Rozdział 4: Kultura organizacyjna Polsko-Niemieckiej Szkoły

Rozdział 4 Kultura organizacyjna Polsko-Niemieckiej Szkoły Podstawowej

Agnieszka Janik Ewelina Gebert Destina Kuliś

Polsko-Niemiecka Szkoła Podstawowa działająca pod kuratelą Ewangelickiego Centrum Diakonii i Edukacji im. ks. Marcina Lutra we Wrocławiu jest placówką niepubliczną posiadającą uprawnienia szkoły publicznej. Samo Centrum powstało 4 maja 1999 roku w wyniku powołania przez Diecezję Wrocławską Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej 1 . Nadrzędnym celem powstania Centrum było kształcenie, rewalidacja oraz rehabilitacja osób niepełnosprawnych, dzięki czemu stanowi ono miejsce integracji dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością ruchową i chorobami przewlekłymi oraz dzieci zdrowych.

W ramach działalności Centrum, poza Polsko-Niemiecką Szkołą Podstawową, funkcjonują następujące publiczne i niepubliczne szkoły i ośrodki integracyjne oraz specjalne: R Gimnazjum Integracyjne, R Liceum Ogólnokształcące (specjalne), R Technikum Ekonomiczne (specjalne), R Zasadnicza Szkoła Zawodowa (specjalna) w zawodach: krawiec, introligator, R 2-letnie Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące (specjalne), R Szkoła Przysposabiająca dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnością sprzężoną, R Niepubliczny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Specjalny z internatem, R Całodobowa placówka opiekuńczo-wychowawcza typu socjalizacyjnego „Tęcza”,

1

Ewangelickie Centrum Diakonii i Edukacji im. ks. M. Lutra we Wrocławiu, http://www.diakonia.org.pl/index.php?D=173 [dostęp: 03.02.2012].

R Całodobowa placówka opiekuńczo-wychowawcza typu socjalizacyjnego „Opoka” 2 . Polsko-Niemiecka Szkoła Podstawowa formalnie została założona w 2001 roku, a jej fundatorem wraz z Centrum był Kościół Ewangelicko-Augsburski. Szkoła zlokalizowana jest w jednym z gmachów stanowiących część zespołu budynków przynależnych do Centrum przy ulicy Wejherowskiej 28. W skład kompleksu budynków wchodzą także siedziba Centrum oraz niepubliczne i publiczne szkoły i ośrodki do niego przynależące (wymieniona powyżej). Znajduje się tam także park – budynki wraz parkiem otoczone są murem. Do wewnątrz prowadzą dwa wejścia: jedno przez recepcję, a drugie przez bramę wjazdową 3 . Według zapisu statutowego: „Szkoła została powołana w celu realizacji konstytucyjnego prawa do nauki, wychowując i kształcąc zgodnie z zasadami etyki chrześcijańskiej” (§ 2, pkt 1.) 4 . Wbrew obiegowej opinii publicznej wynikającej z faktu, iż funkcję organu nadrzędnego w stosunku do placówki pełni Diakonia Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, szkoła nie posiada statutu szkoły wyznaniowej. Ponadto, Dyrektor ds. Pedagogicznych, którego funkcję w czasie badań pełniła Stefania Goździk, podkreśla, że zajęcia katechezy, bez względu na wyznanie, odbywają się popołudniami, po zakończonych zajęciach obowiązkowych:

Mamy jedną w tygodniu lekcję religii, nieobowiązkową. Ale mamy prawa szkoły publicznej, więc jeżeli pięć osób jednego wyznania zbierze się i zechce zorganizować lekcje religii, na przykład luterańską albo rzymskokatolicką, wtedy w popołudniowych godzinach zajęcia takie mogą się odbywać. Uczniowie mają też lekcje w kościołach czy swoich wspólnotach. Możemy je uznać i wpisać do świadectwa 5 .

Nadrzędnym celem działalności szkoły jest wszechstronny rozwój dziecka. Jak zauważa Dyrektor Goździk, działalność dydaktyczna

2 3

4 5

Ibidem. Badany 1: Wywiad z Dyrektor Szkoły ds. Pedagogicznych S. Goździk, rozmowę przeprowadziły: Ewelina Gebert, Agnieszka Janik, Destina Kuliś. Wypis ze Statutu Polsko-Niemieckiej Szkoły Podstawowej. Badany 1: Wywiad z Dyrektor Szkoły ds. Pedagogicznych S. Goździk, rozmowę przeprowadziły: Ewelina Gebert, Agnieszka Janik, Destina Kuliś.

i wychowawcza szkoły traktowane są na równi. Trzecim, wzajemnie przenikającym się z pozostałymi, zadaniem placówki jest działalność opiekuńcza (niektóre z dzieci przebywają w szkole od godziny 7:30 do 17:00). Tym samym, zdaniem Dyrektor ds. Pedagogicznych, niezwykle ważne jest zapewnienie uczniom poczucia bezpieczeństwa (szkoła posiada status „Bezpiecznej Szkoły”):

Kiedy robimy ankiety z »Bezpiecznej szkoły«, dzieci bardzo wysoko oceniają to, że jest zawsze nauczyciel, który dyżuruje, że jest zawsze dorosły, do którego mogą się zwrócić z prośbą o pomoc. Są też oczywiście inne sytuacje trudne, kiedy nie mają takiego poczucia, ale staramy się i pracujemy nad tym, żeby dzieci miały przekonanie, że zawsze tu jest osoba dorosła, która panuje nad wszystkim, czuwa i jest gotowa do pomocy 6 .

