληνιοί, μεταδημότευσε στην Αθήνα, στην οποία και έζησε ως το τέλος του βίου του, επί πολλά χρόνια. Εδώ δούλεψε ως εργάτης σε παπλωματάδικο, έγινε θυρωρός πολυκατοικίας, έφτιαχνε πατάκια από νάιλον. Από την πρώτη στιγμή συνδέθηκε με την αγιασώτικη πάτριά, η οποία το 1976, δυο χρόνια μετά την κατάρρευση της απριλιανής δικτατορίας, ίδρυ­ σε το «Φιλοπρόοδο Σύλλογο Αγιασωτοόν»... Ο Προκόπης Πασχαλιάς ως το γέρμα της ζωής του στάθηκε κοντά στο Σύλλογο. Ήταν πάντοτε παρών στις συνελεύσεις, στις χοροεσπερίδες, στις εκδηλώσεις, στις εκδρομικές εξορμή­ σεις. Ακόμη και ανήμπορος ερχόταν, στηριζόμενος στη Αάκαινα συμβία του και στη βακτηρία του. Έδινε αφειδώ­ λευτα την οικονομική του ενίσχυση. Έγνοια του η πρόοδος του σωματεί­ ου, η συσπείρωση των Αγιασωτών... Του περιοδικού «Αγιάσος» ήταν συνεργάτης, πολύτιμος πληροφορητής. Είχε πάει στο Ημιγυ­ μνάσιο και ήταν καλλιεργημένος. Δημοσίευσα κάποια κείμενα με το ονοματεπώνυμό του ή με τα παραλ­ λαγμένα Κόπ’ς τ ’ Τίν’ γι Πασκαλιά / Κόπ’ς τ ’ Στρατήγ’ γι Πασκαλιά. Είχε βα­ ρύ φορτίο από θύμησες και πολλές φορές τον ρωτούσα για παλαιικά πρόσωπα, για τύ­ πους, για πράγματα, για καταστάσεις. Θυμόταν πολλά για την παραδοσιακή Αγιάσο του χτες, για τα λαϊ­ κά δρώμενα, για τη μουσική, για το χορό, για τα τραγού­ δια, για τα πανηγύρια, για τα γλέντια... Ο Προκόπης Πασχαλιάς ήταν ένας Αγιασώτης πα­ θιασμένος με τον τόπο του. Ήταν ένας άνθρωπος ήμε­ ρος, καλοσυνάτος, ειλικρινής, τίμιος, δημοκρατικός, με­ τριοπαθής. Αγάπησε τους ανθρώπους και αγαπήθηκε από αυτούς. Ήταν ένας νοσταλγός του νησιού. Όντας πια καταπονημένος από τα χρόνια, μας έλεγε πως μεγά­ λη του πεθυμιά ήταν ν ’ αναπαυτεί στον τόπο του, στην Περασιά. Τ’ όνειρό του όμως δεν εκπληρώθηκε. Στις 30 Αυγούστου του 2001 πλήρης ημερών ξεπέζεψε από το άρμα της ζωής και την επομένη κηδεύτηκε στο Γ' Κοι­ μητήριο της Αθήνας. Αίγους μήνες αργότερα τον ακο­ λούθησε στο ατέρμονο ταξίδι και η σύζυγός του Άννα. Η φυγή του άφησε τη στυφή γεύση της πίκρας σε όσους τον γνώρισαν και συνεργάστηκαν μαζί του... ΓΙΑΝΝΗΣ Χ Α ΤΖΗ ΒΑ ΣΙΛ ΕΙΟ Υ

ΤΟ ΑΠΕΙΡΟ, ΔΕΙΚΤΗΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΟΣΥΝΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ Στοχαστικές προσεγγίσεις στο άλυτο μυστήριο του κόσμου Α ο μικρές πολύχρωμες πεταλούδες πετούσαν ανάλαφρα πάνω από την κόκκινη γα ριφ α λιά της γλάστρας του παραθύρου μου. Παρακολουθούσα με ενδιαφέρον την όμορφη εικόνα. Κάθισαν δίπλα δί­ πλα πάνω στο πιο ψηλό γαρίφαλο. Ξαφνικά η μια τί­ ναξε με δύναμη τα φτερά της. Έγειρε στο πλάι και έμεινε ακίνητη πάνω στο λουλούδι.Η άλλη έφυγε. Πλησίασα με περιέργεια. Δεν κουνιόταν. Είχε πεθά­ νει. Ήτοίν απόγευμα της Κυριακής. Όμως αυτή η πεταλούδα δεν ήταν όποια όποια. Το όνομά της είναι Εφήμερο (ΕρΙιοτηοΓα 5ρ.), γιατί ζει σαν πεταλούδα από μερικά λεπτά μέχρι το πολύ μια ημέρα. Η μητέρα της γέννησε τα αβγά της. Από κει βγήκε η προνύμφη της και μετά από αυτή η πετα­ λούδα μας. Αμέσως αρχίζει τον αγώνα της ζωής. Πρέπει να τραφεί, να μεγαλώσει, να μάθει να φυλά­ γεται από τα πουλιά και τα βατράχια, να ζευγαρώ­ σει, να γεννήσει και μετά να πεθάνει. Από το μυαλό μου πέρασε η εικόνα του ανθρώπου. Γεννιέται, μεγα­ λώνει, πάει στο σχολείο, μπαίνει στο πανεπιστήμιο, δίπλωμα, μάστερ και διδακτορικό, στρατιωτική θη­ τεία, εργασία, οικογένεια, παιδιά, γηρατειά, σύνταξη, θάνατος. Και όλα αυτά το ανώτερο σε περίπου 100 χρόνια. Είναι και ο άνθρωπος μια εφήμερη ύπαρξη, μόνο που, αντί να λέμε το πολύ μια μέρα ζωής, λέμε μια ζωή το πολύ 100 περίπου χρόνια. Πολλές φορές ακούμε από μερικούς επιστήμονες ότι η δημιουργία του ανθρώπου, των ζώων, των φυ­ τών, ήταν ένα τυχαίο γεγονός. Υγρό περιβάλλον, ορ­ γανικά και ανόργανα μόρια, ηλεκτρικές εκκενώσεις, υπεριώδης ακτινοβολία, και φτιάχτηκε ο πρώτος μο­ νοκύτταρος οργανισμός. Μετά η σύνθεση, η δημιουρ­ γία μεγαλομοριακών ενώσεων με συνέπεια το σχημα­ τισμό σύνθετων πολυκυτταρικών οργανισμών μέσα στο νερό. Μετά ο σχηματισμός του στρώματος του

όζοντος και η έξοδος της ζωής πάνω στην ξηρά. Το βασικό ερώτημα στην παραπάνω άποψη είναι ποιος έφτιαξε την πρωτοΰλη και την τύχη. Ο Είηδΐοίη, αυτή η καταπληκτική περίπτωση ανθρώπινης διανόη­ σης, έλεγε: «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι ο Θεός έπαιζε ζάρια, όταν έφτιαχνε τη ζωή και τον άνθρωπο». Μα ποιος είναι ο Θεός; Υπάρχει; Πού είναι; Πού βρίσκεται; Όταν ο πρώτος αστροναύτης, ο Σοβιετι­ κός Γκαγκάριν, πέταξε στο Διάστημα και επέστρεψε στη Γη, η πρώτη κουβέντα που είπε ήταν: «Δε βρήκα πουθενά το Θεό». Και είχε δίκιο βέβαια. Γιατί ο αν­ θρώπινος νους έχει μια πολύ περιορισμένη αντιλη­ πτική και νοητική χωρητικότητα και εμβέλεια, είναι πεπερασμένος, μπορεί να επεξεργαστεί πράγματα και ιδέες μέχρις ένα σημείο. Αυτό θα προσπαθήσω να αποσαφηνίσω κάνοντας χρήση των Μαθηματικών. α) Έστω ότι έχεις στην τσέπη σου 100 ευρώ. Ερώ­ τημα: «Είναι δυνατόν να πληρώνεις ανθρώπους συ­ νεχώς, επ’ άπειρο, χωρίς ποτέ να τελειώσουν τα χρή­ ματά σου;» Αυτό είναι αδύνατον, θα έλεγε κάποιος. Γιατί κάποτε θα τελειώσουν. Και όμως είναι δυνα­ τόν: «Θα πληρώνεις συνέχεια, αλλά κάθε φορά θα δί­ νεις στον επόμενο τα μισά χρήματα που έδωσες στον προηγούμενο». Δηλαδή, στον πρώτο άνθρωπο θα δώσεις 50 ευρώ, στο δεύτερο τα*μισά, δηλαδή 25 ευ­ ρώ, στον τρίτο 12,5 ευρώ, στον τέταρτο 6,25 ευρώ, στον πέμπτο 3,125 ευρώ κ.ο.κ. Με τον τρόπο αυτό τα χρήματά σου θα ελαττώνονται συνέχεια, αλλά ποτέ δεν είναι δυνατόν να τελειώσουν, να μηδενιστούν. Αυτή η τιμή προς την οποία τείνουν να φτάσουν τα χρήματά σου είναι ένα όριο, μια οριακή τιμή, την οποία ποτέ δεν μπορεί να συλλάβει και να αισθητο­ ποιήσει ο ανθρώπινος νους. Είναι ένα μαθηματικό όριο, είναι αυτό που λέμε «μηδέν», αλλά το οποίο δεν μπορούμε ποτέ να το επιτύχουμε και να το πλη­ σιάσουμε. Αυτό το οριακό μηδέν είναι αυτό που η

Η δημιουργία του Αδάμ. Εργο του Μίοΐιοΐ-Αη^οίο Β ιιοπογγοΗ (1475 - 1564).

Χριστιανική Θρησκεία το ονομάζει «το υποπόδιο των ποδών αυτού», είναι η αρχή του Θεού. β) Έ νας πλούσιος Ηγεμόνας είχε ένα μονάκριβο γιο, τον οποίο υπεραγαπούσε. Ξαφνικά το παιδί αρρώ­ στησε. Κάθε μέρα που περνούσε έλιωνε. Φώναξε τους καλύτερους γιατρούς. Δεν κατάφεραν τίποτα. Μέσα στην απελπισία του ο Άρχοντας έβγαλε διάταγμα ότι όποιος γιατρέψει το γιο του θα πάρει σαν αμοιβή όσα πλούτη και καλά ήθελε. Το νέο μαθεύτηκε γρήγορα. Πέ­ ρασαν πολλοί εμπειρικοί γιατροί και μάγοι. Τίποτα. Μια μέρα ήρθε ένας χωριάτης με τα βότανα και τα για­ τροσόφια του. Έμεινε τρεις μέρες και τρεις νύχτες κλεισμένος στο δωμάτιο του παιδιού. Όταν βγήκε έξω, είπε στον απελπισμένο πια Άρχοντα ότι το παιδί του γιατρεύτηκε, έγινε καλά. Πράγματι, σε λίγες μέρες το παιδί σηκώθηκε από το κρεβάτι. Είχε γιατρευτεί. Ο Άρχοντας, χαρούμενος και ευτυχισμένος, ρώ­ τησε το χωριάτη τι ήθελε να του δώσει σαν αμοιβή για το καλό που του έκανε. Ο χωριάτης είπε: «Άρχοντά μου, εγώ δε θέλω χρυσάφι. Εγώ θέλω να μου δώ­ σεις σιτάρι». Ρώτησε ο Άρχοντας: «Πες μου πόσο σι­ τάρι θέλεις και θα σ’ το δώσω αμέσως». Ο χωριάτης έβγαλε από το δισάκι του μια σκακιέρα (8x8 τετραγωνάκια) και είπε στον Άρχοντα: «Στο πρώτο τετραγωνάκι θα βάλεις ένα σπυρί σιτάρι. Στο δεύτερο τετραγωνάκι 1x2=2 σπυριά, στο τρίτο 2x2=4 σπυριά, στο τέταρτο 2x4=8 σπυριά, στο πέμπτο 2x8=16 σπυ­ ριά, στο έκτο 2x16=32 σπυριά κ.ο.κ. Όσο σιτάρι μα­ ζευτεί, αυτό θέλω να μου δώσεις». Με κατάπληξη ο Άρχοντας διαπίστωσε ότι ήταν αδύνατο, ακόμα κι αν μάζευε όλο το σιτάρι της Γης, να δώσει το σιτάρι που του γύρεψε ο σωτήρας του παιδιού του. Ας θυμηθούμε ότι η σκακιέρα του χωριάτη είχε 8x8=64 τετραγωνάκια. Ποιος όμως αριθμός θα προέ­ κυπτε, αν η σκακιέρα είχε 100x100 ή 1000x1000 κ.ο.κ. τετραγωνάκια; Αυτός ο απίστευτα μεγάλος αριθμός, τον οποίο δεν μπορεί να χωρέσει ο ανθρώπινος νους, είναι το άπειρο, είναι ένας δείκτης της ασύλληπτης δύναμης και μεγαλοσύνης του Θεού. «Άπειρο είναι το Σύμπαν, αλλά υπάρχουν και Άπειρα Σύμπαντα. Άπειρος είναι ο Θεός». Αλλά, όπως είδαμε, βρίσκεται σε κάθε τετραγωνάκι της σκακιέρας. Είναι αυτός που βρίσκεται στο μυρωδάτο λουλούδι του γιασεμιού. Σε κάθε μόριο της ζωντανής και νεκρής ύλης. Στο πέταγμα του χελιδο­ νιού. Στο μυαλό του ανθρώπου. Στην ψυχή του. Γι’ αυτό η εφήμερη ζωή μας είναι ένα θείο δώρο στον άνθρωπο. Αρκεί να το χρησιμοποιήσει για το καλό και όχι για το κακό. Για να απαλύνει τον πόνο του συνανθρώπου του. Για να βοηθήσει τον αδύνατο και δυστυχισμένο. Για να ξαναφέρει το χαμόγελο στο πρόσωπο του πληγωμένου παιδιού. Αρκεί η ψυχή του να είναι γεμάτη από αγάπη, όπως στη δίκιά μας θρησκεία τη δίδαξε ο δικός μας Χριστός. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΙΛΤ. ΧΟΥΤΖΑΙΟΣ

ΦΩΤΟΣΚΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

Στο χιονισιιένο προαύλιο του Ναού της Παναγίας Αγιάσου το 1960. Διακρίνονται, από αριστερά, ο Νικόλαος Ευστρα­ τίου Ξαφέλης (Καβέτσος), ο Νικόλαος Γεωργίου Παρα­ σκευαΐδης (Κουλούντζ’), ο Μιλτιάδης Χαράλαμπου Γιατα­ γανέλης και ο Γρηγόριος Κωνσταντίνου Στόικος (Πασάς). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Δημήτριος Παναγιώτη Μαϊστρέλης)

Ο Χρίστος Παναγιώτη Χατζηπαναγιώτης, όταν ήταν οδη­ γός του αυτοκινήτου του Ελαιοτριβείου Πράτσου-Τσουκαρέλη (1961).

Ο Παλαιοκηπιανός στρατιώτης Γρηγόριος Ερμολάου Ια­ τρού, του οποίου η από την πλευρά της μητέρας γιαγιά του Πουλχερία Δημητρίου Σαβιάδη ήταν Αγιασώτισσα, επιδί­ δεται στο χιονοπόλεμο...

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ ΙΟ «Η Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η » Α Γ ΙΑ Σ Ο Υ Συνάντηση Μουσικοχορευτικών Σχημάτων Αέσβου Μ ε εξαιρετική επιτυχία διοργανώθηκε, κατά το φετινό Δεκαπενταύγουστο, από το Αναγνωστή­ ριο «η Ανάπτυξη» Α γιάσου η Πρώτη Συνάντηση Π αραδοσ ιακώ ν Μ ουσ ικοχορευτικώ ν Σχημάτω ν Λέσβου, υπό την αιγίδα του Υ πουργείου Αιγαίου και με την οικονομική στήριξη του Δήμου Αγιάσου και της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λέσβου. Τα καλύτερα παραδοσιακά μουσικοχορευτικά σχήματα του νησιού μας παρουσίασαν τη δουλειά τους στην κατάμεστη πλατεία του νέου Δημαρχείου και στο Κινηματοθέατρο του Αναγνωστηρίου, από τις 3 έως τις 12 Αυγούστου 2003. Το Πρόγραμμα της Συνάντησης περιλάμβανε αναλυτικά: • Κυριακή, 3.8.2003, πλατεία νέου Δημαρχείου. Το Λ αϊκό Παραδοσιακό Συγκρότημα των Γιώτας Μιχαλέλη (τραγούδι), Αντώνη Κονσολάκη (ούτι, μπουζούκι), Α πόστολου Μ υρογιάννη (τραγούδι, ακορντεόν), Γιάννας Μ αϊστρέλη (βιολί), Γιώργου Σ ταυρακέλη (τα μ π ο υ ρ ά ς, μ π α γλ α μ ά ς), Κ ώ στα Τζοβάνη (κιθάρα) και Χρύσας Τζοβάνη (τουμπελέ­ κι), έκανε αναφορά στο αστικό λαϊκό τραγούδι της Σμύρνης και στους Μικρασιάτες συνθέτες.

• Δευτέρα, 4.8.2003, πλατεία νέου Δημαρχείου. Η κομπανία τω ν πα λα ιώ ν μουσικών οργανοπαιχτών της Λέσβου, αποτελούμενη από τους γόνους παλαιώ ν ταλαντούχω ν Λέσβιων οργανοπαιχτώ ν, Κώστα Ζαφειρίου (σαντούρι), Μιχάλη Κυριακόγλου (βιολί), Γιώργο Ασλάνη (κιθάρα), Κώστα Χαχαδάκη (κορνέτα), Δημήτρη Μ αραθωγιάννη (κλα­ ρίνο), Ευριπίδη Ζαφειρίου (τουμπελέκι), συνοδέυ­ σε το χορευτικό τμήμα του Ε κπολιτιστικού Θεα­

Εικοσασέλιδο Πρόγραμμα (διαστάσεων 19x19,5 εκ.) για τις εκδηλώσεις της Πρώτης Συνάντησης Παραδοσιακών Μουσικοχορευτικών Σχημάτων Αέσβου.

τρικού Ομίλου Καλλονής (Ε.Θ.Ο.Κ.), με χοροδιδά­ σκαλο το Χρίστο Καραπαναγιώτη.

• Τρίτη, 5.8.2003, πλατεία νέου Δημαρχείου. Το «Λαϊκόν Συγκρότημα Μεσοτόπου», αποτελούμενο από τους Γιάννη Δουδουνή (σαντούρι), Κώ­ στα Δουδουνή (βιολί), Δημήτρη Δουδουνή (τουμπε­ λέκι), Γιώργο Σκομβούλη (τζούρας), Χρίστο Κ ον­ σολάκη (κιθάρα), Δημήτρη Ζαγκούλη (τραγούδι), συνοδέυσε τα χορευτικά τμήματα της Πολιτιστικής Εταιρείας Μεσοτόπου, χοροδιδάσκαλος των οποί-

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση του Συλλόγου Μεσοτοπιτών Αέ­ σβου «η Αναγέννηση» και της Πολιτιστικής Εταιρείας Μεσοτόπου (5.8.2003).

ων ήταν ο Μάχης Σαραντιδης, και του Συλλόγου Μ εσοτοπιτών Αθήνας «η Αναγέννηση», τους περί­ φημους «Γλεντιστάδες».

• Πέμπτη, 7.8.2003, πλατεία νέου Δημαρχείου. Το μουσικό συγκρότημα «Αιγαιοπελαγίτες», αποτελούμενο από τους Νίκο Χ ριστιανό (βιολί, τρο­ μπέτα), Παναγιώτη Λημναιο (μπουζούκι, νταούλι, τραγούδι), Π αναγιώτη Αποστολέλη (μπουζούκι, λαούτο), Στρατή Κυριακόγλου (ακορντεόν, εμφώνιο, τραγούδι), Π αναγιώτη Σουσαμλή (τύμπανα, τρομπόνι), Χρίστο Τυροπώλη (κλαρίνο, τραγούδι), συνοδέυσε το χορευτικό τμήμα του Αθλητικού και Π ολιτιστικού Συλλόγου Πλω μαρίου «Βενιαμίν». Χοροδιδάσκαλος η Μαρία Γαλέτσα.

• Παρασκευή, 8.8.2003, Κινηματοθέατρο Ανα­ γνωστηρίου. Παρουσιάστηκαν οι «Μουσικές Μνή­ μες» σε κείμενα - διαφάνειες και φυσαρμόνικα του Γιώργου Παρασκευαΐδη, που αποτελούσαν αναφο­ ρά στη λαογραφία του Μ ανταμάδου και του ευρύ­ τερου ελλαδικού χώρου.

