Embuild Magazine 10/2022

Bij geveloplossingen moet ik als projectleider kunnen rekenen op de lange levensduur van de isolatie. Dat vind ik bij Rockvent Extra.

Bij het maken van geventileerde gevels staat voor mij voorop dat we, tijdens het bouwproces, kunnen rekenen op de betrouwbaarheid en duurzaamheid van het materiaal. Daarom kies ik voor Rockvent Extra, met zijn lange levensduur. Naast de lange levensduur gekoppeld aan montagegemak kenmerkt Rockvent gevelisolatie zich door een hoge mate van brandveiligheid en levert een prima, veilig én duurzaam resultaat.

ROCKWOOL rotswol: van nature circulair Ontdek alle mogelijkheden en voordelen van Rockvent: rockwool.be/rockvent

Mosa Terra Tones

Regen na de zonneschijn?

Het kan vreemd klinken nu de inflatie de personeelskosten de hoogte instuwt en de energieprijzen als gevolg van geopolitieke spanningen de pan uit swingen, maar al bij al doet de bouw het nog steeds goed. Of toch wat de komende maanden betreft. De orderboeken zijn tot het einde van het jaar nog erg goed gevuld. We hebben het geluk dat het aantal afhakers, die hun bouw- of renovatieproject uitstellen of zelfs afstellen, redelijk beperkt blijft. Het gaat om een op tien, wat zeker niet weinig is, maar het kon erger in deze crisis. Verwacht wordt dat de bouw dit jaar met twee procent zal groeien.

Maar daarna? Wat zal 2023 brengen? Gaat het regenen na die lange periode van zonneschijn? Dat blijft koffiedik kijken. Als de energiecrisis blijft aanhouden of, erger nog, uitbreiding zou nemen, zou 2023 wel eens een bijzonder moeilijk jaar voor de sector kunnen worden. De torenhoge gas- en elektriciteitsprijzen zullen de koopkracht van de mensen ernstig aantasten, en de bouw zal in de klappen delen. Laten we dus vooral hopen dat de beleidsmaatregelen om de energieprijzen in te dammen vruchten afwerpen.

Maar het is niet allemaal kommer en kwel voor onze sector. Laten we niet vergeten dat het meeste Europees relancegeld nog steeds besteed moet worden in de jaren 2023, 2024 en 2025. Ook de middelen die vrijgemaakt worden om Wallonië herop te bouwen na de bijzonder zware overstromingen, gaan haast rechtstreeks naar de bouw. En dan hebben we het nog niet over vele financiële incentives die de regionale regeringen geven om woningen energetisch te renoveren. Dat alles maakt dat we misschien toch met een minder bang hart naar de nabije toekomst kunnen kijken.

De boodschap die Embuild brengt aan de consument is in ieder geval nog steeds loepzuiver: stel jullie bouw- of renovatieplannen niet uit, crisis of niet. De hypothecaire rente is immers nog steeds vrij laag. Daarnaast brengt een spaarboekje nu niets meer op door de hoge inflatie. Vastgoed blijft daarentegen nog altijd een topinvestering door de waardestijging op de lange termijn. Tenslotte bespaar je heel sterk op je energiefactuur als je een nieuwbouw laat zetten of je je woning op energievlak renoveert. Geef toe, dat zijn redenen genoeg om als consument niet af te haken.

Niko Demeester CEO Embuild

" Al bij al doet de bouw het nog steeds goed. Of toch wat de komende maanden betreft. Daarna is het koffiedik kijken."

3 ● Edito

Wat brengt 2023 voor de sector?

7 ● Regionaal standpunt

Betaalbaar wonen vereist allesomvattende beleidsvisie.

PRIKBORD

8 ● Embuild

De nieuwe naam gevierd.

10 ● Digital Construction Verslag van boeiende beurs.

BOUWBELANGEN

12 ● E-facturatie

Niet meer te vermijden.

14 ● Re-integratie

De procedures zijn verfijnd.

DOSSIER

19 ● Inleiding AI komt eraan.

20 ● Mieke De Ketelaere

Wat is dat, artificiële intelligentie?

24 ● Gregory Lewkowicz

Niet alles mag met AI.

28 ● Rudy Scherer

Een toepassing door Eiffage.

30 ● Aug-e

Intelligent beheer van hernieuwbare energie.

32 ● AICON

Inzichten creëren voor een efficiëntere bouwplaats.

INHOUD

E-FACTURATIE

Binnen afzienbare tijd zullen aannemers die overheidsopdrachten willen binnenhalen, elektronisch moeten factureren – en nee, een pdf is géén elektronische factuur. Serge Libert van BOSA legt uit wat er aan de hand is, en waarom e-facturatie een positieve evolutie is.

19

ARTIFICIËLE INTELLIGENTIE VOOR DE BOUW

Handenarbeid wordt steeds vaker door machines uitgevoerd. Maar met behulp van artificiële intelligentie kunnen computers nu ook dingen waarvoor vroeger het menselijke intellect onmisbaar was. Dat is de bouwsector niet ontgaan.

BIODIVERS BOUWEN

De biodiversiteit in de wereld gaat achteruit, en dat is ook voor de mens niet goed. Onze sector kan de biodiversiteit weer verhogen. Hoe dat concreet kan, ging een team van Embuild Vlaanderen bekijken op een studiereis naar Londen.

SECTOR & BEROEPEN

36 ● Visierapport Embuild Vlaanderen

Kunnen we klimaatneutraal bouwen?

38 ● Studiereis naar Londen

De Engelse bouw verhoogt de biodiversiteit.

41 ● Energiepremies

Uniek loket vraagt aanpassing van aannemers.

42 ● Digitale tweelingen

Het potentieel voor bouwprojecten.

45 ● Connectqr

Betere controle van onderaannemers.

46 ● WTCB

• Zo controleert men een gesloten expansievat met variabele druk.

• Belang van de binnenluchtkwaliteit, ook in bestaande woningen.

• Nieuwe rekentool voor de warmtebelasting van gebouwen, de radiatoren en de vloerverwarming.

• De nieuwe TV 282 over de brandveiligheid van gordijngevels.

PROJECTEN & BEDRIJVEN

54 ● Saint-Fontaine

Mooie renovatie in dit kleine Waalse kerkdorp.

58 ● Ledenvoordelen

Doe uw lidmaatschap renderen!.

61 ● Bouwmarkt

• Wienerberger

• Wirtgen

62 ● Markant

• Vrijwilligers van Cordeel maakten de oever schoon.

• Er kwamen in België veel appartementen bij.

RENOVATIE MET RESPECT

Ons lid Macors renoveerde onlangs enkele bouwvallige woningen in de Luikse Condroz. Het resultaat is modern en comfortabel, maar respecteert tegelijk het oorspronkelijke karakter van de site.

(foto: Berkeley Group)

Betaalbaar wonen vereist allesomvattende beleidsvisie

Huishoudens zien hun woonkosten hoog oplopen. Volgens Embuild Vlaanderen zou elke Vlaming in staat moeten zijn om de energiefactuur en de huur of de aflossing van de lening te betalen. Maar de energieprijzen exploderen en de huur- en verkoopprijzen van woningen blijven stijgen. Ook de sociale woningmarkt hinkt achterop. Als we in Vlaanderen sociale woningen blijven bouwen aan het huidige tempo, zijn tegen 2100 louter de wachtlijsten van vandaag weggewerkt.

Symptoombestrijding en brandjes blussen zijn hiervoor geen oplossing. Embuild Vlaanderen pleit voor een globale visie met een structureel en samenhangend beleid. Een eerste aspect daarvan is de energie-efficiëntie op de huur- en koopmarkt. Een zuinige nieuwe of verbouwde woning is de beste bescherming tegen stijgende woonlasten. Een ander aspect is de focus op eigenaarschap, die ook de huurmarkt ten goede zal komen. En ten slotte is ook een klimaatbestendige woonomgeving belangrijk.

Vlaanderen moet de ambitie hebben tegen 2034 ieder gezin toegang te geven tot een betaalbare, energie-efficiënte en kwaliteitsvolle woning. Er is heel wat actie vereist om de maandelijkse woon- en energielasten van alle Vlamingen haalbaar te houden en dit zowel voor eigenaars als voor huurders. De huidige Vlaamse regering kan de komende twee jaar al belangrijke stappen zetten. Maar ook de volgende twee legislaturen is er heel wat werk aan de winkel. De doelstelling van betaalbaar wonen zal bovendien steeds meer sporen met de doelstellingen rond klimaat en ruimte. Een geïntegreerde aanpak is onvermijdelijk

Het faciliteren van betaalbaar wonen is een multidisciplinair vraagstuk. Schaarse ruimte, gebruiksbeperkingen, lokale bouwstops, aanslepende en complexe vergunningsprocedures, het toenemende aantal vereisten rond energie, waterhuishouding, luchtkwaliteit en

dergelijke maken verdichtingsprojecten steeds duurder, tijdrovend en risicovol. Maar ook de shift naar een fossielvrije maatschappij maakt verkerning complexer. Denk maar aan de versterking van het elektriciteitsnet, de uitbreiding van de laadinfrastructuur voor elektrisch vervoer en de aanleg van grote hernieuwbare energiesystemen.

Dit alles leidt tot continue prijsstijgingen. Maar in ons land reageert de woningmarkt niet elastisch. Met andere woorden, de aanbodzijde schiet te kort om de demografische en maatschappelijke evolutie bij te benen. Daarom is er nood aan een positief verdichtingsbeleid dat private investeringen valoriseert en het stagnerende aantal projecten opnieuw vlot trekt. Want een toereikend en divers aanbod is cruciaal voor een gezonde vastgoedmarkt.

Marc Dillen Directeur-generaal Embuild Vlaanderen

"Er is nood aan een positief verdichtingsbeleid dat private investeringen valoriseert en het stagnerende aantal projecten opnieuw vlot trekt."

Met Embuild naar de leden

Op 8 september vond in Technopolis in Mechelen een event plaats, gewijd aan de naamsverandering van de beroepsorganisatie. De avond werd een succes, met meer dan 200 enthousiaste aanwezigen.

en personeelsleden van Embuild voor hun inspanningen.

Thomas Scorier: “Onze nieuwe naam moet ons ook in staat stellen om verder te groeien en nog meer dan nu het geval is dé referentie in de sector te worden. Daarvoor reken ik op u allemaal: leden, partners en medewerkers. Maar ik wil jullie ook bedanken voor jullie harde werk en jullie komst hier vanavond.”

CEO Niko Demeester besprak nog eens kort de nieuwe naam, zijn baseline en de bijhorende slogan.

“We zijn als enige bouwfederatie actief in heel België, vertegenwoordigen alle types bouwondernemingen, van de kleine zelfstandige over de kmo’s tot de grote bouwbedrijven.”

NIKO DEMEESTER

Onze lokale verenigingen doen hun best om de nieuwe naam van de beroepsorganisatie ingang te doen vinden. Begin september organiseerde Embuild Limburg bijvoorbeeld een event voor 250 leden, partners en stakeholders. Maar ook vanuit het hoofdkwartier van Embuild in de Kunstlaan in Brussel worden de nodig inspanningen gedaan. Zo werd er een event georganiseerd in Technopolis in Mechelen op 8 september, en op 22 september in Suarlée, een deelgemeente van Namen.

Dank!

Het event was op de eerste plaats een feest voor de leden van de nationale raad van Embuild. Zij hebben het proces van de naamsverandering begeleid en trokken daar veel tijd voor uit. Embuild-voorzitter Thomas Scorier dankte de aanwezige aannemers

Niko Demeester: The Belgian Construction Association gebruiken we voortaan als baseline. We kunnen dat met recht en reden claimen, want we zijn dus als enige bouwfederatie actief in heel België, vertegenwoordigen alle types bouwondernemingen, van de kleine zelfstandige over de kmo’s tot de grote bouwbedrijven. Met deze baseline leggen we ook duidelijk de verbinding met onze vorige naam.”

“Progress. Together. is dan weer onze nieuwe slogan: de bouwsector evolueert immers razendsnel. We digitaliseren, maken gebruik van de modernste technieken, zorgen voor duurzame woningen, en zo meer. Onze aannemers en installateurs gaan dus vooruit en we doen dat samen.”

Reacties

De aanwezige leden hadden intussen al veel contacten gehad met collega’s die vooraf niet op de hoogte waren van de naamsverandering. De reactie variëren.

Roel Coose: “Ik ken wel een aantal leden voor wie dit als een totale verrassing kwam. Het roept toch wel vragen op. Wat betekent Embuild? Wat is de bedoeling? Maar vooral: is dit nu het begin van een grote verjongingsoperatie?”

Didier Wattel: “Sommigen begrijpen niet waarom dit moest gebeuren. Een naam die al 75 jaar bestaat en die ze al heel hun leven kennen … Waarom moet die ineens veranderen? Het is nu aan ons om de naamsverandering te duiden en kaderen.”

De nieuwe dynamiek in de beroepsorganisatie stemt optimistisch.

De Bond der Bazen

“Ik wil jullie bedanken voor jullie harde werk en jullie komst hier vanavond.”

THOMAS SCORIER

Rudy Buysse: “Hoe langer ze in de beroepsvereniging zitten, hoe moeilijker dat ze het ermee hebben. Maar anderzijds: we zijn niet de enige organisatie die ooit van naam veranderd is. Het hele proces is met grote gedrevenheid doorgevoerd. Nu moeten we met dezelfde gedrevenheid onze aannemers over de drempel helpen en aantonen dat de transitie nuttig en zinvol is.”

De avond werd afgesloten met een gezellig netwerkevent.

De avond in Technopolis werd opgevrolijkt met twee pittige filmpjes, waarin leden en personeelsleden van Embuild vertelden waarom de nieuwe naam een sterk merk is met talrijke voordelen.

Voor deze video’s was Pedro Pattyn, voorzitter van Embuild West-Vlaanderen, in de archieven gedoken. Daar heeft hij een prachtige foto uit 1934 gevonden. Werd afgebeeld: een verzameling heren genaamd de “Bond der Bazen der Bouwnijverheid van Roeselare en omstreken”.

Pedro Pattyn: “Hadden onze voorgangers niet gedacht aan rebranding dan stond ik u vandaag te woord als de voorzitter van de Bond der Bazen der Bouwnijverheid, de BBB West-Vlaanderen. Geef toe: Embuild klinkt toch heel wat beter, vindt u niet? “

Het team van Embuild stond in voor een vlekkeloze ontvangst van de genodigden.

Alle providers van digitale tools onder één dak

Op 11 oktober vond Digital Construction weer plaats in Brussels Kart Expo. Deze beurs wordt georganiseerd door Embuild en het WTCB. Bouwbedrijven die geïnteresseerd zijn in digitalisering vonden er ongeveer alle providers onder één dak.

Zoals Bart Ingelaere van het WTCB opmerkt, staat de markt van de digitale tools voor de bouw niet stil (zie de kadertekst). We gingen een aantal providers vragen wat ze te bieden hebben aan de aannemer.

Traxxeo

Onze eerste stop was bij Traxxeo, hoofdsponsor van de beurs. We werden er te woord gestaan door Pavel Rotsaert, salesverantwoordelijke voor België.

Pavel Rotsaert: “We zijn een honderd procent Belgisch bedrijf maar actief in verschillende landen, onder meer in Frankrijk. Daarnaast zijn we

WTCB doet mee

betrokken bij projecten op de meest diverse plekken: het Midden-Oosten, Zuid-Amerika ...”

“Ons product is een softwareplatform om alle mobiele resources correct op te volgen. Niet alleen materieel en gereedschap maar ook de menselijke resources zoals werknemers en onderaannemers. We verzamelen informatie en maken die beschikbaar op het terrein. Je kunt met Traxxeo een planning maken voor mensen en materieel. Maar je kunt ook de link maken met de eigenlijke werken. De ploegbaas kan op de smartphone ingeven wanneer de men-

Prominent aanwezig op Digital Construction was het WTCB. We vroegen aan adjunct-directeur-generaal Bart Ingelaere waarom.

Bart Ingelaere: “De ontwikkeling van informatiemanagement-tools verloopt razendsnel. Ze worden steeds gemakkelijker om te gebruiken en ze krijgen steeds meer toepassingen. Concreet hebben ze onder meer een impact op de werfvoorbereiding en de opvolging van bouwplaatsen. Een goed voorbereid project verloopt vlotter, moet minder met vertragingen afrekenen en krijgt minder te maken met bouwfouten. Het draait in feite om informatiemanagement en -beheersing, en dat is veel meer dan BIM.”

“Dit is voor ons een belangrijk event. We hebben hier een grote stand. We zijn met minstens tien mensen aanwezig en we geven vandaag talrijke lezingen en seminaries. Op het vlak van digitalisering brengt het WTCB alle stakeholders samen. We faciliteren de werking van de Cluster Digital Construction waaraan meer dan honderd mensen deelnemen. In het bijhorende technische comité wordt onderzocht welke problemen nog opgelost moeten worden, maar ook welke opportuniteiten we kunnen creëren.”

“Deze beurs toont wat beschikbaar is. Ongeveer alle providers zijn hier aanwezig onder één dak. Een aannemer die wil weten wat nuttig is voor zijn onderneming, is hier aan het juiste adres. En wie niet aanwezig is, mag zich afvragen of hij goed bezig is met de strategie van zijn bedrijf.”

sen er waren en welke werken ze precies uitgevoerd hebben. Hebben ze een tijdlang niets kunnen doen door slecht weer? Ons systeem verzamelt dus meer informatie dan je uit het registreren met een badge kunt halen. Met localisatiesystemen in de voertuigen kunnen we bovendien checken of alles klopt. Op die manier ondersteunen we HR.”

“Aan de werfleider kunnen we dan weer zeggen of de mensen op de bouwplaats in orde zijn met hun documenten. Het gaat bij Traxxeo dus véél verder dan loutere locatiebepaling.”

“Interessant is dat ons pakket ready to use is. Het kan vanzelfsprekend aangepast worden aan de onderneming maar er is geen uitgebreid programmeerwerk nodig. Het gebeurt dat ondernemingen al na één dag met ons systeem overweg kunnen.”

“Uiteindelijk is onze bedoeling dat aannemers op het terrein tijd winnen en de kosten onder controle houden. Een ploegbaas, een werfleider op de bouwplaats rendeert meer dan achter een computer.”

softwareONE / MTWO

De volgende halte was bij SoftwareONE / MTWO, een onderneming die ongeveer een jaar geleden is opgericht in twintig landen. Volgens Kevin Richardson (Sales & Business Development Director) zijn de ambities groot. Het aanbod van softwareONE / MTWO kan beschreven worden als een sectorspecifieke totaaloplossing.

Kevin Richardson: “Vandaag zie je op de markt een groot probleem: bedrij-

ven hebben geïnvesteerd in software maar komen tot de ontdekking dat die systemen niet geconnecteerd zijn. Wij bieden een platform dat alle processen end-to-end connecteert. Daardoor kunnen aannemers meer informatie uit de data halen en bouwfouten vermijden. Iedereen in de onderneming werkt met een single source of truth.”

“We kunnen indien gewenst de softwaretools die de onderneming al gebruikt koppelen aan ons platform. Maar je hoeft niet met BIM te werken om met ons in zee te gaan. In het algemeen blijven we weg van het design-deel van een project. Wat we doen, is de processen van de onderneming enten op het ontwerp. Ik heb het dan over zaken als kostprijsberekening, planning enzovoort, maar ook over de CO2-impact van een project, en de processen die een rol spelen in de fase van gebruik en uitbating.”

Het is geen geheim: de bottleneck voor digitalisering zit tegenwoordig vaak bij onderaannemers die niet mee zijn.

“Wij hebben een systeem van gratis licenties, waarmee een aannemer tools kan aanbieden aan zijn onderaannemers. We kennen de sector. We rekruteren niet toevallig mensen die ervaring hebben in bouwbedrijven.”

Robaws

Bij Robaws troffen we Business Developer Paul Wellekens. Deze provider heeft een platform voor de automatisering van de administratie en het projectbeheer.