Ponadto, Pełnomocnik Dyrektor ds. Pedagogicznych, którego funkcję w czasie badań piastowała Violetta Kwiatkowska, odpowiadając na pytanie: „Która z działalności szkoły jest najważniejsza?”, dodaje, że w pracy pedagoga niemożliwe jest dokonanie takiego podziału, gdyż sfera dydaktyczna nierozerwalnie wiąże się z wychowawczą:

Dla mnie wszystkie rodzaje działalności szkoły razem są najważniejsze, dlatego, że jedna łączy się z drugą i każda nieudolność, w którejś z tych sfer przenosi się momentalnie na zauważalne, niekorzystne zmiany w następnej. (…) Wszystkie sfery muszą po prostu współdziałać, a tam gdzie pojawi się słabość trzeba natychmiast wyciągać wnioski i starać się ją naprawiać 7 .

Zarówno Kwiatkowska, jak i Goździk podkreślają znaczenie kapitału ludzkiego – wykształconej kadry pedagogicznej – jakim dysponuje szkoła. Nauczyciele przyjmowani do pracy pochodzą z różnych rodzin i środowisk społecznych, jednak ich cele i kierunki działań powinny być

6

7

Badany 1: Wywiad z Dyrektor Szkoły ds. Pedagogicznych S. Goździk, rozmowę przeprowadziły: Ewelina Gebert, Agnieszka Janik, Destina Kuliś. Badany 2: Wywiad z Pełnomocnikiem Dyrektor Szkoły ds. Pedagogicznych V. Kwiatkowską, rozmowę przeprowadziły: Ewelina Gebert, Agnieszka Janik, Destina Kuliś.

zbieżne z działaniami propagowanymi przez szkołę. Ponadto, ze względu na specyficzny charakter szkoły i obecność jednostki zarządzającej w postaci Diakonii Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, wychowawcy w codziennym życiu powinni kierować się naczelnymi i powszechnie uznawanymi w społeczeństwie wartościami chrześcijańskimi, takimi jak „Bóg, natura, uczciwość, prawda, praca, rozwój” 8 :

Mamy nauczycieli wyznania rzymskokatolickiego, mamy też protestantów. Pytamy ich, dlaczego chcą pracować w naszej szkole, co myślą na temat chrześcijaństwa, na temat protestantów, ponieważ w Polsce jest wyjątkowa sytuacja, jeżeli mówimy o mniejszościach. Mamy też nauczycieli, którzy są żydami. Jeżeli akceptują, co się tutaj dzieje, chcą współpracować i zgadzają się z naszymi celami, mogą tu pracować. (…) Pracodawcą jest protestancki ksiądz, który również o tym mówi (…) 9 .

8

9

Badany 1: Wywiad z Dyrektor Szkoły ds. Pedagogicznych S. Goździk, rozmowę przeprowadziły: Ewelina Gebert, Agnieszka Janik, Destina Kuliś. Ibidem.

Nauka w Polsko-Niemieckiej Szkole Podstawowej jest odpłatna – placówka pobiera od swoich uczniów czesne w wysokości 780 zł miesięcznie, rodzice uiszczają także jednorazową opłatę wpisową wraz z początkiem szkolnej kariery swojego dziecka, w wysokości około 500 zł. W przypadku sytuacji losowych, bądź zdarzeń wyraźnie ograniczających zdolność dokonywania opłat za naukę dziecka, szkoła zakłada możliwość ich obniżenia lub czasowego zawieszenia – w porozumieniu z organem nadrzędnym 10 . Polsko-Niemiecka Szkoła Podstawowa posiada pozytywną opinię Kuratorium Oświaty we Wrocławiu oraz Saksońskiego Ministerstwa Kultury. Jej absolwenci mają możliwość kontynuowania nauki zarówno w polskim, jak i niemieckim systemie oświaty 11 . Założyciele szkoły oraz kadra pracownicza za nadrzędną misję instytucji uznają wszechstronny rozwój ucznia, przede wszystkim poprzez bilingwalne nauczanie. Dziecko uczęszczające do placówki ma być dobrze przygotowane do życia w zjednoczonej Europie, posiadać szerokie horyzonty kulturowe, być tolerancyjne i odczuwać więź z innymi ludźmi. Jednocześnie, uczeń z jednej strony powinien wykazywać silną tożsamość narodową, a z drugiej poczucie pewnej odrębności kulturowej 12 . Jednym ze sposobów realizacji naczelnej misji jest zagraniczna działalność szkoły. Mianowicie, od początku istnienia, a zatem od 2001 roku, w ramach międzyregionalnej współpracy Dolnego Śląska z Saksonią placówka współdziała z Ewangelicką Szkołą Podstawową w Berlinie-Pankow (Evangelische Schule Berlin -Pankow). Każdego roku odbywają się wymiany i spotkania integracyjne w celu umożliwienia uczniom kontaktów z językiem niemieckim oraz poznania obcej kultury i zagranicznych rówieśników 13 . Kwestię organizacji roku szkolnego wyjaśnia statut placówki: „obowiązują te same terminy rozpoczęcia i zakończenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych, przerw świątecznych oraz ferii zimowych, co w szkołach

