Agiasos mag 159 2007

Ο ανάπηρος του Μικρασιατικού πολέ­ μου και αντιστασιακός Αεωνίδας Μιλ­ τιάδη Κουζέλης (1900 - 10.2.1944).

Η Σοφία Ευστρατίου Μαλαπάσχα ακο­ λουθώντας το έθιμο της Αποκριάς μεταμ­ φιέστηκε σε Γεραγώτισσα βρακούσα.

ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Συνήγοροι και αρνητές του κρυφού σ χο λ ειο ύ .......................................................................................... ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΛ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ, Π ατριδογνωστικά. Αγιάσος, αγάπη μου... (Μ Β ' ) ............................................................................ Μ ΥΡΣΙΝΗΣ ΒΑΜ ΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ, Πολύτεκνες μάνες και «γαλούσες» παραμάνες στην Α γιάσο............................................... ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΥ, Στη σκιά του Λεσβιακού Ολύμπου (Β ' ) .......................................................................................................... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Το Αναγνωστήριο στους ρυθμούς της Α π ο κ ρ ιά ς......................................................................... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Αγιασώτικο Καρναβάλι 2007............................................................................................................. ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακά αρχειοδιφικά σύμμεικτα. Μ αριάνθη Δημητρίου Μ αϊστρέλλη, θύμα τω ν Γερμανώ ν.... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Λεσβιακοί απόηχοι. Της Πέπης Δ αράκη..................................................................................................... ΜΑΝΩΛΗ ΤΡΑΓΑΚ Η, Φ ερέλπιδες (ποίημα) - Ή μ α ι π αρ ά νηυσίν έτώ σιον ά χθος άρούρης (ποίημα). Γ ΙΩ Ρ ’ Τ ’ Π Α Π Α Ν ’, Πιάσασί τς τα νιβρικά (ποίημα). ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΑΛΤΟΓΙΑΝΝΗ. Μες στα έμορφά σου μάτια (π ο ίη μ α )......................................... ΜΕΝΕΛΑΟ ΚΑΜΑΤΣΟ, Σα πρόβατου απουλουλό. ΔΗΜ ΗΤΡΗ ΖΑΡΟΔΗΜ ΗΤΡΑΚΗ, Μ ια τελεία στο γαλάζιο (ποίημα).......... ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Δημήτρη Νικορέτζου, «Αγαπητέ μου Τέπαύσ». Απόπειρα φιλολογικής και κριτικής προσέγγισης.. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗ, Θόδωρος Γραμματάς «Δρώμενα και Λ αϊκό Θέατρο. Θ ράκη-Α ιγαίο-Κ ύπρος».............................. ΝΙΚΗΣ ΤΑΤΑ-ΧΟΥΣΟΥ, Ο άνθρωπος και οι ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες. Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του Γεωργίου Χουτζαίου Η επιστολή της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχη προς το Φ ιλοπρόοδο Σύλλογο Αγιασωτών και προς το περιοδικό τ ο υ ..... ΣΟΦΙΑΣ ΠΑ ΠΟΥΤΣΗ-ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗ, Η γιορτή της Π αναγίας της Αγιασώτισσας στη Φ ανερωμένη.............................................. ΕΡΜΟΛΑΟΥ ΙΑΤΡΟΥ, Ξεκίνημα Ιεραποστολής στο Μ αλάουι....................................................................................................................... ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΠΑΝΗ, Μ ετεκλογικά δρώμενα. Εκάρη μοναχός ο Μιχαήλ Π α π έλη ς................................................................................ ΜΙΧΑΛΗ ΚΟΡΟΜ ΗΛΑ, Αγιασώτες και Μολυβιάτες ξεφάντωσαν α ντάμ α ................................................................................................ Η «Αγιάσος» σε Βιβλιοθήκες..................................................................................................................................................................................... Τα πθίτκα μας (Ερμόλαος Χατζηβασιλείου, Προκόπης Κουτσκουδής, Γιάννης Δ. Παπάνης, Στρατής Μουτζουρέλης, Αντώνης Μηνάς, Χρίστος Γλεζέλης, Π αναγιώτης Ψ υρούκης)........................................................................................................................................................... ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Σας πληροφορούμε.............................................................................................................................................................................. ΓΙΑΝΧΑΤΖ, Αυτοί που φεύγουν..............................................................................................................................................................................

Σελ.

3 4 5 7 9 15 23 25 26 27 28 33 35 36 37 39 40 41 42 45 46 48

ΕΞΩΦΥΛΛΟ

Από τους ανοιξιάτικους γλυκασμούς της Αγιάσου. (Φωτογραφία Παρασκευά Ευστρατίου Λιακάτου. Πάσχα 2007)

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

Στιγμιότυπο από τα καρναβαλικά δρώμενα της Κυριακής 18.2.2007 «Κ.Α.ΠΟ.Τ.Α.». (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Παναγιώτης Κουτσκουδής)

Ι88Ν 1106-3378

Κ ω δικό ς 3980

Ο αρτοποιός Οδυσσέας Κλήμος με την κόρη του Μ αρία, μετέπειτα σύζυγο Δημητρίου Μιχ. Σουσαμλή.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΙ ΚΑΙ ΑΡΝΗΤΕΣ ΤΟΥ ΚΡΥΦΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Μ ε την έκδοση και κυκλοφορία του βιβλίου της Ιστορίας της τελευταίας τάξης του Δημοτικού φορτί­ στηκε για μια ακόμη φορά η εκρηκτική επικαιρότητα, εκτός από τα άλλα και από το επίμαχο θέμα της λει­ τουργίας ή μη κρυφού σχολειού κατά τους χρόνους της τουρκοκρατίας. Στο στόχαστρο το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, το Παιδαγωγι­ κό Ινστιτούτο, καθώς και οι συγγραφείς του βιβλίου... Η διελκυστίνδα της πνευματικής διαμάχης είναι αλήθεια ότι κέντρισε το ενδιαφέρον του κοινού, ότι προβλημάτισε. Άλλοι άσκησαν κριτική, ύστερα από συστηματική μελέτη και εξονυχιστικό έλεγχο του εγ­ χειριδίου, και διατύπωσαν τις απόψεις τους με εντι­ μότητα, με νηφαλιότητα και με ευπρέπεια, όπως ται­ ριάζει σε σοβαρούς ανθρώπους και μάλιστα σε επι­ στήμονες που αποσκοπούν στην εύρεση της αλήθειας και στη συνακόλουθη άρση παραλείψεων, ανακριβειών και σκοπιμοτήτων. Άλλοι καταδίκασαν το βιβλίο καθόλου ή εν μέρει, προβάλλοντας τετριμμένα επιχει­ ρήματα, υιοθετώντας παραφιλολογικές αστειότητες και πυργώνοντας ασύστολα το μονοπώλιο του πα­ τριωτισμού τους. Ορισμένοι μάλιστα αναζήτησαν ολούθε εφιάλτες, γραικύλους, συνειδητούς διαστρεβλωτές της ιστορίας, πολέμιους της εκκλησίας, υπο-

νομευτές του παραδείσου των παιδιών... Για το κρυφό σχολειό συγκεκριμένα οι αντιδράσεις νομίζω πως ήταν υπερβολικές και αδικαιολόγητες. Η λεπτομερής χαρτογράφηση των κοινοτικών εκπαιδευ­ τηρίων του υπόδουλου ελληνισμού, απότοκη της σπου­ δής του μέχρι στιγμής γνωστού αρχειακού ιστορικού υ­ λικού, καταρρίπτει το γοητευτικό θρύλο του κρυφού σχολειού, το οποίο λειτούργησε αμφίδρομα, ως προϊόν αλλά και ως πηγή έμπνευσης της τέχνης του λόγου και όχι μόνο. Ο καθοριστικός ρόλος της εκκλησίας, στους τομείς της θρησκευτικής πίστης, της διάσωσης της γλώσσας, της διάδοσης της παιδείας και της εθνικής α­ φύπνισης, κατά τους χαλεπούς χρόνους της δουλείας, είναι εξακριβωμένος και αξιολογημένος και ως εκ τού­ του δεν έχει ανάγκη από τεχνητά παραϊστορικά κατα­ σκευάσματα. Οι κατά περιόδους και κατά περιοχές πε­ ριπτώσεις αυθαιρεσιών εκ μέρους των κατακτητών στην εκπαίδευση δεν μπορούν, με καθαρά ιστορικά κρι­ τήρια, να υποστασιοποιήσουν το κρυφό σχολειό... Η κάθαρση της ιστορίας από λογής λογής παρα­ ποιήσεις δεν είναι επιζήμια για το έθνος. Κινδυνεύ­ ουμε, όταν οικοδομούμε στην άμμο, όταν επαναπαυ­ όμαστε σε μύθους, όταν δίνουμε στέγη σε πλάνες... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Ο μαθητής οδηγείται στο δάσκαλο. Λεπτομέρεια από φορητή εικόνα του 15ου αιώνα (Πάτμος, Μονή Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου). (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Εκδοτική Αθηνών, τόμος I , 1974, σ. 309)

ΠΑΤΡΙΑ ΟΓΝΩΣΤΙΚΑ Αγιάσος, αγάπη μου... ΜΒ' θ υ μ ά μ α ι πω ς το 1933, όταν ήμουν πέντε ετών παιδί, οι γονείς μου με πήραν μαζί τους και πήγα­ με να μπανιαριστούμε στο Λουτρό, ο οποίος λει­ τουργούσε ακόμα. Μου έκανε εντύπωση ο θόλος του πάνω από το κεφάλι μου με τα μικρά στρογγυ­ λά ανοίγματά του, που το φως της ημέρας περνού­ σε μέσα από πολύχρωμα τζάμια. Πρώτα μπανιαρί­ σανε εμένα. Στη συνέχεια μ’ έβγαλαν να περιμένω έξω και μέσα πέρασε το ανδρόγυνο. Εγώ όμως, που ανέκαθεν είχα την πονηριά, όλη την ώρα αναρω­ τιόμουν τι κάνουν άραγε τόση ώρα μέσα γυμνοί. Και ήμουν, όπω ς είπα παραπάνω, μόλις πέντε ε­ τών παιδί! Γι’ αυτό τα παιδιά, όσο μικρά κι αν εί­ ναι, πρέπει να τα υπολογίζουμε και να προσέχουμε την εν γένει συμπεριφορά μας απέναντι τους. Τελι­ κά ο Λουτρός έπαυσε να λειτουργεί επί πολλά χρό­ νια, ώσπου ο γερο-Δουλαδέλης κληροδότησε το χτίσμα στους δυο γιους του, το Γιάννη και το Στρατή, που και οι δυο είναι μακαρίτες σήμερα. Με διάφορες μετατροπές και προσθήκες στο υ­ πάρχον χτίσμα, πρώτα έγινε το καφενείο του Γιάν­ νη Δουλαδέλη. Αυτό τα καλοκαίρια δούλευε καλά με μουσικές και με τραγουδίστριες (ντιζέζ), που έ­ φερνε το Δεκαπενταύγουστο. Μετά, από την άλλη πλευρά, με διάφορες διαρρυθμίσεις και προσθήκες

δημιουργήθηκε το καφενείο του αδελφού του Στρα­ τή, που ως καφετέρια λειτουργεί μέχρι σήμερα. Τε­ λικά ο Γιάννης τα παράτησε τότε και μετανάστευσε στην Αυστραλία, όπου είχε καλύτερη τύχη. Αποτέ­ λεσμα όμως και φυσική, βέβαια, συνέπεια ήταν να φύγει τελικά από τη ζωή τόσο αυτός όσο και η σύ­ ζυγός του Ειρήνη, το γένος Ταμβακέλη. Το καφενείο του Γιάννη έχει νοικιαστεί τώρα α­ πό τους σκαλιστές Παναγιώτη Κουταλέλη και Κωνσταντίνο Γεωργαντή, όπου εκθέτουν τα αξιό­ λογα σκαλιστά τους. Η κουκουναριά που βρίσκε­ ται μπροστά στο χτίσμα είναι 78 ετών ακριβώς, ό­ σο είμαι δηλαδή κι εγώ, αφού φυτεύθηκε το έτος 1928, κατά πληροφορίες μου από το γηραιό Προ­ κόπιο Δουλαδέλη. Το περήφανο αυτό δένδρο, παρά τα δεινά που κατά καιρούς υπέστη (κλάδεμα από τα καρναβάλια, σπασίματα από τα χιόνια ή από κε­ ραυνούς), εξακολουθεί να υψώνεται εκεί καμαρω­ τό καμαρωτό και να ομορφαίνει την είσοδο της κω­ μόπολής μας. Στη συνέχεια του πρώην καφενείου του Γιάννη Δουλαδέλη είναι το θερινό εστιατόριο-καφενείο του Προκοπίου Δουλαδέλη, που το κληρονόμησε από τον πρόωρα αποθανόντα πατέρα του Γρηγό­ ριο. Το καλοκαίρι λειτουργεί επιτυχώς ως εστιατό­ ριο, όπου υποδέχεται τους ντόπιους και ξένους τουρίστες, και τα προσφερόμενα εδέσματά του εί­ ναι εξαιρετικής νοστιμιάς. Το χειμώνα λειτουργεί μόνο ως καφενείο, με περιορισμένη λόγω εποχής πελατεία, ή παραμένει κλειστό. (Συνεχίζεται)

ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΑ. ΚΟΥΔΟΥΝΕΛΗΣ

Η Καρυά της Αγιάσου βγήκε από τη χειμερία νάρκη του έτους 1992, με την ευκαι­ ρία της εορτής της εθνικής παλιγγενεσίας. Αίπλα στο ταξί ο αείμνηστος συνεργάτης μας Μενέλαος Καμάτσος. Αεξιά υψώνει το ανάστημά της η κουκουναριά... (Από τη Συλλογή Γιάννη Χατζη­ βασιλείου)

ΝΟΣΤΑ ΛΓΙΚΕΣ Θ Υ Μ Η Σ Ε Σ Α Π Ο ΤΟ ΚΟΝΤΙΝΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ Πολύτεκνες μάνες και «γαλούσες» παραμάνες από την Αγιάσο Ο ι ευχές και οι προσδοκίες όλων μας είναι στραμμένες ολοχρονίς στην ειρήνη του κόσμου, στη δικαίωση των αδυνάτων, στην υπογεννητικότητα, στην πάταξη της εγκληματικότητας, στα ορμονούχα και μεταλλαγμένα προϊόντα, που κατακλύζουν καθημερινά τη ζωή μας, καθώς και σε τόσα άλλα καυτά προβλήματα. Ο άνθρωπος σήμερα αμφιβάλλει και προβληματί­ ζεται σχετικά με τη διατροφή και με την υγεία του. Ψάχνει να βρει την αλήθεια, την οποία μοστράρουν οι λαμπερές διαφημίσεις, ζητά το αγνό βιολογικό προϊόν για τα παιδιά του, αλλά μάταια αγωνίζεται. Εμείς που ζήσαμε σε άλλα χρόνια, με άλλες συ­ νήθειες, δεν ξεχνάμε και αναπολούμε τα παιδικά μας χρόνια στα σοκάκια και στις αλάνες της δρο­ σερής παραδοσιακής Αγιάσου και συγκινούμαστε. Κόσμος πολύς μεταπολεμικά στο χωριό, φαμί­ λιες με πολλά παιδιά, που δεν άφηναν στο άσυλο

Η στοργική μητέρα Ευαγγελία Παπάζογλου - ΙΙαναγή και η νεογέννητη θυγατέρα της Μαρία, με χαμόγελα έκδηλης χαράς και ευτυχίας (Μελβούρνη).

Η καλόκαρδη Χρυσώ Μιχαήλ Σκοπελίτη (1906-2002) ά­ φησε βαθιά ίχνη αγωνιστικότητας, καρτερικότητας και α­ γάπης κατά το πέρασμά της από τη ζωή.

τους κουρασμένους γέρους γονείς τους, αλλά τους ήθελαν κοντά τους, έστω και με τα λίγα αγαθά που διέθεταν. Έ νας άλλος κόσμος, άσχετος με τη σημε­ ρινή νοοτροπία, πιο απλός, ίσως αγράμματος, αλ­ λά περήφανος και αγωνιστής στα κακοτράχαλα και δύσβατα βουνά της ορεινής Αγιάσου. Οι τελευταίες βρακούσες στη γειτονιά μου, στο Σταυρί, οι τελευταίες μάνες, με οχτώ, με δέκα και με δώδεκα παιδιά, έρχονται στο νου μου. Θυμάμαι το Μυρσινιώ την Μ πουντάντινα με εφτά παιδιά, το Μαριγώ τη Φ ιλιππέλινα με εννιά, την Αφρουδ ίτ’ την Α πουξ’τάρινα με οχτώ, τη Φ τέρπ’ τη Σκλιπάρινα με έξι, τη Μ αριάνθ’ την Κ νάδινα με πέντε και άλλες πολλές, που δεν είχαν λιγότερα από τέσ­ σερα. Καμιά από αυτές δε ζει πια. Το γάλα ήταν και εξακολουθεί να είναι η πρω­ ταρχική ανάγκη, για να τραφούν και για να μεγαλώ­ σουν τα «λιγ’δέλια» και μετά ν ’ αρχίσουν να βάζουν φαγάκι στο στόμα τους. Τότε το στήθος της γυναί­ κας, εκτός από την ομορφιά και τη χάρη που της έ­ δινε, ήταν και οι γαλακτοφόροι αδένες, που έθρεφαν με το πολύτιμο μητρικό γάλα, το οποίο αναπτύσσει φυσιολογικά και γαλήνια το βρέφος. Το γάλα με τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε ασβέ­ στιο, για να δέσουν γερά τα οστά του παιδιού, ήταν ά­ φθονο στις μωρομάνες της εποχής μου. Αν και το δι­ αιτολόγιό τους ήταν όσπρια και «γλυτσιρίδις», εν

τούτοις έτρεχαν τα στήθια τους κι ο κόρφος τους ήταν «μ’λιούδ’» (μουσκεμένος) από το πολύτιμο αυτό αγα­ θό. Όταν τα μεγαλύτερα παιδιά, τριών ή τεσσάρων χρόνων, ήθελαν να φάνε ώρα σπερνού μια φέτα ψωμί, λένε πως η μάνα τους που βύζαινε το «λιγ’δέλ’» έβα­ ζε τη ρώγα από το στήθος της κοντά στη φέτα και «τσάγκριζε» γάλα, για να βραχεί και να φάει πιο δρο­ σερό το ψωμάκι του το άλλο μικρό παιδί. Οι άνθρωποι, εδώ και χιλιάδες χρόνια, χρησι­ μοποιούν το γάλα ως πλήρη τροφή. Ό ταν ένιωσαν τη μεγάλη αξία του, εξημέρωσαν ορισμένα ζώα, που ήταν σε θέση να δώσουν μεγάλες ποσότητες, ό­ πω ς αγελάδες, κατσίκες, πρόβατα, καμήλες, τα­ ράνδους, λάμα και τέλος γαϊδούρια, που το γάλα τους ταιριάζει απόλυτα με το μητρικό. Οι γυναίκες της προπολεμικής και της μεταπο­ λεμικής εποχής, αφού βύζαιναν τα δικά τους π α ι­ διά, είχαν περίσσευμα και έδιναν και σε άλλα, που δεν επαρκούσε το γάλα της μάνας τους. Τα παιδιά αυτά λέγονταν «ομογάλακτα» και τα θεωρούσαν α­ δέλφια. Πολλές πλούσιες οικογένειες έπαιρναν αυ­ τές τις γυναίκες, τις «γαλούσες», και τις είχαν τρο­ φούς, παραμάνες, στα δικά τους νεογέννητα μωρά, για να βυζάξουν το θείο δώρο, το μητρικό γάλα. Στη γειτονιά μου, στο Σταυρί, ζούσε με τα τρία της κορίτσια η καλόκαρδη Μαρία η Καζαντζή. Αυτή θήλασε την κόρη των Κουρτζήδων, αρχοντάδων της Μυτιλήνης, τη μακαρίτισσα τη Νέλη, που πέθανε πά ­ νω στη γέννα του δεύτερου παιδιού της. Η Μαρία α­ γαπούσε πολύ αυτό το κοριτσάκι και πάντα μιλού­ σε με περηφάνια γΓ αυτή την προσφορά της. Αλλη παραμάνα ήταν η Όλγα η Λινάρδου ή Καλατζή ή Αβγούδινα. Αυτή θήλασε παιδιά από την οικογένεια των Αλατζάδων στη Μυτιλήνη. Ή ταν γυναικάρα γε­ ρή και με πλούσιο στήθος. Η μάνα με τα εννιά πα ι­ διά, η βρακούσα και καλόκαρδη, η Χρυσούλα η Πατερέλη, που θήλασε μαζί με το γιο της τον Πρόδρο­ μο και τη.Μαρία (Τούλα) Δημητρίου Κουτσαχειλέλη, καθώς δεν έφτανε, για να χορτάσει, το γάλα της μάνας της. Αλλη «β’ζάστιργια» (βυζάστρα) ήταν η Αφροδίτη η Σκλεπάρη, η Α πουξ’τάρινα, που βύζαξε το μακαρίτη σήμερα Δεωνίδα Κουνέλη, το συμβο­ λαιογράφο της Αγιάσου. Δέθηκε πολύ με την οικογένειά της, λένε, το μικρό, που ανηφόριζε καμιά φορά και πήγαινε και έτρωγε με την πολυφαμιλιά της Αφροδίτης. Αλλη τροφός ήταν η Χρυσώ η Σκοπελίτου, που κατά τα λεγόμενα του γιου της, του εξαίρε­ του ξυλογλύπτη, βύζαινε τα παιδιά των Αλεντάδων. Επίσης βύζαξε το Γρηγόρη Πάνου Βουσβούνη, έ­ μπορο από τον Παλαιόκηπο.

Ο Δημήτρης Παναγιώτη Γλεζέλης (Πουπούσας) με το εγ· γονάκι του, τέκνο του Νικολάου Γεωργίου Βουρλή και της θυγατέρας του Ανδρονίκης.

Στη δεκαετία του ’60 και μετά οι γαλακτοκομι­ κές εταιρείες προώθησαν το βιομηχανικό αφυδα­ τωμένο ή εβαπορέ γάλα. Πολλές λεχώνες τότε δεν κατέβαζαν γάλα για άγνωστους λόγους και πολλά λέγονταν γΓ αυτό. Το σπαργωμένο, δηλαδή το γεμάτο με γάλα βυζί της λεχώνας, είναι για το μωρό η παρηγοριά και η τέ­ λεια πηγή ζωής. Επάνω του θα ακουμπήσει το αδύ­ νατο κεφαλάκι του και θα βυζάξει, θα κοιμηθεί ήσυ­ χα στο ρυθμό των χτύπων της καρδιάς της μάνας του κι ακόμα θα παίξει με τη γαλακτοφόρο ρώγα της και θα γαληνέψει. Το γάλα της μάνας θωρακίζει το μωρό από τις ιώσεις και από τα μικρόβια, είναι το πιο φτη­ νό και το πιο ευκολόχρηστο. Επίσης θωρακίζει και τη μάνα από τον καρκίνο του μαστού. Εξάλλου ο θη­ λασμός την αδυνατίζει, δεν την παχαίνει. Ας μείνουμε στο παράδειγμα των μανάδων μας και ας μην ξεχάσουμε και το «θάσιου» και τα μαυ­ ρομάτικα φασόλια που έτρωγαν οι λεχώνες, για να κατεβάσουν γάλα. Το «θάσιου» ήταν μύγδαλο κο­ πανισμένο με βραστό γάλα και με ελάχιστη ζάχαρη. Ας παροτρύνουμε τις νέες μητέρες ν ’ ακολουθή­ σουν το παράδειγμά τους και να μην έχουν το στή­ θος τους μόνο για μόστρα, αλλά και ως πηγή ζωής και υγείας στις νέες υπάρξεις, που θα φέρουν στον πλανήτη μας. Καθώς λέει και ο Αγιασώτης ηθογράφος-επιθεω ρησιογράφος Αντώνης Μηνάς: «Τα β’ζιά τα δώτσι Θιος, για να β’ζάνιν τα λ ιγ’δέλια τσ ’ ό χ ’ μο για μουρφιά». ΜΥΡΣΙΝΗ ΒΑΜΒΑΚΑ-ΧΟΥΤΖΑΙΟΥ

ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΛΕΣΒΙΑΚΟΥ ΟΛΥΜΠΟΥ Ο Γ ιώ ρ γ ο ς Μ υ τ ιλ η ν α ίο ς θ υ μ ά τ α ι κ α ι α φ η γ ε ί τ α ι ...

Τ ο καλοκαίρι του 1936 φύγαμε από τη Μυτιλήνη, για να παραθερίσουμε στην Αγιάσο, όπου από το Σεπτέμβριο θα αναλάμβανε ο πατέρας μου υπηρεσία ως Αρχιερατικός Επίτροπος και Προϊστάμενος του Ιερού Προσκυνήματος της Παναγίας. Αρχικά εγκατασταθήκαμε για τον παραθερισμό, μαζί με τις τρεις αδελφές του Ευάγγελου Κλεόμβροτου, σε ένα κτήριο της εκκλησίας, που βρισκόταν ανατολικά του ναού της Αγίας Τριάδας, πίσω από το Ιερό, το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα. Εκεί παραμεί­ ναμε μέχρι τις αρχές της επόμενης χρονιάς, 1937, μέ­ χρι δηλαδή να βρεθεί το κατάλληλο σπίτι, στο οποίο θα στεγαζόμασταν. Στο διάστημα αυτό δεν είχα γνω­ ρίσει άλλα παιδιά της ηλικίας μου εκτός από τον Παναγιώτη Κουζέλλη, που ο πατέρας του είχε μαχαιροποιείο εκεί κοντά στην εκκλησία. Η οικογένεια, αποτελούμενη από τη γιαγιά Μαρία, που ήταν νεωκόρος της Αγίας Τριάδας, το ζεύγος Βασίλη και Φανής Κουζέλλη και τα παιδιά τους, στεγαζόταν σε κτί­ σμα της εκκλησίας, στον αυλόγυρο. Με την οικογέ­ νεια Κουζέλλη συνδεθήκαμε περισσότερο, όταν η μη­ τέρα μας βάφτισε την αδερφή του Παναγιώτη, τη Μαρία. Στο διάστημα που μέναμε στην Αγία Τριάδα δεν είχα απομακρυνθεί πέρα από τα όρια του μεγά­ λου αυλόγυρου της εκκλησίας. Αν είχα κατέβει προς την περιοχή της Παναγίας, που δεν το αποκλείω, αυ­ τό δεν το θυμάμαι καθόλου. Τα όμορφα καλντερίμια της πόλης, τα τόσο πετροκαλοστρωμένα και λειτουργικά μελετημένα, τα περπάτησα και τα χάρηκα αργότερα. Τις γύρω καταπράσινες πλαγιές, με τα κάθε είδους φρουτοφόρα δέντρα και τους πλούσιους μπαχτσέδες, τις επισκέφτηκα μετά την εγκατάστασή μας στο σπίτι της οικογένειας Αναστασέλλη. Το μόνο αλλά εντυπω­ σιακό που καθημερινά αντίκριζα ήταν εκείνος ο πέ­ τρινος γκρίζος όγκος, η φαλακρή κοφτερή κορυφή του λεσβιακού Ολύμπου, ο Αγλιας , το καμάρι των Αγιασωτών.

