Aneks 1: Pytanie o (nie)edukację międzykulturową w szko

Aneks 1 Pytanie o (nie)edukację międzykulturową w szkołach. Scenariusze zajęć

Anna Janik

Edukacja wielokulturowa/międzykulturowa jest coraz głośnej i szerzej dyskutowana na gruncie polskiej nauki, pojawiają się nowe publikacje, strony www prezentujące rezultaty projektów edukacji globalnej czy międzykulturowej, a polska młodzież ma okazję uczestniczyć w programach finansowanych ze środków unijnych, zdobywając cenne doświadczenie i kompetencje międzykulturowe. Zmiany o charakterze polityczno-społeczno-ekonomicznym, których Polska doświadczyła po 1989 roku oraz późniejsze wejście do Unii Europejskiej, otwarcie granic dla Polaków i granic Polski skutkują coraz intensywniejszą migracją. Trudno nie zauważać narastającego zjawiska imigracji pracowników (sezonowych, wielkich korporacji), uchodźców (w tym także nielegalnych), osób ubiegających się o status uchodźców, studentów zagranicznych, mniejszości narodowych (zwłaszcza Romów) czy choćby małżeństw mieszanych przyjeżdżających do Polski w ramach otwartych granic UE. Polska tym samym gości wielu zagranicznych pracodawców, pracowników i ich rodziny, umożliwiając współistnienie i współpracę wielu kultur i nacji. Nakreślony powyżej kontekst kulturowy skłania do postawienia pytania o naturze pedagogicznej: jak edukować polskie i zagraniczne dzieci w wielokulturowym państwie?

Uwidacznia się w ten sposób potrzeba wielostronnej edukacji międzykulturowej – dla polskich dzieci doświadczających spotkania z Innym na ulicach, w szkołach, podczas podróży zagranicznych, ale też w drugą stronę – dla imigrantów doświadczających spotkania z polską kulturą 1 . Choć niektórzy autorzy zwracają uwagę na rozróżnienie

1

Podczas gdy problemy wokół kształtowania postaw sprzyjających budowaniu dialogu wielokulturowego wśród dzieci polskich zaczynają być coraz szerzej dostrzegane przez środowiska pedagogów, socjologów, wydaje się, iż drugie podejście jest szczególnie mało rozpowszechnione i rozwinięte na gruncie polskie

terminów wielokulturowość i międzykulturowość dla potrzeb niniejszego opracowania traktowane będą one zamiennie. Tak też, wielo/międzykulturowość rozumieć można jako wielość/mnogość/różnorodność kultur i co za tym idzie edukacja do wielo/międzykulturowości to edukacja do współistnienia, współpracy, współżycia w społeczeństwie pluralistycznym, zróżnicowanym 2 . Edukacja ta z jednej strony oznacza kształcenie w duchu otwartości, tolerancji, szacunku dla odmienności, a z drugiej – budowanie świadomości na temat złożoności kultur, postaw kooperacji, zrozumienia i poszanowania dla Innego, budowanie dialogu międzykulturowego. Do tak rozumianej edukacji należy przygotować nauczycieli, a jednym z pierwszych kroków na drodze ich kształcenia może być zapoznanie z proponowanymi scenariuszami zajęć.

W związku z tym, że niniejsza książka zwiera obraz szkół podstawowych prowadzonych przez mniejszości wyznaniowe Wrocławia, warto postawić pytanie jak wygląda edukacja wielokulturowa w polskich szkołach na pierwszym etapie kształcenia ogólnego. Innymi słowy, jaka jest jej jakość i sens. Czy edukacja międzykulturowa prowadzona w polskich szkołach jest w stanie sprostać celom edukacji międzykulturowej pokrótce nakreślonym powyżej? Pierwszym z kroków, jaki można podjąć w ramach diagnozowania zjawiska jest analiza dokumentów warunkujących prowadzenie tej edukacji przez nauczycieli. Są to: podstawa programowa kształcenia ogólnego dla przedszkoli i szkół podstawowych, programy nauczania i podręczniki szkolne, co implikuje kolejne pytanie: jaką wiedzę reprezentatywną na temat Innego prezentują programy/podręczniki do nauczania wczesnoszkolnego? Z pewnością wskazane są dalsze, pogłębione badania nad obrazem Innego, gdzie szczególnie przydatna może być strategia fenomenografii. Dzięki niej uzyskać można wiedzę na temat sposobu rozumienia/postrzegania przez nauczycieli/dzieci Innego, celów edukacji wielokulturowej, jej wymiarów. W powyższym kontekście równie ciekawym zagadnieniem

