ελληνισμός 2016/03

MAGYARORSZÁGI GÖRÖGÖK ORSZÁGOS ÖNKORMÁNYZATA 1054 BUDAPEST, Vécsey u. 5.

ελληνισμός Έκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας • Μάρτιος 2016

ΣΤΗ ΜΝΉΜΗ ΤΩΝ ΜΑΧΗΤΏΝ ΤΟΥ ΔΣΕ

1

περιεχόμενα / tartalom

Τα νέα μας Híreink

Λογοτεχνία Irodalom

9

3

Ιστορία Történelem

13

Η χώρα του ουράνιου τόξου Szivárványország

Μνήμη Megemlékezés

20 Χωρίς σύνορα Határtalanul

2

23

16

σχολείο iskola

26

Ιστορία Történelem

30

Γιορτάζοντας την εθνική μας εορτή και κρατώντας πιστά τις παραδόσεις Το Σάββατο 19 Μαρτίου με λαμπρότητα γιόρτασαν οι Έλληνες της Ουγγαρίας την επέτειο της 25ης Μαρτίου της διπλής μας Εθνικής Εορτής, της Επανάστασης του 1821 και του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, που οργανώθηκε από τις Αυτοδιοικήσεις Ελλήνων Ουγγαρίας και Βουδαπέστης που ήταν συνάμα και χορηγός από κοινού με τις Αυτοδιοικήσεις του 13ου , του 12ου Δημοτικού Διαμερίσματος της ουγγρικής πρωτεύουσας αλλά και την πολύ σημαντική χορηγία του Ουγγρικού Υπουργείου Ανθρωπίνων Πόρων. Το πρωί είχε προηγηθεί η κατάθεση στεφάνων στο Μνημείο της πλατείας Petőfi μπροστά από την παραδοσιακή, ιστορική Ελληνική Εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ενώ ακολούθησε η Θεία Λειτουργία στο παρεκκλήσι της οδού Váci χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Αυστρίας και Εξάρχου Ουγγαρίας κ. Αρσενίου. Εκτός από τον Πρόεδρο της Α.Ε.ΟΥ κ.Γιώργο Κουκουμτζή, το Προεδρείο, τους εκπροσώπους των Ελληνικών Αυτοδιοικήσεων στην Ουγγαρία, τους ιθύνοντες του Ελληνικού Σχολείου «Μανώλης Γλέζος» τις εκδηλώσεις τίμησαν με την παρουσία τους ο Πρέσβυς της Ελλάδας στην Ουγγαρία κ. Δημήτρης Γιαννακάκης, ο Έλληνας Πρόξενος κ.Λουκάς Τσώκος καθώς και το υπόλοιπο προσωπικό της Ελληνικής Πρεσβείας στη Βουδαπέστη με άλλους επισήμους από τον ελληνο-ουγγρικό χώρο. Στην βραδινή εκδήλωση στο πολιτιστικό κέντρο Radnóti Miklós (RaM) ξεχώρισε το ιδιαίτερα προσεγμένο πρόγραμμα των μαθητών του Ελληνικού Σχολείου «Μανώλης Γλέζος» που ήταν πλούσιο και ποιοτικό, αποδεικνύοντας εμπράκτως για άλλη μια φορά την πολύ καλή δουλειά που γίνεται στο χώρο της Εκπαίδευσης στην Ουγγαρία. Στην εκδήλωση συμμετείχαν επίσης τα χορευτικό συγκροτήματα „Ελληνισμός”, „Χελιδονάκι” , η χορωδία „Καρυάτιδες”, η μουσική κομπανία ¨Ακρόπολις¨ και το Ερασιτεχνικό ανδρικό χορευτικό συγκρότημα „Λεβέντες”. Αξίζει επίσης να αναφέρουμε την σημαντική πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου Ελλήνων Ουγγαρίας, στο πάρκινγκ του RaM, για συγκέντρωση δωρεών σε τρόφιμα μακράς διάρκειας αλλά και κλινοσκεπασμάτων προς τους πρόσφυγες. Στην εκδήλωση της ελληνικής παροικίας το Σάββατο για την Εθνική Εορτή της 25ης Μαρτίου, η συμμετοχή του κόσμου ήταν μεγάλη. Μετά την λήξη του πολιτιστικού προγράμματος προσφέρθηκαν πλούσια εδέσματα, ο μπουφές ήταν δωρεάν για όλους ανεξαιρέτως και το γλέντι κράτησε μέχρι αργά το βράδυ. Αξίζει πράγματι ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους όσους συνέβαλαν εθελοντικά στην υλοποίηση μιας τόσο σπουδαίας εκδήλωσης.

Ανδρέας Οικονόμου

Καλή ανάρρωση πάτερ Ιωσήφ

Το Περιοδικό μας εύχεται ταχεία και πλήρη ανάρρωση στον ασθενούντα π.Ιωσήφ Κάλοτα, ο οποίος πέρασε πρόσφατα μια σοβαρή περιπέτεια με την υγεία του. Του ευχόμαστε ολόψυχα να ξεπεράσει τα προβλήματα και να επιστρέψει σύντομα υγιής στα καθήκοντα του .

Τα νέα μας | Híreink | 3

4

| Τα νέα μας | Híreink

Τα νέα μας | Híreink | 5

6

| Τα νέα μας | Híreink

Συνέντευξη με τον Μητροπολίτη Αυστρίας και Έ ξαρχο Ουγγαρίας κ.Αρσένιο Αρσένιος : «Οι Έλληνες ξεσηκώθηκαν όλοι μαζί ενωμένοι για να αποκτήσουν το περιπόθητο αγαθό της ελευθερίας» Κατά την διάρκεια της τελευταίας επίσκεψης του στην Ουγγαρία ο Μητροπολίτης Αυστρίας και Έξαρχος Ουγγαρίας κ.Αρσένιος παραχώρησε αποκλειστική συνέντευξη στο Περιοδικό ¨Ελληνισμός ¨ την οποία και δημοσιεύουμε : Αναφερόμενος στην σημασία του εορτασμού της Εθνικής μας Εορτής για την 25η Μαρτίου, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αυστρίας και Έξαρχος Ουγγαρίας κ. Αρσένιος τόνισε ότι : Σχετικά με την Εθνική μας Εορτή της 25Ης Μαρτίου γνωρίζετε, ότι γιορτάζουμε την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον τουρκικό ζυγό, το γεγονός ότι οι Έλληνες ξεσηκώθηκαν όλοι μαζί ενωμένοι για να αποκτήσουν το περιπόθητο αγαθό της ελευθερίας. Μετά από 400 και πλέον χρόνια σκλαβιάς το μήνυμα της επανάστασης εξαπλώθηκε από άκρη σε άκρη σε όλη την Ελλάδα και οι Έλληνες προτίμησαν να αγωνισθούν για την ελευθερία παρά για τον ζυγό της δουλείας. Το μήνυμα που επικράτησε σε όλη την Επικράτεια δεν ήταν άλλο από το ¨για του Χριστού την πίστη την αγία της πατρίδος την ελευθερία¨. Ήταν εκείνο το μήνυμα που οι μεγάλοι ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης πίστεψαν ότι τα χρόνια εκείνα της σκλαβιάς Ρωμιός, Έλληνας, σήμαινε ταυτόχρονα και Ορθόδοξος. Εκείνο δηλαδή που κράτησε την εθνική συνείδηση ήταν η ορθόδοξος πίστη. Η εκκλησία αγωνίσθηκε μαζί με τον λαό, όπως γνωρίζετε σε πολλά μέρη και οι κληρικοί ήταν εκείνοι που διαφύλαξαν την γλώσσα, η οποία γλώσσα βοήθησε ώστε να καλλιεργηθεί αργότερα και η επανάσταση και να κρατηθεί η εθνική συνείδηση. Η Εθνική μας εορτή συνδέεται επίσης με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου γιατί η γιορτή αυτή από μόνη της φέρει το μήνυμα της ελπίδας, της γέννησης του Χριστού στον κόσμο, ενός νέου ξεκινήματος για τον άνθρωπo. Με τον τρόπο αυτό λοιπόν οι πρόγονοι μας συνέδεσαν την γιορτή αυτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου με την Επανάσταση και ξεκίνησαν ¨εις το όνομα της πατρίδος, της πίστεως¨ για ένα καλλίτερο αύριο ελεύθερο με όλους μαζί ενωμένους. Η ενότητα εκείνη ήταν που βοήθησε ώστε να έχουμε τα ποθητά αποτελέσματα, η ενότητα και η πίστη στα ελληνικά ιδεώδη και στις παραδόσεις του γένους. Σχετικά με την φετινή επέτειο των 20 χρόνων από την ίδρυση του Ι.Ν των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, στο Χωριό Μπελογιάννη ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αυστρίας και Έξαρχος Ουγγαρίας κ.Αρσένιος ανέφερε ότι : Πράγματι φέτος συμπληρώνονται 20 χρόνια από την ιστορική ίδρυση της Ενορίας του Χωριού Μπελογιάννη και το κτίσιμο του Ιερού Ναού. Συμπληρώνονται 20 χρόνια από τότε που οι άνθρωποι του Χωριού, οι Έλληνες του Χωριού θέλησαν η Κοινότητα του Μπελογιάννη να έχει εκκλησία και ζήτησαν από τον τότε Μητροπολίτη Αυστρίας και Έξαρχο Ουγγαρίας κ.Μιχαήλ να τους βοηθήσει να κτισθεί ένας Ναός. Ο Μητροπολίτης ανταποκρινόμενος στο κάλεσμα αυτό των ανθρώπων του Χωριού μαζί με τον πατέρα Ιωσήφ Κάλοτα και τους ανθρώπους της Εξαρχίας αλλά και την χορηγία του Κωνσταντίνου Δαφέρμου έκτισαν τον Ναό αυτό που αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του Χωριού. Διαβάζοντας την ιστορία διαπίστωσα με συγκίνηση το πόσο οι άνθρωποι επιθυμούσαν ένα Ναό και το πόσο παρ’ όλες τις δυσκολίες που πέρασαν τα πέτρινα χρόνια, κράτησαν μέσα τους ζωντανή την ανάμνηση ενός Ναού στο Χωριό τους, με το Χριστός Ανέστη το Πάσχα, την Λειτουργία της

Ανάστασης, την Λειτουργία των Χριστουγέννων. Γι’ αυτό λοιπόν χαίρομαι που τότε τόσο προφητικά ο Μητροπολίτης κ.Μιχαήλ ανταποκρίθηκε θετικά σ’ αυτό το κάλεσμα των κατοίκων του Χωριού. Σήμερα η Εκκλησιά μας λειτουργεί κανονικά, θέλουμε να γεμίζει από ανθρώπους και επιθυμούμε να γιορτάσουμε το γεγονός αυτό των 20χρονων από την ίδρυση του Ναού. Στις 21 Μαϊου την ημέρα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης με μια Θεία Λειτουργία αλλά και ένα λαϊκό πανηγύρι θα γιορτάσουμε όλοι μαζί τα είκοσι χρόνια από την ίδρυση του Ναού. Για την εορταστική εκδήλωση (6/3/2015) της τοποθέτησης τιμητικής πλάκας στο σπίτι που έζησε και μεγαλούργησε ο μεγάλος Ελληνιστής φιλόλογος Ανδρέας Χόρβατ, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης κ.Αρσένιος επεσήμανε τα ακόλουθα : Είχα την ευκαιρία να παραβρεθώ στην εκδήλωση αυτού του μεγάλου Ελληνιστή Ανδρέα Χόρβατ. Ηρθα με χαρά διαπιστώνοντας την ανταπόκριση του κόσμου. Εκτιμώ ότι πρέπει να τιμούμε τους ανθρώπους που με μεγάλη αγάπη προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες στα ελληνικά γράμματα, στο ελληνικό ιδεώδες, το ελληνικό πνεύμα και γενικότερα στην Ελλάδα μας. Ο Ανδρέας Χόρβατ υπήρξε ένας άνθρωπος που αγάπησε το ελληνικό πνεύμα, τα ελληνικά γράμματα και αγωνίσθηκε ώστε να γίνουν γνωστά τόσο στην Βουδαπέστη όσο και σε ολόκληρη την Ουγγαρία. Έτσι λοιπόν εμείς οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Ανδρέα Χορβατ. Θα ήθελα να αναφερθώ επίσης στην πολύ αξιόλογη αυτή πρωτοβουλία της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας να τιμήσει με αυτόν τον τρόπο αυτόν τον μεγάλο Ελληνιστή. Γνωρίζετε ότι υπάρχουν και άλλοι πολλοί που έχουν αγωνισθεί για να καλλιεργηθεί αυτό το κλίμα φιλίας μεταξύ της Ουγγαρίας και της Ελλάδας. Το χρειαζόμαστε, τους χρειαζόμαστε αυτούς τους ανθρώπους. Όπως προσέφεραν πολλοί Έλληνες στην Ουγγαρία έχουμε και πολλούς Ούγγρους που προσέφεραν και προσφέρουν στην Ελλάδα. Πρέπει να καλλιεργούμε αυτές τις σχέσεις, πρέπει να τιμούμε αυτούς τους ανθρώπους γιατί έτσι συνεχίζεται αυτή η γέφυρα μεταξύ Ελλάδας και Ουγγαρίας. Όπως είπαμε και χθες δεν είναι σωστό να μένουμε σε προκαταλήψεις και να υψώνουμε τείχη την στιγμή που υπάρχουν τόσο μεγάλοι άνθρωποι του πνεύματος που αγάπησαν την Ελλάδα, προάγοντας αυτό το πνεύμα φιλίας, συνεργασίας, ειρήνης και συνύπαρξης. Εμείς χρωστάμε πολλά στην Ουγγαρία και θέλουμε να συνεχίσουμε να υπάρχει αυτή η αγάπη για κάθε τι το ελληνικό, το οποίο προάγει αυτή την συνεργασία. Σεβασμιώτατε, εκ μέρους των αναγνωστών του Ελληνισμού σας ευχαριστώ για την συνέντευξη και σας ευχόμαστε ό, τι το καλλίτερο. Κι’ εγώ σας ευχαριστώ και πάλι για την αγάπη σας και την φιλοξενία σας πολύ τακτικά μέσα από τις σελίδες του Ελληνισμού και θα ήθελα να ευχηθώ σε όλους τους Έλληνες και τους αναγνώστες καλή δύναμη να έχουν υγεία, να έχουν την ευλογία του Θεού, να προκόβουν, να βρισκόμαστε σε ευχάριστες και καλές στιγμές, ενωμένοι όλοι μαζί να δημιουργούμε για τον μέλλον, για την Ουγγαρία και την Ελλάδα μας. Ανδρέας Οικονόμου

ιστορία | Történelem | 7

Interjú Arszeniosz metropolita úrral Az alábbiakban Arszeniosz, Ausztria metropolitája, Magyarország és Közép-Európa exarchájának exkluzív interjúját közöljük, amelyet folyóiratunknak legutóbbi magyarországi látogatása során adott.

A március 25-i görög nemzeti ünnep apropójából őszentsége Arszeniosz hangsúlyozta: „Március 25-i nemzeti ünnepünkkel kapcsolatban arra emlékezünk, hogy Görögország felszabadult a török iga alól: a görög nép egy emberként lázadt fel, hogy elnyerje a rég áhított kincset, a szabadságot. Több mint 400 évnyi rabságot követően a szabadságharc híre futótűzként jutott el Görögország minden szegletébe: a nép a rabiga helyett a harcot választotta. A görögök lakta területek mindegyikébe eljutott a következő jelmondat: «Krisztus hitéért és a haza szent szabadságáért». Ez volt az az üzenet, amely a szabadságharc hőseiben megerősítette a tudatot, hogy a «hellén» és a «görög» szavak mindig is egyet jelentettek az ortodox kereszténységgel.

Az újgörög nyelv- és irodalom nagy tudósa, Horváth Endre egykori lakásánál idén március 6-án ünnepélyes keretek között emléktábla-avatásra került sor. Az eseménnyel kapcsolatban őszentsége a következőket mondta: „Volt szerencsém részt venni a Horváth Endre tiszteletére rendezett ünnepségen. Örömmel tettem eleget a meghívásnak. Úgy vélem, tisztelettel kell adóznunk azok előtt, akik szeretettől vezérelve szolgálták a görög írásbeliséget, a görög szellemiséget és úgy általában Görögországot. Horváth Endre a görög kultúra szerelmese volt, és egész életében azon fáradozott, hogy egész Magyarországgal megismertesse azt. Így tehát örök hálával tartozunk Horváth professzornak. Nagy jelentőségű kezdeményezés volt a Magyarországi Görögök Országos Önkormányzata részéről, hogy a nagy tudós életművét ilyen méltó módon ünnepelhettük meg. Tudják, vannak még sokan mások, akik a Magyarország és Görögország között fennálló baráti légkör érdekében munkálkodtak. Munkájukra és őrájuk is szükségünk

Egyszóval az ortodox hit volt az, amelyen keresztül a nemzeti öntudat túlélte a századokat. Mint tudjuk, az egyház sokszor és sok helyütt együtt harcolt a nép oldalán, a papság pedig megőrizte a görög nyelvet, azt, melynek segítségével a nemzeti öntudat fennmaradhatott, és a szabadságharc eszméje később kibontakozhatott.

Nemzeti ünnepünk emellett az Angyali Üdvözletet is magában hordozza, mert ez utóbbi önmagában is a remény ünnepe, azt üzeni, hogy Krisztus világra jövetele az emberiség számára egy új kezdetet jelent. Így elődeink az Angyali Üdvözlet ünnepét összekötötték a szabadságharccal, melyet együttes erővel indítottak «a haza és a hit nevében», egy jobb jövő reményében. Mert ennek az erőnek köszönhetően sikerült elérniük a hőn áhított eredményeket, a görög eszményekben és a népünk hagyományaiban rejlő egységet és hitet.”

A beloianniszi Szent Konstantin, Heléna és Demeter templom alapításának idei, 20 éves jubileumával kapcsolatban őszentsége Arszeniosz metropolita a következőket nyilatkozta: „Idén már húsz éve, hogy létrejött a beloianniszi egyházkerületünk, és megépült maga a templom is. Húsz éve annak, hogy a falu lakói elődöm, Mihail metropolita segítségéért folyamodtak azért, hogy Beloiannisz községben egy templomot emelhessenek. Őszentsége a görög és magyar lakók kérésének eleget téve, Kalota József esperes és a magyarországi exarchátus segítségével, valamint Konstantinos Dafermos nagylelkű adományával felépíttette az épületet, amely azóta már a falu történelmének fontos részét képezi. A község történetét olvasva magam is meghatódva jöttem rá, hogy a lakók mennyire várták már, hogy templomuk lehessen, mert a kedvezőtlen politikai viszonyok évtizedei alatt sem szűntek meg emlékezni hajdani szülőfalvaik templomairól, a húsvéti «Krisztus feltámadt» köszöntésekről, a feltámadási és a karácsonyi liturgiákról.

Ezért örülök tehát, hogy abban az időben Mihail metropolita egy előrelátó lépéssel ennek a kérésnek eleget tett. Templomunk pedig azóta is működik, és reményeink szerint a továbbiakban még több emberrel fog megtelni. Azt kívánjuk, hogy idén május 21-én, az átadás 20. évfordulóján, Szent Konstantin és Szent Heléna napján, mindannyian együtt ünnepeljünk a szent liturgiával és az azt követő zenés-táncos mulatsággal.„

8

| ιστορία | Történelem

van. Ahogy sok görög hozott áldozatokat Magyarországért, úgy sok magyar is megtette ugyanezt Görögország érdekében is. Ápolnunk kell ezeket a kapcsolatokat, ezeket az embereket pedig meg kell becsülnünk, mert így a két ország közötti híd még sokáig fennmarad. Ahogy azt tegnap is említettük, nem helyes falakat emelni és sztereotípiákban élni, amikor a szellemiség ilyen formátumú képviselői élnek közöttünk, akik szerették és szeretik Görögországot, és a barátság, együttműködés, béke és együttélés eme szellemében munkálkodtak. Sokkal tartozunk Magyarországnak, s szeretnénk, ha továbbra is fennállna ez a szeretet, amellyel a magyarok viseltetnek bármi felé, ami görög, tovább erősítve ezzel az együttműködést.”

Olvasóink nevében szeretném megköszönni ezt az interjút, és minden jót kívánok Önnek. „Én is köszönöm a szeretetüket, és hogy ilyen gyakori «vendégük» lehetek magazinjuk hasábjain. Jó erőt, egészséget, Isten áldását kívánom az olvasóknak és minden görögnek, sikereket, további sok boldog közös pillanatot, hogy mindannyian együtt munkálkodhassunk a jövőért, Magyarországért és Görögországért.”