• Τρίτη, 12.8.2003, π λα τεία νέου Δημαρχείου. Στο πλαίσιο της κεντρικής εκδήλωσης της Έκθεσης Λεσβιακού Τύπου, η οποία συνδιοργανώθηκε από 10 έως 15 Αυγούστου από το Δήμο Α γιάσου και από την Ο μοσπονδία Λεσβιακών Συλλόγων Α ττι­ κής, η παραδοσιακή κομπανία, η χορω δία και τα χορευτικά τμήματα όλων των ηλικιών του Αναγνω­ στηρίου Α γιάσ ου, με χ ο ρ ο διδά σ κ α λ ο τη Μ αρία Κουζέλη, παρουσία σ α ν ένα δίω ρο κα λλιτεχνικό πρόγραμμα με σκοπούς, ’χορούς και τραγούδια της Λέσβου κ α ι της Μ ικράς Α σίας, αφιερω μένο στη μνήμη του αείμνηστου μουσικού και μουσικοδιδά­ σκαλου της Αγιάσου Χ αρίλαου Ρόδανου. Την κο­ μπανία αποτελούσαν οι Στρατής Καζαντζής (τρα­ γούδι, σαντούρι), Νίκος Μαϊστρέλης (ούτι), Γιάννα Μαϊστρέλη (βιολί), Χρίστος Κονσολάκης (κιθάρα), Στρατής Π ασπατής (τουμπελέκι), Σούλα Βουρλή (τραγούδι). Εμπνευστής, συντονιστής και παρουσιαστής των εκδηλώσεων της Συνάντησης ήταν ο γενικός γραμ­ ματέας του Αναγνωστηρίου Προκόπης Μαϊστρέλης. Ό λες αυτές τις μέρες ξαναζω ντάνεψαν αξέχα­ στοι σκοποί και χοροί του τόπου μας, έτσι όπω ς μοναδικά τους έπαιζαν οι παλαιοί λαϊκοί οργανοπαιχτες και τους χόρευαν οι γλεντζέδες στους κα­ φενέδες και στους μαχαλάδες, στους γάμους και στα πανηγύρια, στους ελαιώνες και σ τ’ ακρογιά­ λια, εξωτερικεύοντας τον πλούτο των συναισθημά­ των τους. Το λεσβιακό μουσικό ιδίωμα διαμορφώ­ θηκε στο διάβα των αιώ νω ν από τις κλίμακες της αρχαιοελληνικής, της βυζαντινής και της εκκλησια­ στικής μουσικής, και τραγουδάει τις πίκρες και τις χαρές της καθημερινής μας ζωής. Συρτοι, μπάλοι, κ α ρσ ιλα μ ά δες, ζ εϊμ π έκ ικ ο , γρήγορες χόρες και

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση του Αναγνωστηρίου Αγιάσου (12.8.2003).

σπάνιοι περιστασιακοί χοροί, όπως ο χορός με το μα χα ίρι, συνθέτουν τη χορευτική παράδοση της Λέσβου, α π ο μ εινά ρ ι της ειρηνικής π ρ ιν α πό το 1922 συνύπαρξης τουν νησιωτών του Βορειοανατο­ λικού Αιγαίου και των κατοίκων των απέναντι μι­ κρασιατικών παραλίων. Σκοπός της Συνάντησης ήταν, με τη συμμετοχή τω ν σ π ο υ δα ιό τερ ω ν μουσ ικώ ν και χο ρ ευ τικ ώ ν σχημάτων του νησιού μας, να α νοιχτούν δρόμοι επικοινωνίας και συνεργασίας και να αναδειχτούν οι γνήσιες τοπικές πολιτιστικές δυνάμεις που με τη δουλειά τους καταγράφουν και κατοχυρώνουν την εθνική και πολιτιστική μας ταυτότητα στον τομέα της μουσικοχορευτικής μας παράδοσης. Η Αγιάσος έπρεπε να αναλάβει αυτή την πρ ω ­ τοβουλία, μια και ιστορικά έχει συμβάλει τα μέγι­ στα στη διατήρηση και στον εμπλουτισμό της μουσικοχορευτικής παράδοσης του νησιού μας. Άλλω­ στε, δεν είνα ι τυ χα ίο το γεγονός ότι σ π ο υ δα ίο ι ερευνητές του παραδοσιακού τραγουδιού, όπω ς ο μεγάλος δάσκαλος Σίμων Καράς, η Δόμνα Σαμίου, ο Νίκος Διονυσόπουλος, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και άλλοι, επέλεξαν ως χώρο και πηγή έρευνας και μελέτης την Αγιάσο και το Αναγνωστήριό της. Στόχος μας είναι η Συνάντηση Παραδοσιακών Μ ουσικοχορευτικών Σχημάτων να αποτελέσει ση­ μείο α να φ ορά ς στα μουσ ικοχορευτικά δρώ μενα της Λέσβου και να ριζώσει ως θεσμός που θα αγκα­ λιάσει ολόκληρο το Αιγαίο. Η φετινή επιτυχία μάς δίνει φτερά να πετάξουμε στο μέλλον ακόμα πιο μακριά, κάνοντας πράξη τα οράματά μας. Κλείνο­ ντας το σημείωμά μας, κρίνουμε σκόπιμο να γρά­ ψουμε κα ι την Ο ργα νω τική Ε π ιτρ ο π ή , που την αποτελούσαν οι παρακάτω: Κλεάνθης Κορομηλάς, Π ροκόπης Μ αϊστρέλης, Π αναγιώ της Κ ουτσκου­ δής, Παναγιώτης Τσάγαλος, Μ αρία Κουζέλη, Ευ­ σ τρά τιος Κ αζαντζής, Γιάννης Π απάνης και Ε υ­ στράτιος Σταυρακέλης.

ΠΑΡΩΝ Παρών να πεις, μην το ξεχνάς, στο κάλεσμα του χρέους και στη ζωή σου να πονάς για γέρους και για νέους.

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ Απόψε της αγάπης σου πλημμύρισε η χάρη, μ’ όλους τους καταρράχτες της απ’ το ουράνιο δώμα. Κι ω θαύμα! Συμπυκνώθηκε στης φάτνης το κλινάρι ένας Θεός σε παιδικό μίας απαλάμης σώμα. Έτη φωτός διέσχισαν του ουρανού το φράγμα, για να φεγγοδοτήσουνε το θεϊκό αστέρα, ουρανοδρόμοι ψάλλουνε της γέννησης το θαύμα από την αειπάρθενη, πανάχραντη μητέρα. Αουσμένα μ’ αστερόσκονη σταλιάζουν τα κοπάδια, ιριδισμοί φωτοδοτούν των μάγων την πορεία, λιποθυμούν απ’ έκσταση βοσκοί μες στα λιβάδια κι η γη δονιέται ψάλλοντας γλυκά Χαίρε, Μαρία. Μ’ ανάβλεμμα στον ουρανό, λαοί, αναγαλλιάστε, σάρκα Θεού σωτήριο χνόμα στη γη ξεχύνει. Με δοξαριές του είναι σας τον Κύριο δοξάστε κι αναγαλλιάστε, ψάλλοντας το Επί γης Ειρήνη. ΜΑΡΙΑ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΑΑΜΠΡΙΝΟΥ

ΠΟΙΟΣ ΙΗΣΤΙΒΠ... Ποιος πίστιβγι τα πράματα πς θα ’ρθουν τ’ απάνου κάτου, για να μπουρεί πλια τσι γ ’ ιργάτ’ς φαγί να τροο χουρτάτου; Τριγιά πιντάρια παίν’ ραβ’στής στς ιλιές τσι δυο γι γ’ναίκα, αλλάξανι πλια γ’ ιντουλές τσι για τς φτουχοί γι δίκη. Πώς ήνταν, Θιε, τα πράματα τσι τώρα πώς γυρίζιν, άλλοι να κλαίνι, να θρηνούν, τσ’ άλλ’ να πανηγυρίζιν. Τώρα μπουρεί πλια τσι γ’ ιργάτ’ς να ζήσει αθρουπάτα, πριν έτρουγι μες στου πιατέλ’ λίγου φαγέλ’ σα τ’ κάτα. Ιμσόν ΟΥΓΑ παίρν’ γιου ιργάτ’ς, σα δ’λέψ’ μια μέρα τώρα, τσι όσα θέλ’ μέσα στου σπίτ’ τα αγουράζει ούλα. Γ’ ιργάτις ζούσαν πιο μπρουστά χειρότιρα ’πι τς γαδάρ’, αλλάξανι πλια τα πράματα τσι πάρτι του χαμπάρ’. Γ’ ιργάτις αρχουντύνουνι τσι γι αρχόντ’ φτουχαίνιν τσ’ ακόμα είνι άδηλου στου τέλους τι θα γένιν. Πουλλές θα γένιν αλλαγές στα τουρινά τα χρόνια, άλλ’ θα γιλούνι τσ’ άλλ’ θα κλαίν’ τώρα σαν τα παγόνια. Αγιάσος, 30.12.1996

^ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ

Παρών να πεις και στο στρατό κι αναφορά να δώσεις, για της πατρίδας το καλό τον όρκο μην προδώσεις. Παρών με κέφι στη δουλειά, παρών και στους αγώνες για πίστη, γλώσσα, λευτεριά και ηθικούς κανόνες. Παρών και όπου χρειαστεί, χω ρίς να σ ’ το ζητήσουν, γνωρίζοντας πως μερικοί στον τοίχο θα σε στήσουν. Μ ελίσσια, 1.9.2000

ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΑΡΛΜΟΥΝΤΖΟΣ

ΤΟ ΣΠΑΣΜΕΝΟ ΚΑΡΑΒΙ Ένα καράβι ξένο, με σπασμένα τα κατάρτια και με ρημαγμένα ξάρτια και σχισμένα τα πανιά, κείτεται παρατημένο πάνω στα ξερά τα φύκια και τα ξύλα του σκουλήκια μασουλούν σα φρυγανιά! Ξεχασμένο τ ’ όνομά του και η άγκυρα κλεμμένη, για δυο φράγκα πουλημένη σαν παλιό σιδερικό, μαχαιριές στα ύφαλά του κι η μικρή του η καμπάνα στον αγέρα ηχεί σαν κλάμα από κάποιο αγερικό! Στο σπασμένο του τιμόνι τραγουδάνε οι βοριάδες!·, σαν να κλαιν κάποιες κυράδες, που προσμένουν να φανεί, κι η φωνή γυρίζει μόνη, γρατζουνίζεται στα βράχια, π ’ αργοτρίζουνε σαν στάχυα στων κυμάτων την ορμή!

Και σαλεύει το καράβι και μουγκρίζει και βογγάει, ως το κύμα το τραβάει στην υγρή του αγκαλιά. Τη νυχτιά ένας φάρος σκάβει και στο φως του σκιάχτρο μοιάζει που χτυπιέται και φωνάζει με ανθρώπινη λαλιά. ΣΤΡΑΤΗΣ Α. ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ

ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΕΙΣΑΙ Ό ,τι απαιτήσανε Το βρήκανε Μόνο Ο θεσμός της ζωής Λεν υπάρχει Κι εμείς Με την ακόλαστη επιθυμία Να σε ξανάχαμε κοντά μας ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΜΙΣΣΙΟΣ

ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΠΟΝΟΣ Χρόνος και πόνος, δυο παλιοί κι αγαπημένοι φίλοι, την ίδια στράτα παίρνουνε τη μέρα τ’ Αϊ- Βασίλη. Τάχα ποιος να ’ναι ο φτωχός και ποιος να ’ναι ο μεγάλος; Τη μέρα που είδε ο ένας φως, γεννήθηκε κι ο άλλος. Τους σιαμαίους αδελφούς πώς να τους ξεχωρίσεις; Αν θες το χρόνο φίλο σου, τον πόνο θα γνωρίσεις. ΜΑΡΙΑ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ-ΛΑΜΠΡΪΝΟΥ

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΟΥ ΔΙΑΛΕΞΑΜΕ Περάσαμε από μονοπάτια και από δρόμους σκοτεινούς, του παρελθόντος μας κανάλια, μα σε μελλοντικούς ρυθμούς. Κάναμε τις επιλογές μας, συλλογικά και φανερά φτάσαμε στον προορισμό μας, μα ’κει κοπήκαν τα φτερά. Στο χάσιμο του συνανθρώπου, του διπλανού απλού ανθρώπου, δέθηκε κόμπος η ψυχή κι όλοι μίλησαν με σιωπή. Λάκρυα πλημμύρισαν τα μάτια,

όλους μας έκανε κομμάτια, μας πόνεσε όλους η σκέψη «αχ τότε, ποιος θα μας γιατρέψει!» Τη μέρα τ’ αποχωρισμού, αυτού του άρρηκτου δεσμού, θα υπάρχει μια δυσκολία, όλοι θα κλαιν με ευκολία κι όχι χωρίς δικαιολογία, αφού τελειώνει η ιστορία. Κι όλοι τραβούν νέα πορεία, μακριά απ’ ανθρώπους π’ αγαπήσαν, ένιωσαν, ζήσαν και πόθησαν. Γι’ αυτό θα σας θυμάμαι πάντα και θα ’στε μέσα στην καρδιά κι όταν θα φτάσουμε σαράντα, να θυμηθούμε τα «παιδιά».

14.1.2000

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΖΑΡΟΛΗΜΗΤΡΑΚΗΣ

Π Ε ΜΟΥ ΣΤΡΑΤΗ... Γιε μου Στρατή, δεν πρόλαβα να ’ρθω, πριν σε σκοτώσουν οι δολοφόνοι Γερμανοί, προτού σε θανατώσουν. Τώρα ήρθα στον τάφο σου, να τον γλυκοφιλήσω, αύριο φεύγω από δω, θα σ ’ αποχαιρετήσω. Άκουσα πως με ζήτησες την τελευταία ώρα, μα δε μου μήνυσε κανείς, γ ι ’ αυτό και ήρθα τώρα. Με τον παπά παράγγειλες υπομονή να κάνω, μα ε ίν ’ α π ’ τις δυνάμεις μου πολύ πιο παραπάνω. Στη θάλασσα σε ρίξανε, να ’ξερες τον καημό μου, θόλωσαν όλα γύρω μου, νέκρωσε το μυαλό μου. Με δάκρυα γλυκοφιλώ τη θάλασσα επάνω, σου δίνω το χαιρετισμό, το χέρι σου δεν πιάνω. Εκάψανε πολλές καρδιές, μαζί και τη δική μου, όλ’ οι γιατροί κι αν μαζευτούν, δε για ίνουν την πληγή μου.

17.6.1944

ΐΑΦΡΟΔΙΤΗ ΙΩΑΝ. ΠΑΣΧΑΛΙΑ

ΕΚΘΕΣΗ Λ Ε Σ Β ΙΑ Κ Ο Υ Τ Υ Π Ο Υ Οργανώθηκε και λειτούργησε με επιτυχία στην Αγιάσο Μ ε επιτυχία λειτούργησε στο νέο Δημαρχείο της Αγιάσου, από 10 έως 15 Αυγούστου 2003, η Έκθεση Αεσβιακού Τύπου, που συνδιοργανώθηκε από το Δή­ μο Αγιάσου και από την Ο μοσπονδία Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής (ΟΑΣΑ), με χρηματοδότηση του Υπουργείου Αιγαίου. Μέλη της Οργανωτικής Επιτρο­ πής ήταν οι παρακάτω: Παναγιώτης Κουτσκουδής, Προκόπης Μαϊστρέλης, Παναγιώτης Τσάγαλος, Χρι­ στόδουλος Τσακιρέλης, Παναγιώτα Πλωμαρίτου και Στρατής Ζάνταλης. Την Κυριακή, 10 Αυγούστου 2003, στις 8.30 μ.μ., στην αίθουσα του Κινηματοθεάτρου του Αναγνωστηρί­ ου Αγιάσου, έγινε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με θέμα «Το Λεσβιακό Έντυπο, χθες -σήμερα- αύριο», κατά τη διάρκεια της οποίας αναδείχτηκαν τα προβλή­ ματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο τοπικός τύπος, αλλά και ο σημαντικός ρόλος που μπορεί και πρέπει να παί­ ξει στην ανάδειξη και διεκδίκηση λύσεων στα ζητήματα που απασχολούν τη Λέσβο και τους κατοίκους της. Πή­ ραν μέρος εκδότες - διευθυντές τοπικών εφημερίδων, ο Γιώργος Σκούφος, ο Δημήτρης Κίνδερλης και ο Ηλίας Βουλβούλης, καθώς και ο Λέσβιος δημοσιογράφος του αθηναϊκού Τύπου Κώστας Βαξεβάνης και ο Γιάννης Χατζηβασιλείου, εκπροσωπώντας τους εκδότες των εντύπων των Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής. Τη συζή­ τηση, που άνοιξε με εισήγησή του ο φιλόλογος Πανα­ γιώτης Σκορδάς και που συντόνιζε ο πρόεδρος της ΟΑΣΑ Χριστόδουλος Τσακιρέλης, παρακολούθησαν αρκετοί συγχωριανοί μας και άνθρωποι του δημοσιο­ γραφικού κόσμου, των γραμμάτων και των τεχνών. Μετά το πέρας της συζήτησης έγιναν τα εγκαίνια της έκθεσης στην είσοδο του νέου Δημαρχείου Αγιάσου από το σεβασμιότατο μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιάκωβο.

Έκθεση λεσβιακών εντύπων στο ισόγειο του νέου Δημαρ­ χείου Αγιάσου (10 - 15.8.2003). Τιμητικό αφιέρωμα στο Μίλτη Παρασκευαΐδη.

Η αφίσα (διαστάσεων 61x43 εκ.) που φιλοτέχνησε για την εκδήλωση παρουσίασης του Αεσβιακού Τύπου ο Γεραγώτης ζωγράφος Στρατής Ζάνταλης.

Χαιρετισμούς, εκτός από το μητροπολίτη, απηύθυναν ο γενικός γραμματέας του Υπουργείου Αιγαίου και τέ­ ως αντιπρόεδρος της ΟΛΣΑ Δημήτρης Καπετανάς, που μετέφερε και χαιρετισμό του υπουργού Αιγαίου Νίκου Σηφουνάκη, ο πρόεδρος της ΟΑΣΑ Χριστό­ δουλος Τσακιρέλης και ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Αγιάσου Ηρακλής Κουντουρέλης. Παρα­ βρέθηκαν και τίμησαν με την παρουσία τους την εκδή­ λωση ο επίτιμος πρόεδρος της ΟΛΣΑ Γιώργος Κατσικάτσος, ο δήμαρχος Πολιχνίτου Γιάννης Συκάς, η Νί­ κη Τατά από τη Λεσβιακή Παροικία, ο Θεοφάνης Σουλακέλης από το Κ.Α.Α.Μ.Ε., καθώς και πολλοί πρόε­ δροι και μέλη Διοικητικών Συμβουλίων Λεσβιακών Συλλόγων της Αττικής. Την Τρίτη, 12 Αυγούστου 2003, στις 9.30 μ.μ., στην κατάμεστη από κόσμο πλατεία του σταθμού αυτοκινή­ των και στο πλαίσιο της Πρώτης Συνάντησης Παραδο­ σιακών Μουσικοχορευτικών Σχημάτων Αέσβου, που με επιτυχία διοργάνωσε φέτος για πρώτη φορά το Αναγνωστήριο Αγιάσου, με τη χρηματοδότηση του Δή­ μου Αγιάσου, του Υπουργείου Αιγαίου και της Νο­ μαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αέσβου, έγινε η κεντρική εκδήλωση της Έκθεσης. Χαιρέτησαν ο πρόεδρος της

ΟΑΣΑ Χριστόδουλος Τσακιρέλης και ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Αγιάσου Ηρακλής Κουντου­ ρέλης. Στη συνέχεια η Βασιλική Κουρβανιού, φιλόλο­ γος - προ ισταμένη Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Λέ­ σβου, μίλησε για την ιστορία του Λεσβιακού Εντύπου, ενώ διαφάνειες από την ιστορική διαδρομή της Λέ­ σβου και από τη μουσικοχορευτική της παράδοση προ­ βάλλονταν σε γιγαντοοθόνη. Ακολούθησε ένα δίωρο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, αφιερωμένο στη μνήμη του αείμνηστου μουσικοδιδάσκαλου Χαρίλαου Ρόδανου, με σκοπούς, χορούς και τραγούδια της Αέσβου και της Μικράς Ασίας, που παρουσίασαν η παραδοσιακή κο­ μπανία, η χορωδία και τα χορευτικά τμήματα όλων των ηλικιών του Αναγνωστηρίου Αγιάσου. Η πραγματοποίηση αυτής της έκθεσης ήταν παλαι­ ός στόχσς της ΟΛΣΑ. Ο Δήμος Αγιάσου ήρθε σε επα­ φή από την αρχή της χρονιάς με την Ομοσπονδία και αφού συναποφασίστηκε η πραγματοποίησή της στην Αγιάσο, επιτεύχθηκε και η χρηματοδότησή της από το Υπουργείο Αιγαίου. Η παρουσίασή της στο χωριό μας δεν ήταν τυχαία. Συνδέεται με την ξεχωριστή θέση που κατέχει η Αγιάσος στην ιστορία της λεσβιακής δη­ μοσιογραφίας, ως γενέτειρα δημοσιογράφων και ως τόπος λειτουργίας τυπογραφείων και έκδοσης εφημε­ ρίδων και περιοδικών. Στόχος της έκθεσης ήταν να αναδειχθεί αφ’ ενός η πλούσια εκδοτική δραστηριότητά που ανέπτυξε η Λέ­ σβος από τον προπερασμένο αιώνα μέχρι σήμερα, και αφ’ ετέρου να συγκεντρωθεί και να παρουσιαστεί ένα μικρό έστω μέρος αυτού του σπάνιου αλλά διάσπαρ­ του έντυπου αρχειακού υλικού, που έχει μοναδική συλλεκτική και ιστορική αξία. Απώτερος στόχος η συνειδητοποίηση της ανάγκης να δημιουργηθεί στη Λέ­ σβο η κιβωτός εκείνη που θα συγκεντρώσει και θα δια­ σώσει τον ανεκτίμητο αυτό θησαυρό, στον οποίο αποτυπώνεται η ιστορική διαδρομή του νησιού μας, από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα, και κα­ ταγράφεται η τεράστια πνευματική και πολιτιστική δημιουργία του λεσβιακού λαού. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τη δημιουρ­ γία στην Αγιάσο του Παραρτήματος Βορείου Αιγαίου

Έκθεση λεσβιακών εντύπων στο ισόγειο του νέου Δημαρ χείου Αγιάσου (10 - 15.8.2003).