2

szkoły i podejścia do nauczania, zob. M. Sielatycki, Program edukacyjny „Warszawa różnorodna”. Komponent „Edukacja obcokrajowców w Warszawie, Warszawa 2007. Zob. T. Szkudlarek, Pedagogika międzykulturowa, [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 1, Warszawa 2006, s. 415–424; A. Klimowicz (red.), Edukacja międzykulturowa, Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa 2004, s. 6–7.

jest praktyka edukacji międzykulturowej. Czy aby zajęcia międzykulturowe nie ograniczają się w większości szkół podstawowych i przedszkoli do incydentalnych wzmianek o dzieciach świata z okazji Dnia Dziecka, czy też nauki wierszyków o Murzynku Bambo 3 ?

Scenariusze do zajęć z edukacji międzykulturowej

Prezentowane poniżej scenariusze zajęć dotykają trzech różnych zagadnień kształtujących kompetencje, postawy i umiejętności wymagane do współistnienia w środowisku wielokulturowym. Pierwszy z nich odnosi się do inteligencji emocjonalnej 4 . Są to zajęcia wprowadzające, podczas których uczniowie mają okazje zastanowić się nad sowimi emocjami. Kolejny etap – dwa kolejne zajęcia – ma na celu przygotowanie dzieci do zauważania i jednoczesnego szanowania pluralistycznego i zróżnicowanego społeczeństwa, w którym żyją. Innymi słowy, edukacja ta bazuje na różnicach i odmienności ludzi pochodzących z różnorodnych środowisk, kultur i wyznań, a jej zamierzonym celem jest uświadomienie tej odmienności dzieciom oraz kształtowanie kompetencji i umiejętności współpracy i współegzystowania w zróżnicowanym świecie – budowanie postaw szacunku i zrozumienia dla innych kultur.

Oprawa metodologiczna proponowanych zajęć dostosowana jest do możliwości poznawczych i rozwojowych dziecka w wieku wczesnoszkolnym, co jednocześnie nie oznacza infantylizacji treści, bądź pomijania kwestii ważnych, często uważanych za zbyt trudne dla dziecka. Niezwykle ważną rolę odgrywa przygotowanie nauczyciela, który, jeżeli nie posiada wystarczających informacji i wiedzy na temat mniejszości narodowych i wyznaniowych w Polsce i Wrocławiu, powinien ją

3

4

Warto zadać pytanie, z perspektywy teorii krytycznych, jaki obraz Afroamerykanina kształtuje w umysłach dzieci popularny wśród przedszkolaków wierszyk „Murzynek Bambo” czy piosenka „Murzynek Malutki”. Zob. D. Goleman, Inteligencja emocjonalna, Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań 1997.

zdobyć. Na końcu artykuły znajdują się proponowane publikacje, gdzie prowadzący mogą poszukiwać informacji odnośnie poruszanych wątków wielokulturowości, bądź czerpać inspiracje.

Proponowane pomoce dydaktyczne nie są obligatoryjne. Równie dobrze nauczyciel prowadzący zajęcia może wykorzystać obrazki, zdjęcia zamiast prezentacji multimedialnej. Tym samym należy pamiętać, że korzystanie z nowoczesnych technologii nie jest w tym przypadku celem samym w sobie, ale środkiem służącym realizacji innego zadania – edukacji międzykulturowej.

Proponowane zajęcia mogą być realizowane przez nauczyciela zgodnie z jego zainteresowaniami i strategią, mają stanowić inspirację do własnych poszukiwań informacji na temat mniejszości wyznaniowych i narodowych Wrocławia czy całej Polski, na temat innych kultur. Informacje na temat kultur, na których opierają się proponowane scenariusze zajęć zostały dobrane celowo, pod względem kryterium mniejszości narodowych i wyznaniowych Wrocławia, natomiast nauczyciel może dowolnie zmieniać wybrane narodowości, zapoznając dzieci z różnymi kulturami świata.

