Agiasos mag 158 2007

Η Μαρία Γρηγορίου Κουνέλη, το γένος Προκοπίου Τζανετή, καμαρώνει κάποιο εγγόνι της.

Η Μαρία Ευριπίδη Μαριγλή, μετέπει­ τα σύζυγος Αντωνίου Κωνστ. Αγιασώτου, καταγόμενου από την Πηγή.

ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Αδικικ ηοη ΐοΐΐΐΐ ιΐδΐιπι.......................................................................................................................................... ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΛ. ΚΟΥΛΟΥΝΕΛΗ, Πατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... (Μ Α ') .................................................................................. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΘ. ΑΛΕΝΤΑ, Αναζητώντας το βαθύτερο νόημα της αληθινής ευτυχίας....................................................................................... ΜΥΡΣΙΝΗΣ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ, Το Πλωμάρι και η αυθεντική παραδοσιακή γοητεία το υ ............................................................... Δ.Β., Μιχάλης Παναγιώτη Βουνάτσος. Ο επιδέξιος τεχνίτης της αγγειοπλαστικής παράδοσης....................................................................... ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΥ, Στη σκιά του Λεσβιακού Ο λύμπου.......................................................................................................................... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Από την πολυσήμαντη δράση του Αναγνωστηρίου Αγιάσου.............................................................. ΚΛΕΑΝΘΗ ΚΟΡΟΜΗΛΑ, «Οδοιπορικό αγάπης στα άγια χώματα της Ρωμιοσύνης»...................................................................................... ΜΙΧΑΛΗ ΚΟΡΟΜΗΛΑ, Ευστράτιος Αντωνίου Βάλεσης, Αρχών Υμνωδός του Οικουμενικού Θρόνου...................................................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακοί απόηχοι. Της Μυρσίνης Βλαστάρη................................................................................................. ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Δυο μήνις είνι γι βουριάς... (ποίημα). ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΜΙΝΕΛΗ-ΠΑΤΣΕΛΗ, Έγκλημα ήταν (ποίημα). ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΥ, Ένα σπουργιτάκι (ποίημα). ΓΙΩΡ’ Τ ’ ΠΑΠΑΝ’ , Πιθιρός τσι πιθιρά (ποίημα)........................................... ΣΠΥΡΟΥ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΥ, Βήματα μοναξιάς (ποίημα). ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΑΛΤΟΓΙΑ'ΝΝΗ, Πρεσβευτής (ποίημα). ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΚΑΜΑΤΣΟΥ, Κουντέβ’ ναν έρτ’ του καλουτσαίρ’ (ποίημα)......... .......................................................... .................................. ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Δίφυλλο του Δούκα Κουφέλλη με αποκριάτικη σάτιρα................... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, «Αιμορροφιλία-αίμα-αιμοδοσία: σχέση ζωής». Ο Τριανταφύλλου στην εμπροσθοφυλακή του Αναπηρικού Κινήματος.. ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Το Αρχείο του λογοτέχνη Στρατή Αναστασέλη κατατέθηκε στο Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου ΠΡΟΚΟΠΗ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Ο Αναστασέλης και ο παπα-Φώτης Λαυριώτης. Η απρόσμενη χρηστικότητα ενός κάδρου εστεμμένων... ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ, Αναδρομή στα εκπαιδευτικά της χθεσινής Αγιάσου............................................................................. Τα πθίτκα μας (Μιχ. Χριστοφαρής, Ερμ. Χατζηβασιλείου, Θεμ. Χατζηλεωνίδας, Χρ. Γλεζέλης).................................................................... ΓΙΩΡ’Σ Τ ’ ΠΑΠΑΝ’, Χωρίς οργή και προκατάληψη. Φωνή βοώντος εν τη ερήμω............................................................................................. ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών, Το Αφιερωματικό Ημερολόγιο του έτους 2007................................................................ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Οι γυναίκες της Αγιάσου στα «Πέτρινα χρόνια» Αφιερωματικό Ημερολόγιο 2007................................. ΜΙΧΑΛΗ ΚΟΡΟΜΗΛΑ, Η κοπή της καθιερωμένης πρωτοχρονιάτικης πίτας στην Πλάκα............................................................................

Σελ.

3 4 5 7 10 11 13 18 21 25 26 27 28 30 34 36 37 39 40 41 42 44

ΕΞΩΦΥΛΛΟ Νεφεληγερέτης και ο προφήτης Ηλίας, ο βιγλά­ τορας της Λέσβου. (Φωτογραφία Παρασκευά Ευστρατίου Λιακάτου. 2006)

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ Αναγνωστηριακοί με το Μητροπολίτη Μυτι­ λήνης Ιάκωβο στον Όλυμπο της Μυσίας Μικρασίας.

Ι58Ν 1106-3378

Κωδικός 3980

Ο Δημήτριος Ανδρέα Ρούμελης πνίγηκε το 1972, όταν τάνκερ εμβόλισε το πολε­ μικό, όπου έκανε τη θητεία του.

Α Β ϋ Χ υ Χ ΝΟΝ ΤΟΕΕΙΤ ϋ 8 ϋ Μ Υπάρχουν επιστολές μεστές σκανδάλων, των ο­ ποίω ν την έκδοση αδυνατεί κανείς να επιδοκιμά­ γραμμή δημοσιότητας. Αναρίθμητες επιστολές διασει. Υπάρχουν όμως και επιστολές που ούτε προ­ κινούνται καθημερινά σ ’ όλο τον κόσμο. Το περιε­ σβάλλουν ούτε ζημιώνουν το συντάκτη τους ή τον χόμενό τους κατά κανόνα αφήνει αδιάφορους τους παραλήπτη τους. Α πεναντίας βοηθούν στην πληρέ­ άλλους. Δε συμβαίνει όμως το ίδιο με την αλληλο­ στερη κατανόηση της προσωπικότητάς τους, παρέ­ γραφία των επωνύμων, των σκυταλοδρόμων της χοντας αξιοποιήσιμα διαφωτιστικά στοιχεία. Και πολιτικοκοινωνικής δράσης, των γραμμάτων, των τούτο, γιατί ο επιστολικός λόγος μπορεί να μην εί­ τεχνών, της επιστήμης... ναι πάντοτε μαστορικά δουλεμένος, είναι όμως α­ Οι επιστολές των απλών ανθρώπων συνήθως ε­ στείρευτη φυσική πηγή ξαντλούνται με την άμε­ πληροφοριώ ν. Σ ’ αυτή ση λειτουργία της επιτην κατηγορία ανήκουν κοινωνιακής χρησιμότηκαι οι επιστολές του τάς τους. Οι επιστολές Ελύτη προς το συμπα­ όμως των προσωπικοτή­ τριώτη του, παγκοσμίου των κεντρίζουν το εν­ φήμης πρωτοπόρο καλ­ διαφέρον πολλών, αναλιτεχνικό εκδότη και τεζητούνται, διαφυλάσσοχνοκριτικό του Παρισι­ νται, δημοσιεύονται, αού, Ευστράτιο Ελευθε­ ναγινώ σκονται, κρίνοριάδη (Τέιϊαάσ), τις οποί­ νται, υπομνηματίζονται. ες παρέδωσε στον οτρηΠαλαιόθεν έχουμε δείγ­ ρό επιμελητή της έκδοσης ματα τέτοιω ν επιστο­ η δέσποινα Αΐίοσ Τέπαάσ, λών, έντεχνων ή μη, που η οποία διατηρούσε ά­ γράφτηκαν είτε για να σβεστη την αγάπη για το γίνουν ευρύτερα γνω ­ γενέθλιο νησί του εκλιστές είτε για να περιορι­ πόντος συζύγου της... στούν στην ικανοποίηση Ο σεβασμός των προ­ καθαρά προσωπικών α­ σωπικών δεδομένων εί­ ναγκών των αλληλογράναι αυστηρά επιβεβλημέ­ φων... νος, π α ρ ’ όλο που στις Τη χρονιά που μας πέ­ μέρες μας όλα καταστρα­ ρασε η Νομαρχιακή Αυ­ τηγούνται, με τις κρυφές τοδιοίκηση Λέσβου εξέ­ κάμερες, με τους κο­ δωσε το βιβλίο του γνω­ Οδυσσέας Ελύτης ριούς, με τις υποκλοπές στού ποιητή και δοκιμιο­ (Φωτογραφία Γιώργου Σγουράκη. και με τις τόσες άλλες γράφου Δημήτρη ΝικορέΛπό το αρχείο φωτογραφιών του Λήμου Μυτιλήνης) μεθοδεύσεις της παντο­ τζου Α γαπητέ μου Τέήαδύναμης τεχνολογίας. Οι επιστολές όμως των επω­ άβ. Ανέκδοτα Γράμματα του Όδνσσέα Ελύτη στον Ε. νύμων, αν δεν προσβάλλεται με αυτές η τιμή ή η Τέήαάβ. Η αξιόλογη φιλολογική αυτή εργασία, από μνήμη τους, είναι κρίμα να μένουν ανέκδοτες. Αν την προαναγγελία της έκδοσής της ακόμη, αντιμετω­ κάποιοι αντιδεοντολογικά επιδίδονται σε άγρα πίστηκε αρνητικά και εχθρικά από την κληρονόμο του σκανδάλων, αυτό δεν μπορεί ν ’ αποτελέσει κώλυ­ Λέσβιου νομπελίστα. Αρκετοί συμμερίστηκαν τις ανη­ μα στην έρευνα της ζωής και της δράσης των προ­ συχίες της, δικαιολογημένες ή μη, και συστρατεύτησωπικοτήτων. Εξάλλου, σύμφωνα με το Ρωμαϊκό καν, ως βαρδιάτορες της πνευματικής ιδιοκτησίας, για Δίκαιο, αάιΐδΐΐδ που ΐοΐΐίΐ ιΐδΐιπι, η κατάχρηση δεν αί­ να παρεμποδίσουν προληπτικά ή κατασταλτικά την ε­ ρει τη χρήση... κτύπωση και τη συνακόλουθη κυκλοφορία της. Δεν έ­ λειψαν, βέβαια, και οι αντίθετες φωνές... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Η

ιδιωτική αλληλογραφία θεωρείται άγονη

Π Α Τ Ρ ΙΛ Ο Γ Ν Ω Σ Τ ΙΚ Α Αγιάσος, αγάπη μου... ΜΑ Π α ρ α π λεύρ ω ς του Αναγνωστηρίου είναι το καφενείο-εστιατόριο του Γιάννη Δαγέλη. Αυτό άλ­ λαξε πολλές ονομασίες, ανάλογα με τους καφεπώλες-εστιάτορες που το εκμεταλλεύονταν. Στην αρ­ χή τρέχαμε στ’ Μ πουλμπούλ’, που ήταν ο πρώτος που το λειτούργησε και που το κύριο επάγγελμά του ήταν οδηγός-ιδιοκτήτης φορτηγού αυτοκινή­ του. Ο Νικόλαος Μ πουλμπούλης (Βουλβούλης) ό­ μως είχε την ατυχία να χάσει το δεκαοχτάχρονο γιο του Κώστα, ο οποίος στη θέση Αγιοι Αγγελοι (Αγιατζελ’), στους Λάμπου Μύλους, καταπλακώ­ θηκε από το φορτηγό αυτοκίνητό τους, στο οποίο ήταν βοηθός, και απεβίωσε πρόωρα. Έ τσι ο πατέ­ ρας του Νικόλαος απελπίστηκε, πήρε την οικογένειά του και έφυγε στη Μυτιλήνη, όπου παρέμεινε μέχρι το θάνατό του. Στη συνέχεια βρίσκουμε εκεί τον Παναγιώτη Καμαρό, θείο του σκαλιστή Δημήτρη Καμαρού. Εκεί ήταν συγχρόνως και ο Σταθμός των Υπερα­ στικών Λεωφορείων με σημαντική κίνηση τα πρω ­ ινά λόγω της αναχώρησης των πολυπληθών επιβα­ τών για τη Μυτιλήνη. Ο Παναγιώτης Καμαρός έ­ φερνε και ωραίους δίσκους, που τους έβαζε στο πικ απ του και εμείς οι νεολαίοι συχνάζαμε εκεί με με­ γάλη μας ευχαρίστηση.

Τον Παναγιώτη Καμαρό βοηθούσαν στο έργο του η καλόκαρδη σύζυγός του «Αννούδ’», η κόρη του Μυρσίνη και ο πρόωρα αποβιώσας γιος του Δημη­ τρός, ο οποίος και τον είχε διαδεχτεί στο καφενείο. Βοηθός τους από μικρό παιδί και ο Γιάννης Δαγέλης (Κατσαμπός), ο οποίος τελικά ανέλαβε την εκμετάλλευση του καφενείου-εστιατορίου. Έ τσι λέ­ γαμε: Πάμε στ’ Μ πουλμπούλ’, πάμε σ τ’ Καμαρού, ενώ σήμερα πάμε στ’ Γιάνν’ τ ’ Κατσαμπού. Το Δεκαπενταύγουστο παίζανε εκεί οι μουσικές. Συγκροτήματα δικά μας ή ξένα, και για να βρεις κάποιο τραπέζι ήταν πρόβλημα. Βλέπεις δεν υπήρ­ χαν ακόμη τα παρακάτω καφενεία, του Δημοτικού Πάρκου και των Δουλαδέληδων. Απέναντι από το καφενείο του Παναγιώτη Καμαρού-τώρα Γιάννη Δαγέλη (Κατσαμπού) δημι­ ούργησε προ ετών καφενείο κάτω από το σπίτι του ο Στέλιος Ευστρατίου Δουκέλης, το οποίο όμως δε δούλεψε. Έ τσι ο Στέλιος μετανάστευσε οικογενεια­ κά στην Αυστραλία, όπου και απεβίωσε. Το σπίτι και καφενείο του Δουκέλη αγόρασε τελικά ο Δημή­ τριος Τσιβγούλης, μακαρίτης σήμερα. Σ ’ αυτό τώ ­ ρα εκθέτει την πραμάτεια του ο γαμπρός του Γρη­ γόριος Βούκατος. Στη συνέχεια ήταν ο πρώην Λουτρός του Γεωρ­ γίου Δουλαδέλη. Ο Δουτρός χτίστηκε γύρω στο 1925 από Μικρασιάτες πρόσφυγες τεχνίτες, που εί­ χαν έλθει στη Μυτιλήνη μετά την Καταστροφή του 1922. Δεν είχε όμως καλή τύχη, γιατί ύστερα από μερικά χρόνια έπαυσε διά παντός να λειτουργεί. (Συνεχίζεται)

ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΑ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗΣ Στην Καρυά, στο καφενείο του Παναγιώτη Καμαρού. Διακρίνονται, από αριστερά: I. Παναγιώτης Θεοφ. Κολο­ μόνδος. 2. Μενέλαος Σταμ. Σάπκας (Καμπούρης). 3. Νικό­ λαος Κωνστ. Ααδιέλης.

4. Παναγιώτης Χριστ. Λαλέ­ λης (παιδί); 5. Μιλτιάδης Ιω­ άν. Αργύρας. 6. (;). 7. (;).

8. Μιχαήλ Ιωάν. Παπάνης (Αιόλιας). 9. (;). 10. (;).

II. Χριστόφας Παν. Λαλέλης.

12. Θεμιστοκλής Ηρακλή Δα­ ρέλης (στην άκρη). 13. (;).

14. Παναγιώτης Δημ. Καμα­ ρός (1903-1972), καφετζής. (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Κωνσταντίνα Αντ. Ιακώβου)

ΕΠ ΙΚ Α ΙΡΟ Ι Π ΡΩ ΤΟ Χ ΡΟ ΝΙΑ ΤΙΚ Ο Ι Σ Τ Ο Χ Α Σ Μ Ο Ι Αναζητώντας το βαθύτερο νόημα της αληθινής ευτυχίας Ε χ ε ι γίνει πλέον κατεστημένο. Κάθε φορά που υποδεχόμαστε έναν καινούριο χρόνο, ενώ στεκό­ μαστε με δέος μπροστά σ ’ αυτόν, τον «κλέφτη, που μέρα-νύχτα, χειμώνα-καλοκαίρι, την ώρα που κοι­ μόμαστε και την ώρα που είμαστε ξυπνητοί, αδιά­ κοπα, χωρίς να σταματήσει μήτε όσο ανοιγοκλείνει το μάτι μας, τριγυρίζει παντού, ολόγυρά μας, μέσα μας, στο φως και στο σκοτάδι, μπαίνει σε κάθε μέ­ ρος, στον ουρανό που γυρίζουνε τ ’ άστρα, και στα καταχθόνια, σε κάθε στεριά και σε κάθε θάλασσα, σε κάθε τρύπα, σε κάθε ζωντανό κι άψυχο, σε κάθε αρμό του βράχου, σε κάθε καρδιά, κι όλα τα π α ­ λιώνει, τα τρίβει σαν τη μυλόπετρα, τα κάνει σκόνη και πάλι από την άλλη μεριά ο ίδιος φτιάνει κάθε λογής κτίσμα και πλάσμα, κάθε τι που υπάρχει σε τούτον τον κόσμο!», όπω ς φωτισμένα σημειώνει ο Φώτης Κόντογλου, και προσπαθούμε να εξερευνή­ σουμε το άγνωστο μέλλον, την ίδια ακριβώς στιγ­ μή, επιθυμούμε, λες και είναι η πρώτη φορά, προ­ γραμματίζουμε, λες και δεν το ξανακάναμε, σχε­ διάζουμε, ενώ έχουμε σχεδιάσει αμέτρητες φορές, και προσδοκούμε και ευχόμαστε για την εκπλήρω­ ση και των πιο μύχιων πόθων μας. Να ’μαστέ λοιπόν και πάλι, αδελφοί μου, μπρο­ στά στο νέο έτος! Να ’μαστέ για μια ακόμη φορά, δισχιλιοστή έκτη, με επιθυμίες και θέλω..., για μας τους ίδιους, βέβαια, για τους άλλους, που δε μας ενδιαφέρει και τόσο, για τον καθένα, για να μετέ­ χουμε κι εμείς σ ’ αυτή τη γενική ευτυχία! Τέλος και σκοπός όλων μας των σκέψεων και όλων μας των ελπίδων, αιωνίως, η ίδια λέξη: ευτυχία. Η μια και μοναδική λέξη, από την οποία εξαρτάται όλη η ελ­ ληνική γλώσσα τις μέρες αυτές. Ευτυχές το Νέο Έτος! Ευτυχία για το Νέο Έτος! Και βέβαια μέσα σ’ αυτή κλείνουμε την ευτυχία, το χρήμα, τις καλές θέσεις, την κοινωνική άνοδο και ό,τι άλλο μας ανε­ βάζει ψηλά και μας πάει μπροστά. Πότε όμως είναι κάποιος αληθινά ευτυχισμέ­ νος; Μετά από αιώνες εμπειρίας και γνώσης σχε­ τικά με τον άνθρωπο, δεν μπορούμε πλέον να εξι­ σώσουμε την ευτυχία με οποιοδήποτε εξωτερικό γνώρισμα, π.χ. χρήματα, υγεία, επιτυχία, θέσεις, α­ ξιώματα κτλ. Γνωρίζουμε πω ς τίποτε α π ’ όλα αυ­ τά δεν ανταποκρίνεται πλήρως σ ’ αυτή τη μυστη­ ριώδη και πάντοτε φευγαλέα έννοια της ευτυχίας.

Είναι σαφές πω ς η φυσική άνεση φέρνει ευτυχία, άλλ’ ακολουθεί και το άγχος. Η επιτυχία φέρνει ευτυχία, αλλά και φόβο. Είναι εκπληκτικό πω ς όσο περισσότερη εξωτερική ευτυχία διαθέτουμε, τόσο περισσότερο εύθραυστη γίνεται και πιο ατίθασος ο φόβος πω ς θα τη χάσουμε και πω ς θα μείνουμε με άδεια χέρια. Π ιθανώς αυτός είναι και ο λόγος που ευχόμαστε ο ένας στον άλλο «μια νέα ευτυχία» για το Νέο Έ τος. Η «παλιά» ευτυχία ποτέ δεν πραγμα­ τοποιήθηκε, κάτι πάντοτε έλειπε. Τώρα όμως ατε­ νίζουμε ξανά μπροστά μας με μια ευχή, ένα όνειρο, μια ελπίδα. Και γράφει ένας σύγχρονος θεολόγος: «Χριστέ και Παναγία! Το ευαγγέλιο πριν από πάρα πολύ καιρό είχε καταγράψει την ιστορία ενός ανθρώπου που πλούτισε, έκτισε καινούριες αποθήκες, για να αποθηκεύσει τα αγαθά του, και αποφάσισε πως πλέον είχε όλα τα αναγκαία που εγγυώντο την ευ­ τυχία του! Είχε άνεση και μέσα. Εκείνη όμως τη νύ­ χτα άκουσε: «άφρων, ταύτη τη νυκτί τήν ψυχήν σου άπαιτούσιν από σου· α δέ ήτοίμασας, τίνι έσται;» (Λουκ. 12,20). Η σταδιακή συνειδητοποίηση ότι τί­ ποτε δεν μπορεί να κρατηθεί, πω ς μπροστά μας βρίσκεται ο αναπόφευκτος θάνατος και η φθορά, είναι το δηλητήριο που δηλητηριάζει τη μικρή και περιορισμένη ευτυχία που διαθέτουμε. Αυτός είναι σίγουρα και ο λόγος για τη συνήθεια που έχουμε να κάνουμε τέτοιο σαματά και θόρυβο, φωνάζοντας και γελώντας, καθώς το ρολόι κτυπάει δώδεκα την παραμονή του Νέου Έ τους. Φοβούμαστε να μεί­ νουμε μόνοι και σιωπηλοί, καθώς το ρολόι κτυπά­ ει σαν την ανελέητη φωνή της μοίρας: πρώτο κτύ­ πημα, δεύτερο, τρίτο, και συνεχίζει, τόσο αδυσώ­ πητα, ομοιόμορφα, τόσο τρομακτικά μέχρι τέλους. Τίποτε δεν μπορεί να το αλλάξει, τίποτε να το στα­ ματήσει». Έ τσι έχουμε δυο πολύ βαθείς και ακατάλυτους άξονες της ανθρώπινης συνείδησης: φόβος και ευ­ τυχία, εφιάλτης και όνειρο. Η καινούρια ευτυχία που ονειρευόμαστε την παραμονή του Νέου Έ τους θα μπορέσει τελικά να ηρεμήσει, να σκορπίσει και να κατανικήσει το φόβο; Ονειρευόμαστε μια ευτυ­ χία,στην οποία να μην παραμονεύει ο φόβος βαθιά μέσα της, ένας φόβος από τον οποίο προσπαθούμε πάντοτε να προφυλαχθούμε, πίνοντας, ή με το να είμαστε συνεχώς απασχολημένοι, περιβαλλόμενοι

από θόρυβο. Η σιγή όμως αυτού του φόβου είναι ι­ σχυρότερη από κάθε άλλο θόρυβο. «Άφρων!» Μά­ λιστα, το αθάνατο όνειρο της ευτυχίας είναι εκ φύ­ σεως ανόητο σ ’ έναν κόσμο μολυσμένο από φόβο και από το θάνατο. Ακόμη και στις ανώτερες στιγ­ μές του ανθρώπινου πολιτισμού, οι άνθρωποι το γνωρίζουν καλά. Μπορούμε να νιώσουμε τη θλίψη και τη θλιβερή αλήθεια πίσω από τα λόγια του με­ γάλου ποιητή Αλέξανδρου Πούσκιν, που τόσο π ο­ λύ αγαπούσε τη ζωή, όταν έγραφε: «Δεν υπάρχει ευτυχία στον κόσμο». Ό ντω ς, μια βαθιά θλίψη δια­ περνά κάθε γνήσια τέχνη. Μόνο χαμηλά, στον πά ­ το του ανθρώπινου πολιτισμού, τα πλήθη ξετρε­ λαίνονται με το θόρυβο και με τις φωνές, ως εάν ο θόρυβος και τα θορυβώδη πάρτι θα μπορούσαν να φέρουν την ευτυχία (π. Αλέξανδρος Σμέμαν). Τι γίνεται λοιπόν; « Ε ν αύτω ζωή ήν και ή ζωή ήν το φως τών ανθρώπων, και το φως εν τη σκοτίςι φαίνει, και ή σκοτία αυτό ου κατέλαβεν» (Ιωάν. 1, 4-5). Αυτό που υπονοεί αυτή η φράση είναι πω ς το φως δεν μπορεί να σκεπαστεί από το φόβο και από το άγχος, δεν μπορεί να σκορπιστεί από τη λύπη και από την απελπισία. Να μπορούσαμε εμείς οι άνθρωποι, σ ’ αυτή τη μάταιη δίψα για στιγμιαία ευτυχία, να βρίσκαμε μέσα μας τη δύναμη να σταματήσουμε, να σκεφτού­ με, ν ’ ατενίσουμε τα βάθη της ζωής! Να μπορούσα­ με ν ’ ακούσουμε τα λόγια, τη φωνή που μας καλεί αιώνια μέσα σ ’ αυτά τα βάθη. Να μπορούσαμε ν ’ α­ νοίξουμε τα μάτια μας και να δούμε πού οδηγεί η χωρίς Θεό προτεινόμενη από κάποιους -π ο υ υπερ-κόπτονται για τα δικαιώματά μας και για τη δημοκρατία μας,- κοινωνία! Πού στοχεύουν όλες αυτές οι σπασμωδικές -ο ι άθεες- κινήσεις και με­ θοδεύσεις των τελευταίων καιρών, για τον εξοβελι­ σμό του Θεού από τη ζωή μας, από τη ζωή της Ελλάδας, από τη ζωή γενικά του ανθρώπου! Να γνωρίζαμε μόνο τι και ποια είναι η αληθινή ευτυ­ χία και πού βρίσκεται αυτή! Να κάναμε μια στοι­ χειώδη προσπάθειά αυτές τις ώρες, τις πρώτες ώ ­ ρες της καινούριας χρονιάς, να δούμε πού μας έ­ χουν οδηγήσει τα απατηλά μονοπάτια που διαβαί­ νουμε! Αναμφίβολα τότε θ ’ αλλάζαμε πορεία! Π ό­ σο σπάνια όμως φτάνουμε σε τέτοια βάθη! Πόσο τα φοβόμαστε και πόσο τα παραμερίζουμε; Πόσο τα μεταθέτουμε για το απώτερο μέλλον; «Όχι σήμερα, αλλά αύριο ή μεθαύριο θα στρέψω την προσοχή μου στα ουσιώδη και αιώνια, μόνο, όχι σήμερα. Υπάρχει καιρός». Όσο ο κόσμος και ο άνθρωπος φεύγουν από το

Χριστό και κινούνται στα πλαίσια της αυτονομίας, όσο αυξάνεται η άρνησή της εν Χριστώ ζωής, όσο λιγοστεύει για την ανθρωπότητα το φω ς του Χ ρι­ στού, τόσο περισσότερο οδηγείται ο κόσμος και ο άνθρωπος στον αφανισμό και στην απώλεια, τόσο περισσότερο διογκώνονται τα πάσης φύσεως π ρ ο ­ βλήματα και οι καταστάσεις που προαναφέρθηκαν, τόσο περισσότερο αιμορραγούν τα τραύματα που προκαλούν διαρκώς οι λανθασμένοι στόχοι στο σώμα της αγωνιώσας κοινωνίας. Και όπω ς πολύ εύστοχα αναφέρει ο Ε. Μορέν στο βιβλίο του «Πνεύμα των καιρών», «Η ζωή δεν μπορεί να κα­ ταναλώσει τα πάντα και η καταναλωτική κοινωνία δεν μπορεί ούτε και θα μπορέσει ποτέ να δώσει τα πάντα. Συνεπώς: Είναι πλέον επιτακτική ανάγκη όλοι να το αντιληφθούν ότι χωρίς Χριστό ή με διαρκώς λιγότερο Χριστό το άγχος και η υπαρξια­ κή αγωνία θα μας περισφίγγουν συνεχώς και θα διαγράφεται έντονος ο κίνδυνος της πνευματικής και ηθικής ασφυξίας, που οδηγούν στην απώλεια. Η άμοιρη Θεού «Νέα, παγκοσμιοποιημένη Εποχή», που όλο και πιο επιτακτικά προωθείται, μάλλον προς την καταστροφή μας οδηγεί παρά προς τη σω­ τηρία. Κι αυτό, γιατί όπου δεν υπάρχουν θεοί, εξου­ σιάζουν φαντάσματα, όπως είχε πει ο Νοναΐίδ, Γερ­ μανός ποιητής του τέλους του 18ου αιώνα. Και εί­ ναι πολύ φυσικό. Είναι αδύνατον οι κοσμικές δυ­ νάμεις να ισορροπήσουν από μόνες τους. Μόνο μ ’ αυτές, η ζυγαριά γέρνει από τη μια μεριά. Χρειάζε­ ται και το πνεύμα. Χρειάζεται και η ψυχή. Α παι­ τείται και ο Θεός! Αν τον εξοστρακίσουμε, τότε παραχωρούμε το χώρο στα φαντάσματα. Φαντά­ σματα που συνεχώς θα τα βρίσκουμε μπροστά μας! Ο καιρός, αδελφοί μου, είναι τόσο λίγος! Μόνο στιγμές περνούν πριν το βέλος του χρόνου σφυρί­ ξει, πετώντας προς το μοιραίο στόχο. Γιατί καθυ­ στερούμε; Εδώ, ανάμεσά μας, δίπλα μας, στέκεται Κάποιος: «ιδού έστηκα επί τήν θύραν και κρούω» (Αποκ. 3, 20). Αν μόνο παραμερίζαμε το φόβο μας και τον κοιτάζαμε, θα βλέπαμε μια τέτοια χαρά και μια τέτοια περίσσεια ζωής, που σίγουρα θα κατα­ λαβαίναμε το νόημα αυτής της φευγαλέας και μυ­ στηριώδους λέξης «ευτυχία». Καλή και ευλογημένη χρονιά! Οικ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΘ. ΑΛΕΝΤΑΣ Εκπαιδευτικός Αρχιερατικός Επίτροπος Πολιχνίτου