10 Badany 1: Wywiad z Dyrektor Szkoły ds. Pedagogicznych S. Goździk, rozmowę przeprowadziły: Ewelina Gebert, Agnieszka Janik, Destina Kuliś. Dane na rok szkolny 2011/2012. 11 Diakonia Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, http://www.luteranie.pl/www/ biblioteka/dkosciol/diakonia/diakonia-info.htm [dostęp 10.02.2012]. 12 Polsko-Niemiecka Szkoła Podstawowa. Oferta, http://www.cekiron.pl/PolskoNiemiecka_Szkola_Podstawowa_20 [dostęp 03.02.2012]. 13 Ibidem.

publicznych z wyjątkiem Święta Reformacji, które jest dniem wolnym od zajęć dydaktyczno-wychowawczych” (§ 9, pkt 2) 14 . Nabór roczny do placówki to około pięćdziesięciu uczniów. Zajęcia organizowane są w małych zespołach uczniowskich liczących do szesnastu osób. Struktura organizacyjna szkoły obejmuje klasy I–III oraz IV–VI. Zajęcia obowiązkowe odbywają się przez pięć dni w tygodniu od godziny 7:30 do 14:30 (według tygodniowego planu zajęć). Dzieci, które nie uczestniczą w popołudniowych zajęciach dodatkowych mają możliwość skorzystania z oferty szkolnej świetlicy czynnej do godziny 17:00 15 . Ponadto, placówka zapewnia uczniom opiekę pedagogiczną oraz psychologiczną 16 . W szkole działa biblioteka. Poza spełnianiem swojej tradycyjnej funkcji, jest to miejsce służące realizacji programów nauczania, zadań dydaktyczno-wychowawczych, edukacji kulturalnej i informacyjnej dzieci i młodzieży oraz kształceniu i doskonaleniu nauczycieli 17 . Godziny otwarcia biblioteki podane są do wiadomości zainteresowanym na początku każdego roku szkolnego, a jej organizację określa szczegółowo „Regulamin Biblioteki Szkolnej”. Oprócz tego, w planach placówki jest rozszerzenie oferty edukacyjnej o możliwość kontynuacji nauki na kolejnych etapach kształcenia: gimnazjum i liceum, a także wprowadzenie rocznego przygotowania przedszkolnego (tzw. „zerówka”) 18 .

14 Wpis ze Statutu Polsko-Niemieckiej Szkoły Podstawowej. 15 Polsko-Niemiecka Szkoła Podstawowa. Oferta, http://www.cekiron.pl/PolskoNiemiecka_Szkola_Podstawowa_20 [dostęp 03.02.2012]. 16 Informacja o dyżurach specjalistów umieszczona jest w głównym hallu szkoły, na tablicy z ogłoszeniami, planami zajęć, etc. 17 Ustawa z dn. 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz.U. nr 85, poz. 539 ze zm.) 18 Polsko-Niemiecka Szkoła Podstawowa. Oferta, http://www.cekiron.pl/ Polsko-Niemiecka_Szkola_Podstawowa_20 [dostęp 03.02.2012].

Po przedstawieniu misji szkoły, jej struktury organizacyjnej i ogólnej charakterystyki dalszą część pracy poświęcamy analizie kultury organizacyjnej placówki (oferty edukacyjnej, promowanych wartości, mitów, bohaterów i rytuałów), co też stanowi nasz nadrzędny cel.

Działalność edukacyjna szkoły określona jest przez szkolny zestaw programów nauczania (w tym programy autorskie), podstawy programowe przedmiotów obowiązkowych zatwierdzone przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, ramowy plan nauczania, szkolny plan edukacyjny, szkolny program wychowawczy oraz szkolny program profilaktyki, które opisują w sposób całościowy treści i działania o charakterze dydaktyczno-wychowawczym podejmowane w placówce i są realizowane przez każdego nauczyciela. Kryteria oceniania w szkole są zgodne z normami wyznaczonymi przez polski system oświatowy:

Roczna opisowa ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych w klasach I–III uwzględnia poziom opanowania przez ucznia wiadomości i umiejętności z zakresu wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla I etapu edukacyjnego oraz wskazuje potrzeby rozwoje i edukacyjne ucznia związane z przezwyciężaniem trudności w nauce lub rozwijaniem uzdolnień. Począwszy od klasy IV, uczeń otrzymuje promocję do klasy programowo wyższej, jeżeli ze wszystkich obowiązkowych zajęć edukacyjnych określonych w szkolnym planie nauczania uzyskał roczne oceny wyższe od oceny niedostatecznej 19 .