Η οικογένεια Αναστασέλλη Τ ο σπίτι τελικά στο οποίο εγκατασταθήκαμε μετά από το κτήριο της Αγίας Τριάδας ήταν της οικογένει­ ας Πολύδωρου Αναστασέλλη, προοριζόμενο για προί-

Η μεγάλη καμπάνα του κωδωνοστασίου της Αγίας Τριά­ δας άλλοτε, προπολεμικά και μεταπολεμικά, σήμαινε το πρωί και καλούσε τα παιδιά στα σχολεία. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Γιώργος Μυτιληναίος)

κα της μεγαλύτερης κόρης, της Μαριάνθης. Ήταν μια πολυμελής οικογένεια, αποτελούμενη από τους γονείς Πολύδωρο και Δέσποινα (Δισπ’νούλ’) και τα παιδιά τους, τέσσερα κορίτσια, τη Μαριάνθη, την Αφροδίτη, τη Γεωργία (Γεωργίτσα) και την Ελένη, και τρία αγό­ ρια, το Στρατή, τον Αντώνη και το Βενιζέλο. Η Μα­ ριάνθη ήταν αρραβωνιασμένη με τον Αγιασώτη ελαιομεσίτη που έμενε στη Μυτιλήνη Δημήτρη Τσέγκο, η Αφροδίτη και η Γεωργίτσα δούλευαν στον αργαλειό, ε­ νώ η Ελένη ήταν μοδίστρα και διατηρούσε ραφείο με μαθητευόμενες κοπέλες μέσα στο σπίτι. Από τα αγό­ ρια ο Στρατής ήταν σοφέρ έχοντας ιδιόκτητο αγοραίο αυτοκίνητο, ένα από τα δυο που υπήρχαν τότε στην Αγιάσο, ο Αντώνης ασχολιόταν με τα κτήματα, ενώ ο

Βενιζέλος, λόγω ηλικίας, περιοριζόταν σε βοηθητι­ κούς ρόλους. Κατά την περίοδο του λιομαζώματος ό­ λες και όλοι, εκτός από το Στρατή και την Ελένη, ά­ φηναν τις άλλες ασχολίες και επιδίδονταν στο μάζεμα των ελιών. Τα δυο σπίτια, το δικό μας και του σπιτο­ νοικοκύρη μας, ήταν κολλητά έτσι που έμοιαζαν σαν μια κατοικία με δυο πόρτες. Αυτό βοήθησε πολύ στη στενή φιλική σχέση που αναπτύχθηκε ανάμεσά μας. Από τις πρώτες μέρες που γνωρίσαμε την οικογέ­ νεια Αναστασέλλη, ο Πολύδωρος και η Δέσποινα (Δισπ’νούλ’) έγιναν, για μας τα παιδιά, ο παππούς και η γιαγιά. Η αλήθεια είναι ότι τα αδέλφια μου και εγώ δεν είχαμε γνωρίσει καλά καλά παππούδες και γιαγιάδες. Η γιαγιά από τον πατέρα μας είχε πεθά­ νει, πριν γεννηθούμε, ο παππούς από τον πατέρα μας σπάνια βρισκόταν κοντά μας, ενώ οι άλλοι από τη μητέρα μας ζούσαν στο χωριό, τον Αυλώνα της Αττικής (Κακοσάλεσι), και σπάνια τους βλέπαμε. Αυτό το κενό ήρθαν να καλύψουν ο Πολύδωρος και το Δ ισπ’νούλ’. Τους φωνάζαμε παππού και γιαγιά και το νιώθαμε, κάτι που το είχαν αποδεχθεί τόσο οι ίδιοι όσο και οι γείτονες. Ο παππούς Πολύδωρος ήταν παλιότερα τσαγκά­ ρης, είχε όμως τάσεις να γίνει... εφευρέτης. Ξόδεψε πολλά, πέφτοντας στα χέρια κάποιων απατεώνων στην Αθήνα, που του σχέδιαζαν τάχα ειδικό μηχάνη­ μα για τη συλλογή του ελαιόκαρπου, κάτι που ήταν το όνειρο του παππού. Ευτυχώς για όλη την οικογένεια τον πρόλαβαν τα παιδιά του έγκαιρα και έσωσαν με­ γάλο μέρος της περιουσίας των, που ασφαλώς θα πή­ γαινε στην τσέπη των αετονύχηδων. Αυτά τα ακριβο­ πληρωμένα σχέδια πάνω στο χαρτί τα είχα γνωρίσει και εγώ. Μια φορά που χρειάστηκε να πάω στο απο­

χωρητήριο, στο σπίτι της γιαγιάς, είδα να κρέμονται στο καρφί κομμάτια χαρτιών με διάφορα σχέδια. Τροχοί, βίδες, βραχίονες και άλλα μου τράβηξαν την προσοχή και ρώτησα τη γιαγιά τι να ήταν αυτά. «Έφτα, μουρέλι μ’, είνι γοι παλαβάδις τ ’ παππού σ’». Ο παππούς έβγαινε τακτικά έξω για το καφενείο ντυμένος στην τρίχα. Με το καβουράκι του στραβά φορεμένο, το μικρό μουστάκι στριμμένο προς τα πά­ νω, τσάκιση στο πανταλόνι και μπαστούνι στο χέρι, περπάταγε καμαρωτός. Το μόνο ελάττωμα που είχε ήταν το διπλωμένο του αφτί. Αυτό όμως δεν εμπόδι­ ζε πολύ την ακοή του. Τραγουδούσε χωρίς φάλτσο και έπαιζε το χειραρμόνιό του ωραία. Είχε ένα μου­ σικό εργαλείο που έμοιαζε με ακορντεόν και το ονό­ μαζε φυσαρμόνικα. Το κρατούσε πάνω στα γόνατά του και με το αριστερό χέρι ανεβοκατέβαζε το φυσε­ ρό τροφοδοτώντας το με αέρα, ενώ με το δεξί χτυ­ πούσε τα πλήκτρα. Όταν μερακλωνόταν, έπιανε τη φυσαρμόνικα και συνόδευε τα τραγούδια του. Εκεί που δυσκολευόταν ήταν στα πένθιμα, τα λυπητερά, γιατί έπρεπε να έχει πατημένο σταθερά ένα πλήκτρο, αλλά δεν είχε τον τρόπο να το κάνει. Συνήθως έβαζε ένα χαρτονάκι, αλλά του έπεφτε, γ ι’ αυτό ζητούσε πολλές φορές τη βοήθειά μου. Θυμάμαι είχαμε βρει έ­ να κουταβάκι στο δρόμο που τη φροντίδα του είχε α­ ναλάβει ο παππούς Πολύδωρος. Ύστερα από «συμ­ βούλιο» το ονομάσαμε Νταβέλη, όνομα που είχε ο σκύλος του παππού μας στον Αυλώνα. Κάποια μέρα το σκυλάκι «φολιάστηκε». Το βρήκανε στο δρόμο πεθαμένο.Ήταν η εποχή που αυτό το βάρβαρο έργο το είχε αναλάβει η αστυνομία. (Συνεχίζεται)

Αναμνηστική φωτογρραφία από τις Αποκριές του 1938, στη γειτονιά των Αναστασέλληδων. Διακρίνονται, από αρι­ στερά, η πρεσβυτέρα Μαρία Μυτιληναίου, βρακοφορεμένη, ο λογοτέχνης Στρατής Ανα­ στασέλλης, η Μαριάνθη Ανα­ στασέλλη, σύζυγος Δημητρίου Τσέγκου, με φορεσιά της Αττι­ κής, και ο Αημητράκης Μυτι­ ληναίος, μεταμφιεσμένος σε μάγκα. (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Γιώργος Μυτιληναίος)

ΤΟ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟ ΣΤΟΥΣ ΡΥΘΜΟΥΣ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΙΑΣ Ο Αγιασώτικος Καρνάβαλος και η εξελικτική θεατροποίησή του Τ ο Σάββατο, 17.2.2007 και ώρα 6.30, το Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσου παρουσίασε την καρνα­ βαλική παράσταση «Ριπουρτάζ χουρίς... φούμουτρα», με σάτιρα των Αντώνη Μηνά και Παναγιώτη Μιχ. Κου­ τσκουδή και με σκηνικά των Λευτέρη Καμπιρέλη, Δημή­ τρη Μιστριώτη και Παναγιώτη Ευστρ. Χατζέλη. Ρεπόρ­ τερ οι Στρατής Βεγιάζης και Στρατής Μαγλογιάννης. Δύο δημοσιογράφοι σχολίασαν μέσα από την εκπομπή τους την τρέχουσα επικαιρότητα, δείχνοντας ταυτόχρο­ να στους θεατές ζωντανά ρεπορτάζ, όπως ακριβώς συμ­ βαίνει, κατά τη διάρκεια ενημερωτικών τηλεοπτικών εκ­ πομπών, που προβάλλονται εμβόλιμα βίντεο. Τα ρεπορ­ τάζ αυτά ήταν τα παρακάτω καρναβαλικά μονόπρακτα: • «Μαχαραγιάς». Επαιξαν οι Μιχάλης Βίγλατζης, Δουκάκης Μαριγλής, Δημήτρης Βασ. Μαϊστρέλης, Συ­ μεών Κουδουνέλης, Παναγιώτης Λημναίος, Γιώργος Τσορβάς, Χρίστος Κλήμος, Δημήτρης Παν. Μαϊστρέλης. Ο Μιχάλης Βίγλατζης (μαχαραγιάς) και το Γιουσουφάκι του, ο Δουκάκης Μαριγλής, άνοιξαν την αυλαία της παράστασης με τραγούδι και με χορό. Αυτοσχεδιαστικό δρώμενο με έντονο χρώμα που ζέστανε το κλίμα και προδιέθεσε τους θεατές γΓ αυτά που ακολούθησαν. (Μαχαραγιάς) Μια ντουζίνα έχου γ ’ναίτσις, πο ’χιν νιάτα τσι δρουσιά, αλλά τς κάνου πέρα ούλις, προυτιμώ γω τ ’ στινουσιά. Έχου τσι του Γιουσουφάκι μ’, τούτου ’νι γη παργουριά μ’,

Αίπτυχο πρόγραμμα, διαστάσεων 21x15 εκ., της αποκριά­ τικης παράστασης 2007 «Ριπουρτάζ χουρίς... φούμου­ τρα», του Αναγνωστηρίου «η Ανάπτυξη» Αγιάσου.

Στιγμιότυπο από το μονόπρα­ κτο «Μαχαραγιάς» (Κινημα­ τοθέατρο του Αναγνωστηρίου, 17.2.2007).

κάθιτι πάντα κουλλ’μένου σα μαντάτσ’ μες στα μιριά μ’. Του παίρνου στου κριβάτ’ του βράδ’ τσ’ ούλ’ νύχτα νανουρίζ’ μι, γιου νύπνους άμα δε μι παίν’, πιάν’ τσι καρδουτατσίζ’ μι. Αχ’λέλια έχ’ φιλήδουνα ίσιαμι μαξιλάρια, σα τα ματσίσ’ς τσι τα τ ’γανίσ’ς, θα κάν’ς μια κούπα π ’τάρια.

• «Μπουάτ = Μπους+τ ή Μπ+ουστ ή Μ+πούστ’, ό,τι προτιμάτε». Πήραν μέρος οι Παναγιώτης Ευστρ. Χατζέλης, Στρατής Βασ. Τοπαλής και Πανα­ γιώτης Δημ. Κορομηλάς. Ο μισητός τύραννος, ο πλα­ νητάρχης -κατά τη διάρκεια διαγγέλματος του προς τον αγιασώτικο λαό- εβλήθη κατάφατσα δις, από μέλη της τρομοκρατικής οργάνωσης «Επαναστατικός Αγώ­ νας Ξικαλάκαρια», με γιαουρτορουκέτες τύπου «Βουβάρι» τηαάσ ίπ Ξιρουκάμπ’. Παρά το γεγονός ότι ήταν το πιο «βαρύ» κομμάτι της παράστασης, με την έννοια ότι συγκέντρωνε το μεγάλο μέρος της πολιτικής σάτι­ ρας, εν τούτοις προκάλεσε γέλιο και χειροκροτήθηκε. (Μπους) Χίαρ μένι κόμουνιστ. Αι καντ ντιστρόι δεμ. Ντιντι-ντι, ράουνταπ, γκραμοξόν... Νο κακά. Κακό ζουλάπ’. Μέγιορ οφ βίλατζ κολντ μι ιν Μουνί-σιπάλιτι. Νο πιτ, νο μαρμίτα. Ιτς βέρι ντέντζιρους. Μπαμπούρ’ τσιντρώσ’, ντουμπρούτσ’ νταντααά (σταυρώνει τα χέρια στο στήθος και γέρνει το κεφάλι). (δημοσιογράφος) Θέλ’ α πα, λέγ’, τσι στου Δήμου, τα κουμούνια α ξιπατώσ’, αλλά δεν πατεί. Φουβάτι Μπάμπουρας μην τουν τσιντρώσ’.

(Μπους) Μπιούντιφουλ Ψυρούκι μαμ, σαβουρντέξ πουρδάρε σκουντ, καμ χίαρ Γουάιτ Χάουζ θυρουρός φτος βέρι γκουντ. (δημοσιογράφος) Γυρέβ’ να πάρ’, λέγ’, του Γραμμέλ’, έμαθι πς έχ’ φτος πείρα. Θέλ’ ντουν στουν Οίκου του Αιφκό, να τουν δϊουρίσ’ κλητήρα. (δυνάστες των λαών) Βάλι σκατά σ’ ένα βαρέλ’, ρίξι τσ’ ένα ρουφιάνου, σαν τ’ ανιμείξ’ς τσι τα φτσιρέσ’ς, θα βγάλ’ς Αμιρικάνου. Πάρ’ απ’ τ’ πλιβρή ντ κουμμάτ’ ψαχνό, πλάσι ένα θιριό, πασάλ’ψι του μι του κατράμ’ τσι ποίτσις... του Βριγιό. Σι μια κουρόνα κατουρώ τσι απού πόνου χέζου, π ’ταρίζου τα καλά καλά τσι κάνου έναν Ιγγλέζου. ΝΑΤΟΥ, Ιβρώπ’, Αμιρικάν’, Βριγοί, Τούρτσ’ στρατουκράτις, φτοι που κατηγουρούν τς λαοί πους είνι τρουμουκράτις, π ’ δε λουγαριάζιν άμαχου, σκουλειό, νουσουκουμείου, που ιπιβάλλιν τ ’ θέλησ’ ντουν μι βόμβις ουρανίου, θαν έρτ’ γη μέρα τς κρίσϊους, προυτού μας κουνουμήσιν π ’ θα ξισ’κουθούν ούλ’ γοι λαοί, πν αράδα να τς μ’νουχίσιν.

• «Λούφα και... απαλλαγή». Έπαιξαν οι Μαρία Ευστρ. Αϊβαλιώτου, Γρηγορία Βερδούκα, Μυρσίνη Κουτσκουδή-Βουρλή, Μυρσίνη Μαγλογιάννη, Μαρία Καζατζή, Μαρία Παν. Κουταλέλη, Βασιλική Μ αϊ­ στρέλη, Χαρίκλεια Μπουρλή. Με αφορμή το σκάνδα­ λο των απαλλαγών ορισμένων «ημετέρων» από τις

Στιγμιότυπο από το μονόπρα­ κτο «Μπουστ» (Κινηματοθέα τρο του Αναγνωστηρίου, 17.2.2007).

στρατιωτικές υποχρεώσεις, με τη χρήση πλαστών δικαιολογητικών. Οι κοπέλες μπόλιασαν την παράστα­ ση με τη χάρη και με το μπρίο που τις χαρακτηρίζει. Πολύ καλή παρουσία, με γέλιο, με ρυθμό και με χορό. Σημειώνουμε ότι τα κορίτσια συμμετείχαν και στα δρώμενα των επόμενων μονόπρακτων, εμφανιζόμενα στον επίλογό τους και πραγματοποιώντας παρεμβά­ σεις, όπως ο «από μηχανής θεός» και ο «χορός» της αρχαιοελληνικής κωμωδίας. «Μαθήματα όλμου από ταγματαρχέσα» Ο όλμος είναι όπλο καμπύλης τροχιάς, αλλά ευ­ θείας βολής. Χωρίζεται σε τρία μέρη: Κορμό, χιτώνα και βάλανο, κοινώς τσιφάλ’. Είναι καταστροφικό ό­ πλο, που άμα βρει το στόχο πιτά κουλλ’βόζ’μου και πρήζονται τα λαγκόνια σ’. Στηρίζεται στη βάση δυο μαλλένιων βαρδαλίων, που έχουν δύναμη πυρός δεκάδων μυδραλίων. Γη ουβίδα σ’ τρύπις χώνιτι, στου σ’μάδ’ βάζ’ τα καπούλια τσ’ ανιγουρέβ’ς νιβίν νιβίν να φας αξ’νηθρουγούλια. Θηλ’τσιές του νου σας να ’χιτι τσι μι του παραπάνου, να μη γλιστρήσ’ καμιά ’πί σας τσι κάτσ’ σι όλμου απάνου. Γιατί φουρτούνα θα σας έβ’, σ’ ιννιά μήνις, μιγάλ’. Θα βγάλιτι κανέ μουρά μι κράνους πα σ’ τσιφάλ’.

• «Ραντιβού στα καθ’στά». Με τους Μιχάλη Ασλάνη, Παναγιώτη Ευστρ. Χατζέλη, Ανθή Δαγέλη. Το ραντεβού δυο ερωτευμένων έχει άδοξο τέλος, α­ φού συλλαμβάνονται επ’ αυτοφώρω πάνω στην... πράξη από έναν αλλοδαπό που απάγει βίαια την κο­

πέλα, αφήνοντας «μπουκάλα» το Μπουτέλ’. Αφθονο γέλιο και αυτοσχεδιασμός. Ερως ανίκατε μάχαν, τρεις λέξεις μι ουσία, χτυπούν σ’ καρδιά σ’ τσ’ ύστιρα νιώθ’ς ’πού κάτου υγρασία. Τώρα τούτ’ που σουφιλιάσαν χύνιν δάκρυγια χαράς, τν έκρηξ’ πρόσιξι, κουρ’τσέλι μ’, θα γίνει μουσγούδ’ γη ουρά σ’.

• «Να Παρθέν’ς!» Έπαιξαν οι Βασίλης Βερδού­ κας και Μιχάλης Κουτσκουδής-Βουρλής. Ήταν ο τέ­ λειος επίλογος. Το βάλαμε σαν κερασάκι στη φετινή αποκριάτικη τούρτα. Αλλά το κεράσι άξιζε όσο ολά­ κερη η τούρτα! Ήταν το απαύγασμα του σαρκασμού και του αυτοσαρκασμού. Με αφορμή το γεγονός ότι η παιδεραστία παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις στην ε­ ποχή μας, αναβιώσαμε μια πραγματική ιστορία, γραμμένη με το γνήσιο αγιασώτικο καρναβαλικά στί­ χο, που κάνει θρύψαλα το μικροαστικό καθωσπρεπι­ σμό μας. Ο Βασίλης Βερδούκας στην κορυφαία ίσως ερμηνεία της καρναβαλικής του θητείας. (Ο ρασοφόρος Παρθένιος μπαίνει στη σκηνή με την αγαπητή του άσπρη σκύλα, τη Χιόνα, και κοιτά­ ζει ερευνητικά στην πλατεία). Ό σ’ έχου κουνουμ’σμέν’ α σ’κώσιν του χέρ’ ντουν, (ψέλνοντας) Βλέπου τσι δεν του σ’κών’ κανείς, μο ένας ανικάτσι, θ ’μήσ’τσι, φουρούμι, έγιουτι γη σούφρα ντ που ζιμάτ’σι. Στέκα να δω μες στου τιφτέρ’, σι έχου φτσιλιασμένου; Να του! Σ ’ σιλίδα δώδικα του όνουμά σ’ γραμμένου. Θ’μάσι που σ’ δώκα μια γαλιά ’πού μέσα ’π ’ τα κασέλια

Στιγμιότυπο από το μονόπρα­ κτο «Αούφα και... απαλλαγή» (Κινηματοθέατρο του Ανα­ γνωστηρίου, 17.2.2007).

τσι δίπλα α π ’ ένα μνημόρ’ σι ποίκα μέλια μέλια; Να σ’ πω τσ’ ένα σ’μαδέλ’ που έχ’ς τσ’ ακόμ’ δεν του ξιχάνου; Ιλιούδα είχις κουλουβή στου κουλουμέρ’ σ’ απάνου. Θ’μούμι πους είχα στου τιφτέρ’ τσι του Κουτσίν’ «γ’αμμένου», Να του! Του ίβρα τ ’ όνουμά ντ, είνι ιμ’σουσβησμένου. Δε θα ξιχάσου, ρε Κ ’στουφέλ’, πουτές τν ασπρίλα σ’ σόνα, να φανταστείς μες στα σκουτ’νά σι μπέρδεψα μι τ ’ Χιόνα! Η συνέχεια είναι αυστηρώς ακατάλληλη. Αναφέ­ ρονται και άλλοι παίδες εωρακότες την Χιόναν! Όποιοι θέλουν να τη μάθουν, ας φροντίσουν να προ­ μηθευτούν το σχετικό ΟλΉ από το Αναγνωστήριο. Μετά την ανάγνωσιν των εν τη βίβλω εγγεγραμμέ­ νων και την ανάμνησιν των τελεσθένων... μυστηρίων, ο Παρθένιος κοιτάζει ψηλά, σηκώνοντας τα χέρια προς τον Ύψιστο, και μονολογεί: Πάτερ, άφες αυτοίς, δεν ξέρουν τι ποιούσι! Αφού τς γαμείς, τς ’ξυπηριτάς, τσι φτοι μηδί ’πού πού ’σι. Στη συνέχεια ανεβαίνει στην πεζούλα (δήθεν του παλιού καφενείου Τζαναβάρη, στο οποίο σύχναζε) και αναπαύεται σε μια καρέκλα. Καθώς ανασηκώνει το ράσο του, για να βάλει το ένα πόδι πάνω στο άλ­ λο, και επειδή υποτίθεται ότι δε φορά παντελόνι και σώβρακο, φαίνονται από κάτω τα κρεμασμένα αχαμνά του: δυο πατάτις βουτλιάρ’σις. Αιάζεται και παί­ ζει το κομπολόι του, ώσπου τον παίρνει ο ύπνος και

ροχαλίζει. Ακούγεται η μουσική του «Ροζ πάνθηρα» και από τη μια μεριά της σκηνής πλησιάζει ακροπα­ τώντας ένας μικρός, Μόλις φτάνει σε απόσταση βο­ λής, σημαδεύει με το «τσαταλέλ’» και ρίχνει στο... Δό­ ξα πατρί. Ο Παρθένιος βγάζει φωνή πόνου, αναφωνεί «Τώρα, πέτανα!» και πέφτει λιπόθυμος από την κα­ ρέκλα. Ο μικρός φεύγει τρέχοντας προς την άλλη πλευρά της σκηνής. Γιου Παρθέν’ς πουλλιώρα τσίρ’ζι σαν τουν τσέντρουσι του φίδ’, Γουλιάθ είνι χαμένους, σαν έχ’ τσαταλέλ’ Δαβίδ. Τι δόξις γνώρ’σι πύργους-ιντ, έγιουσ’ που μπινουβγαίναν... απού ’ντας σ’μάναν του Παρθέν’, δεν είδι πια κανέναν. Ακούγεται από χορωδία η «φήμη» του Παρθενίου: «Παρθενίου του ζαμπαριοτάτου και κωλομπαρίκου καλογερίσκου, της Αγιασωτάτης κωμοπόλεως, Πιρασιάς και Φολιδίου, λίγα τα έτη». Ενδιάμεσα οι δημοσιογράφοι σχολίασαν την τρέ­ χουσα πολιτική επικαιρότητα. Παραθέτουμε ορισμέ­ να χαρακτηριστικά αποσπάσματα: (δημοπράτηση αντικειμένων της βασιλικής περι­ ουσίας στην Αγγλία) Τν Ιλλάδα κουριλιάσαν τνα, ούλα τα διαλύσαν, αφού απ’ του παλάτ’ τ’ βασ’λέ τσι τα καθίτσια π ’λήσαν. Γω σαν ήμ’ σ’ δημουπρασία, θαν αγόραζα τ ’ κουρόνα, να καβουρντίζου κάστανα σ’ γουνιά ούλου του χ ’μώνα. Γω θαν ίπιρνα του κλύσμα, που ’νταν φτο ιστουρικό, που ’μπινι μέσα σι κώλου χάσ’κου τσι βασιλικό.

Στιγμιότυπο από το μονόπρα­ κτο «Ραντιβού στα καθ’στά» (Κινηματοθέατρο του Ανα­ γνωστηρίου 17.2.2007).

- Αραγις έφτους Μητσουτάκ’ πόσα να πήρι μίζα; - Ή κ’σα τ ’ αρχίδια τ ’ Κουνσταντίν’ πους τα ’κανι κουρνίζα! Φτος, τσι γη ψ ’χή ντ τν ώρα που βγαίν’, μπουρεί κακό να ποίσ’ τσι τ ’ Χάρου του δρουπάν’ ν ’ αρπάξ’, να πα τσι να του π ’λήσ’. (αγριλιά, φραπελιά και αγριογούρουνα) - Είδις μες σ’ πλατεία Δήμους τν αγριλιά που έχ’ φ ’τιμέν; - Γη Νατάσα απί τώρα λέγιν πς ν έχ’ κισίμ’ παρμέν’. Έτοιμους είνι τσι ταϊφάς μ’ ιργάτις πν Αλβανία τσ’ όσουμα για μαζώχτιρια θα πα... γη Ουρανία. Ραβ’στής θαν είνι γη Μουζού, τουν έχ’ καπαρουμένου, τιμπλί ας πάρ’ τ ’ Αντώναρου, που το ’χ ’ ανιπαμένου. Προυσλήφ’τσι φτος σι έφτη τ ’ θέσ’ τσι π ή ρ ιτσι καπάρου, γιατί έχ’ μόρια πουλλά, έχ’ του Γιαννέλ’, λέγ’, κ’μπάρου. Του καλουτσαίρ’ θα τνι πουτίζ’ για ούλα πλια τα χρόνια τς, ας τνι κλαδέβ’ τσ’ ας τνι μαδίζ’ τσι ας τα π ’λεί τα λιόφ’λλα τς. Λέγιν πους είνι ξαρουστ’κά, φάρμακου του ιώνα, προβλέπου ούλ’ μ’ ένα γ ’δουχέρ’ πους θα π ’λαλιούν στου λιώνα.

- Μι τ ’ φραπιλιά τείντα ’παθι γιου Πάγκαλους σν Αθήνα; - Απί μπρουστά πιτά αμούρ’, ’πού πίσου βγάζ’ πυρήνα. Φραπιλιά π ίν ’ του Αουκάν’κου τσ’ έπαθι μιγάλις δ ’λειές, μπέεε φουνάζ’ του βράδ’ στουν ύπνου ντ τσι ταχτέρ5χέζ’ βιρβιτσλιές. Γη Σταυρίτσα τρω τα λιόφ’λλα

τσ’ ε σκουλά ν ’ αφήν’ τη δ ’λειά τς, ένα μίξερ, λέγ’, κατήπγι τσι γυρίζ’ φτο μες στη τσ’λιά τς. Μάτ’ ε σφαλεί γιου Κατσαμπός τ ’ νύχτα απ’ φασαρία. Πού θα πα, λέγ’, ρε διάβουλι, θα πέσ’ γη μπαταρία. Νταγούτ’ς απού ’ντας το ’μαθι στου σπίτ’ καθιόλ’ δεν κάτι, ούλ’ μέρα λιόφ’λλα φτος τσ’βαλιάζ’ τσι μες στου κτήμα τσ’μάτι. ’Πί τώρα του ιμπόριβμά ντ μες σ’ στράτις διαλαλεί. Γω έχου λέγ’ του γιατρικό τα βούτλα π ’ διαλεί. Τούτου θα κάν’ τσι για τς χουντρές, για τς παραφουσκουμένις, τσι γ ι’ αύτις π ’ τσέντρουσι του φίδ’ τσ’ είνι ντουμπρούτσ’ πρησμένις. Χάπια αντισυλληπτικά καμιά πλια ε θα παίν’ τσι γιου λαφιάτ’ς ξισκούφουτους μες στου λαγούμ’ θα μπαίν’. Τι μας τνι φουρείτι τ ’ σκούφια; Είνι μιαν ανώφιλ’ πράξ’. Σα χτυπ’θεί πια γη σαμπάνια, του φιλλό θα τουν πιτάξ’.

- Θα μπαταλιάριν γοι γιατροί, φνουν τα ψουμιά τιλειώνιν.

- Στου καστανιώνα πρέπ’ α πάν’ τς γρούνις για να στειρώνιν. Γω πέταξα απ’ του πριβόλ’ του σκαφτικό τσι τ ’ τσάπα, αφού τα αγριγιόγρουνα του ζιβγαρίζιν τσάμπα. Σίγουρα καμιά ταχτιρνή σν Αγιάσιου θα τα δείτι, ούνα φάτσα, ούνα ράτσα, π ’στέβγου να συνουηθείτι. (νοθευμένα τρόφιμα - πάθημα Βαρθολομαίου) Τι θα γίν’ μ’ έφτοι τς κουπρίτις χρόνια που μας καβουρντίζιν; Νουθιβμένα προυιόντα τσι σαπ’μένα μας ταγίζιν. Δε βλέπ’ς του βράδ’ συ τν ικπουμπή μι τουν Ιβαγγιλάτουν;

Στιγμιότυπο από το μονόπρα­ κτο «Να Παρθέν’ς!» (Κινημα­ τοθέατρο του Αναγνωστηρίου, 17.2.2007).

Ποίκαν ντα τα στουμάχια μας κάδου απουρριμμάτουν.

- Σ ’ πουλύτικν’ εν είδις προυχτές σκλητσιάρ’κου ρύζ’ π ’ μοιράσαν; - Του έστ’λι, είπαν, γη ΕΟΚ, για γρούνια μας πιράσαν. Μια που ποίτσι γιαλαντζήδις μουσκοβόλ’σι τα σουκάτσια, αντί για ψιφτουγιάπρακα ίβγαν αλ’χνά γιαπράτσια. Είδις γιου Βαρθουλουμαίους που ’θιλ’ α πασκάσ’ ξιν’κό; Ενσημα του ΙΚΑ κόλλα βράδ’ σι ξένου γιρουντ’κό. Μ’ έφτου του χαπέλ’ βιάγκρα θάνατους ήνταν γλυκός μ’ ένα παρτσιαδέλ’ προυβιούδα έπισι ηρουικώς. Ποιος δε θέλ’ θάνατ’ έγιτγιου; Γω δεν τουν κατακρίνου. Ξέρ’ς τι θα πει αν απουμείν’ς μι σούζα του κλαρίνου; (μόδα των κινητών) Σαν ιλ’σσαριές ούλις γοι ιμ’κρές στα κινητά μουντάραν, χάσαμι τα προυτεία μας, τα θ ’κά μας μπαταλιάραν. Τι να σας κάν’ γη Πάναφον, γη Τιμ, γη Κουσμουτέ; Του κουντουρντ’σμό που έχιτι ε θα τουν γιάν’ν πουτέ. Θα σ’ δώσου γω ’να κινητό, που είνι τσι ναμσκάτου, μο φτο, κουρ’τσέλι μ’, θα τνι σβήσ’ τν αφτούρα πο ’χ ’ς ’πού κάτου. Γιατί κατό λουγιώ κ ’μπέλια έχ’ τ ’ άλλου τσι μπιρδέβ’ σι. Του θ ’κό μ’, γαργάλ’ξι του κουμμάτ’, στου πι κι φι γιατρέβ’ σι. Έφτα τα ιλικτρουνικά ούλα ντουν είνι σκάρτα. Για βάλι να ’σι πια φταμέν’ τσι να τιλειώσ’ ... γη κάρτα; Γή τν ώρα που ’σαστι στου γιούν’ εν μέσω δωματίου να πέσ’ του... σήμα άξαφνα τσ’ α σ’ πει... «εκτός δικτύου!» Στα δρώμενα συμμετείχαν ακόμα οι: Παναγιώτης Ιωάν. Τσάγαλος, Στρατής Καζατζής, Κώστας Ζαφει­ ρίου. Τα ηχητικά εφέ επιμελήθηκε ο Προκόπης Μ αϊ­ στρέλης και στο φωτισμό ήταν ο Κώστας Καρατζάς (Ατι δΐυάίο). Την εκδήλωση παρακολούθησαν μεταξύ άλλων ο βουλευτής Αέσβου Γιάννης Γιαννέλης-Θεοδοσιάδης, ο νομάρχης Αέσβου Παύλος Βογιατζής, ο αντινομάρχης Αέσβου Θεόδωρος Μπαβέας, οι πανεπιστημιακοί Θόδω­ ρος Γραμματάς, Στρατής Γεωργούλας, καθώς και πολύς ξένος κόσμος. Το Θέατρο του Αναγνωστηρίου αποδεί­ χτηκε πολύ μικρό, για να χωρέσει τον κόσμο. Έπηξαν ό­ λοι οι ελεύθεροι χώροι και πολλοί ανέβηκαν αναγκαστι­ κά στα παρασκήνια. Η εκδήλωση όμως βιντεοσκοπήθηκε και προβλήθηκε και από τα δύο κανάλια της λεσβιακής τηλεόρασης (Τηλεόραση Μυτιλήνης, Αρχιπέλαγος).