ΝΟΣΤΑΛΓΙΚΕΣ ΘΥΜΗΣΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΝΤΙΝΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ Το Πλωμάρι και η αυθεντική παραδοσιακή γοητεία του ούλιος του ’68. Ήταν, θυμάμαι, τα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας και ο σύζυγός μου ως αστυ­ νομικός πήρε λόγω εντοπιότητας μετάθεση για το Αστυνομικό Τμήμα Πλωμαρίου. Μαζέψαμε ό,τι πρόχειρο μπορούσαμε, πήραμε τα δυο αγόρια μας, μικρά παιδιά τότε, και φτάσαμε ένα πρωί στο όμορ­ φο Πλωμάρι. Πρώτη φορά το γνώριζα και μου έκανε εντύπωση η αμφιθεατρική του θέση, φάτσα στο καταγάλανο Αι­ γαίο, ηλιόλουστο με θέα στον ορίζοντα καταπληκτι­ κή. Να ταξιδεύει η ματιά σου στην ατέλειωτη ομορφιά και να μη χορταίνει. Τακτοποιηθήκαμε σ’ ένα απλό σπίτι και από την άλλη μέρα άρχισα να γνωρίζω εγώ και η οικογένειά μου την αυθεντική, παραδοσιακή γοητεία και να προ­ σπαθούμε να προσαρμοστούμε σ’ έναν άλλο τρόπο ζωής, διαφορετικόν από αυτόν της Μυτιλήνης. Μέσα σε λίγο καιρό κατάλαβα ότι οι Πλωμαρίτες ήταν άνθρωποι αλέγροι, εργατικοί και γλεντζέδες. Ένας καλοσυνάτος κόσμος, που διψούσε για διασκέ­ δαση και για δημιουργία, που κρατούσε τις παραδό­ σεις. Εκείνο μάλιστα που μ’ εντυπώσιασε ήταν το πό­ σο τιμούσαν τη μνήμη των νεκρών τους. Καλοκαίρι και πρωί πρωί κατέβαιναν οι μπαξε­ βάνηδες από τη δροσερή Σεδούντα και από το πανέ­ μορφο Καραγάτσι. Τα μουλάρια φορτωμένα φρέσκα αγνά λαχανικά κι ο μανάβης να φωνάζει: Ντομάτες, φασολάκια τσαουλιά, μυρωδιές μυρωδιές! Κι εγώ α­ ναρωτιόμουνα τι να ’ναι αυτές οι μυρωδιές. Κάποιος μου είπε ότι είναι ο φρέσκος δυόσμος, ο άνηθος, ο μαϊντανός, το σέλινο και ό,τι άλλο φυσικό αρωματι­ κό παράγει ο μπαξές. Όντας καλοφαγάδες οι Πλωμαρίτες, όταν έρχο­ νταν τα φορτηγάκια από την Αγιάσο, με μήλα και με αχλάδια, τα αγόραζαν γρήγορα κι ο Αγιασώτης μανά­ βης έλεγε: Ω, ρε τα Μπουκέλια, ούλα τ ’ αρπάξαν στου άψι σβήσι! Νέα κοπέλα καθώς ήμουν τότε, προσπαθούσα να αφομοιώσω ό,τι καλό και χρήσιμο έβλεπα, στην ω­ ραία γειτονιά του Ταρσανά, όπου μέναμε. Η επιβλη­ τική εκκλησιά της Αγίας Παρασκευής δέσποζε πάνω σ’ ένα υψωματάκι, με μια υπέροχη φράση γραμμένη στην αψίδα της εισόδου: Ο ΘΕΟΣ ΑΓΑΠΗ ΕΣΤΙ, Κάθε πρωί που άνοιγα τα παράθυρα ήταν αδύνατο να μη διαβάσω αυτή τη φράση και να μην προβλημα­ τιστώ, αναλογιζόμενη την κακία που μας κυβερνά στον κόσμο. Στην εκκλησιά αυτή θυμάμαι ότι έστερ-

να κάθε Κυριακή το μεγάλο μου γιο, το Γιώργο, ο ο­ ποίος πήγαινε στο ιερό και βοηθούσε το μακαριστό σήμερα πατέρα Γεροντέλη. Έκοβε το αντίδωρο και μ’ ένα δισκάκι πήγαινε δυο κομμάτια στον ευεργέτη του Πλωμαρίου Πέτρο Αθηναίο, και αυτός του έδινε 5 δραχμές ως φιλοδώρημα. Η χαρά του παιδιού δεν περιγράφεται. Συχνά πυκνά ο Αθηναίος μου έλεγε για το γιο μου πως θα γίνει χρήσιμος άνθρωπος στην κοινωνία. Καλοκαίρι και πάλι. Οι νοικοκυρές άναβαν φωτιά σε κάποιο απάνεμο μέρος του δρόμου, έβαζαν την τρίποδη πυροστιά επάνω και η μια πίσω από την άλ­ λη άρχιζαν να ψήνουν στις μεγάλες κατσαρόλες τα πανέμορφα γλυκά του κουταλιού. Θ’ αρχίσω από το «λιμουνάπ’δου», το μυρωδάτο αχλάδι, την κίτρινη κολοκύθα, κομμένη σε τεράστια κομμάτια, ντοματάκι, μελιτζανάκι και άλλα. Σε λίγες μέρες, με τον ίδιο τρόπο, σε μεγαλύτερη φωτιά, στο μπακιρένιο καλογανωμένο χαρανί, με πελώριες κουτάλες ανακάτευαν το σιταρένιο με πρόβειο γάλα «τραχανό» για τη σο­ δειά του χειμώνα. Γύρω γύρω στη φωτιά, τα παιδιά παίζανε, γελού­ σαν και οι αναψοκοκκινισμένες νοικοκυρές πετούσαν χωρατά και πειράγματα η μια στην άλλη, σε μια α­ τμόσφαιρα δουλειάς και κεφιού, που θα τη ζηλεύαμε σήμερα. Σαββατοκύριακο κι οι νοικοκυρές, τρεις ή τέσσερις μαζί, βοηθώντας η μια την άλλη, με ζεματι­ στό νερό, προσπαθούσαν να βγάλουν από τον ακαθά­ ριστο πατσά τρίχες και δέρμα, να τον πλύνουν, να τον μοσχομυρίσουν με φρέσκα νεραντζόφυλλα και να ετοιμάσουν το μεσημεριανό γεύμα με το απαραίτητο σκορδόξιδο. Όταν ερχόταν η Ααμπρή, μαζί μαζί έβαφαν, με με­ γάλη επιμέλεια, και στόλιζαν με αγριολούλουδα, τα κόκκινα αβγά τη μεγάλη Πέμπτη. Η Πέρσα φώναζε την Παπαδούλα, η Πιλίτσα το Πιλαγέλ’, η Υπαπαντή το Πιρσιφουνέλ’ κι η δουλειά πήγαινε από τη μια στην άλλην. Τα καλοκαίρια το απαραίτητο συμπλήρωμα ήταν ο αργαλειός, με ένα παραφουσκωμένο αντί, για να ε­ τοιμαστεί η προίκα της κόρης και του γιου, στις πολυφαμελιές. Στιγμές δημιουργίας και ομορφιάς. Στα περισσότερα σπίτια, στα κατώγια, χτυπούσε η χρυσο­ χέρα η Πλωμαρίτισσα -ντάκα ντούκα- το χτένι, για να γίνει σφιχτό το πάνι και με τέλεια ούγια. Απέξω, στα πεζούλια των σπιτιών, νιές και κορι­ τσάκια και γιαγιάδες, κεντούσαν και έπλεκαν πανέ­ μορφα καλοκαμωμένα εργόχειρα και δαντέλες, κι α­

κόμη με τις πλεκτοβελόνες πουλόβερ και ζακέτες, κάλτσες και κασκόλ για το χειμώνα. Από αυτές τις α­ ξέχαστες γυναίκες διδάχτηκα πολλά. Μέσα σε πανέρες έκοβαν τα πολύχρωμα κουρέλια, για να τα ρά­ ψουν μετά και να υφάνουν τους «Μάηδες», τις πολύ­ χρωμες κουρελούδες. Άλλο γεγονός, που μου τράβηξε την προσοχή, ή­ ταν κι αυτό: Όταν γύριζαν οι ανεμότρατες από το ψά­ ρεμα, για να διαλέξουν τα ψάρια τους, σταματούσαν στο λιμάνι του Πλωμαρίου. Οι γυναίκες των ψαρά­ δων, όταν ήταν πολλά τα ψάρια, γέμιζαν τα πιάτα και γύριζαν στις γειτονιές να τα πουλήσουν, για να έχουν δικό τους χαρτζιλίκι. Ό,τι ψάρι ήθελες το έβρισκες στα ψαρομανάβικα της αγοράς. Παραγαδίσια, καθα­ ρά ψάρια, όστρακα, σουπιές, καλαμάρια, κι ό,τι φα­ νταστεί κανείς. Μοσχοβολούσαν οι γειτονιές από τα ψητά, τηγανητά και τις νόστιμες ψαρόσουπες, από τις πεντανόστιμες μαύρες «καλογριές», τις γεμάτες κί­ τρινα αβγά, που μύριζαν ιώδιο και φρέσκια θάλασσα. Ακόμη ανάρπαστα γίνονταν τα σελάχια, οι «πλακιές», καθώς τα λένε οι Πλωμαρίτες. Πλατιά, βραστή ή τηγανητή, τη συνόδευαν με σκορδαλιά και κανένα ποτηράκι ούζο, Βαρβαγιάννη ή Αρβανίτη, και το κέφι να ανάβει τσάκα τσάκα. Ο παραλιακός δρόμος ήταν η πασαρέλα για γαμπρίσματα και για δροσιά το καλοκαίρι. Ο ερχομός των ομογενών έδινε ζωή και κίνηση στο Πλωμάρι και η λαχτάρα ν ’ αγκαλιάσουν τα ξενιτεμένα τους πρό­ σωπα δεν περιγράφεται. Πολύς κόσμος μετανάστευσε στην Αφρική, στην Αυστραλία, στην Αμερική κι αλ­ λού. Δούλεψαν σκληρά στις ξένες πατρίδες και μεγα­ λούργησαν σε όλους τους τομείς, για να γυρίσουν στην Ελλάδα και να εναποθέσουν πολλοί τους κό­ πους μιας ζωής στο μέρος όπου γεννήθηκαν. Όταν έρχονταν τα πανηγύρια της Αγίας Παρα­ σκευής και του Αγίου Παντελεήμονα, βούιζε η πλα­ τεία του χωριού, από τις μουσικές κομπανίες και από τον κόσμο. Στα ζαχαροπλαστεία, στις ψησταριές και στον κι­ νηματογράφο «Ωκεανίς» των αδελφών Τσαραμύρση, γινόταν το αδιαχώρητο. Μέσα στο γενικό ξεφάντωμα, τις βόλτες στο «κορδόνι» και τη θάλασσα να πλα­ τσουρίζει ρυθμικά στα πόδια των περιπατητών, ξε­ χνιόνταν οι σκοτούρες της καθημερινότητας και τα προβλήματα. Καθισμένος στο πόστο του κι ο Μιχάλης ο φι­ στικάς, γραφικός τύπος, έκανε χρυσές δουλειές, πουλώντας το αράπικο φιστίκι του στον κόσμο. Ένα τέτοιο καλοκαίρι, καθισμένος ο κόσμος στο παραλιακό ζαχαροπλαστείο του Σόνιου, παρακο­ λουθούσε στην πρωτόγνωρη στην Ελλάδα τηλεόρα­ ση, στον υπαίθριο χώρο, τους αστροναύτες, να κά­

νουν το πρώτο βήμα στη Σελήνη. Και η Ν.Α.Σ.Α. να μεταδίδει τα λόγια του Αρμστρογκ, καθώς έβλεπε α­ πό το διάστημα τον πανέμορφο πλανήτη μας: Έ λε­ γε ο αστροναύτης μαγεμένος, όταν αντίκρισε και το Σινικό Τείχος: «ώς έμεγαλύνθης, τά έργα σου, Κύ­ ριε, πάντα εν σοφίμ έποίησας». Βουβάθηκαν εκείνο το βράδυ οι Πλωμαρίτες και τους ερχόταν δύσκολο να πιστέψουν αυτό που έβλεπαν. Και οι αγράμμα­ τοι έλεγαν: «Μπά τσι ξ ’λουθήκαν έγιουτα που μας λέγιν;» Κι εγώ θα θυμηθώ τα λόγια του ποιητή Γε­ ωργίου Αθάνα: Θεέ μου, όμορφη πόφκιασες τη φύση, άσχημη πόγινε η ζωή. Μέσα στο ξεφάντωμα, δεν έλειπαν και οι εξόρι­ στοι της δικτατορίας, που είχαν πολλές φιλίες με τους ντόπιους και πέρασαν αξέχαστες ώρες με τους Πλωμαρίτες. Θυμάμαι το Γιώργο τον Κατσιφάρα, το μετέπειτα υπουργό, το Δημήτριο Παπασπύρου, τον πρόεδρο της Βουλής, και το διοικητή των ΑΟΚ, έναν υπέροχο άνθρωπο, το Δημήτριο Οπρόπουλο. Δυστυ­ χώς από μια άστοχη βουτιά, ενώ κολυμπούσε στον Αγιο Ισίδωρο, χτύπησε σε μια πλάκα και παρέλυσε στη στιγμή και παράλυτος πέθανε. Αλλά ας γυρίσω στους αξέχαστους Πλωμαρίτες κι ας τους ξαναθυμηθώ καθισμένους στα καφενεδάκια, να πίνουν το ουζάκι τους, με πρωτότυπο μεζέ, τζάνε­ ρα τουρσί και χταποδάκι ψητό. Έξω καρδιές και κα­ λά έκαναν τότε. Τώρα ίσως ο τουρισμός και το ανε­ λέητο άγχος να μπήκε στην απλή και όμορφη ζωή τους, ίσως... Οι γιοι μου, αν και τώρα είναι άνδρες, δεν ξεχνούν τίποτα από τα παιδικά τους χρόνια στο Πλωμάρι. Πρώτον την ελευθερία που είχαν στα παιχνίδια τους στους δρόμους, τα μπάνια τους μέσα στα αφρισμένα νερά στις παραλίες, το Δημοτικό Σχολείο, όπου έμα­ θαν τα πρώτα γράμματα, κοντά σε ικανούς και ακού­ ραστους δασκάλους. Πρώτος ο Νίκος ο Κοντέλης, με τα αυθεντικά καλαμπούρια του. Όταν κάποτε ρώτησε μια μαθήτρια να του πει ποιος έχτισε την Αγια-Σοφιά κι αυτή δεν ήξερε, της λέει: «Μη στεναχωριέσαι, θα σου πω εγώ τους μαστόρους. Γιακαλής τσι του Πλάδ’». Ακόμη ο γιος μου δεν το ξεχνά αυτό, καθώς αυτοί οι μαστόροι έχτιζαν παλιά ντάμια στο Πλωμά­ ρι. Ακολουθούν η Μαρίκα η Ρεπάνη, η Πέρσα η Μιχαλέλη κι άλλοι. Τα παιδιά μου θυμούνται τις εκδρομές που κάναμε με τις γειτόνισσες, στην Παναγιά στα Κουτρούλια, στη Μελίντα, στην Παναγιά την Κρυφτή και στο πανέμορφο χωριουδάκι, τις Μηλιές, με τα πό­ δια. Ο γιος μου, ως κυβερνήτης αεροπλάνου, πολλές

φορές περνά πάνω από τις Μηλιές και αναπολεί το α­ νέμελο παρελθόν. Τώρα άκουσα ότι οι εραστές της πα­ ράδοσης αναπαλαιώνουν το γραφικό αυτό χωριουδά­ κι. Μάλιστα θυμούνται οι γιοι μου τον κρασάτο κό­ κορα, που έφαγαν στο τραπέζι, που μας έκανε εκεί η μάνα μιας φίλης μας και η νοστιμιά του δεν ξεχνιέται. Ευκαιριακά αναφέρω πως ο μεγάλος μου ο γιος, ο Γιώργος, όταν πριν από χρόνια ήταν στην Ειρηνευτι­ κή Δύναμη, στην Ισπανική Σαχάρα, στα σύνορα Μαυριτανίας-Αλγερίας, συνέβη ν ’ ακούσει αναπάντεχα μέ­ σα στην απέραντη ερημιά, από το τρανζιστοράκι του, λόγω έλλειψης τηλεόρασης, ποδοσφαιρικό αγώνα του Αιγέα Πλωμαρίου με κάποια ομάδα. Η συγκίνησή του ήταν απερίγραπτη. Αλλο αξιοσημείωτο είναι οι μεγάλες μπουγάδες που έβαζαν εκείνα τα χρόνια οι νοικοκυρές του Πλω­ μαρίου, μέσα στους δρόμους. Σε μεγάλα κοφίνια στοίβαζαν τα ρούχα με στάχτη, ρίχνοντας λεμονό­ κουπες, τσόφλια, καθώς και λαδοσάπουνο. Τα έπλε­ ναν στο χέρι και τα άπλωναν σε μεγάλα σχοινιά, κατάλευκα μοσχομυρισμένα, όταν η τεχνολογία δεν είχε μπει στη ζωή μας. Οι γάμοι είχαν και αυτοί τη φροντίδα και τη λε­ πτομέρεια μαζί και την παράδοση στην ομορφιά, που θα παρουσίαζαν. Τα φαγητά στο νυφιάτικο τραπέζι μοναδικά. Ακόμη θυμάμαι την παραγεμιστή σπλήνα και τις αματιές, τις αμακιές, καθώς τις λένε οι ντό­ πιοι. Ήταν χοιρινά έντερα καλοπλυμένα και παραγε­ μισμένα με συκωτάκια και μυρωδικά. Μοσχοβολούσε ο τόπος, καθώς μαγειρεύονταν αυτές, καθώς και το παστό χοιρινό από το κοφίνι. Ιδιαίτερη φροντίδα είχαν και για τα μνημόσυνα και για τα καλοβρασμένα κόλλυβα και για τον κολλυβόζουμο. Μαυροφορεμένοι όλοι, φίλοι και συγγενείς, τι­ μούσαν τη μνήμη των νεκρών με ιδιαίτερη λεπτότητα.

Πέρα από όλα αυτά η κοινωνία του Πλωμαρίου α­ παρτιζόταν από μορφωμένους και πολλούς ανθρώ­ πους του πνεύματος και του πολιτισμού. Με ανεβασμένο το πνευματικό τους επίπεδο, αγαπούσαν τον τόπο και τις παραδόσεις τους και είχαν ενδιαφέρον για την προβολή του Πλωμαρίου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Στη Λέσχη «Βενιαμίν ο Λέσβιος» σύ­ χναζαν άνθρωποι μορφωμένοι και ικανοί ν ’ αναδεί­ ξουν στον κόσμο το όμορφο Πλωμάρι και τους αν­ θρώπους της προκοπής. Και ο πλωμαρίτικος σκοπός των παραδοσιακών τραγουδιών, που ο αργός ρυθμός του «έσκασε και τον πειρασμό», καταπώς λένε οι παλιοί, θα ακούγε­ ται για πολλά ακόμη χρόνια στις μακρινές και αφι­ λόξενες μεγαλουπόλεις, όπου κατοικούν οι μετανά­ στες του: Του πλουμαρίτικου νιρό του λέγ’ν πους έχ’ αβδέλλις, μα γω του ιδουκίμασα τσ’ έχ’ όμουρφις κουπέλις. Πλουμαρ’τούδις, Πλουμαρ’τούδις, κόκκινα φουρίτι ούλις. Συ μπαχτσές τσι γω φιντάνι να σ’ απαρνηθώ δεν κάνει. Α π’ τ ’ Πλαγιά στουν Τρίγουνα αγάπησά σι, Ρήγινα, τσ’ α π ’ τ ’ Πλαγιά στουν Πουταμό αγάπησά σι, Μαριγώ. Μυτιλήνη, 11.11.2006

ΜΥΡΣΙΝΗ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ

Αναμνηστική φωτογραφία ανδρών της Ελληνικής Ειρη­ νευτικής Αύναμης των Ηνω­ μένων Εθνών στην Ισπανική Σαχάρα. Διακρίνονται, από αριστερά, ο Γεώργιος Νικο­ λάου Βαμβακάς, δυο συνάδελ­ φοί του, καθώς και ιθαγενείς Τουαρέγκ, πατέρας και γιος. (Τη φωτογραφία παραχώρησε η Μυρσίνη Βαμβακά-Χουτξαίου)

ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΒΟΥΝΑΤΣΟΣ Ο επιδέξιος τεχνίτης της αγγειοπλαστικής παράδοσης Μιχάλης Βουνάτσος προερχόταν από πολυμελή οικογένεια. Ο πατέρας του ονομαζόταν Παναγιώ­ της, ενώ η μητέρα του Μαρία. Ή ταν οχτώ αδέρφια, ο Γρηγόρης, ο Δημήτρης, ο Προκόπης, ο Στρατής, ο Μι­ χάλης, ο Βασίλης, η Μυρσίνη και η Ρήγαινα. Γεννήθηκε το 1920 στην πανέμορφη νυφούλα του Ολύμπου και έζησε όλο το μάκρος της ζωής του σ ’ αυτή. Στην εφηβική του ηλικία άρχισε να μα­ θαίνει την αγγειοπλαστική κοντά στους Κουρτζήδες, αλλά και να ασκεί παράλληλα το επάγγελμα του μεταφορέα, χρησιμοποιώντας αραμπάδες που τους έσερναν βόδια. Παντρεύτηκε στα δύσκολα χρόνια της μισαλλο­ δοξίας την ομοχώριά του Μυρσίνη Ηλία Ηλιογραμ­ μένου, την πρώτη κατά σειρά από τις τρεις κόρες του, με την οποία απόχτησε δυο γιους, τον Παναγιώ­ τη το 1946 και το Δημήτρη το 1947, ο οποίος αργότε­ ρα μετανάστευσε στην Αυστραλία, στη Μελβούρνη. Αρχισε τον αγώνα της σκληρής βιοπάλης, επιδι­ δόμενος σε αγροτικές εργασίες. Επιστατούσε στα λιοκτήματα των Χατζηκομνηνού, που ήταν γνωστοί με το παρατσούκλι Μπίλιες, αλλά παράλληλα έ­ παιρνε «κισίμ’» σωθύρια και μάζευε κάστανα, σε συ­ νεργασία με το Δημήτρη Σάββα (Φίδ’). Ή ταν επίσης ένας από τους καλύτερους κιρατζήδες του χωριού. Στη δεκαετία του ’60 αγόρασε ένα οικόπεδο στο Μαυριγιώτη και με μεγάλες δυσκολίες έχτισε το αγγειοπλαστείο, το «τσ’καλαδειό» του, όπου και άρχισε την επαγγελματική του καριέρα. Έ φτιαχνε αγγεία οικιακής χρήσης, όπω ς τέστα, τσουκάλια, κουμάρια, βίκες, και διάφορα άλλα. Μαζί του ερ­ γαζόταν η γυναίκα του Μυρσίνη, καθώς και η Με­ ρόπη Ταλιάνη, οι οποίες διακοσμούσαν τα κεραμι­ κά είδη. Ο γιος του Δημήτρης βοηθούσε στο φτιά­ ξιμό της λάσπης. Αντίθετα ο Παναγιώτης δεν α­ σχολήθηκε με αυτό το επάγγελμα. Ή ταν άνθρωπος εργατικός, φιλότιμος και μερα­ κλής. Ήθελε πάντοτε η εργασία του να διακρίνεται με την τελειότητά της. Την παραγωγή του την αγό­ ραζαν και την πουλούσαν η Ελένη Χτενέλη, ο Οδυσ­ σέας Κουρτζέλης, ο Βασίλης Καμπουρέλης και άλ­ λοι ομοχώριοι του. Επίσης το Δεκαπενταύγουστο, τα Εννιάμερα και του Σταυρού, κατέβαζε και που­ λούσε τα είδη έξω από την εκκλησία της Παναγίας. Παρακινημένος από το ρεύμα της εποχής, απο-

Ο πολυάσχολος Μιχάλης Βουνάτσος, ο αραμπατζής, ο επιστάτης, ο κισιμτζής, ο κιρατζής, ο επιδέξιος αγγειοπλάστης...

φάσισε να μεταναστεύσει στην Αυστραλία. Η επιθυ­ μία του όμως αυτή δεν εκπληρώθηκε, γιατί διαγνώστηκε τότες ότι είχε προσβληθεί από φυματίωση και έτσι αναγκάστηκε να νοσηλευτεί μερικά χρόνια στο Σανατόριο. Γιατρός τότες ήταν ο Στρατής Α ντωνί­ ου, ο οποίος τον πρόσεξε ιδιαίτερα, όπως και το προσωπικό του θεραπευτηρίου. Σ ’ αυτό το χρονικό διάστημα συνέπεσε να νοσηλευτεί στο Ασκληπιείο της Βούλας και η συμβία του που είχε υποστεί, πέ­ φτοντας από υποζύγιο, σπονδυλοκάταγμα. Έμεινε στο θεραπευτήριο αρκετό χρόνο. Μετά τη θεραπεία του άρχισε να εργάζεται στα κτήματα του γιατρού Αντωνίου. Υπήρξε πολύ γερός, δραστήριος και α­ λύγιστος στη δουλειά του. Ύστερα από σκληρό α­ γώνα επιβίωσης, που οι σημερινοί αδυνατούν να τον συνειδητοποιήσουν, έφτασε στο τέρμα του. Το Μάιο του 1998 δεν μπόρεσε να νικήσει την ανίατη αρρώστια και άφησε την τελευταία του πνοή στο σπίτι του, στην όμορφη συνοικία της Μ πουτζαλιάς. Ευτύχησε να δει έξι εγγόνια και δυο δισέγγονα... Δ.Β.

ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΛΕΣΒΙΑΚΟΥ ΟΛΥΜΠΟΥ Ο Γ ιώ ρ γος Μ υ τ ιλ η ν α ίο ς θ υ μ ά τα ι κ αι α φ η γ ε ίτ α ι... Τ ο επίθετο «Μυτιληναίος» παραπέμπει αυτόματα και δικαιολογημένα στην πρωτεύουσα της Λέσβου, τη Μυτιλήνη. Και θα περίμενε κανένας ότι θα ήταν πολύ εύκολο να αναζητήσω τις ρίζες μου, πηγαίνοντας από γενιά σε γενιά στα πλαίσια μιας οικογενειακής ιστορίας. Δυστυχώς όμως το ορατό ιστορικό πεδίο της οικογένειάς μου δεν ξεπερνά σε βάθος χρόνου τους δυο αιώνες, με αποτέλεσμα να μην μπορώ να φθάσω στις ακτές της Δέσβου, στον τόπο της αρχικής καταγωγής μου, αλλά να περιο­ ρίζομαι στο μικρό νησί των Κυκλάδων, τη Σαντο­ ρίνη, όπου γεννήθηκαν και έζησαν κάποιοι από τους μεταγενέστερους προγόνους μου. Ο αρχαιότερος γνωστός πρόγονός μου, που έζησε τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, ο Ιωάννης Μ υτιληναίος, έφερε ήδη το επώνυμο της παλιότερης καταγωγής μας, κάτι που με οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η εγκατάσταση των προγόνων μου στη Σαντορίνη πρέπει να έγινε το αργότερο στις αρχές του 18ου αιώνα. Στη Σαντορίνη αλλά και στην ευρύτερη περιοχή των Κυκλάδων υπάρχουν πολλές οικογένειες με το επώνυμο «Μυτιληναίος», χωρίς να υπάρχει μεταξύ τους συγγένεια, κάτι που με βεβαιώνει ότι κάποια εποχή, άγνωστο πότε, σίγουρα όμως κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, πολλές οικογένειες από τη Δέσβο αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την ιδιαίτερη πατρίδα τους και να αναζητήσουν μέρη

ασφαλέστερα, όπου η πίεση των Τούρκων ήταν ηπιότερη, όπως συνέβαινε στα νησιά των Κυκλάδων, κατά κοινή μαρτυρία πολλών ιστορικών. Δρα όσες οικογένειες φέρουν το όνομα αυτό, που έδιναν οι ντόπιοι στους ξενόφερτους, έχουν κοινή πατρίδα καταγωγής τη Λέσβο ή Μυτιλήνη. Πέρα από αυτή την εξήγηση προέλευσης του ονόματος «Μυτιληναίος», υπάρχει, σε ό,τι αφορά στη δική μου οικογένεια, μια άλλη εκδοχή ,που την υποστήριζε ο παππούς μου παπα-Γιώργης Μυτιλη­ ναίος, σύμφωνα με την οποία το επώνυμο δόθηκε από τους Σαντορινιούς σε κάποιον πρόγονο που ήταν πλοιοκτήτης και καπετάνιος. Αυτός λοιπόν ο καπετάνιος, που έκανε συχνά ταξίδια φτάνοντας μέχρι την Οδησσό στη Μαύρη Θάλασσα, σε κάποιο από αυτά τα ταξίδια έπαθε αβαρία κοντά στη Μυτιλήνη και αναγκάστηκε να παραμείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα εκεί, προκειμένου να επισκευάσει το καράβι του. Η μακρόχρονη απου­ σία του από τη Σαντορίνη, σε συνδυασμό με την παραμονή του όλο αυτό το διάστημα στη Μ υτι­ λήνη, έκανε τους συμπατριώτες του, ίσως και περιπαικτικά, να τον αποκαλούν «Μυτιληναίο». Κατά πόσο μπορεί να αληθεύει αυτή η εκδοχή, δεν μπορώ να ξέρω, έχει όμως μια δόση αληθοφάνειας. Προσωπικά θέλω να πιστεύω στην πρώτη εκδοχή που αφορά σε όλες τις οικογένειες με αυτό το επώνυμο, επειδή, όπω ς θα φανεί στη συνέχεια, έχω

Τα κελιά του Ιερού Ναού της Αγίας Τριάδας, όπου και το Συνοδικό, όπως δια­ μορφώθηκαν τα τελευταία χρόνια. Σε χώρο τους έμεινε προσωρινά ο πρωτοπρεσβύ­ τερος Εμμανουήλ Μυτιλη­ ναίος με την οικογένειά του.