Paul Wellekens: “Het is een 360 graden-platform, dus van het klantenbeheer over de projectplanning tot de voor- en nacalculatie, de facturatie, het beheer van de mobiele werkbonnen enzovoort. De vier grote domeinen, zeg maar: verkoop, inkoop, uitvoering en finance. Eenvoud, gebruiksvriendelijkheid en overzichtelijkheid staan daarbij voorop. Vanzelfsprekend voorzien we opleidingstrajecten op maat van de klant. Voor ons is die begeleiding ontzettend belangrijk. We zien dan ook dat er zeer weinig verloop is in ons klantenbestand.”

D-studio

D-studio legt zich toe op BIM management, BIM integratie en daarnaast op research op het vlak van BIM. Functioneel analist Iva Zheleva focuste voor ons op het eerste en het derde aspect.

Iva Zheleva: “BIM is vaak vooral gericht op de designers. Daardoor is de software niet altijd aangepast aan de aannemer. Wij ontwikkelen plug-inns en andere softwaretools die inspelen op de noden van de gebruiker, zodat iedereen ermee overweg kan.”

“In samenwerking met het WTCB hebben we verschillende projecten. Vooral de kleinere aannemers zijn vaak niet mee met BIM. We zijn een BIM-viewer aan het ontwikkelen gebaseerd op de open, internationale data-standaard IFC. Die IFC-viewer toont de info in een BIM-model die voor een aannemer het belangrijkste is. Maar we werken ook aan een applicatie voor een onderhoudsgids verbonden met het BIM-model, en ontwikkelen kleinere

applicaties voor specifieke toepassingen. Een voorbeeld is het berekenen van de eigenschappen van de ramen zoals deze in het BIM-model staan.”

studioV2

Ten slotte hadden we nog een gesprek met Pieter Vandewalle, bestuurder bij studioV2. Deze onderneming stond op Digital Construction in samenwerking met Scantrix, een landmetingskantoor dat zich toegelegd heeft op laserscanning.

Pieter Vandewalle: “Ons startpunt is een 3D scan. Wij zetten die om in een product dat perfect aansluit op de flow van een bouwproject. We zeggen wel eens Scan to BIM, en inderdaad, ons werk kan gebruikt worden in een BIM-model. Maar het hoeft niet. We leveren producten op maat van de klant. Dat kan dus ook een 2D plan van een dak of een ander deel van een constructie zijn, een plan van een terrein, maar bijvoorbeeld ook een orthofoto van een gevel.” (Nvdr: een orthofoto is een fotografische afbeelding waarop eventuele vervormingen, onder meer door de lens, gecorrigeerd zijn. Een orthofoto is daardoor geschikt om afmetingen op te bepalen).

“Je krijgt bij ons meteen een volledig beeld. Ons werk kan bovendien slim gemaakt worden door er allerlei informatie aan toe te voegen. Wij werken in functie van de doelstellingen van de klant. Een van de talrijke mogelijke toepassingen is de renovatie van erfgoed. De rol die BIM daarin kan spelen, blijft voorlopig nog onderbelicht. En dat hoeft niet noodzakelijk een full BIM te zijn.”

Laten we beginnen met de e-facturatie. De rest zal volgen."

Er komt een belangrijke deadline aan: bij nagenoeg alle overheidsopdrachten gepubliceerd vanaf 1 november 2023 zullen e-facturen verplicht zijn. De maatregel zal aanpassingen vragen. Maar bedrijven zouden deze eigenlijk moeten zien als kansen. Dat is toch de overtuiging van Serge Libert van de federale overheidsdienst Beleid & Ondersteuning.

We hebben al verschillende keren gepubliceerd over e-facturatie in Embuild Magazine. Toch bestaan hierover nog misverstanden. We hebben Serge Libert dus gevraagd om even de puntjes op de i te zetten.

Wat wordt bedoeld met elektronische factureren of e-facturatie?

Serge Libert: “In de strikte zin van het woord is e-facturatie de integraal automatische behandeling van een factuur, van het opstellen door de leverancier of zijn vertegenwoordiger, over de aanvaarding van de dienst of het goed, tot de complete behandeling door de klant of zijn vertegenwoordiger. Deze complete behandeling omvat niet expliciet de eigenlijke betaling en het bijhouden van de factuur. Het gaat eerder om de ontvangst, de goedkeuring, de boekhoudkundige verwerking en het goedkeuren van de betaling.”

Is een pdf een e-factuur?

Serge Libert: “Gezien het voorgaande is het opsturen van een pdf-versie van een factuur geen vorm van e-facturatie. Een pdf kan normaal gezien niet volledig automatisch verwerkt worden. Een pdf is in de praktijk eerder een digitale versie van een papieren factuur.”

Welke Belgische of Europese normen en wetgeving zijn van toepassing?

Serge Libert: “Automatische verwerking door software veronderstelt dat de computers

van leverancier en klant overweg kunnen met elkaars data. Dat veronderstelt normen en standaarden. Daarvan bestaan er verschillende. Hoe universeler toepasbaar deze zijn, hoe meer partners onderling e-facturen kunnen verwerken.”

“Voor zover mij bekend verzekert alleen Peppol de mogelijkheid om e-facturatie op grote schaal en misschien zelfs universeel in te zetten. Peppol is een overkoepelend framework voor het functioneren en samenwerken van systemen. Dit framework, en het netwerk dat Peppol ter beschikking stelt, is gebaseerd op EN 16931, de Europese norm voor e-facturatie. Deze creëert een soort gemeenschappelijke noemer, waardoor twee partners altijd een format hebben voor de gegevensuitwisseling. De sector, het land of een andere factor spelen daarbij een verwaarloosbare rol.”

Voor wie is e-facturatie belangrijk?

Serge Libert: “Alle ondernemingen en andere rechtspersonen maar ook alle natuurlijke personen zullen uiteindelijk te maken krijgen met e-facturatie als ze facturen krijgen of opsturen.”

Heeft e-facturatie voordelen?

Serge Libert: “Het bevrijdt je van administratieve rompslomp die op zich weinig economische waarde heeft. Je kunt je kostbare tijd besteden aan bezigheden die interessanter en waardevoller zijn. E-facturatie kan de betaling ook versnellen. Geld circuleert sneller, en dat maakt nieuwe methodes mogelijk om de activiteiten te financieren. Het geld dat je uitspaart met e-facturatie kun je besteden aan een heleboel andere commerciële of administratieve bezigheden in de onderneming.”

“Bij het invoeren van end-to-end elektronische facturatie doe je bovendien ervaring op die nuttig zal zijn als je andere processen automatiseert. Je komt daarbij vaak gelijkaardige problemen tegen. Je kunt de opgedane kennis dus hergebruiken voor die nieuwe projecten die in hoge mate bepalend zullen zijn voor onze digitale toekomst.”

"

" Het is een goed idee om zo snel mogelijk klaar te zijn voor deze deadlines."

Op 31 maart 2022 is in het Staatsblad een koninklijk besluit gepubliceerd over de e-facturatie bij overheidsopdrachten. Welke gevolgen heeft dat?

Serge Libert: “Binnen afzienbare tijd zullen bij overheidsopdrachten alleen nog e-facturen geaccepteerd worden voor de uitvoering van de werken in de opdracht.”

“Wanneer de verplichte e-facturatie ingaat, hangt volgens de wet af van de grootte van de opdracht en van de publicatiedatum. Voor opdrachten boven de Europese drempel geldt de verplichting bij publicatie vanaf 1 november 2022. Voor opdrachten tussen de Europese drempel en € 30 000 (exclusief btw) is de datum 1 mei 2023. Voor opdrachten onder € 30 000 ten slotte geldt de verplichting voor opdrachten gepubliceerd vanaf 1 november 2023.”

“Het is een goed idee om zo snel mogelijk klaar te zijn voor deze deadlines.”

Zijn er nog andere deadlines? Is er uitstel voor kmo's en micro-ondernemingen die overheidsopdrachten uitvoeren?

Serge Libert: “Nee. Of e-facturatie verplicht is, hangt niet af van de grootte van de onderneming. Het hangt alleen af van de omvang van de overheidsopdracht en de datum waarop deze gepubliceerd werd.”

Wat doet de overheid om e-facturatie te stimuleren, onder meer in kmo's?

Serge Libert: “Kmo’s en micro-ondernemingen mogen niet achtergelaten worden. Net als de EU doet de Belgische overheid dus aanzienlijke inspanningen om ondernemingen klaar te maken voor de veralgemening van de e-factuur. Peppol en EN 16931 zijn daarin de belangrijkste elementen, met als sluitstuk het KB gepubliceerd op 31 maart.”

VANAF WANNEER IS E-FACTURATIE VERPLICHT BIJ OVERHEIDSOPDRACHTEN?

●

Opdrachten boven de Europese drempel: bij publicatie vanaf 1 november 2022.

●

Opdrachten tussen de Europese drempel en € 30 000 exclusief btw: bij publicatie vanaf 1 mei 2023.

●

Opdrachten onder € 30 000 exclusief btw: bij publicatie vanaf 1 november 2023.

Er zijn geen uitzonderingen voor kleine ondernemingen. Wanneer e-facturatie verplicht wordt, hangt niet af van de ondernemingsgrootte.

“BOSA, de federale overheidsdienst Beleid & Ondersteuning, heeft een aantal flankerende maatregelen genomen bij dat KB. Deze moeten bedrijven de kans geven om in de best mogelijk omstandigheden aan hun wettelijke verplichtingen te voldoen. Zo kunnen deze een economische opportuniteit worden. In overleg met de IT-sector onderzoekt BOSA bijvoorbeeld hoe ondernemingen aan voordelige voorwaarden kunnen beschikken over een voldoende divers aanbod van tools voor e-facturatie.”

Hoe kunnen kmo’s en microondernemingen zich het beste voorbereiden op deze digitale transitie?

Serge Libert: “Elke transitie vereist beslissingen maar komt ook met vragen en onzekerheid. Van één ding mag je evenwel zeker zijn: niets doen is de beste manier om de weg kwijt te geraken. Het is beslist: via de overheid zal de e-factuur gestimuleerd worden.”

“Het kan paradoxaal lijken, maar de overheid en de kmo’s staan in dit dossier niet tegenover elkaar. De overheid dient niet alleen haar eigenbelang. Ze houdt ook rekening met de belangen van de kmo’s. Deze konden tot nu toe niet in goede omstandigheden overschakelen op e-facturatie. Maar nu de overheid de overschakeling maakt, kunnen zij tools installeren die meteen ook bruikbaar zijn tussen ondernemingen onderling.”

“Facturatie is slechts een aspect van twee grotere en nauw verbonden processen: verkoop en aankoop. De mate waarin digitalisering doorgedrongen is in deze twee processen, bepaalt deels hoeveel voordelen ze creëert. Maar het is natuurlijk onmogelijk om alles in één beweging te doen. Laten we dus beginnen met de e-facturatie. De rest zal volgen.”

Nieuwe procedure voor re-integratie arbeidsongeschikte werknemers

Belangrijk: sinds 1 oktober zijn er aanzienlijke wijzigingen aan het re-integratietraject voor arbeidsongeschikte werknemers. Er is nu meer duidelijkheid over de rol en de rechten en plichten van de verschillende actoren. Daarnaast is de procedure vereenvoudigd en zijn de termijnen gewijzigd.

Onderzoek heeft het al meermaals aangetoond: hoe langer een werknemer afwezig blijft op het werk, hoe kleiner de kans wordt dat hij binnen dezelfde onderneming het werk nog zal hervatten. Daarom heeft de wetgever een nieuwe informatieplicht ingevoerd. De preventieadviseur-arbeidsarts (of de verpleegkundigen die hem assisteren) moet(en) de arbeidsongeschikte werknemer al na 4 weken afwezigheid contacteren om hem op de hoogte te brengen van de verschillende mogelijkheden bij werkhervatting. Zoals (tijdelijk) ander of aangepast werk en/of aanpassingen van zijn werkpost te vragen.

Los van deze formele verplichting, valt het absoluut aan te raden om binnen de onderneming een gecombineerd HR- en welzijnsbeleid te voeren dat zeer vroeg ingrijpt in geval van arbeidsongeschikte werknemers. Waarbij het zowel kan gaan om formele maatregelen, zoals het uitwerken van een verzuim- en werkhervattingsprocedure, als om informele stappen (band met de afwezige werknemer behouden, belangstelling tonen, ondersteuning aanbieden en informele contacten met de vertrouwenspersoon of de preventiedienst …).

Termijnen gewijzigd

Op vraag van de sociale partners werd in de Codex Welzijn op het Werk een aantal wijzigingen doorgevoerd met betrekking tot de ingebouwde termijnen.

Eerst en vooral worden ze niet meer uitgedrukt in werk- maar in kalenderdagen.

• Een aantal termijnen werd verlengd. Zo krijgt de werknemer voortaan 21 (i.p.v. 7) kalenderdagen om beroep in te stellen tegen de beslissing van de preventieadviseur-arbeidsarts, en 14 dagen (i.p.v. 7) om in te stemmen met het re-integratieplan

• Andere termijnen werden dan weer ingekort, zoals de termijn voor de werkgever om het re-integratietraject op te starten (van 4 naar 3 maanden) en de termijn om een re-integratieplan op te maken voor een werknemer die definitief ongeschikt is voor het overeengekomen werk. Hier voorziet het KB niet langer 12 maar slechts 6 maanden.

Vereenvoudiging van de beslissingen van de preventieadviseurarbeidsarts

In het kader van de vereenvoudiging van de procedure beschikt de arbeidsarts bij de re-integratiebeoordeling voortaan nog maar over drie in plaats van vijf beslissingsmogelijkheden.

• BESLISSING A

De werknemer kan op termijn het overeengekomen werk hervatten, eventueel via aanpassing van de werkpost, en kan in afwachting daarvan een aangepast of ander werk uitvoeren (+ de omschrijving van de voorwaarden en modaliteiten waaraan dit aangepast of ander werk, en eventueel de werkpost, in tussentijd moet(en) beantwoorden, op basis van de huidige gezondheidstoestand en de mogelijkheden van de werknemer).

• BESLISSING B

De werknemer is definitief ongeschikt om het overeengekomen werk te verrichten, maar kan wel aangepast of ander werk uitvoeren (+ ook weer de omschrijving van de voorwaarden en modaliteiten).

• BESLISSING C

Het is om medische redenen (voorlopig) niet mogelijk om een re-integratiebeoordeling te doen (bv. nog geen duidelijkheid over geschiktheid of nog medische behandelingen nodig). In dat geval wordt het re-integratietraject beëindigd en kan het ten vroegste na 3 maanden worden heropgestart.

Verduidelijking verplichtingen werkgever

De verplichtingen van de werkgever bij het onderzoeken van de mogelijkheden voor aangepast of ander werk en het opmaken van een re-integratieplan worden versterkt. Hierbij dient hij maximaal rekening te houden met de aanbevelingen van de preventieadviseur-arbeidsarts, met het collectief re-integratiebeleid en eventueel ook met het recht op redelijke aanpassingen voor personen met een handicap. Bovendien moet de werkgever aan zijn werknemer de nodige toelichting verschaffen bij het aangeboden re-integratieplan. Als hij geen aangepast of ander werk kan aanbieden, moet de werkgever dit onderbouwd motiveren.

Terug-naar-werkcoördinator

Sinds begin 2022 ondersteunt de Terug-naar-werk-coördinator het Terugnaar-werk-traject bij de verschillende ziekenfondsen. Het nieuw KB voorziet dat de preventieadviseur-arbeidsarts (in het kader van zijn re-integratiebeoordeling) en de werkgever (bij het opmaken van een re-integratieplan), overleg kunnen plegen met de Terug-naar-werk- coördinator. Met het oog op een betere communicatie, wordt ook gespecifieerd dat de preventieadviseur-arbeidsarts en de werkgever eveneens kunnen overleggen met (arbeids)deskundigen van de gewestelijke tewerkstellingsdiensten, VDAB, Forem en Actiris.

Einde van het re-integratietraject

Om meer rechtszekerheid te verschaffen aan alle betrokken actoren, geeft artikel I.4-76, §1 voortaan een opsomming van de verschillende situaties waarin een re-integratietraject als beëindigd wordt beschouwd. In die gevallen zal ook altijd de mutualiteit worden verwittigd met het oog op het eventueel opstarten of verderzetten van een terug-naar-werk-traject. Op die manier kan

ook opleiding of werk bij een andere werkgever sneller worden onderzocht.

Het re-integratietraject is beëindigd op het ogenblik dat de werkgever:

1 er door de preventieadviseur-arbeidsarts van op de hoogte wordt gebracht dat de werknemer niet is ingegaan op de herhaalde uitnodigingen van de preventieadviseur-arbeidsarts (met vermelding van data en wijze van uitnodigen);

2 van de preventieadviseur-arbeidsarts een formulier voor de re-integratiebeoordeling heeft ontvangen met beslissing C;

3 het gemotiveerd verslag (waarom geen re-integratie mogelijk is) heeft bezorgd aan de preventieadviseur-arbeidsarts en aan de werknemer;

4 het re-integratieplan dat door de werknemer geweigerd is, heeft bezorgd aan de preventieadviseur-arbeidsarts;

5 het goedgekeurde re-integratieplan heeft bezorgd aan de preventieadviseur-arbeidsarts en aan de werknemer.

De preventieadviseur-arbeidsarts brengt de adviserend arts van de mutualiteit op de hoogte van het beëindigen van het re-integratietraject en van de reden hiervan. Let op: het beëindigen van een re-integratietraject betekent niet dat er in de toekomst geen nieuw RIT kan worden opgestart.

Collectief re-integratiebeleid

De re-integratie heeft meer slaagkansen als ze is ingebed in een ruimer collectief kader op ondernemingsniveau, zodat alle actoren er op een constructieve wijze bij betrokken worden. Bovendien kunnen uit de re-integratie-inspanningen ook lessen getrokken worden op het vlak van een breder welzijnsbeleid.

Naar aanleiding van de jaarlijkse evaluatie van het collectief re-integratiebeleid moet de preventieadviseur-arbeidsarts dan ook een kwalitatief en kwantitatief verslag voorbereiden voor de werkgever en het comité voor preventie en bescherming op het werk. Het nieuw KB verduidelijkt de elementen die in dit verslag aan bod kunnen en moeten komen, zoals het aantal spontane raadplegingen, het aantal vragen voor aanpassing van de werkpost, het aantal opgestarte re-integratietrajecten en bezoeken voorafgaand aan de werkhervatting, enz.

Daarnaast wordt ook gewezen op de fundamentele rol van de werkgever. Zo moet hij voortaan in het kader van de jaarlijkse evaluatie van het collectief re-integratiebeleid een document opmaken (en bezorgen aan het comité) met geanonimiseerde en geglobaliseerde elementen uit de opgemaakte re-integratieplannen en gemotiveerde verslagen. Waarbij hij er wel voor moet over waken dat er geen identificatie van individuele werknemers mogelijk is. De werkgever moet minstens de stappen vermelden die hij heeft ondernomen om ander of aangepast werk te zoeken, of om werkposten aan te passen, maar eveneens de redenen opgeven waarom er eventueel geen re-integratieplan kon worden aangeboden of waarom een aangeboden re-integratieplan werd geweigerd.

Medische overmacht

Het is de bedoeling van de wetgever dat de beëindiging van de arbeidsovereenkomst omwille van medische overmacht in de nabije toekomst wordt losgekoppeld van het

re-integratietraject. Maar aangezien hiervoor een aanpassing nodig is van artikel 34 van de Wet op de Arbeidsovereenkomsten (waarvoor de Parlementaire procedure is opgestart), is deze loskoppeling nog niet in werking getreden op 1 oktober jl.

Het nieuwe artikel I.4-82/1 van de Codex (art. 19 van het KB) bevat een deel van de procedure, nl. de vaststelling door de preventieadviseur-arbeidsarts van de definitieve ongeschiktheid voor het overeengekomen werk. Dit artikel zal, gelet op de samenhang met het toekomstige artikel 34 Arbeidsovereenkomstenwet, dan ook pas op hetzelfde ogenblik in werking treden.