Odnośnie bilingwalnego systemu nauczania i zachowania ucznia należy zwrócić uwagę na następujący zapis w Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania (WSO): 1. „uczeń prezentuje kulturę swojego kraju poprzez taniec, śpiew oraz znajomość niektórych tradycji i obyczajów”; 2. „uczeń ma poczucie tożsamości narodowej i dumy ze swojego kraju” 20 . Końcowa ocena z zachowania jest wystawiana przez wychowaw

19 Z. Dycek, Z praktyki szkolnej: obowiązkowe zmiany wstatutach, http://www.doradcadyrektora.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=258:komentarz-do-projektu-ewaluacyjnego-wymaganie-12&catid=133:rubryka-specjalna&Itemid=66 [dostęp: 10.02.2012]. 20 Zapisy Wewnątrzszkolnego Systemu Oceniania Polsko-Niemieckiej Szkoły Podstawowej.

cę po wcześniejszej analizie ocen cząstkowych i konsultacjach z nauczycielami przedmiotowymi. WSO zakłada listę sankcji za łamanie regulaminu szkolnego bądź zasad dobrego wychowania, jednak zarówno dyrekcja, jak i grono pedagogiczne podkreślają znaczenie wzmocnień pozytywnych ponad negatywnymi 21 :

(…) generalnie bardziej idziemy w kierunku nagradzania tego, żeby przede wszystkim stawiać za wzór osoby, które spełniają kryteria, czyli bardziej podkreślać to, że się nie spóźniamy, niż to że się spóźniamy, bardziej dostrzegać te dobre cechy, żeby też uczniowie mieli tą świadomość, że widzimy też te rzeczy, które może wydają się naturalne na co dzień i o czym się zapomina (…) 22 .

Kolejnym istotnym elementem oferty edukacyjnej szkoły jest jej baza zajęć dodatkowych, które rozpoczynają się o godzinie 14:00, po zakończeniu zajęć obowiązkowych oraz po godzinnej przerwie obiadowej. Zajęcia dodatkowe są płatne w zależności od rodzaju proponowanej usługi (miesięcznie jest to kwota około 40 zł). Do najczęściej wybieranych zajęć przez rodziców i dzieci należą zajęcia sportowe, np. gimnastyka korekcyjna, pływanie, ale też szachy, zajęcia artystyczne (np. taneczne, muzyczne, ceramiczne) oraz języki obce, kółko matematyczne, katecheza i zajęcia wyrównawcze dla dzieci obcokrajowców oraz polskich, które długo przebywały za granicą 23 . Bilingwalny charakter nauczania w praktyce oznacza obowiązkowe trzy, bądź więcej, godziny języka niemieckiego w tygodniu. Jak zauważa Dyrektor Goździk, na podstawie powszechnej opinii i informacji zwrotnych, jakie otrzymuje, Polsko-Niemiecka Szkoła Podstawowa „według potocznej opinii jest jedyną taką szkołę we Wrocławiu, jeżeli komuś zależy na tym, żeby dziecko dobrze znało język niemiecki” 24 . Atrakcyjną formę edukacji stanowią tak zwane „zielone szkoły”, odbywające się wiosną i latem, i „białe szkoły” w sezonie zimowym, połączone z nauką jazdy na nar

21 Badany 2: Wywiad z Pełnomocnikiem Dyrektor ds. PedagogicznychV. Kwiatkowską, rozmowę przeprowadziły: Ewelina Gebert, Agnieszka Janik, Destina Kuliś. 22 Ibidem. 23 Badany 1: Wywiad z Dyrektor ds. Pedagogicznych S. Goździk, rozmowę przeprowadziły: Ewelina Gebert, Agnieszka Janik, Destina Kuliś. 24 Ibidem.

tach. Na stałe wpisane w kalendarium szkoły (taka forma oferty szkolnej popularna jest także w szkołach publicznych).

Powyższe informacje zgromadzone przeze wszystkim podczas wywiadów z dyrekcją i pracownikami szkoły warto skonfrontować z wypowiedziami użytkowników forów internetowych 25 . Dostarczają one odmiennej perspektywy, np. w odniesieniu do przegotowania uczniów w zakresie znajomości języka niemieckiego. Na forum, w temacie zatytułowanym Szkoła polsko-niemiecka Wrocław ul. Wejherowska 26 , jeden z gości zauważa, że ze względu na „słabą kadrę”, „interesy własne grupki osób” czy też dużą rotację w zatrudnianiu nauczycieli, w tym nauczycieli języka niemieckiego, ogólne efekty i poziom nauczania języka można określić jak w przeboju „Mniej niż zero”:

Ilość godzin nauczania w zależności od klasy nawet do sześciu tygodniowo sic!!! mogłaby znamionować starania o wysoki poziom, to również tylko pozory, z których absolutnie nic nie wynika. Do szkoły na zasadzie współpracy przyjeżdżają wolontariusze z Niemiec jako native speaker, nie przynosi to jednak pożądanych efektów. Języki leżą i choć wiem, że jest to problem ogólny to jednak w tym przypadku można by się spodziewać lepszych efektów przy takiej ilości godzin 27 .