Στιγμιότυπο από τη συζήτηση για το παρόν και για το μέλλον του Αεσβιακού Τύπου και των Εντύπων των Πολι­ τιστικών Συλλόγων. Αναπτύσσει τις απόψεις του ο Ηλίας Βουλβούλης, διευθυντής της εφημερίδας «Νέο Εμπρός». Παρακάθηνται ο Γιάννης Χατζηβασιλείου και ο πρόεδρος της ΟΑΣΑ Χριστόδουλος Τσακιρέλης (δεξιά). (Φωτογραφία Δημητρίου Γαβρέλα)

του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Α.ΤΑ.). Ο Δήμος Αγιάσου είναι στο πλευρό του ομοχώριού μας μητροπολίτη Μ υτιλήνης Ιακώβου Φραντζή, ο οποίος πρωτοστατεί σ’ αυτή την προσπά­ θεια, και καλεί την Πολιτεία να σταθεί αρωγός. Την έκθεση επισκέφτηκαν αρκετοί συμπατριώτες μας και ξένοι που βρέθηκαν στο χωριό μας αυτή την περίοδο και έμειναν εντυπωσιασμένοι από την ποσό­ τητα και κυρίως από την ποιότητα των εκθεμάτων. Πολιτικές, κοινωνικές, αθλητικές, σατιρικές, νεανικές και άλλες εκδόσεις (εφημερίδες και περιοδικά), από τον προπερασμένο αιώνα μέχρι σήμερα, αποτέλεσαν το υλικό που εκτέθηκε στο ισόγειο και στον όροφο του νέου Δημαρχείου. Μέσα από τις κιτρινισμένες σελίδες τους ζωντάνεψε στα μάτια των επισκεπτών η ιστορική διαδρομή της Λέσβου τα τελευταία 126 χρόνια. Ευχά­ ριστη και ιδιαίτερα αισιόδοξη διαπίστωση είναι ότι η καρποφορία της λεσβιακής διανόησης συνεχίζεται με ικανοποιητικούς ρυθμούς ακόμη και σήμερα, μέσα κι έξω από το νησί μας και σ’ όλο τον κόσμο, όπου υπάρ­ χουν και ζουν Λέσβιοι. Τέλος, η έκθεση αυτή δίνει το έναυσμα για μια πληρέστερη και συστηματικότερη κα­ ταγραφή των λεσβιακών εντύπων, κάτι που είναι μέσα στους στόχους της ΟΑΣΑ, δεδομένου ότι η έρευνα σ’ αυτό τον τομέα δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Ο Δήμος Αγιάσου και το Διοικητικό Συμβούλιο της ΟΑΣΑ εκφράζουν τις θερμές τους ευχαριστίες σε όλους όσοι με οποιονδήποτε τρόπο στήριξαν υλικά και ηθικά την αξιόλογη αυτή πρωτοβουλία, της οποί­ ας οι ευρύτερες στοχεύσεις ευελπιστούμε να πάρουν σάρκα και οστά με την κοινή μας προσπάθεια και τη στήριξη της Πολιτείας.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ Γυμνασιακό Παράρτημα Αγιάσου 1946 - 1961 Μ α θη τικ ά πηλήκια και γυμναστικές επιδείξεις, παρελάσεις και εθνικοί χοροί στο Δημοτικό Πάρκο, εκδρομές στη Γέρα, στον Πολιχνίτο και στον Προ­ φήτη Η λία, θεατρικές παραστάσεις και σχολικές γιορτές, παλιά ξύλινα θρανία, φθαρμένοι έλεγχοι προόδου και διαγωγής και απολυτήρια και αποδει­ κτικά, Κορνηλίου Νέπω τος Βίοι του Ερρίκου Σκάσση, Φυσική του Αλκινόου Μάζη και Στοιχεία Φυτο­ λογίας του Παναγιώτου Τζιλήθρα, καθώς και άλλα «θρυλικά» βιβλία του ΟΕΣΒ, και πρακτικά ορκω­ μοσίας και ανάληψης υπηρεσίας και κανονισμοί του σχολείου και ξυλόσομπες και μπουριά και χει­ ροκίνητο κουδούνι και ο Κ ωνσταντίνος Τζηρίδης μαζί με τον Ευστράτιο Βαμβουρέλη πανταχού π α ­ ρόντες, έτοιμοι να αποδράσουν από τις σελίδες του βιβλίου και να καλέσουν σε πρωινή προσευχή, στα σκαλιά του Γυμνασίου, όλους τους μαθητές που φοίτησαν στο Γυμνασιακό Παράρτημα της Αγιάσου τη «χρυσή» περίοδο, όπως τη χαρακτηρίζει ο Βασί­ λης Κωμαΐτης, μαθητής τότε, φιλόλογος - διευθυ­ ντής Λυκείου σήμερα και συγγραφέας του βιβλίου, που ζωντανεύει με ωραιότατο τρόπο μια ολόκληρη εποχή, τελείως διαφορετική από τη σημερινή. Αυτό νομίζω ότι είναι το βασικότερο χαρακτηρι­ στικό του βιβλίου. Ο Βασίλης Κωμαΐτης απέφυγε τον κίνδυνο μιας ξερής καταγραφής και παράθεσης του αρχειακού υλικού, που συγκέντρωσε ύστερα από κοπιαστική έρευνα, και προχώρησε σε μια αφή­ γηση γεγονότων και περιγραφή προσώπων και κα­ ταστάσεων, μ’ ένα λόγο που θερμαίνεται συναισθη­ ματικά, όσο χρειάζεται, χωρίς να γίνεται γλυκερός, χωρίς να πλατειάζει, χωρίς να είναι ξερός και από­ μακρος. Αλλωστε, ο συγγραφέας φοίτησε στο σχο­ λείο αυτό, κράτησε βαθιά μέσα του πρόσω πα και καταστάσεις που επέδρασαν καθοριστικά στη ζαιή και προσδιόρισαν το μέλλον, όχι μόνο το δικό του, αλλά και των συμμαθητών του και των άλλων μα­ θητών αυτής της περιόδου και της κοινω νίας ολό­ κληρου του χωριού, αφού είναι γνωστό ότι η εκπαί­ δευση επιδρά στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Π ολλαπλώ ς χρήσιμο το βιβλίο. Ό χ ι μόνο για όσους φοίτησαν ή δίδαξαν κατά την περίοδο αυτή, οι οποίοι θα βρουν μέσα στις σελίδες ένα σημαντι­ κό κομμάτι της ζωής τους, αλλά και για την τοπική ιστορία της Αγιάσου και της Λέσβου, καθώς και για την εκπαιδευτική ιστορία της χώρας μας. Ο Βασί­ λης Κωμαΐτης έχει κάνει υποδειγματική ερευνητική και συγγραφική δουλειά. Το αρχειακό υλικό που εκθέτει είναι θαυμάσιο και καλύπτει όλες τις πτυ­

χές του θέματός του. Το φωτογραφικό υλικό πλου­ σιότατο. Κατόρθωσε μάλιστα να εξακριβώσει όλα τα πρόσωπα των φωτογραφιών κι αυτά που φαίνο­ νται ελάχιστα, ακόμη και σε φωτογραφίες με δεκά­ δες μαθητικές και καθηγητικές φιγούρες. Χωρίζει την εξιστόρησή του σε δυο μέρη. Το πρώ­ το επιγράφεται «Πρώιμη Περίοδος» (1946 - 1950) και το δεύτερο «Περίοδος Ακμής» (1951 - 1961). Στο πρώτο κεφάλαιο εκθέτει τα κοινωνικά χαρακτηριστι­ κά του Γυμνασιακού Παραρτήματος, το χαρακτήρα και την οργάνωση του σχολείου, τη στέγαση και την κτιριακή εγκατάσταση, την υποδομή, τον εξοπλισμό, τα μέσα διδασκαλίας, τη λειτουργία και τον κανονι­ σμό του, τα μαθήματα, τα διδακτικά βιβλία και τις εξετάσεις. Στο δεύτερο κεφάλαιο μας δίνει τις σχολι­ κές δραστηριότητες, τις εκδρομές, την εφημερίδα «Η Ηχώ του Γυμνασίου μας», που εξέδωσαν τρία φύλλα οι τελειόφοιτοι του σχολικού έτους 1954 - 1955, την παραπτωματική συμπεριφορά, την εκπαιδευτική ει­ σφορά, τα εκπαιδευτικά τέλη, το Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων, το διδακτικό προσωπικό, το μαθητι­ κό δυναμικό ανά σχολικό έτος από το 1946 έως το 1961, καθώς και την εξέλιξη των αποφοίτων. Το φωτογραφικό αρχείο καλύπτει ποικίλες πτυ­ χές της σχολικής ζωής: παρελάσεις, γυμναστικές επι­ δείξεις, εκδρομές κ.ά. Στο τελευταίο κεφάλαιο ο Βα­ σίλης Κωμαΐτης παίρνει έναν έναν τους 13 καθηγη­ τές και τις καθηγήτριες του Παραρτήματος, παραθέ­ τοντας τα βιογραφικά τους στοιχεία μαζί με την προσαιπική του γνώμη, όπως τους έζησε ως δασκά­ λους του και όπως τους γνώρισε στα κατοπινά χρό­ νια ως συνάδελφός τους. Ωραία κείμενα, πορτρέτα των καθηγητών, κάποιοι από τους οποίους είναι ιδι­ αίτερα γνωστοί, όπως ο Σταύρος Παρασκευαΐδης, ο Φ ίλιππος Καραμάνης, η Ειρήνη Σιδερή-Κουτσκουδή, ο Βασίλης Αϊβαλιώτης, ο Χρίστος Μητσιώνης, ο Δημήτρης Σκλεπάρης, και κάποιοι άλλοι λιγότερο. Ο συγγραφέας τους φωτίζει με το δικό του προσω­ πικό τρόπο, κάτι το οποίο έχει ιδιαίτερη αξία. Το βιβλίο κλείνει με διάφορους στατιστικούς π ί­ νακες, π.χ. καταγωγή μαθητικού δυναμικού, αριθ­ μητική εξέλιξη μαθητών, αριθμός εγγραφώ ν ανά σχολικό έτος, αγόρια και κορίτσια που φοίτησαν κατά την περίοδο αυτή, και άλλα. Αξίζει να σημειώ­ σουμε και την πολύ καλή δουλειά που έχει κάνει ο Τάκης Βαλάκος στο εικαστικό μέρος της έκδοσης. Πρόκειται για βιβλίο νοσταλγίας, μνήμης, τιμής και γνώσης.

ράχτα, στου Μ αυριγιώ τ’. Τσι θα μ’ πεις μόνα... Εμ τ ’ άλλου, που εν του βάζ’ νους σ’.

- Τ ι; - Να, μπιζιρίσαν τα σκατά μ ’ ν ’ ανικατιφτούν μι τα σκατά τουν αρχουντάδουν! Άμα τραβήξου του σ ’νέλ’ τσι γουργουλίξ’ του νιρό μες στ’ λικάν’, φραίνουμί του, φχαριστιόμι του, που γινόντι ένα μείγμα τσ’ ε γνουρ’ζόντι, αρχόντ’κα είνι γι φτουχά! Αγιάσος, 25.7.2000 ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΛΗΣ

ΝΥΧΤΑ ΠΗΡΙ ΤΟΥ ΛΙΠΑΟΥΜ Α Χ Υ Σ ’ΤΣΙ ΤΟΥ Α Α Δ ’ Τ ο υ ’42 δούλιβγα σ ’ μηχανές, κ ’βάνιουμ του­ λούμια, λάδια. Μ ια μέρα ίλιθι γι Ξ ινιτιά που λέ­ γα ν , του Π α ρ α μ ’θ έ λ ’ Σ τ ρ α τ ίν ’ς. Μ όλις φ ουρ τώ θ ’κα, να φύγου, φ ά ν ’τσι ντ πους*του τουλούμ’ σ τά ζ’. Του το υ λο ύ μ ’, του δέσ ’μουντ, είνι πουλύ μαστόρ’κου. Μ όλις σ ύρ’ς τ ’ θηλιά, α δειά ζ’, στου π ι κ α ι φι. Του Π α ρ α μ ’θ έλ ’ έτρ ιξι να του σ φ ίξ ’. Μόλις όμους ίτζιξι τ ’ θηλιά, ίδειασι του τουλούμ’. Του απουτέλισμα ήνταν να μη μας π λη ρώ ν’. Γύριβγι μάλιστα τσι τα ρέστα. Τ ’ είπαμι τσι μεις γι λα δά δις πους, άμα ε μας πλη ρώ σ ’, θα σκάσουμι τσ ’ άλλου τουλούμ ’. Μ όλις ίκ ’σι έδιας, προυτού σ ’κώσουμι του τουλούμ’, μας πλήρουνι! Αγιάσος, 23.1.2003 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ν. ΞΑΦΕΛΗΣ (ΝΕΚΡΟΤΑΛΟΣ)

ΜΠΙΖΙΡΙΣΑΝ Ν ’ ΑΝΙΚΑΤΙΦΤΟΥΝ Σ τ η ν Α γιάσο, όταν άρχισ αν οι εργασίες επέ­ κτασης τω ν δικτύω ν ύδρευσης και αποχέτευσης, συνδέθηκε επιτέλους με αυτά και το σπίτι του Σπύ­ ρου Καμάτσου ή Νταγούτη, στο Μαυριγιώτη. Μια μέρα συνάντησε ο Σπύρος στο Σταυρί το δήμαρχο Παναγιώτη Ψυρούκη.

- Γεια σου, δήμαρχι, γιου Θιος να σ ’ έχ’ γιρό, να ’σι καλά, για έ γ ιο υ τ ’ τν ιξ ίσ ο υ σ ’ πο ’κ α νις. Χ ρόνια τ ’ λα χτά ριο υμ ’ τσ ’ είχα του ά χ τ ’. Να ’σι καλά, σ ’ ούλα τα χρόνια μ ’ θα σι ψηφίζου. Μ όμ’ ήνταν ιμκρό πράμα!

- Τι είναι, ρε Σπύρο; Τι εννοείς; - Να, μωρέ δάσκαλι, του νιρό τσι τουν υπόνουμου που ’βαλις στου σπίτι μ’!

- Χαρά στο πράμα, ρε Σπύρο, δεν έγινε η σύν­ δεση μόνο με το δικό σου σπίτι.

- Τ ι λ έ γ ’ς έφ του, ε δ ή μ α ρ χι, χ ρ ό ν ια κα τούριουμ’ όξου τσι ξέρινα «μ’λουκόμματα» π ίσ ’ στα

Σ τ ο υ χουριό του καλουτσαίρ’ μας αρέσ’ α πίνουμι του καφιδέλ’ μας κάτου α π ’ τ ’ φρίτζα τ ’ Καλφαγιάνν’. Μια μέρα, πριν απί χρόνια, ήρτι τρουχουνόμους τσ’ ίβαλι σήμα στου δρόμου, για να κόψ’ τ ’ συγκοινουνία. Δυο φ ίλ’ σχουλιάσαν του γιγουνός: - Μόνα του σπίτ’, ε Τ ίν’, είνι έφνα τσι πρέατ’ ουπουσδήπουτι α πιράσου α π ’ έδιου μι τ ’ αυτουκίνητού μ’. Τούλουγια θα γίν’, μαθέ, μι τούτου που ’βαλι; - Τι ρουτάς μένα, ε Ληγόρ’; Φαίνιτι πους νύχτα πήρις του δίπλουμά σ ’! Αθήνα, 2003 ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

ΓΙΟΥΜΕΝΑ ΑΡΜ ΥΡΕΑΙΑ Ε ν α ς Π αλιουτσηπιανός ιξηνταβιλόν’ς ήνταν πιλά τ’ς τ ’ Παραστσιβά τ ’ Φρατζέσκου, τ ’ Μαρίνου, που ’χι μπακάλ’κου μες στου τσαρσί. Τα ψούνιαντ ήνταν σάλια μπάλια, μια δραχμή ρύζ’, μια δραχμή ζάχαρ’, δυο δραχμές τυρί τσ’ άλλα έιτιτια. Του τσιγκουνιόντ ήνταν μιγάλου τσι τα παζάριαντ ανυπόφουρα. Ρώτα τσι ξιρώτα πόσου κάν’ το ’να, πόσου κάν’ τ ’ άλλου, τσ’ ας είχι παράδις μι του τσ’βάλ’. Γι’ αυτό Μ αρίνους λόγιαζι πώ ς τσι πώ ς να τουν ξιφουρτουθεί, να λείψ’ α π ’ του τσιφάλιντ. Μια φουρά, αντίς για φέτα π ’ γύριψι, τ ’ δώτσι κ ά τ’ τρίμματα που ’χαν απουμείν’ στου ντινικέ. Μιαν άλλ’ φουρά, που ’ρτι ν ’ αγουράσ’ αρμυρό, για να του φα μι τς φασούλις, τ ’ πάσαρι δυο γιουμένα αρμυρέλια. Τν άλλ’ τ ’ μέρα, προυί προυί, να τους μι του χαρτί στου χέρ’. Μ πακάλ’ς παραξινέφ’τσι τσι τουν ρώτ’σι.

- Τι έχουμι, Α ρμόλ’γι; Μήπους ίφιρις τ ’ αρμυ­ ρέλια, για να π ά ρ ’ς πίσου τ ’ δραχμή; - Ό χ ’, ε Μαρίνου, καλά ήνταν, μου να σκέφ’κα να φέρου του ένα να του φας ισύ! (Από αφήγηση Παρασκευά Φραντζέσκου (Μαρίνου). Παλαιόκηπος, 26.7.1983) ΑΡΙΑΛΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΚΑΙ ΕΞΩΚΛΗΣΙΑ Σ τ ι ς 19.10.2003 έγινε στο Αναγνωστήριο «η Ανά­ πτυξη» Αγιάσου η παρουσίαση του βιβλίου «Εκκλη­ σίες και Εξωκλήσια της Αγιάσου», το σποίο εκδόθηκε από το Δημοτικό Σχολείο. Το βιβλίο αυτό ήταν συλ­ λογική προσπάθεια των μαθητών των τάξεων Ε ' και Σ Τ ' του Σχολείου, με τη βοήθεια των δασκάλων τους, στα πλαίσια του προγράμματος Περιβαλλοντι-

Η προμετωπίδα του βιβλίου «Εκκλησίες και Εξωκλήσια της Αγιάσου».