De lopende re-integratietrajecten

Met uitzondering van de artikelen 15 en 19 (omwille van hun samenhang met het te herzien artikel 34 van de Wet op de Arbeidsovereenkomsten, zie vorige alinea), is het KB dus in werking getreden op 1 oktober 2022. En Minister Dermagne heeft geen overgangsmaatregelen voorzien. Dit betekent dat de nieuwe regels onmiddellijk van toepassing zijn op de lopende re-integratietrajecten. Aangezien de verschillende fases van het traject (re-integratiebeoordeling bij de preventieadviseur-arbeidsarts, onderzoek en overleg door werkgever) op zich niet gewijzigd zijn. Dit houdt bv. in dat de preventieadviseur-arbeidsarts voor een re-integratieverzoek dat vóór 1 oktober werd ingediend, maar waarvoor hij nog geen beslissing heeft genomen, na 1 oktober meteen de nieuwe beslissingen (A, B, C) zal moeten nemen i.p.v. de oude beslissingen (A, B, C, D of E). Als de beslissing van de arbeidsarts al genomen en overgemaakt was vóór 1 oktober, blijft deze geldig en zal de werkgever de nieuwe termijnen moeten toepassen om een plan of verslag op te maken.

Info: marc.dewilde@embuild.be.

Topprestaties voor elke spouwmuur.

Ontdek ons uitgebreid muurdossier. Dankzij ISOVER glaswol garanderen we je de beste oplossingen voor het isoleren van elke spouwmuur. Onze ISOVER Multimax 30 beantwoordt aan de strengste wetgeving en staat garant voor een maximale brandveiligheid.

Multimax 30

Mupan Façade

VOOR EEN BESCHERMING OP MAAT

Nu exclusief CADEAU voor u, als lid van Embuild: een werfradio!**

Met Build-Safe geniet u van een flexibel verzekeringspakket op maat! En -10% op uw polissen! En als lid van Embuild krijgt u daar nu een exclusief cadeau bovenop: een stevige werf radio!**

Ontdek Build-Safe en uw voordeel op go.federale.be/build-safe-confed

* Actievoorwaarden op go.federale.be/build-safe-confed. ** Aanbod geldig t.e.m. 31/12/2022 of zolang de voorraad strekt Federale Verzekering –V.U.: Tom De Troch – Stoofstraat 12 – 1000 Brussel. www.federale.be. Coöperatieve Vennootschap voor Verzekering tegen Ongevallen, Brand, Burgerlijke Aansprakelijkheid en Diverse Risico’s CV. Financieel rekeningnummer: BIC: BBRUBEBB IBAN: BE31 3100 0723 3155  - RPR Brussel. BTW BE 0403.257.506 - Gemeenschappelijke Kas voor Verzekering tegen Arbeidsongevallen. Financieel rekeningnummer: BIC: BBRUBEBB IBAN: BE19 3100 7685 5412 - RPR Brussel. BTW BE 0407.963.786

De verzekeraar die zijn winst met u deelt

Artificiële intelligentie voor de bouw

Dat handenarbeid deels of helemaal overgenomen wordt door machines is niet nieuw. Maar dankzij artificiële intelligentie is deze evolutie ook bezig voor hoofdarbeid. Computers, eventueel uitgerust met camera’s en sensoren, kunnen objecten, mensen en activiteiten herkennen. Ze kunnen formulieren lezen, afvalcontainers controleren en constructies en bouwprocessen analyseren. Met patroonherkenning kunnen ze anomalieën opsporen, bijvoorbeeld projecten die opvallend duur uitvielen voor de aannemer. Toekomstmuziek? Nee, AI is al aanwezig op sommige bouwplaatsen.

"

Een tool die mensen helpt bij taken die ze niet graag doen of moeilijker vinden"

De digitalisering is in opmars in onze sector, en in deze evolutie heeft een nieuwe speler zich aangemeld: artificiële intelligentie of AI. Liefhebbers van sciencefiction zullen nu misschien denken aan slimme robots die zich als mensen gedragen. Maar de werkelijkheid is iets complexer. Dat blijkt uit het gesprek dat we hadden met AI-specialist Geertrui Mieke De Ketelaere. Onze eerste vraag: wat is dat eigenlijk, AI?

Geertrui Mieke De Ketelaere: “De term heeft in de loop der jaren verschillende betekenissen gehad, maar ik geeft de voorkeur aan de originele definitie: een systeem dat in staat is om zelfstandig te leren en zelfstandig beslissingen te nemen. Dat zelfstandig leren gebeurt aan de hand van grote hoeveelheden gegevens waarmee het systeem gevoed wordt. Data en AI gaan hand in hand.”

“Dat is natuurlijk een zeer brede definitie die veel domeinen overkoepelt. Maar om een voorbeeld uit de bouw te geven: veiligheid. Je kunt een intelligent systeem voeden met foto’s van mensen die persoonlijke beschermingsmiddelen zoals een helm wel en niet dragen, en daarbij aangeven wat goed is en wat niet. Het systeem leert dan herkennen wat veilig is en wat niet. Met behulp van een slimme camera kan het dan – met een zekere accuraatheid – personen herkennen die op dat punt niet veilig werken, en een signaal geven.”

“Een ander voorbeeld is het inscannen van papieren formulieren, bijvoorbeeld bij een levering op de bouwplaats. Je kunt een AI-systeem trainen in beeld- en schrifther-

kenning, zodat het een formulier herkent en kan lezen. De informatie op het formulier kan dan automatisch gedigitaliseerd en doorgegeven worden aan het backend-systeem in het hoofdkantoor. Het systeem kan bovendien formulieren leren herkennen die niet correct ingevuld zijn en dat melden.”

De vier d’s van AI

Waar is AI tegenwoordig goed in? Volgens De Ketelaere is dat vooral in taken die je kunt beschrijven met een of meer van de vier d’s: dull, dirty, dangerous en ten slotte difficult In het Nederlands: saai, vuil, gevaarlijk en moeilijk.

Geertrui Mieke De Ketelaere: “Om terug te komen op die formulieren: dat is eigenlijk saai werk dat soms in slechte weersomstandigheden moet gebeuren. Een AI-systeem zal dat beter doen dan een mens en minder fouten maken. Een moeilijke taak is bijvoorbeeld op basis van gegevens uit het verleden onderzoeken welke individuele materiaalkosten voor een groot bouwproject normaal zijn en welke te ver afwijken. Een AI-systeem kan hierover snel inzichten geven die een mens door naar een Excel-bestand te staren niet zo gemakkelijk kan vinden.”

Voor Geertrui Mieke

De Ketelaere is de originele definitie van AI nog de beste: een systeem dat in staat is om zelfstandig te leren en zelfstandig beslissingen te nemen.

Gevaarlijk en vuil

Geertrui Mieke De Ketelaere: “Als een aannemers BIM hanteert, wil hij weten of de werken verlopen zoals in het digitale model staat. Je kunt om dat te checken ’s avonds een team naar de bouwplaats sturen. Maar dat is niet zonder risico’s voor die mensen. Het kan dangerous zijn. Het is veiliger om een autonome robot te sturen die met slimme camera’s de vooruitgang van het project controleert.”

“Afvalsortering en -verwerking is dan weer vuil werk. Een AI-systeem met hyper-spectrale camera’s, die meer golflengten zien dan het menselijke oog, kan afval op een werf onderzoeken. Het kan nagaan of er explosieve objecten zoals een gastank aanwezig zijn. Het kan ook nagaan of er in een stapel hout gevaarlijk hoge temperaturen heersen, die brand zouden kunnen veroorzaken, enzovoort.”

Nieuwe banen

Geertrui Mieke De Ketelaere: “Je kunt AI dus zien als een tool die mensen helpt bij taken die ze niet graag doen of waarbij ze moeilijkheden ondervinden. Verdwijnen er jobs als die taken door AI overgenomen

worden? De veralgemening van AI zal de vraag naar bepaalde banen inderdaad verminderen. Maar dat zullen niet noodzakelijk arbeidersbanen zijn. Artificiële intelligentie zal de invulling van jobs veranderen, zowel voor arbeiders als voor bedienden, en er zullen nieuwe banen bijkomen. Dat heb je altijd bij automatisatie: er zal een banenshift zijn.”

Bouwtoepassingen

Naast de toepassingen die al geciteerd werden, bestaan er nog talrijke kansen voor AI in onze sector. Planning is een ander voorbeeld.

Geertrui Mieke De Ketelaere: “Je kunt een AI-systeem voeden met planningsdata. Het kan dan trends en afwijkingen ontdekken. Als een levering vertraging oploopt, kan het systeem zeggen welke impact dat zal hebben op een project. Het kan ook bottlenecks vinden, maar zoals altijd zal dat zijn met een bepaalde graad van nauwkeurigheid. Je kunt bouwfouten laten opsporen, de veiligheid op de bouwplaats checken, aan de hand van beeldmateriaal prioriteiten stellen bij afbraakwerken, bouwrobots inzetten … Er bestaan zeer veel mogelijkheden!”

Ook voor bouwkmo’s?

Het is geen geheim dat onze kleinere bedrijven het potentieel van digitalisering nog niet volledig benutten. Vaak met heel begrijpelijk motieven, maar frequent ook omdat ze vermoeden dat digitalisering en AI iets voor de groten is.

Geertrui Mieke De Ketelaere: “Dat is een drempel, maar ik denk dat een kleiner bedrijf die kan nemen. AI zal immers vaak geleverd worden als een service waarvan ze gebruik kunnen maken. Een AI-tool voor jobmatching is even toegankelijk voor een grote als een kleine onderneming.”

“Een grotere drempel is dat een aannemer soms oplossingen zoekt voor heel specifieke problemen, die eigen zijn aan de onderneming. AI kan helpen, maar het systeem moet getraind worden en daarvoor zijn veel data nodig. Slechts zelden hebben kmo’s die verzameld. Neem een onderne-

ming die deuren en ramen maakt en een te grote foutmarge heeft. Ze wil dit proactief aanpakken en vermijden dat een profiel een beetje scheef op de zaagmachine ligt doorheen de productie. Je kunt dat doen met slimme camera’s, maar je moet het systeem dan kunnen voeden met een groot aantal foto’s van wat goed en fout is. En die ontbreken vaak. Je kunt die data ook niet op een ander gaan lenen, want het is een heel specifiek probleem voor een specifiek bedrijf.”

“In het algemeen is de bouw een nakomer op het vlak van AI. Dat heeft ook een voordeel: ze hoeven de fouten niet te herhalen die de voortrekkers gemaakt hebben. Zowel in Vlaanderen als in Wallonië doen Vlaio en SRIW bovendien inspanningen om hen te betrekken, bijvoorbeeld door samenwerkingen met startups in de AI te stimuleren.”

Meer dan een techniek

Van de ondernemingen die aan een AI-traject beginnen, houdt minder dan een derde het vol. Hoe komt dat?

Geertrui Mieke De Ketelaere is Adjunct Professor aan de Vlerick Business School, en Strategic Advisor bij imec (IDLab). In de voorbije 28 jaar heeft ze gewerkt voor IBM, Microsoft, SAP, SAS en andere multinationals op alle aspecten van data en analytics. Als business consultant is ze gespecialiseerd in zaken als de potentiële meerwaarde maar ook de risico’s van AI.

Ze werd dit jaar Runner Up in de award voor de IT Personality of the Year, en staatssecretaris voor Digitalisering Mathieu Michel stelde haar in 2020 aan als Digital Mind.

Geertrui Mieke De Ketelaere geeft vaak lezingen over AI voor een breed publiek en schreef een boek over het onderwerp. Ze probeert daarin onder meer de AI-hype tot zijn juiste omvang te herleiden. Als lid van de adviesraad van ons lid Dethier kent ze de bouwsector van dichtbij.

Geertrui Mieke De Ketelaere: “Men het bekijkt het soms te veel als een techniek en houdt te weinig rekening met de integratie met de processen en de mensen in de onderneming. Het is een onderdeel van het hele zakenmodel, met een doel, bijvoorbeeld het verbeteren van de klanttevredenheid, het verhogen van de inkomsten of het verlagen van de kosten.”

“Nog iets: ik heb gezegd dat AI en data hand in hand gaan, maar artificiële intelligentie is niet louter data science! Het is ook niet simpelweg iets voor de ICT-afdeling. Een AI-systeem kan inderdaad autonoom beslissingen nemen, maar die beslissingen moeten ook in de realiteit door de onderneming opgevolgd worden. Het systeem werd tenslotte opgeleid in een bepaalde context en wanneer deze context verandert, kunnen autonome beslissingen fout zijn.”

“Je mag dus niet te hard van stapel lopen. Je moet van in het begin nadenken over de integratie van AI in de business van de onderneming. Ik vergelijk het vaak met een restaurant. Het is niet omdat je de beste kok

en de beste ingrediënten hebt, dat je restaurant goed draait. Er komt veel meer bij kijken. AI is meer dan data en een technologie.”

Wat kan (niet)?

Ondanks het potentieel voor de bouw, heeft AI ook beperkingen. Zo is artificiële intelligentie voorlopig nog niet goed in redeneren.

Geertrui Mieke De Ketelaere: “Een AI-systeem ontdekt verbanden, correlaties tussen verschillende dingen. Maar correleren is iets anders dan veroorzaken. In een warme zomer sterven er meer mensen aan zee en worden er meer ijsjes gegeten. Tussen de sterfte en de ijsconsumptie bestaat dus een correlatie. Maar het is niet vanwege de ijsjes dat mensen sterven, het is vanwege het feit dat er meer in zee gezwommen wordt.

“Nagaan of A inderdaad de oorzaak van B is, dat redeneerwerk kan AI niet goed. Daarvoor heb je bepaalde kennis nodig, en de bouw is een sector waarin heel veel kennis niet in data maar in het hoofd en de buik van de mensen zit.”

Gebrekkig samenwerking

Een tweede en verwant probleem is dat AI-systemen van verschillende vendors niet noodzakelijk goed samenwerken.

Geertrui Mieke De Ketelaere: “Zo werk ik in een nieuw gebouw dat uitgerust is met meer dan 3000 slimme sensoren die een heleboel systemen sturen: ventilatie, verwarming en koeling, verlichting, de stand van de zonwering enzovoort. Maar al die systemen en sensoren zijn getraind in hun eigen specifieke omgeving en houden geen rekening met de rest. De zonwering en de HVAC werken bijvoorbeeld niet samen. Dat gebouw is dus bij extreme weersomstandigheden onprettig om in te werken. Het gaat zo ver dat de gebruikers de ventilatie beginnen af te plakken om de zaak leefbaar te houden.”

“De toekomstvisie is er een van hybride AI, met een laag boven de silo’s van die systemen. In die laag moet de menselijke kennis zitten, vertaald in regels die gevolgd moeten worden. Zo kun je de functionaliteit van data-gedreven AI-systemen uitbreiden.”

Controleverlies

Een data-gedreven AI-systeem neemt beslissingen maar redeneert niet zoals een mens dat doet. Dat kan een gevoel van controleverlies veroorzaken. Je weet eigenlijk niet waarom het systeem een bepaalde beslissing neemt.

Geertrui Mieke De Ketelaere: “In de AI zijn vooral de zogenaamde neurale netwerken niet transparant. Maar ook een mens kan niet elke beslissing uitleggen. Er ontstaan steeds meer technieken die ons helpen te verstaan hoe een systeem tot een beslissing komt. Met deze technieken kun je laten aangeven waarom een bepaalde handeling gesteld wordt, bijvoorbeeld waarom het formulier van een levering geweigerd wordt.”

Duurzaam?

De voorbije zomer met zijn droogte en hoge temperaturen heeft ons geleerd wat een klimaatverandering in de praktijk kan betekenen. De vraag moet dus gesteld worden: is AI duurzaam?

Geertrui Mieke De Ketelaere: “Vanwege het feit dat AI vaak een verborgen technologie is, weten veel mensen niet dat AI energie verbruikt. Een algoritme is tenslotte niets anders dan een hele reeks berekeningen die heel snel uitgevoerd worden. Je kunt een gebouw uitrusten met stemherkenning om de verlichting aan te sturen. Maar dat systeem moet de hele tijd ingeschakeld zijn, want je zou iets kunnen vragen. Het is dus energiezuiniger en beter voor de planeet om het licht aan te laten gedurende een uur, dan het in en uit te schakelen met de stem.

“We moeten dus kritisch durven nadenken en ons afvragen waar en wanneer een AI-systeem zinvol is. In 2024 wordt Europese regelgeving van kracht die betrekking heeft op de duurzaamheid van onze ICT-omgevingen, waaronder ook de AI-systemen vallen. Maar er is goed nieuws: energie-efficiënte AI is een levend onderzoeksdomein binnen imec, waar zeer goed werk wordt verricht.”

" Jullie sector zal steeds vaker te maken krijgen met het verzamelen en verwerken van gegevens "

Artificiële intelligentie mag niet zomaar toegepast worden in bedrijven en op bouwplaatsen. Er bestaat een juridisch kader, dat niet alles toestaat. Waarop moet een aannemer dus letten? We vroegen het aan een expert, professor Gregory Lewkowicz van de Université Libre de Bruxelles (ULB).

Naast professor aan de ULB is Lewkowicz ook directeur van de Smart Law Hub, een team dat de digitale transformatie en de bijhorende regelgeving bestudeert, en er opleiding en advies over geeft. Zijn eerste opmerking: de regelgeving van toepassing op AI komt van verschillende bronnen.

Gregory Lewkowicz: “Wanneer we het over AI hebben, is het voornaamste doel de optimalisatie van processen. Daarvoor is het verzamelen en verwerken van data nodig. De regels die op dat gebied in België gelden, zijn grotendeels het gevolg van het Europese recht. En in de toekomst zal dat nog meer het geval zijn.”

“Maar AI creëert geen uitzonderingssituatie in de wetgeving. Alle Belgische wet- en regelgeving blijft van toepassing, ook als deze niet expliciet naar AI verwijst. In de bouw is er sprake van robots en exoskeletten. Dergelijke machines mogen de veiligheid van werknemers niet in gevaar brengen. Bij hun gebruik moet de arbeidswetgeving gerespecteerd worden, en idem wat betreft allerlei Europese en internationale normen die al jaren bestaan.”

“Welnu, aan dat laatste verandert AI niets. Maar bij het uitvoeren van werken en het leveren van diensten door de bouw worden steeds meer data verzameld en verwerkt. Daarop geldt nieuwe regelgeving.”

Kunt u een voorbeeld geven?

Gregory Lewkowicz: “In het algemeen zie je in de bouw op dit moment vooral ICT-toepassingen die de organisatie van bouwplaatsen optimaliseren: bestellingen, hoeveelheden materialen, de contacten met de ploegen, de onderaannemers en de klanten. Maar nu we de uitstoot van broeikasgassen moeten verminderen, duiken in de bouwsector ook andere AI-gebaseerde projecten op: intelligenten sensoren waarmee het gebouw- en energiebeheer vanop afstand kan gebeuren, digital twins van gebouwen gekoppeld aan BIM, en wat ruimer bekeken: alles wat te maken heeft met smart buildings.”

“De hybridisatie van de bouw met allerlei ICT-technologieën zal in de sector de ontwikkeling van nieuwe diensten en job-profielen stimuleren. Er zullen kansen en nieuwe hefbomen voor groei ontstaan. Maar deze nieuwe dienstverlening moet de wetgeving op het verzamelen en verwerken van gegevens respecteren. Heeft de klant de toestemming gegeven voor het gebruik van zijn gegevens? Worden deze correct verwerkt? Welke risico’s bestaan er op het vlak van cybersecurity? Kan de aannemer garanderen dat een bepaalde technologische keuze de waarden van de klant respecteert? Er komt een tsunami van nieuwe Europese regelgeving op AI op ons af. We moeten daarop voorbereid zijn.”

Wat zal deze tsunami van nieuwe regelgeving inhouden?

Gregory Lewkowicz: “Een aannemer moet zich in ieder geval houden aan de Europese Algemene Verordening Gegevensbescherming, ook bekend als de GDPR. Nieuw is die niet. Ze geldt al sinds 2018 en geldt ook voor AI.”