Użytkownik ten zauważa również walory szkoły, jak podkreśla, w obawie przed posądzeniem o brak obiektywizmu:

Jest ona bezpieczna. Pomiędzy uczniami niezależnie od wieku, panuje dobra atmosfera. Nie ma w niej snobizmu, wywyższania się oraz niezdrowej rywalizacji. Przez czysty przypadek, dzieci chodzące zarówno teraz, jak i we wcześniejszych latach do tej szkoły reprezentują na prawdę wysoki poziom rozwojowy 28 .

25 Należy zaznaczyć, że są to anonimowe wypowiedzi publikowane w Internecie. 26 Szkoła polsko-niemiecka Wrocław ul. Wejherowska, http://forum.gazeta.pl/foru m/w,505,121074145,121074145,Szkola_polsko_niemiecka_Wroclaw_ul_Wejherowska.html [dostęp: 10.02.2012]. 27 Gość, Szkoła polsko-niemiecka Wrocław ul. Wejherowska, http://forum.gazeta. pl/forum/w,505,121074145,132518332,Re_Szkola_polsko_niemiecka_Wroclaw_ul_Wejherows.html [dostęp: 10.02.2012]. 28 Ibidem.

Niepochlebnej opinii na temat placówki udzielił także inny uczestnik forum występujący pod pseudonimem „mama”. Użytkownik dzieli się swoimi doświadczeniami na etapie poszukiwania przedszkola dla dziecka i informacji, które uzyskał na temat rekrutacji do przedszkola „Wesołe Nutki” prowadzonego przez Diakonię 29 . Po wstępnym zapoznaniu się z regulaminem oraz cennikiem „mama” wraz z koleżanką podjęły decyzję o zapisaniu swoich dzieci do placówki. W czerwcu „mama” została telefonicznie poinformowana o podwyższeniu czesnego o 30% (rozmowa odbyła się po zamknięciu list rekrutacyjnych w innych przedszkolach). Gdy chciała zerwać umowę i zażądała zwrotu kwoty wpisowego w wysokości 400 zł usłyszała odmowę wypłaty pieniędzy, gdyż pieniądze te były przeznaczone na rezerwację miejsca 30 . Podobne zdarzenie miało miejsce w przypadku rodziców uczniów klasy III Polsko-Niemieckiej Szkoły Podstawowej. Z dnia na dzień zostali postawieni przed faktem podwyższenia czesnego o 150 zł, wbrew uprzednim ustaleniom i bez wcześniejszej informacji. Jedna z mama podkreślała, że: „w taki sposób takich spraw się nie załatwia”, wyrażając swoją dezaprobatę odnośnie komunikacji przebiegającej na linii dyrekcja szkoły–rodzice. Powodem do niezadowolenia z jakości usług świadczonych przez szkołę były także obiady – niesmaczne dania, brak możliwości decydowania o menu 31 . Niemniej jednak, pomimo wyżej opisanych problemów, badana wykazywała duże zadowolenie z działalności szkoły – ogólny poziom nauczania i rozwój dziecka są dla niej satysfakcjonujące. Ważnym atutem są zajęcia dodatkowe prowadzone w szkole – nie ma konieczności dowożenia dzieci w inne miejsca.

Obiektywizm w swoich wypowiedziach starła się także zachować kolejna mama uczennicy klasy III. Z udzielonych przez nią podczas wywiadu odpowiedzi wynika, że „generalnie” jest zadowolona z jakości usług, w tym edukacji, jakie świadczy szkoła.

29 Przedszkole „Wesołe Nutki”, http://www.diakonia.pl/edukacja/podmiot/13 [dostęp: 10.02.2012]. 30 Mama, Szkoła polsko-niemiecka Wrocław ul. Wejherowska, http://forum.gazeta. pl/forum/w,505,121074145,132518332,Re_Szkola_polsko_niemiecka_Wroclaw_ ul_Wejherows.html [dostęp: 10.02.2012]. 31 Badany 3: Wywiad z mamą uczennicy klasy III, rozmowę przeprowadziły: Ewelina Gebert, Agnieszka Janik.

Wiadomo, że nigdzie nie jest pięknie, idealnie. W szkołach publicznych również bywa tak, że jest fala, że jest dręczenie ucznia przez uczniów – nie przez nauczyciela. Tutaj może jest mniejsza grupka, ale i też są momenty, kiedy nie idzie nad tym zapanować. Jest dość spokojnie, chociaż gdy posyłałam tutaj dziecko, to myślałam, że zupełnie będę miała spokój, a jednak nieprawda 32 .

