Aneks 2: Projekt półkolonii „Wiara czyni cuda

Kamila Wawrzycka

Wrocław jest miastem zróżnicowanym kulturowo. Jego historia i współczesność stanowią wyjątkową tożsamość, kreującą złożoną i barwną teraźniejszość. W takiej rzeczywistości rozwija się nowe społeczeństwo, w którym to jego różnorodność ma potencjał, aby stanowić jego największą siłę. Jednak to, co inne może budzić niepokój. Spoglądanie przez pryzmat wielu kultur nie jest łatwe, zarówno dla dzieci jak i dla osób dorosłych. Stąd wśród części społeczności lokalnej narastające nastroje odrzucenia, asymilacji, walki z innymi. Obawom i złemu nastawieniu naprzeciw wychodzić może edukacja – a więc poznanie, zrozumienie i budowanie świata nowej jakości. Tworzenie okazji do poznawania i spotykania się z innymi kulturami, już od najmłodszych lat, przynosić może poczucie bezpieczeństwa, poszerzanie horyzontów, możliwość budowania wyjątkowych więzi oraz wzbogacanie osobowości i umiejętności. Otwierając się na różne tradycje i współtworzenie nowego, zyskać możemy znacznie więcej niż budując mury. Dopiero pełna akceptacja wielokulturowości buduje bezpieczny świat, w którym różnice nie rodzą ostrych konfliktów i czystek etnicznych.

Program półkolonii „Wiara czyni cuda” został opracowany, aby uczyć młodych ludzi otwartości i szacunku dla innych grup religijnych, ułatwić im poznanie nieznanego oraz umożliwić pełne czerpanie z bogactw różnorodności. Fundamentami programu jest kreatywność, działanie i poznawanie. Praca przez pięć dni umożliwia skupienie, refleksyjność, rzeczywiste zatrzymanie się na chwilę i zastanowienie. Forma warsztatowa, praktyczna w sprzyjającej atmosferze i przy realnym kontakcie z innymi wyznaniami, jest kluczem otwierającym przed uczestnikami półkolonii drzwi do barwnego świata, nowej przestrzeni dialogu. Udział w tego typu projekcie może stać się mistyczną podróżą, pełną przygód i ciekawych doznań. Program zajęć nie ma sztywnych ram. Właściwie bazując na kreatywności, wyobraźni, potencjale

uczestników i organizatorów, ma on szanse każdorazowo zmieniać swój kształt i stawać się zupełnie oryginalny w zależności od potrzeb, chęci oraz charakteru ludzi w nim uczestniczących. Plan zajęć przewiduje integrację, kształtowanie otwartości, edukację w zakresie tradycji różnych wyznań, pracę projektową, wycieczki, spotkania oraz celebrowanie inności. Bardzo ważnym elementem jest tutaj inicjatywa i praca własna uczestników – ich zaangażowanie jest fundamentem dla wszystkich podejmowanych podczas półkolonii aktywności. Uczestnicy podczas zadań grupowych powinni być dobierani losowo – służyć to ma kreatywności i umożliwieniu poznania nowych treści każdemu z nich.