κής Εκπαίδευσης κατά το σχολικό έτος 2002-2003. Την έκδοση του βιβλίου χρηματοδότησαν το Υπουρ­ γείο Αιγαίου, ο Δήμος Αγιάσου, το Παλλεσβιακό Προσκύνημα Παναγίας Αγιάσου και το Κληροδότη­ μα Παναγιώτη Σκούνιογλου. Οι φωτογραφίες που περιέχονται στο βιβλίο είναι άριστες και αναδεικνύουν τόσο τον πλούτο και την αρχιτεκτονική δομή των εκκλησιών, των παρεκκλησίων και των εξωκλησίων, όσο και τη φυσική ομορφιά του περιβάλλοντος. Την παρουσίαση προλόγισε ο διευθυντής του Σχο­ λείου Γρηγόριος Χατζηφώτης και στη συνέχεια μίλησαν ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος και ο προϊστάμενος Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Κα­ θοδήγησης Βορείου Αιγαίου Δημήτριος Ρούγγος, οι οποίοι αναφέρθηκαν στην προσπάθεια των μαθητών, καθώς και στα αποτελέσματά της, τα οποία κρίθηκαν αξιόλογα. Στη συνέχεια οι μαθητές-συγγραφείς διάβα­ σαν αποσπάσματα από τις εργασίες τους, ενώ στην οθό­ νη προβάλλονταν εικόνες από τα περιεχόμενα του βι­

βλίου. Στην εκδήλωση παρέστησαν οι σχολικοί σύμβου­ λοι Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, Προσχολικής Αγωγής και Ειδικής Αγωγής, πολλοί εκπαιδευτικοί, ο δήμαρχος Αγιάσου, καθώς και πολλοί γονείς και μαθητές. Στους συντελεστές της αξιόλογης αυτής προσπά­ θειας αξίζουν θερμά συγχαρητήρια. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΞΕΝΕΛΗΣ

ΟΙ ΛΕΣΒΙΟΙ ΤΗΣ ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗΣ

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μυτιληναίων «ο Θεόφι­ λος», πηδαλιουχούμενος από ανθρώπους που διαθέ­ τουν μεράκι και δημιουργικό παλμό, βρίσκεται συνε­ χώς στο προσκήνιο της πολιτιστικής επικαιρότητας. Μέσα σε οχτώ χρόνια κατάφερε να δώσει τρανά δείγ­ ματα σοβαρής εργασίας στους τομείς του πνεύματος, της τέχνης και της κοινωνικής προσφοράς. Στις 28.5.2003 πραγματοποίησε εκδήλωση, με τη συμπλήρωση 80 χρόνων από το θάνατο του Αργύρη Εφταλιώτη. Εισαγωγικά μίλησαν ο πρόεδρος Αχιλλέας Χιωτέλης και η γραμματέας του Συλλόγου Ελένη Γραβουνιώτη. Στη συνέχεια μίλησε ο Γιάννης Χατζη­ βασιλείου, με θέμα «Αργύρης Εφταλιώτης, ο Λέσβιος ραψωδός και διδάχος της Ρωμιοσύνης». Κείμενα, ποι­ ητικά και πεζά, απέδωσαν η ηθοποιός Φωτεινή Θεοδωρίδη και η Μυτιληνιά ηθοποιός και σκηνοθέτρια Έλε­ να Τσαλδάρη. Θετική και η συμβολή της Χορωδίας, η οποία απέδωσε μελοποιημένα ποιήματα του Αργύρη Εφταλιώτη. Προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ «Μόλυβος ή Μήθυμνα - όπως και να το πεις, ο ίδιος παράδεισος», που αναφέρεται στη γενέτειρα του τιμωμένου. Στις 30.11.2003, εξάλλου, στον ίδιο χώρο γιόρτασε τα Ελευθέρια της Λέσβου. Ομιλητής ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής (ΟΛΣΑ) Χριστόδουλος Τσακιρέλης. Αποδόθηκαν επίκαιρα λο­ γοτεχνικά ιδιωματικά κείμενα. Ευκαιριακά λειτούρ­ γησε Έκθεση λεσβιακών εφημερίδων-περιοδικών, κα­ θώς και φωτογραφικού υλικού της ιστορικής περιό­ δου της απελευθέρωσης. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ Σ τ ις 20.11.2003 έγιναν τα εγκαίνια του Νηπιαγω­ γείου Αγιάσου. Τον αγιασμό τέλεσε ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος και παραβρέθηκαν ο περιφερειακός διευθυντής Εκπαίδευσης Βορείου Αιγαίου Ραφαήλ Παπαδέλης, ο προϊστάμενος Παιδα­ γωγικής Καθοδήγησης Βορείου Αιγαίου Δημήτριος Ρούγγος, ο αντινομάρχης Λέσβου Σπυρίδων Γαληνός, ο προϊστάμενος Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαί­ δευσης Λέσβου Στυλιανός Γιακουμής, οι σχολικοί σύμβουλοι Βασιλική Γάτα, Στρατής Αθανάσης και Παναγιώτης Γιαβρίμης, ο δήμαρχος Αγιάσου Χρύ­

σανθος Χατζηπαναγιώτης, οι μαθητές του Νηπιαγω­ γείου, οι γονείς τους και αρκετός κόσμος. Για τη ση­ μασία του έργου και για τις μεγάλες προσπάθειές ανέ­ γερσης του διδακτηρίου μίλησαν ο σεβασμιότατος μη­ τροπολίτης, ο Ραφαήλ Παπαδέλης, ο Σπυρίδων Γαλη­ νός, ο Στυλιανός Γιακουμής και ο δήμαρχος Αγιάσου. Το Νηπιαγωγείο της Αγιάσου ιδρύθηκε το έτος 1970. Από τότε και μέχρι τελευταία στεγαζόταν σε ακατάλληλες αίθουσες του Δημοτικού Σχολείου, δημι­ ουργώντας προβλήματα και σ’ αυτό, το οποίο χρεια­ ζόταν όλες τις αίθουσες για τη λειτουργία του ολοήμε­ ρου Σχολείου. Το έτος 2000, η προηγούμενη δημοτική αρχή, με δήμαρχο τον Παναγιώτη Ψυρούκη, αφού προγραμμάτισε το έργο, κινήθηκε δραστήρια για την υλοποίησή του. Με συνεχή έγγραφα και παραστάσεις στο Υπουργείο Παιδείας κατόρθωσε το επόμενο έτος ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων (Ο.Σ.Κ.) να συμπεριλάβει στο πρόγραμμά του την ανέγερση του διδα­ κτηρίου και το 2002 να ολοκληρωθεί το Νηπιαγωγείο. Η δαπάνη του έργου ήταν της τάξης των 80 εκατομμυ­ ρίων δραχμών. Η τωρινή δημοτική αρχή αποκατέστησε κάποιες ατέλειες και ελλείψεις που υπήρχαν και έτσι σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σ’ ένα άριστο σχο­ λείο, που περιλαμβάνει δυο μεγάλες αίθουσες διδα­ σκαλίας, γραφείο διδασκόντων, αποθήκη, κυλικείο και χώρους υγιεινής, κατάλληλους για νήπια. Το Νηπιαγωγείο αυτό, καινούριο και λειτουργικό, παραδόθηκε στους κατοίκους της νύφης του Ολύ­ μπου. Ένας ναός του πνεύματος, ένας σύγχρονος χώ­ ρος μόρφωσης και αγωγής των παιδιών της. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΞΕΝΕΛΗΣ

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Ιδιαίτερη επιτυχία σημείωσε η Γ ' Ατομική Έκθε­ ση της εκλεκτής Μ α ντα μ α διώ τισ σ α ς ζω γράφ ου

«Ο εσωτερικός μου κόσμος». Πίνακας της Αννας-Μαρίας Χατζημιχάλη.

Άννας-Μ αρίας Χατζημιχάλη, η οποία λειτούργησε από 13.8.2003, επί μια εβδομάδα, στο Γενί Τζαμί της Μυτιλήνης, στα πλαίσια των πολιτιστικών εκδηλώσε­ ων του Αεσβιακού Καλοκαιριού.

ΟΙ ΝΕΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΜΑΣ

Ο παρακάτω πίνακας των επιτυχόντων καταρτί­ στηκε από το συνεργάτη μας εκπαιδευτικό Γ Ε Ω Ρ ­ ΓΙ Ο Μ Ι Χ Α Η Λ Ξ Ε Ν Ε Λ Η , τον οποίο και ευχα­ ριστούμε. Επειδή όμως είναι δύσκολο το έργο της συ­ γκέντρωσης και εξακρίβωσης των στοιχείων από όλη τη χώρα, παρακαλούμε να μας ενημερώσετε για ενδε­ χόμενα σφάλματα ή παραλείψεις. Αλεντά Αικατερίνη του Γεωργίου, Βρεφονηπιοκομίας ΤΕΙ Ηπείρου, Βαμβουρέλη Μαρία του Λγγελου, Νομικής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Βαρβάκη Ειρήνη του Δημητρίου, Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου, Βερίλλης Ξενοφών-Σεραφείμ του Αποστόλου, Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Η/Υ ΕΜΠ, Γεωργαντής Ιωάννης του Ευστρατίου, Τοπικής Αυτοδιοίκησης ΤΕΙ Καλαμάτας, Λαγιέλης Χρίστος του Νικολάου, Νομικής Πανεπιστημίου Θράκης, Αεσποτέλης Κωνσταντίνος του Χρίστου, Π αιδαγω γικού Δημοτικής Εκπαίδευσης Αθήνας, Ηλιογραμμένου Ιωάννα του Ευστρατίου, Τουρκι­ κών και Α σιατικών Σπουδών Αθήνας, Καλογερογιάννης Ιωάννης του Αθανασίου, Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Κάνα­ ρος Λημήτριος του Π αναγιώτη, Εφαρμοσμένης Πληροφορικής στη Διοίκηση και στην Οικονομία ΤΕΙ Αμαλιάδας, Καπετάνος Λγγελος του Ευστα­ θίου, Ιχθυοκομίας - Αλιείας ΤΕΙ Ηπείρου, Καρα­ τζάνος Ελευθέριος του Χαριλάου, Ζωικής Παρα­ γωγής ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, Κορομηλά Μαρία του Δημητρίου, Αρχιτεκτονικής Τοπίου ΤΕΙ Καβά­ λας, Κορομηλά Κωνσταντίνα του Ιωάννη, Αισθη­ τικής και Κοσμητολογίας ΤΕΙ Αθήνας, Κωμαΐτου Βασιλική του Βασιλείου, Ιατρικής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μ αϊστρέλη Αναστασία του Χρι­ στόφ α, Ψ υ χο λ ο γ ία ς Π α ντείου Π ανεπισ τημίου, Μαϊστρέλη Παναγιώτα του Προκοπίου, Π αιδα­ γωγικού Δημοτικής Εκπαίδευσης Αθήνας, Μακαρώνη Μαίρη του Βασιλείου, Ιατρικής Πανεπιστη­ μίου Θράκης, Μπαρούτης Νικόλαος του Ιγνατίου, Γεωγραφίας Πανεπιστημίου Αιγαίου, Παπουτσέλη Ευσταθία του Ευστρατίου, Εκπαιδευτικών Ηλε­ κτρολογίας ΑΣΠΑΙΤΕ Αθήνας, Παραμυθέλης Βα­ σίλειος του Μ ιχαήλ, Η λεκτρολογίας ΤΕΙ Καβά­ λας, Παυλής Σπυρίδων του Ιωάννη, Διοίκησης Επιχειρήσεων ΤΕΙ Πειραιά, Περγάμαλης Αντώνιος του Ευστρατίου, Βιολογικών Εφαρμογών και Τε­ χνολογιώ ν Ιωαννίνω ν, Στεφάνου Θεοφάνιά του Χριστόφα, Λογιστικής ΤΕΙ Θεσσαλονίκης, Ταρά­ νης Λημήτριος του Γεωργίου, Πληροφορικής και

ΜΜΕ ΤΕΙ Πάτρας, Τζέγκου Μυρσίνη του Δημη­ τρίου, Δημοσίων Σχέσεων και Ε πικοινω νίας ΤΕΙ Δυτικής Μ ακεδονίας, Τινέλης Ευστράτιος του Ιωάννη, Επιστημών της Θάλασσας Πανεπιστημίου Α ιγαίου, Τσομπανέλης Θ εοχάρης του Μ ιχαήλ, Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας Πανεπι­ στημίου Αιγαίου, Χαδεμένος Σταμάτης του Πανα­ γιώτη, Βιομηχανικής Τεχνολογικής Διοίκησης Πα­ νεπιστημίου Πειραιά, Χαλέλη Ειρήνη του Πανα­ γιώ τη, Μ ηχανικών Η/Υ και Π ληροφορικής Π ά ­ τρας, Χριστοφαρής Προκόπιος του Ευστρατίου, Ιστορίας Ιονίου Πανεπιστημίου.

ΔΡΩΜΕΝΑ ΜΕΣΟΤΟΠΙΤΩΝ

Ο δραστήριος Σύλλογος Μεσοτοπιτών Λέσβου «η Αναγέννηση», συνεχίζοντας τη μακρόχρονη πολι­ τιστική του δράση, πραγματοποίησε στις 7.12.2003, στο χώρο της αίθουσάς του (Εθνικής Αντίστασης 33, Δάφνη), εκδήλωση αφιερωμένη στα θεατρικά έργα των Πάνου Κοντέλη και Θύμιου Βασίλογλου, τα γραμμένα στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα, τα οποία κα­ τά καιρούς διδάχτηκαν με επιτυχία από τη σκηνή. Για τα έργα αυτά μίλησαν οι πρώην πρόεδροι του Συλλό­ γου Γρηγόρης Παπουτσής, γιατρός, και Φώτης Βασί­ λογλου, εκπαιδευτικός, ο Κώστας Καραστάθης, συγ­ γραφέας, και οι τιμώμενοι. Στην εκδήλωση συμμετεί­ χαν η Χορωδία, τμήμα της Χορευτικής Ομάδας, κα­ θώς και ερασιτέχνες που παρουσίασαν σκηνές από τα θεατρικά έργα. Α ξίζουν θερμά συγχαρητήρια στο Δ ιοικητικό Συμβούλιο και στην πρόεδρο αυτού Παναγιώτα Πλω­ μαρίτου, καθώς και σ’ όλους τους εργάτες, επώνυ­ μους και ανώνυμους, της μεσοτοπίτικης πολιτισμι­ κής πρωτοπορίας.

ΕΚΑΤΟΝΤΑΧΡΟΝΑ ΒΕΝΕΖΗ

Η Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών και τα περιοδι­ κά «Η Λέσβος μας», της Ομοσπονδίας Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής (ΟΛΣΑ), και «Αγιάσος», του Φι­ λοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών, θα τιμήσουν τον Ηλία Βενέζη (1904 - 1973), με την ευκαιρία της συ­ μπλήρωσης 100 χρόνων από τη γέννησή του. Η εκδή­ λωση θα πραγματοποιηθεί στις 4.2.2004, ημέρα Τετάρ­ τη και ώρα 6 .3 0 ', στην αίθουσα «Μιχαήλας Αβέρωφ» (Ακαδημίας και Γενναδίου 8). Θα μιλήσουν εισαγωγι­ κά και θα απευθύνουν χαιρετισμούς ο πρόεδρος της ΕΕΛ Παύλος Ναθαναήλ, ο πρόεδρος της ΟΑΣΑ Χρι­ στόδουλος Τσακιρέλης και ο πρόεδρος του Φιλοπρό­ οδου Συλλόγου Αγιασωτών Βασίλειος Λούπος. Για τη ζωή και το έργο του τιμώμενου θα μιλήσει ο Γιάννης Χατζηβασιλείου, μέλος της ΕΕΛ. Η ομιλία θα διανθισθεί με χαρακτηριστικά κείμενα από το έργο του Βε­ νέζη, που θα αποδώσουν η Καίτη Μεσσηνέζη Πλατσή και η Λιούμπα Σκούρτη-Τυραδέλη. Συντονίστρια του προγράμματος της εκδήλωσης η γενική γραμματέας της ΕΕΛ Ελευθερία Αναγνωστάκη-Τζαβάρα. ΓΕΙΤΟΝΙΕΣ ΚΑΙ ΛΙΘΟΣΤΡΩΤΑ

Ο Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών, συνεχίζο­ ντας τη μακρόχρονη παράδοσή του, εξέδωσε εφέτος ένα Ημερολόγιο τοίχου, με θέμα γειτονιές και λιθόστρωτα του χωριού. Την επιμέλεια της έκδοσης είχαν τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου Σοφία Παπουτσή-Κουδουνέλη, Ειρήνη Οικονομίδου-Καραφύλλη και Χρίστος Γλεζέλης. Αποτελεί και αυτή η έκδοση αψευδή μαρτυρία νοσταλγίας και αγάπης προς το γενέθλιο τόπο. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Η προμετωπίδα του Ημερολο­ γίου του Φιλοπρόοδου Συλλό­ γου Αγιασωτών Αθήνας.

’Α θ α ν α σ ί ω Τ σ ε ρ ν ό γ λ ο υ χ α ί ρ ε ι ν " ας γνώρισα πριν από τρία περίπου χρόνια, όταν συγκεντρωνόταν το υλικό για την έκδοση του Ρεΐς Ντερέ. Με παρέπεμψε σε εσάς, ως καταλληλότερο για διευκρινήσεις και πληροφορίες, ο Γιάννης Χατζηβα­ σιλείου. Στην πρώτη μας τηλεφωνική επαφή ήσασταν διατακτικός. Στη δεύτερη περισσότερο διερευνητικός. Στην τρίτη όμως αναφωνήσατε: «Ω! Του θ’κό μας του μουρό». Υπομονετικά και με καρτερία απαντούσατε σε όλες μου τις απορίες. Ατέλειωτες ώρες απαντούσα­ τε στις ερωτήσεις μου και εγώ δεν προλάβαινα να κρατώ σημειώσεις. Πάμπολλες και οι συναντήσεις μας. Μα αυτή που θα μου μείνει αξέχαστη ήταν η τε­ λευταία. Από την οδό Νάξου στην οδό Ελ Αλαμέιν, στα γραφεία του Κέντρου Αιγαιακών Λαογραφικών και Μουσικολογικών Ερευνών, για μια πολύωρη κα­ ταγραφή, που ως κύριο άξονά της είχε τη μουσική ζωή στις Κυδωνιές. Τρεις ηχοταινίες των 90 λεπτών και ίσως άλλες τόσες για τα «περιφερειακά» θέματα, τα οποία παρεμβάλλονταν. Η γνωριμία σας και με άλλα μέλη του Κ.Α.Λ.Μ.Ε. σας χαροποίησε ιδιαίτερα. Χ ί­ λιες και μια σκέψεις και αγωνίες μου για την εκπαί­ δευση έβρισκαν σε σας το μάστορά τους. «Τον κοπιώντα γεωργόν δει πρώτον τον καρπόν μεταλαμβάνειν». Και σεις δρέψατε τους καρπούς των έργων σας. Δεν είχα την τύχη να σας έχω δάσκαλο στα μαθητικά μου χρόνια. Αν υποθέσω όμως από τους διακεκριμέ­ νους μαθητές σας, θα ήσασταν αποκαλυπτικός. «Γεύσασθε και ϊδετε ότι χρηστός ό Κύριος», μου είχατε πει κάποτε για τη σχέση του ανθρώπου με το Χριστό και με την Ορθοδοξία. Μα σας συγκλόνιζε η προφητεία του Ιεζεκιήλ και η αποστολική περικοπή του Όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου «και εΐδον τά οστά τα γεγυμνωμένα και εΐπον. ’Άρα τίς έστί;». Μά­ ταια προσπαθούσα να σας απομακρύνω από τη φα­ ντασία σας για το πώς θα πεθάνετε. Μα με ξεγελάσα­

τε και τελικά έγιναν όλα, όπως τα ειρωνευόσασταν. Ο αναπάντεχος χαμός σας μας γέμισε θλίψη. Κύ­ ριε Θανάση, αφήσαμε πίσω πολλές κουβέντες. Εχουμες πολλές απορίες και ερωτήσεις εμείς οι νέοι. Μό­ νη μας παρηγοριά οι ηχογραφήσεις σας και οι πολυ­ τιμότεροι θησαυροί σας επί της γης, τα βιβλία σας. Όσοι είχαν την τύχη να βρεθούν στο συνέδριο για το Αϊβαλί που έγινε πριν από λίγες εβδομάδες στο νησί, άκουσαν σχεδόν από όλους τους εισηγητές τη φράση «κατά Α θανάσιον Τσερνόγλου». Άκουσαν όμως και το «κύκνειο» άσμα σας. Το λαϊκό θρήνο του Αϊβαλιού, που μου «ενεχειρίσατε» με τη φωνή σας στην τελευταία μας συνάντηση: Άιντι, καημένου Αϊβαλί, κι ήσουν κακογραμμένου, στα βάσανα που σ ’ έριξαν δεν ήσουν μαθημένου. Το Αϊβαλί σας περιμένει το καλοκαίρι, όπως μου είχατε υποσχεθεί ότι θα πηγαίναμε μαζί με όλους του μαθητές του Κ.Α.Α.Μ.Ε., παρ’ ότι σας τρόμαζε η ιδέα ότι θα πατούσατε τουρκικό έδαφος. Μα «άλλα μελε­ τάμε εμείς κι άλλα ο Μαστρομιχάλης...», όπως σας άρεσε συχνά πυκνά να λέτε χαμογελώντας. Αγαπητέ δάσκαλε, Θανάση Τσερνόγλου. Ο πρόε­ δρος, τα μέλη και οι συνεργάτες του Κέντρου Αιγαιακών Ααογραφικών και Μουσικολογικών Ερευνών, σε έκτακτη συνάντηση που πραγματοποίησαν με την ξαφνική αναγγελία της εκδημίας σας, αποφάσισαν να σας αφιερώσουν μια από τις προσεχείς εκδόσεις μουσικολαογραφικού περιεχομένου του Κ.Α.Λ.Μ.Ε., ως ελάχιστο δείγμα τιμής για την προσφορά σας στον ελ­ ληνορθόδοξο πολιτισμό μας. Ας είναι ελαφρύ το χώμα της Αιολίδας γης, που θα σας σκεπάσει, και αιώνια η μνήμη σας. Καλό σας ταξίδι. ΘΕΟΦΑΝΗΣ ΣΟΥΑΑΚΕΑΗΣ Πρόεδρος Κ.Α.Λ.Μ.Ε.