Scenariusz zajęć nr 1

Temat: „Jak się czujesz?” – kształtowanie inteligencji emocjonalnej. Cele zajęć: R budzenie świadomości przeżywanych emocji, R kształtowanie inteligencji emocjonalnej, R poszukiwanie sposobów na radzenie sobie z negatywnymi emocjami. Grupa: klasy I–III szkoły podstawowej. Czas trwania zajęć: ok. 1 godzina. Środki dydaktyczne: kolorowe kartki (w kilku egzemplarzach) rozwieszone w klasie, małe lusterka dla dzieci, motek wełny, kostka emocji – duża kostka, na której bokach znajdują się zdjęcia twarzy wyrażających emocje: radość, złość, smutek, zdziwienie, obrzydzenie, strach. Przebieg zajęć: 1. Nauczyciel wita się z dziećmi i prosi, aby pomyślały, jak się czują w tym momencie. Dzieci zastanawiają się, w jakim są nastroju, jakie emocje

im towarzyszą. Następnie poszukują rozwieszonych w sali kartek w kolorach: czerwonym, zielonym, białym, czarnym, żółtym, pomarańczowym, niebieskim, które oddają ich stan samopoczucia. Każdy wybiera jeden z kolorów i dotyka go. Ważne, aby dzieci wybrały kolor, który według nich oddaje ich teraźniejszych nastrój, a nie ulubiony kolor. 2. Nauczyciel zaprasza dzieci do kręgu i prosi chętne dzieci o swobodne wypowiedzi na temat samopoczucia. Następnie zaprasza do wspólnej gry w „Pajęczynkę”. Zabawa polega na rzucaniu do siebie motka wełny. Uczestnicy stoją w kręgu, osoba, która zaczyna jedną ręką przytrzymuje motek, a drugą rzuca go do innego członka gry i mówi mu coś miłego. Gdy każdy w grupie już trzymał motek i powstała pajęczynka, gracz, który jako ostatni otrzymał motek odrzuca go do osoby, od której go wcześniej dostał i mówi do niej coś miłego. 3. Po skończonej zabawie nauczyciel zaprasza dzieci na dywan i przeprowadza wizualizację. Każde zamyka oczy i wyobraża sobie następującą historyjkę: Zapada noc. Wchodzisz do swojego pokoju, jesteś już wykąpany/-na i ubrany/-na w piżamę. Właśnie wkładasz jedną nogę pod kołdrę w swoim łóżku, kiedy do Twojego pokoju wchodzi mama, albo ktoś Ci bliski i mówi, że ma dla Ciebie niespodziankę. Zastanów się, jaką niespodziankę może mieć dla Ciebie, co w tym momencie sprawi Ci największą radość? Wiesz już? Teraz wyobraź sobie, że „to” właśnie się spełnia. Wyobraź sobie, co takiego robisz, jak się czujesz, gdzie jesteś. Po chwili nauczyciel opowiada dalej: Czas iść spać. Twoja mama, albo ktoś bliski bardzo cieszy się, że mógł sprawić Ci radość, a teraz prosi, abyś poszedł spać. Siadasz na łóżku, wkładasz jedną, drugą nogę pod kołdrę, przykrywasz się i zasypiasz. Nauczyciel powoli prosi uczniów, aby otworzyli oczy. Po skończonym zadaniu uczniowie mogą namalować na kartkach niespodzianki, jakie sprawili im bliscy, bądź opowiedzieć o nich w grupie. 4. Dzieci siadają na dywanie. Nauczyciel prosi, aby raz jeszcze zastanowiły się nad swoim samopoczuciem i emocjami, jakie czują, a następnie ponownie wybrały kartkę z kolorem, który odzwierciedla ich nastrój – chętne dzieci prezentują wybrane przez siebie kartki i opowiadają o emocjach, jakie teraz odczuwają. Nauczyciel zadaje pytania, czy nastrój kogoś był inny przed i po zabawach, czy nastrój może się zmienić, czy łatwo wyobrażać sobie przyjemne rzeczy, jakie odczucie wywołują pozytywne wspomnienia, jakie negatywne?

