Rozdział 5: Kultura organizacyjna Chrześcijańskiej Szkoły

Rozdział 5 Kultura organizacyjna Chrześcijańskiej Szkoły Podstawowej i Gimnazjum „Arka”

Anna Maria Kucharska Marta Maj

Rozwój współczesnego szkolnictwa odwołującego się do tradycji protestanckiej w Polsce silnie związany jest z przełomem 1989 roku. Wcześniejsza obecność szkół tego typu na ziemiach polskich sięga okresu Reformacji. Powstające placówki miały charakter czysto wyznaniowy, ponieważ w tamtym okresie szkoły najczęściej prowadzone były przez kościół 1 . Wyznania protestanckie w swych założeniach miały indywidualną odpowiedzialność jednostki przed Bogiem i konieczność samodzielnego poznawania Słowa Bożego, tym samym regularne czytanie Biblii było obowiązkiem każdego wyznawcy, a minimalne wykształcenie wymagało przynajmniej umiejętności czytania i pisania 2 . Oświata stanowiła jedno z głównych zadań Kościoła. Co ciekawe, powstające zbory jako pierwszy budynek stawiały właśnie szkołę, której używały też jako miejsce zgromadzeń do czasu wybudowania kaplicy 3 . Istniejące obecnie w Polsce szkoły oparte na wartościach ewangelicznych rzadko bezpośrednio wywodzą się z dziedzictwa szkół okresu reformacji czy międzywojnia, pozostają jednak w silnym związku z ideą, która ważna była dla założycieli tamtych szkół. Są to zarówno, stanowiąca podstawę programu wychowawczego placówki, sfera aksjologiczna, jak i kwestie związane z programem realizowanym w danej szkole i jakością kształcenia. Większość z nich to placówki powstałe na początku lat 90. XX wieku, bardzo nowoczesne i międzywyznaniowe 4 . Taką placówką jest też Chrześcijańska Szkoła Podstawowa i Gimnazjum „Arka”.

1

2

3 4

T. Gadacz, B. Milerski (red. nauk.), Religia. Encyklopedia PWN, Warszawa 2001, s. 274–275. H. Czembor, Szkolnictwo ewangelickie, „Słowo i Myśl. Przegląd Ewangelicki” 1998, nr 6, s. 1. Ibidem. T. Gadacz, B. Milerski (red. nauk.), Religia…, op. cit., s. 274–275.

Szkoła prowadzona jest przez Stowarzyszenie Edukacyjne Chrześcijan „Arka”, które powstało w 1993 roku założone przez grupę chrześcijan, nauczycieli i rodziców. Dążyli oni do utworzenia placówki edukacyjnej, kształcącej dzieci w Duchu Chrystusowym 5 . Zmiany prawne w sytuacji kościołów i związków wyznaniowych w Polsce, związane z transformacją ustrojową oraz ruch szkół społecznych umożliwiły realizację tego projektu. Otrzymany od miasta budynek przy ulicy Stalowowolskiej, wyremontowany w dużej mierze własnymi siłami nauczycieli i rodziców, służy szkole do dziś. W lutym 1993 roku powstała szkoła podstawowa, początkowo były to klasy I–III, w których uczyło się 22 dzieci 6 . Od 1999, po reformie, placówka zaczęła istnieć jako sześcioletnia szkoła podstawowa i trzyletnie gimnazjum 7 . Obecnie w „Arce” uczy się około 130 uczniów w klasach zazwyczaj nieprzekraczających osiemnastu osób 8 . Program nauczania oparty jest na ministerialnej podstawie programowej kształcenia ogólnego i programach poszczególnych przedmiotów zatwierdzonych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Ważnym punktem w programie szkoły jest nauka nowożytnych języków obcych (angielski i niemiecki), która w miarę możliwości szkoły odbywa się również poprzez zajęcia z native speakerami 9 . Podobne nastawienie zauważyć można w innych szkołach związanych z kręgami protestanckimi. Na stronach internetowych tych szkół, w prospektach reklamowych oraz artykułach im poświęconych podkreślany jest wysoki poziom kształcenia w zakresie języków obcych jako jeden z głównych atutów szkoły. W zakładanie tych szkół wielokrotnie zaangażowani są misjonarze ze Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii czy Niemiec. Stąd naturalnie nawiązana współpraca

