VOEDINGSVEZELS

Voedingsvezels

Eerste editie

© 2016 Dr. Rath Health Foundation

Uitgever: Dr. Rath Education Services B.V. Postbus 656, NL-6400 AR Heerlen

Email: info@rath-eduserv.com

Internet: www.rath-eduserv.com

Alle rechten voorbehouden. Gepubliceerd door Dr. Rath Health Foundation. Individuele pagina’s van deze brochure mogen alleen voor privé- en niet-commerciële doeleinden worden gebruikt. Elk direct of indirect commercieel gebruik van deze brochure of uittreksels daarvan, in welke vorm dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs, is ten strengste verboden.

Inleiding

Gedurende lange tijd werden voedingsvezels beschouwd als overbodige voedingsbestanddelen, die geen bijzondere functie hadden voor mensen. Pas in de laatste twee decennia is het duidelijk geworden dat ze een belangrijke rol spelen voor de menselijke gezondheid.

Het aantal welvaartsziekten in de geïndustrialiseerde landen, zoals overgewicht, vetstofwisselingsstoornissen, diabetes mellitus, hart- en vaatziekten en kanker, is schrikbarend hoog en stijgt enorm. Tegelijkertijd wordt het gebruik van voedingsvezels in de industrielanden steeds minder. Dit laatste is het gevolg van toenemende industriële voedselbewerking en toegenomen consumptie van dierlijke voedingsmiddelen.

Aangezien de verandering van de voedingsstoffensamenstelling van onze voeding parallel verloopt aan de toename

van welvaartsziekten, kunnen we ervan uit gaan dat er sprake is van een verband tussen deze twee feiten.

Cellulaire geneeskunde houdt zich al meer dan 20 jaar bezig met de oorzaken en gevolgen van voedingsstoftekorten. Dankzij modern natuurgeneeskundig onderzoek konden vele verbanden met de opkomst van de huidige welvaartsziekten, en oplossingen voor een ommekeer, worden aangetoond.

Wij zien het als onze plicht om u over deze verbanden te informeren. Ook willen wij u laten zien dat er mogelijkheden bestaan om ziekte te voorkomen en willen wij het belang van gezondheids-bevorderende voeding de nodige aandacht geven.

Wat zijn voedingsvezels?

Met de term „voedingsvezels“ worden alle onverteerbare voedselbestanddelen bedoeld. Meestal zijn voedingsvezels van plantaardige oorsprong, vooral te vinden in volkoren graanproducten, peulvruchten, fruit, groenten, noten en zaden.

Voedingsvezels die via de voeding worden opgenomen, komen onverteerd via de dunne darm in de dikke darm aan. Hier worden ze ofwel door de bacteriën van het darmmicrobioom1 afgebroken en als energiebron en/of bouwstof gebruikt, of onverteerd uitgescheiden.

De meeste voedingsvezels bestaan hoofdzakelijk uit verschillende enkelvoudige koolhydraten, die door middel van speciale verbindingen aan elkaar gekoppeld zijn. Aangezien het menselijk lichaam geen enzymen bevat die deze verbindingen kunnen verbreken, zijn voedingsvezels voor de mens onverteerbaar.

Tot de groep voedingsvezels behoort een groot aantal, tot nu toe niet volledig be-

kende, verschillende complexe structuren. De belangrijkste, meest voorkomende zijn:

Cellulose: een voedingsvezel die in bijna alle planten voorkomt, bij voorkeur in de celwanden van groenten en fruit. Het is een vezel die bijna niet oplosbaar is in water, en die een hoog waterbindend vermogen bezit.

Hemicellulose: complexe verbindingen, vaak samen met cellulose in de celwanden van planten te vinden, vooral in de graansoorten tarwe en rogge.

Pectine: oplosbare voedingsvezels, vooral aanwezig in de celwanden van de zaden en de schil van groenten en fruit.