Αναμνηστική φωτογραφία από παλαιότερη συνάντηση των Σαββατιανών Συμποσιαστών στην Αίθουσα των Καλλονιατών (Σπύρου Αοντά 10), στις 6.10.2001. Διακρίνονται, από αριστερά: Χρίστος Τραγέ­ λης, αμφιτρύωνας, Ηλίας Παπα­ δόπουλος, Γ ιάννης Χατζηβασι­ λείου, Μιχάλης Αιαρούτσος, Χα­ ράλαμπος Αναγνώστου, Μίμης Σαραντάκος, Ελευθερία Παρασκευαΐδου-Αιαρούτσου, Νίκη Τατά-Χούσου, Αθανάσιος Τσερ­ νόγλου, «γραμματέας». Γιώργος Τσαλίκης, Νίκος Γανίτης και Δη­ μήτριος Νικορέτζος. (Φωτογραφία Αγγελικής Καπετανάκη)

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ Φ ΕΥΓΟ ΥΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΠΑΝ. ΔΑΡΕΛΗ (1917 - 2003) Ε ίν α ι καλοκαίρι και ανεβαίνω την ανηφοριά της Αγιάσου που οδηγεί στο Καμπούδι. Απέναντι από την Αγία Τριάδα, καθισμένη στα σκαλοπάτια του σπιτιού της, αντικρίζω μια συμπαθητική και γλυκομίλητη γριούλα, που με χαιρετά. Είναι το «Παναγιουτούδ’».

με το γιατρό Ευστράτιο Χατζηπροκοπίου και τον αρ­ τοποιό Οδυσσέα Κλήμο. Απέκτησε δυο εγγόνια, το Δημήτρη και τον Πανα­ γιώτη, καθώς και έναν εξαιρετικό γαμπρό το Γιώργο Ζαροδημητράκη. Η κόρη της και όλη η οικογένεια έμει­ νε στο πλευρό της την τελευταία χρονιά, καθώς η καρ­ διά της δεν άντεχε άλλο. Πέθανε και κηδεύτηκε στις 18.1.2003. Λυπάμαι πραγματικά, που, καθώς θ ’ ανεβαί­ νω για το Καμπούδι, δε θα βλέπω το «Παναγιουτούδ’» να κάθεται στα σκαλοπάτια και να με χαιρετά. Ας αναπαυθεί η ψυχή της και ας ζούμε για να τη θυμόμαστε. Δ.Ζ. ΙΠ ΙΠ Ο ΙΠ Ο ηΠ ΙΠ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΝΙΚ. ΒΛΑΣΤΑΡΗΣ (1909 - 1981)

Ο Δημήτρης Βλαστάρης ή Βαγιάνας, γιος του Νι­ κολάου Βλαστάρη και της Κλεοπάτρας (Πάτρας), το γένος Δημητρίου Γζωντέλη, αδελφός του γνωστού σ ατιρογράφ ου, γεννήθηκε το 1909 στην Α γιάσο. Ή ταν μέλος πολύτεκνης οικογένειας και ορφάνεψε νωρίς από μητέρα. Άσκησε το επάγγελμα του ψωμά, έχοντας φούρνο στην Αγριά. Όπως όλος ο προοδευ­

Γεννήθηκε και έζησε στην Αγιάσο, όπου και πα ­ ντρεύτηκε με τον Παναγιώτη Ηρακλή Δαρέλη. Απέ­ κτησαν μια κόρη, τη Στέλλα, η οποία έμεινε ορφανή στα 12 της χρόνια, μετά το θάνατο του πατέρα της. Εκτός από το λυπηρό αυτό γεγονός, έρχεται και δυ­ σκολεύει ακόμη περισσότερο τη ζωή της η καρδιοπάθειά της. Η δύναμη όμως που της χάριζε απλόχερα ο Θεός, καθώς και η αγάπη της για τα αγαπημένα της πρόσωπα, την έκαναν να ξεπερνά όλα τα εμπόδια και να βλέπει πάντα με αισιοδοξία τη ζωή. Ή ταν πάντα αναπόσπαστο κομμάτι της εκκλη­ σίας, της Αγίας Τριάδας. Βαθύτατα θρησκευόμενη, αφιέρωνε αρκετό χρόνο για τον εκκλησιασμό της, αλ­ λά και για να προσφέρει ό,τι μπορούσε, γιατί αυτό πραγματικά την ευχαριστούσε. Αγαπούσε ακόμη ξεχωριστά το ποδόσφαιρο και συγκεκριμένα τους αγώ νες της τοπική ς ομάδας. Ήταν παρούσα σε όλους σχεδόν τους αγώνες, όπου με ιδιαίτερη θέρμη παρότρυνε τους παίχτες για την επιτυχία. Γι’ αυτή της λοιπόν την προσφορά τιμήθηκε με ειδική πλακέτα, στις 18.5.1997, από το Γυμναστικό Ποδοσφαιρικό Σύλλογο «Όλυμπος» Αγιάσου, μαζί

τικός κόσμος της εποχής του, εντάχθηκε κι αυτός κα­ τά την περίοδο της Κατοχής στο ΕΑΜ. Μετά τη Συμ­ φωνία της Βάρκιζας άρχισε ο λεγόμενος μονόπλευ­ ρος εμφ ύλιος πόλεμος κατά τω ν αγω νισ τώ ν της Εθνικής Αντίστασης, οι οποίοι με χαλκευμένες κατη­ γορίες σέρνονταν στις φυλακές, στα ξερονήσια και στα στρατοδικεία. Ο Δημήτρης Βλαστάρης ήταν πρώτος ξάδερφος του αντάρτη Στρατή Γζωντέλη ή Τινού. Μετά το θάνα­ το του Τινού, την 1.9.1948, και των Βλαμέληδων, πατέ-

ρα και γιου Μυστεγνιώτη, στις 9.9.1948, άρχισε το κυ­ νηγητό του. Διοικητής Χωροφυλακής Αγιάσου ήταν τότε ο Κατσαρέας. Κατηγορήθηκε άδικα ότι πρόδωσε τα Βλαμέλια στους αντάρτες. Φυλακίστηκε για δυο μή­ νες στη Μυτιλήνη κι άλλον ένα μήνα στο Νέο Ξενώνα Αγιάσου. Ο Γεώργιος Βιτούλιας, πολιτευτής της ΕΡΕ, επέμενε να σταλεί εξορία στη Μακρόνησο. Πράγματι στάλθηκε στο κολαστήριο της Μακρονήσου για έξι μή­ νες. Επέστρεψε στην Αγιάσο με παρέμβαση του υπουρ­ γού Κωνσταντίνου Ρέντη. Ο Κατσαρέας, που τον κυ­ νηγούσε συνέχεια, δεν τον άφηνε σε χλωρό κλαρί. Με την απειλή ότι θα τον ξαναστείλει εξορία, του απαγό­ ρευσε να πηγαίνει στο φούρνο του Οδυσσέα Κλήμου, όπου σύχναζε με την παρέα του, με την αιτιολογία ότι συμμετείχε σε συνάξεις ανατρεπτικών στοιχείων. Το 1949 απαγορεύτηκε σε 200 προοδευτικές οικογένειες του χωριού η έξοδος από το σπίτι για οποιοδήποτε λό­ γο, επιβλήθηκε δηλαδή κατ’ οίκον περιορισμός. Μια μέρα πήγαν στο σπίτι του και τον φώναξαν. Κάποιος χίτης τον πυροβόλησε στο κεφάλι, μπροστά στην εμβρόντητη γυναίκα του και στα απαρηγόρητα παιδιά του. Ο κόσμος φοβήθηκε να βοηθήσει. Ο για­ τρός Χατζηκωστέλης είπε ότι θα πεθάνει. Τελικά ζή­ τησαν τη βοήθεια της Αστυνομίας. Ό σταθμάρχης έκα­ νε αυτοψία και επιβεβαίωσε τον πυροβολισμό και τη σοβαρότητα του τραύματος. Μεταφέρθηκε στην κλινι­ κή του Λεωνίδα Χατζηλεωνίδα στη Μυτιλήνη, όπου του παρασχέθηκαν οι πρώτες βοήθειες. Ύστερα πήγε στην Αθήνα, όπου νοσηλεύτηκε στον Ευαγγελισμό. Επέστρεψε στην Αγιάσο, αλλά οι απειλές του Κατσαρέα συνεχίστηκαν. Για ν ’ αποφύγει τον ασταμάτητο κατατρεγμό, έφυγε και πάλι στην Αθήνα, αφήνοντας έγκυο τη γυναίκα του. Στην αρχή βρήκε δουλειά σ’ ένα φούρνο και μετά δούλεψε ως εργάτης στην κατασκευή δημόσιων έργων. Αργότερα πήγε εκεί και η οικογένειά του, η σύζυγος και τα τρία παιδιά του, και νοίκιασαν ένα σπίτι στην Αγία Βαρβάρα. Πούλησαν το σπίτι και ένα κτήμα που είχαν στην Αγιάσο κι έφτιαξαν ένα σπιτάκι στο Περιστέρι, γιατί δεν μπορούσαν ν ’ αντα­ ποκριθούν στο νοίκι. Ούτε εκεί όμως δε βρήκε ησυχία. Η Αστυνομία τον παρακολουθούσε συνέχεια. Τελικά, κατάλαβαν ότι επρόκειτο για ένα φιλήσυχο άνθρωπο και δεν τον ξαναενόχλησαν σοβαρά. Συνταξιοδοτήθη­ κε ως οικοδόμος και πέθανε το 1981 στην Αθήνα. Το βιογραφικό βασίζεται σε συνέντευξη που μου έδωσε την Κυριακή 29.9.2002 η Μυρσίνη, χήρα Δημη­ τρίου Βλαστάρη. Είναι χρήσιμο και διδακτικό, για να μαθαίνουν οι νέοι τι τράβηξε ο απλός προοδευτικός κόσμος από το παρακράτος της δεξιάς εκείνη την εποχή της πολιτικής μισαλλοδοξίας και της κτηνώ­ δους βίας και τρομοκρατίας, θύματα της οποίας ήταν οι πατριώτες που πάλεψαν για τη λευτεριά και τη δη­ μοκρατία και που με χρυσά γράμματα έγραψαν το αθάνατο έπος της Εθνικής μας Αντίστασης. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΛΗΣ

ΜΝΗΜΗ ΑΠΟΝΤΩΝ

Η Αθανασία Παναγιώτη Κουλαξιζέλη στο γέρμα της ζωής της. (Εόίΐίοη ΜΕΙ8 8ΤΙΙΟΙΟ, 16 Βοιιόοιιΐίηας δΐι*. ΚιιΙΙΐΙΙκω ΟΚ - 176 75 ΑΙΙιυιΐδ ΟΓ6606)

Η Μαριγώ Προκοπίου Γλεζέλη (Κουρκουλή) μοιράζει πίτα, με την ευκαιρία μνημοσύνου. Θ Τάσος Παναγιώτη Αργύρας έχει λάβει το μερίδιό του και απέρχεται, για να συνεχίσει το παιχνίδι του... (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Νίτσα Αργυρά - Γουγουτά)

Η Ηλέκτρα Χαρίλαου Κορομηλά (αριστερά), η Ευτυχία Ευ­ στρατίου Κουταλέλη και η Σοφία Γρηγορίου Παραμυθέλη μοι­ ράζουν πίτα στη μνήμη του οδοντίατρου Κωνσταντίνου Πανα­ γιώτη Βαμβουρέλη, ο οποίος απεβίωσε στις 5.2.2000. (Φωτογραφία Γιάννη Χατζηβασιλείου. Αγιάσος, 21.8.2002)

ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΣ Α . Δ ια τίθ εντα ι α ν τίτυ π α τω ν βιβλίω ν που εξέδωσε ο « Φ ιλ ο π ρ ό ο δο ς Σ ύ λλο γο ς Α για σ ω ­ τών»: 1. [Ε.Π. Κουλαξιζέλλη-Β.Π. Τραγέλλη], Η Α γ ιά σ ο ς και τα π έρ ιξ, εν Α θήναις 1896. 5€ 2. Στρατή Π. Κολαξιζέλη, Θ ρύλος και ιστορία της Α γιά σον της νήσον Λέσβον, Αθήνα 1997. 15€. Τα β ιβλία δ ια τ ίθ ε ν τ α ι α πό το Σ ύλλογο με άμεση παράόοση, κατά τις ώρες λειτουργίας των Γραφείων, ή επί αντικαταβολή (6€ και 17€ αντί­ στοιχα). Β. Επίσης διατίθενται βιβλιοδετημένοι τόμοι του περιοδικού «Αγιάσος», με άμεση παράδοση στα Γραφεία του Συλλόγου ή επί αντικαταβολή (45€). Α ' τόμος (1-25, 1980-1984), Β ' τόμος (2645, 1985-1988), Γ ' τόμος (46-67, 1988-1991), Δ ' τόμ ος (68-85, 1992-1994), Ε ' τό μ ο ς (86-103, 1995-1997) και Σ Τ ' τόμος (104-121, 1998-2000).

ΓΑΜΟΙ • Κωνσταντίνος Γεωργίου Χατζηλάμπρου Ελπινίκη Ευστρατίου Π απαπορφυρίου (Παναγία Χρυσομαλλούσα Μυτιλήνης, 30.11.2003)

• Γεώργιος Γρηγορίου Χατζηφώτης Ειρήνη Φωτίου Ασπρομάτη • Ποσειδών Παναγιώτη Σουσαμλής Καλλιρρόη Ευστρατίου Τραγάκη

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Σ τ ι ς 31.8.2003, στον Ιερό Ναό της Α γίας Σκε­ πής, στου Παπάγου, τελέστηκε ο γάμος του Βασι­ λείου Χ ρ ισ τό φ α Γραμμέλη κ α ι της Μ α ρ ιλένα ς Κ ωνσταντίνου Τασούλα. Εύχομαι ολόψυχα η νέα τους ζωή να είναι πλήρης χαράς και ευτυχίας. Ο θειος ΧΡΙΣΤΟΣ ΠΑΝ. ΓΛΕΖΕΛΗΣ

ΒΑΦΤΙΣΗ Σ τ ι ς 28.9.2003, στον Ιερό Ναό Π αμμεγίστω ν Ταξιαρχώ ν Κ αγιανίου, έγινε το μυστήριο τής βά­ φτισης του Ερμολάου-Γεω ργίου, γιου του Δημη­ τρίου Ερμολάου Παπάζογλου και της Μ αρίας Γε­ ω ργίου Τσουπή. Στους γονείς, στον π α π π ο ύ και στις γιαγιάδες, ευχόμαστε να τους ζήσει το νεοφώ­ τισ το κ α ι να το κα μα ρώ σ ουν. Στη νουνά Βάσω Ζεϊμπέκη ευχόμαστε να είναι πάντα άξια. ΓΙΑΝΝΗΣ και ΑΡΙΑΔΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΘΑΝΑΤΟΙ • Καραφύλλη Φεβρωνία, χήρα Ευστρατίου (Αγιάσος, 1.10.2003)

• Λιακατέλης Ανδρέας Γρηγορίου (Μεΐϋοιιπιε, 12. 10.2003)

• Μαμουλή Βασιλική, σύζυγος Ιωάννη, το γένος Δημητρίου Ακαμάτη (δγάιεγ, 21.11.2003)

• Λιάκατος Ευστράτιος Μιχαήλ (5γάηεγ, 24.11.2003)

Αισθανόμαστε την υποχρέωση να ευχαριστή­ σουμε θερμά όλους όσοι στηρίζουν την εκδοτι­ κή προσπάθεια του Συλλόγου μας, καθώς και όλες τις άλλες δραστηριότητές του.