5

6

7 8 9

Oficjalna strona Stowarzyszenia Edukacyjnego Chrześcijan „Arka”, http://secharka.org/ [dostęp: 3.08.2012] oraz K.R. Mazurski, Jedyna dolnośląska, wywiad z ówczesną Dyrektorką Chrześcijańskiej Szkoły Podstawowej Stowarzyszenia Edukacyjnego Chrześcijan „Arka” we Wrocławiu Stefanią Goździk, „Słowo i Myśl. Przegląd Ewangelicki” 1998, nr 6, s. 8–9. Oficjalna strona Chrześcijańskiej Szkoły Podstawowej i Gimnazjum „Arka” we Wrocławiu, http://arka.edu.pl/oarce3/historia.php [dostęp: 3.08.2012]. Ibidem. Ibidem. Oficjalna strona Chrześcijańskiej Szkoły Podstawowej i Gimnazjum „Arka” we Wrocławiu, http://arka.edu.pl/oarce3/program.php [dostęp: 3.08.2012].

z zagranicznymi organizacjami i kościołami przekładająca się na poziom nauczania języka. Jako istotny walor podawane są też propozycje zajęć dodatkowych obejmujących często pływanie, grę w tenisa, lekcje tańca, zajęcia artystyczne, a nawet kurs prawa jazdy 10 . Oferta zajęć dodatkowych w „Arce” obejmuje koła: plastyczne, matematyczne, robótek ręcznych, sportowe, gier logicznych, filmowe, taneczne (balet i taniec towarzyski) oraz chór „Arka Gospel” 11 . Obowiązkowa dla wszystkich uczniów jest godzina biblijna. Są to zajęcia oparte na stanowisku doktrynalnym, które podpisywane jest przez rodziców w czasie przyjmowania dziecka do szkoły oraz przez nauczycieli, którzy decydują się na pracę w tej placówce. Odbywają się raz w tygodniu dla każdej klasy, a przygotowywane są na bazie dostępnych w Polsce programów dla szkoły niedzielnej (na przykład

10 K.R. Mazurski, Jedyna…, op. cit., s. 8–9. 11 Oficjalna strona Chrześcijańskiej Szkoły Podstawowej i Gimnazjum „Arka” we Wrocławiu, http://arka.edu.pl/oarce3/program.php [dostęp: 3.08.2012].

wydawane przez, związaną ze środowiskiem Kościoła Chrześcijan Baptystów, Misję Pokoleń 12 ) modyfikowane i dostosowane do danej grupy przez nauczycieli 13 . Między poszczególnymi kościołami chrześcijańskimi istnieją pewne kwestie sporne dotyczące różnic doktrynalnych, ale jak mówi obecna dyrektorka Chrześcijańskiej Szkoły Podstawowej i Gimnazjum „Arka”, Zofia Lewandowska: „W różnych kościołach jest inaczej. Mówimy, że po prostu jest inaczej, nie wartościujemy jak jest dobrze, jak jest źle” 14 . Szkoła nie prowadzi zajęć z religii żadnego wyznania w czasie zajęć obowiązkowych, istnieje jednak możliwość zapisania dziecka na zajęcia z religii rzymskokatolickiej organizowane w ramach oferty zajęć dodatkowych 15 . Jest to również rys charakterystyczny dla szkół tego typu – katechetyka pozostawiana jest w gestii Kościoła, szkoła wprowadza zajęcia z etyki lub inną formę, możliwą do przyjęcia przez całe środowisko szkolne 16 . Szkoła, jako placówka odwołująca się do wartości chrześcijańskich, poważnie traktuje sformułowanie swojej misji i wizji oraz celu do którego dąży. Można je znaleźć również na stronie internetowej „Arki”. Za cel istnienia szkoły uznane zostało promowanie dobrych wzorców oraz bycie drogowskazem pomagającym młodym ludziom odnaleźć swoją drogę we współczesnym, postmodernistycznym świecie. „Arka” chce być pomocą i moralnym autorytetem dla swoich uczniów. Szkoła według nich, to nie tylko miejsce zdobywania określonej wiedzy, ale też nabywania życiowej mądrości, a życie chrześcijańskie rozumiane jest jako odpowiadanie na „praktyczne, odczuwane potrzeby ludzi dookoła – wskazując ludziom ich duchowe pragnienia i czyniąc uczniami, aby umieli żyć jak powinni i »być rybakami ludzi«” 17 . Celem „Arki” jest też dostarczanie usług edukacyjnych na najwyższym poziomie, by