συνδεθεί έντονα συναισθηματικά με το νησί της Σαπφώς και θα μου άρεσε πολύ να κατάγομαι, έστω και από το πολύ μακρινό παρελθόν, από αυτό το νησί, τη Λέσβο. Να ήταν άραγε αυτή η καταγωγή που μας μαγνήτισε και σε μια δεδομένη στιγμή βρεθήκαμε να ταξιδεύουμε για Μυτιλήνη και να μένουμε οικογενειακώς εκεί για δεκατέσσερα ολόκληρα χρόνια; Φαίνεται ότι οι συμπτώσεις, μέσα από τις οποίες πάρθηκαν ορισμένες αποφάσεις προγόνων, ένα προδιαγεγραμμένο σχέδιο κάποιας υπηρετούσαν αόρατης δύναμης που μας οδηγούσε στη γενέτειρά των. Ο πατέρας μου μαζί με τους γονείς του έφυγαν το 1917 από τη Σαντορίνη, για να εγκατασταθούν στην Αθήνα. Φοίτησε στη Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή, στη συνέχεια σπούδασε Θεολογία, πα ν­ τρεύτηκε το 1928 και ύστερα από δυο χρόνια έγινε κληρικός. Ανήκε σε έναν κύκλο αξιόλογων συνερ­ γατών, με τους οποίους είχε καταφέρει πολλά πράγματα. Η δραστηριότητά του, πέρα από τα εφημεριακά του καθήκοντα, είχε να κάνει με τη διεύθυνση της Χριστιανικής Αδελφότητας Νέων, με την ίδρυση και λειτουργία χριστιανικών σωματείων, με την προετοιμασία φροντιστηρίων Πρακτικής Θεολογίας, στα πλαίσια των πανεπιστημιακών μαθημάτων του καθηγητή Αμίλκα Αλιβιζάτου, με τη διεύθυνση κατασκηνώσεων και κυρίω ς με την εκκλησιαστική δημοσιογραφία, η οποία, μεταξύ άλλων, περιλάμβανε το εβδομαδιαίο έντυπο «Φωνή Κυρίου», που κυκλοφορεί μέχρι σήμερα από την Αποστολική Διακονία, στην οποία δωρήθηκε ως τίτλος από τον ίδιο, διάφορες άλλες προσωπικές του εκδόσεις και τη διεύθυνση και αρχισυνταξία του περιοδικού «Ανάπλασις». Τι άλλο θα ήθελε ένας πνευματικός άνθρωπος, για να αισθάνεται ικανοποιημένος στην αθηναϊκή κοινωνία της δεκαετίας του ’30.Ασφαλώς ο χρόνος του ήταν γεμάτος και οι πνευματικές του ανησυχίες εύρισκαν διέξοδο στο έργο που επιτελούσε με τους συνεργάτες του, μέσα μάλιστα σε ένα κλίμα φιλίας και αγάπης, που πολλοί θα το ζήλευαν, όπω ς και το ζήλεψαν. Από το 1933 άρχισαν κάποιοι στενόμυαλοι, σκοταδιστές και εμπαθείς ρασοφόροι και κάποιοι άλλοι παρασυρόμενοι άσχετοι, φανατικοί και αγράμματοί, να δημιουργούν κατάσταση, που ο αψύς χαρακτήρας του πατέρα μου δεν μπορούσε να ανεχθεί. Πνιγόταν, δεν άντεχε να αντιπαλεύει με τη μικρότητα και τους γελοίους. Ζητούσε να φύγει μακριά, να ξεφύγει από την κακεντρέχεια και το

σκοταδισμό, να βρεθεί σε ανοιχτό ορίζοντα και να ανασάνει καθαρό αέρα. Και ο «από μηχανής θεός» εμφανίστηκε στη σκηνή. Ή ταν το καλοκαίρι του 1935, όταν ο φίλος του θεολόγος Ευάγγελος Κλεόμβροτος, που υπηρετούσε ως γραμματέας στη Μητρόπολη της Μυτιλήνης, τον προσκάλεσε, για λογαριασμό του Μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιακώβου Α ' του από Δυρραχίου, να αναλάβει έργο στη Λέσβο. Αυτό ήταν. Δεν περίμενε πολύ, το αποφάσισε. Κανένας δεν μπόρεσε από τους φίλους και συνεργάτες του να τον συγκροτήσει. Ούτε η μητέρα μου, που δεν ήθελε να βρεθεί μακριά από την πατρική της οικογένεια, μπόρεσε να κάνει κάτι, για να τον μεταπείθει. Ο κύβος είχε ριφθεί. Το μόνο που κατάφερε η μητέρα μου ήταν να πάρει την υπόσχεση ότι θα πήγαιναν δοκιμαστικά και ότι θα γύριζαν πίσω, αν τελικά δε θα της άρεσε το νέο περιβάλλον. Μάζεψε λοιπόν ο παπα-Μ ανόλης τη φαμίλια του, ήμασταν τότε τρία πα ιδιά, η Πόπη έξι, εγώ τεσσάρων και ο Δημητράκης δυο χρονών, μαζί με τα λιγοστά υπάρχοντά του, κάποια φτωχικά έπιπλα και τα βιβλία του, και την πρώτη Σεπτεμβρίου του 1935 επιβιβαστήκαμε στο ατμόπλοιο «Δέσβος», σημαδιακό και το όνομα του καραβιού, ένα καράβι με μαύρο σκαρί και κόκκινο φουγάρο, και την άλλη μέρα βγήκαμε στο λιμάνι της Μυτιλήνης. Από την πρώτη χρονιά της Μ υτιλήνης δε θυμάμαι πολλά πράγματα, επειδή ήμουν πολύ μικρός και είναι φυσικό να μην έχουν αποτυπωθεί στη μνήμη μου γεγονότα που θα είχαν κάποιο ενδιαφέρον. Θυμάμαι μόνο ότι είχαμε νοικιάσει ένα σπίτι που βρισκόταν στη γειτονιά «Πυργέλια», ότι ήταν υπερυψωμένο ισόγειο, ότι απέναντι μας ήταν το σπίτι ενός δασκάλου, του Μαντή, ότι μαζί μας ή λίγο αργότερα είχε έρθει και η θεία Πολυξένη, αδερφή της μητέρας, και ότι ύστερα από κάποιους μήνες ήρθε και ο παππούς, ο παπα-Γιώργης, ακρωτηριασμένος κατά το ένα πόδι, με τις πατερίτσες του. Θυμάμαι επίσης τις προσπάθειές του να κατασκευάσει μόνος του ένα ξύλινο πόδι, κάτι που τελικά κατάφερε, για να μπορεί να κυκλοφορεί πιο άνετα. Στο διάστημα της παραμονής μας στη Μυτιλήνη ο παππούς μου ζωγράφισε μια μεγάλη εικόνα του αγίου Φανουρίου, γιατί ήταν ζωγράφος, που την έδωσε στην εκκλησία του αγίου Θεράποντα. Αυτή η εικόνα υπάρχει μέχρι σήμερα στο μικρό εκκλησάκι του αγίου Ακίνδυνου, που βρίσκεται στην αυλή της μεγάλης εκκλησίας. (Συνεχίζεται)

ΛΕΣΒΙΑΚΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ Από την πολυσήμαντη δράση του Αναγνωστηρίου Αγιάσου Μ ε τ ά τη συμμετοχή του Αναγνωστηρίου στις εκδηλώσεις υποδοχής και φιλοξενίας του Ο ικου­ μενικού Π ατριάρχη και του Π ροέδρου της Ελλη­ νικής Δημοκρατίας, που οργανώθηκαν από 12 έ­ ως 16 Αυγούστου 2006 στην Αγιάσο, τα σημαντι­ κότερα γεγονότα της εν συνεχεία περσινής δραστηριότητάς του ήταν τα εξής: • 23 Αυγούστου 2006: Συναυλία παραδοσια­ κών σκοπών από τη Μ ικρασία και α πό τη Λέσβο, με σαντούρια και με πνευστά, στον αύλειο χώρο του Ιερού Ναού Α γίας Τριάδας, στο «Συνοικι­ σμό» της Μ υτιλήνης, με φόντο τα μικρασιατικά παράλια. Προσφορά τω ν π α ιδιώ ν μας στους π ρ ό ­ σφυγες της περιοχής και στην προσπάθεια α π οπ ε­ ράτωσης της εκκλησιάς.

• 1 και 2 Σεπτεμβρίου 2006: Ύ στερα από π ρ ό ­ σκληση του δημάρχου της πόλης, το Αναγνωστή­ ριο ταξιδεύει με την παραδοσιακή του κομπανία και με το χορευτικό ενηλίκων στο Δικελί της Τουρκίας και συμμετέχει στις εκδηλώσεις της Π α­ γκόσμιας Ημέρας Ειρήνης, για δεύτερη συνεχή χρονιά μετά το περσινό τα ξίδι του στην Ασσο της Μ ικρασίας. Με την ευκαιρία αυτή η αποστολή ε­ πισκέφτηκε την πολυτραγουδισμένη Πέργαμο και την ακρόπολη της.

• 12 Νοεμβρίου 2006: Συμμετέχει στις εκδηλώ-

σεις της Γ ' Γιορτής Κάστανου του Δήμου Α γιά­ σου με την παραδοσιακή κομπανία και με το χο­ ρευτικό νέων. Παράλληλα, παρουσιάζει στο Κ ι­ νηματοθέατρό του, όπου έλαβε χώ ρα η κεντρική εκδήλωση της ημέρας, το επίκαιρο σατιρικό σκετς «Π Ε...ΚΑΚΑ» της Μ αρίας Ευστρ. Α ϊβαλιώτου.

• 23 Δεκεμβρίου 2006: Μουσική εκδήλωση στο Κ ινηματοθέατρό του με τίτλο «Μ ου ’πα ν έλα να πάμε να δεις...» (από το μικρό τυμπανιστή), με τα π α ιδιά του τμήματος κιθάρας, με την ευκαιρία τω ν γιορτώ ν τω ν Χ ριστουγέννω ν και της Π ρω το­ χρονιά ς και με την πρω τοβουλία του μουσικοδι­ δάσκαλου Μάκη Ψαραδέλη.

• 27-30 Δεκεμβρίου 2006: Η περασμένη χρονιά έκλεισε με την επίσκεψη εβδομηκονταμελούς α πο­ στολής του Αναγνωστηρίου στο Φ ανάρι της Κ ω ν­ σταντινούπολης, ύστερα από πρόσκληση του Ο ι­ κουμενικού Π ατριάρχη Βαρθολομαίου Α . Η π α ­ ραδοσιακή κομπανία, η παιδική και βυζαντινή χορω δία, καθώ ς και το τμήμα παραδοσιακής μου­ σικής και το χορευτικό νέων, είπαν τα κάλαντα και παρουσίασαν σκοπούς, χορούς και τραγού­ δια της στην πατριαρχική οικογένεια και στην ομογένεια της Πόλης. Διαβάστε σχετικά το «Ο δοι­ πορικό αγάπης στα άγια χώματα της Ρωμιοσύ­ νης» του προέδρου του Αναγνωστηρίου Κλεάνθη Κορομηλά.

Τα σαντούρια και τα πνευστά του Ανα­ γνωστηρίου στον αύλειο χώρο του Ιερού Ναού της Αγίας Τριάδας, στο «Συνοικισμό» της Μυ­ τιλήνης (23.8.2006).

Με την είσοδο του 2007 και ύστερα από π ρ ο ­ σπάθειες δυόμ ισ ι χρ όνω ν, το Α ναγνω στήριο Αγιάσου ανέβασε στη σκηνή με εξαιρετική επιτυ­ χία τη «Μήδεια» του Μ ποστ, σε σκηνοθεσία Μ α­ ρίας Ευστρ. Α ϊβαλιώτου... Η πρεμιέρα δόθηκε στο Κ ινηματοθέατρο του Α ναγνωστηρίου την Τρίτη 2.1.2007, και η παράσταση επαναλήφθηκε την επομένη, πά λι στην Αγιάσο, και τη μεθεπομένη στο Πολύκεντρο Πλωμαρίου. Η άψογη ερμη­ νεία όλων τω ν ερασιτεχνών ηθοποιώ ν και οι ευ­ ρηματικές σκηνοθετικές παρεμβάσεις συνετέλε­ σαν ώστε η όντω ς δύσκολη αυτή α πόπειρα να έχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και το κοινό να γευτεί τον εξουθενωτικό σαρκασμό, την ανελέητη κριτική και την απομυθοποίηση του κατεστημέ­ νου και τω ν δομώ ν εξουσίας του, φιλοσοφία που χαρακτηρίζει όλο το έργο του Μποστ. Μέσα στο νέο έτος το έργο θα πα ιχτεί στο Δημοτικό Θέατρο Μ υτιλήνης, στο Κάστρο Μολύβου, στη Μ ύρινα Λήμνου και στον Άγιο Ευστράτιο, με τη χρηματο­ δότηση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λέσβου. Διανομή: Μ αρία Α ϊβαλιώ του (Μήδεια), Δημή­ τρης Μ ιστριώτης (Ιάσονας), Φωτούλα Τουρτουροπούλου (τροφός), Στρατούλα Χιώτη (καλο­ γριά), Χ αράλαμπος Ζαχαριάδης (Ευριπίδης), Ευ­ στράτιος Μ ιχαήλ (Ο ιδίποδας), Α ρχοντούλα Βαρ­ βάκη (Αντιγόνη), Ακης Βερίλης (ψαράς - καλόγε­ ρος), Γιώτα Μ αϊστρέλη (εξάγγελος - Μήδεια Β '), Ειρήνη Π απαγεωργίου, Μ αρία Καζατζή, Μ υρσί­ νη Κουτσκουδή-Βουρλή, Γιασεμή Γιαννακού, Βασούλα Μ αϊστρέλη (χορός). Μ ουσικοί: Στρατής

Στιγμιότυπο από την παρουσίαση στο Κινηματοθέατρο του Αναγνωστηρίου του μονόπρακτου της Μαρίας Αίβαλιώτου «ΠΕ...ΚΑΚΑ» (12.11.2006), στο πλαίσιο των εκ­ δηλώσεων της Γ Γιορτής Κάστανου του Αήμου Αγιάσου.

Κ αζατζής, Χ αράλαμπος Ζαχαριάδης, Ισίδω ρος Π απαγεωργίου. Σκηνικά: Δημήτρης Μ ιστριώτης, Χ αράλαμπος Ζαχαριάδης, Λευτέρης Καμπιρέλης. Κ οστούμια - Μ ακιγιάζ: Φ ωτούλα Τουρτουροπούλου, Στρατούλα Χιώτη. Ή χο ς - Φωτισμοί: Κ ώστας Κ αρατζάς. Επιμέλεια προγράμματος: Π αναγιώτης Σκορδάς. Φ ω τογραφίες προγράμμα­ τος: Στρατής Τσουλέλης. Σ τις 6 Ιανουάριου 2007 πραγματοποιήθηκε η ετήσια Γενική Συνέλευση τω ν μελών και φίλω ν του Αναγνωστηρίου στο κατάμεστο Κινηματοθέ­ ατρό του. Μετά τον αγιασμό και το κόψιμο της βασιλόπιτας, ο πρόεδρος του Αναγνωστηρίου έ­ κανε τον απολογισμό δράσης του περασμένου χρόνου και τον προγραμματισμό του καινούριου,

Μέλη του χορευτικού τμή­ ματος του Αναγνωστηρίου με τουρκόπουλα σηκώνουν το πανό του Φεστιβάλ Φύσης, Θάλασσας και Ει­ ρήνης, στο Αικελί, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Παγκόσμιας Ημέρας Ειρήνης (1.9.2006).

που συνοδεύτηκε με την παρουσίαση στη γιγαντο­ οθόνη φ ω το γρ α φ ιώ ν δια φ ό ρ ω ν εκδηλώσεων. Αμέσως μετά ο ταμίας του Αναγνωστηρίου Σ τρα­ τής Καζατζής εξέθεσε την οικονομική κατάσταση του σωματείου και η εκδήλωση έκλεισε με ένα πλούσιο μουσικό πρόγραμμα, που παρουσίασαν, όπω ς κάθε χρόνο τέτοια μέρα, τα τμήματα π α ρ α ­ δοσιακής μουσικής του Αναγνωστηρίου με τους μουσικοδιδασκάλους τους Κ ώ στα Ζ αφειρίου, Παναγιώτη Πρ. Σουσαμλή και Μάκη Ψαραδέλη. Με την εκπνοή του έτους και ύστερα από δυό­ μισι χρόνια επίπονης εργασίας ολοκληρώθηκε και η υλοποίηση τω ν δύο προγραμμάτω ν, για τα οποία κατά καιρούς έχουμε γράψει. Από το Μ έτρο 7.9.3 του Επιχειρησιακού Π ρο­ γράμματος «Ανάπτυξη» - Ανασυγκρότηση Αγρο­ τικής Υ παίθρου 2000-2006» παραγάγαμε τα π α ­ ρακάτω έντυπα και ψηφιακά προϊόντα : Α. Το λεύκωμα που έχουμε ήδη παρουσιάσει στο περιοδικό μας (βλ. τεύχος 155, σ. 7-9). Κείμε­ να - γενική επιμέλεια: Π αναγιώτης Μιχ. Κ ου­ τσκουδής, Επιλογή φω τογραφ ικού υλικού: Π α να ­ γιώτης Μιχ. Κουτσκουδής, Προκόπης Μ αϊστρέ­ λης, Π αναγιώτης Ιωάν. Τσάγαλος. Β. Το Οϋ-ΚΟ Μ /Ο νΟ , το οποίο εκδόθηκε σε 1.500 αντίτυπα, όσα κι αυτά του λευκώματος, αλ­ λά σε δύο γλώσσες (ελληνική και αγγλική). Περιέ­ χει σε ψηφιακή μορφή τα κείμενα και τις φ ω το­ γραφίες του λευκώματος και πλούσιο βιντεοσκοπημένο υλικό α πό παλιές και πρόσφατες π ο λ ιτι­ στικές δραστηριότητες του Αναγνωστηρίου, την κτιριακή του υποδομή, το δομημένο και φυσικό περιβάλλον του χω ριού μας και τα αξιοθέατά του. Ε ιδικά τα βίντεο πα ίζουν όχι μόνο στον Η/Υ, αλλά και σε επιτραπέζιο ϋ ν ΐ ) . Έ τσι, το π ρ ο ϊό ν αυτό λειτουργεί σα μια ηλεκτρονική εγκυ­ κλοπαίδεια και παράλληλα σαν ένα ντοκιμαντέρ με θέμα το Αναγνωστήριο και το χω ριό μας. Γ. Δημιουργήσαμε ιστοσελίδα στο Διαδίκτυο, η ηλεκτρονική διεύθυνση της ο π ο ία ς είναι: \ν\ν\ν.απα§ηο8ΐίπο.£Γ. Εκεί υπάρχουν κ α τα τοπ ι­ στικά κείμενα και αντιπροσω πευτικές φω τογρα­ φίες του Αναγνωστηρίου και του χωριού, που περιέχονται στο λεύκωμα, και που ενημερώνουν τους απανταχού της γης χρήστες του Ιη ίεπιεΐ για την ιστορία και τη δράση του Πνευματικού μας Κέντρου, αλλά και τους ξεναγούν στις ομορφιές της γενέτειράς μας. Επίσης, υπάρχει ειδικός χώ-

Η προμετωπίδα του εικοσιοκτασέλιδου προγράμματος της παράστασης της «Μήδειας» του Μποστ.

ρος για δελτία Τύπου και για ηλεκτρονική αλλη­ λογραφία. Δ. Προμηθευτήκαμε Κέντρο Πληροφόρησης (ΙπίολίοδΕ) με οθόνη αφής 17 ιντσών, που δίνει τη δυνατότητα στους επισκέπτες να ενημερωθούν για το Αναγνωστήριο και να ξεναγηθούν στα α ­ ξιοθέατα του χω ριού μας. Το Κέντρο Π ληροφό­ ρησης είναι εφοδιασμένο με την εφαρμογή του Εϋ-ΚΟΜ/ΟνΓ) και θα τοποθετηθεί στην είσοδο του φουαγιέ του Αναγνωστηρίου, για να είναι ο­ ρατό και προσβάσιμο στους επισκέπτες. Ε. Τέλος, εκδώσαμε και ένα μουσικό Ο ϋ σε 3.000 αντίτυπα, στο οποίο περιέχεται η συναυλία της παραδοσιακής μας κομπανίας, η οποία δόθη­ κε στις 10 Οκτωβρίου 2005 στο Μ ουσείο Λ αϊκώ ν Ο ργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης», στην Πλάκα της Αθήνας, ύστερα από πρόσκληση του καθηγη­ τή εθνομουσικολόγου Λ άμπρου Αιάβα. Στο μου­ σικό Ο ϋ υπάρχει δεκαεξασέλιδο ένθετο ενημερω­ τικό έντυπο, που επιμελήθηκε ο γενικός γραμμα­ τέας του Αναγνωστηρίου Προκόπης Μ αϊστρέλης,

με θέμα «Μ ουσικές πρακτικές στη Λέσβο - Η μουσική παράδοση της Αγιάσου» και με βιογρα­ φικά σημειώματα τω ν μελών της παραδοσιακής μας ορχήστρας, η οποία σήμερα αποτελεί την α ιχ ­ μή του δόρατος της εντός και εκτός Λέσβου π α ­ ρουσίας του Αναγνωστηρίου. Από το εθνικό πρόγραμμα «Θράκη-ΑιγαίοΚύπρος», που χρηματοδοτήθηκε από το Υ πουρ­ γείο Α ιγαίου και Νησιωτικής Π ολιτικής, υλοποι­ ήθηκε, -α π ό τους συμπράττοντες πολιτιστικούς φορείς: Αναγνωστήριο Αγιάσου «η Ανάπτυξη» (ανάδοχος φορέας α πό την περιοχή του Αιγαίου), Φ ιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης και Π ολιτιστικός Ό μ ιλος Μ άλλουρα Αθηένου Κ ύπρου (συνεργαζόμενοι φορείς από την Ξάνθη και από την Κύπρο, α ντίσ τοιχα )- η δράση με τίτλο «Παραδοσιακές Λ αϊκές Γιορτές: Λ αϊκά Δρώμενα». Τα π ρ ο ϊό ντα που παραγάγαμε ήταν: Α. Το βιβλίο «Δρώμενα κα ι Λ α ϊκό Θέατρο. Θράκη - Α ιγαίο - Κ ύπρος. Συγκριτική Μελέτη», (Αθήνα 2006, Ι5ΒΝ: 960-85748-2-Χ) του Θ όδω ­ ρου Γράμματά, καθηγητή Θ εατρολογίας στο Π α ­ νεπιστήμιο Α θηνών και επιστημονικού υπεύθυ­ νου του προγράμματος, το οποίο ξεχω ριστά θα παρουσιάσουμε μέσα α πό τις στήλες του π ερ ιο ­ δικού μας. Β. Στηριζόμενοι στις διαπιστώ σεις της μελέτης και στην οπτικοακουστική καταγραφή τω ν λ α ϊ­ κών δρωμένων κατά την πρώτη φάση της λαογραφικής μας έρευνας στις τρεις περιοχές, προχω ρή­ σαμε στη δημιουργία δύο ψηφιακών πρ ο ϊό ντω ν

Από την πρεμιέρα της θεατρικής παράστασης της «Μή­ δειας» του Μποστ, στο Κινηματοθέατρο του Αναγνωστη­ ρίου (2.1.2007).

που περιέχονται στην ίδια κασετίνα: Ενός ψ ηφια­ κού δίσκου (ΌΌ-ΚΟΜ), στον οποίο υπάρχουν ε­ πιλεγμένα και κατατοπιστικά αποσπάσματα από τα κείμενα του βιβλίου του Θόδωρου Γράμματά, φω τογραφίες και βιντεοσκοπημένο υλικό, κι ενός άλλου ψηφιακού δίσκου που π α ίζει σε επιτραπέ­ ζιο ϋ ν ϋ (το βλέπουμε στην τηλεόραση) και που δείχνει όλα τα βίντεο της εφαρμογής. Στα ψ ηφια­ κά αυτά π ρ ο ϊό ντα καταγράφονται εικόνες και συνεντεύξεις από τα θρακιώ τικα έθιμα «Καμήλα / Τζαμάλα» (από τη Σταυρούπολη) και «Μ έρα της Μαμής / της Μ πάμπως» (από τα Μ άγγανα και τη Νέα Κεσσάνη Ξάνθης), τα λεσβιακά έθιμα «Καμή­ λα» (από το Μ εσότοπο και από τα Π άμφιλα),

Τα μέλη της αποστολής του Αναγνωστηρίου μπροστά στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι (28.12.2006).

Κ αρναβάλι και δρώμενα της Α ποκριάς (από την Αγιάσο) και τα κυπριακά έθιμα «Λ αμπρατζιές, Ανάσταση του Λαζάρου, Μ άσκες - Δακκανούρα Σήκωσες» από το (Αθηένου Κύπρου). Η επιλογή κειμένων, φω τογραφ ιώ ν και βίντεο έγινε με επιμέλεια του Παναγιώτη Μιχ. Κ ου­ τσκουδή. Τα κείμενα του ψηφιακού αυτού π ρ ο ϊό ­ ντος είναι επιλεγμένα αποσπάσματα από πρ ο α ­ ναφερόμενα βιβλίο του Θόδωρου Γράμματά. Τα βιντεοσκοπημένα αποσπάσματα είναι επιλεγμένα από τις οπτικοακουστικές καταγραφές της π ρ ώ ­ της φάσης της λαογραφικής έρευνας που διενήργησαν στις τρεις περιοχές οι αντίστοιχες ομάδες εργασίας. Η επιλογή της παραδοσιακής μουσικής τω ν τριώ ν περιοχώ ν (Θράκης, Α ιγαίου, Κύπρου), που συνοδεύει την παρουσίαση, έγινε από τη Χρυσάνα Λ άμπρου, από τον Π ροκόπη Μ αϊστρέλη και από το Γιώργο Σοφοκλέους, αντίστοιχα. Έ τσι λοιπόν, ύστερα από δυόμισι χρόνια επίπο­ νης και ανιδιοτελούς εργασίας, με ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση παραδίδουμε αυτά τα έντυπα και ψηφιακά π ρ οϊόντα τω ν δύο προαναφερομένων προγραμμάτων στους συμπατριώτες μας, στους φ ί­ λους, στους ντόπιους και στους ξένους επισκέπτες του Αναγνωστηρίου και του χωριού μας, με την ελ­ πίδα ότι θα συμβάλουν στην ανάδειξη και στην προβολή του τόπου μας και της πλούσιας πνευμα­ τικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του. Ό π ο ιο ι θέλουν να προμηθευτούν τα πα ρ α π ά ­ νω π ρ οϊόντα , μπορούν ν ’ απευθύνονται στον πρόεδρο και στα μέλη του Δ.Σ. του Αναγνωστηρί-

Η προμετωπίδα του δίπτυχου προγράμματος της εκδήλωσης του Αναγνωστηρίου (23.12.2006)

ου. Ζητήστε τα και διαδώστε τα. Α ξίζει τον κόπο να μπουν σε κάθε σπίτι. Το Αναγνωστήριο θέτει ολοένα ψηλότερους στόχους και τους κατακτά, παραμένοντας στην π ρω τοπορία του λεσβιακού λα ϊκού πολιτισμού και αποτελώ ντας λαμπρό παράδειγμα π ρος μίμη­ ση σε πανελλήνια κλίμακα. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Μ ΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

Αναμνηστική φωτογραφία από συνάντηση στην Αθή­ να για την υλοποίηση του Προγράμματος «Θράκη Αιγαίο - Κύπρος» (12.6.2005).