Andreas Oikonomou

Επίσκεψη σε Φλώρινα και Θεσσαλονίκη Μετά από πρωτοβουλία του Προέδρου της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας κ.Γιώργου Κουκουμτζή 8 με 12 Μαρτίου πραγματοποιήθηκε επίσκεψη με τρία λεωφορεία δύο από την Βουδαπέστη και ένα από το Χωριό Μπελογιάννη σε Φλώρινα και Θεσσαλονίκη. Στη Φλώρινα οι Έλληνες της Ουγγαρίας σε μια ιδιαίτερα συγκινητικά φορτισμένη εκδήλωση κατέθεσαν στεφάνια τιμώντας την μνήμη των περίπου 800 μαχητών και μαχητριών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) που έπεσαν στην μάχη της Φλώρινας τον Φεβρουάριο του 1949. Στο σημείο που βρίσκεται ο ομαδικός τάφος δεσπόζουν σήμερα οι φιγούρες των γλυπτών από τα ίδια τα εκμαγεία του μνημειώδους έργου του Μέμου Μακρή που είναι αφιερωμένο στα θύματα του ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Μαουτχάουζεν της Αυστρίας και αποτελεί πολύτιμη προσφορά της κόρης του δημιουργού Κλειώς Μακρή. Φέτος συμπληρώνονται 70 χρόνια από την ίδρυση του ΔΣΕ και το Μνημείο της Φλώρινας μπορούμε να πούμε ότι αποτελεί αντάξιο δείγμα της προσφοράς και της μεγάλης θυσίας των νεκρών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.

Στη Θεσσαλονίκη την Παρασκευή 11 Μαρτίου πραγματοποιήθηκε το καθιερωμένο ετήσιο αντάμωμα των Ελλήνων της Ουγγαρίας ξυπνώντας έντονες μνήμες από το παρελθόν μέσα σε γιορτινή ατμόσφαιρα σε μια πολύ καλά οργανωμένη εκδήλωση που έγινε στο Κέντρο συνεστιάσεων «Μάνθος» στην Πολίχνη Θεσσαλονίκης. Οι Έλληνες της Ουγγαρίας είχαν την ευκαιρία να συναντήσουν συγγενείς, παλιούς συνοδοιπόρους, φίλους, συμμαθητές κ.α ζώντας για άλλη μια φορά από κοντά υπέροχα συναισθήματα με τις στιγμές να κυλούν και την διάθεση τους να δυναμώνει μέσα από τους χορούς και τα τραγούδια που διήρκεσαν μέχρι το πρωϊ. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε βέβαια τους «αφανείς ήρωες» που εργάσθηκαν εδώ και δύο μήνες σκληρά για την επίτευξη του ταξιδιού καθώς και όλους όσους επίσης βοήθησαν εθελοντικά από την Ουγγαρία και την Ελλάδα στην άρτια οργάνωση της επίσκεψης αυτής (συντονισμός λεωφορείων, ξενοδοχείων, προγραμμάτων κλπ) που στέφθηκε με επιτυχία, όπως και η συνάντηση της Αθήνας τον Νοέμβρη, αποδεικνύοντας ότι όταν οι Έλληνες βάλουν από κοινού έναν στόχο τον επιτυγχάνουν. Ανδρέας Οικονόμου

ιστορία | Történelem | 9

10 | ιστορία | Történelem

11

Μεσολόγγι 1826 Η Έξοδος των Ελεύθερων Πολιορκημένων

Ευαγγελία Τσαρούχα

Πήγες εις το Μεσολόγγι Την ημέρα του Χριστού, Μέρα που άνθισαν οι λόγγοι, Για το τέκνο του Θεού.

,

Σου ήλθε ομπρός λαμποκοπώντας Η Θρησκεία μ΄ένα σταυρό, Και το δάκτυλο κινώντας Όπου ανεί τον ουρανό, Σ’ αυτό, εφώναξε, το χώμα Στάσου ολόρθη, Ελευθεριά, Και φιλώντας σου το στόμα Μπαίνει μέσ’ στην εκκλησιά. (Ύμνος εις την Ελευθερίαν, στροφές 88-90 )

Ο 25χρονος Διονύσιος Σολωμός έγραψε τον Ύμνο εις την Ελευθερίαν στη Ζάκυνθο, τον Μάιο του 1823, σε μία περίοδο ιδιαίτερης έξαρσης της Ελληνικής Επανάστασης. «…Δε θέλω να περάσει κανενός από το μυαλό πως την ώρα που νικούν οι δικοί μας στο Μαραθώνα, εγώ κάθομαι και τραγουδώ για ένα βοσκόπουλο…»), έγραφε σ’ έναν φίλο του.

158 στροφές συνθέτουν τoν Ύμνο, όπου η Ελευθερία ταυτίζεται με την Ελλάδα. Στη θεματική ενότητα των στροφών 88-122 αναφέρεται η πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου και ο πνιγμός των Τούρκων στον ποταμό Αχελώο.

Tο Μεσολόγγι κατείχε πάντα σημαντική θέση στη Δυτική Ελλάδα. Στα βορειοδυτικά του Μεσολογγίου υπάρχουν τα ερείπια της αρχαίας πόλης, η οποία αναφέρεται στα έργα του Ομήρου, διότι συμμετείχε στον τρωικό πόλεμο. Η πόλη καταστράφηκε στον καιρό της ελληνιστικής εποχής, και στα ερείπιά της χτίστηκε η νέα πόλη με 30 πύργους και 7 πύλες. Από τον συνοικισμό των ψαράδων σχηματίστηκε ένα μικρό ναυτικό κέντρο, το οποίο μέσα σε λίγες δεκαετίες εξελίχθηκε σε σημαντικό εμπορικό λιμάνι. Με την έκρηξη της επανάστασης του 1770 (Ορλωφικά) συγκροτήθηκε στο Μεσολόγγι προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση υπό την αρχηγία του Παναγιώτη Παλαμά, του διδάσκαλου του έθνους, ο οποίος ήταν προπάππος του Κωστή Παλαμά. Οι συνέπειες αυτής της ενέργειας ήταν δραματικές, και αφού τον Απρίλιο ο στόλος του Μεσολογγίου καταστράφηκε και η πόλη πυρπολήθηκε, οι Μεσολογγίτες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να καταφύγουν στα Επτάνησα. Μετά την λήξη των εχθροπραξιών, οι κάτοικοι επέστρεψαν, ανοικοδόμησαν την πόλη τους και επανίδρυσαν τον στόλο τους. Το Μεσολόγγι επαναστάτησε ξανά στις 20 Μαΐου του 1821. Οι κάτοικοι αντιστάθηκαν στις επιθέσεις της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και το 1822 έγινε η Πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου (25 Οκτωβρίου – 25 Δεκεμβρίου), το 1823 ακολούθησε η πολιορκία του Αιτωλικού, που σκοπός των Τούρκων ήταν να πολιορκήσουν το Μεσολόγγι για δεύτερη φορά. Οι Έλληνες είχαν μαζί τους έξι πυροβόλα που έφεραν από το Μεσολόγγι και στις 17 Νοεμβρίου, 300 Σουλιώτες και ντόπιοι, υπό τις διαταγές του Κίτσου Τζαβέλα επιτέθηκαν εναντίον του τούρκικου στρατού και νίκησαν. Η τρίτη επίθεση – που ονομάζετει Δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου - ξεκίνησε στις 15 Απριλίου του 1825 από τον στρατηγό Κιουταχή, Μεχμέτ Ρεσίτ πασά,(1780-1839), του οποίου ο στρατός αριθμούσε 30.000 άντρες και αργότερα ενισχύθηκε με άλλους 10.000, οι οποίοι καθοδηγούνταν από τον στρατηγό στόλου Ιμπραήμ, Reşid

12 | Λογοτεχνία | Irodalom

Mehmed Paşa (1780-1839),. Η Δεύτερη αυτή ισχυρή πολιορκία του Μεσολογγίου κράτησε ένα χρόνο. Ο Ιμπραήμ επεδίωξε να εξαντλήσει τους πολιορκημένους με αποκοπή όλων των οδών επικοινωνίας και εφοδιασμού. Ο Μιαούλης δεν κατάφερε, παρά τις προσπάθειες του, αυτή τη φορά να λύσει τον αποκλεισμό και να ανεφοδιάσει το Μεσολόγγι με τρόφιμα και όπλα. Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης δεν κατόρθωσε να επιτεθεί από τις πλαγιές του Ζυγού, γιατί ο Ιμπραήμ είχε πληροφορηθεί τα σχέδια των πολιορκημένων. Οι πολιορκημένοι, εξαντλημένοι από τις μάχες, τις ασθένειες και την έλλειψη τροφής και πολεμοφοδίων, αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την πόλη με μυστική βραδινή έξοδο. Η έξοδος έγινε τη νύχτα της 10ης Απριλίου του 1826, ξημερώνοντας Κυριακή των Βαΐων. Χωρισμένοι σε τρεις ομάδες, οι ένοπλοι θα προστάτευαν ανάμεσά τους τα γυναικόπαιδα, ενώ όσοι δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν, θ’ αντιστέκονταν μέσα στην πόλη ανατινάζοντας πυριτιδαποθήκες. Καθώς όμως οι πολιορκητές επαγρυπνούσαν, μόνο ένα μέρος της φρουράς κατόρθωσε να διαφύγει, ενώ οι περισσότεροι άμαχοι επάνω στη σύγχυση οπισθοχώρησαν στο Μεσολόγγι, χάνοντας τη ζωή τους. Η πόλη κυριεύθηκε και καταστράφηκε . Τα γυναικόπαιδα που αιχμαλωτίστηκαν, πουλήθηκαν ως σκλάβοι. Η Έξοδος του Μεσολογγίου, αν εξαιρέσει κανείς τον αριθμό των θυμάτων της, επέδρασε θετικά στην εξέλιξη του ελληνικού απελευθερωτικού πολέμου.Το Μεσολόγγι παρέμεινε υπό την τουρκική κυριαρχία για περίπου 3 χρόνια, ενώ στις 2 Μαΐου 1829 η πόλη παραδόθηκε με συνθήκη στο νέο ελληνικό κράτος. Το Μεσολόγγι το 1937 αναγνωρίστηκε ως «Ιερά Πόλις» και η Κυριακή των Βαΐων ορίστηκε ως επέτειος της εξόδου. Ο Διονύσιος Σολωμός άρχισε να σχεδιάζει τους Ελεύθερους Πολιορκημένους του Μεσολογγίου στα μέσα του 1826. Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι - καθώς και Η γυναίκα της Ζάκυνθος - είναι ένα αριστούργημα του Σολωμού και της νεοελληνικής λογοτεχνίας, είναι το έργο ζωής του ποιητή, αφού τον απασχόλησε ως το τέλος της ζωής του. Το έργο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Έμεινε σε τρία Σχεδιάσματα. Το Α΄ Σχεδίασμα, είναι <<συνθεμένο εις είδος προφητικού θρήνου εις το πέσιμο του Μεσολογγιού>> , και λυρικό. Το Β΄ Σχεδίασμα, είναι γραμμένο σε δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους ζευγαρωτούς στίχους και απεικονίζει τα παθήματα των αγωνιστών στις τελευταίες μέρες της πολιορκίας. Αυτό άρχισε να το ξαναπλάθει σε νέα μορφή, σε στίχους λιτούς, χωρίς ομοιοκαταληξίες, στο Γ΄ Σχεδίασμα.

ΑΠΟ ΤΟ Β’ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ

ΑΠΟ ΤΟ Γ’ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ

1

1

Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει,

Μητέρα, μεγαλόψυχη στον πόνο και στη δόξα,

λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει.

κι αν στο κρυφὸ μυστήριο ζουν πάντα τα παιδιά σου

Τα μάτια η πείνα εμαύρισε, στα μάτια η μάνα μνέει,

με λογισμό και μ’ όνειρο, τι χάρ’ έχουν τα μάτια,

στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα καί κλαίει:

τα μάτια τούτα, να σ’ ιδούν μες στο πανέρμο δάσος,

«Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τί σ’ έχω γω στο χέρι;

που ξάφνου σου τριγύρισε τ’ αθάνατα ποδάρια

οπού συ μου ΄γινες βαρύ κι ο Αγαρηνός το ξέρει».

(κοίτα) με φύλλα της Λαμπρής, με φύλλα του Βαϊώνε!

7

Το θεϊκό σου πάτημα δεν άκουσα, δεν είδα ,

- «Κρυφή χαρά ΄στραψε σ΄ εσέ, κάτι καλὸ ΄χει ο νους σου,

ατάραχη σαν ουρανός μ’ όλα τα κάλλη πόχει,

πες, να το ξεμυστηρευτείς θες τ’ αδελφοποιτού σου;»

που μέρη τόσα φαίνονται καὶ μέρη ‚ναι κρυμμένα!

-«Ψυχή μεγάλη και γλυκειά, μετά χαράς στο λέω:

Αλλά, Θεά, δεν ημπορώ ν’ ακούσω τη φωνή σου,

Θαυμάζω τις γυναῖκες μας καὶ στ’ όνομά τους μνέω.

κι ευθύς εγάώτ’ ελληνικού κόσμου να τη χαρίσω;

Ἐφοβήθηκα κάποτε μη δειλιάσουν καὶ τις επαρατήρησα αδιάκοπα,

Δόξα ‚χ’ η μαύρη πέτρα του και το ξερό χορτάρι.

Για η δύναμη δεν είναι σ’ αυτές ίσια με τα’ άλλα δώρα.

Ο Πειρασμός

Απόψε, ενώ είχαν τα παράθυρα ανοιχτά για τη δροσιά, μία απ’ αυτές, ἡ νεώτερη, επήγε να τα κλείσει, αλλά μία άλλη της είπε: „Όχι, παιδί μου, άφησε να ΄μπεί η μυρωδιά από τα φαγητά, εἶναι χρεία να συνηθίσουμε”.

6 Έστησ’ ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν Aπρίλη, Kι’ η φύσις ηύρε την καλή και τη γλυκιά της ώρα, Kαι μες στη σκιά που φούντωσε και κλει δροσιές και μόσχους

Κι έτσι λέγοντας εματάνοιξε το παράθυρο, και η πολλὴ μυρωδιά των αρωμάτων εχυνότουν μέσα κι εγιόμισε το δωμάτιο.

Aνάκουστος κιλαϊδισμός και λιποθυμισμένος.

Και η πρώτη είπε: „Και το αεράκι μας πολεμάει”.

Xύνονται μες στην άβυσσο τη μοσχοβολισμένη,

Μία άλλη έστεκε σιμά στο ετοιμοθάνατο παιδί της.

Kαι παίρνουνε το μόσχο της, κι’ αφήνουν τη δροσιά τους,

Και άλλη είπε χαμογελώντας, να διηγηθεί καθεμία τ’ όνειρό της.

Kι’ ούλα στον ήλιο δείχνοντας τα πλούτια της πηγής τους,

Και μία είπε: „Μου εφαινότουν ότι όλοι εμείς, άντρες και γυναίκες, παιδιά και γέροι, ήμαστε ποτάμια, ποια μικρά, ποια μεγάλα, κι ετρέχαμε ανάμεσα σε τόπους φωτεινούς, σε τόπους σκοτεινούς, σε λαγκάδια, σε γκρεμούς, απάνου κάτου, κι έπειτα εφθάναμε μαζὶ στη θάλασσα με πολλὴ ορμή”.

Tρέχουν εδώ, τρέχουν εκεί, και κάνουν σαν αηδόνια.

Και μία δεύτερη είπε: Εγὼ ‚δα δάφνες. - Κι εγὼ φως ...

- Κι εγὼ σ’ φωτιά μίαν όμορφη π’ αστράφταν τα μαλλιά της.

Nερά καθάρια και γλυκά, νερά χαριτωμένα,

Έξ’ αναβρύζει κι’ η ζωή, σ’ γη, σ’ ουρανό, σε κύμα.

Aλλά στης λίμνης το νερό, π’ ακίνητό ‚ναι κι άσπρο, Aκίνητ’ όπου κι’ αν ιδής, και κάτασπρ’ ώς τον πάτο, Mε μικρόν ίσκιον άγνωρον έπαιξ’ η πεταλούδα, Που ‚χ’ ευωδίσει τς ύπνους της μέσα στον άγριο κρίνο.

Aλαφροΐσκιωτε καλέ, για πες απόψε τί ‚δες· Nύχτα γιομάτη θαύματα, νύχτα σπαρμένη μάγια!

Xωρίς ποσώς γης, ουρανός και θάλασσα να πνένε, Oυδ’ όσο κάν’ η μέλισσα κοντά στο λουλουδάκι, Γύρου σε κάτι ατάραχο π’ ασπρίζει μες στη λίμνη, Mονάχο ανακατώθηκε το στρογγυλό φεγγάρι, Kι’ όμορφη βγαίνει κορασιά ντυμένη με το φως του.

13 Eίν’ έτοιμα στην άσπονδη πλημύρα των αρμάτων Δρόμο να σχίσουν τα σπαθιά, κι’ ελεύθεροι να μείνουν Eκείθε με τους αδελφούς, εδώθε με το χάρο.

Λογοτεχνία | Ιrodalom | 13

Meszolongi 1826 A Szabad Ostromlottak exodusa

Caruha Vangelió

„Meszolongi felé jártál Karácsonynak hajnalán Aznap minden kivirágzott Istennek fia előtt.

Tündökölve állt elébed Keresztjével a Vallás Ujjával körbemutatva merre nyílik szemhatár – Ezen a földön – így kiáltott, – Szabadság, szilárdan állj!

Megcsókolt akkor, s belépett Az Úr házának ajtaján.”

(Himnusz a Szabadsághoz, 88-90. versszak) Szabó Antigoné fordítása

Dionisziosz Szolomosz 25 évesen írta meg a Himnusz a Szabadsághoz című poémáját Zakinthoszon, 1823-ban, a görög szabadságharc jelentős fellendülése idején. „… Nem szeretném, ha valaki is az gondolná rólam, hogy amikor a mieink győzedelmes csatáit vívják Marathónnál, én meg pásztorfiúkról dalolok…” - írta egy barátjának.

A Himnusz 158 versszakból áll, amelyben a megszemélyisített Szabadság azonos Görögországgal. A 88-122. tematikai versszakok Meszolongi első ostromáról, a kitörésről, a törökök üldözéséről és az Ahelóosz folyóba való fulladásukról szól.

Meszolongi mindig kulcsszerepet játszott Görögország nyugati részén. Meszolongi észak-nyugati részén ma is láthatóak az ókori város romjai, amelyet Homérosz is megemlít műveiben, mivel részt vett a trójai hadjáratban. Az ókori várost a hellenisztikus korban lerombolták, romjain épült fel - 30 bástyával és 7 kapuval - az új város. A halászok területén tengerparti központ alakult ki, amely pár évtized alatt jelentős kereskedelmi kikötővé fejlődött.

Az 1770-es Orlóf-féle felkelés kitörése idején Meszolongiban ideiglenes forradalmi kormány alakult Panajotisz Palamasz, a nemzet tanítómestere vezetésével, aki Kosztisz Palamasz költő dédnagyapja volt. Ennek drámai következményei voltak, miután áprilisban megsemmisült Meszolongi flottája, és a túlélők kénytelenek voltak elhagyni hazájukat, és a Jón-szigetekre menekülni. A viszálykodás után a lakók visszatértek, újjáépítették városukat és flottájukat.

Meszolongi 1821. május 20-án újra felkelt a török uralom ellen. Hősiesen visszaverte a török támadásokat, de 1822. október 25. – december 25. között az Oszmán Birodalom hadserege körülzárta a várost. Az ostromlottak sikeres kitörése karácsony hajnalán történt. 1823 tavaszán, Etolia ostroma után akarták körülzárni Meszolongit, de a meszolongiak tüzérsége, Szuli 300 felkelője Kicosz Dzavelasz vezetésével meghiúsította Meszolongi második ostromát. Az igazi második ostrom 1825. április 15-én kezdődött Reşid Mehmed Paşa (1780-1839) nagyvezér vezetésével (30.000 haderővel), amelyhez később Ibrahim, Koca Hüsrev Mehmed Paşa (1769 –1855. március 3.) tengernagy 10.000 harcosa is csatlakozott. Meszolongi eme ostroma egy évig tartott. Ibrahim arra törekedett, hogy teljesen kimerüljenek az ostromlottak, élelem és hírszerzés hiányában.

Miaulisz tengernagynak - minden leleményessége ellenére –

14 | Λογοτεχνία | Irodalom

nem sikerült élelmet és fegyvert csempésznie Meszolongiba.

Jeorjiosz Karaiszkakisznak sem sikerült támadást intéznie Zigosz-hegy felől, mert Ibrahim tudomást szerzett tervéről.

A harcoktól, éhségtől, betegségektől kimerült ostromlottak mégis úgy határoztak, hogy éjszaka titokban kivonulnak a városból. A kivonulást 1626. április 10-én, virágvasárnap hajnalán valósították meg. Három csoportba tömörültek, középre fogva a gyerekeket és az asszonyokat, akik nem tudtak menetelni, azok a városban maradtak, hogy ellenálljanak és felrobbantsák a fegyverraktárakat. Az ostromló őrség ébersége miatt csak nagyon kevesen tudtak kitörni az ostromzárból, a fegyvertelen tömeg visszafordult a város felé, de sokan estek el a két tűz közé szorulva. A várost elfoglalták és megsemmisítették. Az életben maradottak szolgasorba kerültek.