Plantaardige gom: complexe, wateroplosbare, meervoudige verbindingen, die zich binnenin de plantencellen bevinden.

Plantaardige gom heeft een hoog waterbindend vermogen.

Slijmstof: voedingsvezels, vooral aanwezig in het endosperm van de zaden (het voedingsstofrijke deel van de cel). De meest bekende slijmstof is guarpitmeel, dat van de zaden van de guarboon afkomstig is.

Opslagkoolhydraten: voedingsvezels die ook te vinden zijn in het endosperm van de zaden.

Resistent zetmeel: voedingsvezels die zich binnen in de cellen van zaden bevinden. Het komt in de meeste graansoorten voor, maar ook in bonen, erwten en gekookte aardappelen.

Lignine: een bestanddeel van plantencelwanden, dat niet oplosbaar is in water en bijvoorbeeld in tarwezemelen voorkomt. Lignine is een uitzondering in de groep van voedingsvezels, omdat het geen koolhydraat is.

Twee andere soorten voedingsvezels die vaak genoemd worden in verband met

de gezondheid van de mens zijn: bètaglucanen en psyllium.

Bèta-glucanen: natuurlijke meervoudige verbindingen, die qua structuur vergelijkbaar zijn met cellulose. Ze behoren tot de oplosbare vezels, voornamelijk aanwezig in de buitenste lagen van graankorrels en in grotere hoeveelheden in haver en gerst.

Psyllium: voedingsvezel verkregen uit de zaden en zaadhuiden van weegbree planten, en voornamelijk gewonnen van de oorspronkelijk Indische plantensoort Plantago ovata.

Naast de genoemde voedingsvezelsoorten, bevinden zich in de plantencelwand talrijke andere stoffen, die het menselijk lichaam niet kan verteren en daarom ook tot de voedingsvezels gerekend worden.

1 ook wel darmflora genoemd, en is het totaalvanallemicro-organismenindedarm

Fysiologische werking van voedingsvezels

De samenstelling van de voedingsvezels kan sterk variëren, afhankelijk van de plantaardige herkomst. Dit leidt tot verschillende effecten op het metabolisme en de spijsverteringsorganen, gebaseerd op de volgende fysische eigenschappen:

Waterbindend vermogen

Alle voedingsvezels, behalve lignine, kunnen water binden, als gevolg van hun structuur. Zij vergroten op die manier de voedselbrij en ondersteunen daarmee de vertering.

Vezelrijke voeding wordt langer gekauwd. Bovendien wordt door het grotere volume en de taaie consistentie van de voedselbrij de maag langzamer geleegd. Het gevolg daarvan is dat er sneller een verzadigingsgevoel optreedt, dat langduriger aanhoudt.

Andere voordelen van waterbinding:

• Er ontstaan gunstige omstandigheden voor groei van gezondheids-bevorderende darmbacteriën ➛ toename van het aantal bacteriën en ontwikkeling van een goed microbioom

• Het volume van de darminhoud neemt flink toe en de ontlasting verandert van consistentie ➛ meer en zachtere ontlasting veroorzaakt minder druk in de dikke darm

• Meer darmbeweging ➛ bevordert de doorbloeding van de darmwand en helpt bij een betere functie van het darmslijmvlies, en een beter zelfreinigend vermogen

• Verkort de passagetijd in het laatste deel van de dunne darm en de dikke darm

Fermentatie

De bacteriën van het microbioom bevatten enzymen die de voedingsvezels in de darm kunnen afbreken. De mogelijkheid tot afbraak door darmbacteriën, fermentatie genoemd, kan afhankelijk van soort en vorm voedingsvezel zeer sterk variëren. Pectine, gom en slijmstoffen kunnen bijvoorbeeld zeer goed gefermenteerd worden.