Dzieci zastanawiają się, w jakiej części ciała odczuwają pozytywne emocje najsilniej, a w jakiej negatywne. Nauczyciel pyta, czy to coś złego, jeżeli ktoś jest smutny, albo zły. Dzieci dyskutują nad możliwością odczuwania negatywnych i pozytywnych emocji. 5. Nauczyciel wyjaśnia pojęcia negatywne, pozytywne i neutralne emocje. Następnie wraz z uczniami wybiera trzy kolory: jeden, który symbolizował będzie pozytywne emocje, drugi – negatywne, a trzeci – neutralne. Nauczyciel rozdaje wszystkim dzieciom lusterka oraz jednemu dodatkowo „kostkę emocji” (kostka, która zawiera zdjęcia twarzy/emotikony wyrażające emocje: radość, złość, smutek, zdziwienie, obrzydzenie, strach). Kolejne dzieci rzucają kostką, a zadaniem grupy jest wyrazić miną, gestem, ciałem, emocję, na którą wskazała kostka. Dzieci określają, do jakiej grupy emocji należą omawiane emocje i wskazują na kolor kartek leżących przed nimi. 6. Po skończonej zabawie nauczyciel pyta, czy i jak można pomóc osobie, która doświadcza negatywnych emocji. Dzieci wraz z nauczycielem wymyślają sposoby, co zrobić, kiedy ktoś w klasie jest smutny, zły czy obrażony. Nauczyciel może podpowiedzieć o kąciku złości – gdzie dziecko może tupać i gnieść kratki i nimi rzucać, aż rozładuje swoją złość, czy też o pufie przytulalskiej – dziecko, które na niej usiądzie jest smutne i nie chce być pozostawione same sobie, oczekuje pomocy od grupy, np. przytulenia, rozmowy. Dzieci wraz z nauczycielem ustalają, które z pomysłów są najlepsze i wybierają miejsca w klasie, gdzie będą mogły wyładowywać swoje emocje. 7. Nauczyciel dziękuje dzieciom za wspólną pracę.

Scenariusz zajęć nr 2

Temat: „Z Panem Piętkiem przez świat” – budowanie postaw tolerancji i dialogu międzykulturowego. Ogólne cele zajęć: R uświadamianie różnorodności i wielokulturowości świata, R budowanie postawy otwartości na inne kultury, R budowanie postaw szacunku i zrozumienia w stosunku do innych kultur. Grupa: klasy I-III szkoły podstawowej.

Czas trwania zajęć: ok. 2 godziny. Środki dydaktyczne: pacynka „Pan Piętek”, zdjęcia dzieci i dorosłych z różnych kontynentów, mapa świata, prezentacja multimedialna, projektor/tablica interaktywna. Przebieg zajęć: 1. Przywitanie z dziećmi. Przedstawienie gościa: pacynka „Pan Piętek”. Pan Piętek jest podróżnikiem i przyjechał specjalnie do szkoły, aby opowiedzieć o różnych krajach, w których był. Podczas swoich podróży spotkał wielu różnych ludzi, niektórzy podobni byli do dzieci i prowadzącego zajęcia, a niektórzy wyglądali zupełnie inaczej, mieli inny kolor skóry, ubrania, mówili w językach, których Pan Piętek nie rozumiał. Pan Piętek pyta dzieci, czy one też spotkały dzieci i dorosłych, którzy się od nich czymś różnili (w Polsce albo podczas swoich podróży). Dzieci przytaczają własne przykłady. 2. Nagle Pan Piętek pochmurnieje i robi przestraszoną minę. Właśnie przypomniał mu się straszny sen, w którym świat był jednakowy. Wszyscy ludzie byli do siebie bardzo podobni. Prosi, aby dzieci zamknęły oczy i wyobraziły sobie następującą historyjkę: Budzisz się rano i widzisz, że świeci słońce, wyglądasz przez okno i spostrzegasz, że na zewnątrz ludzie są jacyś inni. Twoim oczom ukazuje się tłum podobnych do siebie ludzi. Wszystko jest w podobnym kolorze, nijakim. Zdziwiony spoglądasz w lustro i widzisz swoje odbicie, w ogóle nie podobne do zwykłego – jesteś nijaki, podobny do tłumu ludzi. Wchodzisz do kuchni, gdzie spotykasz domowników i nie potrafisz ich rozpoznać, nie wiesz, kto jest kim, wszyscy są do siebie bardzo podobni. Pan Piętek prosi, aby dzieci otworzyły oczy. Pyta o ich odczucia, czy podobał im się taki świat. 3. Pan Piętek zaprasza dzieci do obejrzenia zdjęć z jego podróży, gdzie ludzie mają różne kolory skóry, różne ubrania. Pokazuje dzieciom przykłady różnych kultur (prezentacja multimedialna, zdjęcia, krótkie filmiki, mapa świata), które mogą różnić się od siebie kolorem skóry: Afrykańczycy, Hindusi, wyznaniem: Muzułmanie, prawosławni, językiem: Amerykanie i Anglicy, Niemcy, domem: Indianie, Niemcy, plemiona tubylcze, a także wzrostem, imionami, zainteresowaniami. W tym momencie Pan Piętek, pyta, gdzie może znaleźć takich ludzi, którzy różnią się od siebie? Czy dzieci w szkole, członkowie rodziny są tacy sami? Pan Piętek daje dzieciom niespodziankę – szkła