Dyrekcja przyznaje, że zauważa problemy pojawiające się w szkole. Innymi słowy, zdaje sobie również sprawę z sytuacji mogących powodować niezadowolenie uczniów i opiekunów. Wśród najczęściej wymienianych problemów znajdują się te bezpośrednio związane z komunikacją na linii uczeń–uczeń, uczeń–nauczyciel oraz rodzic–nauczyciel i rodzic–rodzic. Dyrektor Goździk zwraca uwagę na uwarunkowania wynikające z kameralnego charakteru szkoły:

Kiedy rodzice przenoszą swoje problemy ze współpracy z innymi rodzicami na kontakty szkolne, (…) to, ponieważ jesteśmy małą szkołą, często też niestety to ma swoje odbicie na dzieciach 33 .

Kwiatkowska odwołuje się w swojej wypowiedzi do problemów dotyczących różnicy wiekowej na poziomie klasy pierwszej. Uwydatnia ogromną rozbieżność w rozwoju społecznym i emocjonalnym sześcioi siedmiolatków, co niejednokrotnie prowadzi do napięć i konfliktów między nimi, jak i negatywnie odbija się na atmosferze panującej w klasie. Niezwykle ważnym zagadnieniem, do którego pragniemy odwołać się poddając analizie kulturę organizacyjną szkoły, są wartości. Pytanie o to, które wartości szkoła szczególnie ceni i pragnie przekazywać swoim uczniom, zadałyśmy bezpośrednio dyrekcji, wychowawcy klasy trzeciej oraz samym uczniom. I tak, Goździk dokonała rozróżnienia na te, których przekazywanie deklaruje szkoła oraz które rzeczywiście mają swoje odzwierciedlenie w treściach wychowawczych. Do pierwszej kategorii zalicza wartości promowane przez wybraną literaturę

32 Badany 4: Wywiad z mamą uczennicy klasy III, rozmowę przeprowadziła Ewelina Gebert. 33 Badany 1: Wywiad z Dyrektor Szkoły ds. Pedagogicznych S. Goździk, rozmowę przeprowadziły: Ewelina Gebert, Agnieszka Janik, Destina Kuliś.

– lektury i podręczniki szkolne, do drugiej przede wszystkim wartości chrześcijańskie powszechnie uznawane w społeczeństwie polskim, tj. człowiek, Bóg, natura, uczciwość, prawda, praca, rozwój 34 . Goździk podkreśla istotną rolę nauczyciela i jego wpływu na ucznia przez modelowanie prawidłowych wzorców zachowania. Służyć mają temu pogadanki, a także przykłady z życia codziennego szkoły oraz uczniów. Wartości przekazywane w środowisku najbliższym dziecku, w szkole oraz w instytucjach kościelnych powinny być spójne oraz stanowić jedność:

(…) kiedy mówimy o integracji deklarujemy, że to jest wartość, pokazujemy to w codziennym życiu. Pokazują to swoją postawą nauczyciele i wychowawcy, np. wspólnie z dziećmi niepełnosprawnymi organizują imprezę 35 .

Stanowisko koherentne z zaprezentowanym powyżej zajmuje Kwiatkowska. Jak zapewnia szkoła ma na celu przekazywać:

wartości ogólnie zaakceptowane i przyjęte w społeczeństwie, które wiemy, że zostały uznane i przez autorytety, i przez fachowców w tej dziedzinie, a zwłaszcza takie, które powinny dotyczyć wszystkich ludzi, również wartości chrześcijańskie 36 .

Dookreśla także, że pod hasłem wartości chrześcijańskich rozumie te, które nie są wyodrębnione i przypisane wyznawcom danej religii, wręcz przeciwnie, istnieją pewne wartości uniwersalne bez względu na wyznanie. Podczas udzielonego wywiadu Kwiatkowska wyraża opinię, że w relacjach nauczyciel–uczeń stara się przekazywać wartości w sposób jak najbardziej naturalny, przy poszanowaniu praw i godności osobistej drugiego człowieka. Podkreśla, że praca grupowa wymaga ustalenia określonych reguł i zasad, a wpojenie nawyku ich rozumienia i przestrzegania owocować będzie w dalszych latach, nie tylko

34 Ibidem. 35 Ibidem. 36 Badany 2: Wywiad z Pełnomocnikiem Dyrektor ds. Pedagogicznych V. Kwiatkowską, rozmowę przeprowadziły: Ewelina Gebert, Agnieszka Janik, Destina Kuliś.

na szkolnym podwórku, ale także rodzinnym. Kwiatkowska swoją uwagę poświęca także takim aspektom życia społecznego jak odpowiedzialność, poczucie sprawstwa czy samoświadomość 37 . Podczas wywiadów przeprowadzonych z uczniami klasy III dzieci odpowiadały między innymi na pytania czy lubią swoją szkołę i dlaczego, co najbardziej się im w niej podoba, a czego nie lubią. Spośród trzynastu uczniów każdy wyraził pozytywną opinię o placówce, jako miejscu, które lubi. Obiady i stołówka szkolna okazały się najczęściej wybieranym negatywnym elementem codziennego funkcjonowania w placówce. Większość uczniów zwróciła uwagę na niesmaczne posiłki oraz towarzystwo dzieci niepełnosprawnych, co obrazują słowa jednej z dziewczynek:

Nie lubię obiadów w naszej szkole. Są strasznie niedobre. (…) Dlatego, bo mamy niepełnosprawnych tutaj dookoła i to by za dużo kosztowało. Poza tym, jak muszę patrzeć, że ktoś bierze to jedzenie do buzi a potem wypluwa, to bleee 38 .