12 Oficjalna strona organizacji Misja Pokoleń, http://www.misjapokolen.org/ [dostęp: 3.08.2012]. 13 Wywiad z Dyrektorką Chrześcijańskiej Szkoły Podstawowej i Gimnazjum „Arka”, Panią Zofią Lewandowską przeprowadzony 30 maja 2011. 14 Ibidem. 15 Ibidem. W zgodzie z zapisem statutowym: Statut Chrześcijańskiej Szkoły Podstawowej we Wrocławiu, http://arka.edu.pl/pdf/statutchsp.pdf [dostęp: 3.08.2012]. 16 K.R. Mazurski, Jedyna…, op. cit., s. 8–9. 17 Oficjalna strona Chrześcijańskiej Szkoły Podstawowej i Gimnazjum „Arka” we Wrocławiu, http://arka.edu.pl/oarce3/ [dostęp: 3.08.2012].

uczniowie mieli jak najlepsze warunki do wszechstronnego rozwoju i odpowiedzialnego decydowania o swojej przyszłości. Poza zabezpieczeniem finansowym oraz wypełnianiem obowiązku, wartością w wyborze przyszłej pracy, a wcześniej w czasie nauki, ma być też możliwość wykorzystania i rozwoju w talentach danych jednostce przez Boga, tak by były one użyteczne dla zmiany otaczającej nas rzeczywistości 18 . Ważnym dokumentem, zawierającym wyznawane przez Stowarzyszenie i osoby zarządzające szkołą wartości, jest stanowisko doktrynalne. Jego podpisanie warunkuje przystąpienie do społeczności szkolnej czy to w charakterze ucznia, rodzica, czy nauczyciela. Składa się z dziesięciu punktów zawierających podstawowe kwestie, wspólne dla wyznań protestanckich, które stanowią podstawę nauczania w szkole. Wśród nich znajduje się decydujący punkt ósmy: „Zbawienie i usprawiedliwienie są możliwe jedynie z łaski Bożej przez osobistą wiarę w Jezusa Chrystusa. Odkupienie człowieka, możliwe dzięki ofierze Chrystusa, przyniosło tym, którzy mu podlegają, przebaczenie grzechów, pełne pojednanie z Bogiem, usynowienie i włączenie do rodziny Bożej” 19 , z którym nie wszystkie środowiska chrześcijańskie w pełni się zgadzają. Osoby związane ze szkołą są jednak zobowiązane zaakceptować ten dokument w całości.

Nauczyciele nie muszą być osobami pochodzącymi ze środowiska protestanckiego, wymagana jest jednak gotowość do prowadzenia procesu wychowania dzieci zgodnie z przyjętymi przez szkołę zasadami. Głównym kryterium przyjęcia są kwalifikacje nauczyciela. Jak wskazują doświadczenia dyrekcji – poziom życia duchowego i zaangażowania w pracę kościoła niekoniecznie skorelowany jest z jakością pracy jako nauczyciel. Z punktu widzenia pracodawcy liczy się przede wszystkim zaangażowanie w pracę i nauczanie na odpowiednio wysokim poziomie. Jak to ujmuje Z. Lewandowska: „stawiam na pierwszym miejscu, aby to byli fachowcy w swojej dziedzinie, z dobrym nastawieniem do dzieci” 20 . Wskazuje też, że konieczne jest, by była to osoba wierząca, ponieważ trudno pracować w tak specyficznej placówce nie zgadzając się z jej fundamentalnymi założeniami.

18 Ibidem. 19 K.R. Mazurski, Jedyna…, op. cit., s. 8–9. 20 Wywiad z Dyrektorką Chrześcijańskiej Szkoły Podstawowej i Gimnazjum „Arka”, Panią Zofią Lewandowską przeprowadzony 30 maja 2011.