Το Αναγνωστήριο, από το 1999 που συμμετέχει και πάλι στη διοργάνωση των καρναβαλικών εκδηλώ­ σεων, έχει καθιερώσει να οργανώνει το βράδυ του Σαββάτου της Αποκριάς στο Κινηματοθέατρό του μια εκδήλωση ερευνητικού ή σατιρικού περιεχομένου. Όλες αυτές οι εκδηλώσεις είχαν από σημαντική έως τεράστια επιτυχία. Σ ’ αυτό συνέβαλαν το κύρος του σωματείου, η προϊστορία του στην υπηρεσία του εθί­ μου, τα έμπειρα στελέχη που εξασφαλίζουν την υψη­ λή ποιότητα του παραγόμενου θεάματος και το γεγο­ νός ότι ο κλειστός χώρος παρέχει σημαντικά πλεονε­ κτήματα. Ο κόσμος κάθεται και δε στέκει όρθιος μέσα σε άσχημες συνήθως καιρικές συνθήκες, έχει τη ζε­ στασιά του, δε διασπάται η προσοχή του σε εξωθεατρικά ερεθίσματα, οπότε επικεντρώνεται στην εξέλιξη του έργου, το καταλαβαίνει καλύτερα και το χαίρεται περισσότερο. Εξάλλου η υλικοτεχνική υποδομή του Κινηματοθεάτρου, με τα σύγχρονα μηχανήματα ήχου και φωτός, μας επιτρέπει να κάνουμε πράγματα που δε γίνονται στους ανοιχτούς δημόσιους χώρους. Οι δυνατότητες αυτές, σε συνδυασμό με τις αδυναμίες που εμφανίζονται, άλλοτε λιγότερο κι άλλοτε περισ­ σότερο έντονα, στο τυπικό του καρναβαλιού τα τε­ λευταία χρόνια, οδηγούν στην καθιέρωση αυτής της καθαρά θεατρικής μορφής του καρναβαλιού, που γί­ νεται αποδεκτή από τον αγιασώτικο λαό, αλλά και α­ πό πολλούς ξένους θιασώτες του. Και αν πράγματι συμβεί αυτό, τότε η φετινή χρονιά γράφει ιστορία, γιατί θα είναι η απαρχή μιας άλλης μορφής καρναβαλικής έκφρασης και δημιουργίας. Το 2004, στο περι­ θώριο της τότε ερευνητικής μας εκδήλωσης («Το Αγιασώτικο Καρναβάλι την ενδεκαετία της μεταπολί­ τευσης, 1974-1984»), παρουσιάστηκε το καρναβαλικά σκετς «Τα παναθύρια» του Αντώνη Μηνά. Το 2005 τα σκετς έγιναν δυο και μεγαλύτερης διάρκειας («Γιουρτή Αχ’νού» και «Γοι κατ’μάδις» του Αντώνη Μηνά). Η επιτυχία του πειράματος οδήγησε στην καθιέρωσή του. Το 2006 παρουσιάστηκαν δύο ακόμα πιο οργα­ νωμένα σκετς («Του κ ’μάσ’» του Παναγιώτη Κου­ τσκουδή και «Μις Αγιάσιου» του Αντώνη Μηνά). Φέ­ τος συνενώθηκαν όλες οι δυνάμεις και ανέβηκε στη σκηνή μια καρναβαλική παράσταση με πέντε εμβόλι­ μα μονόπρακτα και με μεγάλη επιτυχία. Μια επιτυ­ χία, που μας αναγκάζει να καθιερώσουμε αυτό το εί­ δος και ταυτόχρονα ν ’ αναζητήσουμε τρόπους ικανο­ ποίησης του φιλοθεάμονος κοινού, αφού η ζήτηση εί­ ναι μεγάλη, αλλά ο χώρος πολύ ταπεινός για την ικα­ νοποίησή της. Πολλοί μιλούν για την ανάγκη πραγ­ ματοποίησης μιας δεύτερης παράστασης, ίσως την Κυριακή της Αποκριάς, μετά το τέλος των καρναβα­ λικών εκδηλώσεων στην πλατεία αγοράς. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΑΓΙΑΣΩΤΙΚΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ 2007 Σημαδιακή η φετινή χρονιά για το μέλλον του εθίμου

Η πολύχρονη παράδοση του Αγιασώτικου Καρ­ ναβαλιού συνεχίστηκε και φέτος με κύρια χαρακτηρι­ στικά την πετυχημένη παράσταση του Σαββάτου στο Αναγνωστήριο, που συνοδεύτηκε από πρωτοφανή κο­ σμοσυρροή, και την εμφάνιση πολλών νέων παιδιών στα συγκροτήματα της Κυριακής και της Καθαρής Δευτέρας, που αποτελούν την καλύτερη επένδυση στο μέλλον του εθίμου. Αναλυτικότερα το χρονικό των φετινών εκδηλώσεων είχε ως εξής: Το Σάββατο, 10.2.2007 το βράδυ, ο Σύλλογος Αγιασωτών Μυτιλήνης «η Αγία Σιών» οργάνωσε με επιτυχία στο εξοχικό κέντρο «Ανατολή», στην Καρύ­ νη, την ετήσια καθιερωμένη χοροεσπερίδα του, στο πλαίσιο της οποίας παρουσιάστηκε το καρναβαλικά σκετς «Κλαστικός Αγώνας Τξαρτ» με τη Μαρία Ευ­ στρ. Αϊβαλιώτου, τον Παναγιώτη Αντ. Ασβεστά, το Χρίστο Ευστρ. Κλήμο, τον Παναγιώτη Γεωργ. Λημναίο και το Δημήτρη Μιστριώτη. Το βράδυ της ίδιας μέρας ο Βασίλης Βερδούκας, ο Δημήτρης Θεοφ. Χτενέλης και ο Παναγιώτης Ευ­ στρ. Κλήμος, συνοδευόμενοι από τη Μαρία Βασ. Βερδούκα και από την Ταξιαρχούλα Παν. Κλήμου, ταξίδεψαν στη Χίο, ύστερα από πρόσκληση που α­ πηύθυνε στο Αναγνωστήριο Αγιάσου ο Σύλλογος Λεσβίων και Δημνιών Χίου «ο Αλκαίος», και παρα­ βρέθηκαν στη χοροεσπερίδα του σωματείου, στην ο­ ποία παρουσίασαν το καρναβαλικά σκετς με τίτλο «Κόλασ’ τσι Παράδ’σους». Ο Παναγιώτης Μιχ. Κουτσκουδής επιμελήθηκε τη σάτιρα που απάγγειλε ο Βασίλης Βερδούκας. Η σάτιρα αυτή περιείχε απο­ σπάσματα από την ομώνυμη σάτιρα του Βασίλη Βα­ γιάνα, του 1970, αλλά και επιλεγμένους στίχους από μεταγενέστερα σατιρικά κείμενα. Για την ιστορία θυμίζουμε ότι η πρώτη επίσκεψη καρναβαλιστών στη Χίο είχε γίνει την Τσικνοπέμπτη 7.3.2002, ύστε­ ρα από ανταπόκριση του Καρναβαλικού Συλλόγου Αγιάσου «ο Σάτυρος» σε παρόμοιο αίτημα του «Αλκαίου». Το Σάββατο, 17.2.2007 και ώρα 6.30, το Αναγνω­ στήριο «η Ανάπτυξη» παρουσίασε την καρναβαλική παράσταση «Ριπουρτάζ χουρίς... φούμουτρα» (ανα­ λυτικότερη παρουσίαση σε άλλο σημείωμα). Ο Πολιτιστικός Καρναβαλικός Σύλλογος Αγιά­ σου «ο Σάτυρος» οργάνωσε εκδηλώσεις το επόμενο διήμερο. Την Κυριακή 18.2.2007, 4 μ.μ., στην πλατεία της αγοράς του χωριού παρουσιάστηκαν τα παρακά­ τω δρώμενα:

Στιγμιότυπο από το μονόπρακτο «Κλαστικός αγώνας Τζαρτ» του Καρναβαλικού Συλλόγου «ο Σάτυρος» (πλα­ τεία Αγοράς, Κυριακή, 18.2.2007).

• «Βασιλιάς Καρνάβαλος». Συμμετείχαν ο Στρα­ τής Βασ. Τοπαλής και ο Παναγιώτης Δημ. Κορομη­ λάς.

• «Κλαστικός Αγώνας Τζαρτ». Με τη Μαρία Ευ­ στρ. Αϊβαλιώτου, το Γιάννη Παν. Ανδρικού και τον Παναγιώτη Αντ. Ασβεστά. (Τρομοκρατικές επιθέσεις) Τη δ ’λειά τνι ξέρουμι καλά, γη συνταγή V απλή, μι τρόπου χειρουκίνητου σ’κώνουμι τ ’ κιφαλή. Τσιουρβάς είνι ικπιδιφτής τσι τς κάν’ κ’βάρα καψώνια, του ιργαλείου ντ βγάζ’ τσι λέγ’: - Αντέχιτι; Αντέχιτι, κουθώνια; Στάση πισουκουλαρντόν, γεμιστήρα αναλάβατε, όρ’θα, π ιτ’νό σηκώσατε,

Διαφημιστικό μονόφυλλο, διαστάσεων 29,7 χ 21 εκ., για το Αγιασώτικο Καρναβάλι 2007.

περόνη - πουρδουβούλουμα αφαιρέσατε. Αρξαστε πυρ! Γιούρια, τσι όποια τνι αρπάξ’! Γω μι τ ’ καρδιά μ’ τς τνι δίνου σα δώρου για τς ιρουτιβμέν’ τ ’ Αγίου Βαλιντίνου. Τσι μια γριγιά βλέπου λουγιάζ’ που θ ’μάτι τα ζαμάνια τς, τώρα τνι βλέπου ’πί καρσί τσι τρέχιν τσι τα σάλια τς. Όσις είν’ αγκαστρουμένις τα νιρά ντουν πια θα σπάσιν, γιατί έχουμ’ ανουμβρία τσι γοι μάνις θαν αδειάσιν.

• «Βάπτισμα πυρός νέων καρνάβαλων» (Πανα­ γιώτης Αντ. Ασβεστάς, Στρατής Βασ. Τοπαλής, Δημή­ τρης Παν. Κορομηλάς, Προκόπης Ευστρ. Τσομπανέλης, Δημήτρης Παν. Τζανής).

• «Κ.Α.ΠΟ.Τ.Α.» (Κίνημα Ανεξάρτητων Πολιτών της Αγιάσου) των Στρατή Βασ. Τοπαλή, Παναγιώτη Δημ. Κορομηλά, Προκόπη Ευστρ. Τσομπανέλη, Δη­ μήτρη Παν. Τζανή. Σάτιρα: Προκόπη Τσομπανέλη, Δημήτρη Τζανή. Εκφώνησαν οι Μαρίνος Δημητρίου Κορομηλάς, Μιχάλης Παναγιώτη Χατζέλης, Στρατής Γεωργίου Γρημανέλης, Παναγιώτης Νικολάου Μ αϊ­ στρέλης, Φώτης Αντωνίου Τζανής, Στρατής Σωτηρί­ ου Καμαρός, Δημήτρης Γρηγορίου Ψαρρός, Δημή­ τρης Σωκράτη Τσουκαρέλης, Παναγιώτα Κωνσταντί­ νου Δημάκη, Δημήτρης Μιχαήλ Βαρβάκης, Θανάσης Σταύρου Ψαρρός. Παιδιά του Γυμνασίου που πήραν το βάπτισμα του πυρός, κερδίζοντας πανάξια τις επι­ δοκιμασίες και τη συμπάθεια του κόσμου. Είναι οι μελλοντικοί στυλοβάτες του εθίμου. Παραθέτουμε α­ ποσπάσματα της σάτιράς τους:

(βραδινές... «επενδύσεις» στον «Μπούσουλα») Σα πας στου «Μπούσουλα» του βράδ’, ούλ’ πίνιν τσι καπνίζιν τσι απού κάτου ’π ’ του τραπέζ’ του γ ’δόχειρα τατσίζιν. Τα σφηνάκια πάν’ τσ’ αρχόντι, τα τσιράσματα βρουχή, τν ιπιδότησ’, σάμπου είνι, σφίτζ’σι τνα σ’ ταμιακή. Του προυί μόλις θα νιώσιν, τα τσιφάλια ντουν βαστούν, τεστ τα κάνιν να αντέχιν: πα στου τοίχου τα βρουντούν. (μανία κινητών - μάστιγα ναρκωτικών) Καλά σας κάναν γοι αθρώπ’ τσι τα απαγουρέψαν, γιατί αλλού, σι βίντϊ'ου, τα μπούτια ντουν μπιρδέψαν. Γοι ιμ’κρές του παρακάναν που μνουχούν τα κινητά, νους ντουν είνι ούλου σ’ τσόντα τσι στα πισουκουλλητά. Ε, ας πάμι παρακάτου. Πιάσ’ τσι τα ναρκουτικά, γιατί γοι αρχές φουβούμι πους φουρούν ακουστικά. Εν παγαίν’ στν ιδ’λειά κανένας, ούλ’ μι έγιουτα τνι βγάζιν, τα μουρά σαν τα τσακώσιν απ’ ιμκρά τα μαστουριάζιν. Μια έχουμι πλια ιλπίδα: Γιου ουθιός να μας ιλπ’θεί. να ’μπ’ μπρουστά μας φτος ασπίδα, άλλ’ ζουγή να μη χαθεί. Φτος π ’ μας αγαπά ’πού πόνου τα μουρά να προστατέβ’ τσ’ έφτοι π ’ δίνιν τα χασίζια μες στου χώμα πρέπ’ α τς φ ’τέβ’.

Στιγμιότυπο από το δρώμενο «Καυλοβιζιόν 2007 - Τα τ(σ)έρατα σν Αγιάσου» του Καρναβαλικού Συλλόγου «Σάτυρος» (πλατεία Δημαρ­ χείου, Καθαρή Αευτέρα, 19.2.2007).

(Γιορτή Κάστανου) Τσι στα καρύδια κάν’ν γιουρτή, γιατί φτα αδικιόντι, να ζιβγαρώνιν μι τς αχνοί, να μη παραπουνιόντι.

αμόν’ς στου όνουμα τ ’ Ρουβά, τς Βίσση τσι τς Παπαρίζου. Μι θϊάματα τσι φιέστις φανατίζισι πουλύ, ξιγιλούσι σι μι έφτα τσ’ έδγιετσ’ φέν’σι σι σ’ βουλή.

(τοπικός αθλητισμός)

(υπηρεσίες τηλεφωνικού καταλόγου)

Του γήπιδου πήγι πουλύ, εν είδι ακόμ’ χαγίρ’, χτίζ’σι ντου, ξουνουχτίζ’σι ντου, σα τς Άρτας του γιουφύρ’. ΓΓ αύτου γι «Όλυμπους» πα χάλια, νίκ’ δε κάν’ μ’ έγιουτ’ τη δ ’λειά. Γιου Σβανάς, α π ’ τ ’ στεναχώρια ντ, κόντιψι να βγάλ’ μαλλιά. Θα κάνου σούπερ γήπιδου, να φ ’τέψου τσι χουρτάρ’, σα μιγαλών’ να βάζουμι, για να του τρων γαδάρ’.

Αμα τύχ’ απί τη γ ’ναίκα σ’ έγιτγια ζημιά να πάθ’ς, έντικα, ουχτώ, ουγδόντα, τσι του τράγου θα τουν μάθ’ς.

• «Αντικαρνάβαλος». Η Γρηγορία Μιχ. Βερδού­ κα, ο Στρατής Βασ. Τοπαλής και ο Παναγιώτης Δημ. Κορομηλάς πάνω σε γαϊδουράκια αναβίωσαν την πα­ ραδοσιακή καρναβαλομαχία, εκπροσωπώντας αντί­ στοιχα τις γυναίκες, τους άνδρες και τους... ερμα­ φρόδιτους. Στίχους έγραψε και η Στρατούλα Μητσιώνη-Τσοκάρου. Τα παιδιά ευχαριστούν για τη βοήθειά τους το Δή­ μο Αγιάσου και τον Παναγιώτη Μιχ. Κουτσκουδή. Την Καθαρή Δευτέρα, 19.2.2007, 14.30, στην πλα­ τεία Δημαρχείου παρουσιάστηκαν τα καρναβαλικά συγκροτήματα: • «Καυλοβιζιόν 2007 - Τα τ(σ)έρατα σν Αγιά­ σου». Σάτιρα ομαδική. Σκηνικά: Παναγιώτης Δαλάς, Μιχάλης Γουγουτάς, Παναγιώτης Καπάτος. Εκφώνησαν: Ευστράτιος Ανθ. Γυρέλης, Παναγιώτης Μιχ. Λαλάς, Γιώργος Σταύρου Γεωργαντής. Συμμε­ τείχαν: Θεόδωρος Γαββές, Δημήτρης Βαρβάκης, Δη­ μήτρης Ηλ. Κουταλέλης, Χρίστος Ραδίκος, Σταύρος Αλτιπαρμάκης, Ευστράτιος Σάββα Ξαφέλης, Πανα­ γιώτης Σταύρου Γεωργαντής, Γεώργιος Μιχ. Δελό­ γκος, Παναγιώτης Προκοπίου. Το συγκρότημα ευχα­ ριστεί για τη βοήθειά τους τον Παναγιώτη Μιχ. Κου­ τσκουδή, το Δημήτρη Παν. Μαϊστρέλη, τον Ποσειδώ­ να Νικ. Σουσαμλή, το Θεόδωρο Σουσαμλή και το Γρηγόρη Ψαρρό. (χαιρετισμός) Γεια σου, λαέ παναγυριώτ’, βλέπου σι χουρτασμένου μι ντριμ σόου τσι σούπερ σταρ έχιν του γ ’δί σ’ φ ’σκουμένου. Μιας χρήσης είδουλα προυσ’νάς, δε σι αναγνουρίζου,

(τροποποίηση Αρθρου 16 του Συντάγματος) Αμα πει τσι του ψηφίσιν έφτου τ ’ άρθρου δικαέξ’, σίγουρα, α π ’ του ζουρλάντ’σμα, τσι γιου κώλους μας θα παίξ’. Θα γίν’ ό,τ’ γίν’τσι στα ΤΕΕ που τα πτυχία π ’λιούσαν, χουρίς α παν καθιόλ’ σκουλειό, μ’ είκουσ’ απουφοιτούσαν. Τσι τ ’ μόρφουσ’ έδγιετσ’ θα τνι π ’λιούν, φ τ’νές τσ’ ακριβές μιρίδις, άλλους χαψιά θαν αγουράζ’ τσι άλλους συναγρίδις. Φτες πλια θα τς παίρνιν μο γοι αρχόντ’ που έχιν τσι τς παράδις τσι ψαρουκόκαλα θα τρων φτουχοί τσι φουκαράδις. (παρενέργειες της φραπελιάς και τρομοκρατική επίθεση στην Πρεσβεία των ΗΠΑ) Γη γ ’ναίκα μ’ λιόφ’λλα πα τσι κόφτ’ ’π ’ του κτήμα που ’χι προίκα, μασεί ντα τσι ανιχαράζ’ ούλ’ μέρα σαν τ ’ κατσίκα. Του κακό πλια παραπήγι τσι τ ’ συνήθεια δε τν αλλάζ’, α π ’ τη δ ’λειά μια μέρα π ’ γύρ’ζα, μπεεε τνι ήκ’σα να φουνάζ’. Σασίρντ’σι πλια για τα καλά, γ ι’ αυτό τνι παραφ’λάγου, προυχτές ήθιλι α λαστεί τσι γύριβγι... του τράγου. Μόνα να δεις γιου κώλους-ιμ. Προυχτές λιουκούκ’τσα πέτα τσ’ ύστιρα, σαν που έστσυψα, έρ’ξι τσι μια ρουκέτα. Γοι τρουμουκράτις έπριπι να ’χιν έγιτγιου κώλου, μην αστουχήσιν, σα π ’ κάναν μι του ρουκιτουβόλου. Μιαν ουβίδα σάνι σφίγγαν μι αέρ ιου χημικό, μια για πάντα θα τουν τσ’μίζαν τσι τς Πρισβείας τουν αϊτό. Έγιουτους γι αϊτός ρουφιάνους που μας ήρτι απί τ ’ Δύσ’ πα σν Ειρήν’ χάνιτι πάντα τσι λουγιάζ’ α τνι ξισ’τσίσ’.

(παραδοσιακή αναφορά στο γυναικείο φύλο)

(κάποια α π ’ τα περιεχόμενα των κουτιών)

Κουρτσέλια μ’, ρεύμα σας χτυπά, του γ ’δόχειρα σα δείτι, τσι μες στου γ ’δί σας να τατσίσ’ ούλις σας λαχταρείτι. Τ ’ ρουκέτα πείτι μ’ γοι θηλτσές, ’πού πού μαθέ τνι τρώτι; Γιατ’ έχιτι τρύπις πουλλές τσι δύσκουλα φ ’λαγόντι. Γη παρθένα απού πίσου, να ’νι τσι ανιπαμέν’, μη τυχόν τρυπήσ’ γη τσ’λιούδα τς τσι βριθεί ντουμπρούτσ’ πρησμέν’. Γη χήρα απί του γκουμό τς σα τ ’ σ’πιά μιλάνια χύν’ τσι μια που είνι νηστιμέν’ ουμή τνι καταπίν’. Γη παντριμέν’ απί μπρουστά, γιατ’ ε τνι φράζ’ πια τ ’ τρύπα, τατσ’μένου είνι του ρουγίδ’, θρούβαλου τσι γη τσίπα.

Πάμι στου δικατέσσιρα, πο ’χ ’ έφνα γη κουπέλα, π ’στέβγου να είνι του καλά, να ’χ ’ μέσα τα καπέλα.

• «Αγιασώτικου ΧιιρβΓ ΟβΗΐ». Σάτιρα: Προκό­ πη Τσομπανέλη, Δημήτρη Τζανή. Σκηνικά: Στρατή Τσομπανέλη, Γρηγόρη Μακαρώνη. Εκφώνησαν: Πα­ ναγιώτης Δημ. Κορομηλάς, Ευστράτιος Βασ. Τοπα­ λής, Μαρίνος Κορομηλάς, Θεόδωρος Παντελής, Γε­ ώργιος Λεβέντης, Μαρία Γρ. Λαλά, Γρηγόρης Βαλα­ λάς, Παναγιώτης Ψυρκούδης ή Μακρέλης, Μιχάλης Παν. Χατζέλης, Ταξιάρχης Κουδουνέλης. Το συ­ γκρότημα ευχαριστεί το Δήμο Αγιάσου, το Κέντρο Νεότητας του Δήμου Αγιάσου, τον Ευστράτιο Κουρ­ κουλή, καθώς επίσης και τους Παναγιώτη Καπάτο, Ευστράτιο Μαγλογιάννη, Παναγιώτη Κουτσκουδή, Ευστράτιο Ακαμάτη, Παναγιώτη Τσουκαρέλη και Γρηγόριο Ψαρρό.

(βγαίνει ένα προφυλαχτικό) Τουτού ’νι χρειγιαζούμινου, πουλύ καλό καπέλου, θα χρειγιαστεί, άμαν ανοίξ’ Μαρίνους του μπουρδέλου. (διαφήμιση) Φραπελιά Αγιάσου. Μοναδική γεύση και ποιότη­ τα. Φραπελιά Αγιάσου. Η μόνη βιολογική. Φραπελιά Αγιάσου. Τώρα μπορείτε να την προμηθευτείτε από το Συνεταιρισμό Αγιάσου και από το Σύλλογο Γυναι­ κών Αγιάσου. Φέρασί ντου τσι σν Αγιάσου, σ’ καφιτέριις του π ’λιούν τσ’ ένας ένας παίρνιν φόρα, σ’ καμπινέδις ούλ’ π ’λαλιούν. Απί λιόφ’λλα ’νταν ραντ’σμένα, γέλασί τς παραγουγός, τσ’ όσ’ του ήπιαν αμουλάραν. 'Ετριχι γιου αγουγός. (διαφήμιση 090) Κορίτσια, έτοιμα για όλα, προσφέρονται σε όλα τα μεγέθη και τις αποχρώσεις. Ψηλές, κοντές, χο­ ντρές, λιγνές, μαύρες, άσπρες, κόκκινες, κίτρινες, μπλε. Για να επιλέξετε τη στάση, πατήστε το αντί­ στοιχο πλήκτρο του τηλεφώνου σας: 1 για πισωκολλητό, 2 για καρεκλάτο, 3 για τριολέ, 4 για οθωμανι­ κό, 5 για τα πνευστά. Για να επιλέξετε το κατάλληλο

Στιγμιότυπο από το δρώμενο «Αγιασώτ’κου Χυρεε ϋβαΐ» του Καρναβαλικού Συλλόγου «Σάτυρος» (πλατεία Δημαρ­ χείου, Καθαρή Αευτέρα, 19.2.2007).

λουκ, πατήστε το αντίστοιχο πλήκτρο του τηλεφώ­ νου σας: 6 για στολή Μαριέτας Γιαννάκου, 7 για στο­ λή αστυνομικίνας, 8 για στολή καμαριέρας, 9 για στολή νοσοκόμας και 10 για στολή στρατιωτίνας. Σας περιμένουμε όλους στην πιο καυτή γραμμή με τα πιο διεστραμμένα κορίτσια. Χρέωση ανά κλήση, άσ’ τα να παν.

- Για άν’ξι του δικατριγιά ν ’ αλλάξουμι του γούρ’.

- Π ’στεβγου να τνι τρως τ ’ σαλάτα, τούτου μέσα έχ’ αγγούρ’. Του αγγούρ’ θα κάνου δώρου σν αγαπ’μέν’-ιμ τ ’ πιθιρά χρόνια έχ’ α δει του φώς-ιτς τσι του βράδ’ να νιώσ’ χαρά. Ανάμεσα στους εκφωνητές του συγκροτήματος (παρθενική εμφάνιση) ήταν και η Μαρία Γρηγορίου Λαλά. Αμέσως μετά τις Αποκριές η άτυχη κοπέλα μεταφέρθηκε επειγόντως στην Αθήνα, αφού διαπι­ στώθηκε ότι έπασχε από μια πολύ επικίνδυνη πάθη­ ση του εγκεφάλου. Η περίπτωσή της συγκίνησε βα­ θύτατα την τοπική αλλά και την ευρύτερη λεσβιακή κοινωνία, που εξέφρασε έμπρακτα την υλική και η­ θική υποστήριξή της. Ο Δήμος Αγιάσου και προσω­ πικά ο δήμαρχός μας Χρύσανθος Χατζηπαναγιώτης, αλλά και άλλοι φορείς και συνάνθρωποί μας (ιδιαί­ τερα η Βίκη Αγοραστού-Διαλεκτού και η Ειρήνη Οικονομίδη-Καραφύλλη) βοήθησαν τα μέγιστα, μεταξύ άλλων και για να εισαχθεί τελικά η κοπέλα στο Θε­ ραπευτήριο των Αθηνών «Υγεία» και για να εγχειρι­ στεί δωρεάν και κατ’ αρχήν με επιτυχία από το νευροχειρουργό Αλέξανδρο Ανδρέου. Η ολοκληρωτική όμως αντιμετώπιση του προβλήματος της απαιτεί την πραγματοποίηση και άλλων επεμβάσεων, που ευχόμαστε ολόψυχα να έχουν την ίδια κατάληξη με την πρώτη.

• «Αστσ’μα μπλέξιτι σι βάτου, μηδ’ απάνου μηδί κάτου». Σάτιρα: Παναγιώτης Νικ. Ξαφέλης. Εκφώνησαν οι Παναγιώτης Νικ. Ξαφέλης και Χρυσό­ στομος Παν. Ξαφέλης. Τέλος, σατίρισε την πρόσφατη επικαιρότητα ο πα­ λαίμαχος καρνάβαλος Παναγιώτης Ξαφέλης, που εί­ ναι ο μεγαλύτερος σε ηλικία ενεργός καρναβαλιστής της Αγιάσου. Πλησιάζοντας στα ενενήντα του χρόνια και μολονότι ταλαιπωρήθηκε λίγες μέρες πριν από την Αποκριά από προβλήματα υγείας, έχει ακόμα το σεβντά και το κουράγιο να γράφει και να εκφωνεί σα­ τιρικά κείμενα με το δικό του χαρακτηριστικό ύφος. Τόση είναι η δύναμη της παράδοσης, που οπλίζει με ιερό και ασίγαστο πάθος όλους όσοι την υπηρετούν.