Meszolongi exodusa, ha eltekintünk az áldozatok nagy számától, pozitívan hatott a görög szabadságharc fejlődésére.

Meszolongi három évig volt török uralom alatt, 1829 májusában szerződéssel az új görög államhoz került.

1937-ben Meszolongi megkapta a „Szent Város” elismerést, a Virágvasárnap pedig az exodus évfordulója lett.

Dionisziosz Szolomosz már 1826-ban elkezdte tervezni a Meszolongi Szabad Ostromlottakat. A Szabad Ostromlottak – miként A zakinthoszi asszony is - Szolomosz és a görög irodalom remekművei közé tartozik, amelyen a költő egész pályafutása alatt dolgozott. A mű így is töredékekben maradt fenn az utókorra, három variánsa létezik. Az I. variáns „Meszolongi elestének siratóének formában való lírai szintezése”. A II. variáns párosan rímelő versus politikusban íródott, és a harcoló emberek szenvedéseit ábrázolja az ostrom utolsó napjaiban.

Ezt fejlesztette tovább a III. variánsban új formában, egyszerű verssorokkal, rímelés nélkül. Mindhárom variánsban jegyzetek, illetve prózaversek is maradtak fenn a kéziratokban, mint a következő részlet a II. variánsból:

7.

A III.variáns-ból:

„– Titkos öröm ég arcodon, valami szépre gondolsz.

Fedd fel nekem a titkodat, kenyeres pajtásodnak.

„6. A KISÉRTÉS

– Ezer örömmel felfedem, páratlan, kedves lélek,

Erosz s a szőke Április vidám körtáncra perdült, és a természet rátalált szép, édes évszakára, s a sűrűsödő árnyékban, mely csupa harmat, illat, sosem hallott madárdal szól, bűvös álomba ringat. És a csermely tiszta vize édesen csörgedezve ömlik el a dús illatot árasztó szakadékban, s míg beszippantja illatát, s harmatot ad cserébe, s a napsugárnak tárja fel forrása minden kincsét, most itt szökkel, most arra fut, csalogánydalt utánoz.

Zuhogva tör az élet fel tengeren, földön, égen, ámde a tó vizén, amely átlátszó, mozdulatlan, mozdulatlan, bármerre nézz, fenékig kristálytiszta, egy különös árny-alakkal játszadozott a lepke, mely a vízililiomon illatból szőtte álmát.

Habkönnyű-árnyékű szellő, mondd, mit láttál ma éjjel?

Csodákkal teli éjszakát, varázsok éjszakáját!

Oly nesztelen, oly hangtalan a föld, az ég, a tenger, mint amikor méhecske száll a kis virág kelyhére: a tó tükrén egy pont ragyog fehéren, meg se rendül, körötte csak a telihold fénynyalábja vegyül el, s egy holdsugárba-öltözött gyönyörű lány merül fel.”

Asszonyainkat csodálom, róluk szeretnék szólni: Korábban attól tartottam, hogy elhagyja őket a bátorság, ezért szüntelen figyeltem őket, hiszen a bátorság nem olyan adomány, melyből bőven részesült nemük. Ma estefelé szobájukat szellőztették, s nyitva állt az ablakuk. Akkor a legfiatalabbikuk épp készült bezárni, de egy idősebb így szólt hozzá: – Hagyd, lányom, bejönni az ételszagot, hozzá kell szoknunk.

S ezeket mondván újra szélesre tárta az ablakot, s a különféle illatok elárasztották a szobát.

Akkor az első megjegyezte: - Még a szellő is ellenünk harcol…

Egy másik asszony haldokló gyermeke ágya mellé állt.

Egy következő mosolyogva kérte a többieket, hogy meséljék el, mit álmodtak. Akkor az egyikük azt mesélte: - Álmomban mi mindannyian, férfiak és nők, gyermekek és öregek, kisebb-nagyobb folyókká váltunk, napfényes tájakon, sötét vidékeken, völgyeken és szakadékokon át fel-le folytunk, s aztán közös áradatként elértük a tengert.

S a többiek folytatták: - Én babérokat láttam.

Szabó Kálmán fordítása

- Én fényt.

- Én egy tűzben lángoló szikrázó hajú szépséget.”

Szabó Antigoné fordítása

A Szabad Ostromlottak ezzel a három sorral fejeződik be, amely az Ostromlottak elszántságát mutatja a kitörés előtt: „13.

Készek rá, hogy a fegyverek pusztító özönében Kardjukkal utat vágjanak; és szabadok maradnak – Amott testvéreik között, itt szemközt a halállal.”

Szabó Antigoné fordítása

Λογοτεχνία | Ιrodalom | 15

Η χώρα του ουρανίου τόξου της dr. Νικολέτας Μήλιος Έζησε μια περιπετειώδη ζωή που συνδέεται τόσο με την ελληνική όσο και την ουγγρική ιστορία, έχοντας πάντα ως γνώμονα την ανάδειξη αξιών. Ευχαριστιέται λέει την δουλειά του και θα ήθελε να αφήσει το σημάδι του στον κόσμο, αλλά επιθυμεί κάποτε την σκυτάλη να την πάρουν οι νέοι. Συνομιλητής μου δεν είναι άλλος από τον ο κ. Αρχιμήδη Σιδηρόπουλο, Διευθυντή του Ινστιτούτου Ερευνών Ελλήνων Ουγγαρίας. Γεννήθηκες στην Πτολεμαΐδα και βρέθηκες στην Ουγγαρία στα τέσσερά σου. Τι θυμάσαι από την εποχή εκείνη; Τίποτα. Αυτό που ξέρω είναι ότι πρώτα-πρώτα μας πήγαν στην Αλβανία, όπου οι 60.000 πρόσφυγες «κατανεμήθηκαν» ανάμεσα σε διάφορες χώρες. Οι περισσότεροι, γύρω στους 25.000 βρέθηκαν στο Τασκένδη της πρώην ΕΣΣΔ, ενώ στην Ουγγαρία έως το 1950 πέρασαν 7.300 άτομα. Με ποιούς έφτασες στην Ουγγαρία; Στους ταραχώδεις καιρούς εκείνους η οικογένειά μου ήταν διασκορπισμένη: ο ένας αδελφός μου βρέθηκε στην Τασκένδη, ο άλλος στη Βουλγαρία, ενώ εγώ με τις δύο μεγάλες αδελφές μου ήρθα στην Ουγγαρία. Η μία αρχικά βρισκόταν στο Tótkomlós, αργότερα όμως σμίξαμε στον παιδικό σταθμό του Balatonalmádi, όπου εκείνες με πρόσεχαν πάρα πολύ. Ο πατέρας μου πέθανε τον Ιούλιο του 1949 σε μία από τις τελευταίες μάχες του εμφυλίου, πράγμα που μάθαμε μόνο αργότερα. Τότε ο ένας αδελφός μας ήρθε στην Ουγγαρία, ο άλλος όμως έμεινε έως το 1978 στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, και ήταν ο πρώτος που επαναπατρίστηκε στην Ελλάδα. Προήλθες λοιπόν σε μια ταραχώδη ιστορική περίοδο, η ιστορία όμως έγινε μέρος της ζωής σου για πάντα. Ακριβώς. Ήταν η εποχή των διαφόρων παιδικών σταθμών και της ελληνικής συνοικίας στο «Ντόχανυγκιαρ». Η μητέρα μου κατέβαλε τεράστιες προσπάθειες να κρατήσει ενωμένη την οικογένειά μας και να μας σπουδάσει. Το 1962 έδωσα «πανουγγρικές» εξετάσεις στο λύκειο Eötvös József, καθώς και στο πανεπιστήμιο ELTE, από όπου απέκτησα το πτυχίο ιστορικού και καθηγητή ρωσικής φιλολογίας. Μετά το δεύτερο εξάμηνο ήθελα να σπουδάσω και λαογραφία, οι κύκλοι της οποίας εκείνη την εποχή όμως ήταν πολύ κλειστοί. Η λαογραφία όμως έγινε μέρος της ζωής μου μέσα από τον χορό. Χόρευες; Στο λύκειο άρχισα να παρακολουθώ μαθήματα ουγγρικών παραδοσιακών χορών στο Κεντρικό Συγκρότημα KISZ (κάναμε πολύ δύσκολες πρόβες εκεί), πράγμα που συνέχισα και στο πανεπιστήμιο, και μπορώ να πω ότι το λάτρευα. Μετά από σκληρή δουλειά έγινα σολίστ, και το 1970 στο Keszthely κέρδισα τον διαγωνισμό «βέρμπουνκ» που είναι ένας κατεξοχήν ουγγρικός ανδρικός χορός. Είμαι υπερήφανος γι› αυτό, γιατί είναι σπάνιο ένας «ξένος» να είναι τόσο καλός γνώστης της ουγγρικής παράδοσης. Η ελλανόδικη επιτροπή αξιολογούσε την απόδοσή μου, χωρίς να ξέρει ότι είμαι Έλληνας. Τι άλλο οφείλεις στους ουγγρικούς παραδοσιακούς χορούς; Στο χορευτικό του πανεπιστημίου γνώρισα και την μέλλουσα σύζυγό μου, η οποία μου χάρισε και δύο πανέμορφες κόρες. Με τι ασχολήθηκες μετά που απόκτησες το πτυχίο; Άρχισα να εργάζομαι στην φοιτητική εστία του Λυκείου József Attila ως εκπαιδευτικός, και αργότερα έγινα ειδικός επόπτης των εστιών της Βουδαπέστης. Το 1981 απέκτησα πτυχίο κοινωνιολόγου στο πανεπιστήμιο ELTE. Το 1985 έλαβα μια υποτροφία του ελληνικού κράτους στα πλαίσια της οποίας πέρασα 6 μήνες

16 | Η χώρα του ουράνιου τόξου | Szivárványország

στην Ελλάδα, πραγματοποιώντας μεμονωμένες κοινωνιολογικές έρευνες με αντικείμενο τους επαναπατρισμένους Έλληνες. Ήμουν περίεργος για το πώς ζούσαν και για τα χαρακτηριστικά της επανένταξής τους στο κοινωνικό σύνολο. Μου διατέθηκαν 26 χιλιάδες ερωτηματολόγια που έπρεπε να επεξεργαστώ μέσα σε τρεις μήνες. Αργότερα με δικά μου έξοδα έστειλα ταχυδρομικώς στην Ελλάδα 1900, από τα οποία μου επιστράφηκαν δυστυχώς μόνο ένα 10%. Αντιμετώπισα διάφορες δυσκολίες κατά την περίοδο αυτή, επειδή την δουλειά μου πολλοί την παρεξήγησαν συνειδητά, αν και η περιέργειά μου ήταν καθαρά επιστημονική. Έκανα και προσωπικές συνεντεύξεις, και βασιζόμενος σε όλο αυτό το υλικό έγραψα το βιβλίο «Οι όχθες της Ιθάκης. Oι διαστάσεις του μειονοτικού βίου» (1990 Βουδαπέστη, εκδ.

Eötvös). Εν τω μεταξύ από το 1986 έγινα επικεφαλής σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου της Βουδαπέστης, και παράλληλα δίδασκα πολιτολογία και κοινωνιολογία. Περιέργως η απήχηση του πρώτου μου βιβλίου με ώθησε στην συγγραφή του δεύτερου, με θέμα τον ρόλο των Ελλήνων στην ουγγρική επανάσταση του 1956, όπου βασίστηκα κυρίως στα στοιχεία των αρχείων και σε συνεντεύξεις. Δημοσιεύτηκε το 1997 με τίτλο «1956 - Έλληνες στην επανάσταση». Και τότε στράφηκε η προσοχή σου στην ουγγρική ιστορία... Ναι, από το 1999 κύριο πεδίο των ερευνών μου αποτελεί η Συνθήκη του Τριανόν. Το 2007 μαζί με τον Ernő Raffay ιδρύσαμε το Κοινωφελές Ίδρυμα Ερευνών Trianon. Ήθελα για λίγο να ασχοληθώ με κάτι άλλο λόγω των εμποδίων που αντιμετώπισα σχετικά με τις ελληνικές μου έρευνες. Δεν άλλαξε όμως η ελληνική μου συνείδηση κι ούτε η σχέση μου με τον ελληνισμό· ήμουν συνέχεια προσκεκλημένος να κάνω διαλέξεις σχετικά με τα βιβλία μου, κατά τις οποίες έπρεπε να διορθώσω πολλές εσφαλμένες ερμηνείες (ανάμεσά τους και τις δικές μου) και να ρίξω φως σε πολλές λανθασμένες πεποιθήσεις από μια άλλη σκοπιά. Είμαι υπερήφανος ότι συνέβαλα στην διαμόρφωση των θετικών ελληνο-ουγγρικών σχέσεων συνοδεύοντας για 25 χρόνια αποστολές εργαζομένων στα Ελληνικά Ταχυδρομεία στην Ουγγαρία αλλά και Ούγγρων συναδέλφων τους στην Ελλάδα. Δεν επρόκειτο απλά για διερμηνεία, θεώρησα σημαντικό η κάθε αποστολή να γνωρίσει τον πολιτισμό, την ιστορία και τις τρέχουσες συνθήκες της χώρας που τους φιλοξενούσε. Έχεις διδάξει ακόμη και ιστορία. Ποια ήταν η αγαπημένη σου εποχή; Για δεκάδες χρόνια δίδασκα και ιστορία παράλληλα με την πολιτολογία, την κοινωνιολογία και την ιστορία της τέχνης. Περιέργως η εποχή του δυισμού στην Αυστροουγγαρία - που μου άρεσε λιγότερο - εδώ και 20 χρόνια είναι το αντικείμενο των ερευνών μου, στα πλαίσια των οποίων έδινα ιδιαίτερη προτεραιότητα στη ζωή και το έργο του κόμη István Tisza. Πρόκειται για άλλη μια ιστορική προσωπικότητα που για πολύ καιρό είχε λάθος αντιμετώπιση. Οι πολλές αλληλογραφίες του για μένα αποτελούν κι’ ενδιαφέρουσες ιστορικές πηγές. Κερδίζοντας τον διαγωνισμό του Εθνικού Πολιτιστικού Ταμείου της Ουγγαρίας το επόμενο μου βιβλίο θα σχετίζεται με τον István Tisza, και θα δημοσιευθεί με αφορμή τα 100 χρόνια από τον θάνατό του. Ποια είναι τα σχέδια σου ως Διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνών Ελλήνων Ουγγαρίας; Έχω διάφορα σχέδια, όπως να ολοκληρώσω τις έρευνες που έχουν ήδη ξεκινήσει και να ενώσω λίγο τους Έλληνες της Ουγγαρίας. Ξέρω ότι λόγω της πολιτικής θα δυσκολευτώ λίγο μ› αυτό, αλλά διαπίστωσα ότι στο κάτω κάτω οι πολιτικές μας θέσεις δεν μετράνε. Πρωτού αναλάβω ως διευθυντής ζήτησα και τη γνώμη της συζύγου μου, η οποία με παρότρυνε λέγοντας ότι θα μπορούσα να κάνω πολλά για τον σημερινό ελληνισμό και να

συμβάλλω στην βελτίωση των σχέσεων ανάμεσα στους Έλληνες και τους Ούγγρους. Τα μακροπρόθεσμα σχέδια του Ινστιτούτου είναι αφενός η σύνοψη των ελληνοουγγρικών σχέσεων ξεκινώντας από την ίδρυση του ουγγρικού κράτους και η επεξεργασία της ιστορίας της πρώτης ελληνικής διασποράς, καθώς φυσικά και οι έρευνες αναφορικά με τη δεύτερη διασπορά (των πολιτικών προσφύγων). Θα θέλαμε να συνάψουμε σύμβαση συνεργασίας με τα Εθνικά Αρχεία της Ουγγαρίας στα πλαίσια της οποίας θα μας επιτρέπεται να επεξεργαστούμε όλα τα έγγραφα για τον ελληνισμό που διαθέτει ο φορέας αυτός. Πέραν αυτού θα διοργανώνουμε συνέδρια και θα εκδίδουμε μελέτες και διάφορα έντυπα. Ένα μεγάλο όνειρο είναι και η έκδοση του μέγα ουγγρο-ελληνικού λεξικού. Θα είναι πιο εύκολη η συνεργασία αυτή τη φορά με τον Ελληνισμό της Ουγγαρίας; Υπάρχουν δυσκολίες, που όπως φαίνεται θα συνεχιστούν καθ› όλη τη διάρκεια της επιστημονικής μου σταδιοδρομίας, τώρα όμως είμαι λιγότερο ευαίσθητος και περισσότερο ευσυνείδητος, και ως ερευνητής ίσως βλέπω πιο καθαρά πλέον τους συσχετισμούς. Αυτή την στιγμή αργεί η ερευνητική άδεια των Εθνικών Αρχείων με την οποία θα μπορούσαμε να επεξεργαστούμε διάφορα έγγραφα, αποκτώντας έτσι μια πιο σαφή εικόνα σε πολλά θέματα. Θεωρώ επίσης πολύ σημαντικό να βρεθούν νέοι που θα συνεργαστούν μαζί μας ώστε να αποτελέσουν συνεχιστές του έργου αυτού. Στην δουλειά σου είναι άρρηκτα συνδεδεμένο το ελληνικό με το ουγγρικό στοιχείο. Ισχύει το ίδιο και στην προσωπική σου ζωή; Φυσικά. Η γυναίκα μου άλλωστε γνωρίζει και την ελληνική κουζίνα, και ήταν η ίδια που με ενθάρρυνε συνέχεια να πηγαίνουμε

στις ελληνικές εκδηλώσεις. Οι κόρες μας μεγάλωσαν επίσης με αυτό το διττό πνεύμα. Είναι και οι δύο αθλήτριες, η Σουζάνα έγινε πρωταθλήτρια Ελλάδας στην επιτραπέζια αντισφαίριση και μέλος της εθνικής ομάδας, ενώ η Νίκη κατέκτησε διάφορα διεθνή βραβεία ξιφασκίας, συμμετέχοντας σε δύο μέχρι τώρα διοργανώσεις Ολυμπιακών Αγώνων με τα ελληνικά χρώματα. Στην Αθήνα το 2004 κατέλαβε την 8η θέση στο ομαδικό. Από την δεύτερη έχουμε και δύο όμορφα εγγονάκια που τα λατρεύουμε. Πώς περνάς τον ελεύθερό σου χρόνο, αν έχεις καθόλου; Μ› αρέσει να ταξιδεύω, να κάνω εκδρομές, και πριν από τρία χρόνια σκαρφάλωσα σε μια κορυφή των Άλπεων ύψους 3000 μέτρων. Πολύ μ› αρέσει να βλέπω τους φίλους μου: συζητάμε και πίνουμε κρασί ποιότητας. Παλιά έπαιζα ποδόσφαιρο, ενώ το διάβασμα το έχω και ως «επίσημο χόμπι». Πάνω απ› όλα όμως μ› αρέσει να βρίσκομαι με τα εγγόνια μου. Συνεχίζεις να χορεύεις; Όχι πολύ, με τους παλιούς συγχορευτές μου όμως συναντιόμαστε συχνά. Εδώ και είκοσι χρόνια κάθε Σεπτέμβριο ταξιδεύουμε στην Κρήτη και κάνουμε εκδρομές. Ξέρεις και ελληνικούς χορούς; Και βέβαια, μ› αρέσουν πολύ, αν και ποτέ δεν πήγα σε ελληνικά χορευτικά συγκροτήματα. Ξέρω διάφορους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς - κι έχω μια ιδιαίτερη αδυναμία στους ποντιακούς - εκείνοι όμως περιορίζονται στις ελληνικές γιορτές και τις οικογενειακές συναντήσεις. Ωστόσο όταν ακούω ελληνική μουσική η ψυχή μου αρχίζει να χορεύει. Σ› ευχαριστώ για τη συζήτηση.

Szivárványország dr. Miliosz Nikolett rovata Kalandos életút az övé, amely ugyanannyira kötődik a görög, mint a magyar néphez és történelemhez, ám az értékteremtés igényét folyamatosan magában hordozza.

Azt mondja, élvezi, amit csinál, és szeretne nyomot hagyni a világban, de szeretné, ha majd egy fiatal venné át tőle a stafétabotot. A Magyarországi Görögök Kutatóintézetének intézményvezetőjével, Szidiropulosz Archimédesszel beszélgettünk.

Ptolemaiszban születtél, mindösszesen négy éves voltál, amikor Magyarországra kerültél. Mire emlékszel abból az időszakból?

Semmire. Azt tudom, hogy Görögországból nem egyenesen Magyarországra jöttünk, az úti cél először Albánia volt. A közel 60 ezer menekültet ott „osztották el”, onnan vitték tovább az embereket. A legtöbben, közel 25 ezren Taskentbe, az akkori Szovjetunióba kerültek, Magyarországra 1950-ig körülbelül 7300-an.