30 maja 2011 roku miałyśmy przyjemność osobiście rozmawiać z Zofią Lewandowską. Dyrektorką „Arki” jest już jedenaście lat. Wcześniej ukończyła studia pedagogiczne na Uniwersytecie Wrocławskim, przez pewien czas była pracownikiem naukowym, później nauczycielem w pierwszych klasach szkoły podstawowej w państwowej placówce. W wywiadzie podkreślała, jak ważna była dla niej sama koncepcja szkoły chrześcijańskiej. Jeszcze przed podjęciem pracy żywo interesowała się ruchem szkół społecznych, a placówka, w której rodzice, nauczyciele i uczniowie byliby osobami wierzącymi wydawała się ideałem. Polskie realia funkcjonowania takiej placówki nieco zrewidowały ten obraz, jednak nadal jest to nie tylko przekazywanie wiedzy, ale też wartości, w które się wierzy 21 . Niezwykle ważna dla dyrekcji i całej kadry jest idea integracji biblijnej polegająca na łączeniu wiadomości z przedmiotów nauczania i pokazywaniu jakie jest ich odzwierciedlenie w Biblii. To ogromne wyzwanie dla osób prowadzących zajęcia, ponieważ nie ma żadnych gotowych podręczników czy przewodników metodycznych w języku polskim dających przykłady, jak w praktyce ma wyglądać realizowanie takiego podejścia do nauczania 22 . Dla niektórych nauczycieli to naturalne i nie sprawia im większych problemów, dla innych jest trudne i wciąż muszą się tego uczyć, na przykład uczestnicząc w warsztatach czy konferencjach.

Dyrektorka szkoły podkreślała też zachowanie koniecznej równowagi między programem szkolnym a specyficznymi dla szkoły zajęciami. W porównaniu z innymi szkołami tego typu w Polsce, w jej odczuciu, są raczej umiarkowani, jednak zdarzają się też głosy, zwłaszcza rodziców, którzy uważają, że wątków chrześcijańskich, modlitwy i czytania Biblii jest w szkole za dużo. Utrzymanie balansu między popadaniem w „szkółkę niedzielną” a utratą chrześcijańskiego charakteru szkoły jest trudnym zadaniem. Jak mówi dyrektorka:

Myślę, że więcej równowagi nie znajdziemy, bo oczekiwania osób są bardzo różne. Dlatego staram się wiedzieć, że ta równowaga jest zachowana,

21 Ibidem. 22 Stan na rok 2012. W roku 2013 pojawiła się jedna z pierwszych publikacji poruszających taką tematykę w Polsce: E. Bednarz, Edukacja chrześcijańska w Polsce na przykładzie Chrześcijańskiego Przedszkola, Szkoły Podstawowej i Gimnazjum Samuel, Wyd. SEI, Warszawa 2013.

i dla mnie takie i takie głosy sygnalizują: to jest ta równowaga. Tak staram się na to patrzeć 23 .

Opisując profil absolwenta zaznaczyła, że małe klasy umożliwiają nawiązanie bardzo bliskich i silnych więzi, utrzymywanych często po latach.

(…) Spotykając absolwentów wiem, że utrzymują ze sobą kontakty, więc więzi między nimi, oczywiście nie wszystkich, przetrwają. Na studiach jeszcze przyjaźnią się, spotykają, wspominając te lata szkolne, spędzone w takim małym budyneczku, małych klasach 24 .

Jej celem jest, by osoba, która choć przez chwilę w swoim życiu chodziła do tej szkoły, była świadoma, że Słowo Boże i Bóg nie są czymś tylko na niedzielę, ale że są obecni we wszystkim, czego się uczyli, że było to bardzo silnie ze sobą zintegrowane, że Bóg nie jest dodatkiem

23 Wywiad z Dyrektorką Chrześcijańskiej Szkoły Podstawowej i Gimnazjum „Arka”, Panią Zofią Lewandowską przeprowadzony 30 maja 2011. 24 Ibidem.

do życia, ale stanowi jego centrum. Przekazanie uczniom takiego spojrzenia na świat traktuje jako swój największy sukces.