(εισαγωγή) Γεια σας, χουριανοί μ’, τσι φέτου, γεια σου, ιμ’σαφίρ’ ασκέρ’, στου πλιβρό σας είμι πάλι, να τα πούμι ένα χέρ’. Σα κουντουλουγούν γοι μέρις, τι να ποίσου διαλουγούμι, ούλις-ιμ τς ιδλειές αφήνου, μι τη γναίκα μ’ χώρια τσ’μούμι. Δε σας βλέπου σαν που θέλου, άγχους είστι φουρτουμέν’, τν ιπιδότησ’ σας ψαλ’δίσαν τσ’ είστι χάλια καμουμέν’. Πριν να πάριν τν ιξουσία, χίλια τσι δυο μας τάζαν, έτοιμα τα ’χαν τα καμ’τσιά μες στου νιρό τσι μ’λιάζαν. (βουλευτές) Μο στα παναγύρια λιόντι, τς μούρις ντουν να διαφημίσιν, τσι άμα κάτσιν στου στασίδ’, κάνιν πς ε μας γνουρίζιν. ’Που ’ντας γινήκαν γοι ικλουγές, τα ίχνη ντουν χαθήκαν, πήραν τ ’ αβγό π ’ τα χέρια μας, κανέν δένι θ ’μηθήκαν. (κυβέρνηση) Αλλα ’ταζι Καραμανλής τσι άλλα κάν’ Μπασιάκους. Του απουτέλισμα μηδέν, ούλ’ μας μας πιάσι δάκους. (ασφαλτόστρωση της εισόδου του χωριού με την έλευση του Οικουμενικού Πατριάρχη και του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας) Καλά που ’ρταν τσι φτοι γοι αθρώπ’ τσι σάσαν πλια του δρόμου, σαν που ’νταν πριν, για να πιράσ’ς, ήθιλις τρουχουνόμου. (απελευθέρωση αγριογούρουνων) Τα γρούνια ’νταν για τς κυνηγοί, τα ψυγεία ντουν γιμίσαν, τ ’ νύφ’ τ ’ πληρώσαν γοι χασάπ’δις, π ’ σφάξαν γ ’ρούνια τσ’ εν τα π ’λύσαν. (γυναικείο φύλο) Ας δούμι τώρα τσι τς θηλ’τσιές, να μη παραπουνιόντι,

γη σειρά ντουν ήρτι τώρα τσι ας μη στινουχουριόντι, Θ’μούμι τουν είπα α π ’ τα πέρσ’ τ ’ πουρνεία θα τ ’ χτυπήσου, απάνου ντουν δηλητήριου μι του κουβά θα χύσου. Φρινιασμένις είνι ούλις, λαύρα έχιν στα μιριά ντουν, μάνικα θέλιν φτες γιρή, για να τνι σβήσ’ τ ’ φουτιά ντουν. Σα τν όρ’θα κάτι λουπασμέν’, π ιτ’νός άμα τ ’ φρουμάξ’ μες στου δρόμου ’νι καντίρ’σσα του ζουρνά να του αρπάξ’. Ξέρου γω κάτ’ παντριμένις π ’ ούλ’ τ ’ νύχτα ουργϊάζιν, του έρμου ντουν ε στιγνών’ πουτές, συνέχεια του μ’λιάζιν. Γοι θηλ’τσιές τώρα που γέν’ντι, είνι φίλοι μ’ για να τς κλαις, τ ’ τιμή ντουν τώρα δεν τ ’ βαστούν, δε μοιάζιν μι τς προυτ’νές. Πού ’νι γοι γ ’ναίτσις γοι προυτ’νές, τ ’ τιμή ντουν που βαστούσαν, προυτού ατζίξ’ς τ ’ βρακουθηλιά, δαγκάναν τσι κλουτσούσαν. Κάτ’ ιμ’κρές ιμ’κρές που βγαίνιν ξυράφ’ είνι βγαλμένις, πριν να πά ν’ στουν Ησαΐα, είνι φτες αγκαστρουμένις. Του παντιλόν’ που βάζιτι είνι πουλύ γιλοίου, δε σας παγαίν’, γιατί σας λείπ’ μπρουστά του ιργαλείου. Βγάλιτι τα παντιλόνια, να ξικάψιτι τ ’ θηλιά σας μπακαλιαρίλα, ρε διαβόλ’, ξιτσ’τίζιν τα μιριά σας. Αγέρας πρέπ’ να τα χτυπά, κουρ’τσέλια μ’, τα μιριά σας να μη τνι σικλιντίζιτι τσι τ ’ σ’γκάφτιτι τ ’ μαγιά σας. Το διήμερο Κυριακής και Καθαρής Δευτέρας ο Αγροτομεταποιητικός Συνεταιρισμός Γυναικών Αγιάσου πρόσφερε δωρεάν στον κόσμο γλυκά και άλ­ λα παραδοσιακά εδέσματα. Χορηγοί των εκδηλώσεων ήταν ο Δήμος Αγιάσου, το Υπουργείο Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Αέσβου, ο Νίκος Παν. Μαϊστρέλης (γεωργικά-χρώματα-είδη υγιεινής), ο Θεόδωρος Μιχ. Σουσαμλής (οι­ κοδομικά υλικά) και η Αντιγόνη Μπαρούτη-Χατζηαποστόλου (φαρμακείο). Ένας λόγος, για τον οποίο η φετινή χρονιά θα α­ ποτελέσει σταθμό στην καρναβαλική μας ιστορία, εί­ ναι η μαζική εμφάνιση πολλών νέων παιδιών και μά­ λιστα κοριτσιών στα συγκροτήματα της Κυριακής και της Καθαρής Δευτέρας. Κατά καιρούς προσπαθήσα-

Ο Παναγιώτης Νικολάου Ξαφέλης και ο γιος του Χρυσό­ στομος εκφωνούν τη σάτιρά τους «Αστσ’μα μπλέξιτι σι βάτου, μηδ’ απάνου μηδί κάτου» (πλατεία Δημαρχείου, Καθαρή Αευτέρα, 19.2.2007).

με ν ’ αναδείξουμε νέα ταλέντα στο καρναβαλικά προ­ σκήνιο, προετοιμάζοντας την αναγκαία διαδοχή. Υπήρξαν παιδιά που ξεκίνησαν με τους καλύτερους οιωνούς, αλλά δεν είχαν την ανάλογη συνέχεια. Είναι σα να φυτεύεις σπόρους στον μπαχτσέ, αλλά δε βλα­ σταίνουν όλοι. Την Κυριακή της Αποκριάς του 1998 έκλεψαν την παράσταση οι δωδεκάχρονοι τότε μαθη­ τές του Δημοτικού Σχολείου Αγιάσου Παναγιώτης Δημ. Κορομηλάς, Στρατής Βασ. Τοπαλής και Στέλιος Γρ. Τοπαλής. Οι δυο πρώτοι ανδρώθηκαν πια και σή­ μερα είναι τα μπράτσα του Ατλαντα που σηκώνει στους ώμους του το έθιμο και τη βαριά κληρονομιά του. Το 2004 ανέτειλε και το αστέρι του Μαρίνου Δημ. Κορομηλά. Κοντά σ’ αυτούς μαζεύτηκαν πολλοί άλλοι νέοι, ανέλπιστα πολλοί. Πέρσι και φέτος συντελέστηκε μια πραγματική έκρηξη. Κι αυτό είναι που μας κάνει αισιόδοξους για τη συνέχεια. Ανεξάρτητα από αδυναμίες που είναι φυσιολογικό να είναι υπαρ­ κτές και θέλουν προσοχή τώρα που είναι ακόμα αρχή. Λ.χ. στη σάτιρά τους έλειπαν οι κοινωνικές αναφο­

ρές, δε σχολιάστηκε δηλαδή η κοινωνικοπολιτική επι­ καιρότητα. Αν η σάτιρα καταντήσει απλή παρωδία τηλεοπτικών προτύπων, θα αλλοιωθεί ο χαρακτήρας της παράδοσής μας. Θα κάνουμε κάτι που δε θα είναι αποκλειστικότητά μας, αφού εύκολα θα μπορούν να το κάνουν και οι άλλοι, που ήδη το κάνουν. Χρειάζε­ ται οι νέοι καρνάβαλοι και οι σατιρογράφοι να μελε­ τήσουν παλιά σατιρικά κείμενα, για να εμβαθύνουν στο πνεύμα και στο περιεχόμενο του έμμετρου καρναβαλικού λόγου. Ειδική μνεία αξίζει η γυναικεία παρουσία. Πάνω από δέκα κορίτσια συμμετείχαν φέτος στα καρναβα­ λικά δρώμενα του τριημέρου. Η παρουσία της γυ­ ναίκας δίνει χρώμα και ομορφαίνει το καρναβάλι. Ή ταν θέμα χρόνου να καταρρεύσει η αναχρονιστική αντίληψη του αποκλεισμού της από τα καρναβαλικά δρώμενα. Η θεσμική κατοχύρωση της ισότητας των δυο φύλων και η μετέπειτα ραγδαία κοινωνική ανα­ βάθμιση της γυναίκας (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ακόμα σε πολλές περιπτώσεις δεν παρουσιάζεται σοβαρή υστέρηση), εξάλειψε παλιές πατριαρχικές α­ ντιλήψεις και της επέτρεψε να διακριθεί σε πολλούς τομείς. Εξάλλου, ποτέ δεν έλειψε η γυναίκα από το αγιασώτικο καρναβάλι, με την ευρύτερη σημασία αυ­ τής της γιορτής. Είτε σαν «ιμ’τσούνα» που γύριζε στα κουιτούκια και στις γειτονιές του χωριού είτε στις βραδινές διασκεδάσεις στα καφενεία, όπου πά­ ντα έκλεβε την παράσταση, όταν ως σύγχρονη μαι­ νάδα τραγουδούσε και χόρευε τα παραδοσιακά α­ διάντροπα (τριψίματα) είτε (σποραδικά) εμφανιζό­ μενη στο καρναβάλι (όπως λ.χ. η Σόνια Πατράκη στην «Αεροπειρατεία» το 1970) είτε καθιερώνοντας την πρωταγωνιστική συμμετοχή της σ’ αυτό (Μαρία Ευστρ. Αϊβαλιώτου, «Νιντζάκια» 1992 και εντεύθεν - Σοφία Ααδιέλη, «Η Δάφνη Σημίτη στην Αγιάσο» 2002 κτλ.). Ταυτόχρονα όμως, κι αυτό είναι σημαντικότερο, η μαζική εμφάνιση των νέων σηματοδοτεί το πέρασμα του εθίμου σε άλλη φάση. Οι σημερινοί νέοι, όπως και οι νέοι των προηγούμενων γενεών, είναι βέβαια τέκνα της εποχής τους. Διαμορφώνονται σε ένα καινούριο, τελείως διαφορετικό κοινωνικό περίγυρο. Αποκτούν άλλα βιώματα και δέχονται τελείως διαφορετικά ερε­ θίσματα. Η τεχνολογική εξέλιξη (τηλεόραση, 0\Έ>, κομπιούτερ, κινητά κτλ.), ο νέος τρόπος ζωής και ψυ­ χαγωγίας, ακόμα και το επίπεδο της εκπαίδευσής τους (τίνος είδους παιδεία παρέχεται στα παιδιά μας σήμερα) φτιάχνουν ένα διαφορετικό άνθρωπο. Αυτόν τον άνθρωπο, με τα σύγχρονα ενδιαφέροντά του, τα πρότυπα και τις ιδέες του, εμφανίζουν τα παιδιά μέ­ σα από το έργο τους. Το καρναβάλι ήταν πάντα ο κα­ θρέφτης της κοινωνίας μας. Και θα συνεχίσει να εί­

ναι, αφού εξελίσσεται μαζί μ’ αυτήν και προσαρμόζε­ ται -αργά ή γρήγορα- στις εκάστοτε συνθήκες. Μέσα σ’ αυτό το νέο κοινωνικό πλαίσιο μεγάλος εχθρός αναδεικνύεται η τηλεόραση που έκλεισε τον άνθρωπο στα τέσσερα ντουβάρια του σπιτιού του και τον έ­ πλασε, όπως ήθελε. Έτσι, ο σημερινός θεατής περιμέ­ νει να δει πάνω στο σανίδι έναν καρνάβαλο, που θα ενσαρκώσει το μοντέλο του σύγχρονου τηλεοπτικού του ήρωα, ο οποίος όλο το χρόνο του προσφέρει κα­ τά κανόνα ένα φτηνιάρικο χιούμορ, μια χαμηλού επι­ πέδου σάτιρα, χωρίς μηνύματα και διδάγματα.Κι α­ κόμα, έμαθε να αναζητά έναν ήρωα απολιτικό, ουδέ­ τερο, ιδεολογικά ανερμάτιστο, κοινωνικά ανενεργό, όπως αυτοί που παρελαύνουν ολοχρονίς από τη μι­ κρή οθόνη, κατ’ επιταγή φυσικά ενός «συστήματος» που θέλει ένα λαό πνευματικά υπόδουλο και χειρα­ γωγημένο. Όλα τα παραπάνω πιστοποιούν ότι πεθαίνει το παλιό γνωστό μέχρι τώρα αγιασώτικο καρναβάλι. Αυτή η παρακμή είναι ορατή παντού στο χωριό τις μέρες της Αποκριάς. Έχει σχεδόν εκλείψει η μου­ τσούνα από τις γειτονιές. Δεν υπάρχει αποκριάτικο κλίμα και οι παραδοσιακές κομπανίες σχεδόν εξα­ φανίστηκαν από τα καφενεία. Τώρα «διασκεδάζου­ με» με στερεοφωνικά που παίζουν σκυλάδικα και τάμπα-τούμπα. Σπανίζουν ακόμα κι αυτά τα παρα­ δοσιακά τριψίματα, η προαιώνια προφορική μας παράδοση. Δες κι επικρατεί μια κόπωση, ένας κορε­ σμός. Οι άνθρωποι άλλαξαν. Στις νέες αυτές κατα­ στάσεις δεν πρέπει ν ’ αντιδράσουμε μοιρολατρικά. Ούτε και επιτιμητικά για τη δουλειά των νέων σκυ­ ταλοδρόμων της παράδοσης. Επιβάλλεται -όσοι τουλάχιστον εξακολουθούμε να τη διακονούμε π ι­ στά και μπορούμε να «δούμε» την επερχόμενη αλ­ λαγή- να βοηθήσουμε τα νέα παιδιά να διατηρήσουν τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του εθίμου, ενσωματώνοντάς τα στο δικό τους τρόπο έκφρασης και δημι­ ουργίας. Κι ο απλός κόσμος πρέπει να κατανοήσει ότι αυτή η κρίση οφείλεται κύρια σε αντικειμενι­ κούς λόγους, επιβαλλόμενη από τις σύγχρονες εξε­ λίξεις και από τις σαρωτικές αλλαγές σ’ όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής, κι ότι χρειάζεται υπο­ μονή και μεθοδικότητα, για να ξεπεραστεί και για να βλαστήσει το καινούργιο, πράγμα που θα γίνει, γιατί ο σπόρος έπεσε σε γόνιμο έδαφος. Απλά, χρει­ άζεται την απαραίτητη καλλιεργητική φροντίδα. Μόνο έτσι θα κάνουμε πράξη τη ρήση του μεγάλου μας ποιητή Γιώργου Σεφέρη «Το ζήτημα δεν είναι τόσο ποια πράγματα τέλειωσαν... αλλά με τι αντι­ καθιστούμε μέσα στη φθορά και την αλλαγή τα πράγματα που σβήνουν». ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΛΕΣΒΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΟΑΙΦΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ Μ αριάνθη Δημητρίου Μ αϊστρέλλη, θύμα των Γερμανών Ε ν α από τα θύματα των Γερμανών ήταν και η Μαριάνθη Μαϊστρέλλη, θυγατέρα του τσομπάνη Δημη­ τρίου Γρηγορίου Μαϊστρέλλη, γνωστού και με το παρωνύμιο Τσουλίκα, και της Ιωάννας (Γιαννούλας) Γε­ ωργίου Χριστοφαρή. Γεννήθηκε στις 13 του Ιούνη του 1931 και σκοτώθηκε στις 28 του Μάρτη του 1944, στη θέση Σαμουήλ Ράχτα, λίγο έξω από την Αγιάσο, κατά την επιδρομή των κατακτητών. Το άλλο θύμα ή­ ταν ο Ευστράτιος Ηλία Γραμμέλλης (1920-1944). Των δημοσιευομένων ληξιαρχικών πράξεων φω τοαντί­ γραφα είχε την καλοσύνη να μας στείλει από το Δημαρχείο Αγιάσου ο πρόθυμος συνεργάτης μας Πανα­ γιώτης Κουτσκουδής. Η ληξιαρχική πράξη θανάτου συντάχτηκε την επομένη του μπλόκου από το ληξίαρχο Ηλία Γεωργίου Κουφέλλη. Το θάνατο πιστοποίησε ο Ασωματιανός γιατρός Προκόπιος Κωνσταντίνου Χατζηγιάννης, ενώ τη δήλωση έκανε ο λιγοζώητος Παναγιώτης Ευστρατίου Καραγιάννης ή Πιτσούλης (1921-1945), θείος του σατιρογράφου, ηθογράφου-επιθεωρησιογράφου Αντώνη Μηνά. ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Ληξιαρχική πράξη γέννησης, με στοιχεία βάφτισης (3.8.1931), της Μαριάνθης Δημητρίου Μαϊστρέλλη, συνταγμένη στην Αγιάσο, στις 18.6.1931.

Ληξιαρχική πράξη θανάτου της Μαριάνθης Δημητρίου Μαϊστρέλλη, συνταγμένη στην Αγιάσο από τον Ηλία Κουφέλλη, στις 29.3.1944, δηλαδή την επομένη του μπλόκου των Γερμανών.

ΛΕΣΒΙΑΚΟΙ ΑΠΟΗΧΟΙ ΤΗΣ ΠΕΠΗΣ ΔΑΡΑΚΗ Α π ό τις 7 του Μάη της περασμένης χρονιάς η θα­ λασσονύφη Λέσβος αντάλλαξε με σεπτή σκιά τη φυσική παρουσία της Πέπης Δαράκη, της Αγιαπαρασκευώτισσας θεραπαινίδας των γραμμάτων. Τέσσερις μέρες αργότερα στο Α' Κοιμητήριο της Αθήνας συγγενείς, συντοπίτες, συνάδελφοι και φίλοι απόθεσαν στο σκήνωμά της τα νε­ κρολούλουδα του στερνού αποχαιρετισμού τους... Η Ευτέρπη Παπαχαραλάμπους ήταν εξάχρονη, όταν το γενέθλιο νησί έσπασε τα δεσμά της πολύχρονης θλιβερής δουλείας του. Όντας στερνοπαίδι, έγινε δέκτης περίσσιας στοργής από τον ιερέα πατέρα της, από τη μητέρα της και από τα οκτώ αδέλφια της. Καθοριστι­ κή για τον πνευματικό της προσανατολισμό και για τη λογοτεχνική της ανέλιξη στάθη­ κε η αγάπη και η συμπαράσταση του α­ δελφού της Κώστα, γνωστού με το ψευ­ δώνυμο Μάκιστος, φωτισμένου δα­ σκάλου και δόκιμου πεζογράφου, ο ο­ ποίος την έφερε σ’ επαφή με το Στράτη Μυριβήλη και με τους άλλους εκ­ πρόσωπους της λεγάμενης «Λεσβια­ κής Ανοιξης» και την καθιέρωσε με το ψευδώνυμο Ενάτη, συνδέοντάς την ως ένατο παιδί με την ομώνυμη Μούσα... Τα μαθήματα της εγκύκλιας παιδείας τα παρακολούθησε στην Αγία Παρασκευή, στην Αγιάσο, όπου ήταν εγκαταστημένη η α­ δελφή της Μαριγώ, σύζυγος του παπα-Δημήτρη Εμμανουήλ, και εν συνεχεία στο φημισμένο Γυμνάσιο της Μυτιλήνης, όπου δίδασκαν σοφοί καθηγητές. Ένας από δαύτους και ο φιλόλογος και λογοτέχνης Κώστας Κόντος, ο οποίος της ενδυνάμωσε την πίστη στην αξία της κοινής νε­ οελληνικής, σε χρόνους γλωσσικής ακόμη σύγχυσης... Η ευδοκίμηση της Πέπης Δαράκη, ως απόφοιτης αρ­ σακειάδας, ως επαγγελματίου δημοσιογράφου του λε­ σβιακού αλλά και του αθηναϊκού Τύπου, καθώς και της Ραδιοφωνίας, ως αιρετής δημοτικής συμβούλου, ως συγγραφέως, ως ιδεολόγου, ως μαχήτριας και ως φεμινί­ στριας, είναι απότοκη μεγάλης έφεσης, χαρισματικής προσωπικότητας και αδιάκοπου μόχθου, αφού κατά τον τραγικό Σοφοκλή «πόνου τσι χώρις ούδέν ευτυχεί». Σε όλο το μάκρος της ζωής της αγωνίστηκε με σθένος, με υ­ πευθυνότητα, με ενθουσιασμό, με πίστη στα δημοκρατι­ κά ιδεώδη και με σεβασμό στον πολιτισμό. Πρόσφερε α­ φειδώλευτα τους τιμαλφείς θησαυρούς της ευαίσθητης καρδιάς της και του ανήσυχου πνεύματός της, ως κοι­ νωνικός άνθρωπος, ως σύζυγος, ως μητέρα άξιων πνευ­ ματικών τέκνων, ως συνεργάτισσα, ως χρυσικός της τέ­ χνης του λόγου, ως ενεργός πολίτις...

Η προσφορά της σε όλους τους τομείς υπήρξε ανε­ κτίμητη και η καταλυτική δύναμη του χρόνου δεν είναι εύκολο να τη νικήσει και να την απωθήσει στη λησμονιά. Οι χώροι στους οποίους ανέπτυξε την επωφελή της δρά­ ση θα κρατούν για πολύ τα χνάρια της παρουσίας της. Ο δυναμισμός της και η ζωντάνια της ως το δειλινό του βί­ ου της θα ενθαρρύνουν κάθε στρατοκόπο της δράσης. Μικροί και μεγάλοι θα διαβάζουν τα βιβλία της, τα λο­ γοτεχνικά αλλά και τα άλλα. Το γυναικείο φύλο θα τη συγκαταριθμεί στις μπροστάρισσες των διεκδικητικών αγώνων του. Οι συμπατριώτες της θα την ευγνωμονούν για τη δωρεά του πολύτιμου αρχείου της και της πλού­ σιας βιβλιοθήκης της. Αρκετά σωματεία, πολιτιστικά και άλλα, θα εναβρύνονται, γιατί κάποτε την είχαν μέλος και συντρέχτη τους... Η πνευματική μου γνωριμία με την Πέπη Δαράκη χρονολογείται από παλιά, όταν έπεσε στα χέρια μου το αντισεξιστικό βιβλίο της «Η γυναίκα στον αγώνα της ζωής», το οποίο κυκλοφό­ ρησε στην Αθήνα το 1959. Μετά τη μετα­ πολίτευση, όταν εγκαταστάθηκα στην Αθήνα, είχα την ευκαιρία να γνωρίσω προσωπικά και την ίδια και το σύζυγό της Λουκά Δαράκη (1908-1993), Δάκωνα νομικό και πολιτευτή, με πλού­ σια πνευματικά ενδιαφέροντα και με συγγραφικό έργο, ο οποίος μάλιστα διατέλεσε και Νομάρχης Λέσβου το 1947, τότες που η αδελφική αμάχη συ­ νέχιζε σαν το σαράκι να τρώει το έθνος. Η συνεργασία μας στάθηκε γόνιμη. Η ε­ κτίμησή της στην ταπεινότητά μου οφειλό­ ταν και στο ότι καταγόμουν από την Αγιάσο, την οποία αγαπούσε υπερβολικά, αφού σ’ αυτήν έζησε ένα χρόνο και παρακολούθησε τα μαθήματα της Γ' τάξης του Σχολαρχείου. Είχα τη χαρά να συνερ­ γαστώ μαζί της και στην Εταιρεία Ελλήνων Δογοτεχνών, στην Επιτροπή Κρίσης Νέων Μελών, όταν πρόεδρός της ήταν ο Μολυβιάτης λογοτέχνης Μήτσος Τσιάμης... Και το περιοδικό «Αγιάσος» κέντριζε το ενδιαφέρον της Πέπης Δαράκη. Συχνά πυκνά μου τηλεφωνούσε, για να μου πει τον καλό και ενθαρρυντικό της λόγο. Ο ανα­ γνώστης μπορεί να βρει στις σελίδες του κάποιες συνερ­ γασίες της ή κάποια κείμενα που αναφέρονται στην ίδια ή στο έργο της. Η Πέπη Δαράκη έφυγε από την κονίστρα της ζωής πριν από ένα χρόνο περίπου. Θα εξακολουθήσει όμως να ζει, γιατί άφησε έργο πολιτιστικό και πνευματικό, για το οποίο επάξια τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών και όχι μόνο. Εξάλλου, κατά την περιδιάβασή μου στο Κοιμητήριο που τη δέχτηκε, έπεσε το μάτι μου σ’ ένα μνήμα με το παρήγορο, όπως και να το ερμηνεύσει κα­ νένας, λατινικό μήνυμα «ροδί ΐιιπιιιΙιΐΓη νίία»... ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Α

ΠΙΑΣΑΣΙ ΤΣ ΤΑ ΝΙΒΡΙΚΑ Φέρασί μας νιβρουλόγου, να δαμάσ’ λέγ ’ του θηριά, ανυπόφουρ’ μας κατήντ’σι γη ζουγή μας στου χουριό.

ΦΕΡΕΑΠΙΑΕΣ Ό σοι το απανωτό Κακό δε συνήθισαν κι ούτε του αλλάξαν όνομα, για να το πούνε Μ οίρα, μακάριοι είναι μες στις συφορές τους. Μην τους λυπάσαι. Μην τους κλαις. Μ ονάχα θάμαξέ τους. Γελάσαν μπρος στον πόνο τους κι ανάλγητοι σταθήκαν. Ανδρείοι αυτοί σα δεν πιστέψαν ούτε στις χαρές πους, που υπόρχημα ήταν, πριν τη λύση τραγωδίας. Σα δεν ξεγελαστήκανε ούτε α π ’ οφθαλμαπάτες κι ούτε μέσα στην έρημο οάσεις φαντάστηκαν. Κι αλήθεια, περισσότερη τιμή πρέπει σε κείνους που ο τροπικός ο ήλιος δεν τους στέγνω σε και στων ματιών τις κόχες κρύβουν πηγές. Μήτε πιστεύουν μήτε ελπίζουν στο Καλό. Καλό είναι μόνο οι ίδιοι. Σ ’ αυτούς ελπίζουν πάντοτε οι αφυδατωμένοι.

Κουντουρτίσαν μες σν Αγιάσου γοι σουφέρδις, ειδικά, τσι στου χέσ ’μου πλια παγαίνιν ούλ’ ντουν μι τ ’ αγρουτικά. Κατιβάσιν, ανιβαίνιν, προυπαντός στα κιντρικά, τσι τς ανθρώπ’ αράδα αράδα π ιάσ α σί τς τα νιβρικά. Δήμαρχους ας π άρ’ τα μέτρα, ε ξέρου τι θα τουν πει, του ανέβα τσι κατέβα δίχους άλλου να κουπεί. Αγιάσος, 31.8.2006

ΓΙΩΡ Σ Τ’ ΠΑΠΑΝ’

ΜΕΣ ΣΤΑ ΕΜΟΡΦΑ ΣΟΥ ΜΑΤΙΑ

ΜΑΝΩΑΗΣ ΤΡΑΓΑΚΗΣ Μες στα έμορφά σου μάτια πλάγιασε η μοναξιά. Ανοιξη μύρισε στης θλίψης τα λιβάδια. Ό λα μου τα άνθη, όλη μου τη γύρη, για μια σου πεθυμιά!