Bij het fermenteren ontstaan vooral de volgende stoffen:

• Ethanol

• Waterstof

• Kooldioxide

• Methaan

• Korteketenvetzuren (azijnzuur, propionzuur, boterzuur)

Korteketenvetzuren zorgen voor een zure omgeving, waarin zich een optimale samenstelling en stofwisselingactiviteit van darmbacteriën kan ontwikkeling. Bovendien gaat verlagen van de pH-waarde gepaard met meer darmbeweging en een snellere passage.

Daarnaast levert vooral het korteketenvetzuur boterzuur een bijdrage aan de ontwikkeling van het darmslijmvlies en daarmee aan de darmbarrière2. Verder helpt het in de dikke darm bij de opname van natrium en water, waardoor diarree voorkomen wordt.

Oplosbaarheid in water

De wateroplosbaarheid van voedingsvezels wordt bepaald door hun scheikundige structuur: hoe hoger het aantal zijketens, des te hoger is de wateroplosbaarheid.

Wateroplosbare structuren worden snel en bijna volledig door darmbacteriën afgebroken, om als voedsel te dienen. Tot die soorten voedingsvezel behoren:

• Pectine

• Enige hemicellulose-soorten

• Plantengom-soorten

Stoffen die in water niet oplosbaar zijn, behoren vooral tot de volgende celwandbestanddelen:

• Cellulose

• Hemicellulose

• Lignine

De bacteriële afbraak van in water onoplosbare voedingsvezels in de dikke darm is relatief gering. De meeste van die voedingsvezels worden daarom met de ontlasting uitgescheiden. Dat zorgt, samen met het hoge waterbindende vermogen, tot een flinke toename van de hoeveelheid ontlasting.

Niet-specifieke bindingsmogelijkheid Voedingsvezels bezitten een hoge nietspecifieke bindingsmogelijkheid. Dat betekent dat vele verschillende stoffen verbindingen met voedingsvezels kunnen aangaan, zoals:

• Mineralen en spoorelementen

• Verteringsenzymen en galzure zouten

• Vetten, vetzuren, cholesterol en andere in vet oplosbare stoffen

• Schadelijke bestanddelen van voedsel

Het aangaan van verbindingen heeft invloed op de mate en snelheid van zowel de vertering als de opname van deze stoffen in de bloedsomloop. Voedselbestanddelen die aan voedingsvezels gebonden zijn, worden niet in de dunne darm opgenomen en komen daardoor in de lager gelegen darmgedeelten aan.

2 Functionele eenheid bestaande uit het darmimmuunsysteem, -epitheel, -zenuwstelsel, -slijmvlies en -uitscheidingsproducten. Functie: scheidingslijn tussen de binnenzijde van de darm en het binnenste lichaamsweefsel, transport van voedingsstoffen en water, verhindert het binnendringen van ziektekiemen in het lichaam.

Door hun mogelijkheid bepaalde stoffen voor het lichaam onbereikbaar te maken, hebben voedingsvezels positieve invloed op diverse lichaamsprocessen. Dat gaat gepaard met een verlaagd risico op een aantal stoornissen, zoals hart- en vaatziekten en het metabool syndroom.

1. Mogelijkheid voor binden van galzure zouten

Voedingsvezels kunnen galzuren zouten binden. De bindingsmogelijkheid is afhankelijk van het soort voedingsvezel en de pH-waarde van de darm. Vooral wateroplosbare vezels, die gemakkelijk door het microbioom gefermenteerd kunnen worden, zijn in staat een verbinding met galzure zouten aan te gaan.

Aan voedingsvezels gebonden galzure zouten kunnen niet meer in de bloedsomloop opgenomen worden en worden daarom uitgescheiden. Aangezien zij

dringend noodzakelijk zijn voor de vetvertering, moeten dan nieuwe galzure zouten aangemaakt worden. Door de lichaamseigen aanmaak van galzure zouten uit cholesterol, is een daling van de cholesterol-bloedwaarde met 25% mogelijk.