Rodzice decydujący się na wysłanie swojego dziecka do tej szkoły doceniają przede wszystkim przyjazną atmosferę pracy i nauki, możliwość – związaną z małymi klasami – obdarzenia uwagą każdego ucznia wysoki poziom nauczania, zwłaszcza języków obcych. Chrześcijański charakter szkoły, jak wspomniałam wcześniej, bywa problematyczny. Dla niektórych rodziców takich akcentów jest za dużo, inni uważają, że modlitwa powinna być na każdej lekcji, a program nauczania i sprawdzania zdobytej wiedzy mniej stresujący. Część z nich przyjmuje postawę roszczeniową, którą można zauważyć we wszystkich szkołach; jednak rodzice płacący czesne mają większą tendencję do stawiania wymagań i oczekiwania ich pełnej realizacji. Takie przeniesienie mechanizmów rynkowych „płacę – wymagam” na usługi edukacyjne jest obecnie powszechnym trendem dotykającym szkolnictwo niepubliczne wszystkich szczebli 25 . Współpraca z nauczycielami zazwyczaj przebiega bez większych problemów, a gdy takie się pojawiają i narastają do momentu, w którym nie są możliwe do rozwiązania przez żadną ze stron, zaleca się rodzicom zabranie dziecka ze szkoły. Zdarzały się takie przypadki, ale zdarzały się też powroty. Dlatego tak ważne ze strony szkoły jest pożegnanie się w pokojowej atmosferze, by jak mówi Pani dyrektor: „nie palić mostów” 26 . Z różnych poglądów rodziców wynikają sporne kwestie, które po prostu nie zaistnieją w placówce państwowej, generalnie zdominowanej pod względem programu i odwołań do sfery wartości przez katolicyzm. W kwestiach szczegółowych środowisko protestanckie jest mocno podzielone, stąd niejednokrotnie trudno zadowolić wszystkich rodziców. Przykładem może być stosunek do Opowieści z Narnii C.S. Lewisa. Dla części rodziców to chrześcijańska powieść alegoryczna, niektórzy natomiast są zdania, że zbyt wiele w niej czarów i magii, co nie powinno pojawić się w programie nauczania chrześcijańskiej szkoły.

25 W jednym z wywiadów podkreśla to na przykład Dyrektor niepublicznej szkoły „Żagle”, Pan Janusz Wardak. Zob. http://wirtualnelekcje.pl/wywiady-wspolpraca-rodziny-i-szkoly [dostęp: 3.08.2012]. 26 Wywiad z Dyrektorką Chrześcijańskiej Szkoły Podstawowej i Gimnazjum „Arka”, Panią Zofią Lewandowską przeprowadzony 30 maja 2011.

Tym sposobem lektura lub wyjście do kina na adaptację książki stają się kontrowersyjne. Podobne emocje wywołują niektóre święta i zwyczaje z nimi związane, jak na przykład dzień Wszystkich Świętych, zapalanie zniczy i modlitwa za zmarłych. Dla sporej grupy chrześcijan spoza Kościoła Katolickiego jest to nie do przyjęcia. Podobne dyskusje rodzą się wokół poszczególnych punktów programu nauczania, takie jak na przykład teoria ewolucji i kreacjonizm. W tym momencie konieczne staje się zachowanie neutralności ze strony szkoły, nauczyciela, co w praktyce nie jest tak proste. Jak ujmuje to Z. Lewandowska:

(…) właściwie pretensje mają dwie strony. Zarówno jedni rodzice, jak i drudzy. Jedna z ciekawszych rozmów była, kiedy rodzice przyszli, że dziecko jest prześladowane, bo rówieśnicy mu powiedzieli: jak ty wierzysz w ewolucję, to nie wierzysz w Boga. On płakał, to chłopiec chyba z piątej klasy był, mówił: ale ja wierzę w Boga i to mi się nie kłóci z ewolucją. I wielu wierzących tak na to patrzy. Więc tutaj uczymy, przedstawiamy dwie koncepcje 27 .

Problematyczne bywa też korzystanie z podręczników w większości pisanych z perspektywy członków Kościoła Katolickiego, w których pojawia się wiele elementów, niepasujących do światopoglądu reprezentowanego przez rodziców 28 . Należy pamiętać, że dzieci, które trafiają do „Arki”, to nie tylko dzieci ze środowiska protestanckiego, które w Polsce jest za małe, by możliwe było utrzymanie takiej placówki. Szkoła nie prowadzi żadnej formy zapisu przynależności wyznaniowej uczniów, jednak orientacyjne jest to około 50% osób z rodzin protestanckich i tyle samo z katolickich 29 . Wstępna selekcja bez wątpienia związana jest z kryterium finansowym. Szkoła stara się, by czesne nie było punktem decydującym o wyborze szkoły rozwijając fundusz stypendialny. Jednak mimo to, osoby wybierające szkołę niepubliczną muszą liczyć się z kosztami, które często ograniczają dostęp do takiej placówki 30 .