Kikkel érkeztél Magyarországra?

A családom meglehetősen szétszóródott ezekben a viharos időkben: az egyik bátyám Taskentbe, a másik bátyám Bulgáriába került, a két nővérem velem együtt Magyarországra, közülük az egyik Tótkomlósra, később aztán az almádi gyerekotthonban találkoztunk, ők nagyon vigyáztak a kisöccsükre. Édesapám elesett a polgárháború utolsó csatáinak egyikében, 1949 júliusában, de ezt csak később tudtuk meg. Az egyik bátyám aztán utánunk jött Magyarországra, a másik bátyám viszont 1978-ig a Szovjetunióban maradt. Ő volt az, aki legelőször települt vissza Görögországba.

Viharos történelmi körülmények között érkeztél, aztán a történelem továbbra is az életed része maradt...

Igen. Számos gyerekotthon és a Dohánygyár! Édesanyám mindent megtett, hogy összefogja a családot, hogy taníttassa a gyerekeit. A budapesti Eötvös József Gimnáziumban érettségiztem 1962-ben, majd az ELTE BTK történelem-orosz szakán szereztem meg első diplomámat. Két szemeszter befejezése után orosz helyett szerettem volna néprajzot tanulni, de az a szak akkor nagyon zárt világ volt, a tánc révén azonban mégiscsak az életem részévé vált a néprajz is.

Táncoltál?

Már a gimnáziumban elkezdtem magyar néptáncra járni, így nem volt kérdés, hogy ezt az egyetemen is folytatom, amennyiben lehetőségem lesz rá. A KISZ Központi Művészegyüttesben kezdtem (ott nagyon kemény próbáink voltak), az Egyetemi Táncegyüttesben folytattam, imádtam csinálni. Sok gyakorlással szólótáncos lettem, 1970-ben Keszthelyen megnyertem a verbunkversenyt, ami egy ízig-vérig magyar tánc. Büszke vagyok erre az eredményre, mert nem annak elismeréseként kaptam, hogy görögként, lám milyen jól ismerem ezt a magyar táncot, hiszen a zsűri csak a sorszámainkat és a teljesítményünket látta.

Azért mást is adott neked a magyar néptánc...

Igen, az egyetemi táncegyüttesben ismertem meg a feleségemet, aki két gyönyörű lánnyal ajándékozott meg.

Η χώρα του ουράνιου τόξου | Szivárványország | 17

Elvégezted az egyetemet, merre vitt tovább az utad?

A József Attila Középiskolai Kollégium nevelőtanáraként kezdtem el dolgozni, majd a fővárosi kollégiumok szakfelügyelője lettem.

1981-ben szereztem második diplomámat az ELTE szociológia szakán. 1985-ben elnyertem egy görög állami ösztöndíjat, amelynek keretében hat hónapot töltöttem Görögországban, ahol önálló szociológiai kutatásokat végeztem. A repatriált görögök életkörülményeit vizsgáltam. Arra voltam kíváncsi, hogyan élnek a visszatelepültek, és melyek visszailleszkedésük legfőbb jellemzői. Az ösztöndíj keretében 26 000 adatlapot bocsátottak a rendelkezésemre, ezeket három hónap alatt kellett feldolgoznom.

Ezt befejezvén postai kérdőíveket készítettem, és juttattam el saját költségemen 1900 görögországi címre. Sajnos csak a töredékét kaptam vissza, nagyjából a 10%-át. Számos nehézséggel kellett szembenéznem ebben a kutatási időszakban, ugyanis a munkámat sokan szándékosan félreértelmezték, pedig tényleg csak a kutatási cél lebegett a szemem előtt. Személyes interjúkat is készítettem, és mindezen anyagok összességéből írtam meg Az Ithaka partjai. A kisebbségi lét dimenziói (Budapest, Eötvös K., 1990) című könyvemet. Közben 1986-tól a Fővárosi Pedagógiai Intézet vezető tanácsadója lettem, emellett politológiát és szociológiát is oktattam. Érdekes, hogy az első könyvemmel kapcsolatos visszhang ihlette a második könyvemet, amelyben a magyarországi görögök 1956-os szerepét vizsgáltam. Itt főként levéltári kutatásokra és interjúkra támaszkodtam. A könyv 1997ben jelent meg, 1956 – Görögök a forradalomban címmel.

Ezt követően fordult a figyelmed a magyar történelem felé...

Igen, 1999 óta a fő kutatási területem Trianon.

2007ben Raffay Ernővel közösen létrehoztuk a Trianon Kutatóintézet Közhasznú Alapítványt. Úgy éreztem, hogy a sok fal miatt, melyekbe a görög kutatásaim kapcsán ütköztem, egy ideig biztosan mással szeretnék foglalkozni.

Nem gyengült a görögség tudat az életemben, a könyveim kapcsán ekkor is folyamatosan hívtak előadásokat tartani.

Ezen előadások során sok téves értelmezést kellett helyretennem (önmagamban is), sok rossz meggyőződést kellett más szemszögből megvilágítanom.

Büszke vagyok rá, hogy 25 éven át segítettem a magyargörög kapcsolatokat azáltal is, hogy a görög postásokat, távközlési dolgozókat Magyarországon, a magyarokat pedig Görögországban kalauzoltam. Nem csupán tolmácsolás volt ez, fontosnak tartottam megismertetni mindegyik csoporttal a másik nép történelmét, kultúráját, az aktuális viszonyokat.

Sok egyéb más mellett történelmet is tanítottál. Melyik volt a kedvenc korszakod? Évtizedeken keresztül a politológia, a szociológia és a művészettörténet mellett történelmet is tanítottam, de érdekes, hogy a dualizmus korát szerettem a legkevésbé tanítani, most pedig - idestova húsz éve - ezt a korszakot kutatom. Ezen belül is kiemelten foglalkozom gróf Tisza István életével és munkásságával, ő is olyan történelmi személyiség, akit sokáig tévesen ítéltek meg. Számomra a szerteágazó levelezése különösen érdekes dokumentumokat rejt. Az ő személyéhez kötődik a következő könyvtervem, ugyanis sikeresen részt vettem a Nemzeti Kulturális Alap pályázatán. A könyvet Tisza István halálának 100. évfordulójára tervezem megjelenteni.

Mik a céljaid a Magyarországi Görögök Kutatóintézetének intézményvezetőjeként?

Több célom is van: szeretném a már megkezdett kutatásokat

18 | Η χώρα του ουράνιου τόξου | Szivárványország

folytatni és befejezni, s összehozni kicsit a magyarországi görögséget. Tudom, hogy ez politikai okokból még mindig nehéz, de rájöttem, hogy nem a politikai állásfoglalás a döntő. Mielőtt belevágtam volna ebbe a munkába, a feleségem véleményét is kikértem, ő áldását adta rá, sőt biztatott, mondván, nagyon sokat tehetek a mai görögségért, a magyarok és görögök kapcsolatának jobbításáért.

A Kutatóintézet hosszú távú terveiben szerepel egyfelől a magyar–görög kapcsolatok összegzése az államalapítástól, másfelől az első görög diaszpóra történetének feldolgozása, és természetesen a második (politikai emigrációs) diaszpórával összefüggő kutatások is. A Nemzeti Levéltárral együttműködési megállapodást szeretnénk kötni, ennek keretében dolgozzuk fel a Levéltár tulajdonában lévő, a görögségre vonatkozó összes iratot, dokumentumot. Ezen túl konferenciákat szervezünk, tanulmányköteteket, kiadványokat adunk ki. Egyik ilyen dédelgetett tervünk a magyar–görög nagyszótár kiadása.

Mit gondolsz, könnyebb lesz most a görögséggel dolgoznod?

Most is akadnak nehézségek. Úgy tűnik, ezek végigkísérnek a pályafutásom során, de tán már kevésbé vagyok érzékeny, és tudatosabb is lettem, s kutatóként talán nagyobb a rálátásom az összefüggésekre. Most épp a Nemzeti Levéltár kutatási engedélye késik, pedig ha fel tudnánk dolgozni a kezelésében lévő iratokat, akkor több témáról is átfogóbb képet kaphatnánk.

Nagyon fontosnak tartom az utánpótlás kinevelését is, azt, hogy legyenek olyan fiatalok, akiket bevonunk a munkába, akik majd átveszik tőlünk ezeket a feladatokat.

Szorosan összefonódik munkád során a magyarság a görögséggel. Otthon is így van ez?

Természetesen. Különben a feleségem a görög konyhát is ismeri, és ő volt az, aki az évek során folyamatosan ösztönzött, hogy járjunk el görög rendezvényekre. A lányaink is ebben a kettős szellemiségben nőttek fel.

Mindketten sportolók, Zsuzsa lányom asztaliteniszezőként görög bajnokságot nyert, görög válogatott volt, Niki vívóként számos nemzetközi eredményt ért el görög színekben, részt vett két olimpián, 2004-ben Athénben 8. helyezést ért el csapatban.

Tőle van két gyönyörű, okos unokám is, akiket imádok.

Mivel töltöd a szabadidőd? Van egyáltalán?

Szeretek utazni, túrázni, három éve másztam meg egy háromezer méteres csúcsot az Alpokban. Nagyon szeretek összejönni a barátokkal, és jó borok mellett jókat beszélgetni. Régen fociztam, ma már ez nem része az életemnek, az olvasás „hivatalból” is hobbim. De leginkább az unokáimmal szeretek lenni.

Táncolsz még?

Már nem nagyon, de az egykori táncosokkal gyakran összejárunk.

Minden év szeptemberében Krétára utazunk, és bejárjuk a szigetet. Lassan húsz éves szokásunk ez. És hogy állsz a görög néptánccal?

Persze nagyon szeretem azt is, de nem voltam tagja egyetlen görög táncegyüttesnek sem. Ez persze nem jelenti azt, hogy ne ismerném a görög táncokat, különösen a pondusziakat, de ezek megmaradtak a görög ünnepek, a családi együttlétek idejére. Ha görög zenét hallok, a lelkem ma is táncra perdül.

Köszönöm, hogy beszélgettünk!

Ή ξερες ότι • ο ελληνικός καφές είναι ένα από τα μυστικά της μακροζωίας; Οι κάτοικοι της Ικαρίας πήραν μέρος σε μια έρευνα για το μαυροζούμι. Το γεγονός που στο νησί αυτό η προσδοκώμενη διάρκεια ζωής είναι η πιο υψηλή του κόσμου έστρεψε την προσοχή των επιστημόνων προς τον καφέ. Συμβάλλει στην υγεία του καρδιαγγειακού συστήματος, στην διατήρηση της σωστής πίεσης, καθώς μειώνει τον κίνδυνο του διαβήτη και της καρδιοπάθειας. Να αποφεύγουμε βέβαια την υπερβολική κατανάλωση, και επίσης δεν κάνει για πρωινό να πίνουμε μόνο καφέ.

•

• η μόδα των αρχαίων Ελλήνων επιστρέφει και στις τάσεις του σήμερα; Ήδη κατά το 500 π.Χ. οι άσπροι χιτώνες που δεν χρειάζονταν ούτε ραφή ούτε κόψιμο αντικατέστησαν την έως τότε φορεσιά, που πλέον θεωρούνταν βαρβάρικη. Κύρια διακοσμητικά του χιτώνα ήταν η μοναδικές φόδρες και η ζώνη. Το άσπρο χρώμα έχανε σιγά σιγά την «υπεροχή» του καθώς άρχισαν να χρησιμοποιούν και το λαδί, το πρασινοκίτρινο, το βιολετί, το υακινθί και το ερυθρό. Οι φορεσιές των ανδρών και των γυναικών δεν διέφεραν και πολύ, που ίσως να φαίνεται περίεργο την εποχή μας. Σε καλοκαιρινά γυναικεία φορέματα σήμερα συναντούμε πολλές φορές αρχαία ελληνικά μοτίβα είναι πολλές φορές σαν ένα ταξίδι στο παρελθόν.

• ο Γόρδιος Δεσμός υπήρξε και στην πραγματικότητα; Όπως λέει και ο μύθος οι Φρύγες κάποτε δεν είχαν βασιλιά, και σύμφωνα με τον μάντη τους την θέση τους θα έπαιρνε κάποιος που θα μπει στην πόλη με βοϊδάμαξα. Ο τυχερός ήταν ο γεωργός Γόρδιος· ο γιος του ο Μίδας προς ένδειξη της ευγνωμοσύνης του έταξε την άμαξα στους θεούς, ενώ τον ζυγό τον έδεσε με ένα κόμπο από φλοιό κρανιάς, τόσο περίπλοκα που δεν διακρινόταν πουθενά η αρχή του. Σύμφωνα με τους θρύλους όποιος θα έλυε τον δεσμό θα κυριαρχούσε σε όλη την Ασία. Ο Μέγας Αλέξανδρος φτάνοντας στην πόλη μελέτησε για λίγο τον δεσμό και τελικά τον έκοψε στα δύο. Όπως και να έχει, ο Μέγας Αλέξανδρος εκπλήρωσε τον χρησμό, και κατάκτησε τον κόσμο μέχρι την Ινδία. Όταν σήμερα λέμε «Λύσαμε τον Γόρδιο Δεσμό» εννοούμε ότι λύνουμε ένα φαινομενικά άλυτο πρόβλημα με απλό τρόπο.

• οι Έλληνες συνήθως δεν έτρωγαν μόνοι; Η διατροφή είναι ένα κοινό πρόγραμμα, που οι συγγενείς, φίλοι ή συνάδελφοι το περνούν συζητώντας για ώρες ολόκληρες. Γι’ αυτό αν μπεις μόνος σε ένα εστιατόριο μπορεί να περάσει πολλή ώρα μέχρι να εμφανιστεί ο σερβιτόρος, επειδή νομίζει ότι περιμένεις κάποιον, καθώς θεωρείται αγένεια να εξυπηρετηθείς πριν έρθει η παρέα σου. Στις μεγάλες πόλεις βέβαια έχουν αλλάξει τα πράγματα, στα μικρά χωριά ή στην επαρχία όμως μπορεί να σου συμβεί.

Tudtad-e, hogy...

Miliosz Katalin

• a görög kávé a hosszú élet egyik titka? Ikaria lakói részt vettek abban a kutatásban, melyben a fekete nedű hatásait vizsgálták. Köztudott, hogy a világon ezen a földdarabkán a legmagasabb az átlagéletkor, tudósok egy csoportja pedig úgy véli, hogy ebben igen jelentős szerepet játszik az itt fogyasztott kávé. Jótékony hatásai között szerepel a szív-és érrendszeri egészség megőrzése, a normál értékű vérnyomás megléte, illetve a diabétesz, valamint a szívbetegségek kockázatának csökkentése. Természetesen túlzásba sem szabad esni, és az sem elegendő, ha reggeli gyanánt csupán kávét fogyasztunk.

• az ókori görög divat a mai irányzatokban is visszaköszön? Kr. e. 500 környékén már a fehér, ejtett redők váltották fel a korábbi, akkorra barbárnak minősített öltözetet, és teret hódítottak a tógák, melyek alapanyaga nem igényelt sem szabást, sem varrást. A tóga fő díszítő eleme az egyedi redőzet és az öv volt. A fehér dominanciája alábbhagyott, mikor felfedezték a többi szín szépségét is: hordtak olaj- és almazöldet, ibolyaés jácintkéket, valamint vöröset is. Akkoriban a nők és a férfiak ruhái nemigen különböztek egymástól, ma természetesen ezt már nehezen tudnánk elképzelni. Női nyári, illetve alkalmi ruhákon ma is visszaköszönnek ezek az ókori motívumok, sőt, vannak kísértetiesen hasonlók is – valóságos időutazás ez a divat világában.

• mi is pontosan a ma is emlegetett gordiuszi csomó története? A monda úgy tartja, hogy valamikor régen a phrügiaiaknak nem volt királyuk, és a jósuk megjövendölte, hogy ezt a posztot egy olyan valaki fogja elfoglalni, aki ökrös szekérrel érkezik a városba. A szerencsés végül egy parasztember, Gordiasz lett, akinek fia, Midasz öröme jeléül a szekeret az isteneknek ajánlotta, jármát pedig egy tekervényes, somfaháncsból font csomóval rögzítette a rúdhoz, méghozzá úgy, hogy a kötél végét a csomóba rejtette. A legenda úgy tartotta, hogy aki ki tudja bontani a csomót, az lesz Ázsia ura. Amikor Nagy Sándor megérkezett a városba, és megtudta ezt, egy ideig tanulmányozta a csomót, majd végül kettévágta azt. Léteznek azonban olyan források is, melyek szerint Alexandrosz egyszerűen kihúzta az eresztéknek nevezett szeget, mely a jármot és a rudat tartotta össze, így a csomó megbomlott.

Bárhogy is történt, Nagy Sándor beteljesítette a jóslatot, hiszen egészen Indiáig hódította meg az akkori világot. A csomó kioldását ma is gyakran említik metaforaként abban az esetben, amikor valaki egy látszólag megoldhatatlannak tűnő problémát egy váratlan húzással megold.

• Görögországban nem szokás egyedül enni? Az étkezés egy közösségi program, mely során a családok, barátok, kollégák eszmét cserélnek, elbeszélgetnek, és igen sokáig elidőznek egymással. Éppen ezért, ha valaki egyedül tér be egy étterembe, megeshet, hogy sokáig kell várnia, mire feltűnik egy pincér, ugyanis a szólóban ücsörgőkről azt feltételezik, hogy várnak még valakire, akinek megérkezése előtt pedig illetlenség megkérdezni, hogy mit rendelne a már megérkezett vendég. Ez persze már változott a nagyvárosokban, ám a kisebb vidéki településeken vagy az eldugott falvacskákban belefuthatunk ilyen helyzetbe.

Ενδιαφέροντα | Érdekesség | 19

Ένα απ’ τα μεγαλύτερα μυστικά της Ελλάδας Η εξερεύνηση της Δράμας Στην Ελλάδα αν και τα τελευταία χρόνια εξελίχθηκε νέο δράμα στον χώρο της οικονομίας η λέξη έχει και θετική έννοια. Αν ψάχνουμε για έναν τουριστικό προορισμό με την παλιά ατμόσφαιρα, τον βρήκαμε. Αυτή την φορά θα επισκεφτούμε ένα απ’ τα αγαθά της βόρειας Ελλάδας, που θα μας εμπλουτίσει με αφάνταστους θησαυρούς. Σε απόσταση μόλις 150 χιλιομέτρων προς τα βουλγαρικά σύνορα βρίσκεται η Δράμα, πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού. Αποτελεί δημοφιλή προορισμό εκδρομών για τους Έλληνες· το γιατί το καταλαβαίνουμε αμέσως με την πρώτη ματιά. Το πολύχρωμο κέντρο με τα φιλόξενα καφέ, η εξαιρετική ποικιλία των κάβων και οι συναρπαστικές φυσικές ομορφιές μας εγγυώνται 100% αναψυχή. Λόγω των αναπτυξιακών έργων που θα γίνουν προσεχώς φαίνεται πως η πανέμορφη περιοχή αυτή δεν θα παραμείνει άθικτη για πολύ καιρό, αξίζει λοιπόν να την εξερευνήσουμε το συντομότερο δυνατόν. Η μοναδική ατμόσφαιρα της παλιάς πόλης της Δράμας οφείλεται στον αρμονικό συνδυασμό παλιού και καινούργιου. Οι κατακτητές που πέρασαν κατά καιρούς από την περιοχή - Μακεδόνες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί και Οθωμανοί - άφησαν τα σημάδια τους στα κτίρια της πόλης. Τα βυζαντινά τείχη και ο Ι.Ν. της Αγίας Σοφίας είναι κληρονομιά από τον 11ο αιώνα. Για τους λάτρεις της ιστορίας επιβάλλεται μια επίσκεψη και στο Αρχαιολογικό Μουσείο που φιλοξενεί πολλά ενδιαφέροντα εκθέματα. Το πιο ωραίο σημείο της πόλης αναμφισβήτητα είναι οι πηγές της Αγίας Βαρβάρας. Ένα πικνίκ στο ομώνυμο πάρκο, ένας καφές στα γύρω καφέ ή τα εστιατόρια αποτελεί πάντα μια ξεχωριστή εμπειρία όχι μόνο για τα μάτια αλλά και το στομάχι μας.