powiększające, które zdobył podczas ostatniej wyprawy do Maroka – i prosi, aby dobrały się w trójki/małe grupki i przyjrzały się sobie dokładnie, poszukały cech, które je odróżniają, a następnie, cech, które je łączą (mogą być to także zainteresowania itp.). 4. Pan Piętek prosi, aby dzieci opowiedziały czy ten świat, w którym żyjemy jest podobny do tego z jego snu. Następnie pyta, w którym świecie dzieci wolałby żyć – w kolorowym, gdzie ludzie się od siebie różnią, czy w nijakim, gdzie wszystko jest takie samo. Następnie nauczyciel dzieli dzieci na grupy (mogą pracować też wszystkie wspólnie na brystolach przyklejonych do ścian), w których malują świat, taki, aby dobrze żyło się w nim ludziom z różnych krajów. Dzieci używają wybranych przez siebie kolorów, mogą malować symbole. 5. Pan Piętek dziękuje za wykonaną pracę, jednak martwi go jeszcze jedna rzecz. Mianowicie, skoro ludzie różnie wyglądają, to mogą mieć też różne opinie, zdania, nastroje, co więcej Pan Piętek spotkał się z pewnym przypadkiem w jednym z krajów – Meksyku, gdzie pokiwanie głową wcale nie znaczyło „tak”, wręcz przeciwnie oznaczało „nie”. Pan Piętek zastanawia się, co zrobić, żeby wszyscy ludzi mogli żyć na świecie w pokoju i mogli się porozumiewać bez krzywdzenia siebie nawzajem i nieporozumień. Dzieci wymyślają sposoby, wychowawca zawraca uwagę na „dialog międzykulturowy”, wartości ogólnoludzkie – tłumaczy pojęcia i podaje przykłady zrozumiałe dla dzieci, np. dialog międzykulturowy to szacunek dla innych kultur, niewyśmiewanie, nawet jeśli niektórzy ludzie wyznają inną religię niż dzieci uczestniczące w zajęciach. 6. Pan Piętek cieszy się, że dzieci rozumieją, że na świecie żyją różni ludzie, którzy stworzyli własne kultury i że jest to coś zwykłego, bo dzięki temu świat jest różnorodny i kolorowy, a nie jednakowy i nijaki.

Scenariusz zajęć nr 3

Temat: „Moje miasto a w nim?” – budowanie świadomości na temat mniejszości narodowych i wyznaniowych we Wrocławiu. Cele zajęć: R kształtowanie świadomości na temat żyjących w Polsce i we Wrocławiu mniejszości narodowych i wyznaniowych,