27 Ibidem. 28 Ibidem. 29 Ibidem. 30 Ibidem.

Dyrekcja umożliwiła nam spotkanie z uczniami klasy trzeciej szkoły podstawowej, podczas którego rysowali to, co kojarzy im się ze szkołą. Rysunki dzieci przedstawiały wnętrza klas, budynek szkoły, książki oraz autobus szkolny. Dotyczyły lekcji matematyki, którą mieli tego samego dnia oraz aktualnie omawianego materiału (dzielenie pisemne). Jedna uczennica narysowała szkołę kształtem przypominającą oszklony kościół z symbolem, który według niej był kompasem. W większości jednak prace nie zawierały symboliki chrześcijańskiej ani innych wskaźników wyznaniowego charakteru szkoły. W rozmowach z dziećmi temat ten nie był przez nie podejmowany. Ze zdziwieniem i zaciekawieniem przyjęły informację, że oprócz ich szkoły są inne, których profil jest wyznaniowy. Były przyjazne, otwarte na współpracę, skrupulatne i chętne do rysowania. Oprócz małej ilości osób, która umożliwiała lepsze warunki pracy oraz nawiązanie kontaktu z uczniami, klasa ta nie różniła się zasadniczo od klasy szkoły nieposiadającej profilu wyznaniowego. Poszukując dodatkowych informacji o szkole, sięgnęłyśmy również do Internetu. Oficjalna strona szkoły umożliwiła nam uzyskanie podstawowych informacji o specyfice, historii, programie i celach „Arki”. Korzystanie z niej uprzyjemnia przejrzysta szata graficzna oraz wyświetlające się liczne fotografie uczniów. W zakładce Nasze klasy możemy zobaczyć zdjęcie każdej z aktualnych klas wraz z imionami uczniów. Ciekawym dodatkiem jest też możliwość przeczytania ukazującego się w „Arce” kwartalnika „Arkadiusz”. Możemy dzięki niemu w prosty sposób prześledzić ważne wydarzenia z życia szkoły, a elektroniczna forma ułatwia dostęp do tych treści. Strona pełni też ważną funkcję w kontaktach z rodzicami. Udostępniane są na niej, informacje o terminach wywiadówek, listy podręczników i plany zajęć oraz dziennik internetowy, gdzie można sprawdzić oceny dziecka. Godna uwagi jest zakładka Edukacja domowa – homeschooling. „Arka” jest szkołą wspierającą alternatywną formę edukacji domowej. Rodzic może zapisać tu swoje dziecko i przejąć odpowiedzialność za kształcenie, a szkoła ze swej strony sprawdza postępy w nauce oraz wystawia świadectwo 31 . Szkoła jest otwarta na współpracę z różnego rodzaju organizacjami. Przede wszystkim są to kościoły będące członkami Przymierza

31 Oficjalna strona Chrześcijańskiej Szkoły Podstawowej i Gimnazjum „Arka” we Wrocławiu, http://arka.edu.pl/chsp/edukacjadomowa.php [dostęp: 3.08.2012].