Organizacja półkolonii wymaga spełnienia pewnych warunków technicznych. Program skierowany jest do uczniów starszych klas szkół gimnazjalnych oraz uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Optymalna liczba uczestników to 20 osób. Do przygotowania półkolonii potrzebne są zasoby lokalowe – duża sala szkoleniowa oraz miejsce do spożywania posiłków i gotowania. Wymagane są również następujące materiały: rzutnik, brystole, kartki, długopisy, mazaki, markery, min. dwa aparaty fotograficzne, komputery, książki i opracowania dotyczące różnych religii, fundusze na zakup produktów spożywczych oraz narzędzia do gotowania. Ważne jest także nawiązanie kontaktów z przedstawicielami poszczególnych religii, którzy chcieliby podjąć współpracę z uczniami. Dzień pierwszy półkolonii poświęcony został integracji i zbudowaniu przyjaznej atmosfery wśród uczestników i organizatorów. Na początku istotne jest wzajemne poznanie się, wspólne wypracowanie zasad współpracy oraz przedstawienie planu półkolonii z uwzględnieniem oczekiwań uczestników. Forma zajęć powinna być warsztatowa. Istotne jest, aby zajęcia opierały się na pełnej dobrowolności i wzajemnym szacunku. Uczestnicy powinni zyskać poczucie współtworzenia i współdecydowania o tym, co będzie się działo podczas kolejnych dni. Po przerwie przewidziany został warsztat budujący tolerancję wobec różnic połączony z poszukiwaniem podobieństw, tego co nas łączy. Po wspólnym posiłku przychodzi pierwszy element zapoznania z różnymi wyznaniami. Zważając na specyfikę Wrocławia, wyznaniami, wokół których program został skoncentrowany są: prawosławie, muzułmanizm, judaizm i protestantyzm. Punktem wyjścia dla tych zajęć jest zbadanie wiedzy i skojarzeń uczestników na temat danych wyznań i ich

praktyk. Kolejnym elementem są gry i zabawy przybliżające rytuały, tradycje oraz symbolikę tych religii. Mogą być to prace plastyczne, konkursowe, ruchowe – ważne, aby były aktywne. Ostatnim elementem dnia jest wieczór zapoznawczy, podczas którego można zaproponować uczestnikom filmy dokumentalne pokazujące codzienność przedstawicieli różnych wyznań. Po filmach ważne jest poświęcenie czasu na refleksje i dyskusję. W tym czasie uczestnicy nie powinni być zanadto obciążeni. Po wrażeniach z pierwszego dnia uczestnicy powinni w nieskrępowanej atmosferze samodzielnie poznawać się, rozmawiać, odpoczywać.

Dzień drugi rozpoczyna się od silnego akcentu w postaci współdecydowania o kształcie półkolonii. Prowadzący przygotowują mapę Wrocławia, wychodząc z propozycjami miejsc, które są istotne dla poznania kultury innych wyznań np. Dzielnicy Wzajemnego Szacunku. Uczestnicy mają za zadanie, na podstawie przygotowanych przez prowadzących materiałów, wyselekcjonować miejsca, które chcieliby odwiedzić. Po tak przygotowanym planie, grupa wybiera się na wycieczkę i zwiedza wcześniej ustalone miejsca. Jest to punkt wyjścia do dalszych działań. Służyć ma edukacji, rozbudzaniu ciekawości i wyobraźni. Po powrocie uczestnicy otrzymują kolejne ważne zadanie, o którego kształcie będą decydować – opracowanie projektu. Metoda projektu stanowi jedną z najbardziej efektywnych i atrakcyjnych metod nauczania, gdyż wiąże wiedzę teoretyczną z działaniami praktycznymi. Projekt polegać ma na przygotowaniu planu promocji wybranej religii. Wymaga to dużego zaangażowania również osób prowadzących zajęcia, gdyż ich zadaniem będzie pomoc merytoryczna i wspomaganie kierunku pracy grupy. Jednak ważne jest, aby prowadzący nie ingerowali zbyt w prace poszczególnych grup. Ich zadaniem jest wspomaganie, diagnoza potrzeb i możliwości. Uczestnicy zostają podzieleni na cztery zespoły. Każdy zespół powinien przygotować projekt promocji wybranej religii, stawiając jako finał całego przedsięwzięcia przygotowanie jednego z wybranych świąt tradycyjnych. Proponowane święta to: R Święto Jordanu – święto prawosławne, R Święto Reformacji – święto protestanckie, R Ramadan Bajram (Id Al Fitr) – święto muzułmańskie, zakończenie Ramadanu, R Rosz Haszana – święto żydowskie, nowy rok.