ΤΟ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟ «Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΑΓΙΑΣΟΥ ΣΕ ΛΡΑΣΗ «Οδοιπορικό αγάπης στα άγια χώματα της Ρωμιοσύνης» Μ ε τα παραπάνω λόγια του υποτίτλου ο Οικου­ μενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος χαρακτήρισε στο χαιρετισμό του την αποστολή του Αναγνωστηρί­ ου Αγιάσου στο Πατριαρχείο, στην Κωνσταντινού­ πολη. Η επίσκεψη αυτή πραγματοποιήθηκε από τις 17 έως τις 30 Δεκεμβρίου 2006, με την πρωτοβουλία και φροντίδα του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Μυτιλή­ νης κ.κ. Ιακώβου, τη χρηματοδότηση του Νομάρχη Λέσβου κ. Παύλου Βογιατζή και την πολύτιμη αρωγή του Πανοσιολογότατου Αρχιμανδρίτη του Οικουμε­ νικού Πατριαρχείου πατέρα Κύριλλου. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, κατά την επίσκεψή του τον περασμένο Αύγουστο στην Αγιάσο και ειδι­ κότερα στους πολιτιστικούς χώρους του Αναγνωστη­ ρίου, συγκινημένος από τις εκδηλώσεις που προς τι­ μήν του παρουσίασε το Πνευματικό Ίδρυμα, τρεις φορές έκανε την πρόσκληση προς αυτό να επισκεφθεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο με την Παιδική Χορω­ δία, με την Παραδοσιακή Κομπανία και με τα Σα­ ντούρια του. Η πρόσκληση αυτή ανανεώθηκε διά του Μητροπο­ λίτη μας, στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Πόλη κα­ τά την άφιξη του Πάπα. Σε ελάχιστο χρονικό διάστημα έγιναν οι προετοιμασίες και η εβδομηκονταμελής απο­ στολή με επικεφαλής το Σεβασμιότατο ξεκίνησε στις 27 Δεκεμβρίου για την ιστορική αυτή επίσκεψη, με σκοπό τα παιδιά των Ελλήνων της Πόλης να συνεορτάσουν με τα παιδιά του Αναγνωστηρίου, σε μια τελετή που γί­ νεται στο Πατριαρχείο κάθε χρόνο στις 28 Δεκεμβρίου.

Ο πρόεδρος του Αναγνωστηρίου Κλεάνθης Κορομηλάς προσφέρει παραδοσιακή αγιασώτικη βασιλόπιτα στον Οι­ κουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, στην αίθουσα του Θρόνου, στο Φανάρι, στις 28.12.2006. Παρίσταται ο Σεβ. Μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος.

Στις 11 το πρωί της 28ης Δεκεμβρίου ο Οικουμενι­ κός Πατριάρχης δέχτηκε στην Αίθουσα του Θρόνου ό­ λα τα μέλη της αποστολής. Η Παιδική Χορωδία με την Παραδοσιακή Κομπανία έψαλαν τα κάλαντα και προσφέρθηκε η παραδοσιακή αγιασώτικη βασιλόπιτα με τα φύλλα, καθώς και ένα παραδοσιακό ξυλόγλυπτο. Αυτό που εξέπληξε ήταν η ζεστασιά και η αγάπη που εξέπεμπε ο Πατριάρχης προς όλους και η χαρά και η συγκίνησή του που ξανάβλεπε το Αναγνωστήριο με τα παιδιά του. Χαρακτηριστική ήταν η φράση: «Δε βλέπω το παιδάκι που χόρευα στα χέρια στην αίθου­ σα του θεάτρου!»

Η παιδική χορωδία του Ανα­ γνωστηρίου, διευθυνόμενη α ­ πό τον καθηγητή Ευάγγελο Αιάκατο, ψάλλει ύμνους των Χριστουγέννων στην αίθουσα εκδηλώσεων των Κωνσταντινουπολιτών, στο Φερίκιοϊ, στις 28.12.2006.

Το απόγευμα στο ναό των Δώδεκα Αποστόλων στο Φερίκιοϊ τελέστηκε ο Εσπερινός για τα παιδιά της Κωνσταντινούπολης, χοροστατούντος του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Μυτιλήνης και παρόντος του Πατριάρχη. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση στην παρακείμενη αίθουσα εκδηλώσεων των Κωνσταντινουπολιτών, με την παρουσία ιεραρχών, του Γενικού Πρόξενου της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, του υπευθύνου της εκπαίδευσης των εκατόν ογδόντα παι­ διών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, των δασκάλων τους και πλήθους κόσμου. Μετά από τη μεστή εισα­ γωγική ομιλία του πατέρα Κύριλλου, η Παιδική Χο­ ρωδία, υπό τη διεύθυνση του Καθηγητή Ευάγγελου Λιάκατου και με παραδοσιακές βράκες, έψαλε ύμνους των Χριστουγέννων και είπε τα κάλαντα μαζί με την Παραδοσιακή Κομπανία. Στη συνέχεια δέκα σαντού­ ρια του Αναγνωστηρίου έπαιξαν παραδοσιακούς σκοπούς και τα παιδιά χόρεψαν συρτούς, καρσιλα­ μάδες και ζεϊμπέκικα. Η εκδήλωση έκλεισε με τη «Φή­ μη» του Πατριάρχη και με την προσφορά δώρων εκ μέρους του σ’ όλα τα παιδιά της Ομογένειας και του Αναγνωστηρίου. Στην ομιλία του ο Πατριάρχης μίλησε για πνευμα­ τική πανδαισία και για οδοιπορικό αγάπης στα άγια χώματα της Ρωμιοσύνης. Όλα τα παιδιά του Ανα­ γνωστηρίου και οι συνοδοί γονείς δέχτηκαν ξεχωρι­ στά τις ευλογίες του Πατριάρχη. Οι τελευταίες φρά­ σεις του ήταν «Θέλουμε να ξανάρθετε». Αυτό όμως που συντάραξε ολόκληρη την αποστο­ λή ήταν η επίσκεψη την επόμενη ημέρα στο Γηροκο­ μείο της Ομογένειας του Βαλουκλή. Τα παιδιά με την Παραδοσιακή Κομπανία έψαλαν τα κάλαντα στους 126 υπερήλικες, ξεχωριστά σε κάθε δωμάτιο, και ο

Προσφορά δώρων από το Σεβ. Μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιάκωβο στους τροφίμους του Γηροκομείου της Ομογένειας, στο Βαλουκλή, στις 29.12.2006.

Μητροπολίτης μας πρόσφερε συμβολικά δώρα. Μι­ κροί και μεγάλοι της αποστολής έκλαιγαν από τις συ­ γκινητικές στιγμές τις έντονα φορτισμένες. Υπερήλι­ κες, κοντά στα εκατό, ψέλλιζαν τα κάλαντα. Ακόμα κι όσοι τα είχαν «χαμένα» ξιπάζονταν στο άκουσμα και νόμιζαν πως συνέρχονταν και κουνούσαν τα χείλη τους ή χτυπούσαν το χέρι τους στο ρυθμό τού «Καλήν εσπέραν, άρχοντες...». Προσπαθούσαμε να βρούμε α­ νάμεσά τους μια έκφραση προσώπου βλοσυρή. Όλοι εξέπεμπαν πολίτικη καλοσύνη, αρχοντιά ψυχής και μεγαλοσύνης. «Αυτό που μας προσφέρετε από την Ελλάδα είναι για μας μοναδικό και ανεκτίμητο». Στα πλαίσια αυτής της αποστολής επισκεφτήκαμε την Αγια-Σοφιά, την Παναγιά των Βλαχερνών, το Μο­ ναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής στο Βαλουκλή κ.ά. Στο σύντομο οδοιπορικό μας είδαμε και την περίφημη σκε­ παστή αγορά της Κωνσταντινούπολης, περπατήσαμε στους δρόμους της πλατείας ΤΑΞΙΜ και γευτήκαμε

Τα σαντούρια του Αναγνω­ στηρίου παίζουν παραδοσια­ κούς σκοπούς στην αίθουσα εκδηλώσεων των Κωνσταντινουπολιτών, στο Φερίκιοϊ, στις 28.12.2006.

Αναμνηστική φωτογραφία των μελών της αποστολής του Αναγνωστηρίου στην Αγια-Σοφιά, στις 29.12.2006.

τους καταπληκτικούς μεζέδες της «ΛΩΞΑΝΤΡΑΣ», στο σπίτι της-ταβέρνα. Κατά την επιστροφή διανυκτερεύσαμε στην Πρού­ σα και ζήσαμε μοναδικές εμπειρίες από την ανάβασή μας με το τελεφερίκ στον Όλυμπο (2.000 μέτρα). Για το Αναγωστήριο Αγιάσου η αποστολή αυτή εί­ ναι η ιστορικότερη και σημαντικότερη με το κλείσιμο 112 χρόνων πολιτιστικής, κοινωνικής και εθνικής προσφοράς του. Και τούτο για δύο λόγους: Πρώτον, γιατί είχαμε την αγαθή τύχη για πρώτη φορά να έχουμε τιμητική πρόσκληση από τον Πνευ­ ματικό Πατέρα των ανά τον κόσμο Ορθοδόξων Χρι­ στιανών κ.κ. Βαρθολομαίο και να δεχτούμε τις ευλο­ γίες του στον ίδιο το χώρο του Πατριαρχείου, και δεύτερον, γιατί προσφέραμε στην Ομογένεια της Πό­ λης, στα παιδιά και στους υπερήλικες, εθνική στήριξη

και τόνωση στη δύσκολη πραγματικότητα που βιώ­ νουν, την οποία μόνο αν ζήσει κανείς από κοντά μπο­ ρεί να καταλάβει. Σοφά, λοιπόν, ο Πατριάρχης μίλη­ σε για «Οδοιπορικό αγάπης στα άγια χώματα της Ρω­ μιοσύνης». Το οδοιπορικό αυτό δε θα ήταν δυνατόν να υλο­ ποιηθεί, αν δεν είχαμε τη στήριξη του Μητροπολίτη μας, του Νομάρχη, του πατέρα Κύριλλου, των συνο­ δών γονέων, των παιδιών, των μελών της Χορωδίας και της Παραδοσιακής Κομπανίας του Αναγνωστηρί­ ου. Το Διοικητικό Συμβούλιο εκφράζει τις πολλές ευ­ χαριστίες του προς όλους. ΚΛΕΑΝΘΗΣ ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ Πρόεδρος του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη»

Αναμνηστική φωτογραφία με­ τά την προσφορά των δώρων του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, στην αίθουσα εκδηλώσεων των Κωνσταντινουπολιτών, στο Φερίκιοϊ, στις 28.12.2006

ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΒΑΛΕΣΗΣ Αρχών Υμνωδός του Ο ικουμενικού Θρόνου Υ φος

ψαλτικό, κωνσταντινουπολίτικο. Φωνή

απαλή, μελωδική. Ο ήχος της γεμίζει την εκκλησία της Παναγίας. Αν αφεθείς, στο άκουσμά της, μέσα στο χώρο το μυστηριακό, ρίγος συγκίνησης σε κυριεύει. Συμπλήρωσε εξήντα χρόνια στο ψαλτήρι επάνω. Επιδιώξαμε και είχαμε την ευτυχία να συζητή­ σουμε μαζί του. Απλός, προσηνής, ουσιαστικός, ει­ λικρινής, ευχάριστος. Γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1926. Ο πατέρας του Αντώνης Βάλεσης, γεννημένος το 1887, ήταν τσα­ γκάρης. Η μητέρα του Μ αριγούλα, το γένος Π ανα­ γιώτη Στεφανή, εξαδέλφη του παπα-Αλκιβιάδη Στεφανή, γεννημένη το 1886, ήταν αγρότισσα. Στο Δημοτικό Σχολείο, διευθυντή είχε τον Ευ­ στράτιο Λιάκατο. Ό ταν πήγε στο τότε Ημιγυμνάσιο, τελείωσε την πρώτη τάξη και στη δεύτερη, σε ηλικία δεκαπέντε χρόνων, τον βρήκε ο πόλεμος του 1940. Οι γονείς του, άνθρωποι απλοί και καλοί χρι­ στιανοί, τον οδήγησαν προς την εκκλησία. Ντυνό­ ταν παπαδάκι και έψελνε μαζί με άλλα παιδιά στο αριστερό ψαλτήρι, κοντά στον Παναγιώτη Καβαδά. Στο δεξιό ψαλτήρι ήταν ο Αθανάσιος Πούπουρας, ψάλτης Κωνσταντινουπολίτης, το ύφος του ο­ ποίου επηρέασε σημαντικά τον Στρατή. Η αγάπη του προς τους εκκλησιαστικούς ύμνους και η σω­ στή φωνή του τον οδήγησαν να γίνει μέλος της Χ ο­ ρωδίας του δασκάλου Χριστόφα Χατζηπαναγιώτη, όπου συνάντησε μεγαλύτερους και ώριμους ερασι­ τέχνες της ψαλτικής, τους Ραφαήλ Σουσαμλή,

Στρατή Αλτιπαρμάκη, Χαρίλαο Κορομηλά, Νίκο Τσεσμελή και άλλους. Η άλλη του αγάπη, μετά την εκκλησία, ήταν το ποδόσφαιρο και η ομάδα του χωριού, ο «Όλυμπος», με τις μπλε-άσπρες φανέλες, στη διοίκηση του οποί­ ου ήταν οι Δημήτριος Παπάνης, Νικόλαος Π ιτιάς, Γιάννης Γούναρης, Γιώργος Κουτσκουδής, Αριστής Τζανετής και Απόλλων Στόικος. Ο πρώτος από αυ­ τούς διαπίστωσε το ποδοσφαιρικό ταλέντο του μι­ κρού Στρατή Βάλεση και τον προόριζε για τη βασι­ κή ομάδα. Η επίθεση όμως των Ιταλών εναντίον της Ελλάδας τον Οκτώβριο του 1940, καθώς και η κα­ τάληψη της χώρας από τους Γερμανούς την άνοιξη του 1941, άλλαξαν πολλά πράγματα. Πρώτα πρώτα σταμάτησε το σχολείο. Πού μυαλό για ποδόσφαιρο. Η κατοχή ήταν σκληρή. Η ανέχεια μεγάλη. Θυμάται πως υπήρξε περίοδος, που για 40 μέρες στο σπίτι δεν υπήρχε ούτε ψωμί ούτε κάστανα ούτε μήλα και πώς στην οικογένεια έτρωγαν μόνο χόρτα και ελιές. Γύρω στο 1944, φίλοι του στο χωριό, ο Γρηγό­ ρης Δημητρίου Παπουτσέλης (Παπέλ’) και ο Γιώρ­ γος Ταμβακέλης, που ήταν μαθητές, στη βυζαντινή μουσική, του δασκάλου Παναγιώτη Καβαδά, τον προέτρεψαν να παρακολουθήσει κι αυτός μαθήμα­ τα. Τους άκουσε και διδάχτηκε βυζαντινή μουσική από τον Καβαδά, για έξι μήνες, αρκετούς για ν ’ α­ ποκτήσει γερές βάσεις, αφού, όπω ς ο ίδιος λέει, «ο Καβαδάς ήταν πολύ καλός δάσκαλος». Ο δάσκαλός του πήγε στην εκκλησία της Αγίας

Τοποθέτηση του Ευστρατίου Βάλεση στην κενή θέση του αριστερού ιεροψάλτη του Ιερού Προσκυνήματος της Παναγίας Αγιάσου, στις 7.10.1946.

Τριάδας ως ψάλτης. Ο Στρατής τον ακολούθησε και το 1945, σε ηλικία 19 χρονών, ορίστηκε αριστερός ψάλτης της εκκλησίας για ένα χρόνο. Εκεί τον άκου­ σε ο Μητροπολίτης Ιάκωβος ο Α ' και είπε στον πρωτοπρεσβύτερο της Παναγίας, τον Νικόλα Πα­ πουτσέλη: «τον αριστερό της Αγίας Τριάδας να τον κατεβάσεις στην Παναγία». Έτσι, το 1946 παίρνει το διορισμό του ως αριστερός ψάλτης στην εκκλησία της Παναγίας. Δεξιά έψελνε ο Γιάννης Παπαδόπου­ λος, πολύ καλός γνώστης της βυζαντινής μουσικής. Ο Στρατής ήδη είχε ερωτευθεί τη μουσική αυτή, τόσο πολύ, που εκτός της μελέτης που έκανε μόνος του παρακολουθούσε τις εκτελέσεις των ύμνων ό­ λων των καλών ψαλτάδων της Μυτιλήνης. Εξελί­ χθηκε και βελτιώθηκε τόσο πολύ, που κάποια μέρα, στο παπουτσίδικο του πατέρα του, όπου βοηθούσε, ο παλιός του δάσκαλος, ο Καβαδάς, του λέει: «Εμ τώρα συ π ρ έπ ’ να δείχτ’ς σι μένα...». Ευγνωμονεί το δάσκαλό του, που τον κατηύθυνε σωστά στα μονοπάτια της βυζαντινής μουσικής και σε ανταπόδοση του καλού που του έκανε, κάθε χρόνο, την ημέρα των ψυχών, μαζί με τους γονείς και τους νονούς του μνημονεύει και το όνομα του Παναγιώτη Καβαδά. Το 1949 στρατεύτηκε και παρουσιάστηκε μαζί με 17 Αγιασώτες, τον Παναγιώτη Βουνάτσο, τον Ανταλλαγή αναμνηστικών σε κάποιον ποδοσφαιρικό αγώ­ να. Αεξιά διακρίνεται ο Ευστράτιος Βάλεσης.

Ο Ευστράτιος Βάλεσης διορίζεται δεξιός ιεροψάλτης του Ιερού Προσκυνήματος της Παναγίας Αγιάσου, στις 21.10.1996.

Στρατή Γεωργαλά και άλλους, στο Κέντρο Διαβι­ βάσεων, στο Βόλο. Σε 18 μέρες αποσπάστηκε στο Χ αϊδάρι και εκπαιδεύτηκε ως ασυρματιστής. Υπη­ ρέτησε 37 μήνες, μέχρι το 1952. Γύρισε στο χωριό και βρήκε τη μεγάλη του αγά­ πη, την ποδοσφαιρική ομάδα «Όλυμπος», διαλυμέ­ νη. Ορισμένοι όμως δραστήριοι παλιοί φίλαθλοι, όπω ς ο Στρατής Γαββές, ο Στρατής Βέτσικας και άλλοι, κατάφεραν και οργάνωσαν ξανά την ομάδα, με τη συμβολή του Στρατή Βάλεση και του γυμνα­ σιάρχη Κώστα Τζηρίδη. Μάλιστα, με πρόταση του ίδιου του Στρατή, τα χρώματα της ομάδας, από μπλε-άσπρο έγιναν πράσινο-άσπρο. Κι αυτό, γιατί ήταν οπαδός του Παναθηναϊκού. Στο πρώτο Δ ιοι­ κητικό Συμβούλιο του καινούργιου «Ολύμπου» ή­ ταν ο δήμαρχος Στρατής Τραγάκης, ο Στρατής Γαβ­ βές, ο Μ ιλτιάδης Σκλεπάρης, ο Παναγιώτης Βλα­ στάρης και ο ίδιος ο Στρατής Βάλεσης. Ευτυχής συγκυρία για την ομάδα: την εποχή αυ­ τή ήρθε στην Αγιάσο ως γυμναστής στο Γυμνάσιο ο Χρίστος Μητσιώνης, άριστος επιθετικός ποδο­

σφαιριστής και αργότερα προπονητής στην ομάδα. Μαζί του ο «Όλυμπος» είχε πολύ καλές στιγμές. Ο Στρατής έπαιξε πέντε χρόνια ως αμυντικός. Θυμάται τη μαζική παρουσία του κόσμου. Κάθε α­ γώνα παρακολουθούσαν πάρα πολλοί θεατές, ιδι­ αίτερα εκδηλωτικοί, κυρίως στα παιχνίδια με τον «Αιγέα», την ποδοσφαιρική ομάδα του Πλωμαρί­ ου. Το κάθε παιχνίδι, με την ομάδα αυτή, χαρακτη­ ριζόταν από έντονο πάθος και από τις δυο πλευ­ ρές. Για τους αγώνες αυτούς ο Στρατής θυμάται δυο περιστατικά και τα δυο στο Πλωμάρι. Την ομάδα μας, πάντα συνόδευε μεγάλος αριθμός φιλάθλων, στους αγώνες της έξω από το χωριό. Ανά­ μεσα σ’ αυτούς κι ένας φιλόλογος καθηγητής στο Γυ­ μνάσιο, ο Κώστας Μπουζέας. Ψηλός, αδύνατος, σο­ βαρός, βαρήκοος, άριστος επιστήμονας, σεβαστός α­ πό τους μαθητές και από την κοινωνία της Αγιάσου. Φανατικός οπαδός του «Ολύμπου». Σ ’ έναν αγώνα λοιπόν, στο Πλωμάρι, διαιτητής ήταν ο δικηγόρος Χιωτέλης, που αδικούσε κατά­ φωρα τον «Όλυμπο». Ο Μ πουζέας καθόταν απέ­ ναντι από το γήπεδο, σ ’ ένα μπαλκόνι. Αγανακτισμένος ο Μ πουζέας από την αδικία, κατέβηκε μέσα στο γήπεδο και άρχισε να προτρέπει τους παίκτες ν ’ αποχωρήσουν. Αντέδρασε ο διαιτητής και λέει στον Μπουζέα: «αν αποχωρήσουν, η ομάδα θα τι­ μωρηθεί. Είμαι δικηγόρος και ξέρω τους νόμους». Και ο Μπουζέας: «Απορώ, κύριε Χιωτέλη, τίνα σχέσιν έχει η υψηλόφρων θέμις με τα κάτω άκρα». Και η ομάδα αποχώρησε. Σ ’ έναν άλλον πάλι αγώνα, έγινε ένα φάουλ εις βάρος του «Αιγέα», έξω από την περιοχή του. Τρέ­ χει ο Δημήτριος Προκοπίου Τσαμπλάκος (Μανάρι-

Ο Ευστράτιος Βάλεσης με άλλους ιεροψάλτες κατεβαίνει από την εξέδρα υποδοχής του Οικουμενικού Πατριάρχη, για να λάβει μέρος στη μεγάλη πομπή, στις 12.8.2006, στην Αγιάσο.

κος) να το χτυπήσει. Ο Στρατής, έχοντας εμπιστο­ σύνη σε γερό αριστερό του σουτ, τον εμποδίζει και εκτελεί ο ίδιος το φάουλ. Η μπάλα μπαίνει στα δί­ χτυα, τα τρυπά, χτυπά στον απέναντι τοίχο και κα­ τεβάζει ένα κομμάτι σοβά. Σε χρόνο μηδέν, κατε-

Στιγμιότυπο από την ακολου­ θία του Όρθρου της Εορτής της 15ης Αυγούστου, στον Ιε­ ρό Ναό της Παναγίας Αγιά­ σου, όπου χοροστάτησε η Α.Θ.Π. ο Οικουμενικός Πα­ τριάρχης Βαρθολομαίος. Στο δεξιό ψαλτήρι διακρίνεται ο Ευστράτιος Βάλεσης.

βαίνει ο πρόεδρος του «Αιγέα» και λέει στον Στρα­ τή: «πιο σιγά, θα σκοτώσεις κανέναν άνθρωπο». Όταν πρόεδρος του «Ολύμπου» ήταν ο Στρατής Τζίνης, ο Σύλλογος ανέβαζε και θεατρικές παραστά­ σεις για την ενίσχυσή του. Σε μια από αυτές, στην κω­ μωδία του Ψ αθά «Φον Δημητράκης», με σκηνοθέτη τον Ηλία Ψυρκούδη, έλαβε μέρος και ο Στρατής. Ας γυρίσουμε όμως στην ψαλτική. Ό ταν απολύ­ θηκε από το στρατό, το 1952, στη θέση του αριστε­ ρού ψάλτη είχε τοποθετηθεί ο Προκόπης Λιγέλης. Σ ’ ένα χρόνο φεύγει ο Γιάννης Παπαδόπουλος, ο Λιγέλης ορίζεται δεξιός και κατεβαίνει πάλι ως α ­ ριστερός ψάλτης από την Αγία Τριάδα, όπου είχε πάει ο Στρατής Βάλεσης. Μέχρι το θάνατο του Λ ι­ γέλη διακόνησε στο αριστερό ψαλτήρι. Με τη γυναίκα του τη Σοφία, το γένος Παναγιώ­ τη Παπάνη, ειδώθηκαν και αλληλοερωτεύθηκαν σε μια κηδεία. Οι επαφές τότε γίνονταν με νεύματα. Η σχέση, αδιάλειπτη για τρία χρόνια, οδήγησε στο γά­ μο το 1955. Καρποί του γάμου είναι ο Αντώνης (1959), απόφοιτος της Νομικής και της Παιδαγωγι­ κής Ακαδημίας, που υπηρετεί ως δάσκαλος στο Κά­ τω Τρίτος και ασχολείται έντονα με τη δημοσιογρα­ φία. Ακόμη ένας γιος, ο Παναγιώτης (1965), είναι α­ νώτερος αξιωματικός της Ελληνικής Αστυνομίας. Δυο εγγόνια, ένα από κάθε γιο, συμπληρώνουν την εικόνα της οικογένειας του Στρατή Βάλεση. Εξήντα χρόνια λοιπόν διακονίας στην ψαλτική τέχνη. Πώς αυτό να περάσει απαρατήρητο; Έτσι, κάποιο βράδυ του Αυγούστου, μετά το Μεγάλο Εσπερινό της παραμονής της μεγάλης γιορτής της Παναγίας, στο Συνοδικό της Εκκλησίας, ο Μητρο­ πολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος παρουσίασε στον Ο ι­ κουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο το δεξιό ψάλ-

Η Α.Θ.Π. ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, με­ τά την αναγόρευση του Ευστρατίου Βάλεση σε Αρχοντα Υμνιοδό του Οικουμενικού θρόνου, του χαρίζει εικόνα της Παναγίας. Παρίστανται οι Σεβ. Μητροπολίτες Μυτι­ λήνης Ιάκωβος (αριστερά) και Δημήτριος Σεβαστείας (δε­ ξιά), καθώς και ο Αρχιμανδρίτης Κύριλλος Συκής.

τη και του έπλεξε το εγκώμιο. Εντελώς αυθόρμητα ο Πατριάρχης, για να δείξει τη μεγάλη του ικανο­ ποίηση για τον άνθρω πο αυτό, τον ονομάζει «Άρχοντα Υμνωδό του Οικουμενικού Θρόνου», οφίκιο που θα του αποδοθεί στις 23 Οκτωβρίου από το Μητροπολίτη Μυτιλήνης. Άξιος ο Στρατής ο Βάλεσης. Τον ευχαριστούμε. Για τα τόσα χρόνια προσφοράς του στην εκκλησία και στο χωριό. Γι’ αυτό που είναι. Για την καλοσύ­ νη του, την ευπρέπεια και την ταπεινοφροσύνη. Και γιατί μας έδωσε την ευκαιρία να συζητήσουμε μαζί του, για δυο ώρες, όλα όσα αφορούν τη ζωή του. ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ

Αναμνηστική φωτογραφία από διεξαγωγή ποδοσφαιρι­ κού αγώνα στο Χριστοφίδειο Γυμναστήριο Αγιάσου.