ΗΜ (ϊλιάδος Σ 104) Δύστυχοι όσοι σαν τον Αχιλλέα «ετώσια» νιώθοντας «αρούρης άχθη» κάθονται αργοί σιμά στα πλοία, τα «τεύχεα» προσμένοντας του Ηφαίστου. Δύστυχοι αυτοί που ισόθεοι όντας στην ανδρεία δεν πολεμούν παρά μονάχα ακούνε με τα δικά τους όπλα ο πολέμιος να χουγιάξει και να φωνάξει αδιάντροπα δειλόφρονες πως είναι. Δύστυχοι αυτοί. Μα θα ’ρθει ώρα, που πίσω απ’ τ’ άρμα τους απ’ τα σφυρά θα δέσουν του στυγερού το άψυχο κουφάρι ματωμένο. Ανήλεα στο χώμα θα το σύρουν τότε, αληθινά «ετώσιον αρούρης άχθος». ΜΑΝΩΑΗΣ ΤΡΑΓΑΚΗΣ

Μες στα έμορφά σου μάτια άγγιξα τη νιότη. Τ ’ ανέμελα, τα λάγνα ακρογιάλια. Το γέλιο των παιδιώ ν. Κι έπαιξα - μικρό πουλί στα κύματά σου, Κόρη... Μες στα έμορφά σου μάτια παγιδεύτηκα. Δε βρήκα κόσμο άλλο. Δε βρήκα άλλο φως! Μες στα έμορφά σου μάτια ερωτεύτηκα... ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΑΑΤΟΓΙΑΝΝΗΣ

ΣΑ ΠΡΟΒΑΤΟΥ ΑΠΟΥΛΟΥΛΟ Σα πάγου τσι δω μες σ’ Πιρασιά, ραγίζιν τα σ’κουτέλια μ’ τσι τρέχιν μαύρα δάκρυγια πουτάμια τα ματέλια μ’. Στέκουμι σα του άγαλμα, σταυροί παντού λουγιάζου, σα πρόβατου απουλουλό αρχίζου τσι βιλάζου. Ρίχτου τ’ ματιά μ’ ’π’ τη μια τσ’ απ’ τν άλλ’ τσ’ ισθάνουμι ένα δέους τσι λέγου, βλάκα άθριπι, έγιουτου ’νταν του τέλους. Ήρταν στου κόσμου πρόχειρα τσι θέλιν ν ’ αρχουντύνιν τσι τς ρίξαν μες στα χώματα, λιπάσματα να γίνιν. Βλέπου σταυροί μι γράμματα, τους συγγινείς τσι φίλους, γοι αθρώπ’ είμαστι σα του στάρ’, που μας αλέθ’ γιου μύλους. Τι να τα ποίσου τα καλά, γιαγνίσ’ τα ’χιν καμπόσ’, αφού απί του θάνατου κανείς δε θα γλιτώσ’. Στου ουστϊουφυλάκϊου θα παν τα πλούτη ούλα, κόκαλα μες σ’ ένα μπουχτσά, στ’βασμένα στα μπαγούλα. Οσα τσι ν ’ απουκτήσιτι, μάτϊα είνι ούλα, τρουφή θα γέν’ν τα κόκαλα στου σκόρου στα μπαγούλα. Ένας σταυρός τσ’ ένα καντ’λέλ’ θαν άφτ’ να σβα στου τάφου τσ’ όποιους λουγιάζ’ ναν αρχουντύν’ κάνει μιγάλου λάθους. Για τν άλλ’ τ’ ξουγή, για ούλ’ τς αθρώπ’, γιου δρόμους είνι ένας τσ’ ε θα μπουρέσ’ να τουν αλλάξ’ στουν άπαντα κανένας. Παρακαλίτι να ’χιτι ούλ’ τα μυαλά στου τόπου, άσκουπα θησαυρίζιτι τσι χάνιτι του κόπου. Οσα τσι ν ’ απουκτήσιτι, πρόχειρα είνι ούλα, του κέρδους είνι κόκαλα άχρηστα στα μπαγούλα. Αγιάσος, 10.6,1990

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΜΑΤΣΟΣ

Πάνω σε βράχο μοναχό σαν το δικό σου εαυτό, θες να πατήσεις, να καθίσεις και την ψυχή σου να ανοίξεις. Θέλεις αυτόν να τον γνωρίσεις, μαζί του θες και να μιλήσεις, γιατί ε ίν ’ αυτός ο επισκέπτης και δίχως άλλο είναι φταίχτης. Εκεί επάνω θες να ξήσεις μαζί με φίλους σου καλούς, εκεί επάνω θες να μείνεις μ’ αυτούς τους άγνωστους γνωστούς. Μες α π ’ τη θάλασσα ο ήλιος πετάγεται κάθε πρωί,

χαμογελάει και σου λέει πως θέλει κάτι να σου πει. Πάνω πετάνε τα πουλιά και τ’ άσπρα περιστέρια, είναι γεμάτα ξεγνοιασιά και σου κουνούν τα χέρια. Αύο δελφίνια σε κοιτάνε, πηδάνε και σε χαιρετάνε και πάλι χάνονται στο κύμα. Στον κήπο σου έχουν ανθίσει, τα πάντα βγάζουν ευωδιά σ ’ ευχαριστούν που ζουν στη φύση και σε φιλούνε σταυρωτά. Αέντρα, λουλούδια και φυτά σε αγκαλιάζουνε σφιχτά και σου προσφέρουνε καρπούς, για να τραφεί σώμα και νους. Μ παίνεις στη βάρκα και ψαρεύεις, μια βόλτα κάνεις κι επιστρέφεις, σε μια βουτιά κάτι γυρεύεις, μαργαριτάρι θα της φέρεις. Σήμερα βράδυ της έβδομης παίρνεις τη βάρκα και φορτώνεις πας στο νησί το κοντινό σου, εκεί που ζει ο όμοιος σου. Βρήκες το φως για την ψυχή σου είναι κομμάτι της πηγής σου ε ίν ’ το κλειδί για την καρδιά σου, είνα ι η χαρά στα όνειρά σου. Διαλέξατε τον ίδιο δρόμο σ ’ ένα λιτό, απλό ρυθμό, που θα σας φέρει πιο κοντά στον ίδιο σας τον εαυτό. Έ να το σώμα, μια η ψυχή, έχετε οι δυο σας μια φωνή, ζείτε μαζί χωρίς πιέσεις, άγχος, φοβίες και δεσμεύσεις. Πράγματι είναι ελευθερία να ζεις σε τέτοια ισορροπία, όλα σου δίνουν ευεξία, αγάπη, πίστη και ηρεμία. Μια τελεία στο γαλάζιο τόσο απλή, τόσο μικρή, που όμως μιλάει με το ουράνιο και σου χα ρίζει τη στιγμή.

15.2.2000

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΖΑΡΟΑΗΜΗΤΡΑΚΗΣ

Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Ν ΙΚ Ο ΡΕΤΖΟ Υ «Α ΓΑ Π Η ΤΕ Μ ΟΥ ΤΕΚΙΑΟΕ» Α πόπ ειρ α φ ιλο λ ο γικ ή ς κ α ι κ ρ ιτικ ή ς π ρ ο σ έγγ ισ η ς Σ τ ι ς 18.11.2006, ημέρα Σάββατο, στο Θέατρο του Φιλοτεχνικός Ομίλου Μυτιλήνης «ο Θεόφιλος» έγινε παρουσίαση του βιβλίου του γνωστού ποιητή και δοκιμιογράφου Δημήτρη Νικορέτζου Αγαπητέ μου Τέήαάβ, Ανέκδοτα Γράμματα του Όδυσσέα Ελύτη στον Ε. Τέήαάο, Έκδοση Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αέσβου, Τύποις Εκδόσεις Ε ντό ς 2006. Χαιρετισμό απηύθυνε ο Αντινομάρχης Λέσβου Παναγιώτης Καλλονιάτης. Για το παρουσιαζόμενο βιβλίο μίλησαν ο δημοσιογράφος Δημήτριος Κίνδερλης, ο κοινωνιολόγος Διονύσιος Μαγκλιβέρας, ο συγγραφέας και σκηνοθέτης Κώστας Ασημακόπουλος και ο Γιάννης Χατζηβασιλείου. Στο τέλος πήρε το λόγο ο συγγραφέας, αναφέρθηκε στους Λέσβιους αλληλογράφους και ευχαρίστησε όλους όσοι βοήθησαν στην πραγματοποίηση της έκδοσης αλλά και στην παρουσίαση του βιβλίου. Στη συνέχεια δημοσιεύουμε την ομιλία του Γιάννη Χατζηβασιλείου. ΓΙΑΝΧΑΤΖ

Π α ίρ νοντα ς στα χέρια μου το θαυμάσιο βιβλίο του Δημήτρη Νικορέτζου, με τα δώδεκα ανέκδοτα γράμματα του Οδυσσέα Ελύτη στο Στρατή Ελευθε­ ριάδη (Τέηαάσ), τον παγκοσμίου φήμης πρωτοπόρο καλλιτεχνικό εκδότη και τεχνοκριτικό του Παρι­ σιού, το συντρέχτη της ασύνορης φήμης του παρεξηγημένου τσολιά ζωγράφου, τον κτήτορα και συνάμα δωρητή των Μουσείων Θεοφίλου και Μοντέρνας Τέχνης, το μεγάλο ευεργέτη της Μυτιλήνης, αισθάνθηκα ξεχωριστή χαρά. Εξαρχής κέντρισε την προσο­ χή μου ο αξιοποιούμενος προσφωνητήριος τίτλος «^Αγαπητέ μου Τέηαάσ», ο οποίος προϊδεάζει για τον άρρηκτο φιλικό δεσμό, για το είδος της αλληλο­ γραφίας των δύο αυτών μεγάλων της λεσβιακής πνευματικής και καλλιτεχνικής παράδοσης, λει­ τουργώντας ως αναγνωστική πρόκληση, την οποία ενδυναμώνουν και λογής λογής άλλοι συντελεστές. Τα γράμματα εξάλλου είναι αναπόσπαστα δεμένα με τη ζωή και με τη δράση των ανθρώπων, από τό­ τες που η γραφή άρχισε ν ’ αποτυπώνει τις σκέψεις τους σε παντοειδείς πινακίδες, σε παπύρους, σε περγαμηνές... Είναι είδος προσφιλές και αναμενό­ μενο, όπως προσφιλής και καλοδεχούμενος είναι και ο κομιστής τους. Η επίδοσή τους γεννά διάφο­ ρους συλλογισμούς και προσδοκίες, ενώ η σύνταξή τους σε κάποιες περιπτώσεις μοιάζει με ιεροτελε­ στία. Κάθε περίπτωση απαιτεί ανάλογη συναισθη­ ματική φόρτιση, ιδιαίτερη μορφή. Αλλιώς γράφει η μάνα στο παιδί, αλλιώς ο στρατιώτης από το μέτω­ πο, αλλιώς ο φλογερός εραστής. Κάτι ήξεραν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, αλλά και αργότερα, οι τυπογράφοι του Ελληνισμού της Διασποράς, οι ο­ ποίοι τύπωναν τα γνωστά Επιστολάρια, που ήταν

πραγματικά εγκόλπια, αλλά συγχρόνως και τερπνά λαϊκά αναγνώσματα, αφού τα βιβλία σπάνιζαν και ήταν για τους περισσότερους είδος εν ανεπαρκεία. Στην εποχή μας, που τη χαρακτηρίζει ο πυρετι­ κός ρυθμός, εστιάζουμε κατά κανόνα την προσοχή μας στα έργα που είναι γενικής σημασίας, που α­ πευθύνονται σε όλους, και αφήνουμε στο περιθώριο οτιδήποτε δε μας είχε ως πιθανό ή ενδιαφερόμενο α­ ποδέκτη. Αυτό είναι πολύ φυσικό, μια και οι δυνα­ τότητες είναι πεπερασμένες και ο χρόνος περιορι­ σμένος. Στην κατηγορία των αζήτητων ανήκει συνή­ θως και η ιδιωτική αλληλογραφία των απλών και ά­ σημων ανθρώπων. Δε συμβαίνει όμως το ίδιο και με την αλληλογραφία των εξεχόντων ανθρώπων, των προσωπικοτήτων. Καταπώς γράφει ο αείμνηστος καθηγητής μου στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης και μετέ­ πειτα ακαδημαϊκός Λίνος Πολίτης, «Για τους μεγά­ λους άντρες, για τους μεγάλους ποιητές, για όσους άφησαν σ’ εμάς τους μεταγενέστερους ένα όνομα κι ένα έργο που δίνει στη ζωή μας ένα ανώτερο περιε­ χόμενο, έχει μεγάλη σημασία να γνωρίσουμε, δίπλα στο κύριο έργο τους, κι έν’ άλλο φανέρωμα της προ­ σωπικότητάς τους, την αλληλογραφία τους, τα γράμματά τους. Με το ποίημα, με το διήγημα, με το καλλιτεχνικό έργο ανοίγει ο ποιητής ή ο καλλιτέ­ χνης την ψυχή του, δίνει ό,τι έχει να πη με την πιο τέλεια μορφή, γιατί ξέρει πως αυτό αποτείνεται στους πολλούς και για πολλές γενιές - πρόκειται πάντα για τον μεγάλο ποιητή, τον μεγάλο καλλιτέ­ χνη. Στο γράμμα όμως δεν απευθύνεται στους πολ­ λούς, παρά στον έναν, τον φίλο, το δικό, βρίσκεται ο ποιητής στη μοναχική του ώρα, μακριά από το

κοινό του, μακριά από τον προορισμό που τον βα­ ραίνει. Στο γράμμα θ ’ ανοίξη άφοβα την καρδιά στο φίλο, θα πη τον πόνο του στη μάνα ή στον αδερφό, θα διατυπώση πρόχειρα τις σκέψεις του στον άν­ θρωπο που τον νιώθει. Έτσι η γνωριμιά μας με τον ποιητή γίνεται πιο άμεση, πιο προσωπική, είναι σαν να τον βλέπαμε να περπατά στο δρόμο ανάμεσά μας ή να κουβεντιάζαμε μαζί του. Και ξέρουμε όλοι το κέρδος που έχομε άμα μπορούμε να πλησιάσουμε έ­ ναν διαλεχτό άνθρωπο, ξέρουμε τη χάρη που έχει και η απλή κουβέντα των σπουδαίων ανθρώπων»1. Δέον να σημειωθεί, βέβαια, πως υπάρχουν και περι­ πτώσεις ιδιωτικών επιστολών που γράφονται για να δημοσιευτούν. Αυτές ανήκουν ειδολογικά σε ιδι­ αίτερη γραμματολογική κατηγορία και μας είναι γνωστές ήδη από την αρχαιότητα. Δεν είναι απότοκες της αυθορμησίας, της παρόρμησης, της ψυχικής διάθεσης της στιγμής, αλλά της υστεροβουλίας. Δε διαθέτουν συνήθως φυσικότητα, απλότητα και λιτό­ τητα, κοντολογίς δεν είναι πηγαίες. Η δημοσίευση της αλληλογραφίας ανθρώποιν του πνεύματος, της τέχνης, της πολιτικής και όχι μόνο, συμβάλλει στη διαφώτιση πτυχών της δράσης τους και είναι συνήθης σε παγκόσμια κλίμακα. Ενδεικτι­ κός ο κατάλογος μερικών δικών μας και ξένων, που δημοσιεύτηκε η αλληλογραφία τους (Αδαμάντιος Κοραής, Ιωάννης Καποδίστριας, Διονύσιος Σολωμός, Εμμανουήλ Ροΐδης, Νικόλαος Γύζης, Αργύρης Εφταλιώτης, Αλέξανδρος Πάλλης, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Γιάννης Ψυχάρης, Κωστής Παλαμάς, Κων­ σταντίνος Καβάφης, Πηνελόπη Δέλτα, Νίκος Καζαντζάκης, Αγγελος Σικελιανός, Γιώργος Σεφέρης, Γιώργος Θεοτοκάς, νοίΐώτσ, ΟοσΐΗσ, Μοζαιΐ, δάπΐΐστ, Βσσθιονσπ, Βαυάσΐώτσ, Ντοστογιέφσκι). Ο συνήθως ενδημών στις ιδιωτικές επιστολές γοητευτικός αυθορ­ μητισμός, καθώς και η εξομολογητική-εκμυστηρευτική διάθεση, δίνουν τη δυνατότητα της ψυχολογικής δι­ είσδυσης, η οποία είναι χρήσιμο αντικλείδι για τη βα­ θιά κατανόηση, για την ερμηνεία στάσης ζωής, για την αξιολόγηση της προσωπικότητας. Αλήθεια, η υιοθέτη­ ση της ζωντανής, πλην πτερόεσσας, επικοινωνίας με τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα, πόσο θ ’ αποδυναμώ­ σει, σε κάποιες περιπτώσεις, την απαρχαιωμένη και ή­ δη σπανίζουσα αλληλογραφία του λευκού χάρτου, των επιστολικών δελταρίων; Τα ηχητικά ντοκουμέντα θα μπορέσουν να τα βρουν με την αντιφατικότητα του «δαϊρΐα ιπαησηΐ, νστύα νοΐαηΐ»; Άξιο σημείωσης και το θέμα του δικαιώματος ή μη της δημοσίευσης ή κοινοποίησης απόρρητης προ­ σωπικής ή οικογενειακής αλληλογραφίας, από ηθι­ κή άποψη και όχι από νομική, που αποτελεί άλλη

Το εξώφυλλο του βιβλίου του Δημήτρη Νικορέτζου.

διάσταση. Το θέμα αυτό απασχόλησε πολλούς και διατυπώθηκαν αρκετές και κάποτε διιστάμενες από­ ψεις, σχετικά με τη σκοπιμότητα της έκδοσης μιας αλληλογραφίας, με τα προβλήματα που δημιουργεί η παραβίαση του απορρήτου, με το ρόλο του επιμε­ λητή ή του εκδότη. Ενδιαφέροντα και τα όσα γράφει ο Δημήτρης Νικορέτζος, αξιοποιώντας σχετική βι­ βλιογραφία. Πάντως για την αλληλογραφία μεγά­ λων ανδρών επικρατεί η άποψη ότι με το πέρασμα του χρόνου από υποκειμενικό δεδομένο γίνεται α­ ντικείμενο έρευνας και επομένως αίρεται ο φραγμός της εχεμύθειας, του απορρήτου. Ομόλογη η άρση του φραγμού και σε άλλες περιπτώσεις, όπως π.χ. στην περίπτωση δημοσίευσης ημιτελών έργων ή κα­ ταλοίπων, που βρίσκουμε μετά το θάνατο δημιουρ­ γών, για τα οποία όμως δεν υπάρχει εκφρασμένη βούληση έκδοσης. Ενδιαφέροντά τα όσα γράφει ο προμνημονευθείς Δ ίνος Πολίτης: «Όπως ένας αρ­ χαιολόγος, παραβιάζοντας ένα από τα πιο ιερά πράγματα που είναι η γαλήνη των νεκρών, ανοίγει έναν τάφο, που και με τα πιο ασήμαντα ευρήματα κάτι θα προσθέση στη γνώμη μας του αρχαίου κό­ σμου, χωρίς να τον σταματά το δέος, ή μάλλον υ­

περνικώντας αυτό το δέος, που πάντα υπάρχει, αν η επιστήμη δεν έχη καταντήσει άψυχη ρουτίνα· έτσι κι εμείς θα υπερνικήσουμε τον δισταγμόν αυτόν, για ν ’ αποσφραγίσουμε τα γράμματα, και θα πάρουμε με συγκίνηση στα χέρια μας τα μυστικά του, που δεν εί­ ναι πια δικά του μόνο μυστικά, για να γνωρίσουμε σ’ όλο το ανθρώπινο βάθος της μια προσωπικότητα που θα μας γεμίση με την ακτινοβολία της»2. Ο Δημήτρης Νικορέτζος, αποδεχόμενος την επι­ κρατούσα στις μέρες μας άποψη, τάσσεται υπέρ της έκδοσης της αλληλογραφίας οιουδήποτε σημαίνο­ ντος προσώπου, αλλά με κάποια σοβαρή επιφύλα­ ξη. Καταπώς γράφει, «ή κατάφαση αυτή τελεί, βέ­ βαια -κα ι είναι αυτονόητο- κάτω από μιά κρίσιμη, μιά δίησ ςιια πότι προϋπόθεση: ότι ή δημοσίευση τής αλληλογραφίας ενός συγγραφέα δεν υπηρετεί σκανδαλοθηρικές σκοπιμότητες ή πάσης φύσεως «κου­ τσομπολιά», πού θά μείωναν τήν προσωπικότητά του ή θά υπονόμευαν τήν άνθρώπινη άξιοπρέπειά του και έφ’ όσον παρουσιάζουν φιλολογικό ενδια­ φέρον, συμβάλλοντας στήν καλύτερη ερμηνεία του έργου του»3. Οι δημοσιευόμενες, δέκα χρόνια μετά το θάνατο του Ελύτη (1996-2006), δώδεκα επιστολές χειρόγρα­ φες ή δακτυλόγραφες, οι περισσότερες πολυσέλιδες, καλύπτουν το χρονικό διάστημα από τις 2 Αυγού­ στου 1948 ως την Πρωτομαγιά του 1973. Αναφερόμενος στο περιεχόμενό τους ο Δημήτρης Νικορέτζος γράφει: «Οι επιστολές του Ελύτη στον Τέηαάσ δεν έχουν κ α μ ι ά α π ο λ ύ τ ω ς λ ο γ ο τ ε χ ν ι κ ή δ ι ά ­ σ τ α σ η (η αραιογράφηση του συγγραφέα). Δεν συνι­ στούν καμιά -έστω και υποτυπώδη- μορφή τέχνης.

Έ χουν μόνο ενημερωτικό χαρακτήρα, γιά βιοτικές μέριμνες, γιά καθημερινά ζητήματα, γιά ποικίλες τρέχουσες υποθέσεις κ.λπ., πού έντούτοις ένδιαφέρουν τον γραμματολόγο και μελετητή από πολλές απόψεις. Λειτουργούν αποκλειστικά και μόνο ώς όχημα έπικοινωνίας, πού έκπληρώνει τον βασικό ρό­ λο τού μέσου πληροφόρησης, πού μεταδίδει ειδήσεις, καταθέτει απόψεις ή γνωστοποιεί γεγονότα, χωρίς οί έπιστολογράφοι νά πολυπραγμονούν, σέ αντίθεση μέ τις έρωτικές έπιστολές, πού έπιδιώκουν νά μετα­ δώσουν αισθήματα»4. Οι επιστολές αυτές δεν υπερ­ βαίνουν τα όρια της κοσμιότητας και ως εκ τούτου παρέλκει κάθε κώλυμα δημοσίευσης, κάθε πρόφαση ομηρίας αξιοποιήσιμου αρχειακού επιστολικού υλι­ κού. Ο Δημήτρης Νικορέτζος, ενεργώντας με γνώμο­ να την υπευθυνότητα και σεβόμενος την αυθεντικό­ τητα και την πιστότητα των δημοσιευόμενων επιστο­ λών, τις παραθέτει ως έχουν, αποφεύγοντας μικρές ή μεγάλες παραλείψεις, παρεμβάσεις ή διαστρεβλώ­ σεις της αλήθειας του λόγου, κάτι που δεν είναι ασύνηθες σε παρεμφερείς εκδόσεις, στις οποίες κρίνεται καλό να μη θιγούν ενδεχομένως κάποια επιζώντα πρόσωπα ή να μη σπιλωθεί η μνήμη κάποιων άλλων. Οι δημοσιευόμενες επιστολές, αν και δεν εξα­ ντλούν ολόκληρη την αλληλογραφία, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αποτελούν ενίοτε πηγή της ιστορίας, όπως ακριβώς και τα απομνημονεύμα­ τα. Οι πληροφορίες που παρέχουν είναι ποικίλες, προσωπικές, οικογενειακές, γραμματολογικές, αι­ σθητικές, λεσβολογικές, τις οποίες μπορεί ο καθέ­ νας με τον τρόπο του να τις αξιοποιήσει. Δειγματο­ ληπτικά θα υπογραμμίσω λίγες χαρακτηριστικές πε-

Στιγμιότυπο από την παρου­ σίαση του βιβλίου. Διακρίνο­ νται στο βήμα, από αριστερά: Δημήτρης Νικορέτζος, Κώ­ στας Ασημακόπουλος, Δημή­ τρης Κίνδελρης, Αιονύσης Μαγκλιβέρας και Γιάννης Χα­ τζηβασιλείου.

ριπτώσεις. Αναφέρεται στις πνευματικές του ασχο­ λίες, στην ποίησή του, στα σχέδιά του, στις φιλοδο­ ξίες του. Στο πέμπτο γράμμα (25 Μαΐου 1960) γρά­ φει: «Δεν έχω μεγάλη ιδέα γιά τον εαυτό μου, το ξέ­ ρεις, αλλά είμαι βέβαιος ότι αν δεν υπήρχε το εμπό­ διο τής γλώσσας ή θέση μου θά ήταν διαφορετική στά Ευρωπαϊκά γράμματα και κατ’ άντανάκλασιν στήν πτωχοπροδρομική Ε λλά δα »5. Στο έβδομο γράμμα (5 Απριλίου 1964) συμπληρώνει: «Στό κε­ φάλαιο αύτό, γενικά, αισθάνομαι άνίκανος να επι­ δείξει) πρακτικό πνεύμα, νά καλλιεργήσω σχέσεις με ξένους, μεταφραστές ή έκδοτες. Μού φαίνεται ότι προδίδω τήν ουσία τής ποίησης, τήν υπερηφάνεια και τήν αφιλοκέρδεια. Έ τσ ι έκανε κΓ ό Σικελιανός, γ ι’ αύτό δέν μπόρεσε νά πάρει ποτέ του το Νούσΐ. Ά λ λ ’ αν είναι νά το παίρνει κανείς μέ τέτοιες άβαρίες, καλλίτερα νά λείπει! Δέν ζηλεύω καθόλου τον Σεφέρη και μού φαίνεται ότι μέσα στις σημερινές δόξες του πλανιέται μιά μικρή αναπόφευκτη θλίψη. Μέ τή σημερινή μου ώριμότητα, βλέπω ότι έκεϊνο πού προέχει είναι νά πλησιάσεις όσο μπορείς -έντελώς δέ γίνεται- το ιδανικό σου, και να το ολο­ κληρώσεις. Τότε, τά άλλα έρχονται μόνα τους. Τά βραβεία -π ο ύ αν βάλεις κατά μέρος τήν υλική πλευ­ ρ ά - κάποτε ξεχνιούνται. Εκείνο πού μένει είναι το κομματάκι πού μπόρεσες νά ένσωματώσεις μέσα στήν παράδοση τής χώρας σου και τού λαού σου»6. Αναφέρεται συχνά πυκνά στις οικονομικές του δυσκολίες και θυμώνει που οι άλλοι τον θεωρούσαν οικονομικά ανεξάρτητο, ως γόνο των Αλεπουδέληδων, ευκατάστατης φαμίλιας σαπωνοβιομηχάνων της Αέσβου, αν και ο ίδιος είχε αποστασιοποιηθεί

οικειοθελώς από την επιχειρηματική δραστηριότητα των αδελφών του, για ν ’ ακολουθήσει μέσα από αρ­ κετές δυσχέρειες το δικό του πεπρωμένο. Στο παρα­ πάνω γράμμα γράφει: «Γιά όλα χρειάζονται χρήμα­ τα και χρήματα πάλι δέν έχω έκτος άπό τά απολύ­ τως απαραίτητα. Μού φτάνουν ϊσα-ϊσα γιά νά πλη­ ρώνω το νοίκι μου και να τρώω. Το παραμικρό έπί πλέον έξοδο μού είναι άδύνατον νά το άντιμετωπίσω, ούτε κάν τά βιβλία πού μού χρειάζονται γιά τήν / ένημέρωσή μου ν ’ άγοράσω. Και σαν άπό τραγική ειρωνεία, νά έχω τή φήμη τού πλουσίου, νά μέ ζη­ λεύουνε οι συνάδελφοί μου και νά συζητούν ότι θά πρέπει νά έξαιρεθώ άπό τά μέτρα πού πρόκειται νά λάβει ή νέα Κυβέρνηση τού Παπανδρέου γιά τήν ένίσχυση τών πνευματικών άνθρώπων... Θεέ μου -δέν είχα τουλάχιστον γίνει ζωγράφος; Είμαι βέβαιος ότι θά τάβγαζα πέρα καλλίτερα»7. Αναγνωρίζει ευεργέτη του τον Τέιϊαάσ, στον ο­ ποίο εκφράζει πολλές φορές τις θερμές του ευχαρι­ στίες και την ευγνωμοσύνη του. Στο ένατο γράμμα (3 Ιουνίου 1966) γράφει: «Ή ευγνωμοσύνη μου έκτείνεται πολύ πιο πίσω, σ’ όλα τά χρόνια τής παραμονής μου στή Γαλλία. Δέ λησμονώ ότι χάρις σέ σένα και μόνο ήρθα σέ έπαφή μέ όλους τούς μεγάλους καλλι­ τέχνες τής έποχής μας, τούς απλησίαστους διαφορε­ τικά, χώρια ότι απέκτησα έκδόσεις και έργα τέχνης πού άλλοιώς θά μού ήσαν άπρόσιτα»8. Ενημερώνει τον Τέπαάσ για την πνευματική κί­ νηση στην Ελλάδα, που δεν ήταν ζηλευτή, που του προκαλούσε πόνο και πικρία. Μιλά για την παρά­ πλευρη ενασχόλησή του με τη ζωγραφική. Δίνει πλη­ ροφορίες για το Θεόφιλο Χατζημιχαήλ, το λαϊκό

Αναμνηστική φωτογραφία με­ τά το τέλος της εκδήλωσης. Διακρίνονται, από αριστερά: Αιονύσης Μαγκλιβέρας, Κώ­ στας Ασημακόπουλος, Δημή­ τρης Νικορέτζος, Γιάννης Χα­ τζηβασιλείου, Παναγιώτης Καλλονιάτης (Αντινομάρχης) και Δημήτρης Κίνδερλης.