“Daarnaast werd in mei 2022 de Data Governance Act definitief goedgekeurd, een Europese verordening die in september 2023 in heel de EU van kracht wordt. Deze kan relevant zijn voor jullie sector. De act creëert een kader voor het delen van gegevens en wil kmo’s en micro-ondernemingen de kans geven om zich beter te positioneren in de data-economie.”

“Daar komt de Data Act bij, een andere Europese verordening die men aan het finaliseren is. Die zal van het grootste belang zijn voor de bouwsector. De act reguleert onder meer de manier waarop ondernemingen gegevens verzamelen en delen met andere ondernemingen en met de overheid. Neem bijvoorbeeld het beheer van de energieprestaties van een gebouw met geconnecteerde objecten. Dat is een vorm van gegevensverzameling. Aannemers, maar ook de overheid, zullen meer faciliteiten krijgen om dergelijke gegevens te verkrijgen.”

“En drie: er is een Europese verordening op de artificiële intelligentie op komst. Er bestaat al een concepttekst, waarover nu gediscussieerd wordt. Deze AI-verordening is in de bouw vooral van belang voor bedrijven die betrokken zijn bij het beheer en de uitbating van kritieke infrastructuur. Maar hij is ook van belang voor aannemers die AI-systemen ontwikkelen. Zij zullen moeten documenteren hoe ze zullen omgaan met de daarmee verbonden risico’s.”

“Deze transversale wetgevende initiatieven willen een Europese markt voor data creëren, meer bepaald in tien strategische domeinen. Voor elk van deze domeinen wil de Europese Commissie naast de net vernoemde verordeningen nog bijkomende specifieke verordeningen laten goedkeuren, met het oog op de creatie van een Europese data-ruimte. Twee domeinen gaan de bouw rechtstreeks aan: energie en de Green Deal.”

U vernoemde de verwerking van de gegevens van klanten. Maar er zijn ook werknemers, onderaannemers enzovoort.

Gregory Lewkowicz: “Klopt. Wat betreft die klanten: geconnecteerde objecten hebben potentieel voor nieuwe diensten. Maar tegelijk zijn ze een nieuwigheid voor de klant, en wie zegt ‘nieuw’, die zegt ‘wantrouwen’. De klant moet zijn akkoord geven en mag eisen

dat hij weet welke data verzameld en verwerkt worden, waarvoor ze dienen of zullen dienen, hoe ze beveiligd zijn en hoe hij ze eventueel kan delen met een andere dienstverlener. Sommigen zouden zich kunnen afvragen of een nieuw toestel, geproduceerd in een land als China, data gaat verzamelen en naar dat land sturen. Je kunt dat grappig vinden, maar mensen zullen steeds gevoeliger worden voor zulke kwesties.”

Gregory Lewkowicz. Deze AI-expert is professor aan de ULB en directeur van de Smart Law Hub.

“Sommigen zullen hightech willen, maar dan gebaseerd op open source software waarvan iedereen de broncode kan zien en bewerken. Anderen zullen gebouwen willen die digitaal passief zijn en geen data registreren. De aannemer zal dus in staat moeten zijn om de klant informatie te geven, niet alleen omdat het juridisch moet maar ook vanwege commerciële redenen en om een vertrouwensband met de klant te scheppen.”

“Ook AI voor personeelsbeheer is onderworpen aan regelgeving, en in de toekomst zal dat nog meer het geval zijn. Je mag bijvoorbeeld geen data verzamelen over het presteren van een medewerker zonder dat je hem daarvan vooraf op de hoogte brengt. Vaak moet je bovendien zijn toestemming krijgen. Of neem track & trace of Check in at Work, waarmee je permanent kunt achterhalen waar iemand is. Voor al die dingen bestaat een kader waarvan je de regels moet respecteren.”

Kan een aannemer beboet worden wanneer hij die regels naast zich neer legt?

Gregory Lewkowicz: “Laat me heel duidelijk zijn: we spreken hier over aanzienlijke bedragen. De GDPR voorziet boetes die kunnen gaan tot twintig miljoen euro of vier procent van de wereldwijde omzet. In

de AI-verordening zou dat dertig miljoen worden, of zes procent van de wereldwijde omzet.”

Hoe kunnen onze leden problemen vermijden?

Gregory Lewkowicz: “Als je een AI-toepassing gebruikt of gegevens verzamelt en verwerkt, laat je dan goed adviseren. Enerzijds om de bestaande regels niet te overtreden, maar anderzijds ook om te anticiperen op de regels die eraan komen. Je kunt een beroep doen op extern advies, of ervoor zorgen dat je intern een specialist in dienst hebt. Voor een klant die er meer over wil weten, zal een goede begeleiding trouwens ook een commercieel argument zijn.”

“Maar wat je zeker niet mag doen, is de kansen laten liggen die gecreëerd worden door de Europese regelgeving. Er komt financiële bijstand om aannemers te versterken die nieuwe AI-gebaseerde diensten willen ontwikkelen. Aannemers zullen kunnen samenwerken om data te verkrijgen die nu niet toegankelijk zijn voor kmo’s en micro-ondernemingen. Ze zullen hun werking kunnen optimaliseren en nieuwe toegevoegde waarde creëren. In het domein van de bouwsector kunnen nieuwe functies en beroepen uitgevonden worden.”

We onthouden dat de bouwsector voorbereid moet zijn.

Gregory Lewkowicz: “Artificiële intelligentie wordt nu al gebruikt in de bouw, maar jullie sector zal steeds vaker te maken krijgen met het verzamelen en verwerken van gegevens door AI-systemen. Als je die tools goed wilt benutten dan moet je aandacht hebben voor de verplichtingen ter zake, en nadenken over nieuwe manieren om waarde te creëren. De klant van morgen zal meer informatie willen. Welk systeem beheert mijn gebouw? Waarom een Chinese en geen Franse of Amerikaanse sensor? Het is zeer belangrijk dat je bij je mensen iemand hebt die deze thematiek op het strategische niveau ondersteunt.”

" Als je een AItoepassing gebruikt of gegevens verzamelt en verwerkt, laat je dan goed adviseren. "

VAN 1 TOT 3 DECEMBER 2022

The HUBB, kunstlaan 20 - 1000 Brussel

De Bouwhackathon dat is :

3 dagen Open Innovatie in teamverband, ervaren coaches en een jury met experten, de start van baanbrekende projecten.

Uitdagingen bij energetische renovatie van gebouwen

Bouwmethodes

Regeling van het energieverbruik

Circulaire economie

Schrijf je in op:

www.hackathon-construction.brussels

Mogelijkheden door nieuwe technologieën

Digitale hulpmiddelen

Artificiële intelligentie

Blockchain

Internet of Things

Programmering

Sociale documenten van onderaannemers controleren met artificiële intelligentie

Verschillende ondernemingen in de groep Eiffage Benelux gebruiken AI om de sociale documenten te checken van de arbeiders op bouwplaatsen. Rudy Scherer, Chief Digital and Innovation Officer van de groep, vertelde ons meer over deze tool en de talrijke voordelen.

Eén van de taken van Rudy Scherer is het coördineren van de technologische innovatie in de verschillende dochterondernemingen van Eiffage Benelux.

Rudy Scherer: “Ik spoor goede praktijken op en probeer die dan verder te verspreiden in onze ondernemingen. Daarnaast houd ik de technologische ontwikkelingen in het oog en volg ik projecten op.”

Bewijsstukken

Een van die innovaties bij Eiffage is een platform ontwikkeld door provider Traxxeo. Het gebruikt artificiële intelligentie en verwerkt automatisch de sociale documenten van werknemers van onderaannemers. Deze tool werd geïmplementeerd om een zware taak lichter te maken.

Rudy Scherer: “Vroeger moest de werfleider eerst al die sociale documenten verzamelen. Vervolgens moest hij ze klasseren en eventueel archiveren. Het gaat hier om zaken als identiteitskaarten, A1-attesten, de Limosa-aangiften van arbeiders, het bewijs

van aansluiting bij een sociale-zekerheidskas enzovoort. De werfleider moest over al deze papieren documenten beschikken, een allesbehalve eenvoudige opdracht die vreselijk tijdrovend was. Allemaal tijd die hij niet meer kon gebruiken voor andere dingen.”

Helder en precies beeld

Maar dat behoort nu tot het verleden. Intussen gebruikt Eiffage Benelux de oplossing ontwikkeld door Traxxeo om deze documenten automatisch te verwerken.

Rudy Scherer: “Vier jaar geleden hoorden we voor het eerst van dit platform. Het is sindsdien grondig verder ontwikkeld, onder meer dankzij een project dat subsidies kreeg van het Waalse Greenwin.”

“Al onze onderaannemers sturen ons nu de sociale documenten van hun werknemers per e-mail. Wij deponeren die vervolgens op het platform van Traxxeo. Dat herkent zelf het type document, de identiteit en de nationaliteit van de werknemer en de naam van de werkgever. Sommige van onze onderaannemers testen of ze ook voordeel kunnen

" Je vermijdt dat er fraudeurs aan de slag zijn, en dat is voor Eiffage een absolute prioriteit."

halen uit deze tool, door de documenten rechtstreeks in de toegewezen ruimte op het platform te deponeren.”

“Dankzij de toepassing van AI kan het programma automatisch verifiëren of alle documenten in orde zijn. De werfleider heeft een app op zijn smartphone, waarmee hij vanop de site waar hij werkt toegang krijgt tot deze gegevens. Het management krijgt dus een helder en precies beeld van alle bouwplaatsen. Vroeger was dat niet mogelijk. Deze technologie vermindert ongetwijfeld de werkdruk van de werfleider. En wat nog belangrijker is: het platform is gesynchroniseerd met de gegevens van de RSZ. Dat is een garantie dat we inderdaad de documenten hebben van alle werknemers op de bouwplaats die aangegeven zijn. Je vermijdt dus dat er fraudeurs aan de slag zijn, en dat is voor Eiffage een absolute prioriteit.”

Wettelijk up-to-date

Een ander voordeel van het platform is dat Traxxeo het up-to-date houdt op het vlak van de regelgeving. Zeer nuttig, want

de arbeidswetgeving in de bouwsector is in de voorbije jaren verschillende keren veranderd.

Rudy Scherer: “Een voorbeeld zijn al die regels uitgevaardigd naar aanleiding van de coronacrisis. Voor een werfleider is het niet gemakkelijk om exact te weten welke documenten hij moet hebben om te controleren of de arbeiders op een bouwplaats in orde zijn. Het platform helpt hem dus, want het weet welke documenten vereist zijn, naargelang de situatie van de werknemer en de werkgever. Het platform voert die analyse op z’n eentje uit. Het stuurt zelfs op z’n eentje een e-mail met de lijst van de ontbrekende documenten naar de onderaannemers. De werfleider moet de wetgeving niet meer bestuderen of herinneringen versturen. Hij kan zijn energie aan iets anders besteden.”

De eerste versie van deze toepassing van AI werd drie jaar geleden in gebruik genomen. Perfect liep alles niet in het begin.

Rudy Scherer: “Sindsdien zit er meer AI in de herkenning en de detectie van de documenten. Het platform wordt voortdurend performanter, het wordt om de zes maanden beter. Er is dus sprake van zeer snelle vooruitgang. Binnen Eiffage Benelux gebruiken we deze tool nu bij Valens, Antwerpse Bouwwerken, Duchêne en De Graeve. Herbosch-Kiere, een dochteronderneming gespecialiseerd in de waterbouw, volgt binnenkort. Uiteindelijk willen we dit platform gaan gebruiken in al onze dochterondernemingen.”

Down-top

De werknemers van onderaannemers controleren met een dergelijke tool: Rudy Scherer kan het zijn vakbroeders alleen maar aanbevelen.

Rudy Scherer: “Ja, ik raad dit heel duidelijk aan. Al onze werfleiders zijn blij dat ze op deze manier kunnen werken. Zoals ik al zei: ze hebben nu een helder beeld van de mensen op de site. Je moet beseffen dat deze digitale ontwikkelingen door de werkvloer gevraagd werden. Het zijn de werfleiders zélf die een oplossing wilden voor de controle van het personeel, want de toestand werd onhoudbaar. Het was geen top-down- maar een down-top-proces!”

Rudy Scherer is Chief Digital and Innovation Officer bij Eiffage Benelux.

De integratie van energiebeheer en gebouwgebruik

Ook in de exploitatie-fase van constructies kan artificiële intelligentie een rol spelen, aldus Michiel Dhont, projectmanager en -ontwikkelaar bij de startup aug-e. De firma creëerde een tool die een gebouwbeheerssysteem automatisch kan aansturen.

Michiel Dhont behaalde na zijn diploma van burg. ir. bouwkunde een tweede master AI aan de KU Leuven. Met de praktijk van AI in de bouw kwam hij in aanraking tijdens een stage bij BESIX, waar hij meewerkte aan een project om afval automatisch te klasseren. Het AI-systeem ging na welk type afval een container bevatte, of er verkeerde objecten in lagen en of de container vol was.

Michiel Dhont: “Technisch werkte dat goed. Dat hebben we getest op een bouwplaats van BNP Paribas Fortis in Brussel, waar we ongeveer veertig containers per maand hadden. Maar het bleek niet evident om dit systeem economisch rendabel te maken. Je moet niet alleen voldoende afval hebben, je hebt eigenlijk ook de samenwerking van de afvalverwerker nodig.”

Energiebeheer

De coronacrisis was de doodsteek voor de verdere ontwikkeling van dit project. Maar Michiel Dhont bleef ervan overtuigd dat artificiële intelligentie potentieel had voor de sector, en kwam uiteindelijk bij aug-e terecht. De focus ligt daar op de integratie van het energiebeheer van een gebouw en de gebouwbeleving door de eindgebruiker.

Michiel Dhont: “We willen daarbij verder gaan dan de normale algoritmes voor optimalisatie. We willen met mobiele applicaties, die het mogelijk maken meer data te verza-

melen, ook de gebruiker betrekken. Naast de data die we verzamelen over het gebouw en de gebruiker, kijken we ook naar zaken als de weersvoorspellingen en de marktprijzen van energie. Die zullen in de toekomst steeds meer gaan schommelen in functie van de hernieuwbare energieproductie. Op al deze data laten we AI los, waardoor we voorspellingen kunnen doen.”

“Op die manier willen we voor allerlei aspecten zoals HVAC, smart charging van elektrische voertuigen enzovoort komen tot de bepaling van een setpoint voor een bepaalde periode. De tijdshorizon van die periode kan een minuut zijn voor elektrische auto’s en batterijen. Voor een traag variërend systeem zoals de temperatuurregeling wordt dat typisch een minuut of vijftien. De data van het setpoint gaan naar het gebouwbeheerssysteem, dat de parameters automatisch aanpast. Dat laatste gebeurt vanzelfsprekend binnen de marges toegestaan door het gebouwbeheerssysteem.”

Mens en hardware

Het menselijke aspect – de gebruiker, met andere woorden – blijkt belangrijk te zijn. Het verzamelen van de informatie daarover verloopt bij voorkeur indirect, bijvoorbeeld via de persoonlijke agenda’s en de reservaties van vergaderzalen.

En dan is er nog een tweede menselijk aspect: je moet begrijpen wat een AI-systeem wel en niet kan.

Michiel Dhont: “Vergissingen zijn zeker mogelijk. Dat bleek ook bij de test met de afvalcontainers, toen het systeem zaken die het nog niet eerder gezien had niet kon herkennen. Je moet beseffen dat dergelijke systemen modellen zijn en blijven. Maar anderzijds geldt ook: all models are wrong, but some are more useful than others. We moeten realistische verwachtingen koesteren

" Door het gebruik van elektriciteit voortdurend te analyseren en aan te passen, kunnen slimme gebouwen de energiekosten proactief terugdringen met een aanzienlijk bedrag."

en modellen in de juiste context gebruiken.”

“Je kunt ook tegen hardware-problemen aanlopen. Als er te veel auto’s tegelijk geladen moeten worden, dan zullen de controllers in de laadpalen dat niet aankunnen.”

Een derde menselijk aspect van AI is het effect op het personeel van een onderneming. Zullen AI-systemen nieuwe functies creëren in de bedrijven die het gebruiken?

Michiel Dhont: “Artificiële intelligentie zal vooral als dienst geleverd worden aan deze ondernemingen. Je moet natuurlijk met deze nieuwe tools leren werken in de onderneming, en dat vereist bijscholing. Maar AI-toepassingen binnen het bedrijf ontwikkelen is een heleboel uitdagender. Naast een open mind heb je daarvoor ook voldoende middelen nodig.”

Resultaten

Aug-e werkt op dit moment hoofdzakelijk binnen het netwerk van BESIX en Proximus, waarbinnen het gemakkelijker is interessante contacten te leggen voor een project. Hoe evalueert Michiel Dhont de resultaten die tot nu toe geboekt werden met het AI-systeem van aug-e?

Michiel Dhont: “Ik maak me sterk dat het eigenaars en huurders in staat zal stellen om het aandeel van hernieuwbare energie in het verbruik van gebouwen aanzienlijk te verhogen. Met aug-e kunnen slimme gebouwen leren van de ervaringen uit het verleden en anticiperen op hun eigen behoeften. Door het gebruik van elektriciteit voortdurend te analyseren en aan te passen, kunnen slimme gebouwen de energiekosten proactief terugdringen met een aanzienlijk bedrag.”

APPLICATIEPLATFORM VOOR SLIMME GEBOUWEN

Verschillende van onze leden zijn nauw betrokken bij de ontwikkeling van AI voor de bouwsector. Dat blijkt ook uit de ontstaansgeschiedenis van aug-e, de startup waarvoor Michiel Dhont werkt. Aug-e staat voor Augmented Energy. De onderneming werd opgericht door ons lid BESIX, Proximus en i.Leco, een Europese firma die zich toelegt op innovatief energiebeheer van gebouwen en lokale energiegemeenschappen. Aug-e ontwikkelt een applicatieplatform voor slimme gebouwen. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de expertise die ons lid en de andere partners hebben op het vlak van gebouwen, energie en ICT.

Zijn eerste AI-project was de monitoring van afvalcontainers. Technisch werkte het goed, maar de coronacrisis maakte er een einde aan.

MICHIEL DHONT

"Meten is weten!"

De sector staat al vrij ver met de digitalisering van bouwprojecten. Maar als het gaat over de concrete werken op de bouwplaats, bestaan er nog veel niet-geëxploreerde mogelijkheden. Dat is toch de mening van Django Liénart. Hij is medeoprichter van AICON, een bedrijf dat AItools ontwikkelt.

Django Liénart is naast medeoprichter van AICON ook CFO en Business Developer bij deze jonge onderneming. Daarnaast heeft hij nog een functie bij ons lid Willemen Groep, waar hij zich bezighoudt met projectfinanciering. Typisch voor de bouwsector is volgens hem dat elk bouwproject een prototype is. Een werf is geen gecontroleerde omgeving zoals in de maakindustrie.

Efficiëntie verhogen

Django Liénart: “Dat maakt de taak van de hoofdaannemer zeer uitdagend. Hij heeft complexere tools nodig dan een autobouwer. Het doel van AICON is de efficiëntie van een bouwplaats verhogen, door inzicht te creëren in wat er gebeurt.”

OOK DANKZIJ EMBUILD

Zonder Embuild zou AICON misschien niet bestaan hebben. Alles begon immers in april 2018, toen Embuild.Brussels en het WTCB in samenwerking met een aantal partners de eerste bouw-hackathon organiseerden. Django Liénart en zijn vrienden kwamen als winnaar uit de bus.

Django Liénart: “Voor die hackathon hebben we toen in één weekend een idee in elkaar gebokst, waarmee je aan de hand van een camera kon herkennen of iemand een veiligheidshelm aan heeft of niet. Als winnaar mochten we in oktober 2018 meedoen aan een bootcamp bij BESIX : een week lang met project- en werfleiders het idee verder uitwerken.”