Cholesterol is volgens het inzicht van Cellulaire Geneeskunde een secundaire risicofactor voor hart- en vaatziekten. De primaire risicofactor is de instabiele slagadervaatwand, veroorzaakt door een langdurig tekort aan belangrijke microvoedingsstoffen die noodzakelijk zijn voor de vorming van bindweefsel. Toch is het belangrijk de waarden van cholesterol en andere bloedvetten met hulp van gezonde voeding onder controle te houden en cholesterolverlagende medicijnen te vermijden. Daarbij spelen voedingsvezels van granen en graanproducten de grootste rol.

Cholesteroliseenbouwstofvoordeaanmaakvangalzurezouten.Voedingsvezelskunnen galzure zouten in de darm binden en deze uitscheiden.Voor de aanmaak van nieuwe galzurezoutenisweercholesterolnodig,datopdiemanierverbruiktenverminderdwordt.

2. Mogelijkheid voor binden van vetten

Naast het binden van galzure zouten, kunnen voedingsvezels ook vetten binden. Dat leidt ertoe dat de totale hoeveelheid vet die in de bloedstroom opgenomen wordt, daalt, terwijl de hoeveelheid vet in de ontlasting toeneemt.

Onderzoek met voedingsvezels uit psyllium liet zien dat zowel de LDL- als de triacylglycerol-bloedwaarde verbeterde na inname van die vezels.

Ontstaan van viscositeit

Hoge inname van voedingsvezels zorgt, door het reeds beschreven waterbindend vermogen, voor een taaie voedselbrij.

Voedselbestanddelen lossen daardoor minder snel op en komen langzamer vrij.

Dat heeft vooral positieve invloed op de suikerstofwisseling:

• Langzamere opname van suiker vanuit het maagdarmkanaal in de bloedsomloop ➛ vlakkere bloedsuikercurve

• Gelijkmatige insuline-uitscheiding uit de alvleesklier ➛ gecontroleerde opname van suiker uit het bloed naar de organen

• Vermijden van sterke schommelingen van bloedsuiker- en insulinewaarden

➛ voorkomen van ontwikkeling van diabetes

Bewezen is dat een hoge inname van voedingsvezels op grond van hun speci fieke capaciteiten beschermt tegen het ontstaan van vele andere aandoeningen. De volgende lijst laat slechts een aantal voorbeelden zien:

• Aandoeningen van het maagdarmkanaal: Obstipatie, diarree, diverticulose, prikkelbaredarmsyndroom, aambeien, chronische darmontstekingen, dikke darmkanker

Aandoeningen van de stofwisseling en van het hart- en vatenstelsel: Overgewicht, vetstofwisselingsstoornis sen, diabetes mellitus type 2, essentiële hypertensie, hartinfarct

Therapeutisch gebruik van voedingsvezels

Afgezien van de betekenis die voedingsvezels hebben bij de preventie van talrijke aandoeningen, laat onderzoek zien dat voedingsvezels ook bij de behandeling van vele ziekten effectief zijn.

We noemen een aantal voorbeelden:

Darmkanker:

die kankerverwekkende stoffen (bv. ammoniak) afbreken, wordt gestimuleerd

• Toename van de bacteriële aanmaak van beschermende korteketenvetzuren

➛ tumorcellen worden geremd in hun groei en in toegenomen mate vernietigd

• Ontwikkeling van het herstellend vermogen van de darmwandcellen wordt

(vitamine C, fytinezuur en andere secundaire plantenstoffen), die beschermen tegen kanker. Op die manier zijn de risico-verlagende effecten niet alleen aan voedingsvezels toe te schrijven.