ΛΕΣΒΙΑΚΟΙ Α Π Ο Η Χ Ο Ι ΤΗΣ Μ ΥΡΣΙΝΗΣ ΒΛΑΣΤΑΡΗ

Ε κπληρώνοντας οι άνθρωποι το κοινό χρέος, κα­ ταθέτουν τα διαπιστευτήρια της μνήμης τους σ’ αυ­ τούς που κρατούν ακόμη αναμμένη τη φλόγα της ζωής ή στους υστερότερους ή σε σπάνιες περιπτώσεις στη βαθιά διαδοχή των γενεών. Ο θετικός ή αρνητικός α­ πολογισμός της δράσης του βίου τους μαρτυρεί την α­ ξία ή την απαξία τους... Η Μυρσίνη Βλαστάρη γεννήθηκε στην Αγιάσο το 1925, τότες που και αυτή προσπαθούσε να επουλώσει τις αναλογούσες πληγές από το μεγάλο χαλασμό της Μικρασίας. Ήταν το στερνοπαίδι της φαμίλιας του ε­ πιδέξιου ξυλουργού Παναγιώτη Ιωάννη Μαστραντω­ νά, γνωστού και με το παρανόμι Βιλάκ’, και της Ελένης Καραφύλλη, θυγατέρας του εκτι­ μητή, παζάρμπαση και στιχοπλόκου της χτεσινής κωμόπολης Παναγιώτη Στυλιανού Καραφύλλη ή Πρίνου. Πρωτογέννητος αδερφός της ο Ιω­ άννης, που ξενιτεύτηκε στη μα­ κρινή Αυστραλία, όπου και άφη­ σε τη στερνή του πνοή. Ακολού­ θησαν και συμπλήρωσαν τον οι­ κογενειακό αστερισμό η Χαρί­ κλεια, σύζυγος μετέπειτα του Νικολάου Μαντζουράνη, και ο Νικόλαος που βρήκε απάγκιο στο γειτονοχώρι των Κεραμιών... Η δύσκολη εποχή του μεσοπολέ­ μου και η επικρατούσα σεξιστική α­ ντίληψη, η οποία απαξίωνε το γυναικείο φύλο, δεν επέτρεψαν στη Μυρσίνη Μαστρα­ ντωνά να προχωρήσει πέρα από τις στοιχειώδεις γνώσεις του δημοτικού σχολείου. Αίγα χρόνια μετά το ξεσκόλισμά της και συγκεκριμένα τον Αύγουστο του 1941, στις απαρχές της επάρατης Κατοχής, παντρεύτη­ κε τον ομοχώριο φούρναρη Δημήτριο Νικολάου Βλα­ στάρη ή Βαγιάνα, αυτάδελφο του στιχουργού και σατιρογράφου Βασιλείου Βλαστάρη ή Βαγιάνα και του επισκόπου Γ.Ο.Χ. Πανάρετου, και απόχτησαν τρία παιδιά, το Νικόλαο, την Κλεοπάτρα και τη Σταυρού­ λα, που τους χάρισαν εγγόνια και δισέγγονα... Χέρι χέρι με το σύντροφό της η Μυρσίνη πορεύτηκε στον κακοτράχαλο δρόμο της ζωής της. Γνώρισε τα δει­ νά της Κατοχής και του Εμφυλίου, την πείνα, τις διώ­ ξεις, τους κατατρεγμούς και την παραφροσύνη της αδελφοκτονίας, που τόσο πίκραναν τον ελληνισμό και ζή­ μιωσαν τη χώρα μας. Θύμα της μισαλλοδοξίας και ο σύ­ ζυγός της, εναντίον του οποίου έγινε απόπειρα δολοφο­

νίας από ανθρώπους που ένιωθαν έχθρα για κάθε φορέα δημοκρατικών ιδεών, για κάθε κοινωνικό αγωνιστή... Το 1950 η Μυρσίνη Βλαστάρη και ο επικίνδυνα τραυματισμένος σύζυγός της πήραν τα μικρά παιδιά τους και ήρθαν στην πολυάνθρωπη Αθήνα, για να επι­ βιώσουν ευκολότερα με το διαμονητήριο της ανωνυμίας. Μαζί με αυτούς και χιλιάδες άλλοι ιδεολόγοι, αντιστα­ σιακοί και πατριώτες, εγκατέλειψαν τα χωριά τους και κατέφυγαν σε μικρά ή μεγάλα αστικά κέντρα. Μιλιούνια και αυτοί που από εδώ και πέρα σκόρπισαν στα πέρατα της οικουμένης, αναζητώντας με τη βαλίτσα στο χέρι τη θαλπωρή στην αγκαλιά μιας οποιασδήποτε μητριάς... Τα προβλήματα στην πρωτεύουσα πολλά και η α­ ντιμετώπισή τους δυσχερής, αλλά και η πίστη για ζωή ακλόνητη και το χρέος για την ανατροφή και για την α­ ποκατάσταση των παιδιών πυργωμένο. Η Μυρσίνη Βλαστάρη αγωνίστηκε ολοζωής και νίκησε. Το 1981 έ­ χασε το σύντροφό της και πληγώθηκε βαθύτατα. Και χηρεμένη όμως συνέχισε τη σκληρή βιοπάλη με αμείωτη τη διάθεση προσφοράς προς τους οικείους, προς τους συνανθρώπους της... Εξαρχής η Μυρσίνη Βλαστάρη έ­ δειξε ενδιαφέρον για το «Φιλοπρόο­ δο Σύλλογο Αγιασωτών», ο οποίος ιδρύθηκε μεταπολιτευτικά, και συ­ γκεκριμένα το 1976, με στόχο να συσπειρώσει όλους εκείνους που για πολλούς και διάφορους λό­ γους άφησαν τη γενέτειρά τους και εγκαταστάθηκαν στο λεκανο­ πέδιο της Αττικής. Εργάστηκε για την πρόοδό τους με περισσό ζήλο, συμμετέχοντας σε όλες τις εκδηλώ­ σεις και βοηθώντας παντοιοτρόπως, οικονομικά, ηθικά, αλλά και συνεργασιακά στο περιοδικό «Αγιάσος», εξασφαλί­ ζοντας κυρίως αξιοποιήσιμο φωτογραφικό υλι­ κό. Για κάποιο μάλιστα χρονικό διάστημα, από 18.3.1990 μέχρι 17.3.1991, διετέλεσε και πρόεδρος του Σωματείου και σύνέβαλε στο μέτρο των δυνατοτήτων της στον κατευνασμό των παθών που συχνά πυκνά προκαλούν επικίνδυνες αναταράξεις... Στις 19 του Οκτώβρη της χρονιάς που μας πέρασε η Μυρσίνη Βλαστάρη έκλεισε για πάντα τα μάτια της και διάλεξε τη σιωπή του μνήματος στο Κοιμητήρι του Αγί­ ου Βασιλείου Περιστεριού. Την προέπεμψαν στο ατέρμονο ταξίδι της αιωνιότητας συγγενείς, φίλοι, συμπατριώ­ τες. Σε όλους όσοι τη γνωρίσαμε θα μένει βαθυχάρακτη η εικόνα της. Ήταν άνθρωπος με δημοκρατικό ήθος και με πλούσια κοιτάσματα αγάπης για τον τόπο που τη γέννη­ σε και για τους ανθρώπους του, έστω και αν κάποιοι σε χρόνους χαλεπούς απεργάστηκαν το κακό της... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΕΝΑ ΣΠΟΥΡΓΙΤΑΚΙ

ΔΥΟ ΜΗΝΙΣ ΕΙΝΙ Π ΒΟΥΡΙΑΣ... Δυο μήνις είνι γι βουριάς, που διατηρεί του βέτου, φαίνιτι πους πεισμάτουσι να μας ξηράνει φέτου. Τσι γι Αγλιας τ’ γούνα ντ τν ίβαλι τσι τν άσπρη την κουκούλα, τσ’ απ’ του κρυγιώμα τα νιρό τ’ χουριού παγώσαν ούλα. Τα σύρματα ’πόξου τς ΑΕΗς σαν άλμπουρα σφυρίζιν τσι σαν τσιράσια τραγανά γοι μύτις μας κουτσνίζιν. ’Π’ του κρύου κατουριόμαστι γοι γέροι σαν τ’ ατσίδια τσι πα σ’ σόμπα στου καφινέ κουλλούμι σαν τα στρείδια. Ουχυρουμένους γι βουριάς, δε θα τα βάλει κάτου, ικτός να τούνι βουβαρδίσ’ μ’ ατουμικές του ΝΑΤΟΥ. Απί νιρό του καλουτσαίρ’ θαν έχουμι παπάλα τσι άλυτα προυβλήματα για του χουριό μιγάλα. Τουν ουρανό λουγιάζουμι, μπα τσι αλλάξ’ τσιρός τσι πιάσ’ ντουν του φιλότιμου τσι βρέξ’ ’π’ τώρα τσι μπρος. Αμα δε βρέξ’ τώρα τσι Μάρτ’ς, φουρτούνις θα μας φέρ’, θα ξηραθούμι σα τξιτζίρ’ μέσα στου καλουτσαίρ’.

Εριξε στο στόχο και πέτυχε!... Έσκυψε και μάζεψε το θήραμα, ήταν ακόμα ζωντανό, το κράτησε στη χούφτα του. Ένιωσε την καρδούλα του να χτυπά δυνατά σ ’ έναν τρελό ρυθμό. Είδε το φόβο στα μάτια του μ ’ ένα πελώριο ερωτηματικό. Ξεψύχησε... Εκείνος έμεινε σιωπηλός, ακίνητος, ένα δάκρυ κύλησε... Ή ταν τότε πολύ νέος. Απέταξε τον οπλισμό για πάντα να ξεφ ύγει του νόμου της ζούγκλας, ένα καρτίνι εκπολιτισμού. Δεκέμβρης 2006

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ

ΠΙΘΙΡΟΣ ΤΣΙ ΠΙΘΙΡΑ

Αγιάσος, 24.2.1997

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ

ΕΓΚΛΗΜ Α ΗΤΑΝ Έγκλημα ήταν που σ ’ αγάπησα, χαρά μου, και πριν πετάξω μου κοπήκαν τα φτερά μου, μες στο σκοτάδι μοναχός μου μαραζώνω, το σφάλμα είναι που σ ’ αγάπησα και μόνο. Εκλιπαρώ ένα σου βλέμμα και πεθαίνω, πως βγαίνεις μ ’ άλλον, πως με ξέχασες μαθαίνω, εσύ σκοτώνεις κάθε μέρα την ψυχή μου κι όμως εγώ παρακαλώ στην προσευχή μου. Να ’σαι καλά κι ευτυχισμένη στη ζωή σου, κι ας με πληγώνει που δεν είμαι πια μαζί σου κι ας με ματώνει που σε χάνω και πονάω, αφού δεν έπαψα στιγμή να σ ’ αγαπάω. ΜΑΡΙΑ ΚΑΜΙΝΕΑΗ-ΠΑΤΣΕΑΗ

Του γιο μας τουν παντρέψαμι, είνι λίγους τσιρός, γ ίν ’τσι γη γ ’ναίκα μ’ πιθιρά τσι γω γιου πιθιρός. Τουν τίτλου είδα δ έχ’τσι ντουν γη γ ’ναίκα μ ’ τς πιθιράς, γω είπα τς μη ξα νοίγισ ι, μου χώ νι τνα τ ’ χαρά σ ’. Υπουμουνή χρειγιάζιτι, γοι μέρις πουνηρές, δε χουνιβγόστι σήμιρα νύφις τσι πιθιρές. Τσι γω προυσέχω μη συμβεί του πάθ’μα τς αλιπούς, γιατί είμι υποψήφιους γ ι’ αυριανός παππούς. Αθήνα, 22.11.2006

ΓΙΩΡ Σ Τ’ ΠΑΠΑΝ’

ΒΗΜΑΤΑ ΜΟΝΑΞΙΑΣ Ένας άνθρωπος με μπέσα, δίχως άλλην αλλαξιά, περπατά στον κόσμο μέσα κι όμως νιώθει μοναξιά. Έμαθε να ζει μονάχος, χρόνια μέσα σε κελί, λόγος όμορφος και πλάνος, να τον πει δεν ωφελεί. Στον καθρέφτη σαν κοιτάξει, να το κρύψει δεν μπορεί, την ευθύνη τη μοιράζει και του πέφτει το φλουρί. Πόνος ξέχειλος τον τρώει, σε ποιο χρόνο να τον πει, έχει χά σ ει το ρολόι και το τρένο στη ζωή. Π οιος να ξέρει πώς αντέχει τόσο πόνο στην καρδιά, ύπνο ήσυχο δεν έχει, γράφει, σβήνει στα χαρτιά. Ό νειρα φυλακισμένα των παλιών καλών καιρών, είναι πια ξεθωριασμένα, δεν ταιριάζουν στο παρόν. Π ερπατά για να μην πέσει, ίσιο το κορμί κρατά και με το ραβδί στη μέση πάντα πίσω του κοιτά. ΣΠΥΡΟΣ Κ. ΚΑΡΑΜΟΥΝΤΖΟΣ

ΠΡΕΣΒΕΥΤΗΣ Ό,τι είπα, δεν το είπα. Αλλοι το ψιθύρισαν. Ό,τι έγραψα, δεν το έγραψα. Αλλα χέρια δρουν. Ό,τι έχω, δεν το είχα. Αλλοι μου το έδωκαν. Χωρίς «γιατί», δίχως «πρέπει». Έτσι. Επειδής το θέλησαν. Έτσι. Επειδής λαχταρώ.

Και να ’μαι... Πρεσβευτής του ονείρου, που άλλοι ονειρεύτηκαν και εγώ πίστεψα. Ολα στον κόσμο τούτον μια στιγμή τα κάμει. Κι αυτή την ίδια τη στιγμή δεν την ορίζεις εσύ... Ο,τι έχω, το έχω. Σφιχτά στις Αύσες το κρατώ, σ’ Ανατολές το ζω. Ο,τι ανέτειλε, ανέτειλε. Ο,τι έδυσε, έδυσε. Κι όλα ο άνεμος τα παίρνει. Τα ξεπλύνει η βροχή κι ο ήλιος τα στεγνώνει. Ομπρός, εργάτες, όσο είναι καιρός! Ομπρός, μαστόροι, δίχως καρφιά στα στήθη! Ομπρός! Στις επάλξεις! Στα χαρακώματα! θέλει αγώνα, Πρεσβευτή, τα Σύμπαντα στους ώμους να βαστάξεις. θέλει φωτιά δα περισσή... να την κερνάς κρασί σε φίλους και σ’ οχτρούς! Μυτιλήνη, 1.8.2006

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΑΑΤΟΓΙΑΝΝΗΣ

ΚΟΥΝΤΕΒ’ ΝΑΝ ΕΡΤ’ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥΤΣΑΙΡ’ Κουντέβ’ ναν έρτ’ του καλουτσαίρ’ μαζί μι τα χιλ’δόνια τσι μες στουν Αγιανν’ να λαλιούν του Απριλιού τ’ αηδόνια. Αεν είχαμι κρυγιώματα, σαν τα παλιά τα χρόνια, που κάθα βδουμάδα έβριχι τσι πέφταν τ’ άσπρα χιόνια. Ουχυρουμένους γι βουριάς βρουντά μι τα κανόνια ντ τσι γη νουτιά γη κατουρλού ούλ’ μέρα τρίζ’ τα δόντια τς. Παρακαλιούμι ούλ’ να βρέξ’ να βγάλ’ γη γη χουρτάρια, να φαν γοι διαβητικοί, πρόβατα τσι τα μλάρια. θαρρείς πους είνι καλουτσαίρ’, ούλ’ μέρα χ’πά γι ήλιους, φαίνιτι θα παγαίν’ τσι Μάρτ’ς τσι θα ’ν ’ τσιρός γι ίδιους. Αλλού βρέχ’ τσι χιουνίζει τσ’ αλλού μαυρίζ’ τσιρός, μι του διλτίου του νιρό ’πί τώρα θα ’ν ’ τσι μπρος. Τουν ουρανό λουγιάζουμι σα τς όρθις άμα πίνιν, μπα τσι σ’ννουφιάσει πλια τσι βρέξ’ τσι τα νιρά πληθύνιν. Προυτού να πέσιτι του βράδ’, κάνιτι του σταυρό σας, γιατ’ είνι μπιρδιμένου πλια του τέλους του δικό σας. Αγιάσος, 1.4.1997

ΜΕΝΕΑΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ

ΛΕΣΒΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΟΛΙΦΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ Λίφυλλο του Λοΰκα Κουφέλλη με αποκριάτικη σάτιρα Ο λαϊκός ποιητής και κηποτέχνης Δούκας Κουφέλλης, γιος του τελευταίου μουχτάρη (προέδρου) της Αγιάσου Γεωργίου Κουφέλλη γεννήθηκε το 1913 στην Αγιάσο και απεβίωσε το 2002 στην Έδεσσα, όπου τελευταία ζούσε με τη σύζυγό του Ελισάβετ. Εκτός των άλλων έγραψε σατιρικούς στίχους, συνεχίζοντας και αυτός με τον τρόπο του τη μακρόχρονη καρναβαλική παράδοση του τόπου μας. Στην προσπάθειά μας να διασώσουμε χρήσιμο υλικό, άγνωστο ή δυσπρόσιτο για τους περισσότερους, δημοσιεύουμε στη συνέχεια φωτομηχανικά το δίφυλλο, διαστάσεων 19,7 χ 15 εκ., «Αποκριάτικη Λεσβια­ κή Σάτυρα» του Δούκα Κουφέλλη, το οποίο μας παραχώρησε ο πρόθυμος συνεργάτης μας Παρασκευάς Ευστρατίου Διάκατος. Περιέχει 116 δεκαπεντασύλλαβους στίχους, ιαμβικούς και τροχαϊκούς ζευγαρω­ τής ομοιοκαταληξίας, γραμμένους κατά βάση στο αγιασώτικο ιδίωμα. Πρέπει ν ’ απαγγέλθηκαν εκτός Αγιάσου, πιθανότατα στον Π ολιχνίτο, όπου ήταν εγκαταστημένος ο ποιητής για κάποιο χρονικό διάστη­ μα. Το ερμηνευτικό γλωσσάρι συντάχτηκε στο μονοτονικό, με κάποιες βελτιώσεις στην απόδοση, στην ορ­ θογραφία και στην παρουσίασή του. ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΓΛΩΣΣΑΡΙ Σταυρί συνοικία της Αγιάσου ταχιά ταχτέρ9αύριο το πρωί τ σ ’καλουμπάρδακα τσουκαλομπάρδακα, τσουκάλια και άλλα πήλινα σκεύη τέμπλις ραβδιά κα­ τάλληλα για το τίναγμα των καρπών από τα δέντρα τρουβάδίζ τορβάδες, τρίχινοι σάκοι, ταγάρια χαράρια μεγάλα τρίχινα σακιά ασιν’κουπατριώτις (ιδιόπλασττ\ λέξη) αρσενικοπατριώτες, άντρες καθίζ (γράφε καδής) καδής, κυρίαρχη γυναίκα, πρβλ. «τς νύχτας γιου κα­ δής κ’μαντέν’» καθίτσ’ α λ ’φτό καθίκι επιχρισμένο ε­ σωτερικά αψ ’λά ψηλά γιαγνίσ9λάθος κριμανταλάδις κρεμανταλάδες, άντρες μη διαλουγάσι σαν του βόδ9 μη συλλογίζεσαι σαν το βόδι γραμμάτιου θα α 9ποίσου θα σου κάνω γραμμάτιο άλλους να κ ά τ9 απάνου άλ­ λος να κάθεται επάνω δεν του σ ’νεικάζου δεν το συ­ νειδητοποιώ, δεν το χωρά το μυαλό μου κάτσι λοιπόν στα σ ’νέκαλα α 9έλα στα συγκαλά σου, λογικέψου συγκρνγιαζόντι αισθάνονται σύγκρυο, συγκλονίζονται αντρουχουρίστριγις (γράφε αντρουχουρίστιργις) α­ ντροχωρίστρες Θα τα πω στη φόρα θα τα βγάλω στη φόρα, θα τ ’ αποκαλύψω θα τα κάνου ντάρνταγαν9θα τα κάνω άνω κάτω κ ’βάρα άπλυτα πολλά άπλυτα στον μ ιγ 9ντάν9 στο μεϊντάνι, στο φανερό κα μ9τσιές καμουτσικιές, χτυπήματα με καμουτσίκι α λ ιπ 9δάρα μεγάλη αλεπού, (μτφ.) παμπόνηρος δε σου γνάψαν τη προυβιά σ 9δε σου καθάρισαν από τις τρίχες την προ­

βιά, (μτφ.) δε σου πήραν τα οφειλόμενα χρήματα τα μπασιαρντίζ’ς τα καταφέρνεις ανιμόμ’λους ανεμόμυ­ λος, (μτφ.) άνθρωπος που αλλάζει απόψεις και θέσεις, ασταθής άσκουλσουν μπασαρινά (α§Γο1δΐιη ύα§απηα)! μπράβο όποιος κατορθώνει μπον ντουνιά τσαρκιφιλέκι, άσκουλσουν τσεβιρινέ (τουρκ. παροιμία «ύιι άϋηγα ςαιΤ ΜσΓ, α§Γο1δΐιη ςενίιϊησ» (= αυτός ο κόσμος είναι ουράνιος τροχός, μπράβο όποιος τον γυρίζει) άφιριμ! άφεριν! μπράβο! τ σ ’μπίδα τσιμπίδα, (μτφ.) υ­ πηρεσιακός μηχανισμός σύλληψης παρανομούντων α π ’ του γόνατου θα κλάσ9ς (συνηθισμένη φράση) θα ζοριστείς σε μεγάλο βαθμό ώσπουτι; έως πότε; θα φουρουφεύγεις (ιδιόπλαστη λέξη) θα φοροδιαφεύγεις θα τους πιάσει ο μπρακός (γράφε μπραγκός) θα τους πιάσει ο γάντζος, θα δεσμευτούν γκιργκίρια μικρά α­ λιευτικά σκάφη με πυροφάνι, γρι γρι ζ 9γούρια κριά­ ρια καπριγιά κάπροι, αρσενικά γουρούνια λιουτόπια τρία άλφα πολύ καλά λιοκτήματα χουράφια μπονζ γκιμπί (ύιιζ = όπως ο πάγος) (μτφ.) όμορφα χω­ ράφια μι παράδις σάλια μπάλια με πολύ λίγα χρήμα­ τα πνίχτιργις τσι τσαλιμλίδ ’σσις που πνίγουν και κά­ νουν τσαλίμια, δηλαδή κόλπα απού σπόντα από σπό­ ντα, τυχαία άθρουπουπουτ9τσοί (ιδιόπλαστη λέξη) ανθρωποποντικοί μην του κάψουμι του γιούν9μην το χαλάσουμε το παιχνίδι

«ΑΙΜ ΟΡΡΟΦΙΛΙΑ - ΑΙΜΑ - ΑΙΜΟΔΟΣΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΖΩΗΣ» Ο Τριανταφΰλλου στην εμπροσθοφυλακή του Αναπηρικού Κινήματος Σ τ ι ς 8.8.2006 η Ένωση Αγριτών Λέσβου Αθηνών και περιχώρων «Αγιος Δημήτριος» οργάνωσε εκδήλωση κατά την οποία έγινε παρουσίαση, στην αυλή του Δημοτικού Σχολείου Αγρας, του βιβλίου του συγγραφέα Γιάννη Τριανταφύλλου «Αιμορρο­ φιλία - αίμα - αιμοδοσία: σχέση ζωής», το οποίο κυ­ κλοφόρησε κατά το τρέχον έτος από τις εκδόσεις Δεδεμάδη. Μίλησαν ο Γιάννης Χατζηβασιλείου, ο γιατρός και λογοτέχνης Μάκης Αξιώτης, η κοινωνική λει­ τουργός και πρόεδρος του Συλλόγου Εθελοντών Αιμοδοτών και Δωρητών Οργάνων Σώματος Μυτι­ λήνης Μαρία Ζερβού, ο εκπαιδευτικός Χαράλα­ μπος Σαχτούρης, που ήταν και συντονιστής του Προγράμματος, και ο ποιητής Άρης Ταστάνης. Εκτός προγράμματος μίλησαν στο τέλος η εκπαι­ δευτικός και δραστήρια εθελόντρια του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού με βαθμό προϊσταμένης Α ' τά­ ξης και ειδικότητα στην Αιμοδοσία Τζένη Πιτταδάκη, η διακεκριμένη αιματολόγος Καλλιόπη Αουίζου και ο Αέσβιος αναισθησιολόγος Μιχαήλ Βαλλίνας. Στη συνέχεια δημοσιεύουμε την ομιλία του Γιάννη Χατζηβασιλείου. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Α ισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά, που μου δίνεται η ευ­ καιρία από το βήμα ετούτο της πολυδύναμης επαρ­ χίας να επικοινωνήσω για δεύτερη φορά μαζί σας, να διαπιστώσω την καλή σας διάθεση και να εκτιμήσω την κοινωνική σας ευαισθησία. Στις 20 Αυγούστου 2000 συμμετείχα με την ολιγότητα των δυνάμεών μου στην παρουσίαση του δίτομου ιστοριογραφικού-λαογραφικού πονήματος «Αγρα Λέσβου», το οποίο ξάφ­ νιασε τους διανοούμενους του τόπου μας και απόσπασε ευνοϊκές κριτικές. Απόψε συγκεντρωθήκαμε για την παρουσίαση ενός άλλου βιβλίου του Γιάννη Τριανταφύλλου, με διαφορετικό περιεχόμενο αλλά με ομόλογο θα μπορούσαμε να πούμε στόχο, το οποίο κυκλοφόρησε εφέτος στη σειρά των επιμελημένων εκ­ δόσεων του Οίκου Δεδεμάδη. Ο τίτλος «ΑΙΜΟΡΡΟ­ ΦΙΛΙΑ - αίμα - αιμοδοσία: σχέση ζωής» προϊδεάζουν, αλλά και παράλληλα προβληματίζουν τον καθένα μας, ειδικό ή μη, αφού όλοι μας είμαστε φορείς του υ­ γρού ζωτικού στοιχείου, το οποίο κυκλοφορεί αστα­ μάτητα στις φλέβες και στις αρτηρίες μας.

Η προμετωπίδα του βιβλίου

Ο Αγρίτης συγγραφέας Γιάννης Τριανταφύλλου, άνθρωπος με ευαίσθητες κεραίες, με πνευματικά εν­ διαφέροντά, με κοινωνικές ανησυχίες, με σωματειακή και συνδικαλιστική δράση, με αγωνιστικό παλμό, με εξομολογητική διάθεση, με πλεονάζουσα ειλικρίνεια, με υψηλό αίσθημα ευθύνης, με ενεργητική αισιοδοξία και με ασυνήθιστη παρρησία, καταχωρίζει με εκλαϊ­ κευτικό τρόπο, αλλά και με αφηγηματική ικανότητα, στο νέο του βιβλίο βιώματα, τραυματικές εμπειρίες, νοσολογικές γνώσεις, λαογραφικές-ιατροσοφικές πληροφορίες, προσωπικές κρίσεις και τοποθετήσεις, αλλά και πολλές ευχαριστίες, οφειλόμενες στο ιατρι­ κό και στο παραϊατρικό προσωπικό, το οποίο διακονεί την Εθνική Υπηρεσία Αιμοδοσίας και τα Κέντρα Αιμορροφιλικών, καθώς και στους εθελοντές αιμοδό­ τες και στους δωρητές ιστών και οργάνων σώματος. Διαρθρωτικά το βιβλίο περιλαμβάνει οχτώ κεφά­ λαια με τις οροθετικές επικεφαλίδες: Από την άγνοια στη γνώση, Αιμορραγική διάθεση-αιμορροφιλία, Το αίμα στις παραδόσεις και στη λαϊκή ιατρική της πα­ τρίδας μας, Αιμοδοσία - Κέντρα Αιμορροφιλικών, Πρόδρομοι, θεμελιωτές, επίγονοι (Μαθιός Μακκάς, Αρκάγαθος Γούττας, Μικές Παϊδούσης, Ιπποκράτης Τσεβρένης, Ηλίας Πολίτης, Τιτίκα Μανδαλάκη-Γιαννιτσιώτη, Ειρήνη Κοντοπούλου-Γρίβα, Καλλιόπη Αουίζου, Κυριακή Σωφρονιάδου, Σοφία ΑρώνηΒουρνά, Αναστασία Καραφουλίδου και Ζαχαρίας Σι-

νάκος), Αιμορροφιλία και αναπηρία, Σύλλογος Προ­ στασίας Αιμορροφιλικών Ελλάδος, Αθλητισμός-Πολιτισμός. Σ ’ αυτά ο συγγραφέας μέσα από τους διαύ­ λους της πενηνταεξάχρονης πείρας του ως χρόνια πάσχων από τη «βασιλική νόσο», από την αιμοφιλία (ΙιαοπΊορΙιίΙΐα), όπως επικράτησε να λέγεται διεθνώς α­ πό το 1828, ή από την αιμορροφιλία, που ως όρος ε­ τυμολογικά είναι ορθότερος, επιχειρεί να ενημερώσει τον αναγνώστη σφαιρικά, να τον ευαισθητοποιήσει σε ό,τι έχει σχέση με την αναπηρία γενικότερα και με την αιμορραγική διάθεση ειδικότερα, ώστε απαλλαγμένος από την παχυλή άγνοια ν ’ αποδεχτεί τη διαφορετικό­ τητα του καθενός, η οποία πρέπει να είναι σεβαστή, να προστατεύεται από τους νόμους σε παγκόσμια κλίμα­ κα και ν ’ αξιοποιείται δυναμικά για την προαγωγή του πολιτισμού και για τη βελτίωση των διαπροσωπι­ κών και των κοινωνικών σχέσεων. Ο Γιάννης Τριανταφύλλου με το βιβλίο του αυτό έ­ δωσε ένα ακόμη δείγμα της αξιοσύνης του και μια ε­ πιπλέον ηχηρή και αποστομωτική απάντηση σ’ αυτούς οι οποίοι, όντας θιασώτες αναχρονιστικών αντιλήψε­ ων, θεωρούν την αναπηρία, μορφή της οποίας λογίζε­ ται και η αιμορροφιλία, ανικανότητα. Εξ απαλών ο­ νύχων αισθάνθηκε και βίωσε στιγμές απόρριψης, πε­ ριθωριοποίησης, αλλά και πνιγερής υπερπροστασίας. «Δεν ξέρω πώς, γράφει, αλλά από τα πρώτα βήματα της ζωής μου το τούβλο, ένα απλό οικοδομικό υλικό, για μένα έγινε καθοριστικό σύμβολο ζωής. Οι επιδό­ σεις μου στα γράμματα ήταν τέτοιες, που ο δάσκαλός μου στο σχολείο κουράστηκε να με νουθετεί «με το άν­ θρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο», καταλήγοντας αβασάνιστα στην αντιπαιδαγωγική άποψη ότι ένα τούβλο, ό,τι και να το κάνεις, τούβλο θα παραμείνει. Αυτή η άποψη έγινε πεποίθηση σε μερικούς από τους δικούς μου ανθρώπους, που τούβλο με ανέβαζαν, τού­ βλο με κατέβαζαν σε κάθε πεισματική μου άρνηση να

Η αιματολόγος Καλλιόπη Αου ίζου στο βήμα...