“In 2019 zijn we dan aanvaard als pilootproject door de Digital Board van ADEB-VBA, de vereniging van grote bouwbedrijven in Embuild. Dat gaf ons de kans om data te verzamelen en ons AI-model te verbeteren. We hebben verschillende werven in kaart kunnen brengen. De eerste was een test bij Technopolis in Mechelen: een labo-omgeving van zes bij zes meter waarop we iets bouwden met Legoblokken. De tweede was dan een bouwwerf van honderd op honderd meter van Franki Construct!”

“We doen dat op de eerste plaats met camera’s op de bouwplaats. Met AI wordt het systeem getraind om te herkennen wat de camera filmt: een persoon, materiaal, materieel, een kraan … Maar het systeem zal ook verschillende activiteiten op de bouwplaats kunnen herkennen, bijvoorbeeld het storten van beton of ijzervlechten.”

“De beelden kunnen gebruikt worden als historiek van de bouwplaats. Daarnaast kun je de bouwplaats in real time monitoren. De inzichten die we dankzij AI creëren zijn nuttig voor iedereen die bij het project betrokken is: de calculator, de werfleider, de projectleider maar ook het management. Neem bijvoorbeeld de calculator. Dankzij de historiek van beelden en de herkenning met AI kan hij in AICON nagaan hoe iets gebouwd wordt. Hoeveel mensen zijn er nodig? Hoeveel materialen en welke materieel? Hoeveel tijd neemt het in beslag?”

Twee, drie camera’s

De camera’s worden geplaatst waar de belangrijkste activiteit plaatsvindt. Ook in de bouw geldt volgens Django Liénart immers het principe van de Italiaanse econoom Pareto: 20 procent van de activiteiten zijn goed voor 80 procent van de resultaten.

Django Liénart: “Typisch plaatsen we twee of drie camera’s op een bouwplaats. Dat volstaat doorgaans, ook omdat ze ver kunnen kijken. Ze herkennen objecten tot een afstand van ongeveer zeventig meter. Onze software kan ook beelden gebruiken van bewakingscamera’s of andere camera’s die er al staan.”

“Aan onze camera’s hangt een kleine computer, waarmee we lokaal een eerste filtering doen, met een artificiële intelligentie-model van 300 MB. Dan gaan de data naar de cloud. Daar worden ze door cloud-gebonden servers geanalyseerd met krachtige GPU’s, grafische processors.”

“Jullie hebben leden die AICON intussen toepassen. Wanneer we dit gesprek hebben, is AICON in gebruik op een vijftiental bouwplaatsen met meer dan honderd gebruikers. We hebben al meer dan twee miljoen afbeeldingen van Belgische werven geanalyseerd.”

Nauwkeurigheid

Onder de noemer artificiële intelligentie vallen veel toepassingen, ieder met hun eigenschappen. Een kenmerk van AI zoals gebruikt in AICON is dat het gaat om een probabilistisch proces.

Django Liénart: “Een dergelijk systeem zegt dus niet ‘dit is een persoon’, maar wel ‘met X procent waarschijnlijkheid is dit een persoon’. Je kunt dus false negatives hebben, wanneer het systeem een persoon niet als dusdanig herkent. Ook false positives kunnen voorkomen, wanneer een object dat geen persoon is, toch als dusdanig herkend wordt. Wij beogen een nauwkeurigheid van 90 procent of meer, en doen permanent inspanningen om die te bereiken en te overtreffen. Het kan gebeuren dat het systeem op een nieuwe bouwplaats bijgetraind moet worden voor objectherkenning.”

“Het gevolg is ook dat een systeem zoals AICON niet bedoeld is voor bepaalde taken. Als de aannemer niet met een bepaalde waarschijnlijkheid maar exact wil weten hoeveel boormachines er op de bouwplaats liggen, dan is een AI-systeem zoals AICON niet de oplossing.”

Dagboek der werken

AICON was oorspronkelijk opgezet om te analyseren wat er op een bouwplaats gebeurt.

Maar met de slimme camera’s bleken ook andere toepassingen mogelijk te zijn.

Django Liénart: “Sinds dit jaar hebben we een nieuwe functie: een digitaal dagboek der werken. Nu worden daarvoor vaak Excel-bestanden gebruikt. Een tool gebaseerd op AI kan wat een Excel-bestand doet, maar dan met meer gebruiksgemak. Bovendien kun je er analyses mee uitvoeren, bijvoorbeeld snel nagaan welke onderaannemers wanneer aan de slag waren. Met een Excel-bestand zijn dergelijke analyses omslachtig en tijdrovend, omdat het niet gestructureerd is. De tool houdt ook automatisch het weer tijdens de

Een screenshot van de toepassing. Deze toont de gegroepeerde rendementen van arbeid op de bouwplaats (foto AICON).

“In oktober 2018 deden we mee aan een bootcamp bij BESIX: een week lang met project- en werfleiders het idee verder uitwerken.”

DJANGO LIÉNART

werken bij, dankzij een verbinding, een Application Programming Interface, met het KMI.”

Wetten respecteren

De camera’s filmen mensen, maar de regelgeving beschermt hun privacy, ook al gaat het om een werksituatie. Daarmee moet ook een AI-systeem rekening houden.

Django Liénart: “Voor alle duidelijkheid: de opdrachtgever is volgens de wet verantwoordelijk voor het correcte gebruik van de gegevens en het naleven van de wetgeving. Er spelen drie wet- en regelgevingen. De eerste is de camerawet. Die zegt dat je in bepaalde omstandigheden de camera’s moet melden aan de politie, bijvoorbeeld als je ze gebruikt tegen diefstal. Maar een melding is niet nodig als je de productie op de bouwplaats volgt, dus dat speelt voor ons niet.”

“Dan is er de wet van 2018 die de vroegere privacywet verving. Die zegt onder meer dat iedereen de beelden mag inzien die van hem of haar gemaakt zijn. Ze integreert daarnaast de principes van de AVG, de Europese Algemene verordening gegevensbescherming, beter bekend als de GDPR. Opnieuw speelt dat laatste niet voor ons: wij houden namelijk geen persoonsgegevens bij.”

“En ten slotte is er nog cao 68. Die staat toe dat je tijdelijk camera’s installeert om een productieproces in kaart te brengen, als je daarbij geen personen viseert.”

Voor iedereen?

Is het ook iets voor kleinere bouwbedrijven?

Django Liénart: “AICON is er niet alleen voor de grote bedrijven van klasse 8, maar

ook voor de klassen daaronder, zeker wanneer ze een dagboek der werken nodig hebben. De klant betaalt per camera en per maand, en krijgt dan toegang tot het platform. En zoals ik al zei: we kunnen ook beelden gebruiken van bewakingscamera’s of andere camera’s die er al staan.”

De toekomst

AICON krijgt subsidies van Vlaio in het kader van imec.icon. Dat is een onderzoeksprogramma van imec dat digitale oplossingen marktrijp wil maken. Er zitten dus nog zaken in de pipeline.

Django Liénart : “Voor dat project onderzoeken we hoe artificiële intellligentie camerabeelden kan linken aan BIM, om bijvoorbeeld te onderzoeken of het resultaat van werken overkomt met wat in het model staat. Daarnaast zijn we onze kansen in Amerika aan het onderzoeken. Dat is een interessante markt. De digitalisering van de bouw staat er verder dan hier en de gemiddelde hoofdaannemer heeft er een omzet van ongeveer een miljard dollar. Onze CEO woont trouwens in Boston, Massachusetts, net zoals onze verantwoordelijke voor data science.”

De mens

Staat ons gezien de mogelijkheden van AI een kille toekomst te wachten, waarin machines de wet dicteren? Dat is volgens Django Liénart een groot misverstand.

Django Liénart: “Een bouwbedrijf is maar zo goed als je mensen die er werken. Voor mij is AI een tool die hun ondersteunt.”

“Het bouwen zelf op de werf is complex. Wil je tot een beter proces komen, dan is ‘meten is weten’ belangrijk. Maar er bestaan over de concrete werken nog niet veel continue, gestructureerde datastromen. De beelden die we maken, capteren een deel van de menselijke ervaring die nu nog alleen op werfvoorbereidingsfiches staat of in de hoofden van de mensen zit. De historiek van de beelden laat zien hoe de onderneming iets gedaan heeft. Er ontstaan een digitale bibliotheek die inzichten opslaat, en de ervaring en de kennis bijhoudt.”

“Op die manier kan AI mensen, ook nieuw aangeworven personeel, beter ondersteunen. Ik ben ervan overtuigd dat er op dat gebied nog veel mogelijkheden bestaan.”

Dankzij AI herkent het systeem objecten tot een afstand van ongeveer zeventig meter van de camera.

" Typisch plaatsen we twee of drie camera’s op een bouwplaats. Dat volstaat doorgaans."

Onderschrijf voor 17/12/2022 en ontvang jouw BONUS*

*Actievoorwaarden op federale.be

Ontdek er alles over op Federale.be!

De bouw kan klimaatneutraal worden

Europa wil klimaatneutraal worden. Dit zal niet lukken zonder grote inspanningen van onze sector. Het visierapport 2022 van Embuild Vlaanderen, dat onlangs gepresenteerd werd, onderzoekt welke rol onze bedrijven daarin kunnen spelen.

Dat de bouw haar renovatieritme moet verdubbelen, is maar één doelstelling uit de Europese Green Deal waarmee de bouw te maken heeft. Er zijn nog andere actiepunten uit dit plan om tot een klimaatneutraal Europa te komen, waarmee de bouw te maken heeft. Voorbeelden zijn energieprestatiecontracten, de capaciteitsverhoging van spoor- en waterwegen, de aanleg van oplaad- en tankstations voor emissievrije voertuigen, de verwezenlijking van een koolstofvrije (cement)industrie en van een circulaire (bouw)economie en het behoud en herstel van ecosystemen. De doelstellingen van de Green Deal werden nadien voor wat betreft de CO2-uitstoot verregaand geconcretiseerd via het Fit for 55-programma.

Het kan!

Uit onderzoek blijkt dat de bouwsector inderdaad klimaatneutraal kan worden. Dat is mogelijk door de bouwschil te verbeteren, door over te schakelen op andere dan fossiele brandstoffen, door technische installaties te vernieuwen en door gebruik te maken van gerecycleerde en koolstofvrije bouwmaterialen. Bijkomend wordt ook een rol gespeeld door de geoptimaliseerde integratie van installaties, de bijdrage van de bouw tot CO2-absorberende ecosystemen en de CO2-winst die voorkomt uit fossielvrije bouwplaatsen.

Renovatiegolf

De Vlaamse overheid heeft met de invoering van een renovatieverplichting bij de overdracht van een woning een belangrijke aanzet gegeven tot de realisatie van een klimaatneutraal Vlaanderen tegen 2050.

De eisen voor zittende eigenaars in de Wooncode zijn minder streng. Maar Embuild Vlaanderen heeft berekend dat op basis van de

overdrachten die we tegen 2050 mogen verwachten, 90 % van de bestaande woningen zullen gerenoveerd geraken. De particuliere renovatieverplichting zou nu het aantal grootschalige renovatieprojecten moeten bevorderen die in Vlaanderen nog onvoldoende van de grond komen. Een bijzonder probleem, omwille van het systeem van de mede-eigendom, vormt dan nog de collectieve renovatie van appartementsgebouwen.

Slimme installaties

Embuild Vlaanderen gelooft ook sterk in de bijdrage van de installaties. Belangrijke sprongen vooruit, niet alleen op het vlak van energiezuinigheid maar ook op het vlak van comfort, zijn nog mogelijk dankzij de oprichting van en de renovatie tot slimme gebouwen. In die gebouwen worden de traditioneel los van elkaar staande technieken op een digitale manier met elkaar geconnecteerd.

Hernieuwbare energie

De productie en het gebruik van hernieuwbare energie neemt sneller toe dan verwacht. In nieuwe woningen worden vaker warmtepompen geïnstalleerd. Een enquête van Embuild Vlaanderen en Techlink van medio mei 2022 heeft die evolutie nog duidelijk bevestigd. De fors toenemende elektromobiliteit zal het gebruik van hernieuwbare energie verder doen toenemen. Tegelijk moet de Vlaamse overheid haar prognoses voor zonne- en windenergie stelselmatig naar boven herzien.

De eisen die de Vlaamse overheid op het vlak van hernieuwbare energie aan gebouwen stelt en die almaar strenger worden, hebben op dit vlak al een belangrijke rol gespeeld en zullen deze trend nog versnellen. Tegelijk is de regelgeving ook een duidelijke weg naar de defossilisering van installaties ingeslagen. In 2021 telde Vlaanderen 76 warmtenetten en in 2022 34 energiegemeenschappen. Hun bijdrage

OP WEG NAAR EEN KLIMAATNEUTRALE VLAAMSE BOUW

is nu nog relatief gering. De regelgeving op dit vlak is ook maar pril. Van cruciaal belang voor de verdere evolutie van hernieuwbare energie worden de investeringen in de verhoging van de capaciteit van het distributienetwerk. Die lijken nu te gering om de extra piekbelastingen te kunnen bolwerken.

Materialen

De bouwindustrie onderzoekt methoden om de CO2-uitstoot bij de productie van materialen fors te reduceren, zoals elektrificatie en het gebruik van hernieuwbare energie. Op de langere termijn komen technieken in het vizier om koolstof op te vangen en te hergebruiken, de zogenaamde Carbon Capture & Utilization & Storage.

Tegelijk wordt veel verwacht van de circulaire bouweconomie. Niet toevallig is 2050 ook de tijdshorizon van het nieuwste plan van OVAM. Daarvoor ziet OVAM de volgende twee hoofdlijnen: voor bestaande gebouwen maximaal inzetten op urban mining, en voor nieuwe constructies werken aan circulaire ontwerp- en materiaalkeuzes.

Groene bouwplaatsen

Drie andere manieren om minder CO2 uit te stoten maken opgang: natuurlijke (biobased) materialen, de creatie van groene omgevingen omheen gebouwen en infrastructuren die de CO2 absorberen, en de elektrificatie van bouwplaatsen. Langs deze drie wegen zal de bouw extra tot fossielvrije bouwmaterialen, bouwomgevingen en bouwplaatsen kunnen bijdragen.

Digitalisering

Door de combinatie van al de voormelde maatregelen zal de bouw er effectief toe kunnen bijdragen om tegen 2050 klimaatneutraal te worden. Om deze transitie te realiseren moeten wel een aantal randvoorwaarden vervuld zijn.

Om energieneutraliteit te bereiken zal de digitalisering in de bouw een belangrijke rol spelen. Illustratief in dit verband is het gebruik van BIM. BIM is immers een nuttig instrument om slimme gebouwen aan te sturen en om zo energiezuinige en fossielvrije gebouwen te realiseren.

Overheidsopdrachten

Van groot belang is ook de bereidheid van de overheid om via haar opdrachten ten volle gebruik te maken van de mogelijke toegevoegde

waarde van de bouwbedrijven op het vlak van duurzaamheid en energiezuinigheid. Geleidelijk aan zien wij de Vlaamse overheid in toenemende mate gebruik maken van onderhouds- en energieprestatiecontracten, van bouwteam- en Design & Build-formules die meer ruimte bieden voor de creatieve inbreng van aannemers.

Afwegingskaders

Om ecologische vernieuwingen te stimuleren vragen wij aan de overheid vooral om ontwikkelingskaders te creëren. De overheid hoeft daarbij niet te sterk in detail te treden. Zo moet de overheid voor een terrein of site de te bereiken ecologische doelstellingen vastleggen maar niet in detail bepalen op welke manier die moeten worden bereikt, als het groene, blauwe en energetische peil voor het geheel maar wordt gehaald. Het afwegingskader voor biodiversiteit en het groenblauwpeil uit hoofdstuk 4 van dit visierapport wijzen hiervoor de weg.

Betaalbaarheid

Op financieel vlak rijst als eerste vraag of de transitie naar klimaatneutraliteit betaalbaar zal zijn voor de burgers en andere opdrachtgevers. Een tweede vraag betreft de mate waarin banken en bedrijven zullen willen investeren in duurzame projecten. Langs de vraagzijde is het positief dat de huidige Vlaamse regering aan de renovatiegolf een extra impuls van 658 miljoen euro zal geven. Die inspanning zal de volgende regering minstens moet voortzetten. Aan de aanbodzijde zal de Europese taxonomierichtlijn een belangrijke impuls tot meer duurzaamheid bij banken en bedrijven geven.

Uitvoeringscapaciteit

Tenslotte stelt zich het probleem van de uitvoeringscapaciteit. Het aantal leerlingen en studenten voor de bouw blijft te laag. Het aantal inschrijvingen moet zeker met 20% stijgen en ook de instroom van de afgestudeerden naar de sector moet omhoog. Voorts huldigt Embuild Vlaanderen op dit vlak een tweesporenbeleid. Enerzijds moet de bouw maximaal kunnen putten uit de Belgische arbeidsreserve. Alle vormen van werkplekleren kunnen daarbij soelaas bieden. Tegelijk moet de sector op een transparante en niet concurrentievervalsende manier kunnen rekruteren uit het buitenland. Voorts verwacht Embuild Vlaanderen dat de overheid een volgehouden ambitieus investeringsbeleid voert. Als dat het geval is, zal de sector zijn uitvoeringscapaciteit wel aanpassen.

Uit onderzoek blijkt dat de bouwsector inderdaad klimaatneutraal kan worden. Dat is mogelijk door de bouwschil te verbeteren, door over te schakelen op andere dan fossiele brandstoffen, door technische installaties te vernieuwen en door gebruik te maken van gerecycleerde en koolstofvrije bouwmaterialen.

De biodiversiteit verhogen bij bouwprojecten

Het besef groeit dat de bouwsector kan bijdragen aan de biodiversiteit. Embuild Vlaanderen nam deel aan een studiereis naar Londen om te onderzoeken hoe dat in het Verenigd Koninkrijk gestimuleerd en zelfs verplicht wordt.

De studiereis vond plaats op 30 juni en 1 juli 2022. Bij de deelnemers een uitgebreide delegatie van Embuild, met Marc Dillen en Wim Garmyn van Embuild Vlaanderen, Filip Biesmans van de dakwerkers in Embuild en Koen Andries van FABA. Ook het Vlaamse Departement Omgeving was aanwezig met Kirsten De Reu, Lien Van Besien en Robin De Smedt.

Wettelijke verplichting

In het VK moet vanaf november 2023 biodiversiteitswinst geboekt worden bij elke planningsaanvraag. Dat is het gevolg van de Environment Act van 2021. De toenmalige verantwoordelijke minister Michael Gove had vastgesteld dat lokale overheden veel interesse hadden voor biodiversiteit. Maar het beleid was versnipperd, met verschillende meetmethodes en honderden lokale besturen die het begrip biodiversiteitswinst allemaal op hun eigen manier interpreteerden.

BNG

Environment Act van 2021 creëert eenheid. Hij legt op dat bij planningsaanvragen minstens 10 procent biodiversiteitswinst bereikt moet worden (Biodiversity Net Gain of BNG). Dit wordt gemeten met een gestandaardiseerde rekenmodule, de Biodiversity Metric. Een Britse norm beschrijft de procedures om aan de slag te gaan met de BNG. Deze laatste moet gemonitord worden en minstens 30 jaar behouden blijven.

Michael Gove kreeg bij dit initiatief de steun van de ontwikkelaars. Zij waren zich ervan bewust dat aandacht voor biodiversiteit voordelen heeft bij projecten. De nieuwe regeling maakt daarnaast duidelijk wat wordt verwacht, en vermindert dus de risico’s bij de uitvoering van een project.

Mechanismes

In het begin geldt de verplichte biodiversiteitsverhoging alleen voor woningen, commerci-

ele gebouwen en andere kleinschalige projecten. Vanaf 2025 geldt ze voor alle projecten, inclusief grote infrastructuurwerken. Het verhogen van de biodiversiteit op de site zelf krijgt de voorkeur. Maar ook Offsite Units zijn toegestaan, dus het verbeteren of creëren van habitat buiten de site van de ontwikkeling. Het laatste redmiddel is het kopen van biodiversiteitscertificaten (Biodiversity Credits).

