JHERONIMUS BOSCH EN ZIJN FAMILIE

door Isabelle Mouissie

Jheronimus van Aken, ook wel Jeroen Bosch genoemd, werd geboren in het jaar 1450 in ‘s-Hertogenbosch. Hij is een bekende Middeleeuwse schilder en beeldhouwer die bekend staat om zijn surrealistische kunstwerken die zeer gedetailleerd waren. Een van zijn meest gerenommeerde werken is De tuin der Lusten (1480-1490) waar dit duidelijk geïllustreerd is. Hoewel Bosch en zijn familie niet veel geschreven documenten hebben achtergelaten, is het bekend dat zijn familie een lange geschiedenis heeft van het maken en verhandelen van kunst.

Het werk De tuin der Lusten is een belangrijk stuk in de Westerse kunstgeschiedenis, vooral door de late middeleeuwse beeldtaal. Dit zorgt ervoor dat het onderwerp niet duidelijk is in te vullen, en men is van mening dat het gaat om een verbeelding van de menselijke zonden. Een andere interpretatie kan zijn dat het gaat om een ‘schijnparadijs’, waarin de mensheid zich waant in de situatie voor de zondeval (zonder besef van gevaar of kennis van goed en kwaad). Dit drieluik bestaat uit vier schilderijen en hebben allen een religieus thema; een voorstelling op de buitenzijde en drie op de binnenluiken.

De vader van Jeroen Bosch, Anthonis van Aken, was een kunstenaar en restaurator. Hij staat bekend om zijn schilderijen van stadsgezichten en landschappen. Anthonie heeft veel van zijn technieken overgenomen van zijn vader Jan van Aken en doorgegeven aan zijn zoon Jeroen, waardoor Jeroen een unieke stijl kon ontwikkelen. Anthonis van Aken verhuisde als jongste zoon van Jan op 7-jarige leeftijd vanuit Nijmegen naar ‘s-Hertogenbosch.

Later in ‘s-Hertogenbosch werkte hij ook samen met een andere bekende Nederlandse kunstenaar, namelijk Jan van Scorel.

Bosch's stijl van schilderen, met zijn unieke manier van detail creëren, lijkt veel op de stijl van zijn vader. Daarnaast zal hij ook een aantal technieken hebben overgenomen van zijn moeder, Aleid van den Meervenne. Zij moedigde hem aan om zijn artistieke talenten te ontwikkelen. Aleid was een welgestelde vrouw die een aantal stukken kunst bezat en daarin handelde. In haar collectie zaten later waarschijnlijk ook enkele werken van haar zoon. Jeroen's broer, Goessen van Aken, was ook een kunstenaar. Hoewel hij niet zo bekend is als zijn broer, was Goessen een zeer productieve schilder. Hij schilderde veel landschappen, dieren en mensen en was het meest bekend om zijn genre-schilderijen waarin bijvoorbeeld beroepen werden afgebeeld zoals ‘de Visser’. Daarnaast werkte Goessen ook aan de zijluiken van het altaarstuk in de Sint-Janskathedraal in ‘s-Hertogenbosch. In de vermelding van die tijd, het jaar 1481, is het onduidelijk of het nu gaat om een restauratie of een nieuwe beschildering. Men gaat uit van het laatste.

Een ander belangrijk lid van de familie was Jeroen zijn grootvader, Jan van Aken. Deze kunstenaarsfamilie is grotendeels door zijn invloed ontstaan. Hij stichtte een atelier In Sint Thoenis. Zijn eerste opdrachten in ‘s-Hertogenbosch kwamen van het Onze Lieve Vrouwe Broederschap Naast de leden van Jeroen's directe omgeving waren er nog meer kunstenaars in de familie. Jeroen's oom, Jan van Aken, was ook een kunstenaar. Hij was een van de eerste Nederlandse schilders die het gebruik van kleur introduceerde in zijn schilderijen. Jan van Aken had ook een zoon, Willem. Willem was ook een kunstenaar en stond bekend om zijn landschapsschilderijen.

Bovendien was de vrouw van zijn broer Goessen ook schilderes.

Vandaag de dag is het huis en atelier waar de familie Van Aken in heeft gewoond nog steeds deel van de stad, In Sint Thoenis staat op de plek van de huidige winkel De Kleine Winst. Het huis waar Jeroen in zijn latere leven woonde bevindt zich ook aan de markt, op nummer 61. Zo heeft ‘s-Hertogenbosch nog veel meer te bieden dan de Bossche bollen.

Kortom, Jeroen Bosch komt uit een familie van kunstenaars. Zijn vader en grootvader waren bekende kunstenaars die een grote invloed hadden op Jeroen's werk en de kunstmarkt. Allen hadden zij later op andere generaties van Nederlandse kunstenaars sterke invloed. In de minder directe familie waren de neven en de vrouw van zijn broer ook kunstenaars. d