Pastorów, organizacje takie jak fundacja Młodzież dla Chrystusa, chrześcijański skauting Royal Rangers, Misja na Wschód, Chrześcijańskie Stowarzyszenie „Miłość Edukacja Dojrzałość” pracujące z dziećmi, Chrześcijańska Inicjatywa dla Indii, Wrocławskie Forum Kobiet. Część z tych organizacji to stali współpracownicy szkoły, z innymi organizowane są pojedyncze akcje, spotkania. Szkoła gotowa jest do kooperacji z każdą organizacją, która będzie miała ciekawe propozycje wpisujące się w jej działalność, misję i wizję. Wśród najważniejszych dla szkoły wydarzeń znaleźć można typowe święta narodowe, Dzień Matki i Ojca, egzaminy gimnazjalne i sprawdziany szóstych klas. Te charakterystyczne dla szkoły to Minifest, Spotkania przy Słowie, spotkania z misjonarzami. Podobnie jak w przypadku współpracy z organizacjami, są to stałe punkty szkolnego kalendarza lub wyjątkowe, jednorazowe wydarzenia 32 . „Arka” mieści się w małym budynku przy ulicy Stalowowolskiej. W przedsionku z domofonem, który uniemożliwia nieupoważnionym osobom wejście do środka, wisi obraz przedstawiający dorosłego prowadzącego drogą dziecko. Jest to ilustracja do zacytowanego tam wersetu z biblijnej księgi Przypowieści Salomona (Księga Przysłów) 22,6: „Wychowaj dziecko odpowiednio do drogi, którą ma iść, a nie zejdzie z niej nawet w starości”. Wąskie korytarze są ozdobione pracami uczniów oraz plakatami prezentującymi wybrane zagadnienia różnych dziedzin kultury i nauki. Obok tych rzeczy, spotykanych także w państwowych szkołach, wiszą inne, charakterystyczne dla tej placówki. Są to między innymi ogłoszenia o cotygodniowym spotkaniu modlitewnym o „Arkę”, na które zaproszeni są rodzice uczniów, plakaty z fragmentami tekstu Pisma Świętego oraz plan, odbywających się w tym miejscu co dwa tygodnie, zbiórek Royal Rangers – chrześcijańskiego skautingu. Każda klasa ma przydzieloną jedną z małych, kolorowych sal, w której odbywa się większość zajęć. Na poddaszu mieszczą się sale plastyczno-muzyczna i informatyczna. Szkoła posiada również niezbyt pokaźnej wielkości salę gimnastyczną oraz podwórze, gdzie znajduje się boisko, stół do tenisa stołowego oraz piaskownica. W planach na przyszłość dyrekcja uwzględnia rozbudowę, o ile znajdą się na to fundusze.

32 Wywiad z Dyrektorką Chrześcijańskiej Szkoły Podstawowej i Gimnazjum „Arka”, Panią Zofią Lewandowską przeprowadzony 30 maja 2011.

Jak właściwie każda instytucja tego typu w Polsce, Chrześcijańska Szkoła Podstawowa i Gimnazjum „Arka” niejednokrotnie boryka się z problemami finansowymi. Nie oznacza to jednak, że władze szkoły przestają marzyć i wyznaczać sobie dalekosiężne cele. Takim najbardziej przyziemnym marzeniem jest rozbudowanie budynku. Istnieje już projekt, ciągle jednak brakuje finansów na jego realizację. Planowane jest dobudowanie sali gimnastycznej oraz zwiększenie ilości sal zajęć, które przeznaczone będą dla pierwszych trzech klas szkoły podstawowej i być może oddziału przedszkolnego. Pomysłem dyrekcji na rozwój placówki jest właśnie utworzenie takiego oddziału, w odpowiedzi na istniejące na wrocławskim rynku usług edukacyjnych zapotrzebowanie na dodatkowe miejsca w przedszkolu. W przyszłości ważne jest też doskonalenie w zakresie zintegrowanej edukacji biblijnej, stworzenie przewodników metodycznych, które będą pomocą dla nauczycieli, uczących się jak łączyć treści nauczania z przekazem biblijnym 33 .

33 Ibidem.

Krytykę pod adresem szkoły usłyszeć można jedynie w prywatnych rozmowach z osobami ze środowiska protestanckiego. Zarzuty dotyczą tylko pozornie wysokiego poziomu nauczania (czego nie potwierdzają średnie wyniki na egzaminach gimnazjalnych i testach szóstoklasisty 34 ), warunków lokalowych, kadry. Przede wszystkim rodzice, którzy nie zdecydowali się na posłanie dzieci do „Arki”, pomimo podobnego światopoglądu, jak ten prezentowany w szkole, uważają, że dzieci miałyby w późniejszych latach większe problemy z adaptacją na dalszych etapach edukacji 35 . Dorastanie w rodzinie chrześcijańskiej zaangażowanej w życie kościoła, uczęszczanie do chrześcijańskiej szkoły i chrześcijańskie obozy wakacyjne nie dają możliwości konfrontacji, a przez to konieczności określenia swojej tożsamości. Jest to swego rodzaju parasol ochronny, który jednak prędzej czy później zostaje zamknięty. Część rodziców jest zdania, że takie szokowe zderzenie z zupełnie inną sferą wartości w kryzysowym okresie dojrzewania (przejście z gimnazjum do szkoły ponadgimnazjalnej) może okazać się dla dziecka za dużym wyzwaniem, z którym sobie nie poradzi. Na tym etapie najważniejszą rolę w życiu dziecka odgrywa grupa rówieśnicza i jej akceptacja staje się priorytetowym celem, co może doprowadzić do drastycznej negacji wartości rodziców 36 . Oczywiście można też argumentować w drugą stronę, że ugruntowany system wartości, również w środowisku szkolnym, staje się dla takiego nastolatka fundamentem, do którego będzie przez całe życie wracać.