Warto zauważyć, że jedna z uczennic podczas udzielanego wywiadu samowolnie dodała:

Cieszę się bardzo, że ta szkoła jest prywatna, a nie jest publiczna. Bo nie jest tutaj taki szum, że wszyscy się biją, że biegają po korytarzu tylko jest cisza i spokój. (…) Mieszkam koło takiej szkoły i w tej szkole jest tam taki wrzask, biegają, ja tego nie mogę znieść. Mama mi mówiła też, że tam starsze dzieci wkładają na przykład głowę do toalety młodszym dzieciom, albo pod kran wkładają 39 .

Elementem badań prowadzonych w szkole wśród dzieci było namalowanie przez nie pracy zatytułowanej „Moja szkoła”. Powstałe obrazki prezentowały albo pusty budynek szkoły (widziany frontalnie), albo boisko, na którym dzieci bawią się w „berka” („berek” został wymieniony

37 Ibidem. 38 Uczennica 4: Wywiad z Uczniami klasy III, rozmowę przeprowadziły: Ewelina Gebert, Agnieszka Janik, Destina Kuliś. 39 Badany 5: Wywiad z Uczniami klasy III, rozmowę przeprowadziły: Ewelina Gebert, Agnieszka Janik, Destina Kuliś.

wielokrotnie jako ulubiona zabawa). Na podstawie analizy prac można wyciągnąć następujące wnioski: dzieci nie są przywiązane szczególnie do konkretnych miejsc w szkole; szkoła postrzegana jest jako całość, przestrzeń uczenia się i zabawy, a nie jako moje osobiste miejsce, oswojone; miejscem utożsamianym ze szkołą jest boisko szkolne – miejsce zabaw, naznaczone pozytywnymi emocjami dzieci, miejsce przyjazne dzieciom, ich miejsce – miejsce oswojone 40 . Kolejnym elementem badanej przez na kultury organizacyjnej są symbole. Pierwszym symbolem, napotkanym zaraz przy szkole, był krzyż w koronie, znak Diakonii. Znajduje się między innymi na stronie internetowej Ewangelickiego Centrum Diakonii i Edukacji, gdzie pojawia się w kolorze niebieskim i symbolizuje wzniesienie Jezusa Chrystusa do roli Króla. Na frontowych drzwiach w wejściu do głównego budynku szkoły symbol ten przedstawiony jest w wersji rozszerzonej. Na tle krzyża umiejscowione są dwie osoby na wózkach inwalidzkich oraz dwie, najprawdopodobniej nauczyciele/wychowawcy, dotykające swoich rąk w geście radości oraz trzymające za ręce postaci niepełnosprawne. Warto zaznaczyć, że została zachowana równowaga płci, występują dwie kobiety i dwoje mężczyzn. Wyraźne są tu wartości: równość, integracja, wspólnota pomimo różnic.

Kolejnym symbolem pojawiającym się w murach szkoły jest luterańska róża – godło zaprojektowane przez Marcina Lutra, które uchodzi za logo kościołów protestanckich obrządku augsburskiego. Róża Lutra to pierścień, w którym znajduje się biała róża mająca w swym wnętrzu serce z krzyżem. Taki znak znajduje się w szkolnej gablocie zaraz za głównym wejściem. Często pojawiającym się symbolem jest flaga Niemiec wraz z flagą Polski. W takim połączeniu widnieją nad drzwiami do szkoły podstawowej podkreślając jej polsko-niemiecki charakter. Warto również zauważyć, że szkoła nie posiada sztandaru. Jednak ze względu na uprawnienia szkoły publicznej posługuje się symboliką

40 Posługujemy się tutaj rozróżnieniem terminu „miejsce” od terminu „przestrzeń”. I tak, za Yi-Fu Tuan przestrzeń tożsama jest z wolnością a miejsce z bezpieczeństwem. Dziecko najpierw poznaje przestrzeń, która w trakcie tego procesu poznania i nadawania wartości staje się miejscem – znanym i bezpiecznym. Warto zauważyć, że zróżnicowanie to nie jest nowym zagadnieniem ani w naukach humanistycznych, ani w pedagogice. Y.-F. Tuan, Przestrzeń i miejsce, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987, s. 13 i 16.

narodowościową – godłem Polski. Zdaniem Dyrektor Goździk, szkoła nie nadaje rangi żadnym symbolom:

Organ prowadzący jest tutaj określony – to jest kościół protestancki, dlatego nie chcieliśmy wyróżniać nawet jednego rodzaju krzyża, żeby nie stwarzać też potencjalnego źródła dyskusji, czy potem konfliktów. Mamy też dzieci prawosławne, ten krzyż też trochę inaczej wygląda i mamy dzieci protestanckie, gdzie w ogóle tego wizerunku krzyża nie musi być. Oczywiście dzieci poznają istotne symbole religijne i państwowe. Natomiast raczej staramy się, aż tak wielkiej wagi do tych symboli nie przywiązywać i nie nadawać temu nadmiernej rangi 41 .