ανταποκριθεί) στα σκόπιμα και ανούσια τεχνάσματα γνώσεων, στα οποία με καλούσαν να απαντήσω. Ταμπουρωμένος πίσω από αυτήν την παρομοιώδη (γρά­ φε παροιμιώδη) έκφραση περί «τούβλου», που για τους πολλούς σήμαινε ανεπίδεκτο μαθήσεως, βρήκα την ησυχία μου στο σχολείο, στο σπίτι, στη γειτονιά, κατακτώντας υποσυνείδητα το δικαίωμα να διαχειρί­ ζομαι την ελευθερία μου στις μικρές μου επιλογές, στο φάί', στο παιχνίδι, στη συναναστροφή»(12). Η απαράδεκτη, από παιδαγωγική άποψη, στάση των ανθρώπων του στενού οικογενειακού αλλά και του κοινωνικού περιβάλλοντος, είναι βέβαιο ότι επη­ ρέασε σε μεγάλο βαθμό τον ψυχισμό του Γιάννη Τριανταφύλλου, ενεργοποιώντας τους κατάλληλους μηχα­ νισμούς άμυνας, όπως είναι η αντιστάθμιση και η υπεραντιστάθμιση. Κατά την πρώτη περίπτωση ο αμυ­ νόμενος καταβάλλει προσπάθειες και εξισορροπεί την αδυναμία του με κάτι άλλο. Π.χ. υστερεί στα θετικά μαθήματα, άλλ’ αριστεύει στα φιλολογικά. Κατά τη δεύτερη περίπτωση της υπεραντιστάθμισης ο αμυνό­ μενος καταβάλλει προσπάθειες και διακρίνεται εκεί ό­ που υστερεί ή τον έχουν κατατάξει δίκαια ή άδικα οι

Αναμνηστική φωτογραφία από την εκδήλωση. Διακρίνο­ νται, από αριστερά, η Ζαχαρούλα Ααλδαρά, ο Γιάννης Τριανταφύλλου, ο Αρης Ταστάνης, ο Γιάννης Χατζηβασι­ λείου, η Μαρία Ζερβού, ο Μάκης Αξιώτης και ο Χ α­ ράλαμπος Σαχτούρης.

άλλοι. Π.χ. ο κουτσός μπορεί να διακριθεί ως δρομέ­ ας ή ως ποδοσφαιριστής, ο κουλός ως καλαθοσφαιρι­ στής κτλ. Ο Γιάννης Τριανταφύλλου έχω τη γνώμη πως είναι λανθάνουσα περίπτωση υπεραντιστάθμισης. Δεν ήταν βέβαια ανεπίδεκτος μάθησης, αλλά ως τέτοιον, κατα­ πώς μας εξομολογείται, τον θεωρούσαν κατά τους χρό­ νους της μαθητείας του στο δημοτικό. Αντίθετη ήταν η αξιολόγησή του από το διδακτικό προσωπικό του γυ­ μνασίου της Αθήνας, στο οποίο συνέχισε τα εγκύκλια μαθήματα. «Οι καθηγητές μου, γράφει, πιστεύουν πως είμαι ένα κομμάτι από πηλό, πάρα πολύ εύπλαστο και δημιουργικό» (16). Θέλοντας επομένως να διαλύσει το συντηρούμενο αντιπαιδαγωγικό χαρακτηρισμό και να πολεμήσει στην πράξη και όχι με θεωρητικό τρόπο, την επικρατούσα κοινωνική αντίληψη ότι η αναπηρία είναι ανικανότητα, στράφηκε στα γράμματα και ο μέχρι τού­ δε πνευματικός του αμητός είναι αξιοπρόσεκτος. Απότοκα αυτής της πορείας του η ενδυνάμωση του αυτοσυναισθήματος, της αυτοεκτίμησης, που πηγάζει από την προσωπική γνώμη που έχουμε για την αξία ή την απα­ ξία μας, αλλά και του συναισθήματος της τιμής, το ο­ ποίο δρομολογείται από τη γνώμη που έχουν οι άλλοι για την αξία ή την απαξία μας. Ο Γιάννης Τριανταφύλλου είναι ξεχωριστή περί­ πτωση αμυνόμενου ανθρώπου. Έχει επίγνωση της ε­ πισφαλούς υγείας του, η οποία πρέπει να εναρμονίζε­ ται με αυστηρά πειθαρχημένη ζωή για την ελαχιστοποίηση των επικίνδυνων τραυματισμών. Παρ’ όλα αυ­ τά, δεν μπόρεσε να τιθασεύσει μοιρολατρικά την ανύπνωτη ζωτικότητα και δημιουργική του διάθεση. Δεν μπόρεσε να μπει στο γυάλινο πύργο της απραξίας, του εφησυχασμού, της κοινωνικής χειμέριας νάρκης. Απο­ δέχεται την ιδιαιτερότητα της αναπηρίας, αλλά δεν ντρέπεται γ ι’ αυτήν ούτε αισθάνεται ενοχή. «Η ανα­ πηρία είναι μια πραγματικότητα στη ζωή μας, μα δεν

είναι ντροπή. Ντροπή είναι να μη θες να δεις την πραγματικότητα»(15), γράφει χαρακτηριστικά. «Ζώντας διαρκώς στο μεταίχμιο ζωής και θανάτου, γρά­ φει σε άλλο σημείο του βιβλίου του, έμαθα να αγαπώ τη ζωή μου έτσι όπως πραγματικά είναι, μα το σημα­ ντικότερο είναι ότι προσπαθώ να μεταφέρω στον προ­ σωπικό μου περίγυρο και την κοινωνία το μήνυμα πως αυτοί είναι εκείνοι που πρέπει να κατανοήσουν τα όρια της δικής μου ζωής που επιβάλλει η νόσος της αιμορροφιλίας και όχι να φθάσω εγώ στα όρια της δι­ κής τους»(26). Απορρίπτει την εξίσωση οποιοσδήποτε αναπηρίας με την ανικανότητα, όπως δέχονται συχνά πυκνά οι άνθρωποι που είναι δέσμιοι παρωχημένης κοινωνικής νοοτροπίας και ρατσιστικών αντιλήψεων. «Αυτήν την αντίληψη και συμπεριφορά, γράφει, δεν την αποδέχτηκα ούτε για τον εαυτό μου ούτε για τους συμπάσχοντες. Την αντιπάλεψα με χίλιους τρόπους σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Μέχρι που μου έγινε συνείδηση και καθημερινή στάση ζωής»(24). Ο πόλεμος ενάντια σε παγιωμένες από αιώνες κοι­ νωνικές αντιλήψεις ήταν και εξακολουθεί να είναι σκληρός. Η αμάθεια λειτουργεί και στις μέρες μας σε παγκόσμια κλίμακα, παρ’ όλο που έγιναν σοβαρά πολι­ τιστικά βήματα. Οι λογής λογής προλήψεις μπορεί να περιορίστηκαν με την πρόοδο της επιστήμης, αλλά δεν εξέλιπαν. Οι προκαταλήψεις εξακολουθούν να επηρεά­ ζουν τη ζωή των ανθρώπων. Στα εκπαιδευτήρια όλων των βαθμιδών έγιναν πολλά, άλλ’ επιβάλλεται να γί­ νουν περισσότερα. Δεν αρκούν μόνο οι θεωρίες και οι λογής λογής ευαγγελισμοί, αλλά χρειάζονται και πρά­ ξεις και αναθεωρήσεις και απομυθοποιήσεις. Το γνωμι­ κά π.χ. «νους υγιής εν σώματι υγιεί», που παλαιότερα κυρίως το κορνιζώναμε στις αίθουσες διδασκαλίας και το θεωρούσαμε ως θέμα 505 για εκθεσιακή ανάπτυξη, είναι μια κλασική περίπτωση παραχάραξης λατινικού γνωμικού, η οποία πιθανότατα να έγινε τότες που η νι-

Μερική άποψη του ακροατη­ ρίου. Διακρίνονται, από αρι­ στερά, εκτός των άλλων, η εθελόντρια του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού Τζένη Πιτταδάκη, ο βουλευτής Σταύρος Σκοπελίτης, ο δήμαρχος Καλ­ λονής Γεώργιος Κυρατζής, ο τέως νομάρχης Δημήτριος Βουνάτσος...

τσεϊκή θεωρία του «Ούσιτησηδοΐι», του υπερανθρώπου, άνθιζε στην Ευρώπη, για να οπλίσει το χέρι του μεγά­ λου μακελευτή της ανθρωπότητας Χίτλερ. Πρόκειται για φασιστική γνώμη. Ο Λατίνος ποιητής Ιυνεηαΐΐδ έ­ γραψε «οταικΙιΐΓη οδΐ ιιΐ δίΐ ιποηδ δαπα ίπ οοιροτσ δαηο» (θα ήταν ευχής έργο να είναι το γερό μυαλό στο γερό σώμα). Οι δικοί μας αφαίρεσαν το πρώτο μέρος, όπου φαίνεται η έκφραση της ευχής, και κράτησαν το δεύτερο μέρος. Κοντολογίς μετέτρεψαν την ευχή σε κατάφαση, παρα­ ποιώντας το νόημα. Αναρίθμητα τα παραδείγματα των λογίων με αναπηρίες συγγενείς, δηλαδή εκ γενετής, ή ε­ πίκτητες. Οι θιασώτες του παραολυμπισμού των νεότε­ ρων χρόνων δεν υστερούν πνευματικά από τους άλλους λόγω της αναπηρίας τους. Το Αναπηρικό Κίνημα στην Ελλάδα βρήκε στο πρόσωπο του Γιάννη Τριανταφύλλου έναν ενθουσιώ­ δη υπέρμαχο, που έχει το θάρρος της γνώμης, που α­ ντιπαλεύει αποτελεσματικά τα πολλά και σύνθετα προβλήματα της νόσου του, που συνεργάζεται αρμο­ νικά με υπεύθυνα άτομα και φορείς του ιατρικού χώ­ ρου, που συστρατεύεται και συμπορεύεται σε κοινούς αγώνες, που διεκδικεί σθεναρά τα φαλκιδευόμενα συ­ χνά πυκνά ανθρώπινα δικαιώματα, που υπερασπίζε­ ται τη διαφορετικότητα απαιτώντας το σεβασμό της. Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι τα τελευταία χρό­ νια ανατράπηκαν πολλές αναχρονιστικές κοινωνικές αντιλήψεις που ταλάνιζαν χιλιάδες ανθρώπους. Είναι ευχάριστο που σε παγκόσμια κλίμακα έγιναν και εξα­ κολουθούν να γίνονται θετικά βήματα σε ό,τι έχει σχέ­ ση με τα άτομα της διαφορετικότητας. Κατά την επί­ σκεψή μου στη μακρινή Αυστραλία το Νοέμβρη 1998, με έγκριση των Υπουργείων Αιγαίου και Εθνικής Παι­ δείας και Θρησκευμάτων, μου έκανε ιδιαίτερη εντύπω­ ση ο έντονος προβληματισμός ενός μαθητή του Ελληνι­ κού Κολεγίου της «Αγίας Ευφημίας» στο 5γώισγ, στο οποίο φοιτούσαν εφτακόσια περίπου ελληνόπουλα. Μου έγιναν πολλές και διάφορες ερωτήσεις στο Τμήμα όπου πήγα και μίλησα ως ομογενής επισκέπτης. Μια α­ πό αυτές ήταν τι έχει γίνει στην Ελλάδα, στη μητέρα πα­ τρίδα, για την επίλυση χρόνιων προβλημάτων των ατό­ μων με ειδικές ανάγκες. Απάντησα γενικά ότι η χώρα μας βρίσκεται πολύ πίσω από την Αυστραλία στον το­ μέα αυτό, αλλά ότι υπάρχει αυξανόμενη ευαισθητοποίηση και υλοποίηση προγραμμάτων στήριξης. Δεν ήμου­ να εξάλλου και ο ειδικός, που θα μπορούσε να μιλήσει αναλυτικά, με απόλυτη τεκμηρίωση και με τα απαραί­ τητα στατιστικά στοιχεία. Δεν είχα διαβάσει εξάλλου τότε, αφού δεν είχε κυκλοφορήσει, και το εκλαϊκευτικό και κατατοπιστικό βιβλίο του Γιάννη Τριανταφύλλου, το οποίο παρουσιάζουμε σήμερα. Με το βιβλίο αυτό ο Γιάννης Τριανταφύλλου προ­ ώθησε ακόμη περισσότερο την αιχμή του δημιουργικού του δόρατος στον πολιτισμό, στον οποίο στράφηκε α-

Ο συγγραφέας Γιάννης Τριανταφύλλου ευχαριστεί όλους όσοι συνέβαλαν στην επιτυχία της εκδήλωσης.

ναζητώντας το ασφαλές καταφύγιο αλλά και την κα­ ταξίωση όχι μόνο τη δική του αλλά και των λογής λο­ γής άλλων συμπασχόντων, οι οποίοι οραματίζονται μια κοινωνία χωρίς προκαταλήψεις και ανισότητες. «Μέσα από αυτήν τη δύσβατη πορεία, γράφει, με αγώ­ να καθημερινό σε όλα τα επίπεδα και κόντρα στις α­ ντιλήψεις που πληγώνουν και δηλητηριάζουν ανθρώ­ πινες σχέσεις, βρήκα και το δικό μου μικρό μονοπάτι που με οδήγησε στον πολύμορφο και πολύχρωμο χώρο του πολιτισμού. Εδώ βρήκε πρόσφορο έδαφος να εκ­ δηλωθεί και να αναδειχθεί και η μικρή μου πνευματική προσπάθεια, που με έκανε να νιώσω ίσος προς ίσο με όλα τα άλλα μέλη της κοινωνίας, επιβάλλοντας στον προσωπικό μου και κοινωνικό περίγυρο τη διαφορετι­ κότητα που απορρέει από την υγεία μου, όχι ως μειονεκτικότητα που γεννά τον οίκτο, τη διάκριση και την κοινωνική απαξία, αλλά ως μια υπαρκτή πραγματικό­ τητα που απαιτεί σεβασμό στο διαφορετικό»(154). Φίλες και φίλοι, ο Γιάννης Τριανταφύλλου ολοχρονίς περνά μέσα από συμπληγάδες και πάντοτε βγαίνει νικητής. Και τούτο, γιατί είναι άνθρωπος με ισχυρή θέληση, με δημιουργι­ κό παλμό, με πνευματικά και καλλιτεχνικά ενδιαφέρο­ ντα. Του αξίζουν θερμά συγχαρητήρια για τους συνε­ χείς αγώνες του, για τις άοκνες προσπάθειές του, για τις συγγραφικές πραγματώσεις του. Ευχόμαστε και το νέο καλοτυπωμένο και προσεγμένο πόνημά του να εί­ ναι καλοτάξιδο, να διαβαστεί από πολλούς, μικρούς και μεγάλους, πάσχοντες και μη, και να συμβάλει στην ενημέρωση, στη γνώση, στο σεβασμό του ανθρώπου α­ πό τον άνθρωπο, στην αποδοχή της διαφορετικότητας. Σας ευχαριστώ. Βριακή, 8.8.2006

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΑΕΙΟΥ

ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΗ ΣΤΡΑΤΗ ΑΝΑΣΤΑΣΕΛΗ Κατατέθηκε στο Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου Α π ό το καλοκαίρι του 2005 άρχισαν οι ενέρ­ γειες για την παραλαβή του Αρχείου του λογοτέ­ χνη και ζωγράφου Στρατή Πολύδωρου Αναστασέ­ λη και για την κατάθεσή του στο Αναγνωστήριο <φ Ανάπτυξη» Αγιάσου. Στόχος να διαφυλαχτεί, να ταξινομηθεί και να γίνει προσβάσιμο σε κάθε ζΥδιαφερόμενο. Στις 22.8.2006 έγινε ο δεύτερος δρομερής έλεγχος του αρχειακού υλικού, το οποίο ήδη βρίσκεται στο Αναγνωστήριο για καταγραφή και για ταξινόμηση. Προγραμματιζόμενη μελλο­ ντικά η έκδοση των Α πάντων του Στρατή Αναστα­ σέλη (σατιρικά ποιήματα, αφλουγές, διηγήματά, θεατρικά, καρναβαλικά, αλληλογραφία, σκίτσα-έΡ καστικά). Ο φ είλοντα ι θερμές ευχα ρισ τίες στη χήρα Ευαγγελία Αναστασέλη, η οποία έδωσε το Αρχείο του αείμνηστου συζύγου της στο Αναγνωστήριο.

Δέον να σημειωθεί ότι ο Στρατής Αναστασέλης υ­ πήρξε αναγνωστηριακός από την προπολεμική περίοδο και ότι υπηρέτησε το Σωματείο ως ερα­ σιτέχνης ηθοποιός, ω ς καρνάβαλος-σατιρογράφος, ω ς θεατρικός συγγραφέας και ω ς α ντιπρόε­ δρος (1936-1937). Η κατάθεση του Αρχείου του στο Αναγνωστήριο ίσως αποτελέσει γόνιμη α πα ρ­ χή. Α παιτούνται όμως προϋποθέσεις επαρκούς και κατάλληλου χώρου, λειτουργικώ ν μέσων και ειδικώ ν γνώσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι ρίχτηκε πρσ « ιώ ν η ιδέα δημιουργίας παραρτήματος του Ελληνικού Λ ογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.) στην Αγιάσο, για τα νησιά του Α νατο­ λικού Α ιγαίου, με αξιοποιήσιμο χώρο το Νέο Ξε­ ν ώ ν α .^ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Αναμνηστική φωτογραφία κατά την ημέρα της επίσκεψης της Επιτροπής στο σπίτι του αείμνηστου λογοτέχνη Στρατή Αναστασέλη, στη Μυτιλήνη (Κάσου 1), στις 22.8.2006. Διακρίνονται, από αριστερά, η Ευαγγελία Αναστασέλη, ο πρόεδρος του Αναγνωστηρίου Κλεάνθης Κορομηλάς, ο Γιάννης Χατζηβασιλείου και ο ηθογράφος-επιθεωρησιογράφος-συγγραφέας Αντώνης Μηνάς.

Αναμνηστική φωτογρα­ φία κατά την ημέρα της επίσκεψης της Επι­ τροπής στο σπίτι του αείμνηστου λογοτέ­ χνη Στρατή Αναστασέ­ λη, στη Μυτιλήνη (Κάσου 1), στις 22.8.2006. Διακρίνονται, από αρι­ στερά, ο πρόεδρος του Αναγνωστηρίου Κλεάνθης Κορομηλάς, ο φιλόλογος Παναγιώ­ της Στυλιανού Σκορδάς και η Ευαγγελία Ανα­ στασέλη.

Ο ΑΝΑΣΤΑΣΕΛΗΣ ΚΑΙ Ο ΠΛΙΙΑ-ΦΩΤΗΣ ΛΑΥΡΙΩΤΗΣ Η απρόσμενη χρηστικότητα ενός κάδρου εστεμμένων Ο Στρατής

Αναστασέλης, επιστρέφοντας κά-

ποτέ από την Καλλονή, από μια κούρσα, συνάντη­ σε στο Κ λίτσ’ τον παπα-Φώτη, τον άγιο αυτόν καλογερόπαπα, το γνωστό σε όλους τους Λέσβιους για τη θρησκευτική του προσήλωση. Σταμάτησε και τον πήρε, πιο πολύ για καλαμπούρι.

- Για πού, α θέλ’ ου Θιος, γέρουντα; - Να, έχου κ ά τ’ αμπόλια τσ ’μισμένα, ρεγκλάν τζανιρίκια, να πάγου να μπουλιάσου κ ά τ’ αγριγιουτζανιρ’κιές.

- Ξέρ’ς, μαθέ; - Αμέ, δ ’λειά μ’ είνι, τσι ό,τ’ δέντρου είνι...

- Είνι τσιρός ντουν; - Ναι, τώρα είνι πα στου ζ ’μί ντουν...

- Ε, τότις α πάμι στου σπίτι μ’, στου Β ’νά ρ ’, α μ’ αμπουλιάσ’ς μιαν άγριγια τζα νιρ’κιά πο ’χου μες στν αυλή τσ ’ ίβγι μουναχή τς. Πράγματι πήγαν και την μπόλιασε.

- Σι ουχτώ μέρις θα τνι λύσ’ς τσι άμα του αμπόλ’ είνι χλουρό, λάφρυψί τνα κουμμάτ’ απού

πόνου, είπε στο Στρατή. Στη συνέχεια τον τάισε η Βαγγελιώ και ήταν έτοιμοι να φύγουν. Ο παπαΦώτης όμως γύρεψε να πάει στην τουαλέτα. Αυτή ήταν στην άκρη της αυλής. Του την έδειξε ο Στρα­ τής. Πέρασε πολλή ώρα απαντοχής και αυτός δεν έ­ βγαινε. Ο Στρατής καβουρντιζόταν, ήθελε, βλέπεις, να κατεβεί στην πιάτσα. Είδε και αποείδε, έβαλε τις φωνές. Αιντι, ω παπα-Φ ώ τ’, τι κ ά ν’ς πλια έγιουσ’ ώρα; Γιννάς; Επιτέλους πρόβαλε ο παπα-Φώτης, αλλά η κοιλιά του φαινόταν πρησμένη, παραφου­ σκωμένη. Ο Στρατής το κατάλαβε με την πρώτη.

- Βγάλι, παπά μ’, έφτου πο ’χ ’ς κάτου α π’ του ρά­ σου, γιατί θα μι απουσυντουνίσ’ς. Αμα ε τς βλέπου, ε μπουρώ να χιστώ... Βγάλ’ του μάνι μάνι τσι πάνι α του βάλ’ς στουν τόπου ντ. Α του κριμάσ’ς, σα π ’ του ’χα. Τι ήταν αυτό; Έ να κάδρο του βασιλικού ζεύ­ γους, που ο παπα-Φώτης, βαθιά βασιλικός, θέλησε να το απομακρύνει α π ’ αυτή την απαξιωτική θέση, στην οποία το είχαν κρεμασμένο! ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

Στιγμιότυπο από την τελετή των θυρανοιξίων των παρεκκλησίων Ζωοδόχου Πηγής και Οσίου Αγάθωνα, στην Αγιάσο, στις 12.8.2001, ημέρα Κυριακή. Διακρίνονται, από δεξιά, ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Μυτιλή­ νης Ιάκωβος, η Α.Θ.Μ. ο Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής μακαριστός Πέτρος Ζ ' , ο Πανοσιολογιότατος Αρχιμανδρίτης Κύριλλος Συκής, ο κοσμαγάπητος Λευίτης Φώτης Ααυριώτης... (Φωτογραφία Παρασκευά Ευστρατίου Λιακάτου)

ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΤΗΣ ΧΘΕΣΙΝΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ Επιστολές της Βασιλικής Χατζηπροκοπίου στο μαθητή της Γ. Χουτζαίο Μ π ο ρ ε ί να πέρασε μισός αιώνας, οι μορφές όμως των δασκάλων και των καθηγητών μας στα εκπαιδευτήρια της Αγιάσου έμειναν βαθιά χαραγ­ μένες στη μνήμη μας. Στη συνέχεια δημοσιεύουμε δυο συγχαρητήριες επιστολές της σεβαστής δα­ σκάλας μας Βασιλικής (Κούλας) Γεωργίου Κονταράτου, χήρας Μενέλαου Χ ατζηπροκοπίου, προς τον πάλαι ποτέ μαθητή της Γιώργο Χ ου­ τζαίο, οτρηρό εργάτη της επιστήμης. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Μ ια

ημέρα από τις σκοτεινές, κρύες και με­

λαγχολικές, από τις πρώτες του φετινού Μάρτη, ο ταχυδρόμος μού έφερε ένα φάκελο. Το φάκελο αυ­ τό δεν ήταν συνηθισμένο. Φαινόταν πω ς θα περιεί­ χε κάτι το εξαιρετικό. Επάνω αριστερά έγραφε: Γε­ ώργιος Χουτζαίος. Το όνομα και μόνο έδιωξε τη μελαγχολία μου και ένα φως από πολύ μακριά ήλ­ θε να με ζωντανέψει. Βιαστικά άνοιξα και τι να δω! Τους τίτλους σου. Πόσο ξεχωριστός άνθρωπος είχες γίνει από το ήθος και από τη φιλομάθειά σου! Γιωργάκη μου, μόνο τέτοια περίμενα να βρω σε σένα, γιατί από μικρό παιδάκι φαινόσουν τι θα γ ι­ νόσουν. Σε συγχαίρω! Σ ’ ευχαριστώ για την ωραία σου αφιέρωση. Και η τιμή ήταν μεγάλη, αφού ύστερα από τρία χρόνια διατηρούσες την αγάπη σου για μένα. Τι δε μου θύμισες με αυτή σου τη χειρονομία! Θυμήθηκα, όταν καθόσουν στο πρώτο το θρανίο, κοντά στο παράθυρο, να προσέχεις στα μαθήματά σου και να μη δίνεις ποτέ αφορμή, για να σε παρα­ τηρήσω. Ήσουν ένα παιδάκι με τα κοντά παντελονάκια. Έξι χρόνια σε είχα στα χέρια μου, γ ι’ αυτό θυμά­ μαι πολύ ζωηρά τη φυσιογνωμία σου. Είχες κάτι μάτια έξυπνα και λαμπερά. Ή σουν ένα εξαιρετικό και σπάνιο παιδί. Αυτό φαίνεται, γιατί κοίταξε ποιος έγινες. Σε βεβαιώ ότι σε σέβομαι. Έ γινες πολύ ανώτε­ ρος άνθρωπος. Σ ’ το λέω αυτό, για να δουν και οι άλλοι ότι δε σ’ έφτιαξα εγώ σωστό άνθρωπο. Εσύ ήλθες σωστός, γιατί σ’ έφεραν στον κόσμο σωστοί γονείς. Πρώτα εκείνοι σε πρόσεξαν κι εγώ με τη

σειρά μου σε πήρα ένα μυρωδάτο λουλουδάκι με ρίζες γερές και μου μεγάλωσες. Ξεχνάς ποιος ήταν ο πατέρας σου; Έ νας πανέ­ ξυπνος, εργατικός άνθρωπος, ένα υπόδειγμα νοι­ κοκύρη. Ή η μητέρα σου πήγαινε παρακάτω; Μια γλυκιά, ευγενική κυρία, μια στοργική μάνα, μια ΚΥΡΙΑ. Θυμάμαι και την αδελφούλα σου, τη Μυρσινούλα. Τι καλό κοριτσάκι ήταν! Να, αυτή τη στιγ­ μή σας βλέπω ζωντανούς μπροστά μου, σαν να συμβαίνουν τώρα. Ακούω και τη φωνή σου ακόμη. Αοιπόν το βιβλίο σου με τράβηξε πολύ και μου έδωσες απάντηση σε πολλά ερωτήματα που είχα. Ποιος μου έδωσε αυτά τα πολύτιμα πράγματα; Έ νας μαθητής μου! Ύστερα από τόσα χρόνια που πέρασαν, μου θύ­ μισες χιλιάδες στιγμές, ημέρες, μήνες και αρκετά χρόνια, που περάσαμε εμείς οι δάσκαλοι με τ ’ αγα­ πημένα μας παιδιά! Τα ωραία μας μαθήματα, τα σχολικά τραγούδια μας, τις εκδρομούλες μας, τις γυμναστικές επιδείξεις. Αχ! Πόσο ωραία ήταν εκεί­ να τα χρόνια και πόσο γρήγορα φύγανε! Ό ταν σκέφθηκες να μου ταχυδρομήσεις το βι­ βλίο σου, φαίνεται ότι θυμήθηκες όλα αυτά και ότι ήθελες να μ’ ευχαριστήσεις, αφού όλα θα βγαίνανε από τη μνήμη μου τόσο φρέσκα. Γιωργάκη μου, σ ’ ευχαριστώ για όλα. Μου έδω­ σες να καταλάβω πόση αγάπη μου είχες. Μα και ε­ γώ δεν πηγαίνω πίσω. Σε αγαπώ σαν τα πρώτα χρό­ νια, τα τότε. Εσύ παιδάκι και εγώ νεαρή δασκάλα. Δεν ήξερα ότι ξαφνικά θα μου έδινες τέτοια χα­ ρά, αυτή την ημέρα που πήρα στα χέρια μου αυτό το πολύτιμο έργο σου. Βγάζει κανείς το συμπέρα­ σμα ότι η αγάπη δασκάλου και παιδιού μοιάζει σαν την αγάπη στους γονείς. Ή κάτι που θα τολμήσω να πω, σαν την αγάπη του Χριστού με τους μαθη­ τές του. Μια αγάπη ιερή, άδολη και αιώνια. Νιώθω τέτοιο χείμαρρο αναμνήσεων να ξεχειλί­ ζει από μέσα μου, που θα ήθελα να σου γράφω ώ­ ρες ατέλειωτες το ό,τι με πλημμυρίζει. Κάποτε ήλθε ένας επιθεωρητής. Έπιασε τον ημε­ ρήσιο έλεγχο, τον κατάλογο δηλαδή που ήταν στην έδρα. Τον άνοιξε και το βλέμμα του, η προσοχή του έπεσαν στο όνομά σου, που δίπλα του φάνταζαν τα δεκάρια, οι βαθμοί σου. Στο διάλειμμα ζήτησε στο γραφείο το Γενικό Έλεγχο και τα γραπτά σου. Έ κα­ νε τον έλεγχο και βεβαιώθηκε ότι οι βαθμοί σου

Αγιάσος. Σχολικό έτος 1950-1951. Αναμνηστική φωτο­ γραφία (Ιούνιος 1951). Διακρίνονται η δασκάλα Βασιλι­ κή (Κούλα) Γεωργίου Κονταράτου, σύζυγος Μενέλαου Χατζηπροκοπίου, και μαθητές και μαθήτριες της πρώτης τάξης του Α' Δημοτικού Σχολείου (Αγριγιώτ’κου). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο εικονιζόμενος στην κορυφή της τέταρτης σειράς, μπροστά και δεξιά του χειρονομούντος, Γεώρ­ γιος Χουτζαίος).