ζωγράφο, για τον οποίο ο Τέηαύσ ήθελε να φτιάξει μουσείο. Εκμυστηρεύεται ερωτικές του σχέσεις, καθ’ όλα φυσικές. Είχα τη χαρά να διαβάσω το περιεχόμενο του βι­ βλίου, προτού αυτό πάει στο τυπογραφικό πιεστή­ ριο. Δεν είχα καμιά αμφιβολία για την ποιότητα της εργασίας του πολυγραφότατου και πολυβραβευμέ­ νου συγγραφέα Δημήτρη Νικορέτζου, και τούτο, για­ τί μέχρι στιγμής έδωσε εύγλωττα πειστήρια γνήσιας ποιητικής έμπνευσης, αλλά και κριτικής αξιοσύνης και δοκιμιογραφικής ικανότητας και φιλολογικής δεινότητας, πα ρ’ όλο που κατ’ επάγγελμα δεν είναι φιλόλογος, αλλά θεράπων των φυσικών επιστημών. Πολλές φορές μου δόθηκε η ευκαιρία να γίνω κοινωνός σκέψεών του, στοχασμών του, αναζητήσεών του, φιλολογικών και γλωσσικών προβληματισμών του. Ανήκει σ’ αυτούς που διαθέτουν επίγνωση, ε­ ρευνητικό πνεύμα, σ’ αυτούς που αναζητούν επίμο­ να να προσεγγίσουν ή να βρουν την αλήθεια, η οποία είναι τελικός σκοπός της επιστήμης. Ανήκει σ’ αυ­ τούς που σπουδάζουν καθημερινά τη γλώσσα, που σέβονται όσο λίγοι το γλωσσικό μας όργανο. Είναι στυλίστας του λόγου. Είναι τελειομανής και δεν α­ νέχεται ατέλειες ή ελλείψεις ή λάθη. «Τελειομανής άπό τή φύση μου, βρέθηκα σέ κάθε βήμα μου νά πα­ λεύω μέ ένα σωρό Σκύλλες και Χάρυβδες, γιά ποικί­ λα ζητούμενα· νά μάχομαι ακόμη και μέ τις ίδιες τις έπιφυλάξεις μου, γιά να μήν πω μέ τον ίδιον μου τον εαυτό. Βασανιζόμουν, κάποτε και άναιτιολόγητα, μέ μιά ψυχή ν ’ αγρυπνεί διαρκώς»9. Εδώ θα ήθελα να τονίσω πως την τελειοθηρία στην επιστήμη και στην τέχνη κακώς κάποιοι την ταυτίζουν με το σχολαστι­ κισμό. Η πρώτη δημιουργεί σοβαρά έργα, ενώ ο δεύ­ τερος ασήμαντα, ανάξια λόγου. Στο βιβλίο του Δημήτρη Νικορέτζου συνεργάζο­ νται αρμονικά το περιεχόμενο με τη μορφή, η μεθο­ δικότητα με την αισθητική. Ο υπομνηματισμός, απότοκος επίπονης ερευνητικής εργασίας, είναι διαφωτιστικός και σε κάποιες περιπτώσεις πληθωρικός, περισσότερο αναλυτικός, από όσο θα έπρεπε. Στηρί­ ζεται σε έγκυρη βιβλιογραφία, σε αξιόπιστες μαρτυ­ ρίες και στο πλούσιο προσωπικό αρχείο του συγ­ γραφέα, ο οποίος προσεχώς σκοπεύει να εκδώσει έ­ να νέο βιβλίο με τίτλο «Ο άγνωστος Ελύτης της Μυ­ τιλήνης»10. Αξιοπρόσεκτη και η καλαίσθητη επιμέλεια του βιβλίου, που μαρτυρεί ασίγαστο πάθος για το ω­ ραίο. Πολυτελής η έκδοση, χωρίς εκζητήσεις, προ­ σήκουσα σε χρυσικό του φτερωτού λόγου και σε κριτικό των εικαστικών τεχνών. Η αβίαστη αρχιτε­ κτονική του χώρου, η χρωμογραφική ενάργεια, το

συνταίριασμα του λόγου και της εικόνας, η εκφρα­ στικότητα του φωτογραφικού υλικού, η απαλότητα των ράστερ και η ακριβολόγος λεζαντογράφηση, κα­ θιστούν το βιβλίο χρήσιμο και συνάμα θελκτικό, πρόσφορο και για τον πιο απαιτητικό αναγνώστη. Εναρμονισμένη με την εξωτερική μορφή των επι­ στολών, αλλά και με την εκφρασμένη γλωσσική πε­ ποίθηση του Ελύτη, και η τήρηση του πολυτονικού συστήματος»11. Θα ήταν ασύγγνωστη παράλειψη να μην αναφερ­ θούμε στο ευρετήριο ονομάτων, ελληνικό και ξενό­ γλωσσο, που η σύνταξή του έγινε από τον ιστορικό ερευνητή Παναγιώτη Μιχαηλάρη, που καθιστά το βιβλίο λειτουργικό και που μαρτυρεί μεθοδικότητα. Ο αναλυτικός ευρετηριασμός είναι απαραίτητος σε κάθε αναγνώστη, πολύ περισσότερο όμως στον ε­ ρευνητή, ο οποίος κατά κανόνα δεν έχει περιθώρια για χρονοβόρες διαδικασίες, άλλ’ είναι υποχρεωμέ­ νος δίκην μέλισσας να περιφέρεται ασταμάτητα στον ανθώνα της βιβλιογραφίας. Τελειώνοντας, για να μην παραβώ την εντολή της κλεψύδρας και για να μην κάνω κατάχρηση της κα­ λοσύνης και της μακροθυμίας σας, εύχομαι το και­ νούριο πόνημα της ευαίσθητης καρδιάς και του πλούσιου στοχασμού του Δημήτρη Νικορέτζου, το οποίο πλούτισε την ελυτική βιβλιογραφία, να είναι καλοτάξιδο στο χώρο του πνεύματος και οι επιστο­ λές, που έγιναν με την παρούσα έκδοση της Νομαρ­ χιακής Αυτοδιοίκησης κτήμα του λεσβιακού λαού και όχι μόνο, να διαβαστούν και να συμβάλουν στην περαιτέρω γνώση της ζωής και της δράσης της ατί­ μητης συνωρίδας των γραμμάτων και της τέχνης μας, του Οδυσσέα Ελύτη και του Τέπαάσ. ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Αίνου Πολίτη, Ο Σολωμόζ στα γράμματά του, Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», χ.χ., σ. 9.

2. Ό.π., σ. 13.

3. Δημήτρης Νικορέτζος, Αγαπητέ μου Τέήαάε, σ. 24.

4. Ό.π., σ. 26.

5. Ό.π., ,σ. 173.

6. Ό.π., σ. 219.

7. Ό.π., σ. 213, 215.

8. Ό.π., σ. 245.

9. Ό.π., σ. 16.

10. Ό.π., σ. 36, 43.

11. Ό.π., σ. 41.

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡ ΟΥΣΙΑΣ Η Θόδωρος Γραμματάς «Δρώμενα και Λ αϊκό Θέατρο. Θράκη - Α ιγα ίο - Κύπρος» Συγκριτική μελέτη Αθήνα 2006. Σχ. 24 χ 17, σελ. 274 + 6 Σ τ ο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος «Θράκη - Αιγαίο - Κύπρος» περιόδου 2004-2005 (συμβατική ο­ λοκλήρωσή του εντός του 2006), που χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτι­ κής, εκδόθηκε το βιβλίο - Συγκριτική Μελέτη του Θό­ δωρου Γράμματά, Καθηγητή Θεατρολογίας στο Πανε­ πιστήμιο της Αθήνας, που αφορά στα δρώμενα και στο λαϊκό θέατρο των περιοχών Θράκης - Αιγαίου Κύπρου. Το πρόγραμμα με τίτλο «Παραδοσιακές Λαϊκές Γιορτές: Λαϊκά Δρώμενα» υλοποιείται από τους συμπράττοντες πολιτιστικούς φορείς: Αναγνω­ στήριο Αγιάσου «Η Ανάπτυξη» (ανάδοχος φορέας α­ πό την περιοχή του Αιγαίου), Φιλοπρόοδη Ενωση Ξάνθης και Πολιτιστικός Όμιλος Μάλλουρα Αθηένου Κύπρου (συνεργαζόμενοι φορείς από την Ξάνθη και από την Κύπρο αντίστοιχα). Το βιβλίο (Ι5ΒΝ: 960-85748-2-Χ) τυπώθηκε σε 1.000 αντίτυπα το Μάιο του 2006 στην Αθήνα. Επιμέλεια ε­ ξωφύλλου - Σελιδοποίηση - Διαχωρισμοί: Μ. Δεοντακιανάκος (Ελικώνος 11, Χαλάνδρι, τηλ. 210.6812457). Εκτύπωση - Βιβλιοδεσία: Αγγελος Ελεύθερος & ΣΙΑ Ο.Ε. (Γραφικές Τέχνες - Διθογραφείο, Νιρβάνα 80, 111 45, Αθήνα, τηλ.: 210.8328330, 8328441). Τις ερευνητικές ομάδες που εργάστηκαν κατά την Α ' Φάση υλοποίησης του προγράμματος «Εντοπισμός και συλλογή πρωτογενούς υλικού» στελέχωσαν οι πα­ ρακάτω: Από μέρους του Αναγνωστηρίου Αγιάσου «Η Ανάπτυξη»: Κλεάνθης Δημ. Κορομηλάς, Παναγιώτης Μιχ. Κουτσκουδής, Προκόπης Παν. Μαϊστρέλης, Πα­ ναγιώτης Ιωάν. Τσάγαλος. Από μέρους της Φιλοπρόο­ δης Ενωσης Ξάνθης (Φ.Ε.Ξ.): Χρυσάνα Λάμπρου, Βαγγέλης Δωρόπουλος, Γιάννης Καναργιέλης, Πασχάλης Ξανθόπουλος. Από μέρους του Πολιτιστικού Ομί­ λου Μάλλουρα Αθηένου Κύπρου: Αλκης Τράχηλος, Γιώργος Σοφοκλέους, Ρολάνδος Ιεροδιακόνου. Η μελέτη του Θόδωρου Γράμματά, επιστημονικού υπεύθυνου του προγράμματος, καταγράφει κάποια α­ πό τα αντιπροσωπευτικά δρώμενα του ελληνικού λαϊ­ κού πολιτισμού και κάποιες από τις μορφές του λαϊ­ κού θεάτρου, όπως εντοπίζονται στη Θράκη, στο Αι­ γαίο (Λέσβο) και στην Κύπρο. Επισημαίνει τα ιδιαίτε­

ρα μορφολογικά χαρακτηριστικά, την πρωτογενή τους εμφάνιση, τους μηχανισμούς επιβίωσης και με­ τασχηματισμού, τα κοινά ή παρόμοια στοιχεία και τις πιθανές ή πραγματικές αλληλεπιδράσεις τους, γεγο­ νός που μπορεί να στοιχειοθετήσει την ύπαρξη μιας κοινής ή παρόμοιας πολιτισμικής παράδοσης στον ευ­ ρύτερο γεωγραφικό χώρο που εκτείνεται από τη Θρά­ κη μέχρι την Κύπρο. Η λαογραφική έρευνα κατέγραψε στη Θράκη τα δρώμενα «Καμήλα / Τζαμάλα» και «Μέρα της Μαμής / της Μπάμπως», στη Λέσβο την «Καμήλα» στα Πάμφιλα και στο Μεσότοπο, το Καρναβάλι και τα δρώμε­ να της Αποκριάς στην Αγιάσο (Τριψίματα, Κουδου­ νάτοι Πειρασμοί, Περικεφαλαία, Τράτα, Το λαϊκό θέ­ ατρο της Αγιάσου), στην Κύπρο τις Μάσκες / Καρνα­ βάλια / Σήκωσες, τις Πασχαλινές Μεταμφιέσεις, την Καμήλα, το Βασίλη / Βοσκό, το Σκύλο Βρωμίση, την Ανάσταση του Λαζάρου, το Κάψιμο του Ιούδα. Τα παραπάνω δρώμενα μπορούν να ενταχθούν σε τέσσερις κατηγορίες, που συχνά συνυπάρχουν και διαπλέκονται η μια με την άλλη ως ακολούθως: • Αρχαϊκή / Αρχετυπική: Σ ’ αυτήν ανήκουν δρώ­ μενα που ο χαρακτήρας τους, το περιεχόμενο και η α­ ποστολή τους διαθέτουν έντονα τα γνωρίσματα του μαγικού και του τελετουργικού, όπως αυτά επισημαί­ νονται στα δρώμενα των προϊστορικών και πρωτο-ιστορικών κοινωνιών. Σ ’ αυτές ο άνθρωπος όχι μόνο προσπαθεί να κατανοήσει τον κόσμο και να εκφράσει την εικόνα που δημιουργεί γ ι’ αυτόν μέσα από το μύ­ θο και την πρώιμη εικαστική έκφραση, αλλά ταυτό­ χρονα να παρέμβει διορθωτικά, αποτρεπτικά ή προ­ τρεπτικά στη φύση και την πορεία των πραγμάτων, προς όφελος δικό του και της κοινότητας, στην οποία ανήκει. Αυτή η σύζευξη του μυθικού με το μαγικό στοιχείο αποτελεί το δρώμενο, το οποίο έρχεται να ε­ πενεργήσει ομοιοπαθητικά, επιφέροντας τη γονιμότη­ τα και την καρποφορία, την ευετηρία (καλοχρονιά-καλοσοδειά) και άλλα συναφή δεδομένα, απαραίτητα για την εξασφάλιση και τη διαιώνιση της ζωής και της ύ­ παρξης του ανθρώπου. Τέτοια είναι τα δρώμενα που αφορούν γενικότερα το θάνατο και την ανάσταση / α­ ναγέννηση, όπως ο θρακικός «Καλόγερος» και η «Τζαμάλα», ο κυπριακός «Βασίλης / Βοσκός», ενώ ε­ δώ επίσης εντάσσονται «Η μέρα της Μαμής / της Μπάμπως» και τα «Βρεξούδια», αλλά και οι «Κου­ δουνάτοι» στο Μεσότοπο της Αέσβου και οι «Κου­ δουνάτοι Πειρασμοί» στην Αγιάσο του ίδιου νομού.

• Αρχαία: Αποτελεί μετεξέλιξη της προηγούμενης σε ιστορική πια εποχή και σε συγκεκριμένο χώρο (Αί­ γυπτος, Φρυγία, Ελλάδα, Ρώμη), συνδεδεμένη με τη θρησκεία και με τη μυθολογία. Τα δρώμενα έχουν ε­ κλαϊκεύσει το λαϊκό χαρακτήρα τους και έχουν συν­ δεθεί με θεότητες και με λαϊκές δοξασίες θρησκευτι­

κού περιεχομένου, που μορφοποιούνται σε αντίστοι­ χες γιορτές. Σ ’ αυτές υπάρχουν στοιχεία, όπως η μύη­ ση και ο καθαρμός, ο όρκος σιωπής και η οργιαστική συμπεριφορά, που επιβιώνουν μέχρι σήμερα, όπως στην «Μπάμπω». Κατ’ αυτό τον τρόπο το αρχικό υ­ πόστρωμα και η βασική πηγή προέλευσης παραμέ­ νουν, αλλά επικαλύπτονται και μετονομάζονται, σύμ­ φωνα με τις κατά περίπτωση λατρευτικές και θρη­ σκευτικές πεποιθήσεις και αρχές. Τέτοιου χαρακτήρα γιορτές με γονιμικό ή ευετηριακό χαρακτήρα μπορού­ με ν ’ αναφέρουμε τις γιορτές προς τιμήν των γυναι­ κείων θεοτήτων, όπως τα Θεσμοφόρια και τα Αλώα, τα Λήναια και τα Σατουρνάλια, από τις οποίες άμεσα προέρχεται η «Μέρα της Μαμής» στη Θράκη, τα Ανθεστήρια και τα Αδώνεια, άμεσα συναρτώμενες προς τα νεότερα έθιμα που συνδέονται με το θάνατο και με την ανάσταση, όπως η κυπριακή «Ανάσταση του Λαζά­ ρου», ο «Βασίλης» και το έθιμο του «Κατακλυσμού». Το ίδιο, τέλος, ισχύει και για το θρακικό έθιμο του «Κιοπέκ Μπέη», το οποίο αντιπροσωπεύει μια μαγική ιεροπραξία μαρτυρημένη από την ελληνική αρχαιότη­ τα με το όνομα «ιεροί άροτροι».

• Νεότερη: Ιστορικά συνδέεται με την εποχή του Βυζαντίου και του χριστιανισμού, φτάνοντας μέχρι το τέλος της Τουρκοκρατίας και τις απαρχές της δημι­ ουργίας του ελληνικού κράτους μέσα στα αρχικά (19ος αι.) και τα οριστικά του (20ός αι.) γεωγραφικά σύνο­ ρα. Σ ’ αυτά πρέπει ακόμα να συνυπολογιστούν οικο­ νομικοί, κοινωνικοί, πολιτισμικοί και άλλοι παράγο­ ντες που επικρατούσαν στα όρια δράσης του ελληνι­ σμού από τον Εύξεινο Πόντο μέχρι την Κύπρο, σε συ­ νάρτηση πάντα προς τις επιδράσεις κάθε είδους, από τη λόγια, έντεχνη, γραπτή πολιτιστική και θρησκευτική παράδοση, μέχρι τις εξωτερικές, ξένες επιρροές, που κατά καιρούς δέχθηκε ο ελληνισμός. Τέλος, πρέπει να προσμετρηθούν και τα ενδογενή συστατικά που προέρ­ χονται από τις δυο προηγούμενες περιπτώσεις (αρχαϊ­ κά και αρχαία δρώμενα). Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το «Κάψιμο του Ιούδα», το οποίο σ’ ολόκληρη την Ελλάδα αποκτά κωμική διάσταση λαϊκού δρώμε­ νου, που απομακρύνεται από το καθαρά θρησκευτικό του περιεχόμενο. Το ίδιο ισχύει και για τα δρώμενα του «Βασίλη» και της «Ανάστασης του Λαζάρου». Αλλά και η διαφορετικότητα και η ανοικειότητα προς το «ξένο», το «αντίθετο» με τις εθνοφυλετικές και τις ηθικές κάποτε διαστάσεις του, παρουσιάζονται στο «Σκύλο Βρωμίση» στην Κύπρο, στην «Περικεφαλαία» της Αγιάσου, στους «Κουδουνάτους» του Μεσοτόπου, στο έθιμο του λαϊκού δικαστηρίου με τον «Καδή», ευ­ ρύτατα διαδεδομένο σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο. Στην ίδια κατηγορία εντάσσεται και η «Τράτα» ως ι­ διότυπο έθιμο κοινωνικού περιεχομένου με σχετικά περιορισμένη τοπική εμβέλεια.

• Σύγχρονη: Τα προαναφερομένα δρώμενα και τα παραστατικά έθιμα εξακολουθούν να υφίστανται. Οι συνθήκες όμως που έχουν δημιουργηθεί στη βιομηχανι­ κή και τώρα πια μεταβιομηχανική κοινωνία, η ανάπτυ­ ξη της επικοινωνίας και η δυναμική της πληροφόρησης, η κατάργηση του κοινωνικού ιστού των αγροτικώνκτηνοτροφικών κοινοτήτων της υπαίθρου, ο καταλυτι­ κός ρόλος των ΜΜΕ, έχουν επιδράσει καθοριστικά και έχουν διαμορφώσει μια άλλη εικόνα. Η μαζικότητα α­ ντικατέστησε τον αυθορμητισμό, το βιομηχανοποιημένο εκτόπισε το χειροποίητο, η οικονομία και ο τουρι­ σμός διαμόρφωσαν τη σύγχρονη εικόνα ενός θεάματος χωρίς ουσιαστική συμμετοχή της κοινότητας, απλά και μόνο για λόγους οικονομικούς. Το πιαιΤσΐίηβ και η δια­ φήμιση εξαφάνισαν το αυθεντικό και μετέτρεψαν σε μαζικό αυτό που κάποτε ήταν μεμονωμένο και περιπτωσιακό. Τα καρναβάλια της Αγιάσου και της Λεμε­ σού δεν έχουν πια τη γνησιότητα του παρελθόντος, υπακούουν κάποτε μιμητικά και κακόγουστα στα ελλη­ νικά (Πάτρα) και διεθνή (Ρίο) πρότυπα μαζικής δια­ σκέδασης, ενώ εξίσου η φολκλοροποίηση έχει επικαλύ­ ψει την αυθεντικότητα του καρναβαλιού της Θράκης.

ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΑ Οι ανθρωπόμορφες και ζωόμορφες μεταμφιέσεις του καρναβαλιού συναντώνται και στις τρεις περιο­ χές, ανεξάρτητα από την ονομασία που φέρουν κατά περίπτωση. Αλλα έθιμα εντοπίζονται και στις τρεις πε­ ριοχές με διαφορετική συχνότητα και λειτουργία. Τα έ­ θιμα του Δωδεκάμερου συναντώνται στη Θράκη αλλά όχι στη Λέσβο, ενώ λιγότερο εντοπίζονται στην Κύ­ προ. Εξαιρετικά ιδιάζουσα είναι η περίπτωση των πα­ σχαλινών μεταμφιέσεων της Κύπρου, σε συνδυασμό με το θρησκευτικό αλλά και με το παγανιστικό στοιχείο της Ανοιξης, που δεν υπάρχουν ούτε στη Θράκη ούτε στο Αιγαίο. Τέλος, πανελλήνια γνωστές είναι οι με­ ταμφιέσεις και τα έθιμα της Αποκριάς, που εντοπίζο­ νται και στις τρεις γεωγραφικές περιοχές το ίδιο χρο­ νικό διάστημα. Η καταγραφή της ιδιαιτερότητας και της φυσιογνωμίας των παραπάνω δρώμενων, των αυ­ θεντικών από τα επίπλαστα στοιχεία με τα οποία σή­ μερα εμφανίζονται, αποτελεί επιτακτική αναγκαιότη­ τα. Η κατανόηση του παρελθόντος και η συνείδηση της παράδοσης, η διαπίστωση των κοινών και όμοιων στοιχείων που συνδέουν την πολιτιστική κληρονομιά του σύγχρονου ελληνισμού και που καταδείχνουν τη διαχρονική συνέχεια και συνοχή του, αποτελούν ζη­ τούμενα, η κατάκτηση των οποίων συνιστά απαραίτη­ τη προϋπόθεση για την επιβίωσή του στις συνθήκες του σύγχρονου παγκοσμιοποιημένου κόσμου. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧ. ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΕΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΕΣ Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του Γεωργίου Χουτζαίου

Ο συγγραφέας Γεώργιος Χουτζαίος εξηγεί ότι το βιβλίο του, με τίτλο «Οι ηλεκτρομαγνητικές α­ κτινοβολίες και οι επιδράσεις τους στον άνθρωπο. Το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ», γράφτηκε με μοναδικό σκοπό την ενημέρωση του ευρύτερου κοινού. Η μελέτη του ατυχήματος επιτρέπει να κα­ τανοήσουμε τι συνέβη, ποιες βραχυπρόθεσμες επι­ πτώσεις θα έχει και τι πρέπει να ξέρουμε, ώστε στο μέλλον να είμαστε περισσότερο ενήμεροι. Ο ομιλητής Κωνσταντίνος Λιολιούσης, καθηγη­ τής της Ηλεκτρονικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, έντεχνα απέφυγε τους επιστημονικούς ό­ ρους του βιβλίου και έγινε κατανοητός και από τον πιο απλό ακροατή. «Αγωνιά, είπε, η ελληνική κοι­ νωνία για τις επιπτώσεις των ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών και σ’ αυτό το βιβλίο θα βρείτε τις ε­ πιδράσεις στην υγεία από τα ηλεκτρομαγνητικά πε­ δία που βρίσκονται στη φύση, που αναπτύσσονται στο σπίτι μας από τις ηλεκτρικές συσκευές, ακόμη και από τον ηλεκτρονικό διώκτη των εντόμων και των τρωκτικών. Επίσης τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία που αναπτύσσονται από τις κεραίες των τηλεοπτι­ κών σταθμών, από τα ραντάρ, από τις κεραίες βά­ σης κινητής τηλεφωνίας, καθώς και από την ακτινο­ βολία του κινητού τηλεφώνου. Επίσης θα βρείτε ο­ δηγίες για το πώ ς θα προστατευτείτε από την ακτι­ νοβολία των κεραιών Ιαδστ και από τον ήχο, και για το πώς θα διαλέξετε αντηλιακά γυαλιά, ρούχα, κρέ­ μες, για ν ’ αποφύγετε τη φωτογήρανση. Θα βρείτε το έξοχο κεφάλαιο για την τηλεόραση, την οποία ο συγ­ γραφέας χαρακτηρίζει ναρκωτικό της οικογένειας και την προσδιορίζει ως τρίτη ανθρώπινη δραστη­ ριότητά, μετά από τον ύπνο και την εργασία, και ει­ δικότερα ως τρίτο περιβάλλον του παιδιού. Θα μά­ θετε για το κρυφό γενετικό όπλο που διαθέτουν οι εκ φύσεως κοκκινομάλληδες και για το πλεονέκτημα των μαύρων ματιών. Θα διαβάσετε πως καπνιστής βιοϊατρικά ορίζεται εκείνος που έχει καπνίσει 100 τσιγάρα στη ζωή του, ενώ μη καπνιστής είναι εκεί­ νος που έχει καπνίσει μόνο 100 τσιγάρα. Το βιβλίο δεν απαιτεί ειδικές γνώσεις για την κατανόησή του. Το θέμα από εκεί και πέρα είναι αν οι πολίτες, αφού ενημερωθούν, είναι σε θέση ν ’ αλ­ λάξουν στάση ζωής και να είναι προσεκτικοί απέ­ ναντι στα νέα προϊόντα της τεχνολογίας. Έ χω μι-

Πανοραμική άποψη του μοιραίου Πυρηνικού Αντιδρα­ στήρα του Τσερνόμπιλ. (Φωτογραφία από το βιβλίο του συγγραφέα, σ. 583)

λήσει για τις συνέπειες της χρήσης του κινητού σε πολλά σχολεία, δήμους, νομαρχίες. Ό λοι πλέον εί­ ναι ενήμεροι, αλλά σχεδόν όλοι εξακολουθούν να μιλάνε με τις ώρες στο κινητό. Ό λοι επίσης ξέρουν για την αξία της μεσογειακής δίαιτας και π α ρ ’ όλα αυτά τα φαστφουντάδικα θριαμβεύουν. Είμαστε πρώτοι στο κάπνισμα και στα αυτοκινητικά δυστυχήματα. Φαίνεται πω ς μια βασική α­ ξία του ελληνισμού, η λατρεία της ζωής, της υγείας και της μακροζωίας υποχωρεί, ιδίως στη νεολαία. Μέσα σε είκοσι χρόνια, από τη δεύτερη θέση στη μακροζωία παγκοσμίως, πέσαμε στη δέκατη έκτη. Πρέπει ν ’ αρχίσει μεγάλη εκστρατεία για την απο­ κατάσταση των βασικών αξιών του ελληνισμού». Στο τέλος ο Αριστοτέλης Παυλίδης, φυσικός και υπουργός Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, δε μί­ λησε για την επιστημονικότητα του βιβλίου, γιατί ό­ πως είπε τον κάλυψαν οι προλαλήσαντες. Αναφέρ­ θηκε στα φοιτητικά του χρόνια (1962-1967) στο Φυ­ σικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου σπού­ δασε μαζί με τους συμφοιτητές του Γεώργιο Χουτζαίο και Αθανάσιο Γεράνιο. Αναφέρθηκε και στους αγώνες τους, για να μπορούν οι φυσικοί να εργάζο­ νται στον ΟΤΕ, στη ΔΕΗ και στην ΕΡΤ, και όχι μό­ νο ως καθηγητές της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Στο συγγραφέα εξέφρασε τα θερμά του συγχαρητή­ ρια, του ευχήθηκε και σε ανώτερα και τόνισε, στην ε­ πόμενη έκδοση το βιβλίο να είναι συνοπτικό, για να είναι δυνατόν να διαβάζεται με μεγαλύτερη ευχέρεια. ΝΙΚΗ ΤΑΤΑ-ΧΟΥΣΟΥ

Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΗΣ Α.Θ.Π. ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΦΙΛΟΠΡΟΟΔΟ ΣΥΛΛΟΓΟ ΑΓΙΑΣΩΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΟΑΙΚΟ ΤΟΥ

Φ ΙΛ Ο Π Ρ Ο Ο Δ Ο Σ Σ Υ Λ Λ Ο Γ Ο Σ Α Γ ΙΑ Σ Ω Τ Ω Ν Α Θ Η Ν Α Σ Η γιορτή της Παναγίας της Αγιασώτισσας στη Φανερωμένη Σ τ ι ς 15.4.2007, την Κυριακή του Θωμά, ο Φιλοπρόοδος Σύλλογος Αγιασωτών γιόρτασε και π ά ­ λι τη γιορτή της Π αναγίας της Αγιασώτισσας στο Χολαργό, στο Ναό της Φανερωμένης, όπως έχει καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια. Εκεί ιερουργεί εδώ και πολλά χρόνια ο πατήρ Ν εκτάριος Χ ατζηπροκοπίου, ο Π ρόεδρος του Συλλόγου μας, και έχει γράψει «ιστορία» με το έρ­ γο του. Έ χει οικοδομήσει παρεκκλήσιο των Αγίων Ραφαήλ-Νικολάου και Ειρήνης και έχει συγκροτή­ σει μεγάλη ομάδα γυναικών, στις οποίες έχει διδά ­ ξει τα δικά μας παραδοσιακά τραγούδια, και έχει πολλές φορές επισκεφτεί με προσκυνητές από το Χ ολαργό το χωριό μας, την Αγιάσο. Οι άνθρωποι εκεί λατρεύουν τους Αγιασώτες, αγαπούν πάρα πολύ το χωριό μας και έχουν τις καλύτερες ανα­ μνήσεις. Το μόνο που μένει είναι ν ’ αδελφοποιηθούν οι δύο Δήμοι, της Αγιάσου και του Χ ολαρ­ γού, για να επισημοποιηθούν οι δεσμοί που μας δένουν και η φιλία που έχει αναπτυχθεί. Και όλα αυτά χάρη στις άοκνες προσπάθειες του Προέδρου μας, πατρός Νεκτάριου Χ ατζηπροκοπίου, ο οποί­ ος παρακινούμενος από την αγάπη για το χωριό μας και από το πάθος που δένει τον κάθε Αγιασώ­ τη με τον τόπο του, μη φειδόμενος κόπου και χρό­ νου, κατάφερε να δημιουργήσει αυτή την ωραία ο­ μάδα και να γίνει έτσι ο καλύτερος πρεσβευτής του χωριού μας.

Στιγμιότυπο από την τελετή ευλογίας των άρτων στον Ιε­ ρό Ναό Φανερωμένης Χολαργού (15.4.2007). Συλλειτουρ­ γός ο πρωτοπρεσβύτερος Νεκτάριος Χατζηπροκοπίου, Πρόεδρος του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών.