20 | χωρίς σύνορα | Határtalanul

της Κάταλιν Μήλιος

Χάρη στο μοναδικό της μικροκλίμα - που αντίθετα με την ευρύτερη περιοχή είναι περισσότερο ηπειρωτικό παρά μεσογειακό - καθώς και στην μικρή απόσταση από την Ροδόπη που προστατεύει από τους δυνατούς Βοριάδες, η περιοχή είναι ιδανική για την αμπελοκαλλιέργεια. Τα αυθεντικά κρασιά του τόπου είναι γνωστά και παγκοσμίως. Για την προβολή των τοπικών οίνων διοργανώνεται κάθε χρόνο τον Ιούνιο το φεστιβάλ „ΔραμΟινογνωσία” κατά τα διονυσιακά πρότυπα με τέσσερις ολόκληρες μέρες διασκέδασης και ψυχαγωγίας. Στην περιοχή υπάρχουν έξι επώνυμα οινοποιεία που είναι ανοιχτά και για το ευρύτερο κοινό. Αξίζει να τα επισκεφτούμε και μόνο για την αρχιτεκτονική τους, ειδικά το „Οινογένεσις”. Ακόμα, το „Château Nico Lazaridi” διαθέτει και ξεχωριστή αίθουσα τέχνης όπου εκτίθενται οι ετικέτες κρασιών τους. Όσοι επιθυμείτε να δοκιμάσετε τοπικές ποικιλίες, επιβάλλεται ένα ποτηράκι Ασύρτικο. Περνώντας από το Μικροχώρι αξίζει να επισκεφτούμε το Κτήμα „Τέχνη Οίνου” και να αγοράσουμε μια Μαλαγουζιά. Το „Domaine Costa Lazardi” στην Αδριανή φημίζεται για το τσίπουρο του, που αν και μοιάζει με το ούζο είναι πιο υγιεινό επειδή παράγεται από το φλούδι του σταφυλιού. Η Δράμα φυσικά δεν υστερεί ούτε από γαστρονομία. Τα υλικά είναι σχεδόν αποκλειστικά τοπικής παραγωγής, φυσικά και ιδιαίτερα υγιεινά. Τυπικά φρούτα της περιοχής είναι το χαμοκέρασο, το σμέουρο και το κεράσι, ενώ υπάρχουν πολλά και διάφορα είδη μανιταριών. Η πατάτες είναι ιδιαίτερα νόστιμες που συνήθως ετοιμάζονται με το φλοιό τους, με βούτυρο και ρίγανη, μερικές φορές ακόμα και με τυρί. Αξίζει να δοκιμάσουμε τον παστουρμά με βόδινο κρέας, τις χωριάτικες χειλοπίτες „γιοφκάδες” με σπανάκι

και ντομάτα, αλλά και την ντόπια φασολάδα. Δεν θα χρειαστούμε τίποτα άλλο παρά ένα επιπλέον στομάχι. Μετά που χορτάσαμε ας ρίξουμε και μια ματιά στην περιοχή. Ακόμα κι αν δεν μας αρέρει η ιστορία θα ευχαριστηθούμε οπωσδήποτε το Μουσείο Λίσσε στο δήμο του Νευροκοπίου όπου παρουσιάζονται γεγονότα του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Πρόκειται για διαδραστική έκθεση: μπορούμε μ.ά. να δοκιμάσουμε στρατιωτικά κρεβάτια της εποχής και να γνωρίσουμε τις σημαντικότερες μάχες ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Γερμανία κατά την περίοδο 6-9 Απριλίου 1941 με παιχνίδι προσομοίωσης. Το μουσείο όμως δεν „εξυμνεί” τον πόλεμο, στόχος είναι να παρουσιάσει τη φρίκη του και να τιμά τη μνήμη των πεσόντων. Σε απόσταση 21 χιλιομέτρων από τη Δράμα βρίσκονται οι Φίλιπποι. Η αρχαία πόλη πήρε το όνομά της από τον μακεδόνα βασιλιά Φίλιππο Β’ ο οποίος την περιέβαλλε με τείχο το 360 π.Χ. προστατευόμενός την από τους Θράκες. Υπέστη σειρά σεισμών, επιδρομές Σλάβων και Τούρκων. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές ξεκίνησαν το 1914 και κρατούν μέχρι και σήμερα. Επισκέπτεται και από πολλούς θρησκευόμενους επειδή εδώ βρισκόταν η πρώτη χριστιανική εκκλησία της Ευρώπης, έργο του Αποστόλου Παύλου από το 49-50 μ.Χ. Το χιλιάδων χρόνων αρχαίο θέατρο

φιλοξενεί θερινές παραστάσεις και συναυλίες ακόμα και σήμερα. Αν θέλουμε να „δραπετεύσουμε” από τον καύσωνα ας κάνουμε μια εκδρομή στο σπήλαιο του Αγγίτη στη Προσοτσάνη - 23 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Δράμας - που διαπερνά κι ο ομώνυμος ποταμός. Το σπήλαιο είναι περίπου 20 εκατομμυρίων χρόνων· όταν ανακαλύφθηκε το 1978 διαπιστώθηκε ότι κατοικούνταν από πρωτόγονους πληθυσμούς γεγονός που μαρτυρούν τόσο τα λίθινα εργαλεία όσο και τα οστά ζώων. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και οι σταλαγμίτες με τους σταλακτίτες που θαυμάζουν χιλιάδες τουριστών κάθε χρόνο. Ας μη χάσουμε την ευκαιρία να δούμε και τις φυσικές ομορφιές του Εθνικού Δρυμού Ροδόπης. Μαγεύουν τον κάθε επισκέπτη τα πανέμορφα δάση και οι καταρράκτες, και όσοι έχουν το θάρρος ας νοικιάσουν ένα καγιάκ για να κάνουν ράφτινγκ. Αξίζει να παρακολουθήσουμε την πανίδα της περιοχής με τους δενδροκόπους, τους κούκους, τους χρυσαετούς, τα ελάφια, τους αγριόχοιρους, τις αρκούδες και τις ενυδρίδες, αλλά και την χλωρίδα με τα κίτρινα κρίνα Ροδόπης, τις καμπανούλες και τις άγριες ορχιδέες. Σωστό παραμύθι! (Απόδοση στα ελληνικά: Βασίλης Στεφόπουλος)

Az egyik legnagyobb görög titok Drama felfedezése Sajnos egy ideje a görög földön drámában nincs hiány. Ám ez a szó nemcsak negatív értelemmel bír errefelé. Ha olyan helyet keresnénk, amely őrzi régi báját, s még ismeretlen a tömegek előtt, itt megtaláljuk azt. Ezúttal Hellász egyik északi kincséhez kalandozunk. Egy olyan kincshez, amely még nem is sejtjük, mennyire gazdaggá tesz majd bennünket.

Mindössze 150 km-re Thesszalonikitől, a bolgár határ irányában találjuk Dramát, mely nemcsak a városnak, de az egész régiónak is a neve. A helyiek között kedvelt kirándulóhelynek számít, szívesen időznek itt egy hosszú hétvégén, ami már első pillantásra teljesen érthető. A színpompás városközpont, a hívogató kávézók sora, a csábító borászatok kínálata és a lebilincselően gyönyörű vidék garantálják, hogy az ember száz százalékosan kikapcsoljon. A közeljövőre tervezett fejlesztések tükrében nagyon úgy tűnik, hogy nem sokáig marad titokban ez a meseszép táj – érdemes hát addig felfedezni, amíg szinte érintetlen.

Drama óvárosában sétálva az új és a régi stílusok harmonikus keveredése adja meg a tökéletes alaphangot. Az idők során a vidéken megfordult hódítók, a makedónok, rómaiak, bizánciak és oszmánok mind-mind rajtahagyták stílusjegyeiket az épületeken és az utcákon. A bizánci fal és az Agia Sofia templom egészen a XI. századba repítenek vissza bennünket. A történelem imádói számára kötelező látnivaló a Régészeti Múzeum, mely bőven tartogat érdekes leleteket a látogatók számára.

Miliosz Katalin

A város legszebb pontja minden kétséget kizáróan az Agia Varvara forrás és környéke. Egy piknik a gyönyörű parkban, esetleg egy üdítő az itt álló kávézók és éttermek egyikében – mennyei élmény a szemnek és a gyomornak egyaránt.

Drama egyedi mikroklímájának köszönhetően – mely a környéktől eltérően inkább hajlik a kontinentális, mint a mediterrán felé -, valamint a Rodope-hegy közelségéből adódóan, mely biztos védelmet nyújt a zord északi szelek ellen, kiváló hely ez a szőlő termesztésére. Az itt előállított borok nemcsak Görögországban népszerűek, de a világ számos pontjára exportálják őket. Hogy még szélesebb körben ismertté tegyék, minden évben megtartják a Dramoinognosia nevű fesztivált, mely során Dioniszosz előtt tisztelegnek. Ilyenkor, júniusban 4 napig a mulatásé és a szórakozásé a főszerep.

A régióban összesen hat olyan pincészet található, amely a nagyközönség előtt is nyitva áll. Ezeket már csak az épületeik miatt is érdemes felkeresni, különösen az Oenogenesis névre kereszteltet. A Château Nico Lazaridi például egy külön művészeti galériával rendelkezik, melyben palackjai borcímkéit mutatja be a vendégeinek.

Aki tipikusan helyi bort szeretne kóstolni, mindenképpen ízlelje meg az asyrtikot! A cseppnyi Mikrohoriba ellátogatva érdemes betérni a Wine Art Estate butikborászatba, és vásárolni egy üveg malagousiat. Az Adrianiban található Domaine Costa Lazardi pedig tsipourojáról híres, mely leginkább az ouzóhoz hasonlít,

χωρίς σύνορα | Határtalanul | 21

ám sokkal egészségesebb annál: egy részét a szőlő héjából nyerik ki.

Drama természetesen ételekben sem marad alul. Az alapanyagok majdnem teljes egésze a környéken termett, természetes és rendkívül egészséges. A gyümölcsök közül a vadeper, a málna és a cseresznye terem meg itt, és rengeteg gombát is találni errefelé. A burgonya különösen ízletes, legtöbbször héjában, vajjal, illetve oregánóval, esetleg sajttal megszórva tálalják. Érdemes megízlelni a pastourmas-t, ami a régióra jellemző szezonális marhahús, a giofkades-t, a helyi tésztát, amelyet spenóttal és paradicsommal bolondítanak meg, valamint a fasoladát, mely a régióban ismert bableves. Ha bármi másra szükségünk lehet, az csak egy extra gyomor.

Miután jóllaktunk, nézzünk egy kicsit jobban szét a környéken! Nem kell valakinek imádnia hozzá a történelmet, hogy élvezze Nevrokopiban a Lisse Fort Múzeumot, mely a II. világháború eseményeit mutatja be a látogatóknak.

A kiállítás interaktív, bárki kipróbálhatja az ebben az időkben használatos katonai ágyat, szimulációs játékkal elevenítheti fel a legfontosabb csatákat, melyeket Görögország és Németország vívott egymással 1941. április 6-9. között. Ám félreértés ne essék, a múzeum nem a háborút élteti, az utókor számára szeretné bemutatni annak borzalmait, és emléket állítani az elesett hősöknek.

Dramától 21 km-re található az ókori Philippi városa. Nevét II. Fülöp makedón király után kapta, aki Kr. e. 360-ban fallal vette körül, hogy megvédje a trák támadásoktól. Földrengések, szláv és török rombolások után a régészeti feltárás 1914-ben kezdődött

22 | χωρίς σύνορα | Határtalanul

meg, és napjainkban is tart. Sok hívő is ellátogat ide, hiszen úgy tartják, itt állt az első európai földön épített keresztény templom, melyet Szent Apostol épített ide Kr. u. 49-50-ben. A színház, mely szintén több ezer éves, jelenleg is koncerteknek és nyári előadásoknak ad otthont.

Aki menekülne kicsit a hőség elől, vegyen részt egy jó kis túrán a Dramától 23 km-re, északnyugatra lévő Prosotsaniban rejtőző Aggitis barlangba, melyen egy folyó csurdogál keresztül. A kb.

20 millió éves barlangot 1978-ban fedezték fel, az őskorban azonban már járt itt ember, ugyanis a régészek kőszerszámok és állati csontok maradványaira bukkantak. A sétánk során vigyázzunk a függő és álló cseppkövek épségére, őrizzük meg őket az utókor számára!

Ezeken kívül kihagyhatatlan még a Rodope Hegyi Nemzeti Park is, ahol nemcsak a természetkedvelők esnek ámulatba. Gyönyörű erdők, vízesések várják itt a túrázókat, a bátrabbak pedig kajakot bérelhetnek, sőt, vadvízi evezésen is részt vehetnek! Érdemes egy kis időt szentelni a vadállomány megfigyelésére is: harkályok, kakukkok, szirti sasok, szarvasok, vaddisznók, barnamedvék, vidrák laknak ezen a vidéken, a mesés sárga rodopi liliommal, harangvirággal és vad orchideával körbevéve.

Tényleg olyan, mint a mesében!

Η επέτειος της ΕΠΟΝ, για να μαθαίνουν οι νέοι και να θυμούνται οι παλιοί Το Σάββατο 20 Φεβρουαρίου η Αυτοδιοίκηση Ελλήνων Βουδαπέστης από κοινού με την Ελληνική Αυτοδιοίκηση του 13ου Δημοτικού Διαμερίσματος Βουδαπέστης διοργάνωσαν στο Κέντρο Νεότητας της οδού Ντάγκαϊ την φετινή εκδήλωση του εορτασμού της ΕΠΟΝ. Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν ο Πρόεδρος της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας κ.Γιώργος Kουκουμτζής, ο Δήμαρχος του Χωριού Νίκος Μπελογιάννης Κώστας Παπαλέξης, ο Δήμαρχος της πόλης της Αμαλιάδας Κώστας Χριστοδουλόπουλος, εκπρόσωποι της Αυτοδιοίκησης και πόλλοι άλλοι επίσημοι. Την εκδήλωση τίμησε με την παρουσία του ο Σύμβουλος Εμπορικών και Οικονομικών Υποθέσεων της Πρεσβείας μας στη Βουδαπέστη κ.Απόστολος Μιχαλόπουλος. Εκ μέρους της Αυτοδιοίκησης επίσημη ομιλία εκφώνησε ο κ.Δημήτρης Τοπουζίδης, ο οποίος αναφέρθηκε στον εορτασμό της ΕΠΟΝ, πραγματοποιώντας μια εύστοχη και αναλυτική ιστορική αναδρομή για την ίδρυση και την δράση της ΕΠΟΝ, δίνοντας και σε μας κίνητρο να ψάξουμε τα κιτάπια παλιών εφημερίδων και περιοδικών μήπως και ανακαλύψουμε κάτι νέο… όπως ότι ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Χατζιδάκις και ο μαέστρος Ανδρέας Παρίδης ήταν φίλοι από την εποχή των χρόνων τους στην ΕΠΟΝ.

Δυστυχώς όμως κάθε χρόνο είναι και λιγότεροι οι πολέμαρχοι επονίτες. Στις πρώτες δεκαετίες οι πρώην επονίτες αποτελούσαν την πλειοψηφία των θεατών, μεταξύ τους και δυο διάσημοι, ο συγγραφέας Δημήτρης Χατζής και ο δημοσιογράφος Απόστολος Σπήλιος. Ο Απόστολος Σπήλιος γεννήθηκε στη Λάρισα το 1909. Προπολεμικά ήταν τραπεζικός υπάλληλος. Στα Γράμματα εμφανίστηκε από τον ΕΑΜικό Τύπο. Εγραψε χρονογραφήματα, ποιήματα και σατιρικά κείμενα. Μετά την απαγόρευση του «Ριζοσπάστη» (Οκτώβριος 1947) βγήκε στο ΔΣΕ, γράφοντας πολεμικές ανταποκρίσεις, ποιήματα και «σφυριές». Δούλεψε στο «Ραδιοφωνικό Σταθμό» του ΔΣΕ στο Βελιγράδι και από την άνοιξη του 1949 στο Βουκουρέστι, στη ραδιοφωνική «Ελεύθερη Ελλάδα». Στη συνέχεια εργάζεται στη Βουδαπέστη στη «Φωνή της Αλήθειας» με τον Νίκο Παπαδημητρίου. Είχε παντρευτεί με την βοηθό του βυζαντινολόγου καθηγητή Γκιούλα Μοραβτσίκ, την Εύα Κοπ. Ο Α. Σπήλιος δούλευε στο σταθμό μέχρι τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1960, οπότε και επαναπατρίστηκε. Άφησε την τελευταία του πνοή στις 5 Φεβρουαρίου του 1976.

Από τις απαρχές της εγκατάστασης των Ελλήνων προσφύγων στην Ουγγαρία γιορτάζονταν, μεταξύ των άλλων επετείων, σ’ όλα τα παραρτήματα του «Συλλόγου Ελλήνων Πολιτικών Προσφύγων» στην Ουγγαρία και η επέτειος της ΕΠΟΝ. Μετά την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα, την κατάργηση της κοινότητας του Ντόχανυγκιαρ και τον επαναπατρισμό πολλών Ελλήνων της Ουγγαρίας, διαμορφώθηκε και έλαβε την σημερινή ονομασία «Πολιτιστικός Σύλλογος Ελλήνων Ουγγαρίας». Επίσημες γιορτές του Συλλόγου έμειναν μόνο οι Εθνικές Εορτές. Μετά την μεταπολίτευση και την δημιουργία των Αυτοδιοικήσεων ανασυγκροτήθηκαν και οι τοπικές κοινότητες των Ελλήνων. Με απόφαση της τότε νεοσύστατης Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Βουδαπέστης (1994), πάρθηκε ομόφωνα η απόφαση να καθιερωθεί ως επίσημη γιορτή της κοινότητάς μας και η επέτειος της ΕΠΟΝ. Από τότε, κάθε χρόνο, σε συνεργασία με την Αυτοδιοίκηση Ελλήνων του 13ου Διαμερίσματος, γιορτάζεται στο Πολιτιστικό Κέντρο Νεολαίας της οδού Ντάγκαϊ η επέτειος της ίδρυσης της ΕΠΟΝ.

Μνήμη | Megemlékezés | 23

1) Σοσιαλιστική Νεολαία (ΣΕΠΕ) Ο δημοσιογράφος και συνδικαλιστής Νίκος Καραντηνός είναι από τους πρωτεργάτες της ίδρυσης της ΕΠΟΝ, ο οποίος με τον τίτλο “23 ΦΛΕΒΑΡΗ 1943 – Το καινούργιο ξεκίνημα”, δημοσίευσε στο περιοδικό της ΕΠΟΝ Νέα Γενιά (αρ. τ. 66) στις 23 Φλεβάρη του 1946 το ιστορικό της Οργάνωσης. Αναφέρουμε μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα: 23 ΦΛΕΒΑΡΗ 1943 – Το καινούργιο ξεκίνημα Ήρθε η μέρα για το καινούργιο ξεκίνημα. Στην Αθήνα, στους Αμπελόκηπους, στο σπίτι ενός αγωνιστή είναι η σύναξη της ελληνικής νιότης για την ενότητα. Στο σπίτι αυτό στεριώθηκε η ενότητα, μα ο πατέρας έπεσε στον αγώνα Από δυο μέρες πριν είχαν αρχίσει να μπαίνουν στο σπίτι οι πρώτοι αντιπρόσωποι. Αντάμωναν σε κάποιο δρόμο με τα δευτερόλεπτα. Στις 4.05΄ στη Μουστοξύδου ή στις 6.20΄ στη Λ. Κατσώνη κι ύστερα τραβούσαν κατά τους Αμπελόκηπους. Τα μάτια γιομάτα έγνοια ερευνούσαν καθετί. Μια βροχή αδιάκοπη έπεφτε όλο τ’ απόγευμα. Και τη συνέχισε όλη τη νύχτα. Αργά, με το σκοτάδι, μπήκαν οι τελευταίοι αντιπρόσωποι, την ίδια ώρα η Αθήνα από χίλιες μεριές εξορμούσε για βάψιμο στους τοίχους. Είχε να γράψει κάτι μεγάλο. Αύριο στις 23 του Φλεβάρη είναι η επέτειος του Κόκκινου Στρατού κι η Αθήνα, όσο κι αν την πλακώνει η μπότα, απόψε τη νύχτα θα στείλει το μήνυμά της στο μαχητή του Ανατολικού μετώπου. Και θα φτάσει εκεί πάνω και θάναι το αδερφικό μήνυμα στους στρατιώτες του αντιφασιστικού αγώνα. Για πολλά μίλησαν οι αντιπρόσωποι εκείνο το βράδυ. Έσμιξαν για πρώτη φορά νέοι απ’ όλη σχεδόν την Ελλάδα. Είχαν έρθει αντιπρόσωποι της νεολαίας απ’ τη Μακεδονία, τη Θεσσαλία, τη Ρούμελη. Και καθένας έφερνε τη φωτιά την κρυφή, που σε λίγο θέριευε ολούθε. Την άλλη μέρα, 23 Φλεβάρη, 9 το πρωί άρχισε η σύσκεψη. Λίγο νωρίτερα είχαν έρθει οι φίλοι της νεολαίας και μαζί τους κι η αλησμόνητη Ηλέκτρα, αντιπρόσωπος της «Λεύτερης Νέας». Οι αντιπρόσωποι εκπροσωπούν 10 οργανώσεις της νεολαίας. Αναφέρουμε τα ονόματα που απ’ τη διάλυσή τους βγήκε μια δυνατή, πλατιά, δημοκρατική οργάνωση της νέας γενιάς, η ΕΠΟΝ:

