De slavenopstand van Berbice 1763-1764

romy zoetendaal - De psychologische manipulatie die gepaard ging met slavernij was vaak net zo schadelijk als de lichamelijke mishandeling die tot slaaf gemaakten ondergingen. Dit zien we onder andere terug bij de slavenopstand van Berbice. Dit was destijds de grootste slavenopstand uit de geschiedenis en bestond uit maar liefst 5.000 rebellen. Hoe ontstond deze opstand? En wat was de rol van psychologische manipulatie bij het falen van de opstand?

Op 23 februari 1763 bestormden meer dan 70 het sterkste wapen van de rebellen en uiteindelijk de sleutel tot slaaf gemaakten de Magdalenenburg tot het succes van de opstand. Daarnaast namen de rebelplantage in Berbice, destijds een Nederland- len een hit-and-run-tactiek aan waartegen de Europeanen se kolonie gelegen aan de noordkust van nauwelijks konden optreden. De Europese legers ploeterZuid-Amerika. Bij deze bestorming werden den met moeite door het tropische oerwoud met haar hete de plantagedirecteur en een blanke timmerman vermoord, en vochtige klimaat. Bovendien waren de Europeanen niet waarna de plantage bezet werd. Onder leiding van Cuffy, de bestand tegen de tropische ziektes die het oerwoud met aanvoerder van de slavenopstand, bewapenden de rebellen zich meebracht. zich met geweren en munitie van de veroverde plantage en Maar liefst tien maanden lang wisten de rebellen het trokken naar naburige plantages. In een mum van tijd was grondgebied vast te houden, een bijzondere prestatie. De het grootste deel van Berbice door de tot slaaf gemaakten grenzen van de koloniale macht werden goed zichtbaar in bezet. Plantages werden vernield, huizen werden verbrand deze strijd. De Europeanen wisten dat extra mankracht de en de blanke bewoners werden naar de kust verdrongen. enige manier zou zijn om de opstand een halt toe te roepen. In de jaren voor de slavenopstand van Berbice was de Na een aantal mislukte tegenaanvallen besloten de koloNederlandse kolonie in korte tijd fors gegroeid. Duizenden nialisten in november 1763 om een leger samen te stellen Afrikanen werden naar de kolonie vervoerd, waardoor de bestaande uit Europese hulptroepen van de omringende verhouding tussen de Europeanen en de tot slaaf gemaak- koloniën, tot slaaf gemaakten en inheemse bondgenoten. ten steeds schever werd. Op de vooravond van de opstand Inheemse bondgenoten en tot slaaf gemaakten werden telde Berbice maar liefst vijfduizend tot slaaf gemaakten, vaak tot steun gedwongen of overgehaald met beloftes van tegenover slechts 350 Europeanen. Deze verhouding was vrijheid en politieke, economische of militaire voordelen.

De diensten van deze bevolkingsgroepen als verkenners, absolute meerderheid en een sterke positie aan het begin spionnen, gidsen, slavenjagers, lastdragers en roeiers waren van de opstand. essentieel bij het herstel van het slavenregime. De inheem- Maar daarnaast speelden andere factoren ook een rol bij sen waren wel goed bestand tegen het tropische klimaat en het falen van de opstand. Zo was de interne organisatie bij de bijbehorende ziektes. Hierdoor waren zij in staat om ver- de rebellen chaotisch en deze instabiliteit was een zwakte der de jungle in te trekken en verslag uit te brengen aan de in de verdediging van de rebellen. Desalniettemin toont de kolonisten. Daarnaast konden de inheemsen premies verdie- opstand van Berbice hoe krachtig en onderdrukkend de psynen met het jagen op de rebellen in de bossen. De Nederlan- chologische manipulatie van slavernij kan zijn. d ders pasten deze weldoordachte tactiek maar al te graag toe. Door premies uit te geven voor het opjagen van rebellen, werd de vijandigheid tussen de Inheemsen en de tot slaaf gemaakten aangewakkerd waardoor toekomstige slavenopstanden voorkomen konden worden. De extra mankracht en het expertise van de inheemsen zorgden in de zomer van 1764 voor een keihard herovering van de kolonie. Maar liefst 1800 tot slaaf gemaakten kwamen om het leven en alle rebellenleiders werden geëxecuteerd. Een deel van hen werd levend verbrand, anderen werden opgehangen. Van de beloftes die aan de Inheemsen en tot slaaf gemaakten waren gemaakt die meevochten met de kolonisten, kwam niets terecht. Slechts enkele tot slaaf gemaakten kregen vrijheid, de rest werd terug gestuurd naar een plantage. De inheemsen kregen geen politieke inspraak of economische voordelen. De slavenopstand in Berbice maakt duidelijk hoe moeilijk het voor koloniale besturen was om gezag uit te oefenen, met name in een confrontatie met grootschalig verzet, zonder steun van onderdrukte groepen zoals Inheemsen en tot slaaf gemaakte. Door middel van manipulatie, angst en geweld werd de hulp van deze groepen afgedwongen. Van gemaakte beloftes kwam achteraf niets terecht. Wanneer men in vogelvlucht kijkt naar de opstand, kan geconcludeerd worden dat als de inheemsen en de tot slaaf gemaakten die voor de Nederlanders vochten de kant van de rebellen hadden gekozen, de opstand wellicht langer stand had gehouden of zelfs definitief was geslaagd. De rebellen hadden immers een

Adverteren in Eindeloos? Interesse?

Stuur een mail naar: eindeloos@kleio-amsterdam.nl