συμφωνούσανε σε όλα. Με κοίταξε, δεν είπε τίποτε. Αυτό ήταν όλο. Εξακρίβωσε πόσο σωστά ήταν τα γραπτά σου από τους διαγωνισμούς και κατάλαβε ασφαλώς πόσο ωραία λειτουργούσε το σχολείο με τους εξαίρετους δασκάλους και μαθητές. Ελπίζω να σ’ ευχαρίστησα με τα γραφόμενά μου και, αν συνέβαινε να ζήσω ακόμη μια φορά, θα ή­ θελα να είμαι πάλι δασκάλα με παιδιά σαν και σέ­ να. Αυτό θα μου το πεις εσύ, αν μπορεί να ξανασυμβεί, με τις έρευνές σου. Γιωργάκη μου, σ’ ευχαριστώ και πάντοτε θα σ ’ αγαπώ, γιατί ήσουν ένα καλό παιδί. Σ ’ το λέω χ ί­ λιες φορές. Καλλιθέα, 13.3.2004

Η Δασκάλα σου Βασιλική Χατζηπροκοπίου

φορμή στα έξι χρόνια που σε είχα μαθητή μου, να σε μαλώσω ή να σου πω γιατί δεν έμαθες το μάθη­ μά σου. Η φύση και οι γονείς σου σε προίκισαν με εξυπνάδα και με λάμψη ξεχωριστή. Τα είχα προβλέψει όλα αυτά που έγινες. Έ νας διαπρεπής επιστήμονας, ένας πολύ χρήσιμος για ό­ λους που σε γνωρίζουν και για άλλους που μελε­ τούν τα βιβλία που έχεις γράψει. Σε συγχαίρω για την πρόοδό σου αυτή και α ι­ σθάνομαι υπερηφάνεια που υπήρξα δασκάλα σου, μόνο που δεν είμαι κοντά σου να σου σφίξω το χέ­ ρι με στοργή και με αγάπη. Ποιος άλλος γνώρισε από τον κύκλο σου τον πατέρα σου και τη μητέρα σου, να έβλεπε τι γνω ­ στικούς γονείς είχες; Πού τα χωράει το μυαλό σου αυτά τα δύσκολα πράγματα που γράφεις; Σε θαυμάζω και πονάω μαζί, γιατί μου θυμί­ ζουν τα νιάτα μου και τα καλά παιδιά που έβλεπα στα θρανία και που τα διάβαζα. Σου γράφω κατευθείαν, χωρίς να καταβάλω προσπάθεια, όπω ς αισθάνομαι, και νομίζω πω ς ζω αυτά τ ’ ανέμελα χρόνια για σας και τα δικά μου μαζί, ανάμεικτα με χαρές ή λύπες που περνάει κά­ θε άνθρωπος. Γιωργάκη μου, νιώθω χαρά που επικοινωνώ μαζί σου. Παράλληλα υπάρχει και θλίψη για τα πε­ ρασμένα χρόνια που δεν ξαναγυρίζουν. Τώρα εύχομαι να είσαι με την οικογένειά σου ευτυχής, να έχετε καλή υγεία και να γεμίζει την καρδιά σας αγάπη. Καλλιθέα, 23.1.2007

Σε χαιρετώ με πολλή αγάπη Η Δασκάλα σου Κούλα Χατζηπροκοπίου

Β' Α γα π η τό μου παιδί Γιωργάκη, Μια φορά σου είχα γράψει πόσο αξίζεις, αλλά και τώρα θέλω να σου επαναλάβω τα ίδια λόγια επαί­ νων, όχι κολακευτικά, αλλά αληθινά. Ό λοι όσοι παρατήρησαν πόση αξία είχες, όσοι σε βράβευσαν, πού να ήξεραν αυτά πού ξέρω εγώ για σένα. Ή σουν ένα εξαιρετικό παιδί με πολλά χαρίσμα­ τα, με επιμέλεια, με φρονιμάδα και με άλλες χάρες, που δύσκολα συναντά κανείς. Δεν έδωσες ποτέ α­

Υ.Γ. Γιώργο μου, θα μπορούσες την προηγούμε­ νη και την τωρινή επιστολή μου να τις στείλεις στον κ. Γιάννη Χατζηβασιλείου, να τις δημοσιεύσει στο περιοδικό, όχι για διαφήμιση, αλλά για παρα­ δειγματισμό, για το τι κατορθώνει ένας άνθρωπος, όταν έχει θέληση και επιμέλεια. Επίσης θα είναι τι­ μή για τους δασκάλους, που επιτελούν ένα τέτοιο έργο, που τελειοποιούν δηλαδή ένα χαρισματικό παιδί, που είναι το μέλλον μιας χώρας και που προσφέρει, όταν μεγαλώσει.

ρίμενε τον προκομμένο της, όπω ς έκανε σχεδόν κα­ θημερινά, άρχισε να τον στολίζει με λογής λογής κοσμητικά, χωρίς ν ’ αντιληφθεί πω ς υπήρχε και συνοδός. «Ρακουφτίνα» τον ανέβαζε, μεθύστακα τον κατέβαζε. Ο Κουνής σάστισε και έκανε να φύ­ γει τρομαγμένος.

- Στέκα. Πού πας, ρε κ ’μπάρι; Γιατί φέβ’ς; - Φουβούμι του στσύλου μη μι δαγκάσ’.

- Εν έχου στσύλου στου σ πίτ’.

- Θαρρείς του πς εν έχ’ς, ρε κ ’μπάρι! Εν ακούς που γαβγίζ’! Γω παγαίνου, να τσ ’μηθώ στου πατά ρ’ τ ’ καφινέ. Καληνύχτα!

ΤΣ’ΜΟΥΝΤΟΥ ΣΤΟΥ ΚΗΡΥΓΜ Α

(Από αφήγηση Παναγιώτη Ξαφέλη. Αγιάσος, 24.8.2006)

ΕΡΜΟΑΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ 1 ου Μ πάν’ ό χ ’ ταχτικά αλλά πότι πότι πάγινι σν ακκλησιά, σν Αγια-Τριγιάδα, στου ΒοιιιΤε δΐτσεΐ διιιτγ ΗϊΙΒ. Παπάς τότις ήνταν γιου παπα-Γιάνν’ς. Έδγιετσ’ τουν λέγαμι γοι Αγιασώτις τσι γη καταγου­ γή ντ ήνταν απί του Πουλ’χνίτου. Μιτά τν ιλ ’τουργιά παπα-Γιάνν’ς, στου τέλους, έκανι τσι κήρυγμα. Του Μ πάν’ πάντα στου κήρυγμα τουν ίπιρνι γιου νύπνους. Παπάς τουν ίβλιπι τσι θύμουνι. Μια μέρα μιτά τν ιλ’τουργιά τουν φώναξι στου γραφείου.

- Παναγιώτη, γιατί, όταν κάνω το κήρυγμα, σε βλέπω να κοιμάσαι; - Παπά μ ’, ιπειδή σι π ’στέβγουμι πουλύ τσ ’ ιπειδή μ’ αρέσ’ του κήρυγμά σ ’, γίνουμι ριλάξ τσι γι’ αυτό μι π α ίν ’ γιου νύπνους! ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΑΡΗΣ (ΚΑΜΠΑΣ)

ΘΑΡΡΕΙΣ ΤΟΥ ΠΣ ΕΝ ΕΧ Σ! Ο καλός τσαγκάρης της Αγιάσου Σταύρος Κουνής, όπως εξάλλου και όλοι οι συντεχνίτες του της αλλοτινής εποχής, επισκεπτόταν συχνά πυκνά τα γύρω χωριά και πουλούσε τα παπούτσια που έ­ φτιαχνε. Μια Κυριακή πήγε στο Αμπελικό, ξεπού­ λησε τσάκα τσάκα την πραμάτειά του, συνάντησε τον κουμπάρο του, αν δεν κάνω λάθος, και πήγαν σ’ έναν καφενέ για κανένα ουζάκι. Η παρέα με τους θαμώνες ήταν ευχάριστη και η ώρα κύλησε χωρίς να το καταλάβουν. Ο Σταύρος ήρθε στο κέφι, άλλ’ ο κουμπάρος του, που ήταν γερό ποτήρι, δεν το εί­ χε σε καλό να μην πάρει την κανονική του δόση. Όταν ήρθε η ώρα, σηκώθηκαν να πάνε για ύπνο. Καθώς πλησίαζαν στο σπίτι, η κουμπάρα που πε­

Σ ’ΜΑΛΙΑΚΑ ΠΡΑΜΑΤΑ Η ν τ α ν μέρα ικλουγών. Γ’ ανιγκασ’τσοί παγαίναν προυί προυί να ρίξιν του φ ώ λ’ μες στς κάλπις. Α πί τς πρώ τις τσ ίν’σι α ψηφίσ’ τσι γι Κακαλιούδινα. Τν ώρα που πέρνα ’πί τ ’ Καμτζουρέλ’ του καφινέ, αντάμουσι του Σ τράτ’ του Τουπαλή.

- Κ αλ’μέρα, ω θεία. Πας α του ρ ίξ’ς; - Ε π ρ έπ ’, ε Τ ίν’; - Έ χι του νου σ ’ μι τα μπιρδέψ’ς, γιατί φέτου έχ’ πουλλά ψηφουδέλτϊα μι σφυρουδρέπανου.

- Κ άν’ τη δ ’λειά σ ’, γιε μ ’, τσ ’ εν τα μπιρδέβγου. Γνουρίζου του γω.

- Απού πού του γνουρίζ’ς για; -Τ ο υ θ ’κό μας του δρ ιπ ά ν’ κόφ τ’ πιο πουλύ ’πί τ ’ άλλα. ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ ΧΑΤΖΗΛΕΩΝΙΔΑΣ

ΗΘΙΑΙ Α ΠΛΗΡΩΣ* ΜΙ Α ΛΛ’ Γ ι Αντριγιάς, αφού ήπγι τα ρατσιά ντ τσ’ ή­ νταν έτοιμους να φ ύγ’, φώναξι τ ’ γκαρσόνα τσι τνι ρώ τ’σι τι χρουστά. Σαν ήκ’σι του πουσό, τς είπι να πα να ρουτήσ’ τ ’ αφιντικό τς αν δέχιτι να τουν πληρώσ’ μι λά δ’. Γη κουπέλα πήγι σ τ’ αφιντικό τς τσι ρώ τ’σι τσι φτος τς είπι: Πάνι να τουν ρουτήσ’ς τι ουξύτητα έχ’ του λάδι ντ! Αγιάσος, Αύγουστος 2005

ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

ΧΩΡΙΣ ΟΡΓΗ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ Φωνή βοώντος εν τη ερήμω Μ ε τά το ξεκαθάρισμα του τοπίου από την επα­ νεκλογή της ίδιας δημοτικής αρχής, εύχομαι από καρ­ διάς να λειτουργήσει με πιο πολύ έργο και με λιγότερα λόγια. Από ενδιαφέρον για τον τόπο θα κάνω στο σημείω­ μά μου αυτό ορισμένες επισημάνσεις, που δεν είναι δα­ πανηρές, φτάνει να υπάρξει θέληση και αποφασιστικό­ τητα. Περισσότερα από πέντε χρόνια έχουν κυλήσει, α­ πό τότε που κατασκευάστηκε ο περιφερειακός δρόμος, που οδηγεί από την παλαιά Ηλεκτρομηχανή στο Δημο­ τικό Γυμναστήριο και τανάπαλιν. Διατέθηκαν γ ι’ αυτό το έργο αρκετά εκατομμύρια. Ερωτώ όμως τους ιθύ­ νοντες του χθες και του σήμερα. Ποιο το όφελος; Η κατάσταση παραμένει η ίδια, να μην πω πως εί­ ναι και χειρότερη. Τα αυτοκίνητα συνεχίζουν να διέρ­ χονται δίχως λόγο από το κέντρο του χωριού, ειδικά τις απογευματινές ώρες, έτσι για χαβαλέ, για ν ’ ανε­ βούν στο πάνω μέρος, στο Σταυρί, στη Φαμάκα, στο Καμπούδι. Αποτέλεσμα, λόγω του πλήθους των οχη­ μάτων, ο κίνδυνος να είναι ορατός κυρίως για τους η­ λικιωμένους και για τα παιδιά. Και σα να μην έφτανε αυτό, έχουμε και τους ρύπους και το θόρυβο που εκ­ πέμπουν, καθώς ανεβαίνουν τα οχήματα τον κεντρικό δρόμο. Οι υπεύθυνοι όμως περί άλλα τυρβάζουν. Αρκετά μεγάλος αριθμός κατοίκων έχει απογοητευθεί από τους ανθρώπους που διαφεντεύουν τον τόπο τους. Ξέρετε γιατί; Γιατί κατά καιρούς έχουν γί­ νει προτάσεις για ρύθμιση του όλου προβλήματος και αόρατο χέρι τις φρενάρει. Πληροφορίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας αναφέρουν ότι τα εμπό­ δια παρεμβάλλονται από παράγοντες οικονομικούς. Το ενδιαφέρον επομένως είναι ο τζίρος και όχι η ευ­ πρέπεια του τόπου. Επίσης αναφέρομαι στο μεγάλο πρόβλημα των μοτοποδηλάτων, μικρού και μεγάλου κυβισμού. Αρκετοί νεαροί έχουν αφαιρέσει το σύστημα του σι­ γαστήρα της εξάτμισης, με αποτέλεσμα στο ανεβοκατέβασμα των κεντρικών δρόμων, ιδίως σε ώρες κοι­ νής ησυχίας, να προκαλούν πανδαιμόνιο. Απευθύνομαι στις τοπικές αρχές και ρωτώ: ποια πρόνοια έχουν λάβει ή θα λάβουν για όλο τούτο το μπάχαλο; Δε γνωρίζουν ότι πολλά άτομα που επισκέ­ πτονται το χωριό, ιδίως κατά τους θερινούς μήνες, προβληματίζονται εάν θα ξαναέρθουν για διακοπές; Ο κόμπος, κύριοι, έφτασε στο χτένι. Ο Δήμος, η ανωτέρα αρχή, οφείλει να λάβει πρωτοβουλία και να προβεί στη διευθέτηση του όλου προβλήματος. Το θέ­

μα δεν είναι προσωπικό. Οι παραπονούμενοι είναι πολλοί. Και κάτι άλλο που χρήζει ανθρωπιάς και μόνο. Στο χωριό λειτουργεί εδώ και αρκετά χρόνια το Ίδρυ­ μα Κοινωνικής Πρόνοιας «η Θεομήτωρ» για άτομα με ειδικές ανάγκες. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς του Ιδρύματος, ειδικά αυτοί που εξυπηρε­ τούνται με αναπηρικό αμαξίδιο, είναι ο δρόμος που συνδέει το Ίδρυμα με την άσφαλτο. Δόγω των ανωμα­ λιών που παρουσιάζει, δεν είναι εύκολη η πρόσβασή τους στον έξω κόσμο. Κατά καιρούς έχουν υποβληθεί αναφορές ασθενών στο Δήμο για τη ρύθμιση του προ­ βλήματος, αλλά δυστυχώς υπάρχει αδιαφορία. Καλά λοιπόν λένε πως η γυναίκα του Καίσαρα δε φτάνει να ’ναι τίμια, αλλά πρέπει και να φαίνεται. Κλείνοντας εδώ εύχομαι και πάλι στη νέα δημοτι­ κή αρχή, που προέκυψε από τις πρόσφατες εκλογές, καλή επιτυχία, έργο πολύ, που τόσο χρειάζεται ο τό­ πος μας. Αθήνα, 31.10.2006

ΓΙΩΡ Σ Τ’ ΠΑΠΑΝ’

Ο άλλοτε γραφικός τύπος της Μυτιλήνης Θαράπης σαν μηχανόβιος. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Ανδρέας Ρούμελης)

Φ ΙΛ Ο Π ΡΟ Ο ΔΟ Σ ΣΥ Λ Λ Ο ΓΟ Σ Α ΓΙΑΣΩ ΤΩ Ν Το Αφιερωματικό Ημερολόγιο του έτους 2007 Ο Φ ιλοπρόοδος

Σύλλογος Α γιασω τώ ν, συνεχίζοντας τις εκδοτικές του προσπάθειες, τύπωσε

πρόσφατα το Η μερολόγιο τοίχου του 2007, το οποίο προλογίζει ο Σεβ. Μ ητροπολίτης Μ υτιλήνης κ. Ιάκωβος. Το Η μερολόγιο αυτό, διαστάσεω ν 34 χ 24 εκ., α παρτιζόμ ενο α πό 16 φύλλα, είναι αφ ιερω ­ μένο στα 200 χρ όνια του Ιερού Ναού της Π α ναγίας Α γιάσου, του περιλάλητου ευκτήριου οίκου της Λέσβου, ο ο π ο ίο ς α νάγει την εκ βάθρω ν δεύτερη ανοικοδόμησή του στο σωτήριο έτος 1806, ενώ την τρίτη στο 1815, μετά την καταστροφική πυρ κ αγιά του 1812. Με περισσή αγάπη κ α ι με ξεχωριστή καλαισθησία ο επιμελητής της έκδοσης Μ ιχάλης Κ ορομηλάς και οι συνεργάτες του αξιοποίησ αν το κατάλληλο εικονιστικό υλικό, για να προβάλουν το Ιερό Π ρο­ σκύνημα της Π α να γία ς Α γιάσου, το οποίο δέχτηκε τον Αύγουστο του περασμένου έτους υψηλούς ε­ πισκέπτες, την Α.Θ.Π. τον Ο ικουμενικό Π ατριάρχη κ. Βαρθολομαίο κ α ι την Α.Ε. τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δ ημοκρατίας κ. Κ άρολο Π απούλια. Α ξίζουν θερμά συγχαρητήρια στο Φ ιλοπρόοδο Σύλλογο Α γιασω τώ ν για την πρω τοβουλία της έκ­ δοσης, αλλά και στον επιμελητή κα ι στους συνεργάτες του για την ευαισθησία τους κα ι για τους κ ό­ πους που κατέβαλαν. Α ξίζει να το προμηθευτούν όλοι. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ ΣΤΑ «ΠΕΤΡΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ» Το αφιερωματικό Ημερολόγιο 2007 της ΚΟΒ Αγιάσου του Κ.Κ.Ε. Ε ν α ασυνήθιστο Η μερολόγιο του νέου χ ρ ό ­ νου, με θέμα Ο ι γυναίκες της Α γιάσου στα «πέ­ τρινα χρόνια», εξέδωσε πρόσ φ α τα η Κομματική Οργάνωση Βάσης Α γιάσου του Κ .Κ .Ε., με την ε­ πιμέλεια τω ν συνεργατώ ν του περιοδικού μας Βασίλη Κ αλογερά και Π αναγιώτη Κουτσκουδή. Π εριέχει 16 φύλλα (εξώφυλλο, οπισθόφ υλλο, πρόλογο, αποσπάσματα κειμένω ν της Αλκης Ζέη και της Ν αταλίας Α ποστολοπούλου, καθώ ς και μια σελίδα για κάθε μήνα του χρόνου). Η ηλε­ κτρονική σελιδοποίηση, οι δια χω ρισ μοί, η εκτύ­ πωση σε 600 α ντίτυπ α κ α ι η βιβλιοδεσία έγιναν το Νοέμβρη του 2006 α πό τη «Δημήτρης Δ ούκας και ΣΙΑ Ο.Β.Ε.Ε.», Γραφικές Τέχνες, Κεντρικό: Β ενιαμίν Λεσβίου 6 και Υ ποκατάστημα: Αρίονος 9 81100 Μ υτιλήνη. Οι φ ω τογρ αφ ίες του προέρχοντα ι: Α. Α πό το πρ οσ ω πικ ό αρχείο τω ν Βασίλη Κ αλογερά, Π α ­ ναγιώ τη Κουτσκουδή κ α ι Μ ύρτας Χατζησάββα. Β. Α πό τις πα ρ ακ ά τω εκδόσεις: Α πό το λεύκω ­ μα του Συλλόγου Π ο λιτικ ώ ν Ε ξόρισ τω ν Γ υναι­ κώ ν «Γυναίκες εξόριστες στα στρατόπεδα του εμφυλίου, Χ ίο ς - Τ ρίκερι - Μ ακρόνησος - Α ϊΣ τράτης 1948-1954» (Ε κδόσ εις Κ ασ τανιώ τη, Αθήνα 1996), α πό το λεύκωμα του Δουκάκη Σ ί­ μου Χ ουτζαίου «Λεσβιακές Φ ω τοσκιές, Σ. Χ ου­ τζα ίος 1873-1967» (Μ υτιλήνη 1982), α πό το β ι­ βλίο της Ε υ σ τρ α τία ς Τ σ οκ ά ρου-Μ η τσ ιώ νη «Έ γ(ι)τσεινα τα χρόνια», α πό το λεύκωμα της Κ .Ε. του Κ .Κ .Ε. «Κ .Κ .Ε, στην π ρ ω το π ο ρ ία του ελληνικού λαού, 1918-1976» κα ι α πό το π ερ ιο δ ι­ κό «ΑΓΙΑΣΟΣ» του Φ ιλοπρόοδου Συλλόγου Α γιασω τώ ν Αθήνας. Θερμές ευχαριστίες εκφράζονται στη Βασούλα Τσουκαρέλη, στο Γιώργο Μ ιχαήλ Ξενέλη και στο Δημήτρη Ιωάν. Αγρίτη, για τη βοήθειά τους. Στον πρόλογό του αναφέρεται: «Ε ίναι γν ω ­ στή η συμμετοχή της Α γιάσου στους εθνικούς και κ οινω νικούς αγώ νες της νεότερης ιστορίας της πα τρ ίδα ς μας, καθώ ς και ο βαρύς φ όρος α ίμα τος που πλήρωσε για τη δημοκρατία και τη λευτεριά, κυρίω ς κατά την περίοδο της Εθνικής Α ντίστα­ σης και του Ε μφ υλίου (1940-1950).

Β ροντερό «παρώ ν» αυτή την π ερ ίο δο έδω ­ σαν κ α ι οι Α γιασ ώ τισ σ ες, π ο υ σ υμ μ ετείχα ν στον α ντισ τα σ ια κ ό α γώ να , α ντα π ο κ ρ ινό μ εν ες στο σ ά λπισ μ α του ΕΑΜ κ α ι της ΕΠΟΝ. Κ ι α ρ ­ γότερα στον εμφ ύλιο βοηθούσαν στην τρ ο φ ο ­ δοσ ία τω ν α ντα ρ τώ ν, π ερ ιέθ α λ π α ν τρ α υμ α τίες, α π έκ ρ υ π τα ν με κ ίνδυ ν ο της ζω ής τους καταδ ιω κ ό μ εν ο υ ς < κ αι επ ικ η ρ υ γμ ένο υ ς> α γ ω ν ι­ στές, κ α ι κ υ ρ ίω ς δο κ ίμ α σ α ν τη μαρτυρική ζωή της εξορία ς. <Ο ι γυνα ίκες κρατούμενες (κατάδικες, υ π ό ­ δικες, εκτοπισμένες) υπέστησαν ίσως μεγαλύτε­ ρα μαρτύρια α πό τους άνδρες, γ ια τί πέρα α πό τα σω ματικά βασανιστήρια α ντιμ ετώ π ιζα ν και ηθικά (βιασμούς, α π ό π ειρ ες βιασμώ ν και άλλες βάναυσες προσβολές κ α ι εξευτελισμούς), κ α ι οι μητέρες ζούσαν παράλληλα κ α ι την τρα γω δία τω ν π α ιδ ιώ ν τους μέσα κ ι έξω από τις φυλακές κ α ι τα στρατόπεδα. Ε κτός α πό τα μικρά π α ιδ ιά που είχαν μαζί τους, υπή ρξα ν κ α ι π α ιδ ιά που γεννήθηκαν μέσα σ τις φυλακές κ α ι στους το-

πους εξορίας. Ο ι κρατούμενες γυνα ίκες μ ά θα ι­ ναν στη φυλακή ή στα στρα τόπεδα ότι σκοτώ θη­ καν οι ά ντρες ή τα π α ιδ ιά τους στον εμφύλιο πόλεμο>. Στο σ τρ α τό π εδ ο της Χ ίο υ εκ το π ίσ τη κ α ν πολλές Α γιασώ τισσες. Γερόντισσες π ο υ μόλις έσερναν τα π ό δ ια τους, μαθήτριες π ο υ τις είχαν αρπάξει α π ό τα θ ρ α νία τους, μω ρομάνες με μω ­ ρά στην α γκ α λιά , πα ντρεμ ένες π ο υ είχαν αφ ή­ σει πίσ ω το υ ς τ ις οικογένειές τους να π α ρ α δ έρ ­ νουν κ α ι να σ κ ο ρ π ίζο ντα ι. Κ ι ανάμεσά τους μ ι­ κρά π α ιδ ιά να υ π ο φ έρ ο υ ν μαζί το υ ς κά τω α πό σκηνές με ζέστη, α νυ δρ ία , π είνα , α ρρώ σ τιες, α λ ­ λά και με κρύο κ α ι βροχές κα ι θύελλες κα ι π α ­ γωνιές. Κ ι όμω ς α ντισ τάθη κ αν σ τις καθημερι­ νές πιέσ εις κα ι α π ειλές μέχρι τον Α πρίλη του 1949 π ο υ τ ις μεταφέρανε στο Τ ρίκερι, όπ ο υ οι συνθήκες κράτησής το υ ς ήταν α κόμα χειρότε­ ρες. Α λλά η τρ α γω δία κορυφώ θηκε στη Μ ακρό­ νησο. Α πό τ ις 15 του Νοέμβρη 1949 το Τ ρίκερι είχε υπ α χθεί στον «Ο ργανισμό Α ναμόρφω σης Μ ακρονήσου», στο ΕΣΑ Γ (Ε ιδική Σχολή Α ναμορφώσεως Γ υναικώ ν), στο φοβερό αυτό ο ρ γα ­ νισμό βιασμού τω ν συνειδήσεω ν π ο υ λ ειτούρ ­ γησε με τη συγκεντρω μένη π είρ α τω ν χ ιτλ ερ ι­ κών σ τρα τοπέδω ν, της βρετανικής α π ο ικ ιο κ ρ α ­ τίας και του α μ ερ ικα νικ ού γκανγκστερισμού. Οι γυναίκες όμω ς έδειξαν απίστευτη α ντοχή τ ό ­ σο στην ωμή βία όσο κ α ι στην α τμ όσ φ α ιρ α της ψυχικής α γω νία ς, του τρόμου κ α ι του ά γχους, στη σατανική συμμα χία τω ν δημίω ν κ α ι της σκληρής φύσης του νησιού.