Święta wymienione w ramowym programie półkolonii to jedynie propozycja – kolejność i wybór świąt jest kwestią uznaniową. Proces składa się z przygotowania merytorycznego uczestników – poszukiwania informacji na własną rękę – przez książki, wywiady, Internet. Opierać on się ma na wyobraźni i kreatywności grup. Mogą oni zdecydować się na dowolną formę promocji – przedstawienia, projekty ulotek, dekoracje, happeningi, notki informacyjne, zdjęcia, wystawy, zaproszenia. Również miejsce świętowania uczestnicy mogą wybrać dowolnie – w zależności od zgody osób administrujących wybrany obiekt. Punkt kulminacyjny promocji przypadać będzie na każdy wieczór półkolonii, poczynając od dnia drugiego. Grupa, która jako pierwsza będzie realizowała projekt będzie miała nieco mniej czasu niż pozostali uczestnicy na przygotowanie. Zatem wymagają oni większego zaangażowania i pomocy ze strony prowadzącego. Najważniejsze jest, aby na tym etapie uczniowie mieli poczucie, że jest to ich autorski projekt i że sami stworzyli coś niepowtarzalnego – co bez wątpienia wpłynie na ich zaangażowanie i motywację.

Dzień trzeci rozpoczynają prace artystyczne. Jest to dla uczestników czas refleksji nad postrzeganiem innych grup wyznaniowych. Pierwsza część warsztatu polega na przedstawieniu wybranej religii w formie dowolnej – a więc nie ma tutaj ograniczeń, co do tego, w jaki sposób coś powinno zostać przedstawione. Uczestnicy sami decydują, co chcą ukazać i w jaki sposób. Po prezentacji prac i dyskusji przychodzi pora na podjęcie próby ujęcia całości. W tym celu niezbędne będą duże 4 arkusze brystolu. Uczestnicy zostają podzieleni na cztery grupy. Ich zadaniem będzie stworzenie obrazu, na którym współistniałyby wszystkie religie, które znają. Co istotne, dobrą praktyką może okazać się wymiana prac między grupami, rotacyjnie, np. co 10 minut, grupy zamieniają się brystolami i dorysowują coś nowego. W ten sposób możemy uzyskać większą kreatywność i zróżnicowanie. Na koniec warto jest omówić obrazy przez stawianie pytań o zaistniałe trudności, powstałe pomysły oraz ich możliwą realizację w przyszłości. Po przerwie czas na kolejne warsztaty. Tym razem uczestnicy mają za zadanie wczuć się w rolę przedstawicieli różnych religii. Gra polega na wypracowaniu pewnego kompromisu pomiędzy poszczególnymi grupami. Prowadzący informuje uczestników, że w centrum miasta jest metr kwadratowy, który może być przeznaczony na dowolny cel. Przedstawiciele każdej

z religii mają wymyślić, co by zbudowali w tym miejscu. Każda z grup ma czas, aby stworzyć trójwymiarowy projekt tego co chcą postawić i wybudować to za pomocą różnych materiałów (kartony, butelki, papier). Gdy już grupy skonstruują swój symbol, prezentują go pozostałym osobom, argumentując swoje wybory. Następnie odbywa się dyskusja. Druga część gry polega na tym, aby ustalić, czyja budowla zostanie umiejscowiona w danej przestrzeni. Pomiędzy grupami zaczynają się mediacje. Po wypracowaniu kompromisu należy podsumować ten czas, pytając o refleksje uczestników. Gra ta doskonali kreatywność i wyobraźnie, wzmaga empatie oraz umiejętności mediowania i dochodzenia do kompromisu.