2) Κομμουνιστική Νεολαία (ΟΚΝΕ) 3) Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία (ΛΕΝ) 4) Φιλική Εταιρεία Νέων (ΦΕΝ) 5) Λεύτερη Νέα (ΛΝ) 6) Ενιαία Εργατοϋπαλληλική 7) Ενιαία Μαθητική 8) Ένωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης (ΕΝΑΡ) 9) Θεσσαλικός Ιερός Λόχος (ΘΙΛ) 10) Αγροτική Νεολαία Με το σούρουπο η ιδρυτική σύσκεψη είχε τελειώσει. Σ’ ένα δωμάτιο του ίδιου σπιτιού είχε συνέλθει κιόλας κι η Α΄ Ολομέλεια του ΚΣ της ΕΠΟΝ. Οι αντιπρόσωποι δυο-δυο γλιστρούσαν απ’ το σπίτι στην πλατεία. Η βροχή πούχε αρχίσει από το χτεσινό απόγιομα, απόψε σταμάτησε. Κατά τη δύση ο ήλιος είχε μια καλοκαιριάτικη φωτεινάδα. Ετούτο το βράδυ ο φοιτητής αντάμωσε τους πρώτους επονίτες στη Νεάπολη, τους είπε γι’ αυτό το καινούργιο ξεκίνημα, για την ΕΠΟΝ. Μέσα στο εργοστάσιο, πάνω στον αργαλειό, ακούστηκαν ψιθυριστά οι πρώτες λέξεις για την ΕΠΟΝ. Και την άλλη νύχτα, καθώς έπεφτε το σκοτάδι κι ο θάνατος τόξευε τις λεύτερες ψυχές, απ’ την κάθε γωνιά γράφτηκαν τότε τα πρώτα πράσινα συνθήματα. Γράφτηκαν δίπλα στα κόκκινα. Ένας φοιτητής σκαρφάλωσε στην πλάτη του άλλου. Κάποιος στεκόταν στο τρίστρατο. Το πρωί οι πατριώτες διάβασαν: «Όλοι στην ΕΠΟΝ». «Όλοι στην Ενιαία Οργάνωση της Νεολαίας». Δίπλα στην κόκκινη επιγραφή, εκεί στην ανηφοριά της οδού Καλλιδρομίου, που μιλούσε για το χαμό του πρώτου φοιτητή, του Μήτσου Κωνσταντινίδη, γράφτηκαν οι πρώτες λέξεις για την ΕΠΟΝ. Δέκα μέρες είχαν περάσει απ’ τις 23 του Φλεβάρη. Ένα Μαρτιάτικο πρωινό. Νιφάδες στόλιζαν τα ξαναμμένα πρόσωπα που πλημμύριζαν με τα πλακάτ τους δρόμους της Αθήνας. Από χιλιάδες στόματα ακούστηκε η φωνή «ΕΠΟΝ! ΕΠΟΝ!», «Κάτω η επιστράτευση». Στα πεζοδρόμια οι κόκκινες σταλίδες απ’ το αίμα των επονιτών είναι η πρώτη σπονδή. Μια σπονδή για τη λευτεριά, τη χιλιάκριβη, που την καρτερούμε πάντα. Στις 5 του Μάρτη, σ’ αυτή την πανεθνική εκδήλωση τα νιάτα της ΕΠΟΝ δίπλα στο λαό ξεκινούν για τους κατοπινούς μεγάλους αγώνες.

Ανδρέας Οικονόμου

24 | Μνήμη | Megemlékezés

HORVÁTH ENDRE ÉS A GÖRÖGSÉG Március 6-án avattuk a mindszenti születésű dr. Horváth Endre egyetemi tanár emléktábláját Újbudán, az Ulászló utca 52-ben.

Az ünnepséget Győry Gábor, az újgörög bölcsészettudomány magyarországi úttörőjének unokája nyitotta meg, majd Angelidisz Vaszilisz, a Magyarországi Görögök Országos Önkormányzatának (MGOÖ) görög örökségért felelős elnökhelyettese buzukival teremtette meg a görög hangulatot.

Horváth Endre munkásságát Agárdi Bendegúz Szpírosz, az MGOÖ általános elnökhelyettese mutatta be. Petőfi Sándor „Jön az ősz” című versét Győry Gábor magyarul, míg Angelidisz Vaszilisz, Horváth Endre fordításában görög nyelven adta elő.

Az emléktáblán koszorút helyezett el Kukumzisz Jorgosz, az MGOÖ elnöke, Zsótér Károly, Mindszent polgármestere, Angelidisz Vaszilisz, A Görög Kultúráért Alapítvány elnöke, illetve Győry Gábor és Baloghné Horváth Terézia, Horváth Endre családjának képviseletében. Az Újbudai Görög Nemzetiségi Önkormányzat képviseletében Kuruc Miklósné helyezett el virágot az emléktáblánál.

Agardi B.Szpirosz

Az ünnepségen Dimitriosz Jannakakisz, Görögország magyarországi nagykövete és Zsótér Károly, Mindszent polgármestere is köszöntötték Horváth Endre családját, illetve kifejezték tiszteletüket a görög-magyar oktatási, kulturális és gazdasági kapcsolatok jeles képviselőjének emléke előtt.

Zsótér Károly kíséretében az ünnepségen részt vett dr. Pálinkó János ügyvéd, Mindszent város önkormányzati képviselője, illetve Pálinkó György egyetemi tanár is. Tiszteletét tette az ünnepségen Szkevisz Theodorosz, az MGOÖ tiszteletbeli elnöke, Szidiropulosz Archimédesz, a Magyarországi Görögök Kutatóintézetének igazgatója, Solti Dóra, az ELTE Görög Tanszéke Újgörög Munkacsoportjának vezetője, illetve Caruha Vangelió, az ELTE Újgörög Tanszékének korábbi oktatója is.

Az emléktáblát Kukumzisz Jorgosz, az MGOÖ elnöke, Dimitriosz Jannakakisz görög nagykövet és Zsótér Károly mindszenti polgármester leplezték le, majd Arszeniosz bécsi metropolita áldotta azt meg. Külön köszönet illeti Lente Istvánt és családját, a Horváth Endre által építtetett ház mai tulajdonosait, akik az első szóra támogatásukról biztosították az MGOÖ-t az emléktáblaállítási terv kapcsán.

Ενδιαφέροντα | Érdekesség | 25

Τα ελληνικά μνημεία του Hajdúböszörmény Dr. György Antal Diószegi Η πόλη Hajdúböszörmény ήταν το κέντρο της περιφέρειας “Πόλεις των Χαϊντούκ” (hajdúvárosok), που αποτελούσε αυτόνομη διοικητική μονάδα έως το 1876. Για την παρουσία Ελλήνων εμπόρων στην πόλη αυτή υπάρχουν μαρτυρίες ήδη από το 17ο αιώνα. Την ιδιαίτερη σημασία των ελληνικών οικογενειών Diamandi και Papademosz (Παπαδήμου) ή Szerviczky δείχνει και το γεγονός ότι απόγονοί τους κατά τον 18ο-19ο αιώνα υπήρξαν μ.ά. και εξέχοντα μέλη της ελληνικής εμπορικής κομπανίας του Τόκαϊ. Το επώνυμο Diamandi ή Diamanti απαντάται και σε διάφορες άλλες περιοχές της Ουγγαρίας (μ.ά. Stavra Diamanti, 1754 Újvidék [Νόβι Σαντ], Márton Diamandi 1777-1778 Miskolc). Κατά την κρίση μας εδώ συγκαταλέγεται και μια άλλη εκδοχή του ίδιου επωνύμου: ο András Gyamandy ζούσε στα 1777-1778 στο Miskolc. Το έτος 1798 ο György Diamandy ανήκε στην ηγεσία της ελληνικής κοινότητας του Τόκαϊ. (1) Ο Dr. Samu Borovszky στον τόμο “Ο νομός Zemplén” της σειράς “Ιστορία των νομών Ουγγαρίας” αναφέρεται στην άλλη οικογένεια: “Οικ. Szerviczky ή Kárisi. Πρώτος γνωστός πρόγονος (1658) ήταν ο Papademus Karisch ή άλλως István Szerviczky, γαιοκτήμονας στο HajdúBöszörmény”.

όπου ανέπτυξαν εμπορικές δραστηριότητες. Κατά τα μέσα του 17ου αιώνα στο Τόκαϊ ιδρύθηκε η πρώτη ελληνική εκκλησιαστική κοινότητα της Ουγγαρίας. Η εν λόγω ληξιαρχική πράξη βάπτισης από το μητρώο της ενορίας μεταφράστηκε στα ουγγρικά την 1η Φεβρουαρίου 1873 στο Τόκαϊ από τον Αιμιλιανό Μάρκου (Emílián Margó), Έλληνα ιερέα του Μίσκολτς. (3) Είναι ευρύτερα γνωστός ο ιστορικός ρόλος των Πόλεων των Χαϊντούκ στην υπεράσπιση της Ουγγαρίας κατά το 16ο-17ο αιώνα, που αντιστάθηκαν σε κάθε ξένο κατακτητή. Αναφορικά με τον ηρωισμό αυτό των χαϊντούκων θα πρέπει να γίνει λόγος επίσης και για την συμμετοχή των Ελλήνων στους πολέμους κατά των Τούρκων. Ο Εμμανουήλ, γιος του Χάρη Παπαδήμου από το Ηajdúböszörmény το 1690 αγωνίστηκε ενάντια στους Οθωμανούς. (4) Αναγνωρίζοντας τον ηρωισμό του ο βασιλιάς Λεοπόλδος Α΄ του απένειμε ουγγρικό τίτλο ευγενείας το 1690. Στο εξώφυλλο του εγγράφου εμφανίζεται με ελληνικά γράμματα αλλά με την λατινική κατάληξη το όνομα “Εμμανουήλ Παπαδήμους”. Κατά την κρίση μου αξίζει να παρουσιάσουμε και τις πολλαπλές σχέσεις των προαναφερόμενων Ελλήνων με τους χαϊντούκους της περιφέρειας κατά την διάρκεια του 17ου αιώνα. Οι Έλληνες ήταν και ενοικιαστές των βοσκοτόπων που χρισημοποιούνταν για το εμπόριο βοοειδών, πράγμα που είχε ως φυσικό αποτέλεσμα να είναι σε συνεχή επαφή με τους χαϊντούκους, οι οποίοι ήταν κορυφαίοι επαγγελματίες στον χώρο αυτό με πείρα αιώνων. Αναφορικά με την λαογραφική έρευνα της παραδοσιακής κτηνοτροφίας και της ποιμενικής ζωής των περιφερειών Hajdúság και Hortobágy θα πρέπει να τονιστεί ότι οι πόλεις της Μεγάλης Πεδιάδας Alföld (όπως το Ντέμπρετσεν, οι Πόλεις των Χαϊντούκων κ.ά.) βασιζόμενες στην ευνοϊκή γεωγραφική τους θέση μεσολάβησαν στο εμπόριο των βοοειδών που εισάγονταν από την Μολβοβλαχία και την Τρανσυλβανία και προορίζονταν σχεδόν αποκλειστικά στις αγορές της Αυστρίας - στο οποίο κυριαρχούσαν Αρμένιοι και Έλληνες.

(5) Ο Ferenc Eckhart από την άλλη αναφέρει ότι “οι Έλληνες έμποροι της Ουγγαρίας μέσα από τις κομπανίες τους έλαβαν σπουδαίο μέρος στην εισαγωγή χιλιάδων βοοειδών ετησίως από οθωμανικές περιοχές, πράγμα που δυσκόλευε ιδιαίτερα το ουγγρικό εμπόριο”. (6) Ας σκεφτούμε όμως για λίγο τον ανατολικό προσανατολισμό του ουγγρικού εμπορίου που υφίστατο πολλούς αιώνες πριν, καθώς και τα σχετικά συμπεράσματα που απορρέουν απ’ αυτό. Επιπλέον, η τούρκικη προέλευση της λέξης “böszörmény” στο όνομα του Hajdúböszörmény, που δήλωνε μουσουλμάνους και ισραηλίτες, επίσης δείχνει τον ανατολικό προσανατολισμό. Κατά την κρίση μου το όνομα της πόλης αποδεικνύει ότι οι κάτοικοι κάποτε συμμετείχαν στο εμπόριο βοοειδών πέρα από τα Καρπάθια. Η πόλη για ένα διάστημα ονομαζόταν και Έλληνες του Hajdúböszörmény σε έγγραφο των Hajdúböszörményi görögök az 1873-ban kelt PapademoszRácböszörmény, όπου η λέξη “rác” δήλωνε Παπαδημαίων του 1873, αναφερόμενο σε ελληνορθόδοξη okiraton, az 1658-ban Tokajban keltezett görög egyházi επίσης εμπορική κατεύθυνση: προέρχεται από ληξιαρχική πράξη του Τόκαϊ από το 1658. anyakönyvi bejegyzésről. την μεσαιωνική περιοχή Rascia, ανατολικά Ο Εμμανουήλ, γιος του Χάρη Παπαδήμου, πρώτου προγόνου τους όρους των Καρπαθίων, την οποία διέσχιζε ένας εμπορικός της οικογένειας στην Ουγγαρία, βαπτίστηκε στις 18 Ιανουαρίου δρόμος των Ούγγρων απ’ όπου μετέφεραν οι χαϊντούκοι τα 1658 από τον Έλληνα ιερέα του Τόκαϊ πατέρα-Γεώργιο (νονός βοοειδή. Ο δρόμος αυτός που υπήρχε έως το 1453 κατέληγε στο του ήταν ο Márk Diamandi, Έλληνας από το Ηajdúböszörmény). κέντρο της ελληνικής αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη. Πρόκειται για την πιο παλιά γνωστή ελληνική ληξιαρχική πράξη Συνοψίζοντας, αναφορικά με τις λέξεις „böszörmény” και „rác” στην Ουγγαρία. Η οικογένεια προήλθε από τα Σέρβια Κοζάνης, εξ θα πρέπει να τονίσουμε ότι δεν δηλώνουν εθνικότητες, αλλά ου και το επώνυμο Szerviczky, που το απόκτησαν στην Πολωνία αποτελούν γλωσσικά δείγματα του ανατολικού εμπορικού δρόμου

26 | ιστορία | Történelem

των χαϊντούκων της Ουγγαρίας από το 16ο αιώνα. Αναλύοντας τις ιστορικές πτυχές του χαϊντούκικου κόσμου που σχετίζονται με τους Έλληνες εμπόρους είναι σηματικό να αναφερθώ στο γεγονός ότι οι χαϊντούκοι υπήρξαν ταυτόχρονα ειδήμονες του εμπορίου των βοοειδών με εμπειρία πολλών αιώνων, καθώς και δυνατοί και θαρραλέοι φύλακες του υψηλής αξίας ζωικού κεφαλαίου, και ως εκ τούτου έγιναν λαμπροί εκπρόσωποι του χαρακτηρισμού του „τάγματος ηρώων”. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν την πραγματική σημασία του μεσαιωνικού ελληνικού και ουγγρικού ποιμενικού κόσμου. Κατά τον μεσαίωνα οι Έλληνες γνώριζαν διάφορες Βλαχίες: Μεγάλη Βλαχία αποκαλούνταν η Θεσσαλία, ένα μέρος της Αιτωλοακαρνανίας λεγόταν Μικρή Βλαχία, και η νοτιοανατολική Ήπειρος ήταν η Άνω Βλαχία. Κατά την κρίση μου η περιοχή της Μολδοβλαχίας που αποκαλούνταν και Ουγγροβλαχία (δηλαδή “Ουγγρική Ποιμενοχώρα”) ονομαζόταν έτσι για να γίνει διάκριση ανάμεσα στις διάφορες Βλαχίες. Η λέξη ‘βλάχος’ στην ελληνική γλώσσα δηλώνει και τον βοσκό. (7) Αναφορικά με τον ουγγρικό ποιμενικό κόσμο ανατολικά των Καρπαθίων καθώς και το εμπόριο βοοειδών προς την Κωνσταντινούπολη έχει εξαιρετική σημασία το γεγονός ότι η Ουγγροβλαχία (Μολδοβλαχία) αποτελούσε το πλέον ενδιαφέρον “πεδίο” των μεσαιωνικών ελληνοουγγρικών σχέσεων. Κατά την κρίση μου η περιοχή αυτή συμπίπτει με την ρωμαϊκή “pascua Romanorum” (“βοσκότοπος των Ρωμαίων” στα λατινικά) η οποία μαζί με τον όρο “pastores Romanorum” (“βοσκοί των Ρωμαίων”) δήλωνε τον ουγγρικό πληθυσμό της Ουγγροβλαχίας που ασχολούνταν με την βοσκή βοοειδών. Εδώ θα πρέπει να αναφερθώ και στους Γραικοβλάχους (δλδ. Έλληνες ποιμένες) του ελληνικού χώρου του 11ου – 12ου αιώνα, οι οποίοι ταυτόχρονα με την ελεύθερη βοσκή εκτελούσαν και ένοπλη στρατιωτική θητεία,

και για αντάλλαγμα έπρεπε να πληρώνουν πολύ χαμηλούς φόρους. Η προνομιακή τους θέση λόγω της μεγάλης ελευθερίας που εξασφάλιζε ο ποιμενικός βίος τους δημιούργησε μια μόνιμη υπεριφάνεια με ιστορικές ρίζες. Κατά την κρίση μου η νομική υπόσταση των Ούγγρων χαϊντούκων προέρχεται από τις ίδιες μεσαιωνικές ρίζες, πράγμα που αποδεικνύει και άλλο ένα ελληνικό στοιχείο. Στο μυθιστόρημά του «Sárkányfog» (δρακόδοντας) ο László Passuth για τους ηρωικούς Ούγγρους χαϊντούκους του 16-17ου αιώνα γράφει τα εξής: «Κάποιος μου διηγήθηκε, ότι τριακόσια χρόνια πριν κάτι παλληκάρια μισθωτοί χαϊντούκοι στην Ελλάδα ξυλοκόπησαν μέχρι θανάτου τους Γάλλους ιππότες. Ο καπετάνιος τους έγινε πρίγκιπας της Ακρόπολης για δύο αιώνες.»

(8) Στα απομνημονεύματά του ο ηγεμόνας Φέρεντς Ρακότσι Β’ έκανε την εξής διατύπωση αναφορικά με την καταγωγή, τον βίο, την νομική υπόσταση των Ούγγρων χαϊντούκων καθώς και την ιστορία τους που χάνεται στα βάθη των αιώνων: «Το επίπεδο ζωής των Ούγγρων πολιτών που χαρακτηρίζονται ως Ελεύθεροι είναι σαφώς καλλίτερο από εκείνο των χωριατών και παρά λίγο να αγγίξει εκείνο των ευγενών. Πρόκειται για τους κατοίκους των Πόλεων των Χαϊντούκων, τους κάποτε φύλακες των τούρκικων συνόρων.» (9) Εδώ να σημειωθεί ότι κατά τον 11ο -12ο αιώνα υπήρχαν κοινά ελληνοουγγρικά σύνορα, που λόγω της Οθωμανικής επέκτασης έγιναν ουγγροτούρκικα.

Hajdúböszörmény hajdúvilága a görög kapcsolatok fényében Dr. Diószegi György Antal Hajdúböszörmény jelentősége abban is tetten érhető, hogy az ún. öreg hajdúvárosok 1876-ig fennálló, önálló (a vármegyétől különálló) közigazgatási egységének, a Hajdúkerületnek volt a központja. Már a XVII. századi Hajdúböszörmény kapcsán van adalék görög kereskedők jelenlétére: a görög Diamandi és Papademosz/Szerviczky családok hajdúböszörményi lakos volta azért is fontos adalék, mert ezen családok tagjai (többek között) később már a XVIII-XIX. századi tokaji görög kereskedelmi kompánia igen neves tagjai lettek. A görög Diamandi/Diamanti név több más városban is előfordul Magyarországon (pl.

Diamanti Stavra 1754-ben Újvidéken; Diamandi Márton 17771778-ban Miskolcon). Megítélésünk szerint (névváltozat okán) Gyamandy András is idesorolható, aki 1777-1778-ban Miskolcon élt. 1798-ban már a tokaji görög közösség főbb vezetői közé tartozott Diamandy György. (1) Dr. Borovszky Samu XX. század elején közzétett vármegye történeti sorozatának Zemplénről szóló kötetében e családról a következő szövegrész olvasható: „Szerviczky (Kárisi). Első ismert őse (1658) Papademus Karisch alias Szerviczky István, a ki Hajdú-Böszörményben volt birtokos …”. (2) A hajdúböszörményi görög Papademosz/Szerviczky család első magyarországi görög ősét, Papademosz Charisz fiát, Emánuelt 1658. január 18-án keresztelte meg a tokaji görög György páter (keresztapja Diamandi Márk hajdúböszörményi görög lakos volt). Ez a jelenleg ismert legrégebbi görög szertartású egyházi anyakönyvi bejegyzés Magyarországon. E család eredetileg a görögországi Szervia városából származott, és ennek okán a lengyelországi kereskedelmük során ragadt rájuk a „szerviai” lengyel szóhasználat következményeként a Szerviczky vezetéknév. A XVII. század közepén alakult

meg a legelső magyarországi görög alapítású egyházközség Tokajban. E görög nyelvű anyakönyv keresztelési részéből 1873. február 1-jén, Tokajban készített magyar nyelvre fordított anyakönyvi kivonatot a miskolci görög lelkész, Margó Emílián.