• Βλαστάρης Ευστράτιος Αποστόλου • Μ αστραντωνάς Μ ιλτιάδης Νικολάου • Χαραλαμπή Μαρία, χήρα Δημητρίου • Καμαρού Ευστράτιος Σωτηρίου • Καλαντζής Δημήτριος Χρίστου • Τακιδέλη Δέσποινα, χήρα Γεωργίου • Γούναρη Μαρία, χήρα Παναγιώτη • Γιαταγανέλη Παναγιώτα, σύζυγος Παναγιώτη

ΠΕΡΙΕΧΟΜ ΕΝΑ ΤΟΥ ΕΒΔΟΜΟΥ ΤΟΜΟΥ 2001 - 2003 (ΤΕΥΧΗ 122 - 139) ❖ ΑΓΙΑΣΩΤΟΥ - ΑΑΜΠΡΙΝΟΥ ΜΑΡΙΑ

□ Πρωτοχρονιά (ποίημα) □ Από τις ιστορίες του χωριού. Ο Θεοφάνης, ο πρόσφυγας □ Ο χωρισμένος (ποίημα) □ Στον καφενέ του Αποστόλη (ποίημα) □ Μοναχός άνθρωπος (ποίημα) □ Μήνυμα Ανάστασης (ποίημα) □ Αυγινό (ποίημα) □ Ύμνος στην αγάπη (ποίημα) □ Χριστούγεννα (ποίημα) □ Οι γλάροι (ποίημα) □ Χριστούγεννα (ποίημα) □ Χρόνος και πόνος (ποίημα)

ΓΑΑΕΤΣΕΑΗΣ ΧΡ. ΜΙΧΑΗΑ

122

19

123 125 126 127 129 130 132 133 138 139 139

9 18 18 18 19 18 19 19 19 22 23

ΑΪΒΑΛΙΩΤΗΣ X. ΒΑΣΙΑΕΙΟΣ

□ Ο Απόστολος Παύλος. Η Μυτιλήνη, σταθμός της τρίτης περιόδου του ' □ Ο Απόστολος των Εθνών. Το πέρασμά του από την Αμφίπολη

123 21-22 134

24

133

21

ΑΑΕΞΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΣ

□ Λέσβος, το νησί της αρμονίας

ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗΣ (ΙΑΤΡΟΥ - ΣΤΡΑΝΤΑΡΗ ΧΡΥΣΑΝΘΗ)

□ Αναδρομή σε παλαιικά μυστηριακά δρώμενα. Ορθόδοξος βυζαντινός γάμος στον Παλαιόκηπο της Γέρας

132

15

127 129

18 19

ΑΦΑΛΟΥΤΣΟΥΚΑΑΟΥ ΓΉ. (Βλ. ΠΑΠΑΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ)

□ Τ’ Αφγανιστάν (ποίημα) □ Τα χούγια (ποίημα)

□ Αυτοί που φεύγουν. Μαρία Χατζηπρο­ κοπίου (1914 - 2000)

126

31

131 137 137

28 30 31

ΓΑΝΙΤΗΣ ΝΙΚΟΣ

□ Μ εταπολεμικές μνήμες. Να μην πας με άδεια χέρια... □ Μικρές ιστορίες. Ανώφελο στρατήγημα □ Τα πθίτκα μας. Ορισμός διπλωματίας ΓΙΑΝΧΑΤΖ

(Βλ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ) ΓΑΕΖΕΑΗΣ ΧΡΙΣΤΟΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

□ Τα πθίτκα μας. Του ζνίχι μ’ πουνιεί! □ Τα πθίτκα μας. Εν ουρμάσαν γοι πέτρις □ Τα πθίτκα μας. Κ’τσοί, στραβοί... □ Τα πθίτκα μας. Μεις το λέμε σαβούλ’! □ Τα πθίτκα μας. Ω μα, πήρα δέκα □ Τα πθίτκα μας. Στιγνώνου του! □ Αυτοί που φεύγουν. Βασίλειος Ζουμπουλής (1941 - 2001) □ Τα πθίτκα μας. Γη πιθιρά □ Τα πθίτκα μας. Κάλλιου σμαρίδις... □ Α υτοί που φεύγουν. Π ρ ο κ ό π ιο ς Ν. Καλέλης (1934-2002) □ Τα πθίτκα μας. Κάν’ του Σάββατου; □ Αυτοί που φεύγουν. Νικόλαος Γ. Μπουρλής (1967-2002) ~ ’ □ Τα πθίτκα μας. Του τάβλ’ □ Τα πθίτκα μας. Γι μανέστρα □ Τα πθίτκα μας. Ήθιλι σταυρό. - Τα λάχα­ να τ ’ Ντουλά □ Τα πθίτκα μας. Είνι μέσα υπάλληλους... □ Τα πθίτκα μας. Νύχτα πήρι του δίπλουμα

122 123 125 126 127 129

25 29 29 25 26 30

129 130 131

32 28 29

131 132

32 30

132 133 134

32 26 29

136 137 139

29 31 27

ΒΑΜΒΑΚΑ ΜΥΡΣΙΝΗ

(Βλ. ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ - ΒΑΜΒΑΚΑ ΜΥΡΣΙΝΗ)

ΑΕΤΣΗΣ Α. ΝΙΚΟΣ

□ «Σαπφώ - Ελύτης και Λυρική Ποίηση στον 21ο αιώνα». Ένα αξιόλογο συνέδριο που διοργανώθηκε στη Λέσβο

ΒΑΡΑΑΚΗΣ ΘΕΜΙΣΤΟΚΑΗΣ

□ Από τον πόλεμο του 1940-1941. Ο πρώ­ τος νεκρός

138

ΒΑΡΑΑΝΗΣ ΜΙΧΑΗΑ

□ Το ύστατο χαίρε στο Γιάννη Χρυσάφη

122

30

ΒΕΡΙΑΑΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ

□ Στη συνάντηση ερασιτεχνικών θιάσων στην Κω το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου πρώτευσε

128 22-23

ΒΕΡΝΑΡΑΑΚΗΣ Α. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

□ Εισαγωγή στο βίο και στα έργα των Δημη­ τρίου και Γρηγορίου Βερναρδάκη □ Εισαγωγή στο βίο και στα έργα των Δημη­ τρίου και Γρηγορίου Βερναρδάκη. Β '

130 131

127 21-23

13

7-9 7-8

ΖΑΡΟΑΗΜΗΤΡΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 123 18-19 127 19 130 Ϊ9

□ «Ψεύτικη αλήθεια» (ποίημα) □ «Ψαγμένος ασθενής» (ποίημα) □ Η απέναντι όχθη (ποίημα) □ Το βέλος της αγάπης (ποίημα) □ Στο ναυάγιο της ψυχής (ποίημα) □ Πεθαίνουμε για την αγάπη (ποίημα) □ Ο δρόμος που διαλέξαμε (ποίημα) □ Αυτοί που φεύγουν. Παναγιώτα Παν. Δαρέλη (1917-2003)

133 134 138 139

19 19 19 23

139

32

122

15

ΚΑΛΟΓΕΡΑΣ ΒΑΣΙΑΕΙΟΣ

□ Ευστράτιος Ιωάννου Γριμανέλης. Ένας ιδεο­ λόγος αγωνιστής της Αγιάσου

Ο Πίνακας των περιεχομένων καταρτίστηκε από το φιλόλογο ΣΤΡΑΤΗ ΧΡ. ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, διευθυντή του Β ' Λυκείου Σερρών. Ο πρώτος αριθμός προσδιορίζει το τεύχος, ενώ οι άλλοι τις σελίδες.

□ Ματιές στα εκπαιδευτικά της Αγιάσου. Ανη­ συχητική η ελάτταχτη του μαθητικού δυναμικού 124

13-14

ΚΑΑΟΥΝΤΖΟΓΑΟΥ Μ. ΣΤΑΥΡΟΥΑΑ

□ Καρναβαλικά (ποίημα)

135

19

ΚΑΜΑΡΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

□ Ζωοδόχος Πηγή και ο Όσιος Αγάθων. Το χρονικό της ανακαίνισης-ανέγερσης των παρεκκλησίων

127

6-9

ΚΑΜΑΤΣΟΣ ΜΕΝΕΛΑΟΣ

□ Τα νιάτα φύγαν ’π ’ του χουριό (ποίημα - Γοι απουκριγιές (ποίημα) □ Του Λαμπέλ’ του Κουντουρέλ’ (ποίημα) □ Ιτοιμαζόσχι τσ’ έρχιτι... (ποίημα) □ Ματιές στα παλιά λιοτρίβια της Αγιάσου. Οι δουλευτάδες τους και ο πλουτοφόρος μόχθος τους □ Μαύρη Λαμπρή και άχαρη... (ποίημα) □ Αγλέλι μ’, στα γιράματά σ’... (ποίημα) □ Πριν πέσιν άσπρις μύγις (ποίημα) - Μη ξουδιάζιτι τς παράδις (ποίημα) □ Ποιος πίστιβγι... (ποίημα)

129 18-19 130 19 132 18 134 135 137

25 19 18

138 139

19 22

131 132 133 134 136 136

19 19 18 19 18 20

ΚΑΜΙΝΕΛΗ - ΠΑΤΣΕΛΗ ΜΑΡΙΑ (Βλ. Μ.Κ. - Π.)

□ Περασμένα αλλά όχι ξεχασμένα (ποίημα) □ Τα συγχαρητήριά μας (ποίημα) □ Στα κάτασπρά ντυμένη (ποίημα) □ Καινούρια μέρα (ποίημα) □ Ένα μεγάλο όχι (ποίημα) □ Το φιλόδοξο πρόγραμμα μιας δημαρχίνας □ Να με θυμάσαι (ποίημα) - Βλάκες, βλάκες! (ποίημα) □ Φίλες μου γκαρδιακές (ποίημα)

137 18-19 138 18

□ Το φως (ποίημα) □ Παρών (ποίημα)

138 139

19 22

ΚΕΦΑΛΟΥΡΟΣ ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ □ Μανούλα, σ’ αγαπώ! (ποίημα)

124

18

ΚΟΝΤΟΥΛΗΣ ΟΜΗΡΟΣ (Βλ. ΣΠΥΡΟΣ) □ Αρχοντής Ευστρατίου Κοντούλης. Ο οδοντί­ ατρος της πλούσιας δράσης και προσφοράς 133 13-15 □ Ξεφυλλίζοντας τη νεότερη ιστορία μας. Η εθνι­ κή σημασία της Πρωτοχρονιάς του 1822 134 8 ΚΟΡΟΜΗΛΑ ΝΙΚ. ΑΝΑΡΟΝΙΚΗ □ Τα νιάτα (ποίημα) 131 ΚΟΥΑΟΥΝΕΑΗΣ ΚΑ. ΧΑΡΙΑΑΟΣ □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... ΣΤ' 122 □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... Ζ ' 123 □ Πατριδογναιστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... Η' 124 □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... Θ ' 125 □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... I ' 126 □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... ΙΑ ' 127 □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... ΙΒ ' 128 □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... ΙΓ ' 129 □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... ΙΔ' 130 □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... ΙΕ ' 131 □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... ΙΣΤ' 132 □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... ΙΖ ' 133 □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... ΙΗ ' 134 □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... ΙΘ' 135 □ Αυτοί που φεύγουν. Παναγιώτης Καμινέλης (1904-2002) ~ 135 □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... Κ ' 136 □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... ΚΑ 137 □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... ΚΒ' 138 □ Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... ΚΓ 139

18 4-5 4-5 4-5 4 4-5 4-5 4-5 4-5 4 4 4-5 4-5 4-5 4 33 4 4 4 4

ΚΑΜΙΤΖΟΣ ΝΙΚΟΑΑΟΣ

□ Δικαίωμα ύπαρξης (ποίημα)

131

19

ΚΑΡΑ ΒΑΝ ΗΣ ΣΤΡΑΤΗΣ

□ Από την παραδοσιακή Αγιάσο του χτες. Ο χορός στο κουιτούκι του Σταυριού □ Η Παναγιά η Αγιασώτισσα. Νοσταλγικές πανηγυριώτικες θύμησες

123 10-11 125

ΚΟΥΡΒΑΝΙΟΥ ΕΥΣΤΡ. ΜΑΡΙΑ □ Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών. Με την ευκαιρία της θρησκευτικής του εορτής 122

14

ΚΟΥΡΟΥΑΗ ΙΩΑΝ. ΕΡΙΦΥΑΗ □ Στο μικρό Παναγιώτη... (ποίημα) 125 18-19

5 ΚΟΥΤΛΗΣ ΣΤΑΘΗΣ □ Το ύστατο χαίρε στό Γιάννη Χρυσάφη

ΚΑΡΑΒΟΥΑΙΑΣ ΒΑΣΙΑΗΣ

122

30

□ Αρχαίος ελληνικός κόσμος. Ασέβεια και Ύβρις 125 23-24 ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ Κ. ΣΠΥΡΟΣ

□ Ο κούκος (ποίημα) □ Ουρλιαχτό στα κάψαλα (ποίημα) □ Δοξαριές (ποίημα) □ Οι πύργοι (ποίημα) □ Ο βράχος (ποίημα) □ Η μπαλωματού (ποίημα) □ Ήθελα... (ποίημα) □ Κραυγή (ποίημα) □ Η μεγάλη μπόρα (ποίημα) □ Χαϊκού (ποίημα) □ Η χσελιγκοπούλα (ποίημα) □ Καμάκια (ποίημα) □ Ανδριάνας κάλεσμα (ποίημα) □ Κωνσταντινούπολη 2003 (ποίημα)

123 18 124 19 125 18 126 19 127 18 128 19 129 18 130 18 131 18-19 132 18 133 18 134 18 135 18 137 19

ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ ΜΙΧ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ □ Το Αγιασώτικο παραδοσιακό καρναβάλι. Οι φετινές τριήμερες εκδηλώσεις του 123 6-8 □ Ο ορεινός όγκος του Ολύμπου. Μεγάλη η περιβαλλοντική και οικολογική σημασία του 125 9-11 □ Η εθιμική παράδοση συνεχίζεται. Οι φετινές καρναβαλικές εκδηλώσεις της Αγιάσου 129 21-26 □ Η εθιμική παράδοση συνεχίζεται. Διαπιστώσεις και συμπεράσματα από το φετινό καρναβάλι 130 21-22 □ Εθνική απογραφή πληθυσμού έτους 2001. Η συρ­ ρίκνωση της Αγιάσου συνεχίζεται επικίνδυνα 135 12-14 □ Τριήμερες καρναβαλικές εκδηλώσεις στην Αγιάσο 136 6-11 □ Αυτοί που φεύγουν. Ανθή Π. Δαγέλη (1909-2002) 136 32 □ Εκδήλωση ιστορικής μνήμης. 59 χρόνια

από το μπλόκο των Γερμανών στην Αγιάσο □ Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου. Συνάντηση Μουσικοχορευτικών Σχημάτων Λέσβου □ Έκθεση Λεσβιακού Τύπου οργανώθηκε και λειτούργησε με επιτυχία στην Αγιάσο □ Αυτοί που φεύγουν. Ιη ιτιριτιοπαιτι. Δημήτρης Νικ. Βλαστάρης (1909-1981)

137 21-33

□ Τα πθίτκα μας. Αφήκα του, α του πιταλώσ’! 131

29

139 20-21

□ Τα πθίτκα μας. Έστσισι τ’ κάτα...

ΜΑΪΣΤΡΕΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (ΑΡΝΑΔΑ) 126

25

139 24-25 139 32-33

ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ

□ Στηρίζοντας την πολιτική επικαιρότητα. Οι Αγιασώτες χορηγοί του Αβραμόπουλου 122 □ Αυτοί που φεύγουν. Αδριανή Νικ. Λημναίου (1915 - 1998) 122 □ Τα πθίτκα μας. Να ’νταν Αγιασώτ’σσα; 123 □ Τα πθίτκα μας. Γη υπόσχισ’ 124 □ Ευστράτιος Βασιλείου Τσουκαρέλης. Ο Ζορμπάς, ο πολυπλάνητος μετανάστης από την Αγιάσο 125 □ Τα πθίτκα μας. «Ίφιρα ζουντανό τσιρ’χκήρ!» 125 □ Ιστορίες του Ελληνοϊταλικού πολέμου. Από τις ζωντανές μνήμες του μαχητή Νίκου Τσεσμελή 126 □ Ιστορίες του Ελληνοϊταλικού Πολέμου. Από τις ζωντανές μνήμες του μαχητή Νίκου Τσεσμελή. Β' 127 □ Τα πθίτκα μας. Θα μ’χλιάσ’; 127 □ Ιστορίες του Ελληνοϊταλικού πολέμου. Από τις ζωντανές μνήμες του μαχητή Νίκου Τσεσμελή. Γ' 128 □ Τα πθίτκα μας. Έ χ’ πατσιά; 128 □ Ιστορίες του Ελληνοϊταλικού πολέμου. Από τις ζωντανές μνήμες του μαχητή Νίκου Τσεσμελή. Α' 129 □ Τα πθίτκα μας. Μη τνι θαρμίσιν!

129 □ Τα πθίτκα μας. Ασ’ τουν, γιατί κλουτσά!

130 □ Χωρογραφικά της Αγιάσου. Τα παρόχθια περιβολάκια του χειμάρρου της Περασιάς 131 □ Σύντομο οδοιπορικό στους Αγίους Τόπους. Ένας Αγιασώτης νεοχατζής εντυπωσιασμένος αφηγείται...

132 □ Τα πθίτκα μας. Μεις πάμι στου Τσιος! Τα κλουτσιάρ’κα τα μ’λάρια...

132 □ Σύντομο οδοιπορικό στους Αγίους Τόπους. Ένας Αγιασώτης νεοχατζής εντυπωσι­ ασμένος αφηγείται...

133 □ Τα πθίτκα μας. Μη τνι θαρμίσιν! - Κόκαλο ο Νάσερ... - Είμι άντρας μι τσίπα...

133 □ Σύντομο οδοιπορικό στους Αγίους Τόπους. Ένας Αγιασώτης νεοχατζής εντυπωσι­ ασμένος αφηγείται... Γ' 134 □ Τα πθίτκα μας. Βάλαμι γινέλ’... - Απόμ’νι απρουστάτιφτους - Μιταλαστήκαν Η παρομοίωση 135 □ Τα πθίτκα μας. Τσίρους τ ’ δώτσι!

136 □ Τα πθίτκα μας. Συνελήφθη κλέπτων...

137 □ Αγροτική και κτηνοτροφική Αγιάσος του χτες. Φύλακες - βοσκοί υποζυγίων και οικόσιτων θρεφταριών 138 □ Τα πθίτκα μας. Πώς του πίν’ς; - Παραδοσιακός καφές - Ε ρίχτιν πα στς σπίν’! - Ασι α βράσ’ του νιρό...

138 □ Τα πθίτκα μας. Μπιζιρίσαν ν’ ανικατιφτούν 139

ΜΑΝΑΚΑΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ

□ Η επιστήμη μπροστά στη Σταύρωση και Ανά­ σταση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Α ' 134 22-24 □ Η επιστήμη μπροστά στη Σταύρωση και Ανά­ σταση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Β ' 135 24-26 □ Η επιστήμη μπροστά στη Σταύρωση και Ανά­ σταση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Γ' 136 25-27

24 ΜΑΡΙΓΛΗ ΦΩΤΕΙΝΗ

32 29 29

□ Αυτοί που φεύγουν. Ευστράτιος Ευρ. Μαρι­ γλής (1915 - 1992) " 127

32

ΜΙΣΣΙΟΣ Γ. ΚΩΣΤΑΣ

27-28 29 9-12 10-12 26 -10-11 28

□ Να μην ανησυχείς λοιπόν (ποίημα) □ Δώδεκα η ώρα (ποίημα) □ Έφυγες λοιπόν (ποίημα) □ Σκοτείνιασε γρήγορα χτες (ποίημα) □ Πυκνόφυλλο άθροισμα ωχροτήτων (ποίημα) □ Σ ’ αντάμωσα προχτές στο δρόμο μου (ποίημα) □ Η τρομοκρατία (ποίημα) □ Εκεί που είσαι (ποίημα)

126 127 128 133 136

18 18 19 19

138

18 19 23

135 139

19

Μ.Κ. - Π.

(Βλ. ΚΑΜΙΝΕΛΗ ΜΑΡΙΑ - ΠΑΤΣΕΛΗ) 9-10 30 28 5 8-9 30 10-11 26 11-12 29 29 31 7

ΜΟΑΥΒΙΑΤΟΥ ΕΛΠΙΑΑ

□ Το χάδι (ποίημα) □ Θυμώνω (ποίημα) □ Έλα απόψε (ποίημα) □ Έφυγες (ποίημα) □ Στάμνες γέμισαν (ποίημα) □ Υφάντρα πολέμου (ποίημα) □ Ζήλια (ποίημα) □ Γλυκομύριστο πλάσμα (ποίημα) □ Τα παραστρατήματα (ποίημα)

123 125 126 129 130 131 132 134 138

19 18 18 19 19 18 18 19 18

ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

□ Κρίμα (ποίημα) □ Ήσουν εσύ το φάρμακο (ποίημα) □ Στο κοιμητήρι (ποίημα) □ Στον αδικοχαμένο Ιάκωβο (ποίημα) □ Πάνω στον τάφο (ποίημα) □ Μια ωραία φίλη (ποίημα) □ Νεκρολούλουδα (ποίημα) □ Περί ομφαλών (ποίημα)

122 19 125 19 128 18 131 18 134 18 135 18-19 136 19 137 19

ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΑΗΣ ΑΠ. ΣΤΡΑΤΗΣ

□ Ψήγματα... υψηλής διανόησης (Σαν αποκριάτικο) 122 21-23 □ Αιτιολογικές παραδόσεις του τόπου μας. Ο Βριγιός πραματευτής και το χειμωνικό 132 20-21 ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΑΗΣ Α. ΣΤΡΑΤΗΣ

29 27

□ Το σπασμένο καράβι (ποίημα)

139 22-23

ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΟΥΠΟΣ ΒΑΣΙΑΕΙΟΣ

□ Σας πληροφορούμε. Χειροτονία πρεσβυτέρου 124 □ Τα πθίτκα μας. Κουσσύφ’ μι κάρτσις 128 □ Τα πθίτκα μας. Κουλάγια ιντοιχισμένα 129

31 28 30

□ Η αρχαία εικόνα της Παναγίας Αγιάσου. Τα σχετικά με το ιστορικό της αποκάλυψής της 122 □ Μικροϊστορίες της Γερμανικής κατοχής. Η εκδίκηση του γάτου 138

6-8 10

ΝΙΑΝΙΑΣ Γ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ □ Ο λογοτέχνης και κριτικός Μήτσος Τσιάμης. Μέσα από μια ενδιαφέρουσα επιστολή 123

□ Έδιετσ’ τα λέγαν γι προυτνοί □ Έδιετσ’ τα λέγαν γι προυτ’νοί

137 138

16 16

20 ΠΑΠΑΝΗΣ Π. ΓΙΑΝΝΗΣ (ΑΠΟΣΠΕΡΙΤΗΣ)

ΞΑΦΕΑΗΣ Ν. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ (ΝΕΚΡΟΤΑΑΟΣ) □ Δίιτα κάνιν αυστηρή (ποίημα) 122 18-19 □ Αυτοί που φεύγουν. Βασιλική Μιχ. Ασβεστά (1870- 1948) 122 32 □ Τ’ μ’λαριού μ’ του πάθ’μα (ποίημα) 124 18-19 □ Ο Νεκρόταλος σχολιάζει την επικαιρότητα. Πάγ’τσι του λάδ’ μας βιρισέ τσ’ ακόμ’ α του πληρώσιν...