Door de nieuwe wetgeving is er een commerciële markt voor het verhandelen van Credits en Offsite Units aan het ontstaan. Recent is er 200 miljoen pond privaat kapitaal geïnvesteerd in zogenaamde habitatbanken. Wie geïnteresseerd is in een marktstudie van dit fenomeen kan een kopie aanvragen bij Embuild Vlaanderen.

Kidbrook Village

Kidbrook Village in Londen wordt beschouwd als een schoolvoorbeeld van een bouwproject dat goed omgaat met biodiversiteit. Het drukke programma van de studiereis begon dus met een voorstelling van dit project door een team van ontwikkelaar Berkeley Group. Deze is al langer bezig met natuur en groen. Het onderdeel Berkeley Homes werkt bijvoorbeeld sinds 2009 samen met de London Wildlife Trust, vergelijkbaar met Natuurpunt in Vlaanderen.

Kidbrooke Village is een grootschalige herontwikkeling van een verloederde buurt. Het project beslaat 109 hectare en zal tegen 2030, wanneer de ontwikkeling af moet zijn, 35 hectare bio-diverse en publiek toegankelijke parkruimte omvatten. Berkeley bouwt er meer dan 5000 woningen. Het merendeel valt onder de noemer Affordable Housing, woningen die toegankelijk zijn voor huishoudens die op de vrije markt uit de boot vallen.

Voordelen

Op advies van de Wildlife Trust werd het oorspronkelijk geplande park met gazon en nette bloemenperken geschrapt. In de plaats komt nu een natuurlijk en biodivers landschap. Als gevolg

Het biodiverse park zoals het er moet gaan uitzien in Kidbrook Village (foto: Berkeley Group).

VLAANDEREN IS ENGELAND NIET

Volgens Embuild Vlaanderen zal de bouwsector een rol spelen in het versterken van de biodiversiteit. Maar voor directeur-generaal Marc Dillen is een algemene verplichting bij elk bouwproject niet de oplossing.

Marc Dillen: “De studiereis naar Londen toonde aan dat ontwikkelaars in het algemeen positief staan tegenover haalbare en betaalbare maatregelen die de biodiversiteit verhogen. Maar de introductie van het systeem zoals in Engeland is in Vlaanderen niet aangewezen. Als de

overheid hier via bouwprojecten de biodiversiteit wil bevorderen, dan moet ze nauwgezet rekening houden met de locatie, de aard en de context van een project. Gezien de inflatie, de energiecrisis en de stijgende materiaalkosten moeten we absoluut vermijden dat bouwen nog duurder wordt gemaakt door bijkomende administratieve verplichtingen. En dat geldt zeker in situaties waarin eventuele regelgeving wel zou leiden tot hogere kosten, maar de biodiversiteit in feite slechts marginaal zou verbeteren.”

van deze en andere ingrepen zal de biodiversiteit van de wijk in 2030 met maar liefst 300 procent verhoogd zijn. Een private partner zal het groen beheren en onderhouden in opdracht van Berkeley. De bewoners betalen hiervoor kleine maandelijkse bijdrage.

Het BNG-proces kost naar schatting 3000 tot 10 000 pond per project. De opbrengst van die investering valt moeilijk in cijfers uit te drukken. Maar verwacht wordt dat de return vele malen hoger zal liggen. De belangrijkste reden is niet dat het onderhoud goedkoper zou zijn. Maar een woning in een hoogwaardige groene omgeving wordt sneller verkocht of verhuurd, wat leegstand voorkomt. Bovendien blijven mensen er langer wonen, wat het gemeenschapsgevoel bevordert en sociale waarde creëert. En ten slotte is een gezonde leefomgeving beter voor de mentale en de fysieke gezondheid.

Groendaken

Na het team van Berkeley was het de beurt aan Dusty Gedge, de voorzitter van de Europese groendakfederatie. Hij besprak de voorwaarden waaraan een groendak moet voldoen om de biodiversiteit te verhogen. In Londen gaat veel aandacht naar die functie. Dat contrasteert met veel andere grote steden, waar groendaken vooral gestimuleerd worden omdat ze hemelwater bufferen.

Paul Prichard van Berkeley Homes merkte daarbij op dat er economische afwegingen moeten worden gemaakt. Op Affordable Housing kun je niet altijd de beste groendaken leggen, omdat zowel aanleg als onderhoud te duur zijn.

Biodiversiteit meten

Op dag twee van de studiereis gaf de organisatie Natural England uitleg bij de ontwikkeling van de Biodiversity Metric, die door haar werd opgesteld. Drie punten om te onthouden: de maatstaf moest eenduidig zijn; hij werd opgesteld in samenspraak met de betrokken ondernemingen; en ten slotte moest hij in het beleid geïntegreerd kunnen worden.

Vlaanderen

Robin De Smedt en Lien Van Besien van Departement Omgeving gaven vervolgens een overzicht

van de activiteiten die Vlaanderen organiseert op het vlak van biodiversiteit. Aan bod kwamen onder meer het groenblauwpeil; de Green Deals Bedrijven en Biodiversiteit, Natuurlijke Tuinen en Sportdomeinen; het wilde-bestuiversplan; en een aantal Interreg-projecten zoals Natuur in Bouw en Klimaatadaptatie op Bedrijventerreinen.

Lokaal beleid

Het feit dat in Kidbrook Village maar liefst 300 procent Biodiversity Net Gain geboekt kan worden, wijst op een zwak punt van de wettelijk verplichting. Op brownfields en andere sites waar de biodiversiteit laag is, kan 10 procent winst heel gemakkelijk gehaald worden. Onder meer daarom worden op lokaal niveau grotere inspanningen gestimuleerd. Peter Massini, directeur van Future Nature Consulting, gaf uitleg bij de Londense initiatieven op dit gebied. Deze moeten de Britse hoofdstad leefbaar houden tegen 2030, wanneer meer dan 10 miljoen inwoners verwacht worden. Londen creëerde een eigen kader, de Urban Greening Factor (UFG). Het ging daarvoor inspiratie halen in steden als Berlijn, Washington en het Zweedse Malmö. UGF kwantificeert de waarde van groeninfrastructuur met een score. Een wettelijke verplichting legt dit systeem niet op. Maar de UGF moet wel opgenomen worden in ontwikkelingsplannen.

Sinds 2008 zijn groendaken verplicht op alle nieuwe gebouwen in Londen. Dit wekte geen weerstand op bij ontwikkelaars. De kosten van een groendak zijn verwaarloosbaar in verhouding tot de torenhoge prijzen van het lokale vastgoed.

Ondersteuning

De studiereis werd afgesloten met een presentatie door Gemma Jerome van Building with Nature. Deze organisatie is opgezet als een charity, een soort vzw die ijvert voor het algemene belang. In samenwerking met universiteiten en de overheid ontwikkelt Building with Nature een set standaarden die kunnen dienen als nationale maatstaf voor groene infrastructuur bij bouwprojecten. Het is een vrijwillig en vrij te gebruiken systeem, dat ook het ontwerpproces bekijkt. Lokale besturen verwijzen in hun beleidsplannen vaak naar BwN als een referentiekader.

Vertrouwen schenken in kwaliteit. Innovatie stimuleren. Risicobeheer.

Eén loket voor de premies

De Vlaamse overheid heeft er al uitvoerig over gecommuniceerd: sinds 1 oktober 2022 kunnen particulieren en bedrijven via één online loket hun premie aanvragen voor renovaties én energiebesparende investeringen.

Die eengemaakte premie geldt voor woningen, appartementen en alle andere gebouwen in het Vlaamse Gewest. Alle voorwaarden voor de aanvrager, het gebouw en de werken zijn te raadplegen op de site mijnverbouwpremie.be

Bewijsstukken laden

Wie een online premie-aanvraag doet, zal een aantal stavingstukken moeten opladen. Deze moet hij krijgen van de aannemer.

Het gaat dan over een kopie van de facturen, waarop expliciet vermeld wordt welke werken uitgevoerd werden. Meestal zijn beschrijvingen op facturen slechts van algemene aard. Er kan dan ook verwezen worden naar een goedgekeurde offerte, waarin meestal meer informatie vermeld wordt.

Attest

Bijkomend moet de aanvrager een attest toevoegen. Daarop moeten niet alleen zijn gegevens staan maar ook een aantal specifieke gegevens over de toegepaste materialen, technieken en hoeveelheden. Deze attesten zijn lichtjes anders dan de attesten die in het verleden door Fluvius gebruikt werden.

Wees voorbereid!

Aannemers kunnen zich hierop best voorbereiden. Zo vermijden ze dat ze in de komende maanden dubbel administratief werk moeten doen. Gebruik dus meteen de recente versie van deze attesten. U vindt deze door de QR-code onderaan dit artikel te scannen. Merk op dat een aantal premies voorlopig nodig via de klassieke kanalen van Fluvius aangevraagd moeten worden. Voorbeelden zijn de EPC-labelpremie en de premie voor PV-panelen.

INFO: johan.vandendriessche@embuild.be. Zie ook www.mijnverbouwpremie.be. Zoekt u de recentste versie van de nodige attesten? Scan dan deze QR-code.

EPB-VERSLAGGEVERS

Vanaf 1 januari 2023 zal de EPB-procedure vereisen dat ook de EPB-verslaggever alle stavingstukken digitaal inlaadt in de databank van VEKA bij het opmaken van het eindverslag. Aannemers zullen dus ook vanuit die hoek vragen krijgen. Door de juiste informatie op de juiste manier aan een klant of bouwpartner te bezorgen, wordt de administratieve overlast tot een minimum beperkt.

Constructies beheren met de hulp van hun digitale tweeling

BIM – Building Information Modeling – heeft een grote waarde in de ontwerp- en bouwfase van een constructie. Maar in het zog van BIM is er een tool bijgekomen: de digitale tweeling of digital twin. Deze begint stilaan zijn nut te bewijzen tijdens het gebruik van een constructie en aan het einde van de levenscyclus.

at is een digital twin? We besparen u de juiste maar omslachtige beschrijving, want intuïtief is het begrip duidelijk. Een digitale tweeling is een digitale voorstelling van zoveel mogelijk aspecten van een constructie. In het ideale geval is een digital twin een altijd upto-date kopie van de constructie – maar dan een digitale, virtuele kopie.

Een digitale tweeling beschrijft dus de originele constructie maar ook alles wat daaraan in de loop der tijd verandert: slijtage, energieverbruik, vervangingen enzovoort. Het wordt allemaal bijgehouden en opgeslagen. De digital twin is dus dynamisch, het geheugen van een constructie. Het kan bijvoorbeeld up-todate gehouden worden door sensoren, die in real-time data van de constructie naar het digitale model sturen. Maar de informatie kan ook in de andere richting stromen, wanneer een aanpassing van de digitale tweeling iets verandert in de constructie.

Een digital twin hoeft overigens geen heel gebouw te zijn. Het kan ook gaan om een deelconstructie zoals de HVAC-installatie.

In de bouw

Het idee komt oorspronkelijk uit de ruimtevaartindustrie, maar het is intussopgepikt door de maakindustrie. Ook in de bouw is het begonnen aan een – voorlopig voorzichtige – opmars. Het is daar bezig zijn nut te bewijzen voor zaken als inspectie, onderhoud en beheer. Het principe van de digital twin heeft bovendien links met andere zaken die in

Wopmars zijn zoals smart buildings en het Internet of Things.

Onderhoud

Het volledige potentieel van een digital twin bespreken zou ons te ver leiden, dus focussen we op enkele mogelijkheden. Onderhoud is er daar een van. Vaak gaat men voor het onderhoud op gezette tijdstippen een constructie inspecteren. Het onderhoud vertrekt dan niet van de concrete toestand van de constructie. Het is tijdgebaseerd, men doet het omdat het nu eenmaal zo gepland was.

Maar je kunt ook conditiegebaseerd onderhoud doen, door te vertrekken van de staat van een installatie of van apparatuur. In een smart building wordt de informatie daarover grotendeels of volledig automatisch verzameld. Met behulp van artificiële intelligentie (AI) kunnen parameters bepaald worden die aangeven wanneer in een concrete situatie onderhoud nodig is.

Het ultieme doel is een autonoom gebouw waar klimaatregeling, toegangscontrole, liftbeheer enzovoort automatisch en in real time aangepast worden zonder menselijke tussenkomst. De digital twin vormt de basis voor dit beheer.

Energie en duurzaamheid

Energieleveranciers houden niet van verrassingen. Ze zullen scherpere prijzen aanbieden als ze vooraf weten hoeveel energie een gebouw nodig heeft. Aangezien de digital twin het geheugen van een constructie is, kunnen ook op dit gebied met AI goede voorspellingen

gedaan worden, voorspellingen die rekening houden met zaken als de bezetting en de weersvoorspellingen. De digital twin is de basis voor het beheer van al deze data. Bovendien kan hij gebruikt worden om simulaties te maken met het oog op een hogere energie-efficiëntie.

Comfort en gebruik

Niet alleen onderhoud en energiegebruik zijn aspecten van duurzaamheid, maar ook het welzijn van de gebruikers van een gebouw. Op basis van de data kan een digitale tweeling voorspellen wat zij wensen, en automatisch het gebouw daarop afstemmen. Het gaat dan over zaken als luchtkwaliteit en temperatuur maar ook de beschikbaarheid van lokalen en parkeerplaatsen, het veiligheidsgevoel en de netheid.

Het belang van deze factoren zal toenemen met de opmars van het flexibele werken in een post-corona tijdperk. De koppeling van de digital twin aan het gebouwbeheersysteem (Facility Management System) kan de beleving en het comfort van de gebruiker positief beïnvloeden.

Virtual reality

Digital twins kunnen ook gekoppeld worden aan een andere innovatie technologie, augmented en virtual reality (AR/VR). Deze staan dan toe om wijzigingen en aanpassingen vooraf te simuleren, bijvoorbeeld wanneer renovatie of verbouwingen nodig zijn. Het spreekt voor zich dat deze aanpak kostenbesparend en efficiënt is. Maar ook op het vlak van onderhoud en herstellingen is de combinatie van een digital twin met AR en VR een meerwaarde.

Het idee van de digital twin komt oorspronkelijk uit de ruimtevaart- en luchtvaartindustrie, maar is intussen opgepikt door de maakindustrie. Nu komt de bouw aan de beurt.

Langetermijnvisie

Een digital twin wordt niet gecreeerd omdat men trots is op een technologisch hoogstandje. Hij moet nuttig zijn voor specifieke behoeften zoals onderhoud, energie en comfort. In het algemeen worden innovatieve technologieën pas ingevoerd wanneer er een duidelijke return-on-investment (ROI) tegenover staat. Bovendien vraagt een digital twin een langetermijnvisie op het gebouwbeheer en last but not least heel wat technologische kennis.

Wat dat laatste betreft, staat Vlaanderen er niet slecht voor. We hebben talrijke bedrijven, vaak kleine startups, die de nodige technologische knowhow in huis hebben. Ze kunnen de bouwsector begeleiden richting digital twins en de daaraan gekoppelde winsten.

Obstakels

Toch is de vooruitgang van de digital twin in Vlaanderen eerder moeizaam. Dat contrasteert met de opmars van BIM. Maar verwacht wordt dat het toenemende gebruik van BIM de opkomst van digital twins zal versnellen. Ze zijn in zekere zin een vervolg op BIM.

Bij de obstakels voorlopig nog de

kostprijs voor het opzetten en beheren van het platform. Daarbij is het essentieel dat digital twin en BIM compatibel zijn. De digitale tweeling moet de meest courante BIM-softwarepakketten ondersteunen en compatibel zijn met IFC, de gestandaardiseerde manier om bouwaspecten te beschrijven. De platforms hiervoor bestaan, bijvoorbeeld het Nederlandse Pillr3 (vroeger BLDN360) of het Franse TwinOps4 (Vinci Facilities). Maar in het algemeen kan men stellen dat er in de bouwsector nog een gebrek aan protocollen en standaardisering bestaat voor digital twins.

Data

Ook de dataverzameling kan een drempel zijn. Een platform zonder data is waardeloos. De digital twin moet gevoed worden met real-time data die grotendeels verzameld wordt door IoT-sensoren, CAD-data enzovoort. De eerste vraag hierbij luidt: welke data heb ik nodig en hoe kan ik die verkrijgen? Met een projectmatige aanpak moeten de noden en de hulpmiddelen in kaart gebracht worden vóór men deze kan implementeren.

Tot slot

Het is cruciaal dat een duidelijke usecase vastgelegd wordt en dat de digital twin daarop wordt afgestemd. Het is aangewezen om daarbij de scope van het project te beperken en duidelijke af te lijnen, terwijl de mogelijkheid voorzien wordt om later uit te breiden.

In een eerste stap dient de behoeftebepaling gedefinieerd te worden, gevolgd door het oplijsten van de data die gekoppeld zijn aan die behoefte. Daarna kunnen de nodige sensoren, meetapparaten en andere hulpmiddelen bepaald worden, net als de software en de andere technologie.

De digitalisatie in de bouwsector neemt met rasse schreden toe. BIM vormt daarbij een belangrijke schakel. Vanuit een visie op de volledige levenscyclus van een bouwproject zullen digital twins ovanwege hun duidelijke meerwaarde aan belang toenemen en in de toekomst steeds vaker voorkomen in de bouwsector.

INFO: Nog vragen over digitale tweelingen? Stel ze aan benedikt.declercq@ embuild.be.

Het idee oorspronkelijk luchtvaartindustrie, opgepikt komt

Aliplast Aluminium Systems biedt een totaalpakket aan duurzame aluminium systemen aan: ramen, deuren en schuiframen, maar ook glasgevels en aluminium gevelbekleding, en natuurlijk veranda’s, lichtstraten, terrasdaken met glas of aluminium lamellen, ja, zelfs binnenschrijnwerk. Een team van ervaren ontwerpers en ingenieurs staat klaar om u te assisteren bij alle mogelijke projecten.

Project Louise-Marie Antwerpen - realisatie van Groep Vorsselmans met Aliplast Aluminium Systems - Foto Yvan Glavie

Conneqtr maakt bouwsector transparanter

In april 2022 presenteerde Conneqtr, een spin-off van ADEB-VBA, het online platform Zen. De commerciële lancering bleek een schot in de roos: enkele maanden later sluit deze startup voor de tiende keer een contract met een groot Belgisch bouwbedrijf.

Met dank aan de Europese detachering is de Belgische bouwsector in recordtijd diverser geworden. De instroom aan buitenlandse werkkrachten helpt de arbeidskrapte mee oplossen, maar brengt anderzijds ook de nodige uitdagingen met zich mee op het vlak van administratie en de naleving van de regels van de sociale wetgeving. Om die nog beter op te kunnen vangen lanceerde Conneqtr in april Zen, na een uitgebreide testfase met verschillende aannemers. De tool geeft een inzicht in de keten van (onder)aannemers die op bouwwerven aan de slag zijn. Daarnaast kunnen opdrachtgevers en aannemers ook zien of iedereen in orde is met de nodige documenten, wettelijke verplichtingen en kwalificaties. Voor onderaannemers wordt het dankzij Zen op die manier eenvoudiger om de regels na te leven.

Gauthier Vanvyve, verantwoordelijk voor de relaties met de sociale zekerheid bij BESIX Group: “Binnen BESIX was het ons doel om de opvolging van de sociale verplichtingen (zoals aanwezigheidsregistratie, verplichte documenten…) van onze collega’s en onderaannemers op de werven te vergemakkelijken. Zen laat ons toe om zowel voor de hoofdaanne-

“Al jarenlang is er in de bouwwereld een verschuiving naar meer transparantie en digitalisering.”

STEVEN EVERAERT:

de bouwbedrijven en aannemers dat men vragende partij is om samen met ons de tools en hun manier van werken nog beter te maken."

mer als voor de onderaannemers zeer snel te zien welke documenten voor elke arbeider noodzakelijk zijn, of ze aangeleverd zijn en of ze nog up-to-date zijn. Hierdoor kan iedereen zich sneller concentreren op de orde van de dag en wordt de communicatie met de controle-instanties op dit gebied een stuk makkelijker.”