(3) A magyar hajdúvilág XVI-XVII. századi történeti szerepe a magyar haza védelmében közismert: harcoltak minden ellenséggel, aki Magyarország szabadságát és függetlenségét csorbítani kívánta, így természetesen a törökök ellen is. Ez utóbbi hajdúvitézi magatartás jegyében érdemes utalnom arra, hogy van adat a korabeli magyarországi görög kereskedők köréből is a törökökkel szembeni magyar honvédelemben való részvételre. A hajdúböszörményi görög Papademosz Charisz fia, „Emánuel 1690-ben a törökök ellen harcolt”. (4) E vitézi bátorsága elismeréseként I. Lipóttól 1690-ben magyar nemességet kapott. Az armális borítólapján (görög betűkkel, és a görög eredeti „Papademosz” helyett latinos végződéssel) az „Emánuel Papademus” név szerepel. Megítélésem szerint Hajdúböszörmény fenti, XVII. századi görög kereskedői kapcsán lényeges az itt élő hajdúkkal való kapcsolatendszerük: ez egyrészt összefügg a görög kereskedők pusztabérlési gyakorlatával, másrészt pedig ezzel kapcsolatban a marhakereskedelemben játszott szerepükkel, melynek természetes velejárója volt a hajdúk ebben vállalt tevékenysége, mely feladatkör a hajdúk évszázadokon átívelő mesterségbeli tudásából fakadt. A „Hajdúság és a Hortobágy hagyományos állattartásának és … pásztorkodásának néprajzi vizsgálata” kapcsán kiemelendő, hogy „az alföldi városok (Debrecen, hajdúvárosok, stb.) cívisei” részt vettek „a magyar Alföld gazdasági lehetőségeire épülő, s a nyugati (csaknem kizárólag ausztriai) piacokra irányuló moldvai és erdélyi „tranzit” szarvasmarha-kereskedelem” folyamatában, ami jellemzően az „örmények és görögök kezén volt”. (5) Eckhart

Ιστορια | Történelem | 27

Ferenc pedig arról írt, hogy a magyarországi görög kereskedők fontos részesei voltak kompániáik révén annak, hogy évente sok ezer állatot hajtottak be a török területről, és ez megnehezítette a magyar állateladásokat. (6) A „török területről” való marhahajtás jegyében érdemes elgondolkodni a korábbi évszázadokban a magyar kereskedelem keleti irányultságáról, és az ebből fakadó természetes következtetésekből.

Hajdúböszörmény neve kapcsán fontos a fenti adalék: a „böszörmény” megnevezés alatt a mohamedánok és izmaeliták értendők, mely eredetét tekintve természetesen a török térségek felé mutat. Megítélésem szerint Hajdúböszörmény neve annak emléke, hogy a Kárpátokon túli térségek szarvasmarha kereskedelmében vettek részt a korábbi évszázadokban is.

Hajdúböszörményt egy időben Rácböszörménynek is hívták: megítélésem szerint a „rác” szó szintén kereskedelmi irányként értelmezendő, hiszen ez a megnevezés is a Kárpátokon túli középkori magyar gyepűrendszeren túli keleti térségre, a középkori Rascia területén átvezető magyar hajdúk által bonyolított marhakereskedelemre utal, mely magyar kereskedelmi út végcélja az 1453-ig fennálló görög császárság birodalmi fővárosába, Konstantinápolyba vezetett.

A „böszörmény” és a „rác” megnevezések kapcsán tehát fontos azt rögzíteni, hogy ez nem etnikai megjelölés, hanem a magyar hajdúk régi, középkori keleti útvonalának kereskedelem-történeti fogalmi emléke a XVI. század előtti évszázadokból. Fontos rögzítenem a görög kereskedelemmel összefüggő hajdúvilág történeti gyökerei kapcsán, hogy a hajdú egyszerre volt a szarvasmarha kereskedelem évszázadokon átívelő tudásból fakadó pásztorszakértője, valamint a roppant értéket megtestesítő szállítmányt jelentő állatállományt megvédő bátorság és erő megtestesítője: ez utóbbi tulajdonságaik révén váltak a „vitézlő rend” jeles képviselőivé. A középkori magyar és görög pásztorvilág valódi jelentőségét mutató adalékok igen fontosak. A középkori görög világ több Vlachiát is ismert: Thesszáliát NagyVlachiának, Aetoha és Akarnania egy részét Kis-Vlachiának, Epirosz délkeleti részét pedig Felső-Vlachiának nevezték.

Megítélésem szerint a fenti Vlachiáktól való megkülönböztetés céljából nevezték a görögök Havasalföldet Ungrovlachiának, vagyis Magyarvlachiának, azaz Magyarpásztorföldnek.

A vlahosz görög szó: pásztort jelent. (7) A Kárpátokon túli magyar pásztorvilág adatai és a Konstantinápoly irányába zajló szarvasmarha kereskedelem jegyében igen lényeges, hogy a középkori magyar-görög kapcsolatrendszer legizgalmasabb vidékét jelentette Ungrovlachia (Magyarpásztorföld): megítélésem szerint ez azonos „pascua Romanorum” területével (jelentése a „rómaiak legelője”), ami a „pastores Romanorum” (ami „rómaiak pásztorai”) fogalommal együtt értelmezve az Ungrovlachia népét adó magyar nagyállattartó pásztorvilágot jelentette. Itt érdemes a XIXII. századi görög világ graikovlachosz (görög pásztor) rétegére is utalnom: e középkori görög szabad pásztorvilág szintén fegyveres katonai szolgálatot látott el, és ennek okán csak kis mértékű állatadót kellett teljesítenie: nagy szabadságot jelentő pásztortársadalmuk miatti kiváltságos jogállapotuk emléke maradandó, történelmi gyökerű büszkeséget eredményezett

28 | ιστορία | Történelem

bennük. Megítélésem szerint a magyar hajdúk jogállása ugyanezen középkori történelmi gyökérből eredt, melyek kapcsán még egy görög adalékot érdemes megemlítenem.

Passuth László a „Sárkányfog” címet viselő regényében, a XVI-XVII. századi magyar hajdúvitézek kapcsán ezt írta: „Hajdúk. … Valaki mesélte, talán háromszáz esztendeje is volt, hogy ilyen hajdúféle zsoldosok Görögországban holtra verték a francia lovagokat. Kétszáz évre kapitányukból herceg lett az Akropoliszon.” (8) A magyar hajdúság eredetéről és sok évszázaddal korábbi múltjáról, életmódjáról, jogállásáról II. Rákóczi Ferenc vezérlő fejedelmünk az emlékirataiban ezt a megállapítást is rögzítette: „A magyar nép közül azoknak a helyzete, akiket szabadosoknak neveznek, jobb mint a parasztoké de nem ér fel egészen a nemesekével: ezek a Hajdúvárosok lakói, akik valaha a török határ őrei voltak.” (9) Itt fontos arra utalnom, hogy a XI-XII. században magyar-görög határ létezett, ami a török hódítás révén lett magyar-török határrá.

Források: (1) Dongó Gyárfás Géza: a tokaji görög templom számadói (1798-ban). In.: Adalékok Zemplén vármegye történetéhez Sátoraljaújhely 1909. 86. o.; (2) dr. Borovszky Samu: Magyarország vármegyéi és városai. Magyarország monographiája. Zemplén vármegye és Sátoraljaújhely. Irta ifjabb dr. Reiszig Ede. Bp., 1905. 541. o.; (3) Dr. Diószegi György: Tokaj görög öröksége. In.: Tokaji Hírek. XXII. évfolyam. 5. szám. 2013 május. 9. o.; (4) dr. Borovszky Samu: Magyarország vármegyéi és városai. Magyarország monographiája. Zemplén vármegye és Sátoraljaújhely. Irta ifjabb dr. Reiszig Ede. Bp., 1905. 541. o.; (5) Bencsik János: Adatok a hajdúsági pásztorok származás szerinti összetételéhez. In.: Ethnographia. A Magyar Néprajzi Társaság értesítője. 88. évfolyam, Budapest, 1977. 471. o.; (6) Eckhart Ferenc: Kereskedelmünk közvetítői a XVIII. században.

In.: Századok 1918. 370. o.; (7) Képes Krónika. Fordította Bollók János. Jegyzetek: Szovák Kornél, Veszprémy László. Millenniumi Magyar Történelem, Források) 67.Bp., 2004. 170. o.; (8) Passuth László: Sárkányfog. Bp., 1960. 333. o.; (9) II.Rákóczi Ferenc fejedelem emlékiratai a magyarországi háborúról l703-tól annak végéig. Szerkesztette Köpeczi Béla. Bp., l978. 324.o.

Február 23-án Pestszentlőrinc-Pestszentimre Városházára is elérkezett az a vándorkiállítás, amely a tavalyi évben megjárta Nyíregyházát, Pécset, Debrecent, a Józsefvárost, míg idén Rákospalotát. A kiállítás célja bemutatni az ezeréves görög-magyar kapcsolatrendszert. A kiállítás főszervezője Angelidisz Vaszilisz, a Magyarországi Görögök Országos Önkormányzatának görög örökségért felelős elnökhelyettese. A pestszentlőrinc-pestszentimrei kiállítás a XVIII. Kerületi Görög Nemzetiségi Önkormányzat szervezésében valósult meg. (agárdi szp.)

Γιορτάσαμε τις Απόκριες στο Σχολείο μας Το Σάββατο 6 Φεβρουαρίου μαθητές, δάσκαλοι και γονείς του Ελληνικού Σχολείου «Μανώλης Γλέζος» φορέσαμε τις μάσκες μας, τις αστείες στολές μας και βρεθήκαμε στο σχολείο, όπου χορέψαμε και διασκεδάσαμε στους ρυθμούς της Αποκριάς. Φτιάξαμε μάσκες, παίξαμε με τις λέξεις της Αποκριάς, χορέψαμε γύρω από το παραδοσιακό γαϊτανάκι, πλέκοντας τις χρωματιστές κορδέλες του, αλευρωθήκαμε, μουντζουρωθήκαμε, παίξαμε αστεία παιχνίδια ισορροπίας και ταχύτητας και γελάσαμε με την ψυχή μας. Η γιορτινή διάθεση πλημμύρισε όλους μας, μικρούς και μεγάλους. Κι επειδή γλέντι χωρίς γλυκό δεν γίνεται, φτιάξαμε με την καθοδήγηση της δασκάλας κ.Θεοδοσίας Χατζηευγενάκη, χαλβά, το παραδοσιακό γλυκό της Αποκριάς! Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους γονείς του σχολείου, που έφεραν χυμούς και κεράσματα στον μπουφέ μας.

Βούλα Αυγουροπούλου

Iskolánk a farsangot ünnepelte Február 6-án, szombaton a Manolisz Glezosz Görög Iskolában diákok, tanárok, sőt, még a szülők is maszkokba és viccesebbnél viccesebb öltözetekbe bújtak, s úgy ünnepelték a farsangot.

Maszkokat készítettünk, farsangi szókirakót játszottunk, színes szalagokkal táncoltuk körbe a hagyományos „gaitanaki”-t, lisztesek és kormosak lettünk, vicces vetélkedőket játszottunk s közben jó nagyokat nevettünk.

Mindenkin úrrá lett az ünnepi hangulat, kicsiken és nagyokon egyaránt. És mivel édesség nélkül nincs mulatság, Theodosia Chatzievgenaki tanárnő vezetésével házi halvát, hagyományos görög farsangi finomságot készítettünk.

Innen is szeretnénk megköszönni a szülőknek a sok finom süteményt és gyümölcslevet, amit a rendezvényre hoztak.

Dercsényi A.Voula

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ Το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Eötvös Loránd έχει την χαρά να προσκαλέσει κάθε ενδιαφερόμενο στην διάλεξη του Προέδρου της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη και Πρεσβευτή Ελληνισμού κ. Γιώργου Στασινάκη, με τίτλο : «Ο Καζαντζάκης και η Ποίηση» και της φιλολόγου-ποιήτριας κας Λίνας Μπασούκου με τίτλο: « Νίκου Καζαντζάκη, Αναφορά στον Γκρέκο . Σκηνικές προσεγγίσεις σε παιδαγωγικό πλαίσιο» στις 11 Απριλίου 2016, και ώρα 17:00 Τόπος: ELTE Bölcsésztudományi Kar Gólyavár Pázmány terme 1088 Budapest, Múzeum krt. 6-8./A Διάφορα | Egyéb | 29

Το Σχολείο Μανώλης Γλέζος κατά το α’ εξάμηνο Με την ολοκλήρωση του α’ εξαμήνου, θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε συνολικά για τις ενέργειες, δραστηριότητες, εκδηλώσεις και προγράμματα που πραγματοποίησε το σχολείο μας όλο αυτό το διάστημα, έτσι όπως παρουσιάστηκαν στην συνέλευση γονέων που πραγματοποιήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2016.

Συμμετοχή σε διεθνή προγράμματα • •

• •

• •

Βουλή των Εφήβων Η μαθήτρια Λητώ Πετκάρη εκπροσώπησε επάξια το Σχολείο μας στις εργασίες της Βουλής των Εφήβων που διεξάχθηκε τον Σεπτέμβρη στην Αθήνα με θέμα την ενδοσχολική βία και τις διακρίσεις.Είχε την ευκαιρία να αγορεύσει και να θέσει τις εμπειρίες της από το ουγγρικό σχολείο και τους προβληματισμούς της προς συζήτηση. Συγχρόνως αντάλλαξε απόψεις με παιδιά από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο. Ολυμπιάδα ελληνικής γλώσσας Το σχολείο μας συμμετείχε στη Δεύτερη Διεθνή Ολυμπιάδα Ελληνισμού που έγινε στο Βουκουρέστι 9 -12 Σεπτεμβρίου 2015 με τις μαθήτριες Αλεξία Κλενκ και Στέλλα Δελλή στο επίπεδο Γ1. Συνολικά συμμετείχαν πάνω από 35 μαθητές από Ελλάδα, Ρουμανία, Βουλγαρία, Ουγγαρία και Μολδαβία, με σκοπό την παρακίνηση της αριστείας στο πλαίσιο της προπανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Οι διαγωνιζόμενοι υποβλήθηκαν σε γραπτή δοκιμασία - ανάλογα με το γλωσσικό επίπεδο επικοινωνίας τους.

Erasmus+ Συμμετοχή σε ολοήμερο συνέδριο σχετικά με το πρόγραμμα Erasmus+, όπου έγιναν παρουσιάσεις για το πλαίσιο στο οποίο λειτουργεί το διεθνές πρόγραμμα, έγινε λόγος για τα πλεονεκτήματά του σε σχολεία και μαθητές, αλλά και στις απαιτήσεις που είναι αρκετά υψηλές προκειμένου κάποιος να συμμετέχει. Στις προθέσεις του σχολείου μας είναι να λάβει μέρος προσεχώς και για τούτο θα συνεχίσουμε τις ενέργειές μας προς αυτή την κατεύθυνση.

Δραστηριότητες •

• • • • •

κατασκήνωση στο Βάρμπο 26-29 Οκτωβρίου όπου συμμετείχαν 22 μαθητές μας από το Μίσκολτς και τη Βουδαπέστη με την φροντίδα της εκπαιδευτικού Πηνελόπης Μόκκα και της συνοδού Ντόρας Μόκαλη. Τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να γνωριστούν μεταξύ τους, να μιλήσουν ελληνικά και να λάβουν μέρος σε αθλητικούς αγώνες, παιχνίδια γνώσεων, ελληνικούς χορούς και απαγγελία ποιημάτων. Επισκέφτηκαν το τοπικό μουσείο, διασκέδασαν στο πάρκο περιπέτειας και έκαναν νυχτερινή πεζοπορία στο δάσος. συμμετοχή μαθητών στις γιορτές του ΟΧΙ και του Πολυτεχνείου με παρουσίαση κειμένων και ποιημάτων, μουσική και τραγούδι εκμάθηση ελληνικών παραδοσιακών χορών από την Ηλέκτρα Αγκάρντι και τον Φίλιππα Παπαβασιλείου στα πλαίσια του μαθήματος λαογνωσίας πρωινό εργαστήρι χειροτεχνίας με ευφάνταστες κατασκευές, στολίδια και κάρτες που έγινε με χορηγία της ελληνικής αυτοδιοίκησης του 9ου διαμερίσματος λογοτεχνική βραδιά με θέμα την προσφυγιά του 20ου και 21ου αιώνα όπου οι μεγαλύτεροι μαθητές διάβασαν, τραγούδησαν και παρέλαβαν από τον Έλληνα Πρέσβη τα πιστοποιητικά ελληνομάθειας για την επιτυχή συμμετοχή τους στις εξετάσεις του Μαΐου η χριστουγεννιάτικη γιορτή μας με παρουσίαση δύο θεατρικών ιστοριών από τα παιδιά μες το πνεύμα των ημερών με συμμετοχή μαθητών από τη Βουδαπέστη και την επαρχία

Εκπαιδευτικό υλικό • •

αναφορικά με τα σχολικά βιβλία, έγινε μεγάλη παραγγελία από τη Θεσσαλονίκη της σειράς «Κλικ στα Ελληνικά» η ύλη των οποίων είναι διαρθρωμένη αντίστοιχα με τις απαιτήσεις των εξετάσεων Ελληνομάθειας στις οποίες λαμβάνουν μέρος κάθε χρόνο μαθητές μας, με μεγάλη επιτυχία ελλείψει βιβλίων που έχουν γραφτεί και εκδοθεί από τη μειονότητά μας, έγινε παραγγελία στο ΟFI

Δύο νέοι εκπαιδευτικοί από την Ελλάδα •

Με δύο καινούριους εκπαιδευτικούς στελεχώθηκε το σχολείο μας αυτή τη χρονιά, την Θέκλα Κατσίρη που αποσπάστηκε από την Ελλάδα και ανέλαβε τα καθήκοντά της αρχές Νοεμβρίου και τον Λυκούργο Χριστοφοράτο που ήρθε από την Θεσσαλονίκη.

Επαφές-Επικοινωνία • •

•

πραγματοποιήθηκε συνάντηση με τον Έλληνα Πρέσβη κ.Δημήτριο Γιαννακάκη όπου η διευθύντρια κ. Χριστίνα Πάρτιτς παρουσίασε τον ετήσιο προγραμματισμό του σχολείου κι έγινε εποικοδομητική συζήτηση για περαιτέρω συνεργασία διαρκής επαφή και συνεργασία με τους επίσημους εκπαιδευτικούς φορείς της Ουγγαρίας (Kormány Hivatal, POK, EMMI), συναντήσεις με τους υπεύθυνους και ενημέρωση σχετικά με τη διδασκαλία της μειονοτικής γλώσσας, τα διδακτικά βιβλία των μειονοτήτων, την χρηματοδότηση κλπ., καθώς και για τις αλλαγές στη νομοθεσία σχετικά με την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών μέσα στο Δεκέμβρη, μαθητές και εκπαιδευτικοί από δύο σχολεία της Ελλάδας επισκέφτηκαν το σχολείο μας, τους έγινε σύντομη παρουσίαση της ιστορίας των Ελλήνων της Ουγγαρίας, συνομιλήσαμε και ανταλλάξαμε αναμνηστικά δώρα

30 | σχολείο | iskola

Λειτουργία- Οργάνωση • • • • •

ζητήσαμε από το Υπουργείο Ανθρωπίνων Πόρων και Δυναμικού (ΕΜΜΙ) την έκδοση δίγλωσσου ενδεικτικού για το τέλος της σχολικής χρονιάς, για το οποίο χρειάζεται η έγκριση του υπουργού κι έχει ξεκινήσει ήδη η διαδικασία έγινε εισαγωγή του ηλεκτρονικού ημερολογίου (e-napló) από την 1η Νοεμβρίου όπου οι γονείς μπορούν να ενημερώνονται online σχετικά με την ύλη, τις παρουσίες και τους βαθμούς των παιδιών. Η χρήση του ήταν ακόμα σε δοκιμαστικό στάδιο για το α’ εξάμηνο, αλλά ήδη από το β’ εξάμηνο οι γονείς μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτό. συντάχθηκε ο κανονισμός των εξετάσεων ελληνομάθειας σύμφωνα με τις προδιαγραφές που πρέπει να τηρεί το σχολείο μας ως επίσημο εξεταστικό κέντρο συστάθηκε ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων, οι τοπικοί εκπρόσωποι της έδρας και των παραρτημάτων εξέλεξαν ως πρόεδρο την Αφροδίτη Παυλίδου εκπροσώπηση στο πανουγγρικό συνέδριο για τις μειονότητες από τη διευθύντρια του σχολείου και τον αντιπρόεδρο της Α.Ε.ΟΥ. Επιμόρφωση εκπαιδευτικών Στις συνελεύσεις του εκπαιδευτικού σώματος που γίνονται κάθε βδομάδα από την αρχή της σχολικής χρονιάς έχουν γίνει μεταξύ άλλων: • ενημέρωση από ειδικό σχετικά με τον νέο κανονισμό για την αυτοαξιολόγηση, • επίσκεψη σε άλλα σχολεία σε μαθήματα αγγλικών και γερμανικών με σκοπό τον εμπλουτισμό των διδακτικών μεθόδων • παρουσίαση χρήσης και λειτουργίας του ηλεκτρονικού ημερολογίου, • παρουσίαση ψηφιακών εργαλείων επικουρικών στη διδασκαλία με σκοπό τη διεύρυνση των μεθοδολογιών που χρησιμοποιούνται στο μάθημα • ανταλλαγή ιδεών και εκπαιδευτικών παιχνιδιών που χρησιμοποιούν οι συνάδελφοι στα μαθήματά τους • ενημέρωση από ειδική σύμβουλο σε θέματα κανονισμού σχολείων με τη βοήθεια της οποίας ξεκίνησε η σύνταξη του σχολικού κανονισμού (καταστατικού, παιδαγωγικού προγράμματος και εσωτερικού κανονισμού)

.