Τελέστηκε η Θεία Λειτουργία μέσα στον πανέ­ μορφο και επιβλητικό ναό, όπου δέσποζε το εικό­ νισμα της Π αναγίας της Αγιασώτισσας, στολισμέ­ νο με όμορφα φρέσκα λουλούδια. Μας κοίταζε η Π αναγία η Αγιασώτισσα με τα μεγάλα όμορφα με­ λαγχολικά μάτια της και νιώθαμε πω ς ένα στοργι­ κό βλέμμα, το βλέμμα της μάνας, μας συντρόφευε σ ’ όλη τη διάρκεια της Θείας Λ ειτουργίας. Ξέραμε πω ς είναι εκεί και πω ς γνώριζε τους καημούς μας, πρ ιν ακόμα τους εξομολογηθούμε, και πω ς μπο-

Στιγμιότυπο από τη λειτουρ­ γία της 15.4.2007, την οποία παρακολούθησαν πολλοί εορταστές, μέλη και φίλοι του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών, αλλά και τα μέλη του Αιοικητικού Συμβουλίου.

ρούσαμε να την εμπιστευτούμε να μας ανακουφί­ σει και να μας αλαφρώσει. Ό πω ς τότε πα ιδιά που τρέχαμε στη χάρη της, κάθε πρω ί πρ ιν πάμε στο σχολείο, ν ’ ανάψουμε το κεράκι μας και να π ρ ο ­ σευχηθούμε, να πάμε καλά στα μαθήματά μας, να γράψουμε καλά στο διαγω νισμό μας και πάλι σχολνώντας να περάσουμε να την ενημερώσουμε για το πώ ς πήγε η μέρα μας, να την ευχαριστήσου­ με για τον καλό βαθμό που πήραμε ή να χαρούμε ελεύθερα και ανέμελα το π α ιχνίδι στην αυλή της. Κάναμε και τάματα στη χάρη της, πω ς άμα π α ίρ ­ ναμε δέκα στα Μ αθηματικά ή στην Έκθεση θα πη­ γαίναμε με τα πόδια από την είσοδο της εκκλησίας μέχρι το εικόνισμά της. Αυτό το τάμα ήταν λίγο ο­ δυνηρό για μας τα πα ιδιά των έντεκα-δώδεκα χρόνων. Γιατί στην εκκλησία, το δάπεδο ήταν στρωμένο με τσουπιά, που έφτιαχναν παλιά στην Αγιάσο με ένα σπάγκο σκληρό και άγριο, εισαγόμενο, νομίζω, από την Ινδία, που πλήγωναν τα τρυφερά ποδαράκια μας και που μέχρι να πάμε στην εικόνα έτρεχαν αίματα. Μας κυνηγούσαν γ ι’ αυτό οι μανάδες μας, ανησυχώντας μήπως μολυνθούν οι πληγές μας. Και όμως ούτε οι πληγές που πονούσαν ούτε τα πόδια που μάτωναν ούτε οι φωνές της γιαγιάς και οι απειλές της μαμάς κα­ τόρθωσαν να μας αποκόψουν από αυτή την πίστη στην Π αναγία πω ς θα μας βοηθήσει να πάρουμε το άριστα και έτσι να διακριθούμε. Υπήρχε τότε βαθιά πίστη και άμιλλα μεταξύ των συμμαθητών μας, και ας ήμασταν πα ιδιά του Δημοτικού. Και αυτά μας συνόδεψαν και στη μετέπειτα ζωή μας και μ ’ αυτές τις αρχές πορευόμαστε μέχρι σήμερα,

στους δύσκολους καιρούς που ζούμε. Εν αντιθέσει με τα πα ιδιά μας, που τα βλέπω πολύ χαλαρά, χω ρίς ιδανικά, τολμώ να πω χώ ρις όνειρα, και τρομάζω. Έ γινε η καθιερωμένη αρτοκλασία και ο πατήρ Νεκτάριος Χ ατζηπροκοπίου αναφέρθηκε στο ι­ στορικό του Ναού της Π αναγίας μας, που το εικό­ νισμά της έφερε από τα Ιεροσόλυμα, μαζί με άλλα ιερά κειμήλια, ο Αγάθων ο Εφέσιος στα χρόνια της Εικονομαχίας. Επίσης αναφέρθηκε στο χωριό μας, που η ιστορία του είναι δεμένη με το Ναό της Π αναγίας. Εν συνεχεία, μετά το τέλος της λειτουργίας, μας φιλοξένησαν και πάλι οι ευγενέστατες κυρίες του ομίλου γυναικών της Παναγίας της Φανερωμένης. Μας κέρασαν καφεδάκι, μας έδωσαν τα πασχαλιά­ τικα καλούδια, κόκκινα αβγά και κουλουράκια, και μας ετοίμασαν ένα πλουσιότατο πρωινό, που το συνόδεψε μυτιληνιά ουζάκι. Και ενώ εμείς τις ευ­ χαριστούσαμε θερμά για τη φιλοξενία τους, εκείνες μας ευχαριστούσανε, που τους κάναμε την τιμή να γιορτάσουμε και πάλι την Παναγία μας στη δική τους εκκλησία, γιατί αγαπούν πραγματικά και μας και το χωριό μας. Και του χρόνου να είμαστε γεροί, να μας χαρί­ ζει ο Θεός χρόνια, να γιορτάσουμε και πάλι την Παναγία μας, όλοι μαζί οι Αγιασώτες της Αθήνας, ενωμένοι και αγαπημένοι. ΣΟΦΙΑ ΠΑΠΟΥΤΣΗ-ΚΟΥΑΟΥΝΕΑΗ Συμβολαιογράφος Αθηνών Ταμίας του ΦΣΑ

Στιγμιότυπο από το εντευκτή­ ριο του Ιερού Ναού Φανερω­ μένης Χολαργού, όπου έγινε στις 15.4.2007 υποδοχή των Αγιασωτών εορταστών. Διακρίνονται, από αριστερά, ο Στρατής Πανανής, ο Νίκος Ορφανός, η Ελισάβετ Πανανή, η Δέσποινα Ορφανού και η Μαρία Μουτζουρέλη.

ΜΗΝΥΜΑΤΑ Α ΠΟ ΤΗ Μ Α Σ Τ ΙΖ Ο Μ Ε Ν Η Μ ΑΥΡΗ Η Π Ε ΙΡ Ο Ξ εκίνημα Ιερ α ποσ τολή ς στο Μ αλάουι Τ ο Μαλάουι της Κεντρικής Αφρικής είναι μια από τις δέκα φτωχότερες χώρες του κόσμου. Ο λαός της μαστίζεται από πολλά δεινά και υποφέρει, τη στιγμή που εμείς στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες ευημερούμε και έχουμε πάρα πολλά υλικά και πνευμα­ τικά αγαθά. Αυτός ο λαός, δυστυχώς, δε γνώρισε έως τώρα ούτε την αληθινή πίστη ούτε και καμιά υλική ά­ νεση. Το ημερομίσθιο είναι ελάχιστο, ένα δολάριο πε­ ρίπου την ημέρα, και το κόστος ζωής υψηλό, πιο υ­ ψηλό και από το αντίστοιχο της Ελλάδας. Τα δημόσια σχολεία παρέχουν, βέβαια, δωρεάν παιδεία, αλλά δε συγκρίνονται με τα σχολεία άλλων χωρών. Αλλωστε και οι εκπαιδευτικοί, με το χαμηλό μισθό που παίρνουν, αδυνατούν ν ’ ανταποκριθούν σωστά και αποδοτικά στα διδακτικά τους καθήκοντα. Ο αναλφαβητισμός επομένως είναι μεγάλος και οι μαύροι αδελφοί μας μεγαλώνουν στην άγνοια και στο πνευματικό σκότος. Οι ορθόδοξοι χριστιανοί εδώ στο Βΐαηΐγτσ είναι ε­ λάχιστοι. Μόλις λίγες δεκάδες Έλληνες, οι οποίοι έ­ χτισαν την εκκλησία του Αγίου Νεκταρίου, για να ε­ ξυπηρετούνται. Το έιτζ είναι πρωταγωνιστής και ένας στους έξι ε-

Ο αγιασώτικης ρίζας Παλαιοκηπιανός ιερέας και δάσκαλος Ερμόλαος Ιατρού, με την πρεσβυτέρα Χρυσάνθη και με τις θυγατέρες του, τη γελαστή Αναστασία και τη Γεωργία.

Φτωχό κοριτσάκι του Μαλάουι με την κούκλα που του δώρισε η Ιεραποστολή.

νήλικες είναι φορέας του ιού Η ΐν. Τα ορφανά παιδιά πάρα πολλά. Τα περισσότερα έχασαν τους γονείς τους εξαιτίας του έιτζ. Αυτή είναι η κατάσταση εδώ. Χαιρόμαστε λοιπόν, που αξιωθήκαμε να μεταβούμε σ’ αυτή τη χώρα, για να διακονήσουμε τον πάσχοντα συνάνθρωπό μας. Και εί­ μαστε ευγνώμονες στον πατριάρχη Αλεξανδρείας κ. Θεόδωρο, στον εδώ σεβαστό μας ποιμενάρχη κ. Γεώρ­ γιο, αλλά και στον καλό μας μητροπολίτη Μυτιλήνης κ. Ιάκωβο, ο οποίος και μας επέτρεψε με χαρά ν ’ αποσπασθούμε σ’ αυτή τη χώρα, με την ιδιότητα του ιερέα και του δασκάλου, συνεχίζοντας μάλιστα να μας στη­ ρίζει και να είναι αρωγός στις προσπάθειές μας. Από τα πρώτα που επιβάλλεται να γίνουν εδώ είναι ένα ορφανοτροφείο, για να περιθάλψει τα πτωχά και ορφανά παιδάκια. Στο κέντρο του θα υπάρχει μια εκ­ κλησία και λίγο πιο πέρα ένα σχολείο. Εκεί θα διδά­ σκονται ό,τι και τα άλλα παιδιά, μα συγχρόνως και την ορθόδοξη πίστη από δασκάλους μαύρους χριστιανούς. Απευθύνουμε έκκληση, λοιπόν, στους Λέσβιους, και όχι μόνο, να βοηθήσουν στην πραγματοποίηση του παραπάνω αγαθοεργού σκοπού. Χρειαζόμαστε άμεσα χρηματική υποστήριξη και ελπίζουμε πως θα τη βρού-

ΜΕΤΕΚΛΟΓΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ Εκάρη μοναχός ο Μ ιχαήλ Π απέλης

Η ιδιαιτερότητα της αναπηρίας ευχής έργο θα ή­ ταν ν ’ αντιμετωπίζεται σε κάθε περίπτωση όχι με τον καθημερινό οίκτο αλλά με δραστικούς τρόπους κατάλληλης εργασιακής αξιοποίησης από το οι­ κείο κράτος και όχι μόνο.

Μ ε τ ά την παταγώδη αποτυχία του Συνδυασμού «ΚΑΘΑΡΑ ΧΕΡΙΑ» στις Δημοτικές Εκλογές του πε­ ρασμένου Οκτωβρίου, ο επικεφαλής Μιχαήλ Παπέλης, πρώην Βίγλατζης, έπαθε βαρύ σοκ απογοήτευσης, που είχε ως αποτέλεσμα να πάρει τη μεγάλη απόφαση ν ’ α­ φιερώσει το υπόλοιπο της επίγειας ζωής του στα Αγια των Αγίων. Έτσι λοιπόν, στις 8 Νοεμβρίου, ανήμερα της εορτής των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, εν στενώ κύ­ κλω εκάρη μοναχός υπό του αγίου ηγουμένου της Ιε­ ράς Μονής Υψηλού, μετονομασθείς πατήρ Αγλάιος. Το γεγονός εξέπληξε τους πάντες στη γενέτειρά του και όχι μόνο. Είναι πάντως πράξη γενναία, που τον τι­ μά ιδιαίτερα και που θα έπρεπε να την ενστερνιστούν και άλλοι εραστές του πολιτικού βίου στο χωριό μας. Θέλω επίσης να πληροφορήσω τους αναγνώστες ό­ τι ο πατήρ Αγλάιος διακονεί ήδη στη Μονή της Μετά­ νοιας του, δηλαδή στο Καστρέλιον Αγιάσου, όπου δέ­ χεται και συγχαρητήρια. Σε μας δε μένει άλλο παρά να του ευχηθούμε ολό­ ψυχα: Πάντα ΑΞΙΟΣ, πάτερ Αγλάιε! Ας έχουμε την ευχή του. ο Ανταποκριτής ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ

με από τους αδερφούς μας χριστιανούς στην Ελλάδα. Και τούτο, γιατί ο Θεός έτσι τα κανόνισε, ώστε ο ένας να έχει την ανάγκη του άλλου και όλοι μαζί ενωμένοι και αγαπημένοι να βοηθιούνται και να στηρίζονται. Εύχομαι με όλη μου την καρδιά να βρούμε αντα­ πόκριση, για να ξεκινήσει η Ιεραποστολή εδώ στο Μαλάουι. Βΐαηΐγτσ Μώα\νΐ, 22.9.2006 ΕΡΜΟΑΑΟΣ ΙΑΤΡΟΥ Ιερέας και Δάσκαλος

Διεύθυνση Ο γοοΚ Ο γ Ηηκ Ιοχ (ΠιιΐΓεΙι $ ίΐίη ί Ν β ο Ια η ο δ

Κσν. Ησιτηοΐαοδ ΙαΐΐΌΐι Ρ.Ο. Βοχ 1740 Βΐαηΐγτσ Μα1α\νί Θσηΐταΐ ΑΓΚΙΘΑ Τηλ. - Γαχ: 002651873747 Κινητό: 002659167274

Ο Μιχάλης Παπέλης στο καφενείο του, στο Σταυρί, προτού χαρεί μοναχός και πάρει το ό­ νομα Αγλάιος. Αποθανατίζεται με τον καλό φί­ λο του Προκόπη Ηρακλή Καλλονιάτη (Πλανέλ’), ο οποίος στις 2 του Απρίλη μας άφησε και ακολούθησε το δρόμο της αιώνιας σιωπής.

Α ΓΙΑ ΣΩ Τ Ε Σ ΚΑΙ Μ ΟΛ ΥΒΙΑΤΕΣ ΞΕΦΑΝΤΩΣΑΝ ΑΝΤΑΜΑ Στο ιστορικό Κέντρο «το Χάραμα» της Καισαριανής Τ ο βράδυ της Π αρασκευής, τρ εις μέρες π ρ ιν α πό την Κ αθαρή Δευτέρα, στο ισ τορικό Κ έντρο «Το Χ άραμα» της Κ αισ αριανής. Εκεί όπου ο Βασίλης Τ σιτσάνης κ α ι η Σω τηρία Μ πέλου εί­ π α ν τα π ιο όμορφ α τρ α γο ύ δ ια τους. Σήμερα ε­ π ά ξ ια στη θέση το υ ς είνα ι η Λ ίτσα Δ ιαμαντή, η Π ίτσα Π α π α δοπ ούλου κα ι η Λένα Α λκαίου. Τ ρεις εξα ιρετικές κυρίες της ελληνικής μουσι­ κής σκηνής. Το πρόγραμμα άψογο, όπω ς και η συντροφιά του Συλλόγου μας. Διασκεδάσαμε μαζί με πολλά μέλη του Συλλόγου Μ ηθυμναίων «η Μήθυμνα». Η συγκυρία ήταν ευτυχής. Ολόκληρο το Κέντρο γε­ μάτο Μ υτιληνιούς γλεντζέδες. Π αρών και ο βου­ λευτής του νησιού μας Γιάννης Γιαννέλης-Θεοδοσιάδης. Κ αι οι χαιρετισμοί τω ν βουλευτών Νίκου Σηφουνάκη και Χ ριστιάνας Καλογήρου έδειξαν πω ς και κείνοι είναι κοντά μας. Κ αι του δημάρ­ χου μας Χρύσανθου Χατζηπαναγιώτη επίσης. Γε­ μάτες συναίσθημα και αγάπη προς το νησί μας οι λιγόλεπτες εισαγωγικές χαιρετιστήριες ομιλίες τω ν προέδρων τω ν δύο Συλλόγων, που καταχει­ ροκροτήθηκαν. Τυχερός της βραδιάς ο φίλος Χ ριστόφορος Σωσώνης, που κέρδισε μια εικοσάρα έγχρωμη τη­ λεόραση. Τέτοιες βραδιές α ς είναι π ιο συχνές. Κι ας

προσπαθήσουμε όλοι μας, όλοι οι Σύλλογοι, οι βραδιές αυτές να έχουν χρώμα τοπικό, μυτιληνιά. Ε ίναι κάτι που μας λείπει. Πολύ μας λείπει. Μ ΙΧΑΛΗΣ ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ Στιγμιότυπο από παλαιότερη χοροεσπερίδα, την οποία πραγματοποίησε ο Φιλοπρόο­ δος Σύλλογος Αγιασωτών Αθήνας την παραμονή της Καθαρής Δευτέρας 9.3.1997, στην ταβέρνα «Μπαρμπα-Αήμος» (Ααβάκη 39, Καλλιθέα). Ο Παναγιώτης Ψυρούκης (Γραμμέλης) παρουσιάζει δι­ κό του σκετς με τίτλο «Μη χειρότιρα!», βοηθούμενος από το Χρίστο Γλεζέλη (αριστε­ ρά) και από το σατιρογράφο καρνάβαλο Γιώργο Παπάνη (δεξιά). (Τη φωτογραφία παραχώρησε ο Στράτος Ευαγγελινέλης)

Η «ΑΓΙΑΣΟΣ» ΣΕ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ... Ο ι τόμοι Ζ ' (122-139, 2001-2003) και Η ' (140151, 2004-2006) του περιοδικού «ΑΓΙΑΣΟΣ» βιβλιο­ δετήθηκαν και με απόφαση του Διοικητικού Συμβου­ λίου του «Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών» στάλ­ θηκαν τιμής ένεκεν σε διάφορες βιβλιοθήκες της χώ­ ρας για αναγνωστική-επιστημονική αξιοποίηση. Το ί­ διο έγινε και με τους προηγούμενους τόμους. Αποδέ­ κτες των τόμων, με αλφαβητική σειρά, ήταν οι εξής: ■ Ακαδημία Αθηνών Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας Ηπίτου 3 105 57 ΑΘΗΝΑ ■ Ακαδημία Αθηνών Κέντρον Συντάξεως του Ιστορικού Αεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσης Λεωφόρος Συγγρού 129 και Β. Δίπλα 1 117 45 ΑΘΗΝΑ ■ Αναγνωστήριο «η Ανάπτυξη» Αγιάσον 811 ΟΙ ΑΓΙΑΣΟΣ ΛΕΣΒΟΥ ■ Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών Ιδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη 541 24 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ■ Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Κεντρική Βιβλιοθήκη 540 06 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ■ Βιβλιοθήκη Βουλής των Ελλήνων Μέγαρο Βουλής 10021 ΑΘΗΝΑ ■ Γεννάδειος Βιβλιοθήκη Σουηδίας 61 106 71 ΑΘΗΝΑ ■ Δημόσια Βιβλιοθήκη Μυτιλήνης Σμύρνης 11 811 00 ΜΥΤΙΛΗΝΗ ■ Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος Τμήμα περιοδικών και εφημερίδων Πανεπιστημίου 32 106 79 ΑΘΗΝΑ ■ Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία Διδότου 12 106 80 ΑΘΗΝΑ ■ Εταιρεία Αιολικών Μελετών Νομαρχιακό Μέγαρο 8 811 00 ΜΥΤΙΛΗΝΗ ■ Εταιρεία Λεσβιακών Μελετών Π. Κουντουριώτου 83 811 00 ΜΥΤΙΛΗΝΗ ■ Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών Εθνικής Αμύνης 4 546 21 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ■ Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου Τ.Θ. 541 10 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ■ Ιερά Μητρόπολις Μυτιλήνης 811 00 ΜΥΤΙΛΗΝΗ ■ Μουσείο Μπενάκη Ιστορικά Αρχεία. Οικία Αέλτα Εμμανουήλ Μπενάκη και Στ. Δέλτα 145 61 ΚΗΦΙΣΙΑ ■ Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Παράρτημα Μυτιλήνης Ίμβρου 3 811 00 ΜΥΤΙΛΗΝΗ

■ Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Φιλοσοφική Σχολή. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Τομέας Ααογραφίας 453 32 ΙΩΑΝΝΙΝΑ ■ Πανεπιστήμιο Πατρών. Κεντρική Βιβλιοθήκη 265 00 ΡΙΟ-ΠΑΤΡΑ ■ Πανεπιστήμιο Κρήτης. Βιβλιοθήκη. Πανεπιστημιούπολη 741 00 ΡΕΘΥΜΝΟ ■ Γ.Α.Κ. - Αρχεία Ν. Αέσβου 8ης Νοεμβρίου 21-23 811 00 ΜΥΤΙΛΗΝΗ ■ Φιλοτεχνικός Όμιλος Μυτιλήνης «ο Θεόφιλος» (ΦΟΜ) Τ.Θ. 68 811 00 ΜΥΤΙΛΗΝΗ ■ Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης. Διεύθυνση Εποπτείας ΜΜΕ - Τμήμα Εντύπων και Επαγγελματικών Σωματείων Φραγκούδη 11 και Αλ. Πάντου 11 101 63 ΑΘΗΝΑ ■ Μουσείο και Κέντρο Μελέτης Ελληνικού Θεάτρου (Πνευματικό Κέντρο Αήμου Αθηναίων) Ακαδημίας 50 106 79 ΑΘΗΝΑ

Η Α.Θ.Π. ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος, συνοδευόμενος από το Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Μυτι­ λήνης κ. Ιάκωβο και περιστοιχιζόμενος από μέλη του Δι­ οικητικού Συμβουλίου του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγια­ σωτών Αθήνας, φωτογραφίζεται κρατώντας παλαιό τεύ­ χος του περιοδικού «Αγιάσος». (Φωτογραφία Παρασκευά Ευστρατίου Λιακάτου. Αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου του Ιερού Προσκυνήματος της Παναγίας Αγιάσου. Λευτέρα 14.8.2006).

ΕΥΤΡΑΠΕΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ Λάζαρε, δεύρο έξω! Θ α ήμουν περίπου δώδεκα χρονών και από μυαλό ποιος να το είχε χάσει, για να το έβρισκα εγώ. Γει­ τονιά στην οποία μεγάλωνα ο Μαυριώτης. Όνομα που οφείλεται στον ομώνυμο λόφο που δεσπόζει από το ε­ πάνω μέρος. Τις ζαβολιές και τα παιχνίδια μου τα έ­ κανα εκεί πάνω. Αρκετές φορές μάλιστα είχα φάει γε­ ρό μπερντάχι από τη μάνα μου, τη Μαριγώ, γιατί η κα­ κομοίρα δε μας προλάβαινε. Μετά από τόσους που με­ γάλωνε, είχε και μένα, να της δημιουργώ προβλήματα. Και τούτο, γιατί όποιος ανέβαινε πάνω στο Μαυριώτη ήταν αδύνατον να μην κατέβαινε με γδαρμένα γό­ νατα ή χέρια και με τρύπιο παντελόνι, λόγω του ανώ­ μαλου εδάφους και των πουρναριών που υπήρχαν. Ένα πρωινό λοιπόν είχα ανεβεί μόνος μου πάνω στο λόφο, πηδώντας από βράχο σε βράχο και παριστάνοντας τον Ταρζάν. Σε κάποια στιγμή ανάμεσα στα πουρνάρια κάτι μου γυάλισε. Ήταν ένα μισοσκασμένο καπνογόνο βλήμα, που προερχόταν από άσκηση που είχαν κάνει τα ΤΈ.Α. Έσκυψα, το πήρα και το έκρυψα μέσα στον κόρφο μου, για να μην το δει κάποιος. Στη συνέχεια το κατέβασα στο σπίτι μας και το έκρυψα. Μια μέρα που το θυμήθηκα, το πήρα από την κρυ­ ψώνα και μια και δυο το πήγα στο Γρηγόρη το Λάζα­ ρο, ο οποίος διατηρούσε τότες πεταλωτήριο στο Σταυρί, λίγο πιο κάτω από τη γέφυρα. Αλλος τούτος, με μυαλό περισσότερο από το δικό μου! Αφού του το έδειξα, το πήρε από τα χέρια μου, το περιεργάστηκε λίγο, έπιασε ένα καρφί, από αυτά με τα οποία πετά­ λωνε τα ζώα, και άρχισε να σκαλίζει, από μια σχισμή

Το γραφικό Σταυρί της Αγιάσου και το γεφύρι του, το ο­ ποίο παλαιότερα ήταν ξύλινο και από κάτω υπήρχε το πε­ ρίπτερο του Παναγιώτη Ευαγγελινέλη. (Καρτ ποστάλ Αδελφών Χουτζαίου)

που είχε, τη γόμωση, νομίζοντας ότι είναι καλάι, υλι­ κό που χρησιμοποιούσε στη δουλειά του. Με τη σκέ­ ψη αυτή, για να εξακριβώσει εάν όντως ήτανε, το το­ ποθέτησε στα αναμμένα κάρβουνα του «μπ’χανιού» (φυσερού), τραβώντας τα συγχρόνως γύρω από το βλήμα. Στη συνέχεια μου έκανε νόημα να τραβώ το φυσερό. Πράγματι, άρχισα ν ’ ανεβοκατεβάζω το μα­ κρύ ξύλο που κρεμόταν από την οροφή, του οποίου η άλλη άκρη κατέληγε στο κάτω μέρος του φυσερού και έδινε αέρα, για ν ’ ανάβουν τα κάρβουνα. Δεν πέρασε όμως αρκετή ώρα και συνέβη το κάτι άλλο. Ακούστηκε ένα μπαμ. Κάρβουνα και στάχτες πετάχτηκαν, δημιουργώντας μια πελώρια λακκούβα στο σημείο που ήταν το βλήμα. Από τ ’ αναμμένα κάρβουνα που πετάχτηκαν ορισμένα βρήκαν το Γρη­ γόρη στο πρόσωπο. Νομίζοντας ότι είναι κομμάτια από το βλήμα, άρχισε να φωνάζει και να με ρωτά αν είχε αίματα. Συγχρόνως τρέξαμε και οι δυο προς τα έξω. Το βλήμα είχε παραμείνει πάνω στο φυσερό, δημιουργώντας τώρα πρόβλημα ποιος θα έμπαινε μέσα, για να το βγάλει από τη φωτιά. Εμένα, που έ­ βλεπα όλο το μπάχαλο και τις ενέργειες του μπαρμπα-Γρηγόρη, με είχε πιάσει νευρικό γέλιο και αυ­ τός στριγκλίζοντας μου φώναζε: Για δε ένας διά­ βουλους, κάτι τσι γιλά! Με μεγάλες λοιπόν προφυλάξεις ο Γρηγόρης, σερνάμενος σχεδόν πάνω στην κοιλιά του και κρα­ τώντας την τσιμπίδα, με την οποία έπιανε τα καυτά σίδερα, πλησίασε, σχεδόν κατουρημένος από φόβο, γάντζωσε καλά το βλήμα και το εκσφενδόνισε έξω, στο προαύλιο. Εκεί τον περίμενε δεύτερη λαχτάρα. Το βλήμα έκανε ένα πουφφφ και άρχισε να βγάζει καπνό τόσο πολύ, που πάνω στο Σταυρί ο ένας δε διέκρινε τον άλλον. Βλέποντας ο Γρηγόρης όλα αυ­ τά, φοβήθηκε, άνοιξε γρήγορα το στάβλο και ταμπουρώθηκε μέσα, παρακολουθώντας όλα τα γεγο­ νότα από σχισμές που υπήρχαν στα πετσώματα. Το βλήμα εξακολουθούσε να βγάζει καπνό. Δημι­ ουργήθηκε αναστάτωση και ο ένας ρωτούσε τον άλλον, για να μάθει τι συμβαίνει. Θυμάμαι πως ο Πάνος ο Ευαγγελινέλης, που είχε το περίπτερο κάτω από τη γέ­ φυρα, βγήκε και φώναζε: «Ρε Λάζαρι, έβγα όξου. Τι σκατά κάφτ’ς, ρε γλιτζάρ’; Ντουμάνιασις του κόσμου». Ο Γρηγόρης πού να μιλήσει. Οχυρωμένος μέσα στο στάβλο, με ρωτούσε. Τι γένιτι, ρε, βγάζ’ ακόμα καπνό; Αυτά πάθαμε ένα παιδί και ένας γέρος με παιδι­ κό μυαλό. Δοξάζω το Θεό, γιατί ίσως σήμερα να μην υπήρχα, εάν επρόκειτο για άλλο βλήμα. Αθήνα, 30.10.2006 ΓΙΩΡ Σ Τ’ ΠΑΠΑΝ’

ΝΑΜΣΤΟΣ ΝΥΧΤΟΥΦΥΛΑΚΑΣ Τ ου Κουστέλ’ του Μ πουλ’πούλ’, σάνι σταμάτ’σι απί ταξιτζής, έκανι για ένα διάστημα νυχτουφύλακας σν Αθήνα, σν αντιπρουσουπία αυτουκινήτουν που είχαν τσ ’ ιξακουλουθούν να ’χιν τα Κουντέλια. Μια φουρά όμους, που τ ’ αφιντικά κάναν έλιγχου, τουν ίβραν να τσ ’μάτι τσι ν ’ αρχαλίζ’. Τουν κατσαδιάσαν, καταπώς έπριπι, αλλά φνου εν ίδρουσι τ ’ αφτί ντ, θέλ’σι μάλιστα νά ’β’ τσ ’ απανουγότιρους. Α λλ’, καημέν’, είπι, παίρνιν χαπέλια, για να τσ ’μηθούν, τσι γω που τσ ’μούμι εύκουλα, μι του τίπουτα, σας κακουφάν’τσι! ΕΡΜΟΑΑΟΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Χ Α Σ ’ΣΑ ΚΟΥΜΟΥΝΑ Τ ο καφενείο του Γιάννη Λαλά, του Καμτζουρέλη, στον Κάτω Κάμπο, τα παλιά τα χρόνια ήκμαζε. Ή ταν ένα από τα καλύτερα νυφοπάζαρα της Α γιά­ σου. Βλέπετε, ήταν η συνοικία Κολωνάκι, κοντά στα Σκαλούδια και τριγύρω. Σύχναζαν πολλοί, μα πάρα πολλοί νεολαίοι. Το γλέντι και ο χορός ήταν καθημερινό φαινόμενο. Το γραμμόφωνο έπαιζε ολημερίς. Ή ταν Μεγάλη Πέμπτη, η μέρα που συνήθως με­ ταλαβαίνουν οι Αγιασώτες. Στο καφενείο εκείνο το πρωινό συναντήθηκαν με σκοπό να πάνε μαζεμένοι να κοινωνήσουν, όλη η παρέα, ο Μιχάλης Μου­ τζουρέλης ή Λαγός, ο Στρατής Τοπαλής, ο Απόστο­ λος Τζίνης ή Τσ’καλάς, ο Στρατής Ψυρκουδής, ο Στρατής Περγάμαλης ή Π αλαμ’δάς και άλλοι. Έ πιασαν κουβέντα γύρω από τη μετάδοση. Ο Στρατής ο Περγάμαλης μάλιστα πρότεινε να πάνε με το Ευαγγέλιο, που δε θα ’χει πολύ κόσμο και

που περνά, καταπώς πιστεύουν, πιο καλά η μετά­ δοση. Αποφάσισαν λοιπόν να πάνε αυτή την ώρα. Τους ζήτησε να ’ρθει και ο Γρηγόρης Εμβάλωμας, το Σαρίκ’, που κατέφθασε εκείνη την ώρα. Π ράγ­ ματι πήγαν για κοινωνία μαζί όλοι τους. Ο παπα-Νικόλας Παπουτσέλης, αφού είπε το Ευαγγέλιο, έκανε το καθιερωμένο κήρυγμα. Μετα­ ξύ άλλων αναφέρθηκε και στο όρος Θαβώρ, όπου χιλιάδες πειρασμοί έζωσαν το Χριστό και τον παρενοχλούσαν. Ό λοι της παρέας περίμεναν τελευταίοι να κοινωνήσουν. Ό ταν ήρθε η σειρά του Γρηγόρη, αφού μετάλαβε, ρώτησε τον παπά.

