4 - OOGAFWIJKINGEN
Slechtziend? Oogafwijkingen en de schilderkunst
In De Sterrennacht zijn duidelijk aureolen te zien rond de sterren en de maan.
Ole Lechner - Op het eerste gezicht lijkt het misschien logisch dat kunstschilders een goed gezichtsvermogen moeten hebben als ze de wereld voor zich goed willen weergeven. Als je scènes accuraat wilt vastleggen, moet je het toch scherp met je eigen ogen kunnen zien? Als het gaat om (foto)realistische schilderijen, is dit misschien waar, maar veel van de meest bekende schilders hadden juist geen perfecte visie.
W
anneer je een afbeelding tekent of schildert, kan het soms helpen om je ogen samen te knijpen. Hierdoor is de scène waar je naar kijkt minder gedetailleerd en vervaagt het onderscheid tussen objecten. Het kan je ook helpen om licht en donker beter te onderscheiden. Het belemmeren van het gezichtsvermogen kan dus juist een verrijking zijn. Hetzelfde geldt voor blijvende visuele beperkingen. Van veel kunstenaars is bekend of verondersteld dat ze een oogaandoening hadden. Er is bijvoorbeeld een theorie dat de zestiende-eeuwse schilder El Greco astigmatisme had. Dit is een aandoening waarbij het oog niet mooi rond is, maar meer lijkt op een soort watermeloen. Daardoor wordt licht anders gebogen dan in een gezond oog. EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 7
El Greco hield zich in zijn schilderijen niet aan natuurgetrouwe vormen. In zijn portretten zijn de gezichten bijvoorbeeld vaak uitgerekt. Er zijn echter ook aanwijzingen dat dit een stilistische keuze was in plaats van het gevolg van zijn veronderstelde aandoening. Het is verraderlijk om een oogziekte te diagnosticeren op basis van het werk van een kunstenaar, omdat het kan gaan om bewuste creatieve keuzes. Van sommige schilders is het wel zeker dat zij oogafwijkingen hadden. Het beroemdste voorbeeld hiervan is waarschijnlijk Claude Monet. Tegen het einde van zijn carrière kreeg hij namelijk grijze staar. Dit is een aandoening waarbij het zicht vertroebelt, waardoor Monet details minder goed kon onderscheiden en zijn perceptie van kleur achteruit ging. De oogarts schreef hem een bril voor en