Οι εκπαιδευτικοί και η διεύθυνση του Σχολείου Μανώλης Γλέζος

σχολείο | iskola | 31

A Manolisz Glezosz iskola első féléve Véget ért a 2015-2016-os tanév első féléve iskolánkban is, és ennek apropójából szeretnénk Önökkel megosztani, hogy ebben az időszakban milyen programokat szerveztünk, mely rendezvényeken vettünk részt, emellett beszámolunk azokról a lépésekről, amelyeket céljaink megvalósításáért tettünk. Az alábbiakat a 2016. február 2-án lezajlott szülői értekezleten is felvázoltuk a megjelenteknek.

Nemzetközi programokon való részvétel •

•

•

Ifjúsági Parlament Petkári Litó tanulónk képviselte iskolánkat a 2015 szeptemberében lezajlott Ifjúsági Parlamentben, melynek témája az iskolán belüli erőszak és a hátrányos megkülönböztetés volt. Litónak előadóként lehetősége nyílt a magyarországi iskolájában szerzett tapasztalatairól és gondolatairól beszélni, amelyeket a görögországi és más országbeli gyerekekkel közösen vitattak meg.

A görög nyelv olimpiája A Bukarestben 2015. szeptember 9-12. között immár másodízben megrendezett „Görögség Nemzetközi Olimpiáján” iskolánk színeit Klenk Alexia és Delisz Sztella képviselték a C1-es szinten. Az eseményen összesen 35 diák vett részt, akik Romániából, Bulgáriából, Magyarországról és Moldáviából jöttek, hogy a felsőfokú tanulmányok előtt állók korosztályában mérjék össze tudásukat. A versenyzők írásbeli megmérettetésen vettek részt, ki-ki a saját görögtudásához mérten.

Erasmus+ Részt vettünk egy egész napos, az Erasmus+ nevű nemzetközi programot bemutató konferencián, melynek során szó volt annak tanulókat és iskolákat érintő pozitívumairól, valamint a részvételhez szükséges - egyébként igen magas - elvárásokról is. Iskolánk rövidtávú céljai között szerepel a programon való részvétel is, melynek érdekében folytatjuk eddigi ez irányú munkánkat.

Tevékenységek •

• • • • •

Tábor Varbón. Az esemény október 26-29. között került megrendezésre 22 miskolci és budapesti diákunk, valamint a szervező, Mokka Pinelopi és a kísérő Mokali Dóra részvételével. A fiataloknak lehetőségük nyílt megismerkedni és egymással görögül beszélgetni, részt vettek egy sor sportversenyen és kvízjátékban, valamint görög táncokat és verseket adtak elő.

Látogatást tettek a helyi múzeumban, a kalandparkban játszottak, és esti kirándulást tettek az erdőben is.

Az „OHI” és a „Polytechnio” tiszteletére megrendezett ünnepélyeken diákjaink versekkel, prózával, zenével és dalokkal vettek részt.

A Népismeret tantárgy keretein belül görög néptáncokat tanultunk Agárdi Elektra és Papavasziliu Philipasz segítségével.

A IX. Kerületi Görög Nemzetiségi Önkormányzat támogatásával megrendezett délelőtti kézműves foglalkozáson ötletes tárgyakat, díszeket és üdvözlőkártyákat készítettünk.

A 20. és 21. századi menekültkérdést felölelő irodalmi esten az idősebb tanulóink felolvasással, dalokkal vettek részt, valamint a 2015-ös görög állami nyelvvizsga sikeres vizsgázói is átvehették bizonyítványaikat a görög nagykövettől.

A budapesti és a vidéki tagozataink diákjai decemberben a karácsonyi ünnepség során többek között két színdarabot is előadtak.

Taneszközök • •

Iskolánk idén tekintélyes számú, a Thesszalonikiben kiadott „Klik sta ellinika” -c. tankönyet vásárolt, melynek tananyaga külön azon görög állami nyelvvizsga követelményeihez igazodik, melyen tanulóink évről évre sikeresen vesznek részt.

A Magyarországon megírt és kiadott nemzetiségi tankönyveinkből újabbakat kellet rendelni az OFI-tól.

Két új tanár Görögországból

Idén két új görögországi tanárral bővült a tanári kar: Thekla Katsiri a görög állam kiküldöttjeként november óta tanít nálunk, míg Lykourgos Christoforatos Thesszalonikiből érkezett hozzánk januárban.

Kapcsolatok ápolása • •

•

A görög nagykövet, Dimitrios Giannakakis úr fogadta Kakukné dr. Partics Krisztina igazgatónőt, aki beszámolt iskolánk éves programtervéről, ezután pedig a kapcsolatok jövőbeni szorosabbá tételéről tárgyaltak.

Folyamatos kapcsolatban állunk Magyarország hivatalos oktatási szerveivel (Kormányhivatal, POK, EMMI): a tájékoztatók és a találkozók többek között az alábbi témákat érintették: nemzetiségi nyelvoktatás és tankönyvellátás, a finanszírozás, valamint a tanári- és intézményi önértékeléssel, a tanfelügyelettel és a pedagógus minősítéssel kapcsolatos jogszabályi változások.

Decemberben két görögországi iskola - diákok és tanárok - is meglátogatott minket. Röviden bemutattuk nekik a magyarországi görögök és a görög oktatásnak a történetét, beszélgettünk és kiadványainkkal kölcsönösen megajándékoztuk egymást.

32 | σχολείο | iskola

Működés - Szervezés • • • • •

Az Emberi Erőforrás Minisztériumánál (EMMI) kérvényeztük, hogy a tanév végén kétnyelvű bizonyítványokat adhassunk ki. A miniszteri engedélyezéshez szükséges eljárást már megindítottuk.

November 1-jével bevezetésre került az elektronikus napló (e-napló), amelyből a szülők online értesülhetnek gyermekük jegyeiről, hiányzásairól és a tananyagról. Az első félév még a tesztelési fázis volt, a második félévtől pedig már a szülők is hozzáférést kaptak.

Iskolánkban, mely az „Ellinomatheia” görög nyelvvizsga hivatalos magyarországi központjaként működik, összeállításra és elfogadásra került a helyi vizsgaszabályzat.

Megalakult a Szülői Munkaközösség. A központi és a vidéki tagozatok képviselői Afroditi Pavlidou-t választották elnöküknek.

Az Országos Nemzetiségi Konferencián az iskola igazgatónője és a MGOÖ alelnöke vettek részt.

Továbbképzések

A tanév eleje óta hetente megrendezésre kerülő tantestületi értekezleteken többek között az alábbiakról esett szó: • szaktanácsadói beszámoló az önértékeléssel kapcsolatos törvényi változásokról, • hospitálás külső helyszínen angol és német nyelvórákon a módszertani ötlettárunk gazdagítása érdekében • bemutatásra került az e-napló használata és működése, • a tanítás módszertanát gazdagító digitális eszközök kerültek bemutatásra meghívott előadó által • kollégáink ötletbörzét tartottak a tanulást segítő játékötleteikkel, amelyeket sikerrel alkalmaznak óráikon, • az iskolai szabályzókról az OH POK által delegált szaktanácsadó számolt be, akinek segítségével elindult a szabályzók (SzMSz, Ped, Program, Házirend) megalkotása

A Manolisz Glezosz Iskola tanári kara és igazgatósága

σχολείο | iskola | 33

Állami kitüntetés Magyarország thesszaloniki tiszteletbeli konzuljának Március 17-én Thesszalonikiben, a Makedón Tanulmányok Társaságának székhelyén Haupt Erik, Magyarország athéni nagykövete Áder János köztársasági elnök megbízásából a Magyar Köztársasági Érdemrend nagykeresztjét adományozta Dimitriosz Takasz tiszteletbeli thesszaloniki konzulnak a magyar-görög kapcsolatok terén kifejtett sokéves tevékenysége elismeréséül.

Dimitriosz Takasz köszönetet mondott a köztársasági elnöknek, a nagykövetnek és a magyar népnek a kitüntetésért, s ígéretet tett, hogy hasonló lelkesedéssel és szeretettel kívánja a jövőben is tovább építeni a két nép kapcsolatrendszerét. Továbbra is minden magyar állampolgár számára rendelkezésre áll, ha Észak-Görögországban bármilyen segítségre szorulna.

Beszédében a nagykövet hibátlan görögséggel mutatta be a konzul 25 éves diplomáciai pályafutását. A március 15-i nemzeti ünnep kapcsán azt is megemlítette, hogy 1848ban a görög származású magyarok is aktívan részt vettek a Habsburg-ellenes forradalomban.

A kitüntetés tiszteletére Leiter Ervin adott zongorakoncertet Bartók Béla válogatott műveiből.

Agárdi B. Szpirosz

Ηλίας Χρίστου (1932-2015) Σεβαστή πενθούσα Οικογένεια, Αγαπητοί Συμπατριώτες, Συμπατριώτισσες, Ούγγροι φίλοι μας! Επιτρέψτε μου εκ μέρους της οικογένειας και των συγγενών του Χρήστου Ηλία, της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας και του Εκπολιτιστικού μας Συλλόγου να εκφωνήσω τον επικήδειο λόγο και να εκφράσω εκ μέρους όλων μας τα ειλικρινά μας συλλυπητήρια. Ήρθαμε σήμερα εδώ για να αποχαιρετίσουμε τον φίλο μας, συμπατριώτη μας Χρήστου Ηλία στο τελευταίο του ταξίδι, από όπου δεν υπάρχει πια γυρισμός. Πρωτού ξεκινήσουμε επιτρέψτε μου να σας μιλήσω για την σταδιοδρομία του, που είχε στην πορεία της ζωής του, η οποία προς θλίψη όλων πήρε τώρα τέλος. Είναι δύσκολο με λόγια να περιγράψουμε τα αισθήματα που μας αναστατώνουν αυτή την στιγμή με τον θάνατο του αγαπητού μας Ηλία. Υπάρχουν όμως ορισμένα σημεία που ταυτίζονται στην γνώμη όλων αυτών που τον γνώρισαν. Το ένα από αυτά, σπάνιο δεδομένο για το σήμερα είναι να υπάρχει ένας τόσο απαιτητικός και υπερακριβής σχεδιαστής σαν Αυτόν. Δεν είναι υπερβολή όταν λέμε στην ζωή η οικογένεια του και η εργασία έπαιξαν τον πρωτεύοντα ρόλο, δίπλα τους ήταν το πάθος, η ορμή για να γνωρίσει και να αφομοιώσει τα προβλήματα της σημερινής κοινωνίας μας. Δεν ήταν τυχαίο το μεγάλο του ενδιαφέρον για την ελληνική φιλοσοφία και τα ιστορικά βιβλία. Πού βρίσκονται οι μεγαλοφυείς επιστήμονες ; ρωτούσε όλο και πιο συχνά. Πού είναι οι λύσεις στις αρρώστιες, στην φτώχεια, στις ανισότητες ; Πού είναι η πίστη μας, ο πατριωτισμός μας και ο ανθρωπισμός μας ; Στις παραπάνω ερωτήσεις και εμείς οι ίδιοι διερωτόμαστε πότε θα είμαστε σε θέση να δώσουμε ικανοποιητικές απαντήσεις ; Στο φάσμα πολλών και όλο πιο δύσκολων προβλημάτων πότε θα βρούμε λύσεις ;

ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ

Έκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας Εκδότης: Αυτοδιοίκηση Ελλήνων Ουγγαρίας Υπεύθυνος Έκδοσης: Κουκουμτζής Γεώργιος Αρχισυντάκτης : Οικονόμου Ανδρέας Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Σέλτνερ Λεβέντε Διεύθυνση Σύνταξης: 1054 Budapest, Vécsey u. 5. Τηλέφωνα: 06-1-302 7274, 06-1-302 7275 Φαξ: 06-1-302 7277 e-mail: ellinismos@hotmail.com Τυπογραφείο: Copycat kft. ISSN: 1786-0989

34 | Τα νέα μας | Híreink

rövid

Η τύχη της ζωής του τον έφερε μακριά από την Πατρίδα την Ελλάδα. Γεννήθηκε στο χωριό Αυγή κοντά στην Καστοριά το 1932. Με τα επτά αδέρφια του θα είχε ευτυχισμένη παιδική ζωή στον τόπο που γεννήθηκε όμως εξαιτίας του ελληνικού εμφυλίου πολέμου όλα αυτά καταστράφηκαν . Χριστούγεννα του 1949 φτάνει στην Ουγγαρία. Ειρηνικά συζούσε και συγκατοικούσε στο ίδιο δωμάτιο με νέους άλλων φυλών, ανά δύο μάθαιναν τα ουγγρικά, την ημέρα 26 λέξεις. Τελείωσε επαγγελματική σχολή και μπήκε στο Πολυτεχνείο το 1952, στον κλάδο μηχανολογίας. Δίπλα στις σπουδές του ασχολήθηκε εντατικά με τον αθλητισμό, πιστός στις ελληνικές του ρίζες αφοσιώθηκε στον αθλητισμό που είχε αξιόλογες επιδόσεις. Σαν σχεδιαστής λέβητων επί δεκαετίες ήτανε τιμούμενο και πιστό μέλος της κολεκτίβας του Ινστιτούτου Διαχείρισης Ενέργειας. Την εργασία του μαζί και των συναδέλφων του την εκτιμούσανε όχι μόνο στην Ουγγαρία αλλά και στο Εξωτερικό, βραβεύθηκαν πολλές φορές. Σαν οικογενειάρχης είδε την ανάπτυξη του εγγονού του. Την λατρευτή σύζυγο του στην μακρόχρονη ασθένεια της με αφοσίωση την περιποιότανε, πέθανε πριν από πέντε χρόνια. Για την δική του ασθένεια δεν ήξερε τίποτα, σε όλη τη ζωή του ήταν δυνατός, αθλητής και υγιής. Έτσι σχεδίασαν οι Μοίρες το νήμα της ζωής του, μη έχοντας εγχειρήσεις, ακτινοχημικές θεραπείες, αποφεύγοντας τις τορτούρες τέτοιων μακρόχρονων επεμβάσεων, μόνο ένα μήνα πόνεσε στο σπίτι του, ανάμεσα στους δικούς του, στα αγαπητά του πρόσωπα, πίανοντας και σφίγγοντας τα χέρια τους, ξεψύχησε αφήνοντας την επίγεια ζωή του. Ας είναι ευλογημένο το όνειρο του δίπλα στην αγαπητή σύζυγό του. Βουδαπέστη, 20 Νοεμβρίου 2015

Θεόδωρος Σκεύης

ELLINIZMOSZ

A M.G.O.Ö. kiadványa Kiadó: a M.G.O.Ö. Testülete Felelős kiadó: Kukumzisz Jorgosz Főszerkesztő: Οikonomou Andreas Grafika: www.aitosz.hu 1054 Budapest, Vécsey u. 5.

Telefon: 06-1-302 7274, 06-1-302 7275 Fax: 06-1-302 7277 e-mail: ellinismos@hotmail.com Nyomda: Copycat kft. ISSN: 1786-0989

Τελετή Απονομής Παρασήμου στον Επίτιμο Πρόξενο της Ουγγαρίας Δημήτρη Τακά Στις 17 Μαρτίου 2016 στην πανέμορφη αίθουσα τελετών της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών στην Θεσσαλονίκη, πραγματοποιήθηκε, τελετή απονομής Παρασήμου Του Ανωτέρου Σταυρού του Τάγματος Αριστείας από την Α.Ε. τον Πρόεδρο της Ουγγαρίας κ. Janos Ader, στον Επίτιμο Γενικό Πρόξενο της Ουγγαρίας κ. Δημήτριο Τακά, για την πολυετή συνεισφορά του στην ανάπτυξη των Ουγγρικών-Ελληνικών σχέσεων. Την απονομή εκ μέρους της Α.Ε. Του Προέδρου της Ουγγαρίας πραγματοποίησε η Α.Ε. ο Πρέσβης της Ουγγαρίας στην Ελλάδα, κ. Erik Haupt. Στην ομιλία του ο πρέσβης, σε άπταιστα ελληνικά, επειδή κατάγεται από Μακεδόνες Έλληνες της πρώτης Διασποράς του 19ου αιώνα, εξήρε την προσωπικότητα του επιτίμου προξένου Δημήτρη Τακά για την 25ετή προσφορά του στις Ουγγρο-ελληνικές σχέσεις. Επίσης αναφέρθηκε στην Εθνική επέτειο της Ουγγαρίας που είχαν στις 15 Μαρτίου για την επανάσταση των Ούγγρων κατά των Αψβούργων το 1848 στην οποία έλαβαν μέρος και οι ελληνικής καταγωγής νέοι. (Σ.Σ. Οι ελληνικής καταγωγής που έλαβαν μέρος στην επανάσταση υπερασπιζόμενοι ηρωικά την νέα τους πατρίδα, υπηρέτησαν σε όλες τις βαθμίδες του επαναστατικού στρατού. Τον υψηλότερο βαθμό είχε ο στρατηγός Kiss Pál που όταν ξεκίνησε η επανάσταση είχε τον βαθμό του λοχαγού.) Στην συνέχεια πραγματοποιήθηκε η απονομή του Παρασήμου Του Ανωτέρου Σταυρού του Τάγματος Αριστείας. Ο κ. Δημήτρης Τακάς αφού ευχαρίστησε στο πρόσωπο του Πρεσβευτή, την ΑΕ τον πρόεδρο της Ουγγαρίας κ. Janos Ader και τον Ουγγρικό λαό, για την τιμητική αυτή διάκριση,

υποσχέθηκε ότι θα συνεχίσει με το ίδιο ζήλο και αγάπη την προώθηση των Ουγγρό-Ελληνικών σχέσεων και να βοηθά κάθε Ούγγρο πολίτη για τα τυχόν προβλήματα που αντιμετωπίζει στην Β. Ελλάδα. Κατόπιν ακολούθησε ρεσιτάλ πιάνου από τον κ. Ervin Leiter, με μικρά επιλεγμένα κομμάτια του διεθνούς φήμης Ούγγρου συνθέτη Bela Bartok συνολικής διάρκειας 20 λεπτών. Την τελετή τίμησαν με την παρουσία τους, ο Παπάς Β. εκ μέρους της Περιφέρειας, ο αντιπρόεδρος του ΕΒΕΘ Βλαχογιάννης Μ, εκ μέρους της ΠΕΕΒΕ ο πρόεδρος Ανδρεάδης Σταύρος, εκ μέρους του ΣΒΒΕ ο αντιπρόεδρος Γιάννης Σταύρου, ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Καβάλας, ο Τσατσούλης Άγγελος, οι πρόξενοι στην Θεσσαλονίκη, της Ιταλίας, Πορτογαλίας, Ν. Αφρικής και Φιλιππίνων, ο πρόεδρος του Ελληνικού Κυπριακού Ουγγρικού Συλλόγου Φιλίας Βουδαπέστης Βασίλης Σταματόπουλος, ο πρόεδρος του Συλλόγου Καβαλιωτών Θεσσαλονίκης Δημήτρης Παπαχριστόπουλος κ.ά. Οι οικοδεσπότες: ο πρέσβης Erik Haupt και ο επίτιμος πρόξενος Δημήτρης Τακάς μετά της συζύγου του Νάντιας παρέθεσαν δεξίωση σε όλους τους παρευρισκομένους. Εύχομαι ο αγαπητός φίλος Δημήτρης Τακάς, να συνεχίσει με το ίδιο ζήλο και να έχει πάντα επιτυχίες. Θεσσαλονίκη 18-3-2016 Βασίλειος Σταματόπουλος Πρόεδρος του Ελληνικού Κυπριακού Ουγγρικού Συλλόγου Φιλίας Βουδαπέστης

35

ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ ΓΙΑΝΝΗ…ANTIO PICI. Γιάννης Μεσημέρης (1957-2016)

36