R zapoznanie z wybranymi kulturami mniejszości narodowych i wyznaniowych Wrocławia, R kształtowanie świadomości tożsamościowej, R budowanie postawy wyrażającej szacunek wobec innych kultur. Grupa: klasy I–III szkoły podstawowej. Czas trwania zajęć: ok. 2 godziny. Środki dydaktyczne: przybory plastyczne, kartki z bloku technicznego, projektor, prezentacja multimedialna, wizytówki dzieci różnych wyznań/kultur z charakterystycznymi dla danej kultury symbolami/ znakami (np. dziecka narodowości romskiej, dziecka wyznania muzułmańskiego, dziecka wyznania żydowskiego), prezentacja multimedialna zawierająca zdjęcia i krótką historię prezentującą dziecko narodowości romskiej, dziecko wyznania muzułmańskiego, dziecko wyznania żydowskiego, mapa Polski, mapa/bądź slajd prezentujący mniejszości narodowe/wyznaniowe Polski i Wrocławia. Przebieg zajęć: 1. Nauczyciel wita się z dziećmi, pyta o ich samopoczucie i zaprasza na dywan. Pyta, czy pamiętają Pana Piętka. Następnie pyta o zdanie dzieci: gdzie można spotkać innych ludzi, którzy się od nas różnią? W zależności od ustalonego poziomu wiedzy wstępnej dzieci i ich odpowiedzi, nauczyciel zadaje kolejne pytania: czy wiedzą, że w Polsce i we Wrocławiu mieszka wiele ludzi odmiennych narodowości i wyznań. Następnie przedstawia mapę Polski i krótko opowiada o wybranych mniejszościach narodowych i wyznaniowych żyjących w Polsce. Wraz z dziećmi wyjaśnia różnicę między mniejszościami narodowymi a wyznaniowymi. 2. Następnie nauczyciel prosi, aby dzieci zastanawiały się, kim są; co wpływa na poczucie, kim są; jakie znaczenie ma ich miejsce zamieszkania, ich rodzina, znajomi, szkoła, ale też marzenia i plany. Dzieci na podstawie własnych refleksji tworzą swoje wizytówki, na których umieszczają symbole i znaki określające „kim są”. Jest to trochę trudne zadanie dla klas I–III, ale jest możliwe do wykonania. 3. Nauczyciel pokazuje dzieciom wizytówki dzieci innych wyznań i narodowości mieszkających we Wrocławiu. Pyta dzieci, jak myślą, czym zajmują się ich rówieśnicy, którzy stworzyli te wizytówki, czy też chodzą do szkoły, do jakiej szkoły chodzą, w co lubią się bawić. Następnie nauczyciel prezentuje tradycje, zwyczaje innych kultur

na przykładzie historii dziecka narodowości romskiej, dziecka wyznania muzułmańskiego, dziecka wyznania żydowskiego (prezentacja multimedialna). Nauczyciel prezentuje historie tych dzieci, ich ulubione zabawy, zwyczaje. Opowiada o szkołach prowadzonych przez mniejszości wyznaniowe we Wrocławiu, odpowiada na ewentualne pytania. 4. Nauczyciel dzieli dzieci na cztery grupy. Każda z grup ma za zadanie przedstawić pozostałym, jak wygląda jeden dzień z życia dziecka wybranej/wylosowanej narodowości/wyznania (np. muzułmanie, żydzi, mniejszość niemiecka, mniejszość romska). Dzieci mają do dyspozycji materiały wyjściowe, zdjęcia, artykuły, informacje na temat festiwali i świąt celebrowanych w danej kulturze/wyznaniu, książek, z jakich uczą się ich rówieśnicy, zeszytów, itp. Forma prezentacji efektów pracy przez uczniów jest dowolna. 5. Prezentacja pracy w grupach. Poszukiwanie różnic i podobieństw, pytania o to, co w danej kulturze dzieciom podoba się najbardziej, co im się nie podoba. Nawiązanie do zajęć poprzednich – budowanie podstawy wyrażającej szacunek wobec innych kultur. 6. Podsumowanie zajęć. Pożegnanie z dziećmi.

Polecana literatura

Dudzikowa M., Czerepaniak-Walczak M. (red.), Wychowanie: pojęcia, procesy, konteksty: interdyscyplinarne ujęcie, Gdańskie Wydawnictwa Psychologiczne, Gdańsk 2007. Nikitorowicz J., (red.), Rodzina wobec wyzwań edukacji międzykulturowej „Trans Humana”, Białystok 1997. Nikitorowicz J., Sobecki M., Misiejuk D., Kultury tradycyjne a kultura globalna: konteksty edukacji międzykulturowej, t. I., „Trans Humana”, Białystok 2001. Pilch T., O potrzebie dialogu kultur i ludzi, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa 2000. Waloszek D., Wyzwania edukacji międzykulturowej, „Życie Szkoły” nr 3 2005, s. 58–62.