- Ω παπά, π όσ ’ τς υπουλουγίζ’ς πους θαν ήνταν γοι διαβόλ’ που ζώσαν του Κ ’στό; - Εμ, θα μην ήνταν, ε Ληγόρ’, καμιά π ιν ’νταριά χ ’λιάδις...

- Γοι σαράντα πέντι είνι απουκάτου α π ’ του καλιμαύτσ’ σ ’, παπά μ’!

- Καλά του είπα γω, μόλις σ ’ είδα, πού ξιμπρόβαλι έγιουτ’ γη χάσ’σα γη κουμούνα! Α πόρ’σα. (Απο αφήγηση Μιχάλη Μουτζουρέλη) ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΚΟΥΤΣΚΟΥΔΗΣ

ΑΝΑΚΤΟΡΙΚΗ ΦΡΟΥΡΑ Μ ε το Γιώργο τον Ταράνη, τον Γκέγκο, συνα­ ντηθήκαμε σ ’ ένα στρατόπεδο στη Θεσσαλονίκη. Με υποδέχτηκε με πολλή χαρά, που έβλεπε έναν πατριώτη του, και σαν παλιότερος που ήταν φρό­ ντισε να με κατατοπίσει για τα του στρατοπέδου, για τις κακοτοπιές και για όσα έχουν σχέση με τις δυσκολίες της στρατιωτικής ζωής. Μου έκανε μά­ λιστα ιδιαίτερη εντύπωση ότι παρά τον παράξενο τρόπο ομιλίας του όλοι εκεί μέσα τον εκτιμούσαν για την εξυπνάδα του και για την πονηριά του. Λίγο αργότερα, λόγω του αναστήματος και του παραστήματος του, τον επέλεξαν για την ανακτορι­ κή φρουρά και έκτοτε δεν τον ξαναείδα κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής μας θητείας. Στην Αθή­ να τώρα ο Γιώρ’ς διαπρέπει ως μεγαλοπρεπής τσο­ λιάς της Ανακτορικής Φρουράς, όταν ένα απογευματάκι τον εντοπίζει ο φίλος του από τα παλιά, ο Γιώργος ο Ξαφέλης, να στέκει ευθυτενής σκοπός στο άγαλμα του Αγνωστου Στρατιώτη στην Πλα­ τεία Συντάγματος. Τον πλησιάζει λοιπόν και αρχί­ ζει να του κάνει διάφορα νοήματα και άλλα καρα­ γκιοζιλίκια, για να τον αναγκάσει να κινηθεί ή να

γελάσει. Ο Γιώρ’ς όμως δε χαμπάριαζε από τέτοια και καθόταν εκεί «άγαλμα», πιστός στο καθήκον, παρά τις όποιες φιλότιμες «προσπάθειες» κατέ­ βαλλε ο φίλος του, για να τον κάνει να κινηθεί. Τέ­ λος, απογοητευμένος ο Ξαφέλης, έβαλε μπρος τα «μεγάλα μέσα». Έβγαλε από την τσέπη του μερικά φιστίκια και άρχισε να τα τρώει επιδεικτικά. Στην αρχή καμιά αντίδραση. Ξαφνικά όμως το «άγαλ­ μα»... άνοιξε ένα πελώριο στόμα και έμεινε και π ά ­ λι ακίνητο βέβαια, όπω ς προηγουμένως. Ευτυχώς ήταν φθινόπωρο και είχε αρχίσει κιόλας να σου­ ρουπώνει, οπότε ελάχιστος κόσμος κυκλοφορούσε και κανείς δεν είχε διάθεση να παρακολουθεί τις περίεργες «ορέξεις» του «αγάλματος». Τότε ο Ξα­ φέλης πλησίασε λίγο περισσότερο το φίλο του και με μερικά επιδέξια πετάγματα κατάφερε να σημα­ δέψει το ανοιχτό του στόμα, ρίχνοντας μέσα μερι­ κά νόστιμα φιστίκια. Έ τσι Γιώρ’ς Γκέγκους συνέ­ χισε μεν να παριστάνει το «άγαλμα», μέχρι να τε­ λειώσει η βάρδια του, άλλ’ απέδειξε ότι ήταν ένα «άγαλμα» ζωντανό, με χιούμορ και προπαντός με ανθρώπινες ανάγκες, τις οποίες φρόντισε σε λίγο να τις συμπληρώσει και με μερικές μπίρες, παρέα με το φίλο του, σ ’ ένα ταβερνάκι εκεί κοντά...

(Από αφήγηση Γιώργου Ευστρατίου Ξαφέλη) ΓΙΑΝΝΗΣ Α. ΠΑΠΑΝΗΣ

ΑΛΕΥΡΟΦΟΡΤΩΣΑΤΕ...

Ο Γιάννης ο Κόλλαρος είπε να κάνει τον έμπορο. Τι να φέρει όμως, που να έχει ζήτηση και να αφήσει κέρδος; Αποφάσισε τελικά να φέρει άλευρα, μια και τότε δε χορταίναμε το ψωμί. Πήρε και παραγγελίες α­ πό φίλους. Μισό σακί ο ένας, ολόκληρο ο άλλος, ε­ ξήντα οκάδες ο γείτονας. Πάει το λοιπόν στα Τ.Τ.Τ., να στείλει τηλεφράφημα. Λέει στον υπάλληλο: - Γράψι να μ ’ στείλιν ταχιά μι του πλοίου «Κα­ νάρης» πινήντα σακιά αλεύρ’ απί του καλά. Θα στείλου τσι μπρουστάντζα. Εξόφληση σι δέκα μέ­ ρις. Υπογραφή: Γιάννης Κόλλαρος. Τα γράφει ο υπάλληλος, μετρά τις λέξεις και λέγει: - Κάνει δεκαπέντε δραχμές. Στραβομουτσούνιασε ο Γιάννης.

- Πουλλά είνι... Δεν κ ά ν’ παρακάτου; Εξήγησε ο άνθρωπος ότι αυτά πληρώνονται με τις λέξεις. Είναι πολλές οι λέξεις, γ ι’ αυτό...

- Δηλαδή με πιο λίγες λέξεις θα πληρώσου πιο λίγα;

- Οπωσδήποτε...

- Κ άν’ να είνι τρεις οι λέξεις; - Αμα βγαίνει νόημα...

- Ε! Τότις γράψι: Αλευροφορτώσατε Καναρόπλοιον. Κολλαρόγιαννος. ΣΤΡΑΤΗΣ ΑΠ. ΜΟΥΤΖΟΥΡΕΑΗΣ

ΠΡΟΥΣΟΝ ΓΙΑ Μ ΠΑΓΚΑΡ’ Σ τ ρ ά τ ’ς του Γυρέλ’, γιου υπάλληλους τ ’ Ταμεί­ ου τς Μ υτιλήν’ς, συνάντ’σι στου δρόμου ένα γνουστό ντ παπά τσι πιάσαν κουβέντα.

- Ω παπά, ε μι βάζ’ς ιπίτρουπου σν ακκλησιά, μια τσι ξέρου τσι μιτρώ τς παράδις.

- Ε γίνιτι, ε Στρατήγ’, γιατί μεις θέλουμι για του μπαγκάρ’ ανθρώ π’ που ε ξέριν να μιτρήσιν! ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΗΝΑΣ

ΕΜ ΠΑ ΤΣΙ Π ΑΡΙ ΕΝΑ Τ Σ ’ΒΑΑ! Τ ο υ Μ πάν’ τσι του Μ αρ’γουλέλ’, που μένιν στουν ίδιου μαχαλά, έχιν τσι γοι δυο τουν ίδιου καμό, έχιν ζάχαρ’. Κάθα λίγου τσι λιγάκ’ ινημιρών’ γι ένας τουν άλλουν μι τουν τρόπου ντ. Μια μέρα π ’ συναντήθηκαν, τα είπαν παραβουλ’κά: - Ε Μ πάν’, πόσ ’ ζάχαρ έχ’ς; - Έ μπα, μουρή Μ αρ’γουλέλ’, μες στου σ π ίτ’ τσι πάρι ένα τσ ’βάλ’!

Αγιάσος, Αύγουστος 2005 ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΛΕΖΕΛΗΣ (ΠΟΥΠΟΥΣΑΣ)

ΕΙΧΑ Π ΙΑ Σ ’ Τ ’ ΓΙΑΜ ΠΟΥΑ’! Μ ιτά τς δημουτικές ικλουγές μ’ ίβρι Σπάρους Νταγούτ’ς, γι α γα π’μένους-ιμ, τσι μ ’λήξαμι.

- Ε Π αναγιώ τ’, μ ’ είπι, τ ’ π ρ ώ τ’ τ ’ Τσυριατσή ψήφ’σα τν Ουρανία, για να δϊουρίσιν έναν ανιψιό μ’. Τ ’ δεύτιρ’ όμους τ ’ Τσυριατσή το ’ρ ’ξα δαγκουτό, σι ψήφ’σα!

- Ρε άλαλι, γω τ ’ δεύτιρ’ τ ’ Τσυριατσή δεν ήμ’ υπουψήφϊους, είχα π ιά σ ’ τ ’ γιάμπουλ’!

Μυτιλήνη, 24.4.2007 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΨΥΡΟΥΚΗΣ (ΓΡΑΜΜΕΛΗΣ)

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Μ. ΧΟΥΤΖΑΙΟΣ Σ τ ι ς 24.1.2007, στην αίθουσα του Επιμελητη­

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

ρίου Μυτιλήνης, έγινε παρουσίαση του πρόσφα­ του βιβλίου του Γεωργίου Μ ιλτιάδη Χ ουτζαίου

Σ τ ι ς 4.12.2006, στην Αίθουσα Οοχιυοχ Β του ξε­ νοδοχείου ΗοΗθειγ Ιηπ, έγινε παρουσίαση του πρό­ σφατου βιβλίου του Αγρίτη συγγραφέα Γιάννη Τριανταφύλλου «ΑΙΜΟΡΡΟΦΙΛΙΑ - αίμα-αιμοδοσία: σχέση ζωής». Την παρουσίαση χαιρέτισαν ο Ετεοκλής Πόκας, πρόεδρος του Συλλόγου Προ­ στασίας Αιμορροφιλικών, και ο Αριστείδης Πανανός, γενικός γραμματέας της Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία. Για το βιβλίο μίλησαν ο Φώ­ της Παυλάτος, ομότιμος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και λογοτέ­ χνης, η Αιάνα Κανέλη, βουλευτής, δημοσιογράφος, ο Άρης Ταστάνης, ποιητής, και η Καλλιόπη Λουίζου, ιατρός αιματολόγος. Στο τέλος πήρε το λόγο ο συγγραφέας και ευχαρίστησε αυτούς που βοήθησαν στην οργάνωση και επιτυχία της εκδήλωσης, καθώς και αυτούς που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση.

Το εξώφυλλο του βιβλίου του Γεωργίου Χουτζαίου.

Από το βιβλίο του Γιάννη Τριανταφύλλου «Αιμορροφιλία - αίμα - αιμοδοσία: σχέση ζωής» (Αθήνα 2006), σ. 161.

«Οι ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες και οι επ ι­ δράσεις τους στον άνθρωπο. Το πυρηνικό ατύχη­ μα του Τσερνόμπιλ» (Μυτιλήνη 2007). Για το συγ­ γραφέα και για το βιβλίο μίλησαν ο υπουργός Α ι­ γαίου και Νησιωτικής Π ολιτικής Αριστοτέλης Παυλίδης, ο επίκουρος καθηγητής Ηλεκτρονικής Φυσικής του Τμήματος Φυσικής του Π ανεπιστημί­ ου Αθηνών Κ ω νσταντίνος Λιολιούσης, η δρ βιολόγος-ρ α διοοικολόγος, διευθ ύντρια Ερευνώ ν Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος» Ελένη Φλώρου και ο υφηγητής-αναπληρωτής καθηγητής του Τομέα Π υ­ ρηνικής Φυσικής και Στοιχειω δώ ν Σω ματιδίω ν του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθη­ νώ ν Αθανάσιος Γεράνιος. Την ωραία αυτή εκδή­ λωση παρακολούθησαν πολλοί άνθρω ποι των γραμμάτων και της τέχνης.

ΚΛΙΤΗ ΜΕΣΣΗΝΕΖΗ «Προσωπικές στιγμές»

ΑΙΓΑΙΟΠΕΛΑΓΙΤΙΚΕΣ ΓΕΥΣΕΙΣ Σ τ ι ς 26.2.2006 οι Εκδόσεις Παπαζήση, οργά­

Σ τ ις 11.2.2007, στο «Θέατρο Ημέρας» (Γεννηματά 20, Αμπελόκηποι), έγινε παρουσίαση του βι­ βλίου της ζωγράφου Καίτης Μεσσηνέζη «Προσωπι­ κές στιγμές», το οποίο κυκλοφόρησε πρό­ σφατα στη σειρά των επιμελημένων εκδόσε­ ων «Αστερίας» (Φυ­ λής 185 11252 Αθήνα). Για το βιβλίο μίλησαν η κριτικός και ιστορικός της τέχνης Αθηνά Σχινά, η ποιήτρια- συγ­ γραφέας Ελένη Κονιαρέλη-Σιακή, καθώς και η επίσης συγγραφέας Η Καίτη Μεσσηνέζη βυθισμέ­ Ελένη Σαραντίτη. Κεί­ νη σε σκέψεις... μενα του βιβλίου ανέγνωσε ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Νίκος Περέλης. Την όμορφη αυτή εκδήλωση παρακολούθησαν πολλοί άνθρωποι τω ν γραμμάτων και της τέχνης, Λέσβιοι και μη.

νωσαν στη Στοά του Βιβλίου (Πεσμαζόγλου 5), εκδήλωση, κατά την οποία έγινε παρουσίαση του

Το εξώφυλλο του βιβλίου της Βασιλείας Λούβαρη - Γιαννέτσου.

βιβλίου της Βασιλείας (Βάσως) Λούβαρη-Γιαννέτσου «Παραδοσιακά στοιχεία και γεύσεις του Βο­ ρειοανατολικού Αιγαίου». Για το βιβλίο μίλησαν οι συγγραφείς Μαίρη Παναγάκου και Ντίνα Νι­ κολάου. Του απουσιάσαντος ομιλητή Βαγγέλη Δρίσκα αναγνώστηκε επιστολή-μήνυμα. Την εν­ διαφέρουσα αυτή εκδήλωση, την οποία συντόνισε η συγγραφέας, παρακολούθησαν πολλοί Αιγαιοπελαγίτες και μη. ΓΙΑΝΧΑΤΖ Το εξώφυλλο του βιβλίου της Καίτης Μεσσηνέζη.

ΑΥΤΟΙ Π Ο Υ Φ Ε Υ Γ Ο Υ Ν ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤ. ΡΟΥΓΚΕΛΗΣ (1929-2007)

Ο

Ευάγγελος Ρουγκέλης γεννήθηκε στην Αγιά­

σο στις 31 του Μάρτη του 1929. Ή ταν παιδί της φ ι­ λόπονης αγροτικής οικογένειας του Σταύρου Ρου-

γκέλη και της Αρτεμίσιας, θυγατέρας του Κωνστα­ ντίνου Σαββέλη. Αδελφή του η Κλειώ, χήρα σήμερα του αγροφύλακα Ελευθέριου Καζαντζή. Από νωρίς μπήκε στο δρόμο της βιοπάλης στη γενέτειρά του, ό­ που και νυμφεύτηκε την ομοχώριά του Ευστρατία, θυγατέρα του Ιωάννη Απικέλη (Μπουσνάκ) και της Μυρσίνης, και απόχτησαν δυο παιδιά, το Σταύρο και τη Γεωργία, που ζουν και εργάζονται στην Αθή­ να. Σε ηλικία 29 ετών έφυγε από την Αγιάσο με τη σύζυγό του και εγκαταστάθηκε στα Σπάτα, όπου υ­ πηρέτησε μέχρι τη συνταξιοδότησή του ως αγροφύ­ λακας. Φίλος και συνάδελφός του στην Αττική ο ο­ μοχώριος του Αντώνης Ιωάννη Πασχαλιάς. Απε­ βίωσε στις 18 του Γενάρη του 2007 και αναπαύεται στο Κοιμητήρι του Αγίου Νικολάου Σπάτων.

ΙΩΑΝΝΑ ΘΕΜ. ΧΑΤΖΗΠΑΗ (1939-2007) Α π ό τις 25 του Γενάρη του 2007 η Ιωάννα (Ξ ε­ νούλα) Χατζηπλή άφησε τα εγκόσμια και ακολού­ θησε πρόωρα το δρόμο της ατέρμονης σιωπής. Γεν­ νήθηκε στην Αγιάσο στις 26 του Απρίλη του 1939, τη χρονιά που άρχισε να υποστασιοποιείται ο Β ' Παγκόσμιος Πόλεμος, που τόσα δεινά επισώρευσε

στη χειμαζόμενη ανθρωπότητα. Ή ταν μοναχοθυγα­ τέρα του αυτοκινητιστή και αργότερα οδηγού ταξί Ευστρατίου Ιωάννη Βαρή (Μπαρή) και της Αμερισούδας Γρηγορίου Τσοκάρου. Παρακολούθησε τα εγκύκλια μαθήματα στο Β ' Δημοτικό Σχολείο Αγιάσου, στο λεγόμενο Μ πουτζαλιώτικο, αλλά δεν προχώρησε σε σπουδές, γιατί αυτές και μεταπελευθερωτικά ήταν απαγορευμένος καρπός για τις πε­ ρισσότερες κοπέλες και όχι μόνο. Την πρώτη του Οκτώβρη του 1961 παντρεύτηκε τον ομοχώριο της

Θεμιστοκλή (Κλη) Παναγιώτη Χατζηπλή (Κακλαμάνο), ο οποίος διατηρούσε αρτοποιείο. Απόχτη­ σαν δυο γιους, τον Παναγιώτη και το Στράτο, που ζουν και δραστηριοποιούνται εδώ και χρόνια ο πρώτος στη Ρόδο και ο δεύτερος στην Αθήνα. Η Ιωάννα Χατζηπλή, η αγαπητή μας γειτόνισ­ σα, ανήκε στους ανθρώπους του χαμόγελου, της α­ γάπης, της καλοσύνης και της προσφοράς. Όδευσε το δρόμο της αρετής και δημιούργησε νοικοκυρεμέ­ νη φαμίλια, που την ομορφαίνει και μια πολυφίλη­ τη δεκαπεντάχρονη εγγονή, η Ιωάννα, θυγατέρα του Στράτου. Για το περιοδικό «Αγιάσος» έδειχνε ιδιαίτερη αγάπη και το ενίσχυε με φωτογραφικό υ­ λικό και όχι μόνο. Από χρόνια, εγκατεστημένη οι­ κογενειακά στην Αθήνα, συγκαταλεγόταν στην ξε­ νιτεμένη πάτριά που νοσταλγεί τον τόπο της. Η αναπάντεχη φυγή της γιόμισε το ποτήρι της πίκρας. Τη δέχτηκε το Κοιμητήρι του Αγίου Βασι­ λείου Περιστεριού, αλλά την κρατά και η μνήμη ό­ λων, της απαρηγόρητης μητέρας, η οποία γεννημέ­ νη το 1911 βρίσκεται στα πρόθυρα της εκατονταε­ τίας, του βαρυπενθούντος συζύγου, των τέκνων, της εγγονής, των συμπατριωτών και φίλων... ΓΙΑΝΧΑΤΖ

ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ Σ τ ις 27.1.2007, στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικο­ λάου Καλλιθέας, τελέστηκε ο γάμος τω ν κτηνιά­ τρων Κωνσταντίνου Νικολάου, του Ευαγγέλου και της Μ αρίας, και της Μυρσίνης Σαμοθράκη, του Μιχαήλ και της Δήμητρας. Ευχόμαστε ολόψυχα η νέα τους ζωή να είναι α­ νέφελη, πλήρης χαράς και ευτυχίας.

-ΕΣ τ ις 14.4.2007, στον Ιερό Ναό Αγίας Σοφίας, στο Νέο Ψ υχικό, τέλεσαν το γάμο τους ο Απόστο­ λος Αντωνίου Γαϊτάνης, Πλαστικός Χειρουργός, και η Ευαγγελία Παναγιώτη Καραμούντζου, Καθηγήτρια Γερμανικής Φιλολογίας. Ευχόμαστε ολόψυχα η νέα τους ζωή να είναι α­ νέφελη, πλήρης χαράς και ευτυχίας. ΓΙΑΝΝΗΣ και ΑΡΙΑΔΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ -'ί'Σ τ ις 14.4.2007, στον Ιερό Ναό Φανερωμένης Χολαργού, τελέστηκε ο γάμος του Φώτη Κουρέτα, του Ηλία και της Ζαχαρούλας, και της Μ αργαρί­ τας Κορομηλά, του Μιχαήλ, μέλους του Διοικητι­ κού Συμβουλίου του Φ ιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών, και της Δόξας. Ευχόμαστε ολόψυχα η νέα τους ζωή να είναι α­ νέφελη, πλήρης χαράς και ευτυχίας. ο Πρόεδρος του Δ.Σ. π. ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΧΑΤΖΗΠΡΟΚΟΠΙΟΥ Τα Μέλη ο Διευθυντής του περιοδικού -Ε-

Εισφορές ΜΝΗΜΗ ΠΡΟΣΦΙΛΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Η Ευγενία Τζέγκου και η οικογένειά της, που κατοικούν στη Μελβούρνη, πρόσφεραν 100 δολά­ ρια Αυστραλίας στη μνήμη του συζύγου και πατέ­ ρα Παναγιώτη Ευστρατίου Τζέγκου. Ο Νίκος και η Μαρία Βέτσικα, που κατοικούν στη Μελβούρνη, πρόσφεραν 50 δολάρια Αυστραλίας στη μνήμη της Αργυρώς Γρηγορίου Ασωμάτου, το γέ­ νος Παναγιώτη Βέτσικα, και στη μνήμη της Ευστρατίας Ιωάννη Βέτσικα, το γένος Δημητρίου Σκλεπάρη. Ο Ιωάννης Ευστρατίου Καρετέλης, που κατοι­ κεί στη Μελβούρνη, πρόσφερε 50 δολάρια Αυστρα­ λίας στη μνήμη των θείων του Ιωάννη Λούπου και Μαΐστρου Λούπου. Ο Βασίλειος Χατζηλεωνίδας πρόσφερε 20 € στη μνήμη της Ρηνούλας, χήρας Σωτηρίου Βαρβάκη. Αισθανόμαστε την υποχρέωση να ευχαριστή­ σουμε θερμά όλους όσοι στηρίξουν την εκδοτι­ κή προσπάθεια του Συλλόγου μας, καθώς και όλες τις άλλες δραστηριότητές του.

------- ☆

--------

ΒΑΦΤΙΣΕΙΣ Σ τ ι ς 29.12.2006, στην Ιερά Μονή Αγίου Ρα­ φαήλ, έγινε το μυστήριο της βάφτισης του Ευστρα­ τίου Χατζηπαρασκευά, τέκνου του Ευριπίδη Ευ­ στρατίου Χατζηπαρασκευά και της Μ αριλένας Κωνσταντίνου Σταυράκη. Ευχόμαστε ολόψυχα στους ευτυχείς γονείς να τους ζήσει το νεοφώτιστο και να προκόψει και στον ανάδοχο Στρατή Αυγουστίδη, να είναι πάντα άξιος.

ου, στο Χαλάνδρι, τέλεσαν το γάμο τους ο Μ ανώ­ λης Ευστρατίου Τραγάκης και η Δήμητρα Δημητρί­ ου Σπανούδη. Ευχόμαστε ολόψυχα η νέα τους ζωή να είναι α­ νέφελη, πλήρης χαράς και ευτυχίας.

Σ τ ι ς 21.1.2007, στον Ιερό Ναό του Αγίου Ερμο­ λάου Παλαιοκήπου, έγινε το μυστήριο της βάφτι­ σης της Νεκταρίας Ερμολάου Ιατρού. Ανάδοχοι ο Χ αρίσιος και η Στυλιανή Μαυρομανόλη. Στους ευτυχείς γονείς, καθώς και στις γιαγιάδες Πανωραία και Αναστασία, ευχόμαστε να τους ζήσει το νεοφώτιστο. Στους ανάδοχους Χαρίσιο και Στυλιανή Μαυρομανόλη ευχόμαστε να είναι πάντα άξιοι.

ΓΙΑΝΝΗΣ και ΑΡΙΑΔΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΓΙΑΝΝΗΣ και ΑΡΙΑΔΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

' ί '

Σ τ ις 15.4.2007, στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολά­

ΓΑΜΟΙ • Νικολάου Κωνταντίνος Ευαγγέλου Σαμοθράκη Μυρσίνη Μιχαήλ

(I. Ν. Αγίου Νικολάου Καλλιθέας, 27.1.2007) • Κουρέτας Φώτης Ηλία Κορομηλά Μ αργαρίτα Μιχαήλ

(I. Ν. Φανερωμένης Χολαργού, 14.4.2007) • Τραγάκης Μανόλης Ευστρατίου Σπανούδη Δήμητρα Δημητρίου

(I. Ν. Αγίου Νικολάου Χαλανδρίου, 15.4.2007) • Παπάζογλου Νικόλαος Κωνσταντίνου Τινέλη Χρυσώ Δημητρίου (15.4.2007)

• Βαμβαδλιώτης Κωνσταντίνος Βασιλείου Ψαραδέλη Χρυσούλα Προκοπίου (29.4.2007)

ΘΑΝΑΤΟΙ • Καραγιάννη Ειρήνη Παναγιώτη (1.3.2007) • Μαυραχείλη Μαρία, χήρα Νικολάου (11.3.2007) • Καριτέλη Στυλιανή, χήρα Παναγιώτη (17.3.2007) • Δελόγκου Αργυρώ, χήρα Ευστρατίου (27.3.2007) • Καλλονιάτης Π ροκόπιος Ηρακλή (2.4.2007) • Πετεινέλης Δημήτριος Ιωάννη (δγάπσγ, 5.4.2007, Βοΐωιγ 12.4.2007) • Κουφέλου Παναγιώτης Προκοπίου (12.4.2007) • Αβδελέλη Ευστρατία, σύζ. Κωνστ. (14.4.2007) • Χατζησπύρου Δημήτριος Σταύρου (23.4.2007)

ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Επειδή η συγκέντρωση των κοινωνικών που αφο­ ρούν τους απανταχού της γης Αγιασώτες είναι δυ­ σχερής, παρακαλούμε οι ενδιαφερόμενοι να μας ενη­ μερώνουν έγκαιρα με επαρκή αξιοποιήσιμα στοιχεία, που να αναφέρουν το πρόσωπο, καθώς και τον τόπο και την ημερομηνία του συμβάντος. Τα ελλιπή ή ανα­ κριβή στοιχεία δημιουργούν συχνά πυκνά προβλήμα­ τα στη διεύθυνση, δρομολογώντας χρονοβόρες ανα­ ζητήσεις, με αποτέλεσμα να καθυστερεί η δημοσίευσή τους. Πρόσβαση λήψης κοινωνικών έχουμε μόνο στα Δήμο Αγιάσου, του οποίου οι υπάλληλοι και συνερ­ γάτες, Μαρία Χατζηεμμανουήλ, Παναγιώτης Κου­ τσκουδής, Ταξιαρχούλα Μανώλη και Γιάννης Αλ. Παπάνης, μας εξυπηρετούν με μεγάλη προθυμία και τους ευχαριστούμε θερμά γΓ αυτό. Από τη Διεύθυνση

Μ