Kolejnym aspektem poddanym analizie są mity i wiążący się z nimi bohaterowie sygnowani przez szkołę. Do najważniejszych należą między innymi Homer, Marcin Luter oraz Maria Montessori. Podobizna Homera – ojca poezji epickiej, twórcy Iliady i Odysei – widnieje u szczytu bram wejścia do szkoły. Postać Marcina Lutra, jako patrona Centrum, przewija się przez całą działalność szkoły, również w postaci obchodów dnia Świętego Marcina. Z kolei Maria Montessori wymieniana jest w dokumentach statutowych szkoły w odniesieniu do programu wychowawczego, który nawiązuje do zasad pedagogiki Montessori, a dokładnie zasady równowagi między wolnością a dyscypliną 42 . Bohaterowie szkoły (prezentujący kultury judeochrześcijańską i hellenistyczną) mogą być postrzegani jako dający podwaliny wartościom promowanym przez szkołę, rodowód jej integracyjnemu charakterowi czy źródła w budowaniu poczucia akceptacji i bezpieczeństwa uczestników procesów edukacyjno-wychowawczych przestrzeni szkoły.

W kwestii rytuałów szkoła nie różni się w dużym stopniu od szkół publicznych. Oprócz świąt tradycyjnie obchodzonych w polskich szkołach, dodatkowo organizowane są obchody dnia Świętego Marcina, dzieci biorą również udział w Festiwalu Kultury Protestanckiej we Wrocławiu 43 .

41 Badany 1: Wywiad z Dyrektor Szkoły ds. Pedagogicznych S. Goździk, rozmowę przeprowadziły: Ewelina Gebert, Agnieszka Janik, Destina Kuliś. 42 Na podstawie zapisów ze Statutu Polsko-Niemieckiej Szkoły Podstawowej. 43 Zob. IV Festiwal Kultury Protestanckiej, http://www.fkp.ewst.pl/ [dostęp: 10.02.2012].

Kolejnym istotnym i charakterystycznym dla szkoły rytuałem jest wspomniany już Dzień Reformacji będący dniem wolnym od zajęć. Święta typowe dla krajów protestanckich są w szkole przeprowadzane w godzinach popołudniowych:

Jest tak zwany Saint Martin i dzieci przygotowują wraz z nauczycielami języka niemieckiego całe przedstawienie, mówią o historii. Mówią o tym rodzicom, młodszym kolegom. Przygotowują czasem ciasteczka, co jest związane ze świętem. Natomiast to ma raczej charakter poszerzania wiedzy o krajach niemieckojęzycznych czy pokazywania różnych tradycji w obrębie kultury europejskiej czy nawet chrześcijaństwa jako religii 44 .

Artykuł te ma na celu ogólne scharakteryzowanie Polsko-Niemieckiej Szkoły Podstawowej jak i jej oferty edukacyjnej w odniesieniu do kultury organizacyjnej szkoły. Tak też, przedstawione powyżej wyniki badań nie dążą do konfrontacji z wymaganiami rynku edukacyjnego, zaleceniami reformy edukacji czy weryfikacji reprodukcji kapitałów przez szkołę. Natomiast, podjęta została analiza działalności i struktury organizacyjnej szkoły w odniesieniu do pojawiających się i funkcjonujących w jej obrębie rytuałów, mitów, bohaterów, wartości i symboli. I tak, omawiana szkoła wyróżnia się dużą ilością godzin nauczania języka niemieckiego w swojej ofercie edukacyjnej. Możliwość ta stanowi znaczne urozmaicenie na rynku edukacyjnym Wrocławia, co przyczynia się do promowania jej szczególnie wśród zamożnych mieszkańców powiatu. Małe grupy edukacyjne oraz szeroka oferta zajęć pozalekcyjnych, czym odznacza się także większość prywatnych szkół i przedszkoli, to kolejne walory szkoły. Do pejoratywnych aspektów działalności szkoły zaliczyć należy przede wszystkim problemy w komunikacji na linii rodzice-dyrekcja. Ponadto, placówka promuje szereg uniwersalnych wartości humanistycznych szczególny nacisk kładąc na integrację, co znajduje odzwierciedlenie w pracach i opiniach dzieci oraz w wypowiedziach rodziców i pracowników szkoły. Równość, demokracja i szacunek to wartości ogólnoludzkie widoczne w szkole, gdzie uczą się dzieci zdrowe i z niepełnosprawnościami, dzieci obcokrajowców i Polaków, dzieci z rodzin protestanckich i katolickich.

44 Ibidem.