Τον Αύγουστο του 1950 οι μισές περίπου, ό­ σες δεν υπέγραψ αν «δήλωση μετάνοιας», μετα­ φέρθηκαν κα ι π ά λ ι στο Τρίκερι, επειδή η κυβέρ­ νηση αναγκάστηκε α πό τη διεθνή κατακραυγή να καταργήσει το στρατόπεδο της Μ ακρονήσου. Δε ήταν λίγες οι Α γιασώ τισσες π ο υ εξορίστηκαν το 1948 στην Ικαρία και σε άλλα νησιά. Η έκδοση αυτή α π ο τίνει ελάχιστο φόρο τιμής και αναγνώ ρισης στις ηρω ικές αυτές γυναίκες. Μέσα α πό τις φ ω τογραφ ίες αυτού του Η μερολο­ γίου αναδεικνύεται η υπερηφάνεια, η α ξιοπρ έ­ πεια και αντοχή τους στον α γώ να για Λευτεριά, Ειρήνη, Δ ημοκρατία, Δ ικαιοσύνη». Το Η μερολόγιο αυτό είνα ι το τρίτο της σειράς ιστορικώ ν Η μερολογίω ν π ο υ επιμελούνται οι Βασίλης Κ αλογεράς και Π αναγιώ της Κ ουτσκου­ δής. Ε ίχα ν προηγηθεί το Η μερολόγιο 2000 Μ αρτυρολογίο της ΚΟΒ Α γιάσου του Κ.Κ.Ε. «Τα πέτρ ινα χρ όνια - Η συμμετοχή της Α γιάσου στους αγώ νες κ α ι τις θυσίες του Ελληνικού επα ­ ναστατικού κινήματος» και το Η μερολόγιο 2003 της Ν.Ε. Λέσβου του Κ .Κ .Ε. «Οο δαολ! Η μεγάλη νίκη του λεσβιακού λα ού α π έ ν α ν τ ι σ τους Α γγλους αποικιοκράτες». Ό π ω ς τα δυο προη­ γούμενα, έτσι και τούτο αποθησαυρίζει σπάνιο φω τογραφ ικό υλικό της ιστορίας του λα ϊκού κ ι­ νήματος κα ι αποτελεί μια διαχρονική έκδοση ντοκουμέντο, που ξεφεύγει α πό τα στενά π λ α ί­ σια της χρ ο νιά ς στην οπ ο ία αναφέρεται. Γ ι’ αυτό αξίζει να μπει σε κάθε σ πίτι. Π Α Ν Α Γ ΙΩ Τ Η Σ Μ ΙΧ . ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

Χριστούγεννα 1944. Γυναικό­ παιδα της Αγιάσου επιστρέ­ φουν στο Ντίπι με καΐκι από τη Μυτιλήνη, μετά τη ματαί­ ωση της απόβασης στο νησί μας των αγγλικών στρατευμά­ των του Τόρνμπουλ (το θρυλι­ κό Οο όαεΚ!). (Φωτογραφία Σίμου Δημ. Χου­ τζαίου).

Ο ΦΙΛΟΠΡΟΟΔΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΓΙΑΣΩΤΩΝ ΣΥΣΠΕΙΡΩΝΕΙ Η κοπή της καθιερωμένης πρωτοχρονιάτικης πίτας στην Πλάκα Η τ α ν όλοι εκεί, στην πλακιώτικη ταβέρνα ΚΡΗΤΙΚΟΥ (Μνησικλέους 24), το μεσημέρι της Κυριακής 21 Ιανουάριου του 2007, με την ευκαιρία της εκδήλωσης του Συλλόγου μας για το κόψιμο της πρωτοχρονιάτικης πίτας. Σύσσωμο το Διοικη­ τικό Συμβούλιο, μέλη και πολλοί φίλοι μας, ο ευ­ ρωβουλευτής Νίκος Σηφουνάκης, οι βουλευτές Χριστιάνα Καλογήρου και Σταύρος Σκοπελίτης, ο ξεχωριστός Τάκης Χατζηαναγνώστου με τη σύζυγό του Μυρσίνη, ο γνωστός συγγραφέας Πάνος Κοντέλης, ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Δεσβιακών Συλλόγων (ΟΔΣΑ) Χριστόδουλος Τσακιρέλης, ο πρώην Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Α ι­ γαίου Δημήτρης Καπετανάς, ο πάλαι ποτέ αγαπη­ τός καθηγητής μας στο Γυμνάσιο του χωριού μας Μανόλης Σμυρνέλης και πολλοί άλλοι. Την παραδοσιακή πίτα με τα φύλλα, την οποία έφτιαξαν οι γυναίκες του Αγρό μεταποιητικού Συ­ νεταιρισμού Αγιάσου, έκοψε ο πρόεδρος του Συλ­ λόγου μας πατήρ Νεκτάριος Χατζηπροκοπίου, συ-

Ο ευρωβουλευτής Νίκος Σηφουνάκης απευθύνει χαιρετισμό.

Αναμνηστική φωτογραφία του προέδρου π. Νεκταρίου Χατζηπροκοπίου του αντιπροέδρου Βασίλη Αούπου και των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, από την καθιερωμένη εκδήλωση κοπής της πρωτοχρονιάτικης πίτας.

Χορευτικό στιγμιότυπο από την εκδήλωση.

νεπικουρούμενος στις ψαλμωδίες από τον αντι­ πρόεδρο Βασίλη Λούπο. Επίκαιρα κάλαντα έψα­ λαν τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, με τον παλιό αγιασώτικο σκοπό. Σε όλους τους καλεσμέ­ νους μοιράστηκαν κομμάτια της πίτας και γλυκά α­ μυγδαλωτά. Το φλουρί της πίτας έπεσε στη Μάρθα Μαλιάκα, τη χήρα του αξέχαστου Σαράντου, προ­ σφορά στο Σύλλογό μας του γενναιόδωρου Μ ιχά­ λη Σαμοθρακή, τον οποίο και από εδώ θερμά ευχα­ ριστούμε. Η ορχήστρα της ταβέρνας κράτησε ψηλά το κέφι

Τρεις φίλοι, ο Παναγιώτης Τζίνης (αριστερά), ο Στρατής Χατζηκωσταντής και ο Παναγιώτης Βαμβουρέλης, στον παλμό της εκδήλωσης.

για χορό και η πίστα στέναξε, σχεδόν ως τις πέντε το απόγευμα. Ευχαριστούμε όλους όσοι τίμησαν με την πα ­ ρουσία τους την εκδήλωσή μας. Ιδιαίτερα ευχαρι­ στούμε και το Δήμαρχο Αγιάσου Χρύσανθο Χ α­ τζηπαναγιώτη, για την προθυμία που εκδήλωσε να είναι παρών, π α ρ ’ όλο που δεν το κατάφερε για λό­ γους ανώτερους της επιθυμίας του. ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ

Αναμνηστική φωτογραφία καλεσμένων μας. Διακρίνονται, από αριστερά, ο πανεπιστημιακός καθηγητής Μανόλης Σμυρνέλης, ο συγγραφέας Τάκης Χατζηαναγνώστου με τη σύζυγό του Μυρσίνη, ο πρώην γενικός γραμματέας του Υπουργείου Αι­ γαίου Δημήτρης Καπετανάς και ο σεναριογράφος-συγγραφέας Πάνος Κοντέλης.

ΣΥΜ ΠΟΣΙΟ ΠΟΙΗΣΗΣ

«ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΩΚΙΔΑΣ» Η Ένωση Γυναικών Φωκίδας (Κύπρου 52 152 33 Αθήνα) οργάνωσε εκδήλωση στο Πνευματικό Κέντρο Ρουμελιωτών (Σίνα και Δαφνομήλη), κατά την οποία έγινε παρουσίαση του βιβλίου του Ε π ί­ τιμου Σχολικού Συμβούλου Τάσου Μ. Φ ιλιππόπουλου «Ιστορία της Φωκίδας». Εισαγωγικά μίλη­ σε η Πρόεδρος της Ένωσης Δούλα Κουφάκη. Το συγγραφέα σκιαγράφησε η φιλόλογος Αένα Αναγνωστοπούλου. Το βιβλίο παρουσίασε ο Γιάννης Μήλιος, Επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος Μ.Ε., συγγραφέας-ποιητής. Στο τέλος πήρε το λόγο ο συγ­ γραφέας, ο οποίος ευχαρίστησε τους συντελεστές της εκδήλωσης.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΛΕΣΒΟΥ τις 5.11.2006, ημέρα Κυριακή, η Ομοσπονδία Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής, η Λεσβιακή Π αροι­ κία και τα άλλα αδελφά αιγαιοπελαγίτικα σωμα­ τεία της Αττικής, συνεόρτασαν την επέτειο της απε­ λευθέρωσης του νησιού στις 8.11.1912. Το πρό­ γραμμα περιελάμβανε τα παρακάτω: Δοξολογία στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου, στην πλατεία Καρύτση, και εκφώνηση του πανηγυρικού της ημέ­ ρας από τον πρόεδρο της ΟΛΣΑ Χριστόδουλο Τσακιρέλη. Κατάθεση στεφάνων στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη στο Σύνταγμα. Σύντομους χαιρετισμούς των προέδρων της Λεσβιακής Π αροι­ κίας Στρατή Μολίνου και της ΟΛΣΑ Χριστόδου­ λου Τσακιρέλη στην αίθουσα του κινηματογράφου «Αστυ» (Πλατεία Κλαυθμώνος), όπου έγινε προβο­ λή της ταινίας του Λάκη Παπαστάθη «Θεόφιλος». Δεξίωση.

την Αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρ­ νασσός» πραγματοποιήθηκαν από 9-10.11.2006 οι ερ­ γασίες του 10ου Συμποσίου Ποίησης, που οργάνω­ σαν τα λογοτεχνικά περιοδικά «Αιολικά Γράμματα» (διευθυντής - εκδότης Κώστας Βαλέτας), «Κελαινώ», «Μοριάς», «Νέα Σκέψη» (εκδότης Δημήτρης Καραμβάλης), «Πνευματική Ζωή», «Ρέμα της Ποίησης» και «3η Χιλιετία». Πρόεδρος και συντονιστής του Συ­ μποσίου ο ποιητής και δοκιμιογράφος Κώστας Καρούσος. Μίλησαν και παρουσίασαν τους αντίστοι­ χους ποιητές οι παρακάτω: Μιχάλης Σταφυλάς Μ τσα Παραρά-Ευτυχίδου, Ευαγγελία Μισραχή Λ ίνα Γαρυφαλάκη, Δημήτρης Δούκας Στάθης Παρασκευόπουλος, Θανάσης Κουδούνης Χ ρίστος Καρανικόλας, Νίκος Γιαννάκης Σόνια Γαβριηλίδου, Μάρκος Δεληγιάννης Κατερίνα Κατριτσόγλου, Δημήτρης Καραμβάλης Βίβιαν Γιαννούδη-Αυγερινού, Βάσω Μπουλούκου-Παπαδοπούλου Νίκος Ανώγης, Αλέ­ ξανδρος Μιχαηλίδης Αυγερινός Ανδρέου, Κωνστα­ ντίνα Σούλα-Τσαφαρά Ελένη Γαλανοπούλου, Ανδρέ­ ας Ζάκας Νίκος Μττατσικανής και Πόπη ΧαλκιάΣτεφάνου Ηρώ-Χρυσάνθη Αλεξανδράκη. Ποιήματα απάγγειλαν οι παρακάτω: Άννα Πολυτίμου, Αφροδί­ τη Γιαννιού, Μαριάννα Βλάχου-Καραμβάλη και Δη­ μήτρης Πετράτος.

ΕΛΕΝΗ ΗΛΙΟΙΙΟΥΛΟΥ Φιλολογικός Σύλλογος «Παρνασσός» οργά­ νωσε στις 16.11.2006, στην αίθουσά του (Πλατεία Αγίου Γεωργίου, Καρύτση 8), εκδήλωση προς τιμήν της ποιήτριας Ελένης Ηλιοπούλου-Ζαχαροπούλου. Για το έργο της βραβευμένης ποιήτριας μίλησε ο καθηγητής και συγγραφέας Χρίστος Κορέλας, ε­ νώ ποιήματά της απάγγειλαν η καθηγήτρια-ηθοποιός Μάρθα Παπαδοπούλου και ο Γιώργος Κάρτερ.

(Από το φύλλο του Σαβ­ βάτου 18.11.2006 της η­ μερήσιας εφημερίδας Αθηνών « Εθνος». Ο δαίμων του τυπογρα­ φείου έκανε το θαύμα του. Η αγιασώτικη «πανέρα» (μεγάλο πανέρι) έγινε μπανιέρα!)

ΔΕΚΑΧΡΟΝΑ ΕΛΥΤΗ τις 3.12.2006 ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μ υτι­ ληναίου Πετρούπολης «ο Θεόφιλος» οργάνωσε στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Πετρούπολης εκδήλωση, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης δέκα χρόνων από το θάνατο του Οδυσσέα Ελύτη. Εισα­ γωγικά μίλησαν ο πρόεδρος του Συλλόγου Αχιλλέας Χιωτέλης και η γραμματέας Ελένη Γραβουνιώτη. Χαιρετισμούς απηύθυναν ο δήμαρχος Πετρού­ πολης και ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λεσβια­ κών Συλλόγων Αττικής Χριστόδουλος Τσακιρέλης. Στη συνέχεια πήρε το λόγο ο συγγραφέας Μή­ τσος Τσιάμης και παρουσίασε σύντομα το Δημήτρη Νικορέτζο, καθηγητή, ποιητή, δοκιμιογράφο και κριτικό της λογοτεχνίας, ο οποίος μίλησε με θέμα «Ο άγνωστος Ελύτης της Μυτιλήνης». Το πρό­ γραμμα συμπληρώθηκε με ποιήματα του τιμωμέ­ νου, τα οποία απέδωσαν οι ηθοποιοί και σκηνοθέ­ τες Μάκης Γενατάς και Στρατής Πανούριος, με προβολή της ταινίας μικρού μήκους του Κ. Ευφραιμίδη «Το τρίτο μάτι διαβάζει Οδυσσέα Ελύ­ τη», καθώς και με μελοποιημένα ποιήματα, τα ο­ ποία απέδωσε η «Νοστωδία», χορωδιακό σχήμα του Συλλόγου. Την παραπάνω επιτυχημένη εκδήλωση παρακο­ λούθησαν πολλοί φίλοι των γραμμάτων και της τέ­ χνης, Λέσβιοι και μη. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ - ΠΡΟΣΚ ΛΗΣΗ Τ ο Διοικητικό Συμβούλιο του Φ ιλοπρόο­ δου Συλλόγου Αγιασωτών σας προσκαλεί στη γιορτή της Π αναγίας μας που θα πραγματοποι­ ηθεί την Κυριακή του Θωμά. Το πρω ί στον Ιερό Ναό Φανερωμένης Χολαργού θα τελεσθεί πανη­ γυρική Θεία Λειτουργία και Αρτοκλασία για τα μέλη του Συλλόγου. Στη συνέχεια θα ακολουθή­ σει δεξίωση στην αίθουσα του Πνευματικού Κέ­ ντρου του Ναού. Η παρουσία σας θα μας δώσει μεγάλη χαρά. Για το Δ.Σ. Ο Πρόεδρος ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ

ΑΥΤΟΙ Π Ο Υ Φ Ε Υ Γ Ο Υ Ν ΜΙΧΑΛΗΣ ΕΥΣΤΡ. ΒΑΛΕΝΤΙΝΟΣ (1 9 2 4 -2 0 0 6 )

Ο Μιχάλης Ευστρατίου

Βαλεντίνος γεννήθηκε

στην Αγιάσο το 1924. Από νωρίς, όταν ήτανε εννιά χρονών, έχασε τον πατέ­ ρα του και έμεινε με τη μητέρα του Βασιλική και με την αδερφή του Χ ρι­ στίνα, που έχουνε και αυτοί φύγει από τη ζωή. Με τη μητέρα του παλέ­ ψανε σκληρά, για να επι­ βιώσουνε. Η μητέρα του ήτανε άξια και δραστή­ ρια γυναίκα. Ή τανε η μαμή της Αγιάσου. Π ια­ στήκανε χέρι χέρι και πολεμήσανε μαζί στο μεγάλο δρόμο που τους χάραξε η μοίρα στα δύσκολα χρό­ νια της Κατοχής. Ο Μιχάλης έτρεχε στα βουνά να βγάζει χόρτα, κάνοντας και άλλες διάφορες δου­ λειές. Ή τανε ο προστάτης του σπιτιού. Μεγάλωσε και υπηρέτησε στο στρατό. Ό ταν απολύθηκε, γνώ ­ ρισε τη Μαρία, το γένος Γιάννη Πατράκη. Πα­ ντρευτήκανε και αποκτήσανε δυο παιδιά, το Στράτο και τη Χρυσούλα, που μένουνε τώρα στην Αγιά­ σο. Ο πεθερός του Μιχάλη έφτιαχνε αγγειοπλαστι­ κά και τον πήρε μαζί του. Κοντά του έμαθε την τέ­ χνη. Τα κεραμικά τα στέλνανε στην Αθήνα και έτσι βρήκε το δρόμο του. Τα παιδιά του τα λάτρευε. Το ίδιο και τη γυναίκα του. Θα έδινε και τη ζωή του α­ κόμα, για να είναι οι δικοί του καλά. Ή τανε κύριος με κ κεφαλαίο. Η κόρη του η Χρυσούλα έγινε δασκάλα και ο γιος του ο Στράτος έχει δικές του επιχειρήσεις. Έ γινε παππούς και ήτανε ευτυχισμένος. Με τις ο ι­ κονομίες τους αγοράσανε ένα διαμέρισμα για ενί­ σχυση του εισοδήματος. Ό λα πηγαίνανε μια χαρά. Μια μέρα αποφασίσανε με τη Μαρία να ξενιτευτεί στην Αυστραλία. Έφυγε πέντε χρόνια και επιστρέφοντας αγόρασε τέσσερα ελαιοκτήματα στην Αγιά­ σο. Η μοίρα όμως τον χτύπησε σκληρά. Αρρώστη­ σε η Μαρία από την επάρατη νόσο και στα πενήντα δυο χρόνια της έφυγε για πάντα από τη ζωή. Αυτός ο άγγελος, που τον στήριζε και τον αγαπούσε, έφυ­ γε. Εκείνος έχασε τη γη κάτω από τα πόδια του.

Έ πρεπε τώρα να γίνει άντρας και γυναίκα, να δου­ λεύει και να φροντίζει το νοικοκυριό, γιατί τα π α ι­ διά του σπουδάζανε. Με το σταυρό στον ώμο τα κατάφερε. Παντρευτήκανε τα παιδιά του, έκανε τα εγγονάκια και κάπως, ας πούμε, συνήλθε. Εδώ κλείνει το πρώτο μέρος και πάμε στο δεύ­ τερο γάμο με μένα, τη Δέσποινα, θυγατέρα του Φ ι­ λίππου και της Αναστασίας Αξιομακάρου. Πα­ ντρευτήκαμε στις 19 Οκτωβρίου του 1989 και εγώ είχα ένα παιδί από προηγούμενο γάμο μου, την Ελένη. Τον αγαπήσαμε αληθινά εγώ και το πα ιδί μου, που σ ’ εκείνον βρήκε τον αληθινό πατέρα. Της έδειξε στοργή και αγάπη και τον φώναζε πατέρα. Ζήσαμε δεκαεφτά χρόνια μαζί μια ήσυχη και ήρεμη ζωή. Στην Αγιάσο ήμασταν γείτονες και είχα φιλία και με τη συχωρεμένη γυναίκα του. Εγώ μένω στην Αθήνα τα τελευταία σαράντα χρόνια, αλλά κατέ­ βαινα και έβλεπα τους γονείς μου. Μέναμε στη Νί­ καια και αργότερα, όταν παντρευτήκαμε. Τα π α ι­ διά του έρχονταν και τον βλέπανε συχνά, καθώς και τα εγγόνια του, και χαιρότανε. Πέρσι ήρθανε να τον πάρουνε για δεκαπέντε μέρες, να ξεσκάσει λίγο στην Αγιάσο. Αυτό ήταν και το τέλος. Έφυγε από τη ζωή στις 17 Ιουλίου 2006 και εκείνος για πάντα, χτυπημένος από την επάρατη νόσο. Εγώ δεν μπόρεσα να πάω στην Αγιάσο, να του πω το τελευ­ ταίο αντίο, λόγω της καρδιοπάθειας που με τυραννάει χρόνια. Και στη μητέρα μου, η οποία απεβίω­ σε στις 6 Δεκεμβρίου 2004, δεν μπόρεσα να πάω, να τη δω για τελευταία φορά. Φαίνεται πω ς είναι στη μοίρα μου γραμμένο, να μην μπορώ ν ’ αποχαιρετήσω τους ανθρώπους μου. Έστειλα όμως την κόρη του, την Ελένη, να του πει αντίο, πατέρα, και ακό­ μη να του πει ότι τον ευχαριστώ για την ήρεμη ζωή που μου χάρισε δεκαεφτά χρόνια, κάνοντάς με χα­ ρούμενη και ευτυχισμένη. Θα τον θυμόμαστε για πάντα. ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΒΑΛΕΝΤΙΝΟΥ

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΙΧ. ΤΑΚΙΔΕΛΗΣ (1 9 3 8 -2 0 0 6 )

Ο Δημήτριος Τακιδέλης

γεννήθηκε στην Α γιά­

σο το 1938. Από 12 ετών μπήκε στη βιοπάλη και ερ­ γάστηκε στο κεραμοποιεία (τσουκαλαδειό) του Χριστόφα Παραμυθέλη με μεγάλο ζήλο, για να μά­ θει την τέχνη του αγγειοπλάστη.

Παντρεύτηκε την Β ι­ κτωρία Λαμπρινού και μαζί ξεκίνησαν τον αγώ­ να της ζωής με αγάπη και με αφοσίωση ο ένας στον άλλον. Μετανάστευσαν στη Γερμανία για πέντε χρόνια. Ε πι­ στρέφοντας στην πα τρί­ δα τους, εγκαταστάθη­ καν στην Αγιάσο, όπου ο Δημήτρης άνοιξε εργα­ στήριο κεραμικής μαζί με τη σύζυγό του. Απέκτη­ σαν δυο κορίτσια και πέντε εγγόνια. Ο Δημήτρης ήταν ά νθρ ω πος εργατικός και τίμιος στη δουλειά του. Ασχολήθηκε με την κε­ ραμική με μεγάλο μεράκι και ήταν ένας από τους καλύτερους τεχνίτες της. Σ υναλλασσόταν με αρκετό κόσμο κ α ι τον όιέκρινε π ά ντοτε η τ ι ­ μιότητα και η ειλικρ ίνεια . Α ργότερα ασχολήθη­ κε και με τη μελισσοκομία, π ουλώ ντα ς το μέλι στους συγχω ρια νούς του, από τους ο π ο ίο υ ς εί­ χε κερδίσει τη μεγάλη εμπιστοσύνη στο πρόσ ω ­ πό του. Η ζωή τού επιφύλασσε ένα άσχημο παιχνίδι. Τραυματίστηκε πολύ σοβαρά σε τροχαίο ατύχημα, στο δρόμο της Καλλονής, από νεαρό ασυνείδητο ο­ δηγό, που με υπερβολική ταχύτητα μπήκε στο αντί­ θετο ρεύμα και έπεσε επάνω του. Μετά από ένα μή­ να σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας απεβίωσε στις 15 Οκτωβρίου, αφήνοντας πίσω του θλίψη και με­ γάλο κενό στην οικογένειά του. Ας είναι ελαφρύ το χώμα της αγιασώτικης γης που τον σκεπάζει. ΑΡΧΟΝΤΟΥΑΑ ΤΑΚΙΔΕΛΗ

Εισφορές Μ ΝΗΜ Η ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Ο Κ ω νσταντίνος Μ αστραντω νάς πρόσφερε 20€ στη μνήμη των γονέων του Στυλιανού και Δή­ μητρας, καθώς και στη μνήμη του Ευστρατίου και της Ειρήνης Δουκάρου. Η Φιλιξώ Καλογερά πρόσφερε 20€ στη μνήμη του συζύγου της Γρηγορίου Βασιλείου Καλογερά. Ο Ευστράτιος Σταύρου Σπηλιαδής (δγάηεγ) πρόσφερε 100 δολάρια Αυστραλίας στη μνήμη της αλησμόνητης θυγατέρας του Αθηνάς. Ο Γρηγόριος Λιακατέλης (Μώύοιιπια) πρόσφε­ ρε 50 δολάρια Αυστραλίας στη μνήμη του πατέρα του Γεωργίου Λιακατέλη. Ο Γρηγόριος Λιακατέλης πρόσφερε 50 δολάρια Αυστραλίας στη μνήμη του Παναγιώτη Ευστρατίου Τζέγκου (Παγίδα). Η Ελένη Κουμλέλη (ΙΙ5Α) πρόσφερε 50€ στη μνήμη του συζύγου της Γεωργίου Π αναγιώτη Κουμλέλη. Η Β ικτόρια Τακιδέλη πρόσφερε 50€ στη μνήμη του συζύγου της Δημητρίου Μιχαήλ Τακιδέλη.

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Σ τ ι ς 8.10.2006, στον Ιερό Ναό των Αγίων Αναργύρων στην Ηλιούπολη, τελέστηκε ο γάμος του Μιχάλη Σωτηρίου Μ ισμπιρούλια και της Χρύσας Παναγιώτη Κατζουρίδη. Ευχόμαστε ολόψυχα η νέα τους ζωή να είναι α­ νέφελη, πλήρης χαράς και ευτυχίας.

------ ★ ------

ΣΥΛΛΥΠΗΤΗΡΙΑ Σ την οικογένεια του Πολύδωρου Παναγιώτη Βουλβούλη, ο οποίος απεβίωσε στην Αθήνα στις 12.1.2007 και κηδεύτηκε στο Κοιμητήριο Βύρωνα, εκφράζουμε τα ειλικρινή μας συλλυπητήρια. Τα αδέρφια ΧΡΙΣΤΟΣ και ΣΟΦΙΑ ΓΛΕΖΕΛΗ

Σ τ ι ς 4.11.2006, στον Ιερό Ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Κ αγιανίου Μυτιλήνης, τελέστηκε ο γάμος του Ιωάννη Κωνσταντίνου Μακρέλη και της Μαρίας Ευστρατίου Σκλεπάρη. Τα στέφανα α­ ντάλλαξαν ο Κωνσταντίνος Μαμουλής και η Μύρ­ τα» Μακρέλη. Ευχόμαστε ολόψυχα η νέα τους ζωή να είναι α­ νέφελη, πλήρης χαράς και ευτυχίας. ΓΙΑΝΝΗΣ και ΑΡΙΑΔΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΓΑΜΟΙ • Μακρέλης Γιάννης Κωνσταντίνου Σκλεπάρη Μαρία Ευστρατίου (I. Ν. Παμμεγίστων Ταξιαρχών Καγιανίου, 4.11.2006)

• Χρυσάφης Θεόδωρος Κωνσταντίνου Σκλεπάρη Μαρία Δημοσθένη (11.2.2007) • Σταυρακέλης Ευστράτιος Παναγιώτη Μανέτα Ελένη Δημητρίου (Νέα Σμύρνη, 14.2.2007)

• Παντελής Παναγιώτης Χρίστου Μανώλη Μ αρία Ιωάννη (19.12.2006) • Δράκος Στυλιανός Ευαγγέλου Τζέγκου Ευστρατία Παναγιώτη (Μελβούρνη, 4.2.2006)

ΘΑΝΑΤΟΙ • Κλήμος Σταύρος Ιωάννου (Μυτιλήνη, 6.5.2006)

• Μπαντέλη Βασιλική, χήρα Ευστρ. (7.12.2006) • Καρατζά Δήμητρα, σύζ. Κωνστ. (14.12.2006) • Χ ριστόφας Ευστράτιος Κωνστ. (14.12.2006) • Ασβεστάς Μιχαήλ Παράσχου (29.12.2006) • Καζαντζή Μαριάνθη, χήρα Παναγιώτη (Η&ΠΙοπ! άοππεοΐίαιΐ, 7.1.2007)

• Γιαταγανέλης Χ ριστόφας Γεωργίου (9.1.2007) • Βουλβούλης Πολύδωρος Παναγιώτη (Αθήνα, 12.1.2007. Κοιμητήριο Βύρωνα, 15.1.2007)

• Ρουγκέλης Ευάγγελος Σταύρου (Σπάτα, 18.1.2007. Κοιμ. Αγ. Νικολάου, 19.1.2007)

• Στεφανής Ευστράτιος Ευρυγένη (18.1.2007) • Νουλέλη Αδαμαντία, χήρα Κωνστ. (25.1.2007) • Χαραλαμπή Χρυσούλα Κωνστ. (25.1.2007) • Χατζηπλή Ιωάννα, σύζ. Θεμιστοκλή (Αθήνα, 25.1.2007. Κοιμ. Αγ. Βασιλείου Περιστεριού)

ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ Στη α. 24 του 154 (2006) τεύχους του περ. «Αγιάσος» να γρα­ φεί Μ πλάφα αντί Μπλάβα. Στη σ. 12 του 155 (2006) να γραφεί Αθανάσιος αντί Γρηγόριος Καπάτος. Στη α. 13 του 157 (2006) να γραφεί Νομαρχιακές αντί Βουλευτικές.

• Πατράκης Βασίλειος Γεωργίου (1.2.2007) • Βέτσικας Ηρακλής Γεωργίου (7.2.2007) • Βλαστάρης Νίκος Αποστόλου (8.2.2007) • Ταράνης Αχιλλέας Βασιλείου (10.2.2007) • Πράτσου Μαριάνθη, σύζ. Γρηγορίου (10.2.2007) • Αλβανοπούλου Ειρήνη, χήρα Παράσχου, το γένος Ευστρατίου Τσέγκου (Μυτιλήνη, 13.2.2007, Κοιμ. Αγ. Παντελεήμονα, 14.2.2007)

• Αγρίτης Δημήτριος Ιωάννη (16.2.2007)