127 20 □ Ο Νεκρόταλος σχολιάζει την επικαιρότητα. Αφού γινήκαμι Ιβρουπαίοι, ό,τ’ κάν’ν θαν ακλουθούμι...

128 20 □ Ο Νεκρόταλος σχολιάζει την επικαιρότητα 135 20 □ Τα πθίτκα μας. Χύσ’τσι του λάδ’ 139 27 □ Σας πληροφορούμε. Εκκλησίες και εξωκλήσια Εγκαίνια νηπιαγωγείου - Οι νέοι φοιτητές μας 139 28-30 ΞΕΝΕΑΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ □ Το νέο δημαρχείο Αγιάσου. Τόπος ανέγερσης η Καρυά 122 □ Οι νέοι φοιτητές μας 126 □ Οι νέοι φοιτητές μας 133 □ Το κλειστό Γυμναστήριο «Χρηστός Μητσιώνης» εγκαινιάστηκε και παραδόθηκε στους αθλούμενους της Αγιάσου 139 ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Β. ΗΑΙΑΣ □ Βιβλιοκριτική. Δημητρίου Παπάνη - Ιωάννου Δ. Παπάνη «Λεξικό της Αγιασώτικης Δια­ λέκτου» Μυτιλήνη 2000

13

124 7-10 ΠΑΠΑΠΟΡΦΥΡΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ (ΤΣΙΡΟΣ) □ Τα πθίτκα μας. Μόνα είνι θεία μ’!

122 25 □ Τα πθίτκα μας. Του γυαλένιου του μάτ’ 124 29 □ Τα πθίτκα μας. Του πρήξ’μου άσ’ του!

125 29 □ Τα πθίτκα μας. Γη φαγούρα 128 28 □ Τα πθίτκα μας. Δεν είχε σοφέρ 130 28 ΠΑΠΟΥΤΣΗ - ΚΟΥΑΟΥΝΕΑΗ ΣΟΦΙΑ

□ Χολαργός και Λέσβος. Εορταστικές εκδη­ λώσεις που αδελφοποιούν... Ιερό προσκύ­ νημα Παναγίας Αγιάσου. Κοπή της πίτας και οικονομικός απολογισμός έτους 2000 □ Περιδιάβαση στους Αγίους Τόπους. Το χωριό της Μεγαλόχαρης και οι δεσμοί του με τα Ιεροσόλυμα □ Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών. Έκοψε την πρωτοχρονιάτικη πίτα και τίμησε την προστάτιδά του □ Σας πληροφορούμε. Αποκριάτικο γλέντι □ Επετειακή εκδήλωση μνήμης. Ογδόντα χρόνια από το εθνικό δράμα της Μικρασίας □ Με την ευκαιρία του νέου έτους. Κοπή της παραδοσιακής πίτας και τρικούβερτο γλέντι

123

25-26

125

14-15

128 26-27 130 29 133

27

134

30

139

23

ΠΑΣΧΑΑΙΑ ΙΩΑΝ. ΑΦΡΟΔΙΤΗ

□ Γιε μου Στρατή... (ποίημα) 123 27-28

ΠΑΠΑΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ (Βλ. ΑΦΑΑΟΥΤΣΟΥΚΑΑΟΥ ΓΉ.) □ Τα πθίτκα μας. Στα νουτ’κά 122 □ Τα πθίτκα μας. Τ’ Ξινόφ’ ιπικήδειους 130 □ Τα πθίτκα μας. Του βόδ’ εν είχι πουδάρια; 131 ΠΑΠΑΝΗΣ Α. ΓΙΑΝΝΗΣ □ Αυτοί που φεύγουν. Κορνηλία Νιγδέλη - Μάζη □ Πενήντα χρόνια στό σχολείο. Οι επιθεω­ ρητές μας. «Του ραντάρ» □ Πενήντα χρόνια στό σχολείο. Οι επιθεω­ ρητές μας. Η θεατρική παράσταση □ Πενήντα χρόνια στό σχολείο. Οι επιθεω­ ρητές μας. «Ο κατάσκοπος» □ Λεσβιακή Λαογραφία. Λαϊκά παιδικά στιχουργήματα από την Αγιάσο □ Λεσβιακή Λαογραφία. Λαϊκά παιδικά στιχουργήματα από την Αγιάσο. Β ' □ Λεσβιακή Λαογραφία. Λαϊκά παιδικά στιχουργήματα από την Αγιάσο. Γ' □ Λεσβιακή Λαογραφία. Λαϊκά παιδικά στιχουργήματα. Δ ' □ Λεσβιακή Λαογραφία. Λαϊκά παιδικά στιχουργήματα. Ε ' □ Λεσβιακή Λαογραφία. Λαϊκά παιδικά στιχουργήματα από την Αγιάσο. ΣΤ' □ Έδιετσ’ τα λέγαν γι προυτνοί □ Έδιετσ’ τα λέγαν γι προυτνοί □ Έδιετσ’ τα λέγαν γι προυτ’νοί

11 29 30

□ Περιδιάβαση στην Αγιάσο του χτες. «Τι του κουλουστρίβ’ς του μαξιλάρ’;»

25 28 29

122

31

123

16

ΠΑΤΣΕΛΗ - ΚΑΜΙΝΕΛΗ ΜΑΡΙΑ

(Βλ. ΚΑΜΙΝΕΛΗ - ΠΑΤΣΕΑΗ ΜΑΡΙΑ) □ Η πραγματικότητα (ποίημα) 122 □ Στη μνήμη σου, με αγάπη (ποίημα) 123 □ Θέλουμε ειρήνη (ποίημα) 126 □ Το μυστήριο (ποίημα) 127 □ Γεια σου, δραχμούλα (ποίημα) 128 □ Το ευρώ (ποίημα) 129 □ Οι Ταλιμπάν (ποίημα) 130

18 19 18 19 19 18 18

ΠΕΤΕΙΝΕΑΗΣ ΒΑΣΙΑΗΣ

124 15-16 125

Ιό

126 15-16 127

16

128

16

□ Ενδιαφέρουσα επιστολή. Για τους νεκρούς 1940- 1941 ’ □ Μνήμες από δύσκολα χρόνια... □ Μνήμες από δύσκολα χρόνια... Β ' □ Μνήμες από δύσκολα χρόνια... Γ' □ Μνήμες από δύσκολα χρόνια... Δ ' □ Μνήμες από δύσκολα χρόνια... Ε' □ Μνήμες από δύσκολα χρόνια... ΣΤ' □ Μνήμες από δύσκολα χρόνια... Ζ '

122 123 124 125 126 127 128 129

9 23-24 28 25-26 23-24 24-25 24-25 27-28

ΠΟΑΥΧΡΟΝΙΑΑΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΟΦ. (Βλ. ΒΑΡΑΑΚΗΣ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ)

129 15-16 130

16

131 15-16 132 16 133 16 136 16

ΣΑΒΒΑ - ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ ΑΝΑΡΟΝΙΚΗ 126 127

□ Πολιτεία (ποίημα) □ Ειρήνη (ποίημα)

19 19

$Κ Ε νΑ $ - ΤΖΙΝΗ ΕΙΡΗΝΗ

□ Τα πθίτκα μας. Τ’ Ρηνέλ’ γη σούπα □ Στο σπίτι μου το πατρικό (ποίημα)

123 132

29 18

ΣΚΛΕΠΑΡΗΣ Γ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ □ Χριστός (ποίημα) 123 □ Μεταπολεμικά... (ποίημα) 134 ΣΚΟΡΔΑΣ ΣΤΥΑ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ □ Βιβλιοπαρουσίαση. Θεοφάνης Α. Σουλακέλης. «Μικρασιατικά Ασματα», Αθήνα 2000 122 □ Βιβλιοκριτική. Βασίλης Κων. Κωμαΐτης «Σοφοκλέους Αντιγόνη» (Β ' Αυκείου Γενικής Παιδείας), Αθήνα 2000 123 □ «Από τον πουνέντη». Τραγούδια του Αιγαίου Πελάγους 126 □ Καλλιτεχνική δράση του Αναγνωστηρίου. Η πα­ ράσταση «Του Νεκρού Αδελφού» στο Μόλυβο 128 □ «Εταιρεία Λεσβιακών Μελετών». Δυο αξιόλογες επετειακές εκδόσεις για τα πενηντάχρονα 129 □ Ματιές στο μυθιστόρημα «Ρίζες και φτερά». Του Αγιασώτη συγγραφέα Ιάκωβου Μουτζουρέλη 130 □ Δημήτρη Παπάνη - Γιάννη Α. Παπάνη. Λεξικό της Αγιασώτικης Διαλέκτου 131 □ Δραστηριότητες του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη». Η πολιτιστική παρουσία της Αγιάσου στη Θράκη και στη Ζάκυνθο 132 □ Ενδιαφέρουσα αφιερωματική έκδοση του ΚΑΛΜΕ. Τραγούδια των προσφύγων του Ρεΐς-Ντερέ Ερυθραίας Μικράς Ασίας 133 □ Βιβλιοπαρουσίαση. «Λεσβιακά». Δελτίο της Ε.Λ.Μ. - Τόμος ΙΘ ' - Μυτιλήνη 2002 135 □ «Ιστορικά της Αγιάσου». Ο ερευνητικός μόχθος της φιλολόγου Βασιλικής Κουρβανιού 138 □ Γυμνασιακό Παράρτημα Αγιάσου 1946-1961 139

18 18

26 28 30 21 29

ΣΟΥΑΑΚΕΑΗΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ □ ’Αθανασίω Τσερνόγλου χαίρειν 139

23-25 24-25 23

26-28 26

20 31

ΣΤΑΥΡΑΚΕΛΗΣ ΕΥΣΤΡ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ □ Διαφορετικός ο φετινός Αύγουστος. Υψηλοί επισκέπτες και θρησκευτικά πολιτιστικά δρώμενα 125 6-8 □ Αυγουστιάτικα δρώμενα στην Αγιάσο 131 21-22 □ Ο Λέσβιος ιεράρχης Συμεών Κούτσας 135 27 □ Αγιασώτικος Πολιτιστικός Αύγουστος. Σύντομη επισκόπηση των δρώμενων 137 28-30

ΤΣΕΡΝΟΓΑΟΥ Γ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ □ Επίσκοπος Ασσου Ιάκωβος (+) 136

5 28

ΤΑΣΤΑΝΗΣ ΑΡΗΣ □ Μιλώ... (ποίημα)

135

18 18

130 26-27

ΤΕΡΤΙΠΗ - ΜΥΚΟΝΙΑΤΗ ΚΑΤΙΝΑ □ «Μολών λαβέ» (τραγούδι) 126 □ Στιγμές της μεταπολεμικής Μυτιλήνης. Ελεύθερα Χριστούγεννα με φασολάδα 127 □ Μνήμες από τα μαύρα χρόνια της Κατοχής. Τότε που οι άνθρωποι ζούσαν το μαρτύριο της πείνας 128 □ Μνήμες από τα μαύρα χρόνια της Κατοχής. Λίγο πριν πατήσουν οι Γερμανοί στη Λέσβο 129

12 13 9 6

ΤΖΕΓΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ □ Αυτοί που φεύγουν. Δήμητρα Π. Αξιομα­ κάρου (1922 - 2002)

134

32

ΤΖΟΚΑΣ Β. ΑΕΥΤΕΡΗΣ □ Από όσα μας γράφουν. Αγάπης λόγια...

136

33

ΤΣΑΑΙΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ □ Σας πληροφορούμε. Έκθεση Ζωγραφικής

135

30

28

ΣΠΥΡΟΣ (ΚΟΝΤΟΥΑΗΣ ΟΜΗΡΟΣ) □ 25 - 28 Μαρτίου 1944. Εθνικός συναγερμός στήν "Αγιάσο - Επιδρομή τών Γερμανών 123 14-15

ΣΤΑΥΡΙΑΟΥ - ΑΕΑΗΓΙΑΝΝΗ ΟΑΓΑ □ Στην Αγιάσο των Ονείρων μου...

135

ΤΑΤΑ - ΧΟΥΣΟΥ ΝΙΚΗ □ Λύκειο Νέας Φιλαδέλφειας «Μίλτος Κουντουράς». Εγκαίνια αίθουσας Τύπου και Ενημέρωσης

136 137

24-25

ΣΚΟΥΡΤΗ - ΤΥΡΑΑΕΑΗ ΑΙΟΥΜΠΑ □ Χαρίκλεια Μουτζούρη - Καμπάνη. Η καθηγήτρια της προσφοράς και της αγαθής μνήμης 135 31-32 ΣΚΟΥΡΤΗΣ ΧΑΡΑΑΑΜΠΟΣ □ Ο νεομάρτυρας Θεόδωρος ο Βυζάντιος Οι Λέσβιοι τίμησαν τον πολιούχο Μυτιλήνης 124

□ Ο τσολιάς (ποίημα) □ Θα σου χαρίσω ένα άστρο... (ποίημα)

18

ΤΣΙΑΜΗΣ Ν. ΜΗΤΣΟΣ □ Βιβλιοκριτική. Κώστα Γ. Μίσσιου «Λεσβιακά». Βιοβιβλιογραφικά των Λεσβίων συνεργατών των τόμων Α - ΙΗ ' (1953 - 2000) 131 26-27 □ Βιβλιοκριτικά σημειώματα. Γιώργου Τσαλίκη: «Αναμνήσεις - Ιστορικά Λαογραφικά Διηγήματα» 132 26-27 □ Αργύρης Εφταλιώτης. Ο Λέσβιος ραψωδός και διδάχος της Ρωμιοσύνης 137 7-15 ΤΣΟΥΤΑΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ □ Βιβλιοκριτικά σημειώματα. Γιώργου Τοαλίκη. «Αναμνήσεις - Ιστορικά Λαογραφικά Διηγήματα» 132

26

ΤΥΡΑΑΕΑΗΣ Κ. ΣΤΡΑΤΗΣ □ Παραμονή Πρωτοχρονιάς

134

6-7

ΥΨΗ ΑΑΝΤ ΗΣ ΑΓΓΕΑΟΣ □ Αυτοί που φεύγουν. Άρτεμη Αγγέλου Υψηλάντη (1924 -2002)

136

32

ΧΑΤΖΗΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ ΤΑΚΗΣ □ Έργα της Ιερής Μητρόπολης Μυτιλήνης. Ο αθόρυβος ποιμενάρχης Ιάκωβος ο Γ' 124 21-22 ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΑΡΙΑΔΝΗ □ Τα πθίτκα μας. Γιουμένα αρμυρέλια 139 ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ □ Ευλαβού τας διαβολάς... □ Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Ήωλητήριο εσωθυρίου περιοχής Αγίου Κωνσταντίνου □ Πανελλήνιο Συνέδριο - Σεμινάριο Ξεναγών. Για πληρέστερη γνώση των νησιών του Αρχι­ πελάγους □ Λεσβιακοί απόηχοι. Της δασκάλας με τα χρυσά μάτια

122

27 3

122 10-11 122 12-13 122 16-17

□ Τα εικοσιπεντάχρονα του Συλλόγου Μεσο­ τοπιτών - Τιμήθηκε ο συγγραφέας Γιάννης Τριανταφύλλου 122 □ Σας πληροφορούμε. Μνήμη Γ. Σεφέρη Τιμήθηκε ο Τσιάμης 122 □ Γιάννης Παναγιώτη Χρυσάφης. Ένας πρω­ ταγωνιστής του αντιδικτατορικού αγώνα 122 □ Αυτοί που φεύγουν. Μυρσίνη Μιχ. Βου­ νάτσου (1922-2000) 122 □ Η χοροεσπερίδα μας 122 □ «Γλυτώματα» και απολογισμός 123 □ Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Πιστο­ ποιητικά Γέννησης και Βάφτισης 123 □ Μαριάνθη Δ. Μαϊστρέλη. Η μαρτυρία του πατέρα της 123 □ Λεσβιακοί απόηχοι. Του Μυτιληνιού μετανάστη 123 □ Οι Σαρακατσάνοι Θράκης και Μακεδονίας. Η κοινωνιολογική έρευνα του Δ. Μαυρόγιαννη 123 □ Σας πληροφορούμε. Αλ. Παπαδιαμάντης Σκαλοχωρίτικα - Δημοτικά - Η πίτα της ΟΛΣΑ 123 □ Αυτοί που φεύγουν. Χρίστος Θεμ. Δαρίτσης (1930 - 2000) - Πηνελόπη Θεοδωρακέλη (1910 - 2001) - Ιη πιοΐϊΐοηαιη. Δημήτριος Μοιρασκένδης (1922 - 2000) 123 □ Πολλοί οι σκυταλοδρόμο! της προκοπής 124 □ Ένα παραδοσιακό επάγγελμα στο περιθώριο. Ο σαγματοποιός Μιχάλης Ξενέλης θυμάται... 124 □ Ανδρέας Αρχοντή Κοντούλης. Ο άνθρωπος, ο δάσκαλος, ο μαχητής της Μέσης Ανατολής 124 □ Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Ένας κατοχικός γυμνασιακός τίτλος 124 □ Λεσβιακοί απόηχοι. Του Γρηγορίου Καλαγάνη 124 □ Ο νεομάρτυς Θεόδωρος ο Βυζάντιος. Ο αμητός ενός αξιόλογου Επιστημονικού Συνεδρίου 124 □ Σας πληροφορούμε. Εικοσιπεντάχρονα ΦΟΜ «Χρονοδείκτες» - Ειιααηο Μεδδίπα - Αδελφοποί­ ηση ΙΗ5 και ΣΠΕΑ - Γεραγώτικα δρώμενα 124 □ Αυτοί που φεύγουν. Εριφύλη Βασ. Καλογερά (1903 - 2000) - Μαριάνθη I. Χατζηλεωνίδα (1907 - 2000) - Μαρία Χρ. Αληγιάννη (1934 - 2001) - Αναστάσιος Χατζημπεκιάρης (1914-2001) 124 □ Σύγχρονοι οδοιπόροι της πίστης...

125 □ Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Ένα πωλητήριο έγγραφο από την Αγιάσο του 1868 125 □ Λεσβιακοί απόηχοι. Του Δημητρίου Βερναρδάκη 125 □ Ο Εφταλιώτης στα Νεοελληνικά Γράμματα. Επι­ τυχημένο το τριήμερο Συνέδριο της Μήθυμνας 125 □ Σας πληροφορούμε. Μαρία Μανώλα Παναγιά Σπηλιώτισσα - Τιμήθηκε ο Γαβαλάς Εξ απαλών ονύχων - Δεν ξεχνούν...