Kolejna część dnia poświęcona zostaje spacerowi fotograficznemu, podczas którego zadaniem uczestników jest poszukiwanie śladów wielokulturowej historii Wrocławia. Spacer jest okazją do poznania lokalnej historii, rozbudzenia zainteresowania uczestników oraz wzbogacenia ich tożsamości w wymiarze kultury lokalnej. Uczestnicy otrzymują aparaty (przynajmniej dwa) i w sposób niewymuszony fotografują znaki, ornamenty, symbole, budynki, które wzbudzają ich ciekawość. Ważne jest, aby osoby prowadzące mogły edukować uczniów na bieżąco z zakresu tego, co ich zainteresowało. Nie oznacza to jednak, że prowadzący czy nawet przewodnik mają wiedzieć absolutnie wszystko. Niewiedza może jedynie wzbogacić ten etap zajęć, gdy prowadzący pokażą, w jaki sposób można uzyskać informacje i interesować się swoją okolicą. Można poprosić osoby, które przebywają (mieszkają, pracują) w danym budynku o informację na wskazany temat lub też samemu spróbować poszukać odpowiedzi w książkach, Internecie, bądź też konsultując się ze specjalistą. Takie poszukiwania mogą stanowić wzór dla uczniów, otwierając ich na poszukiwanie informacji. Po powrocie wszyscy przystępują do celebrowania święta, które wypracowała w ramach projektu kolejna grupa. Podczas czwartego dnia wykorzystana została metoda żywej biblioteki. Na początku uczniowie wcielają się w role osób wyznających – protestantyzm, prawosławie, muzułmanizm, judaizm oraz osób niewierzących. Uczestnicy dostają opisy codzienności wybranych osób. Ich zadaniem jest wczucie się w rolę i rozmawianie z innymi osobami z tej perspektywy. Prócz wcielania się w rolę uczniowie mają za zadanie przygotować po 10 pytań dla swojego rozmówcy. Następnie osoby wybierają wzajemnie, z kim chcą porozmawiać. Na zakończenie ważne

jest przeprowadzenie dyskusji podsumowującej. Po przerwie do grupy uczestników zostają zaproszeni goście – prawdziwi przedstawiciele wcześniej odgrywanych ról. Uczniowie mogą wypożyczać daną osobę (jak książkę) i rozmawiać z nią opierając się na wcześniej opracowanych pytaniach, modyfikując je, czy też zadając nowe. Doświadczenie to w sposób naturalny wzbogaca wiedzę uczestników. Przez próbę wypracowywania zrozumienia, a następnie momenty konfrontacji swoich przekonań z „żywą” osobą, uczestnik ma szansę nabrać innej perspektywy, rozwinąć otwartość i przełamać granice. Po przerwie obiadowej, dla wyciszenia i stworzenia sprzyjających okoliczności do refleksji, uczniowie będą mieli okazję posłuchać tradycyjnych opowieści, z którymi utożsamiają się przedstawiciele wybranych religii. W zależności od energii grupy można zaproponować im również zainscenizowanie tych historii. Pod koniec dnia przychodzi czas na prezentację projektu kolejnej grupy i uczczenie następnego tradycyjnego święta.

Dzień piąty skoncentrowany jest na przyjemności poznawania nowego. Na początku uczestnicy mają za zadanie zapoznać się z różnymi tradycjami kulinarnymi wybranych grup religijnych. Po wstępnej prezentacji prowadzących, uczestnicy zostają podzieleni na grupy. Zadaniem każdej z grup jest ułożenie menu składającego się z tradycyjnych potraw uznawanych przez wybrane religie. Następnie uczestnicy wybierają się na zakupy. Jest to ważna część zadania. Uczestnicy mają wtedy okazję przekonać się, z jakimi trudnościami mogą mierzyć się wyznawcy danych religii, gdy chcą przyrządzić ważne dla ich tożsamości religijnej potrawy. Po powrocie uczestnicy wspólnie pod okiem prowadzących gotują wybrane potrawy. Następnie odbywa się uczta, gdzie „początkujący kucharze” opowiadają o tym, co przygotowali – przybliżają historię danej potrawy. Potem przystępujemy do świętowania kolejnego wydarzenia zaprojektowanego przez ostatnią już grupę uczestników. Cała półkolonia kończy się podsumowaniami i zabawami pozwalającymi na łagodne zakończenie intensywnego turnusu.