BESIX is een van de allereerste klanten van Conneqtr. Al snel na de lancering kon Conneqtr contracten sluiten met grote spelers als Artes Depret, Artes Roegiers, Denys, Dethier, Houben, SM Toots, Stadsbader, Visser & Smit Hanab en Wyckaert. “Conneqtr zorgt ervoor dat we als hoofdaannemer een snelle en efficiënte manier hebben om onze werven en onderaannemers te controleren om zo makkelijker te kunnen voldoen aan de Check In At Work wetgeving”, zegt Vicky Dethier, CEO van Bouwbedrijf Dethier.

Voor Steven Everaert, oprichter van Conneqtr, toont het succes van de tool hoe de sector niet alleen digitaliseert, maar ook professionaliseert. “Al jarenlang is er in de bouwwereld een verschuiving naar meer transparantie en digitalisering. We merken bij de bouwbedrijven en aannemers dat men vragende partij is om samen met ons de tools en hun manier van werken nog beter te maken.”

www.conneqtr.com. Nog vragen? Stel ze aan steven.everaert@ conneqtr.com. U kunt ook bellen naar 0478 60 28 13.

"We merken bij

Zo controleert men een gesloten expansievat met variabele druk

Wanneer een gebouw verwarmd wordt met warm water, dan neemt het expansievat de uitzetting van het verwarmde water op en zorgt het ervoor dat de volledige installatie in overdruk blijft wanneer het water afkoelt. Het is dus cruciaal dat dit vat regelmatig gecontroleerd wordt.

Drukverlies

Het belangrijkste onderdeel van een gesloten expansievat met variabele druk is het membraan. Het vormt een scheiding tussen het water van de installatie en een gesloten ruimte, gevuld met gas (droge lucht of stikstof). De gasdruk in het vat wordt ook wel de ‘voordruk’ genoemd.

Het membraan is echter nooit helemaal gasdicht en de kwaliteit ervan kan geleidelijk aan verslechteren. Hierdoor zal een deel van

Afb. 1 Een kapventiel combineert de functies van de afsluitkraan en de aflaatkraan.

(Bron : IMI-Hydronic)

het gas na verloop van tijd in het water van de installatie terechtkomen en zal de gasdruk in het expansievat dalen.

In bepaalde delen van de installatie kunnen er onderdrukken ontstaan en kan er omgevingslucht aangezogen worden, wat op zijn beurt tot corrosievorming kan leiden. In extreme gevallen kan het membraan ook scheuren. Het is dus belangrijk dat het expansievat (twee)jaarlijks gecontroleerd wordt

Controle van het expansievat

Bij de controle moet de overblijvende voordruk nagekeken worden. Hiervoor dient men het water uit het expansievat te laten weglopen. Dit vat is bij voorkeur voorzien van een vergrendelbare afsluitkraan en een aflaatkraan of van een kapventiel, dat beide functies combineert (zie afbeelding 1). Indien dit niet het geval is, dan moet het vat afgekoppeld worden. Desgevallend dient men erop te letten dat de afsluitkranen van de installatie dichtgedraaid zijn om zo weinig mogelijk water te verliezen.

Het is absoluut nodig om de volledige installatie (warmtegeneratoren en circulatiepompen) stil te leggen vooraleer het expansievat afgekoppeld wordt. Tijdens de controle kan de installatie afkoelen, waardoor de druk zal dalen en er luchtinzuiging kan optreden. De controle moet dus zo kort mogelijk gehouden worden!

De overblijvende voordruk wordt gecontroleerd ter hoogte van de gasvulklep (zie afbeelding 2) en dit, met behulp van een manometer (zie afbeelding 3). Indien nodig, dan moet het expansievat opnieuw opgepompt worden met een stikstoffles onder druk of een luchtpomp (zie afbeeldingen 4 en 5).

De juiste voordruk hangt af van de verwarmingsinstallatie en van de dimensionering van het vat. Het is dus heel belangrijk om over de juiste informatie te beschikken

(Bron:

vooraleer men kan overgaan tot deze controle (bv. dimensioneringsnota of etiket op het vat). Met behulp van de rekentool ‘Dimensionering van gesloten expansievaten’ die beschikbaar is op de website van het WTCB (zie www.wtcb.be, Expertise & Ondersteuning, WTCB-Tools), is het mogelijk om een dergelijke dimensioneringsnota op te stellen. Het is mogelijk dat er tijdens de controle water opgemerkt wordt aan de gasvulklep. Dit betekent dat het membraan gescheurd is en dat het vat (of indien mogelijk enkel het membraan) vervangen moet worden. Na de controle van de voordruk en het eventueel heroppompen van het expansievat, moet de luchtdichtheid van de gasvulklep nagekeken worden. Dit kan gebeuren met behulp van zeepwater.

Opnieuw in dienst stellen

Op het ogenblik dat het expansievat opnieuw in dienst gesteld wordt en vooraleer de installatie opnieuw opgestart wordt, moet de waterreserve aangevuld worden en dient men de geschikte vuldruk toe te passen. De grootste moeilijkheid is hierbij dat de vuldruk afhankelijk is van de temperatuur van het water.

In de dimensioneringsnota wordt de begindruk berekend in functie van de laagste watertemperatuur (norm NBN EN 12828), meer bepaald die van het vulwater (10 °C). De kans is echter klein dat al het water in de installatie deze temperatuur heeft.

De exacte temperatuur bepalen is nagenoeg onmogelijk. Men dient dus een inschatting te maken, waarbij ervan uitgegaan kan worden dat de watertemperatuur:

a in een stilstaande en volledig afgekoelde installatie (0 % warm) gelijk is aan de omgevingstemperatuur

b in een volledig werkende installatie (100 % warm) overeenstemt met de gemiddelde temperatuur van het vertrek- en het retourwater

c in een gedeeltelijk werkende installatie (bv. 40 % warm) overeenkomt met het gewogen gemiddelde van a en b (0,60 x a + 0,40 x b).

Vervolgens kan de vuldruk aangepast worden aan de hand van de dimensioneringsnota en de voormelde rekentool. Omdat dit een inschatting blijft, is er in de berekening in een veiligheidsmarge van minstens 0,5 bar

Afb. 2 De gasvulklep bevindt zich onderaan het expansievat.

Flamco)

Afb. 2 Manometer.

(Bron: IMI Hydronic)

op de openingsdruk van het veiligheidsventiel voorzien.

Procedure voor twee expansievaten

In aanwezigheid van twee expansievaten –bv. een (te) klein expansievat, geïntegreerd in een wandketel, en een bijkomend vat – dient men rekening te houden met de dimensioneringsnota's van beide vaten. Wanneer de vaten zich op dezelfde hoogte bevinden, dan is de toe te passen vuldruk identiek. Zo niet, dan moet het hoogst gelegen expansievat per meter hoogteverschil 0,1 bar minder krijgen.

In de praktijk bestaat de meest eenvoudige controleprocedure erin om:

1. de twee vaten af te koppelen

2. het eerste vat te controleren en opnieuw op druk te brengen (gas en water)

3. het eerste vat opnieuw af te koppelen

4. het tweede vat te controleren en opnieuw op druk te brengen (gas en water)

5. het eerste vat terug aan te sluiten op de installatie.

Een ietwat complexere controleprocedure verkort de tijd dat de installatie op geen enkel expansievat aangesloten is en bestaat erin om:

1. het eerste vat af te koppelen en de voordruk ervan te controleren en aan te vullen (gas)

2. het eerste vat opnieuw aan te sluiten op de installatie en weer op druk te brengen (water)

3. het tweede vat af te koppelen en de voordruk ervan te controleren en aan te vullen (gas)

4. het eerste vat af te koppelen

5. het tweede vat opnieuw aan te sluiten op de installatie en weer op druk te brengen (water)

6. het eerste vat opnieuw aan te sluiten.

Installateurs, het WTCB is er voor jullie!

Bij het WTCB kun je als verwarmings-, ventilatie- of sanitair installateur terecht met al je technische vragen.

Om de berekeningen die dagelijks in jouw vak gehanteerd worden te vergemakkelijken, brachten we een gids speciaal voor installateurs uit. Daarin beantwoorden we dertig veelvoorkomende rekenvragen met één duidelijk cijfer, en geven we je praktische tips en aandachtspunten. Onderzocht en gecheckt door specialisten, zodat jij er meteen mee aan de slag kunt in de praktijk!

Ontdek onze gids door de QR-code te scannen of naar onze website wtcb.be te surfen

Fig. 4 Stikstoffles onder druk en manometer voor het oppompen van expansievaten.

(Bron: Klostermann Chemie)

Fig. 5 Elektrische pomp voor het oppompen van expansievaten.

(Bron: Chimeco)

Belang van de binnenluchtkwaliteit, ook in bestaande woningen

De binnenluchtkwaliteit is een complex onderwerp dat niet beperkt blijft tot vochtproblemen in de dienstruimten van een woning. In bestaande woningen wordt het belang van een goede ventilatie vaak onderschat. Deze is nochtans essentieel om een aanvaardbare luchtkwaliteit te verzekeren. De monitoring die door het WTCB uitgevoerd werd in het kader van de PrioClimat-studie benadrukt de cruciale rol van ventilatie in de leefruimten van een woning zoals de slaapkamers en de woonkamers.

Een ontoereikende binnenluchtkwaliteit in woningen kan aanleiding geven tot comfortproblemen en tot gezondheidsproblemen op lange termijn. In woningen kan de binnenlucht vervuild zijn door onder andere:

• menselijke bio-effluenten (waarvan CO2 een goede indicator is)

• verontreinigende stoffen die vrijkomen uit bouwmaterialen en meubilair

• schimmelgroei door een te hoge vochtigheid.

Zelfs als een ruimte geen zichtbare tekenen van een slechte luchtkwaliteit vertoont (bv. aanwezigheid van vocht), is dit geen garantie dat de luchtkwaliteit er goed is.

De door het WTCB uitgevoerde monitoring

Het WTCB heeft gedurende meerdere weken een continue monitoring uitgevoerd van de binnenluchtkwaliteit in de slaap- en woonkamers van 14 woningen in een Brusselse wijk. Sommige woningen waren uitgerust

met een mechanisch ventilatiesysteem van het type D (mechanische balansventilatie). Andere hadden helemaal geen ventilatiesysteem of beschikten slechts over beperkte ventilatievoorzieningen (slechts enkele roosters of afvoeren) die niet voldeden aan de norm NBN D 50-001.

Wanneer de leefruimten gebruikt worden, dan is de CO2 -concentratie een goede indicator voor de beoordeling van de luchtverversing en de binnenluchtkwaliteit. De norm NBN EN 16798-1 onderscheidt vier categorieën van luchtkwaliteit: hoog (I), gemiddeld (II), matig (III) en zwak (IV). Deze worden gedefinieerd door de verhouding tussen de CO2-concentratie van de binnenlucht en die van de buitenlucht.

Uit de monitoring blijkt nog maar eens duidelijk dat het ventilatieysteem een belangrijke invloed heeft op de binnenluchtkwaliteit. Zo vertonen de woningen die voorzien zijn van een systeem D over het algemeen een betere luchtkwaliteit dan de woningen zonder ventilatiesysteem of met zeer beperkte ventilatievoorzieningen.

De luchtkwaliteit is echter aanzienlijk slechter in de woonkamers, en nog meer in de slaapkamers, van de woningen zonder ventilatiesysteem of met

zeer beperkte ventilatievoorzieningen. In sommige kamers valt de luchtkwaliteit, die ‘s nachts gemeten werd, gedurende meer dan 80 % van de tijd onder categorie IV. Bepaalde punctuele metingen van de CO2-concentratie bereikten bovendien 5.000 ppm, de maximale waarde die door de sensor opgemeten kan worden.

In het algemeen was de luchtkwaliteit in de woonkamers beter dan in de slaapkamers. Er zijn verschillende factoren die dit kunnen verklaren:

• de bewoners verblijven doorgaans minder lang in de woonkamer dan in de slaapkamer en de oppervlakte van de woonkamer is gewoonlijk groter dan deze van een slaapkamer

• in een woonkamer zijn er vaak meer mogelijkheden voor indirecte luchtverversing dan in een slaapkamer (gebruik van de dampkap in een open keuken, openen van de voordeur rechtstreeks in de woonkamer, openen van een deur naar het terras of de tuin ...).

We kunnen het niet genoeg onderstrepen: de binnenluchtkwaliteit blijft een complex onderwerp. Er komt meer bij kijken dan alleen maar de luchtvochtigheid (waarvan de gevolgen zichtbaar kunnen zijn) en een punctuele afvoer in de badkamer. De aanwezigheid van een mechanisch ventilatiesysteem in de slaapkamer zorgt voor een efficiënte luchtverversing en verwijdert verontreinigende stoffen uit de binnenlucht.

Het WTCB heeft meerdere innovatieve ventilatiesystemen geïdentificeerd die zowel gebaseerd zijn op het systeem D (mechanische balansventilatie) als op het systeem C (natuurlijke toevoer en mechanische afvoer). Deze systemen garanderen een efficiënte ventilatie in de slaapkamers en zijn gemakkelijker toepasbaar bij renovaties. Ze worden uitvoerig beschreven in de WTCB-Dossiers 2021/06.09.

Nieuwe rekentool voor de warmtebelasting van gebouwen, de radiatoren en de vloerverwarming

De studie en het ontwerp van centraleverwarmingsinstallaties vormen een essentiële stap voor de goede werking ervan. Dat is niet nieuw, maar met de huidige eisen op het vlak van energieprestaties en de kostprijs van energie is giswerk niet meer aan de orde. Het WTCB stelt daarom een tool ter beschikking van de installateurs om de warmtebelasting van gebouwen te berekenen en om radiatoren en vloerverwarmingssystemen te dimensioneren.

Om het gewenste thermische comfort binnenin de ruimten te bereiken en het energieverbruik te beperken, moet de centraleverwarmingsinstallatie perfect aangepast zijn aan het gebouw. Hiervoor moet de installateur dan ook de warmtebelasting van het gebouw bepalen. Het gaat hier om het verwarmingsvermogen dat nodig is om er een aangename temperatuur te behouden. De berekening van de warmtebelasting komt aan bod in de norm NBN EN 128311 en haar Belgische nationale bijlage NBN EN 12831-1 ANB:2020.

Daar waar het gemakkelijk te begrijpen is dat de verwarmingsinstallatie genoeg vermogen moet hebben, is het soms minder duidelijk waarom ze niet te veel vermogen mag hebben

In dit geval geldt immers niet ‘hoe meer, hoe beter’, omdat:

• er bij stookketels met een te groot vermogen zeer frequente periodes van stilstand plaatsvinden die leiden tot een zeer lage gemiddelde benuttingsgraad (*) en dus tot

een rendementsverlies. Dit is voornamelijk het geval bij de standaardketels, maar komt ook voor bij condensatieketels en warmtepompen, zij het in mindere mate. Hoewel de vermogensmodulatie dit effect kan verminderen, kan ze het niet tenietdoen

• een warmtegenerator met een groter vermogen over het algemeen duurder is.

Om het rendement van verwarmingsinstallaties te verbeteren, is het aangeraden om te werken met water op lage temperatuur

Rekentools

Het WTCB stelt een Excel-tool ter beschikking voor de berekening van de warmtebelasting van gebouwen volgens de regels van de kunst. De berekening kan opgeslagen en afgedrukt worden, zodat deze toegevoegd kan worden aan het ontwerpdossier van de installatie. De tool, die beschikbaar is in het Nederlands, Frans, Duits en Engels, bevat ook een handleiding en een rekenvoorbeeld Hij kan gratis gedownload worden op de WTCB-website.

Catalogus van U-waarden

De warmtedoorgangscoëfficiënt van de wanden (U-waarde) moet berekend worden volgens de geldende normen. Aangezien de precieze opbouw van de wanden echter niet altijd voldoende gekend is om deze berekening uit te voeren, bieden we een catalogus van indicatieve U-waarden aan voor een aantal courante wanden.

Het is uiteraard ook mogelijk om de berekening uit te voeren met andere software die op de markt beschikbaar is. Hierbij moet er wel op toegezien worden dat deze voldoet aan de norm NBN EN 12831-1 en haar Belgische nationale bijlage. Om deze informatie aan te vullen, biedt het WTCB de installateurs nog een andere rekentool aan voor de dimensionering van gesloten expansievaten .

De rekentool van het WTCB (zie kader ‘Rekentools’) biedt de mogelijkheid om de ruimten aan te duiden die uitgerust zullen worden met radiatoren en om de vermogensomzetting automatisch uit te voeren.

(maximumwaarde tussen 40 °C en 55 °C) of zelfs op zeer lage temperatuur (maximumwaarde tussen 30 °C en 40 °C).

Conform de norm NBN EN 442-2 vermelden de fabrikanten het vermogen van de radiatoren echter voor een genormaliseerd temperatuurregime (ingangstemperatuur van het water: 75 °C; uitgangstemperatuur van het water: 65 °C; omgevingstemperatuur: 20 °C). Om de radiatoren te kunnen kiezen, moet er dus een vermogensomzetting uitgevoerd worden in functie van het door de installateur gekozen temperatuurregime.

Het gebruik van warm water op lage of zeer lage temperatuur leidt steeds vaker tot de installatie van vloerverwarming. De nieuwe rekentool laat ook toe om de ruimten aan te duiden die uitgerust zullen worden met dergelijke systemen en om de verschillende verwarmingslussen te ontwerpen. Hij past de rekenmethode toe die beschreven wordt in de norm NBN EN ISO 11855-3. Bovendien berekent hij automatisch het waterdebiet in elke lus. Het gaat hier om gegevens die nodig zijn voor de keuze van de pomp en de hydraulische afregeling. Voor meer praktische informatie over de installatie van vloerverwarming kan de geïnteresseerde lezer terecht in de Technische Voorlichting nr. 273.

(*) Een goed gedimensioneerde warmtegenerator heeft in het stookseizoen een benuttingsgraad van ongeveer 25 tot 30 %.

(Foto: Shutterstock)

De nieuwe TV 282 over de brandveiligheid van gordijngevels

Hoe kan men gordijngevels uit staal of aluminium zodanig ontwerpen en uitvoeren dat ze beantwoorden aan de huidige brandweerstandseisen? In deze nieuwe

Technische Voorlichting (TV) die in mei gepubliceerd werd door het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf vindt u het antwoord op al uw vragen hieromtrent.

Het WTCB heeft onlangs zijn expertise over deze kwestie geactualiseerd met de publicatie van de nieuwe TV nr. 282, waarin op een vijftigtal rijkelijk geïllustreerde bladzijden de belangrijkste aanbevelingen van ons sectorale onderzoekscentrum opgenomen zijn. Het document werd opgesteld door het

Technisch Comité ‘Bouwfysica, comfort en veiligheid’ van het WTCB en door de Commissie ‘Brandveiligheid’, die bij deze opdracht bijgestaan werden door de ingenieurs van het Centrum.

Veiligheidsnormen

De Belgische brandveiligheidsregelgeving legt maatregelen vast om de brandoverslag tussen de compartimenten van een gebouw via de gevel te vermijden of te vertragen en dit, zowel verticaal (naar boven) als horizontaal.

De TV 282 legt de regels vast voor het ontwerp en de uitvoering van gordijngevels waarmee men kan voldoen aan de reglementaire eisen die van kracht zijn in België voor nieuwe gebouwen. Ze houdt rekening met de onlangs gewijzigde basisnormen, met name

De brandoverslag moet zowel langs de binnenzijde als langs de buitenzijde van de grdijngevel beperkt worden.

voor wat betreft de eisen inzake de brandreactie van de gevelelementen, afhankelijk van de hoogte van het gebouw. Deze herziening, die recentelijk in voege getreden is, heeft ook een belangrijke impact op de keuze van de samenstellende materialen van de gevel, waaronder de isolatie ervan.

Behandelde domeinen

De TV 282 heeft betrekking op gordijngevels, voornamelijk beglaasd, met stijlen uit staal of aluminium, en gaat in op de maatregelen die getroffen moeten worden om inwendige en uitwendige brandoverslag te voorkomen. De 'dubbele geventileerde gevels' worden niet behandeld in dit document, net zo min als de gevelsystemen uit metselwerk of uit beton (traditionele spouwmuren), de ETICS, de geventileerde gevels met gevelbekledingen (met geventileerde doorlopende luchtspouw) en de lichte houtskeletgevels.