125 □ Αυτοί που φεύγουν. Ανδρονίκη Π. Πουδαρά (1920 - 2000) - Αλίκη Ευστρ. Παπάνη (1913 - 2000) - Ιη ιηειηοηαιη. Νικόλαος Γρ. Καραφύλλης (1915 - 1972) 125 □ Η επίσκεψη του προέδρου της Δημοκρατίας 126 □ Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Έγγραφο ανταλλαγής ελαιοκτημάτων Αγιάσου Βούρκου του 1905 126 □ Λεσβιακοί απόηχοι. Της Μυτιληνιός μετανάστριας 126 □ «Κόπανος», «Ο Ρωμηός» της Σμύρνης. Η εβδομαδιαία σατιρική εφημερίδα του Γεωργίου Αναστασιάδη 126

20 27 28-29 31-32 33 3 12-13 15 17 30 31

32-33 3 6 11 12 17 23-27 30-31

32-33 3 12-13 17 20-22 30-31

32-33 3 13-14 17 20

□ Χριστόφας Γιάννη Κουρβανιός. Ο άνθρωπος, ο αγωνιστής, ο φωτογράφος □ Σας πληροφορούμε. Δωρεά νομισμάτων «Μυλέλια» και στην Ακράτα - Αντιστασιακοί στον Αϊ-Στράτη - Αιγαιοπελαγίτες Ολυμπιονίκες - Σύλλογος Καλλονιατών - Ονοματολογική ναυσιπλοΐα - «Του Νεκρού Αδελφού» Εικοσιπεντάχρονα «Δίβρης» □ Αυτοί που φεύγουν. Αντωνία Π. Βουνάτσου (1911 - 2000) - Τριανταφυλλιά I. Ζερβού (1910 - 2001) - Στέλιος Σταύρου Κουνής (1937-2001) □ Πράξη υπέρτατου χρέους □ Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Αποδεικτικό και υποσχετικό γράμμα του 1802 □ Λεσβιακοί απόηχοι. Του Γεωργίου Παπανδρέου □ Σας πληροφορούμε. «Σπίτι της Κύπρου» «Το καλοκαίρι της Νεφέλης» - «Αγριες ιστο­ ρίες» - Ελευθέρια Λέσβου - Μαρία Σαρρή Εκδηλώσεις μνήμης - Τιμήθηκε ο Βενέτης Φαίδων Θεοφίλου - Η ποίηση στη Μήλο Μνήμη Βερναρδάκηδων □ Αυτοί που φεύγουν. Ευάγγελος I. Ευαγγελινός (1925 - 2001) - Ιωάννης Κ. Χατζηκωνσταντής (1937 - 2001) - Ιη ιυαυοπαιτι. Δήμητρα Β. Νιγδέλη (1925 - 1999) □ Καλαγάνεια... Σαπφώ Ευστρ. Γιαταγανέλη (1865 - 1955) □ Στον αστερισμό της αισιοδοξίας □ Χαρές των μεταναστών μας □ Πλούτων Γεωργίου Βέτσικας. Από το Αλβα­ νικό Μέτωπο στη Μέση Ανατολή □ Αεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Διπλό­ τυπο είσπραξης αγροφυλακτικού φόρου □ Αεσβιακοί απόηχοι. Του Πάνου Κοντέλη □ Σας πληροφορούμε. Η πίτα της ΝΕΑ - «Καθώς μεγαλώναμε...» - Τιμήθηκε ο Τσιάμης - Τιμήθηκε η Καρυατιάνη - Δημαρχείο Αγιάσου - Αφιέρωμα στον Ησίοδο - Υπουργείο Αιγαίου □ Αυτοί που φεύγουν. Ειρήνη Γρ. Μαριγλή (1915 - 2001) - Αγγελική Χρ. Φραντζή (1919-2001) □ Με αφορμή το καρναβάλι της Αγιάσου □ Πλούτων Γεωργίου Βέτσικας. Από το Αλβα­ νικό Μέτωπο στη Μέση Ανατολή. Β ' □ Αεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Πωλητήριο αμπελιού στη θέση «Πενθύλια» του 1881 □ Λεσβιακοί απόηχοι. Του Βασίλη Πετεινέλη □ Οι ομογενείς συνεχίζουν την καρναβαλική παράδοση. Ο σατιρογράφος Ευστράτιος Πιπερίτης πήρε φέτος τη σκυτάλη... □ Σας πληροφορούμε. Εκατόχρονα συνεργατι­ σμού - Παναγιώτης Γαλετσέλης □ Αυτοί που φεύγουν. Θεόδωρος Παν. Πα­ πάνης (1938 - 2001) - Μαρία Ανδρέα Λιγέλη (1920-2000) □ Αναδρομή στον απατηλό Μάη του 1919 □ Χρίστος Γεωργίου Μητσιώνης. Οδοιπορικό ζωής και πλούσιας προσφοράς □ Αεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Από­ δειξη του Εισπρακτορείου Οδοποιίας Αγιάσου (1887) □ Λεσβιακοί απόηχοι. Του Γιάννη Παπάνη □ Ο Νεκρόταλος σχολιάζει την επικαιρότητα.

126 21-22

126 26-28

126 31-32 127 3 127 14-15 127 17

127 27-30

127 31-32 127 128 128

33 3 8

128 12-14 128 128

15 17

128 29-31 128 129

32 3

129 11-12 129 13-14 129 17 129

20

129

31

129 130

32 3

130 10-14 130 130

15 17

Όξου πρέπ’ να του ρίχνουμι, να φεύγιν τα σικλέτια...

130 □ Σύλλογος Αγιασωτών Μυτιλήνης «Αγία Σιών». Ο Αποκριάτικος χορός και η σάτιρα της Μαρίας Καμινέλη 130 □ Σας πληροροφορούμε. Τιμήθηκε η Χατζηγιαννιού - Ικαριακά δρώμενα - Τιμήθηκε ο Γρ. Ξανθός - Τιμητική εκδήλωση - Οι εκδό­ σεις του Δήμου - Το δημογραφικό πρόβλημα 130 □ Αυτοί που φεύγουν. Γρηγόριος Π. Λίβανος (1941 - 2001) - Αμερισούδα Κ. Κολομόνδου (1953 - 2002) 130 □ ζ)υοΐ οαρίΐα, ΐοΐ δοπίρηΐΐαρ 131 □ Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας του Πολύδωρου Αντωνίου Αναστασέλη 131 □ Ασημένιος Σπύρου Σκλεπάρης. Η ενεργός δράση του στη φιλόξενη Αυστραλία 131 □ Λεσβιακοί απόηχοι. Του Παναγιώτη Κορομηλά 131 □ Επετειακή εκδήλωση μνήμης. Ογδόντα χρόνια από το εθνικό δράμα της Μικρασίας 131 □ Σας πληροφορούμε. Οι Έλληνες του Μονάχου Τιμήθηκε ο Κ. Καραχάλιος - «Οι Γιατράκοι του 1821» - Χάρης Σακελλαρίου - Έκθεση Μεσσηνέζη - Διάκριση στη Ζωγραφική 131 □ Αυτοί που φεύγουν. Ιη ιηοπΊοπαπΊ. Αθανάσιος Παρασκευαΐδης (1921 - 1981) 131 □ Το πανηγύρι της δημιουργίας 132 □ Μίμης Ελευθεριάδης. Ο άνθρωπος, ο δημοσιο­ γράφος, ο λογοτέχνης 132 □ Αεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Ένα ενη­ μερωτικό δίπτυχο των δημοτικών εκλογών του 1982 132 □ Λεσβιακοί απόηχοι. Του Ομήρου Σουσαμλή 132 □ Με αφορμή τις εκδηλώσεις μνήμης Μικρασίας. Μια επιστολή του κεραμιστή - ζωγράφου Πάνου Βαλσαμάκη 132 □ Νομαρχιακές και δημοτικές εκλογές. Οι Αγια­ σώτες προσήλθαν και άσκησαν το εκλογικό τους δικαίωμα 132 □ Σας πληροφορούμε. Σαββατιανοί συμπο­ σιαστές - Ρεΐς Ντερέ 132 □ Αυτοί που φεύγουν. Βλοτίνα Α. Μαϊστρέλη (1923 - 2002) - Ιη πιειηοπαιη. Καλλιόπη Β. Σάπκα (1919-2001) 132 □ Γέλα με, να σε γελώ, να περνούμε τον καιρό 133 □ Αλησμόνητες πατρίδες και προσφυγιά 133 □ Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Αδεια άσκησης επαγγέλματος καραγωγέα του 1926 133 □ Λεσβιακοί απόηχοι. Του Ιάκωβου Μουτζουρέλη 133 □ Λεσβιακή Φιλολογική Λαογραφία. Από τα νυφιάτικά μας τραγούδια 133 □ Αδεια λιομαζώματος 133 □ Βιβλιοκριτική. Παπα-Γιώργης Ράλλης. «Τα απομνημονεύματα της ζωής μου» Αθήνα 2001 - Ανδριάνα Καραμήτρου «Ελάτε να γίνουμε φίλοι» Μελβούρνη 2000 «Ο Αργύρης Εφταλιώτης στα Νεοελληνικά Γράμματα» έκδοση Δήμου Μήθυμνας 2002 133 □ Σας πληροφορούμε. Ελευθέρια Λέσβου - Εκδήλοοση Αιγαιοπελαγιτών - Εκδήλαχχη Περγαμηνών Εκδήλωση Σκαλοχωριτών - Τιμή στον Τάκη Βαρβιτσιώτη - Μνήμη Κλ. Παλαιολόγου - Σαπ­ φώ Βογιατζή - Το ημερολόγιο του ΦΣΑ 133

20 23

29-31 32 3 9 10-14 17 20

30-31 32 3 10-12 13-14 17 22-23 28-29 31 32 3 7-9 12 17 20 22

24-25

28-30

□ Δημήτριος Γρηγορίου Μολυβιάτης. Ένας τί­ μιος σκυταλοδρόμος της ζωής και της δράσης □ Αυτοί που φεύγουν. Δημήτριος Φ. Δελόγκος (1922 - 2002) - Προκόπιος Α. Τσέγκος (1925 - 2002) - Ιη ιηρηιοπαιη. Ευθυμία Γρ. Ααζάρου( 1904 -2001) □ Στο κατώφλι του νέου έτους □ Αλησμόνητες πατρίδες και προσφυγιά. Β ' □ Αεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Προικο­ σύμφωνο από την Αγιάσο του έτους 1884 □ Λεσβιακοί απόηχοι. Του Γιάννη Γιαννάκη □ Δημήτριος Ιωάννου Αγρίτης. Ο κορνετίστας και τρομπονίστας της χθεσινής Αγιάσου □ Οο Βα<±! □ Βιβλιοκριτική. Όλγα Σταυρίδου - Δεληγιάννη «Αστραφτερές ελβιέλες», Αθήνα 2002 □ Ρήγας ο πρωτοπόρος εθνεγέρτης και οραματιστής. Η μετάφραση των Επαναστατικών του σε Ευρωπαϊκές γλώσσες □ Σας πληροφορούμε. «Η δική μου Μυτιλήνη» Αεύκωμα σαπωνοποιίας □ Αυτοί που φεύγουν. Βρετανία Ν. Σκλεπάρη (1910 - 2002) □ Στο εδώλιο του κατηγορουμένου □ Η Αγιάσος και το προσκύνημά της. Ματιές στο κοντινό παρελθόν και στο σήμερα □ Αεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Προικο­ σύμφωνο από την Αγιάσο του έτους 1884 □ Λεσβιακοί απόηχοι. Του Δημητρίου Τσέγκου □ Δημήτριος Ιωάννου Αγρίτης. Ο κορνετίστας και τρομπονίστας της χθεσινής Αγιάσου. Β ' □ Σας πληροφορούμε. Περγαμηνά - Τιμήθηκε ο Αντώνης Δρούγκας - Ικαριακά δρώμενα Κώστας Βαλιανάτος □ Αυτοί που φεύγουν. Νικόλαος Γ. Βουνάτσος (1911 - 2002) - Νικόλαος Κ. Σπανέλης (1920-2002) □ Οι θιασώτες του δικαίου της πυγμής □ Φιλοπρόοδος Παροικία Αγιάσου. Οι σα­ τιρογράφοι μας συνεχίζουν την παράδοση στο δγάηργ □ Ευστράτιος Χριστόφα Κουρβανιός. Ένας σκυταλοδρόμος της ζωής και της επω­ φελούς δράσης □ Αεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Ενδει­ κτικό Δημοτικού Σχολείου Θηλέων Αγιάσου του 1924 □ Λεσβιακοί απόηχοι. Του Πάνου Πράτσου □ Δημήτριος Ιωάννου Αγρίτης. Ο κορνετίστας και τρομπονίστας της χθεσινής Αγιάσου. Γ ' □ Βιβλιοκριτική. Βασιλείου Καλογερά Παν. Κουτσκουδή «Δημοκρατικός Στρατός Λέσβου», Αθήνα 2002 □ Σας πληροφορούμε. Υπουργείο Αιγαίου Δημήτρης Κατσουλάκος - «Μαντώ» Χρυσούλα Χατζηγιαννιού □ Ο τρώσας και ιάσεται □ Αργύρης Εφταλιώτης. Ο Λέσβιος ραψωδός και διδάχος της Ρωμιοσύνης □ Λεσβιακοί απόηχοι. Του Ευστρατίου Κλειδαρά □ Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Το Φύλλο Πορείας του Αγιασώτη Ιερολοχίτη Σάββα Περγάμαλη □ Θεόδωρος Ανανία Καραμανλής. Ένας

133

133 134 134

31

32 3 9-10

134 13-14 134 17 134 20-21 134 26 134

27

134

28

134

31

134 135

32 3

135

8-11

135 15-16 135 17 135 21-23

135

30

135 32-33 136 3

136

12-13

136

14

136 136

15 17

136 21-24

136

27

136 30-31 137 3 137 137

7-15 17

137

20

επιδέξιος τεχνίτης από την Αυρηλιανή στην Αγιάσο 137 24-27 □ Αυτοί που φεύγουν. Βασίλειος Ευστρ. Ρουγκέλης (1928 - 2002) - Παναγιώτης Ιωάν. Χαλέλης (1947 - 2002) 137 32 □ Πατριωτισμός ήσημαιοκαπηλία; 138 3 □ Εν όψει της επερχόμενης φασιστικής λαίλαπας. Ο Λέσβιος δημοσιογράφος Γεράνης παρακο­ λουθεί στρατιωτικά γυμνάσια 138 12 □ Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Ο γάμος του παπα-Στάικου και άλλα τινά σε επιστολές του 1916 138 14-15 □ Λεσβιακοί απόηχοι.Του Στρατή Σουσαμλή 138 17 □ 1940 - 1950. Η δεκαετία που συγκλόνισε τη χώρα. Με αφορμή το βιβλίο του Αντιστασιακού-Λογοτέχνη Δημήτρη Κυριαζή 138 20-25 □ Φωτοσκιές του παρελθόντος 138 25 □ Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» 138 28 □ Σας πληροφορούμε 138 30 □ Αυτοί που φεύγουν 138 32 □ «Φόβια» του χτες, φόβοι του σήμερα 139 3 □ Ο μουσικοδιδάσκαλος Χαρίλαος Ρόδανος. Εκδήλωση μνήμης από το Φιλοπρόοδο Σύλλογο Αγιασωτών 139 7-12 □ Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Επι­ κυρωμένο προικοσύμφωνο από την Αγιάσο του 1900 139 14-16 □ Λεσβιακοί απόηχοι. Του Προκόπη Πασχαλιά 139 17 □ Σας πληροφορούμε. Οι Λέσβιοι της Πετρού­ πολης - Εικαστικά - Δρώμενα Μεσοτοπιτών Εκατοντάχρονα Βενέζη - Γειτονιές και λιθόστρωτα 139 28-30 ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΕΡΜΟΑΑΟΣ 122 122 123 124 124 125 125 126 126 127 128 128 129 130 131 131 132 132 133 133 134 134 135 136 137 138

□ Στους νικητές (ποίημα) □ Τα πθίτκα μας. Βασ’λές τσι Φασουλής □ Θέλανε να σε παντρέψουν (ποίημα) □ Τσιγγανούλα (ποίημα) □ Τα πθίτκα μας. Γη λαχανίδα □ Ο γεροξεκούτης (ποίημα) □ Τα πθίτκα μας. Πραστιά θα τς ποίγ’ς... □ Είν’ η ζωή μια μάχη (ποίημα) □ Τα πθίτκα μας. Ήνταν τσι κ’φή! □ Τα πθίτκα μας. Του δίτσιου τ ’ Πιτσλέλ’ □ Είμαι συνεχώς στην πρίζα (ποίημα) □ Τα πθίτκα μας. Τα φτλέλια γινήκαν πλέλια □ Τα πθίτκα μας. Ήνταν μαγκουμένους... □ Γαβριάς (ποίημα) □ Σαν ποντίκια σε αμπάρι... (ποίημα) □ Τα πθίτκα μας. Μπαρμπα-Στανιός □ Μικρός τιτανικός (ποίημα) □ Τα πθίτκα μας. Τσιρός ήνταν βρουχιρός □ Λευκή σημαία κυματίζω... (ποίημα) □ Τα πθίτκα μας. Ας πα στου καλό, του μουρό... □ Ο δρόμος είναι ευθεία (ποίημα) □ Τα πθίτκα μας. Σπουνέλ’! □ Τα πθίτκα μας. Του ήπγι απουβραδίς □ Τα πθίτκα μας. Ο ηρωισμός του Ρόδανου □ Τα πθίτκα μας. Ήθιλι ουχτάουρου... □ Τα πθίτκα μας. Γυαλ’κά είνι, σπουν!

18 25 18 18 29 19 29 19 25 26 18 28 30 19 19 29 19 30 19 26 19 29 29 29 31 29

ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΧΡ. ΣΤΡΑΤΗΣ

□ Περιεχόμενα του έβδομου τόμου 2001-2003 (τεύχη 122-139) 139

35-42

ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ ΘΕΜΗΣ

□ Απ’ όσα μας γράφουν

138

33

ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΣ (ΑΓΙΑΣ)

□ Τ’ ομολογώ (ποίημα)

122

19

ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ

□ Δημοτικό περισκόπιο

134

26

ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΒΑΣΙΑΙΚΗ

□ Περασμένα αλλά όχι ξεχασμένα. Αναδρομή στο κοντινό παρελθόν της νυφούλας του Ολύμπου 130 □ Η Βασιλική Χατζηπροκοπίου-Κονταράτου θυμάται... Αγιάσος και Αγιασώτες στο θυρεό της άδολης αγάπης της 139

6 6

ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ - ΒΑΜΒΑΚΑ ΜΥΡΣΙΝΗ

□ Η σερπαντίνα (ποίημα) 123 19 □ Η μεταπολεμική παραδοσιακή Αγιάσος. Γλυ­ κασμοί της νιότης και νοσταλγικές θύμησες 126 6-8 □ Η μεταπολεμική παραδοσιακή Αγιάσος. Γλυ­ κασμοί της νιότης και νοσταλγικές θύμησες 128 6-8 □ Η μεταπολεμική παραδοσιακή Αγιάσος. Γλυ­ κασμοί της νιότης και νοσταλγικές θύμησες 129 7-8 □ Η μεταπολεμική παραδοσιακή Αγιάσος. Γλυ­ κασμοί της νιότης νοσταλγικές θύμησες. Β ' 130 5 □ Η μεταπολεμική παραδοσιακή Αγιάσος. Νοσταλ­ γικές καλοκαιρινές θύμησες και στοχασμοί... 131 6 □ Η μεταπολεμική παραδοσιακή Αγιάσος. Νοσταλ­ γικές καλοκαιρινές θύμησες και στοχασμοί... Β' 132 6-7 □ Μετά τον πολυδάκρυτο χαλασμό της Μικρασίας. Πρόσφυγες σε πλαγιά του Μαυ­ ριγιώτη της Αγιάσου 133 6 □ Αλησμόνητες πατρίδες (ποίημα) 133 18 □ Η παραδοσιακή Αγιάσος του χτες. Νοσταλ­ γικές θύμησες, σκέψεις και αποτιμήσεις 134 15-16 □ Τα Κουρκουλούτσια της Αγιάσου. Δυο σκο­ πιές της παναρμονίας λεσβιακής φύσης 135 6-7 □ Γραφικοί τύποι της αλλοτινής Αγιάσου. Ο Παναγιώτης Μαϊστρέλης ο Μπιτός και τα καμώματά του 136 5 □ Τάμα στον Ταξιάρχη (ποίημα) 136 18-19 □ Νοσταλγικές θύμησες από τη χτεσινή Αγιάσο. Ο γιορτερός Δεκαπενταύγουστος και τα «κανίστσια» του 137 5-6 □ Ματιές στην αλλοτινή παραδοσιακή Αγιάσο. Με το έμπα του φθινόπωρου και με το φύ­ σημα του καστανολόγου 138 5 □ Νοσταλγικές θύμησες από τη χτεσινή Αγιάσο. Το Σταυρί και ο κοινόχρηστος τσεσμές του 139 5 ΧΟΥΤΖΑΙΟΣ ΜΙΑΤ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ

□ Το άπειρο, δείκτης της μεγαλοσύνης του Θεού. Στοχαστικές προσεγγίσεις στο άλυτο μυστήριο του κόσμου 139 18-19 ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗΣ ΜΙΧΑΑΗΣ (ΚΑΜΠΑΣ)

□ Τα πθίτκα □ Τα πθίτκα □ Τα πθίτκα □ Τα πθίτκα □ Τα πθίτκα □ Τα πθίτκα

μας. Τρύπουσι τσι φτος! μας. Παστριτσά δ’λειά μας. Σαλάτα 1αη£υᧀ μας. Νίψ’ τ ’ μούρ’ ο’! μας. Μια μιρίδα ΐοΐΐρί... μας. Του Ρουγίδ’

124 127 129 130 132 134

29 26 30 28 30 29