Po zakończeniu półkolonii dobrą praktyką byłoby umożliwienie uczestnikom przekazania swoich doświadczeń innym osobom. W tym celu ważne jest dokumentowanie przebiegu całej półkolonii. Zdjęcia, prace uczestników, wnioski mogą zostać zorganizowane w formie wystawy w szkole lub innym miejscu. Ciekawym rozwiązaniem może być także opracowanie, krótkiego podsumowania w formie strony

internetowej lub prospektu prezentującego rezultaty wypracowane podczas półkolonii. Wyżej zaprezentowany projekt jest intensywnym treningiem otwartości i tolerancji. Treści i formy aktywności oraz dynamika zajęć powinny być modyfikowane w zależności od specyfiki grupy. Program można dostosować również w innych miejscowościach, osadzając go na gruncie lokalnej rzeczywistości.

Ramowy plan półkolonii „Wiara czyni cuda”

Dzień pierwszy 1. Śniadanie. 2. Przedstawienie planu półkolonii, zajęcia integracyjne –poznanie się, wspólne opracowanie zasad, oczekiwań, planów. 3. Przerwa. 4. Warsztaty otwartości – budowanie tolerancji, otwarcie na różnorodność, poznawanie cech wspólnych. 5. Obiad. 6. Zajęcia zapoznawcze z różnymi wyznaniami – prawosławie, islam, judaizm, protestantyzm. Badanie i wzbogacanie wiedzy uczestników nt. różnych kultur wyznaniowych. Gry i zabawy przybliżające rytuały, tradycje oraz symbolikę poszczególnych religii. 7. Kolacja. 8. Wieczór zapoznawczy, film o różnych wyznaniach, dyskusja.

Dzień drugi 1. Śniadanie. 2. Zajęcia warsztatowe – przygotowanie projektu promocji różnych kultur wyznaniowych we Wrocławiu – praca projektowa w oparciu o poszczególne święta religijne. Prezentacja pod koniec każdego dnia. 3. Przerwa. 4. Kontynuacja pracy nad projektami. 5. Obiad. 6. Wspólne opracowywanie mapy miejsc, które będziemy zwiedzać w kolejnych dniach z uwzględnieniem kluczowych punktów dla różnorodności religijnej we Wrocławiu. Spacer po Wrocławiu,

zapoznanie się z Dzielnicą Wzajemnego Szacunku i innymi miejscami wytyczonymi na mapie. 7. Kolacja. 8. Święto Jordanu – święto prawosławne.

Dzień trzeci 1. Śniadanie. 2. Portrety różnorodności – przedstawianie różnych poznanych kultur, wyznań w formie plastycznej. 3. Przerwa. 4. Warsztaty dialogu – gra warsztatowa, podczas której uczestnicy podzieleni są na grupy reprezentujące wybrane wyznania. Każda z nich chce wykorzystać miejsce do postawienia własnej świątyni. Muszą podjąć próbę kompromisu. 5. Obiad. 6. Wielowyznaniowa przeszłość Wrocławia – poszukiwanie śladów kultur we Wrocławiu, spacer fotograficzny. 7. Kolacja. 8. Święto reformacji – święto protestanckie.

Dzień czwarty 1. Śniadanie. 2. Gra w role – wczuwanie się w rolę osoby wyznającej daną religię. Prezentacja codzienności tych osób w grupach – forma warsztatowa. 3. Przerwa. 4. Żywa biblioteka – spotkanie z osobami różnych wyznań. 5. Obiad. 6. Opowiadania z różnych stron – tworzenie w grupach inscenizacji poszczególnych tradycyjnych historii związanych z danym wyznaniem. 7. Kolacja. 8. Ramadan Bajram (Id Al Fitr) – święto muzułmańskie.

Dzień piąty 1. Śniadanie. 2. Omówienie tradycji kulinarnych różnych wyznań i związanych z nimi narodów. Ułożenie menu kolacji oraz listy zakupów na obiadokolację.

3. Przerwa. 4. Zakupy produktów niezbędnych do przygotowania wcześniej ułożonego menu. 5. Obiad – wspólne przygotowanie tradycyjnych potraw różnych religii –muzułmańskiej, protestanckiej, prawosławnej i żydowskiej. 6. Rosz Haszana – święto żydowskie 7. Podsumowanie i zakończenie.