Overgewicht: Het gebruik van vezelrijke voedingsmiddelen helpt het lichaamsgewicht te reguleren en kan daarom als aanvullend advies raadzaam zijn voor gewichtsafname bij overgewicht. De volgende eigenschappen van voedingsvezels dragen daartoe bij:

• Groot voedselvolume met lage energiedichtheid ➛ lagere totale calorieinname

• Hoog verzadigend effect ➛ minder voedselinname

• Vorming van een taaie voedselbrij en grote bindingscapaciteit voor galzure

zouten en vetten ➛ reguleren van de stofwisseling

Vetstofwisselingsstoornissen: Door de al beschreven capaciteit om het transport en de stofwisseling te reguleren van vetten en andere bij de vetstofwisseling betrokken stoffen, hebben voedingsvezels een positieve invloed op het verloop van vetstofwisselingsstoornissen.

Diabetes:

Op grond van de beschreven positieve werking van voedingsvezels op het reguleren van de bloedsuikerspiegel, kan toepassing van voedingsvezels een rol spelen binnen de dieetbehandeling van diabetes mellitus. Vezelrijke voeding

verbetert zowel bij diabetes type 1 als type 2 de parameters van de koolhydraatstofwisseling:

• Stabiele bloedsuikerspiegels, zowel nuchter als na de maaltijd

• Minder uitscheiding van glucose met de urine (vooral door het gebruik van guarpitmeel)

• Positieve invloed op het versuikerde hemoglobine (HbA1c)

Hart- en vaatziekten: Het risico op hart- en vaatziekten, die dikwijls het gevolg zijn van overgewicht en diabetes mellitus, kan al bij matig gebruik van voedingsvezels verlaagd worden.

Obstipatie: Van obstipatie wordt gesproken wanneer de darmlediging met langere tussenpozen plaatsvindt. De darmfunctie is dan gestoord. Aangezien voedingsvezels de darmwerking kunnen bevorderen, kunnen zij helpen bij de behandeling van obstipatie. De volgende eigenschappen worden in verband gebracht met een betere darmfunctie en meer darmbeweging:

• Vochtopname ➛ verhogen van het vochtgehalte van de voedselbrij

• Vergroten van de darminhoud

➛ uitrekken van de darmwand

• Veranderen van de consistentie

➛ makkelijkere darmlediging

Bij chronische verstopping verkort vooral het gebruik van psyllium de darmpassagetijd.

Diarree:

Bij diarree daarentegen verlengen voedingsvezels de passagetijd van de voedselbrij door de darmen. Daarnaast helpen de uit voedingsvezels ontstane korteketenvetzuren in de dikke darm bij de opname van natrium en water, en daarmee ook tegen diarree.

Conclusie

Over gezondheid en ziekte wordt beslist op het niveau van miljoenen lichaamscellen waaruit het lichaam en de organen zijn opgebouwd. Een optimale dagelijkse inname van vitale celstoffen is noodzakelijk voor optimaal functioneren.

Hoewel voedingsvezels door de mens niet verteerd kunnen worden, hebben ze en positieve invloed op de gezondheid.

Door directe en indirecte invloed op diverse stofwisselingsprocessen kunnen ze beschermen tegen het ontstaan van bepaalde ziekten of helpen bij de behandeling daarvan. Dat zijn belangrijke principes van cellulaire geneeskunde. Op grond daarvan moeten voedingsvezels beschouwd worden als een belangrijk bestanddeel van een gezondheid-bevorderende, volwaardige en uitgebalanceerde voeding.

Literatuurlijst

Beta-glucan from two sources of oat concentrates affect postprandial glycemia in relation to the level of viscosity, S Panahi, A Ezatagha, F Temelli, T Vasanthan, V Vuksan, 2007, The Journal of the American College of Nutrition, 26(6): 639 – 644

Cholesterol-lowering effect of BetaGlucan extracted from Saccharomyces cerevisiae in rats, Kusmiati, FX Dhewantara, 2016, Scientia Pharmaceutica, 84(1): 153 – 165

Cholesterol-lowering effects of oat

Beta-Glucan, RA Othman, MH Moghadasian, PJ Jones, 2011, Nutrition Reviews, 69(6): 299 – 309

Cholesterol-lowering effects of oat Beta-Glucan: a meta-analysis of randomized controlled trials, A Whitehead, EJ Beck, S Tosh, TM Wolever, 2014, The American Journal of Clinical Nutrition, 100(6): 1413 – 1421