Rozwój moralny dziecka w wieku szkolnym, zgodnie z ujęciem teoretycznym Lawrence’a Kohlberga, to przejście od moralności przedkonwencjonalnej, zależnej od kary i dbania o dobro własne, przez konwencjonalną opartą o konformizm i przestrzeganie zasad społecznych do moralności pokonwencjonalnej, w której pojawia się zrozumienie

34 Wyniki powyżej średniej szkół niepublicznych, publicznych, w roku 2012 szkół wrocławskich i w Województwie dolnośląskim. Zob. Wyniki uzyskane na egzaminie gimnazjalnym, http://arka.edu.pl/gimnazjum/wyniki.php [dostęp: 3.08.2012]; Wyniki uzyskane na sprawdzianie klas VI, http://arka.edu.pl/chsp/ wyniki.php [dostęp: 3.08.2012]. 35 Rozmowy z rodzicami nie były rejestrowane. Odbywały się w sytuacjach prywatnych wiosną 2011 roku, żaden z nich nie zgodził się na oficjalne stanowisko, nawet anonimowe. 36 J. Turner, D. Helms, Rozwój człowieka, Warszawa 1999, s. 362.

pluralizmu wyznawanych wartości i jednocześnie istnienia uniwersalnych zasad moralnych 37 . W tym czasie kształtuje się podstawa przyszłego systemu wartości. W oparciu o zebrany przez nas materiał można stwierdzić, że wartości szczególnie akcentowane w „Arce” to przede wszystkim uczciwość, rzetelność i pracowitość, czyli weberowski protestancki etos pracy 38 oraz braterstwo, miłość, współpraca, inaczej: tradycyjnie rozumiane wartości chrześcijańskie. Kształtowanie wartości moralnych wyraża się nie tylko w celach wychowawczych, które nigdy nie są moralnie neutralne 39 . To również treści, w których bezpośrednio przekazywana jest wiedza o nich oraz ideały wychowawcze. W przypadku „Arki” te treści nie pojawiają się tylko w ramach godziny biblijnej, ale stanowią immanentną część innych zajęć (wspomniana wcześniej integracja treści). Wartości moralne pośrednio przekazywane są także przez dobór metod dydaktycznych, jednak największym czynnikiem pozostaje postawa wychowawców: „przykład działa silniej niż słowo” 40 . W środowisku wychowawczym, jakim jest szkoła, następuje zderzenie światów wartości wychowanka, ukształtowanego przez środowisko rodzinne, które może wzmacniać lub osłabiać oddziaływania szkoły oraz świat wartości wychowawcy, jego wiedza aksjologiczna, uzdolnienia, sprawności wychowawcze i nienaganna postawa moralna. Zbudowana między nimi więź, jak i wzajemna autentyczność w tej relacji, warunkują możliwość zaistnienia transmisji wartości 41 . Podsumowując, Chrześcijańska Szkoła Podstawowa i Gimnazjum „Arka” na wrocławskim rynku usług edukacyjnych wyróżnia się na pewno specyficzną sferą wartości, do których się odwołuje. Choć przez większość czasu to po prostu jedna ze szkół niepublicznych, zmagająca się z podobnymi problemami, to w czasie godziny biblijnej czy w okresie świątecznym przypomnieć można sobie, że ma być czymś więcej niż tylko placówką z wysokim poziomem nauczania.

37 R.H. Schaffer, Rozwój społeczny. Dzieciństwo i młodość, Kraków 2006, s. 330–332. 38 M. Weber, Etyka protestancka a duch kapitalizmu, Lublin 1994, s. 48–50. 39 W. Cichoń, Wartości, człowiek, wychowanie. Zarys problematyki aksjologiczno- -wychowawczej, Kraków 1996, s. 121. 40 Ibidem, s. 122. 41 Ibidem, s. 122–123.