Effect of two doses of a mixture of soluble fibres on body weight and metabolic variables in overweight or obese patients: a randomised trial, J Salas-Salvadó, X Farrés, X Luque, S Narejos, M Borrell, J Basora, A Anguera, F Torres, M Bulló,

R Balanza, 2008, British Journal of Nutrition, 99(6): 1380 – 1387

Oat β-glucan: physico-chemical characteristics in relation to its bloodglucose and cholesterol-lowering properties, Q Wang, PR Ellis, 2014, British Journal of Nutrition, 112(2): 4 – 13

Role of dietary beta-glucans in the prevention of the metabolic syndrome, L Cloetens, M Ulmius, A Johansson-Persson, B Akesson, G Onning, 2012, Nutrition Reviews, 70(8): 444 – 458

Bioaktive Substanzen in Lebensmitteln, B Watzl, C Leitzmann, 2005, 3. Auflage, Hippokrates Verlag, Stuttgart, P. 20, 129, 157 – 182

Biofunktionalität der Lebensmittelinhaltsstoffe , D Haller, T Grune, G Rimbach, 2013, Springer Spektrum, P. 169, 177 – 178

Diabetologie in Klinik und Praxis, H Mehnert, E Standl, KH Usadel, 1999, 4. Auflage, Georg Thieme Verlag, Stuttgart, P. 650

Schwarzenberg, München, P. 71 – 94, 164, 168, 180, 241 – 242, 259, 290 – 291, 346, 529, 559

Grundfragen der Ernährung, CA Schlieper, 1998, 14. Auflage, Dr. Felix Büchner – Verlag Handwerk und Technik GmbH Hamburg, P. 38 – 39, 44 – 45, 419

Mikronährstoffcoach – Das große BIOGENA-Kompendium der Mikronährstoffe, C Schmidbauer, 2015, 1. Auflage, Verlagshaus der Ärzte, Wien, P. 62, 170 – 172, 397

Probiotika, Präbiotika und Synbiotika, SC Bischoff, 2009, Georg Thieme Verlag, Stuttgart, P. 9 – 10

Probiotika – Mikroökologie, Mikrobiologie, Qualität, Sicherheit und gesundheitliche Effekt, J Schulze, 2008, Hippokrates Verlag, Stuttgart, P. 18 – 19

Rationale Phytotherapie – Ratgeber für Ärzte und Apotheker, H Schulz, 2004, 5. Auflage, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, P. 279, 286 – 287, 291

Ernährungsmedizin und Diätetik, H Kasper, 1996, 8. Auflage, Urban &

Taschenatlas Ernährung, HK Biesalski, P Grimm, 2007, 4. Auflage, Georg Thieme Verlag, Stuttgart, P. 76 – 81, 44

Notities

Dr. Rath Research Instituut

Het Dr. Rath Research Instituut voor Cellulaire Geneeskunde is gevestigd in Silicon Valley, Californië. Er werken experts op het gebied van geneeskunde, biochemie en voeding. Zij verrichten innovatief onderzoek, gebaseerd op het principe van voedingsstofsynergie, naar de rol van voedingsstoffen bij de preventie en behandeling van talrijke ziekten.

Het team van het Dr. Rath Research Instituut ontwikkelt nieuwe wetenschappelijke concepten, gebaseerd op Dr Rath’s ontdekkingen op het gebied van hart- en vaatziekten, kanker, infecties en andere aandoeningen. Het wetenschappelijk werk van het team is in diverse media wereldwijd gepubliceerd.

www.drrathresearch.org

Dr. Rath Health Foundation

Sourethweg 9 6422 PC Heerlen

Nederland

Tel.: 0031-457-111 223

Fax: 0031-457-111 229

Email: info@dr-rath-foundation.org

Internet: www.dr-rath-foundation.org