Typeoplossingen voor het ontwerp en de uitvoering van gordijngevels

Na een kort hoofdstuk over de proef- en classificatienormen geeft de TV 282 een overzicht van een aantal typeoplossingen die in een hele reeks gevallen van toepassing zijn en dit,

Hoe kan men de TV 282 verkrijgen?

• U kan de TV 282 met behulp van uw toegangscodes downloaden via de website www.wtcb.be.

• Het staat u eveneens vrij om een gedrukt exemplaar of een pdf te bestellen via de dienst Publicaties van het WTCB (e-mail: publ@bbri.be, tel.: 02/716.42.11). De prijs bedraagt 11 EUR voor aannemers (14 EUR voor andere bouwprofessionelen en 18 EUR voor particulieren).

rekening houdend met de thermische en akoestische prestaties. Er wordt een beschrijving gegeven van de manieren waarop de vlamdichte elementen geplaatst moeten worden, evenals van de aanbevolen systemen om het skelet van de gordijngevel aan de ruwbouw te bevestigen. Vervolgens wordt er ingegaan op de uitvoering van het vlamdichte element E60 en op de inwerking ervan in de gordijngevel, met een voorstelling van de verschillende typeoplossingen: met verticale vlamdichte platen enerzijds en met aansluitingsplaten boven- en onderaan anderzijds.

Een gordijngevel kan ook uitgevoerd worden met een brandwerend element dat terugliggend geplaatst wordt ten opzichte van de gevel. In de TV 282 worden er enkele typeoplossingen voorgesteld voor de aansluiting tussen dit brandwerende voorzetelement en de gevel.

Ten slotte beschrijft het document een typeoplossing voor de installatie van een horizontaal vlamdicht element. Het gaat hier meer bepaald om een horizontale vlamdichte uitsteek van 60 cm en zijn aansluiting aan het geheel.

Erfgoed wordt weer bewoonbaar in de Luikse Condroz

Als een plekje in dit land de benaming “einde van de wereld” verdient, dan is het wel het vredige kerkdorp Saint-Fontaine in Pailhe in de Luikse Condroz. Maar zelfs aan het einde van wereld moeten er soms woningen verbouwd en gerenoveerd worden. Ons lid Macors werkte er aan een interessant project.

De achterkant van de woningen werd opengewerkt, zodat er meer licht kon binnenstromen en er een mooi uitzicht ontstond op de vijvers en bossen in de verte.

Aan sinten geen gebrek in de omgeving. Saint-Fontaine ligt er knus in de buurt van Saint-Pierre en Saint-Lambert. Samen zijn deze drie kerkdorpen gesitueerd tussen de Naamse gemeente Havelange en het Luikse Pailhe,

dat zelf een deelgemeente van Clavier is. De streek zit te paard op de grens tussen de provincies Namen en Luik, en is beroemd voor zijn kastelen. Het kasteel van Modave ten noorden van Clavier is wellicht het bekendste. Maar ook Pailhe heeft er een, en zelfs Saint-Fontaine kan prat gaan op een château.

Als je door de smalle hoofdstraat van het hooggelegen Saint-Fontaine wandelt, zie je ze meteen, de opvallende woningen met hun uitzicht op het mooie landschap van de Condroz. Hun gevels met glanzende blauwsteen laten er geen twijfel over bestaan: ze zijn pas gerenoveerd.

De gevels met glanzende blauwsteen laten er geen twijfel over bestaan: deze woningen zijn pas gerenoveerd .

Erfgoed

Ons lid Macron stond in voor de bouwwerken. Gérard Sevrin (afgevaardigd bestuurder Macors) is trots op het werk van zijn bedrijf.

Gérard Sevrin: “De familie die eigenaar is van deze huizen, bezit verschillende panden in dit gehucht. We hadden met Macors enkele jaren geleden voor hen al een renovatie gedaan. Nu wilden ze twee percelen met woningen onder handen nemen. Ze liggen ongeveer honderd meter van elkaar.”

“De opdrachtgever is gepassioneerd door erfgoed. Hij wil het behouden, maar tegelijk bij de tijd brengen met enkele hedendaagse toetsen. De lokale architect waarmee hij al jaren samenwerkt, Atelier d’architecture iO, deelt die ingesteldheid. Kortom, er bestaat een vertrouwensrelatie tussen alle partijen. In het begin van 2020 zijn we dan met Macors begonnen aan de werken, die twee jaar geduurd hebben.”

De relatie tussen opdrachtgever en architect enerzijds en aannemer anderzijds zat dus meteen goed. Verbazing hoeft dat niet te wekken. Macors staat bekend als een aannemer met een voorliefde voor erfgoed, die zijn mensen intern opleidt en graag jongeren in de sector introduceert.

Gérard Sevrin: “Die drie aspecten zijn voor ons een erezaak. De anciens leiden de jongeren op. We hechten groot belang aan de teamgeest in de onderneming. Er werken

bij ons verschillende families waarbinnen de knowhow van generatie tot generatie doorgegeven wordt. Hier in Saint-Fontaine waren metsers aan de slag die het vak op werkvloer geleerd hebben van ervaren familieleden. Ik houd er een ondubbelzinnige filosofie op na: je leert een beroep op de bouwplaats.”

Ontmanteling

Aangezien de twee bouwplaatsen erg gelijkaardig waren, gingen de werken van de twee teams ongeveer met dezelfde snelheid vooruit.

Gérard Sevrin: “Eerst hebben we de daken en sommige gevels afgebroken, en daarna het interieur ontmanteld. Je zou kunnen

De dakbedekking moest afgebroken worden. Er liggen nu natuurlijke leien op.

zeggen dat alleen de muren nog overbleven. Het was niet gemakkelijk om deze werken uit te voeren zonder instortingen te veroorzaken. Om je een idee te geven: de opdrachtgever wilde een van de gebouwen gewoonweg volledig afbreken. Na een discussie met de architect en mij is dat niet gebeurd: we konden hem overtuigen dat we het authentieke karakter konden behouden.”

Toch was het een delicaat onderdeel van de werken. Muren die nat waren van het vocht, rottende plankenvloeren … De gebouwen waren in slechte staat tot op het niveau van ruwbouw en gebinte. Gegeven die omstandigheden was het doel ambitieus: stabiele woningen met betonnen vloeren, die voldeden aan de huidige eisen op het vlak van isolatie en luchtdichtheid, en waarin dan ook nog eens zoveel mogelijk materialen hergebruikt werden.

De binnenkant van de gebouwen werd opnieuw ontworpen. Niet alleen omdat het oude interieur afgetakeld was maar ook omdat de oorspronkelijke kamertjes klein waren en lage plafonds hadden. De nieuwe volumes creëren meer ruimte, licht en lucht. Aan één van de huizen werd een stuk bijgebouwd om de woonkamer groter te maken.

Gevels …

De gevels aan de straatkant werden verstevigd of zonder veel zichtbare wijzigingen heropgebouwd. Dat kon alleen dankzij de knowhow van de werklui.

Gérard Sevrin: “In de gevels zit blauwsteen, waarvan een deel afkomstig is uit groeves in Clavier. In de Condroz kom je naast blauwsteen ook andere soorten tegen zoals zandsteen, leisteen en kalksteen. We zijn tussen die stenen geboren, voor ons zijn ze erg belangrijk. Onze ambachtslui hebben ze heel zorgvuldig gedemonteerd en opnieuw gebruikt. Als het nodig was, zijn ze gezandstraald zodat ze er nieuwer en gelijkmatiger uitzagen.”

… en achterkant!

De achterkant van de woningen is veel ingrijpender veranderd. Hij werd opengewerkt, zodat er meer licht kon binnenstromen en er een mooi uitzicht ontstond op de vijvers en bossen in de verte. Vanop de weg zijn de grote vensters onzichtbaar, zodat de privacy van de inwoners en het originele karakter van het geheel beschermd blijven.

Ook de daken moesten volledig opnieuw aangelegd worden. Daarvoor werden natuurlijke leien gebruikt, want “de klant eiste kwaliteitsvolle materialen, voor een renovatie die de tand des tijds kan doorstaan. Dat was voor hem een erezaak”, aldus Gérard Sevrin. De ramen zijn van wit hout en werden geconstrueerd in het atelier van Macors.

Gérard Sevrin: “Houten ramen hebben het voordeel dat je de vorm zelf kiest en ze op elk moment een andere kleur kunt geven. Dat heb je niet met pvc of aluminium. Wit is ideaal, want tijdloos. Bovendien is het beter bestand tegen de uv-stralen in zonlicht.”

Inhuldiging

De huurders van deze woningen zullen niet klagen over een gebrek aan kwaliteit, en ook niet over een gebrek aan rust in de omgeving.

Gérard Sevrin: “Wij hebben die rust natuurlijk wel een beetje verstoord tijdens de werken. Maar we hebben altijd goed proberen te communiceren met de buurt, en alles is perfect verlopen. De opdrachtgever heeft samen met ons en de architect een inhuldiging georganiseerd, waarop naast alle arbeiders op de bouwplaats ook het dorp uitgenodigd werd. Daar zijn toen een kleine honderd inwoners naar toe gekomen.”

Deze renovaties werden naar waarde geschat, zoveel is zeker.

De

nieuwe volumes creëren meer ruimte, licht en lucht.

© foto Atelier d’Architecture AAIO

" De opdrachtgever is gepassioneerd door erfgoed. Hij wil het behouden, maar tegelijk bij de tijd brengen met enkele hedendaagse toetsen "

PROMO VAN DE MAAND NOVEMBER 2022

Dagboek der Werken

Embuild

Het Dagboek der Werken (opgemaakt conform aan de eisen van de overheid), wordt bijgehouden op elke bouwplaats door de afgevaardigde van de aanbestedende overheid. Dagelijks worden alle aanduidingen in verband met de uitvoering van de werken vermeld.

Het dagboek der werken geeft een stand van zaken van de werken weer en een samenvatting van de genomen beslissingen en aangegane overeenkomsten, evenals de bevelen van het bestuur en van de ontwerper.

Het dagboek der werken wordt permanent bewaard op de bouwplaats tot aan de voorlopige oplevering van de opdracht.

Het bestuur, de aannemer en de ontwerper ontvangen meestal wekelijks een afschrift van de aantekeningen die in de afgelopen week werden opgemaakt.

Het dagboek der werken is in de eerste plaats bedoeld voor de overheidsopdrachten maar kan ook nuttig zijn voor private werken.

Speciale verkoopprijs enkel voor de maand november 2022

Ledenprijs voor deze publicatie: € 11, (exclusief BTW)

Niet-ledenprijs voor deze publicatie: € 21, (exclusief BTW)

Deze uitgave kan besteld worden door een mail te sturen naar bestellingen@embuild.be

Embuild THE BELGIAN CONSTRUCTION ASSOCIATION

U wenst software die voor de bouwsector is ontwikkeld, op maat van uw behoeften? Het Hit-Officegamma heeft alles om u te verleiden. Meer informatie op www.hit-office.com, www.hit-mobile.com et www. hit-tracking.com

Hit-Office geeft u alle tools om uw bedrijf te beheren van a tot z. Denk maar aan het beheren van uw offertes, bouwplaatsen, aankopen, planning, boekhouding, personeel, service of denk aan het beheer van uw materieel.

Hit-Office is ook gekoppeld aan Hit-Mobile en daarmee krijgt u permanent toegang tot uw data via smartphone of tablet.

Wenst u te bekijken wat Hit-Office voor u kan doen? Neem contact met ons op voor een gratis voorstelling van de software in uw bedrijf via info@ficos.com of surf naar www.hitoffice.com.

De sterkste punten van de Hit-Officesoftware:

• Vlotte, gebruiksvriendelijke en snelle schermen;

• Beschikbaar op tablet en smartphone via Hit-Mobile;

• Geïntegreerde documentopslag;

• Toegangscontrole (lezen, schrijven, toegang tot een module, een rapport)

• Rapportbewerker laat toe uw eigen lay-outs van rapporten op te stellen;

• Open systeem dat aan externe toepassingen gekoppeld kan worden;

• Meertalig (Nederlands, Frans, Engels, Duits)

• Mogelijkheden tot werken in de cloud.

Ledenvoordelen:

• Op de nieuwe Hit-Office licenties: -20% op de eerste computer met Hit-Office

• Voor leden die al klant zijn bij Hit-Office: 6 maanden gratis abonnement op Hit-Mobile

Embuild Magazine is het maandblad van de vzw Embuild, Kunstlaan 20, 1000 Brussel

Verantwoordelijke uitgever: Filip Coveliers, Kunstlaan 20, 1000 Brussel

Afgiftekantoor: Gent X

Redactie: Peter Graller, Marc Guéret, tel. 02 545 57 30 peter.graller@embuild.be

Vormgeving: nikka.cuypers@embuild.be abder-razzaaq.boujdaini@embuild.be

Druk: Graphius

Reacties - vragen: communicatie@embuild.be

Met de medewerking van: de studiedienst van Embuild tel. 02 545 56 36 officeteam@embuild.be

• Embuild Vlaanderen

Johan Walewijns, tel. 02 545 57 49 johan.walewijns@embuild.be

• Embuild.Brussels

Morgane Cendoya, tel. 02 545 58 29 morgane.cendoya@embuild.be

• Embuild Wallonie

Katia Bogaard tel. 02 545 56 68 katia.bogaard@embuild.be

Abonnementen: Claude Bernaerts, tel. 02 545 56 88 claude.bernaerts@embuild.be

Reclame: Kristel Dekempeneer, tel. 02 545 56 99 - fax 02 545 59 08, kristel.dekempeneer@embuild.be of kde@embuild.be.

Prijs jaarabonnement

Leden van Embuild: begrepen in het lidgeld

Niet-leden: € 137,80 (incl. BTW en portkosten) / buitenland: € 300 (incl. btw en portkosten)

Vanaf nu wordt Embuild Magazine gedrukt op papier geproduceerd met hout uit duurzaam beheerde bossen. De duurzaamheid wordt gegarandeerd door de internationale organisatie Forest Stewardship Council (FSC), die niet alleen het bos controleert maar de hele handelsketen tot aan de drukker.

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

Wasserstrich Special, karaktervolle elegantie

Ontdek de zes nieuwe tinten in de Wasserstrich Special collectie. Exclusief verkrijgbaar in het slanke Eco-brick formaat.

De slanke Wasserstrich Special is langer dan de gemiddelde gevelsteen. Zo kunt u horizontale lijnen creëren in uw architectuur. De verweerde, licht geschaafde look geeft uw gevel extra karakter. De kleurschakeringen hebben vrij spel – de Wasserstrich Special collectie is trouwens uitgebreid met zes nieuwe tinten. Verkrijgbaar in het Eco-brick formaat dat meer ruimte overlaat voor isolatie. Een mooie en duurzame keuze voor zowel nieuwbouw als renovatie.

Eco-brick

Slanke gevelsteen

Meer ruimte voor isolatie

Duurzame keuze

Ontdek de Wasserstrich Special collectie in onze showrooms in Londerzeel of Kortrijk.

Wirtgen stelt zijn nieuwe generatie compacte freesmachines voor op Bauma 2022

van de toonaangevende F-serie freesmachines met hoge capaciteit (de modernste van de sector) zijn nu geïntegreerd in de compacte W 100 Fi, W 120 Fi en W 130 Fi freesmachines.

Op Bauma 2022 in München, een driejaarlijkse vakbeurs voor machines, voertuigen en uitrusting voor de bouw, presenteerde Wirtgen zijn nieuwste generatie compacte freesmachines, die begin dit jaar werden gelanceerd. De nieuwste en meest betrouwbare technologieën

Met hun compacte afmetingen en hun geoptimaliseerd gewicht lenen deze machines zich zeer goed voor vele opdrachten en kunnen ze gemakkelijk vervoerd worden. De krachtige machines kunnen overal ingezet worden: op een autosnelweg, een gewestweg, een parkeerterrein, maar ook in het stadscentrum. Door hun hoge productiviteit worden ze gebruikt voor het herstel van deklagen en voor volledige uitgravingen op bouwplaatsen van elke omvang. Wirtgen gebruikte het evenement ook om een andere innovatie voor compacte freesmachines te presenteren: de volledig gesloten comfortcabine. Ze beschermt de machinist tegen hinder op de bouwplaats zoals lawaai en stof en biedt optimale werk- en veiligheidsomstandigheden bij elk weertype.

Meer weten? www.wirtgen-group.com

Wienerberger maakt Eco-brick-formaat standaard en voegt 8 nieuwe kleuren toe

De Eco-brick groeit uit tot een standaard in het Wienerberger-gamma. Nagenoeg alle nieuwe collecties zijn nu van bij de lancering in het tot 3,5 cm slankere formaat te krijgen. Hierdoor kunnen bouwers tot 3,5 cm meer isoleren binnen dezelfde muurdikte. Voor wie liever meer binnenruimte heeft, biedt de Eco-brick-collectie dus een goede oplossing.

Om dat in de kijker te zetten, krijgt de Eco-brick-familie er 8 nieuwe varianten bij. De unieke aanvulling op het Nubilum-aanbod springt het meest in het oog. De Eco-brick Wasserstrich-stenen kregen een kalei-afwerking over de licht gestreepte Wasserstrich-textuur. Dat resulteert in een zeer vernieuwende high-end afwerking. De combinatie Wasserstrich met kalei is uniek in de branche en Wienerberger voegt meteen twee varianten toe aan het Nubilum-aanbod. De nieuwkomers zijn modern en fris dankzij hun koel

en dynamisch palet van zongewassen wit op een crèmekleurige basis (Velum Beige) of mistig wit op een warm heldere, grijze basis (Stratus Greige). Het duo zal overigens alleen verkrijgbaar zijn in het smallere Ecobrick-formaat.

Een andere variant in de Wasserstrich-uitvoering is de nieuwe Amfora-collectie. De collectie is gei nspireerd op de Griekse kruiken die werden gebruikt om vloeistoffen te bewaren. Je vindt er de kenmerkende tinten beige (Duno Beige) en crème wit (Puro Wit) die een sobere en warme sensibiliteit belichamen.

Ten slotte is er ook de uitbreiding van de populaire Recup-collectie met vier nieuwe kleuren. De uitnodigende warme, rode kleuren verlenen een gevoel van rust en geven een geraffineerde, maar ingetogen esthetiek. Sterk en toch levendig: de kleuren bevatten rijke basistinten van warm terracotta-rood, al dan

niet puur of met warme grijze en ecru-witte accenten. Het nieuwe palet bestaande uit Meerse Recup, Desselse Recup, Balense Recup en Olense Recup is authentiek, sterk en robuust met een patina dat met de tijd beter wordt.

Meer weten? www.wienerberger. be

OPRUIMACTIE OP DE OEVERS VAN EEN DROOGDOK

Op 16 september vond een grote schoonmaakoperatie plaats op de bouwplaatsen van onze leden. Ze kwam er door een samenwerking van Mooimakers, Embuild Vlaanderen, Constructiv en Bouwunie. 35 River Warriors, personeelsleden van Cordeel en zusterbedrijf Imtech uit Temse, gingen evenwel al eerder aan de slag. Op 25 augustus organiseerden ze een grote schoonmaakbeurt op de oevers van het droogdok van de voormalige Boelwerf. Op deze site van 19 hectare werd over een afstand van 2,3 kilometer maar liefst 240 kilogram vuil opgehaald. De Rivierkrijgers verzamelden niet alleen afval op de oevers maar ook langs het fietspad en in de grep -

pel langs een nabijgelegen weg. Daarnaast werd een grote hoeveelheid afval afkomstig van de oude Boelwerf gerecupereerd. De actie ondersteunde het budget van River Cleanup vzw. Deze organisatie heeft schoon -

maakprojecten in onder meer

Indonesië, Albanië en Kameroen. Elk jaar komt 11 miljard kilogram plastic in oceanen en rivieren terecht, met grote gevolgen voor de lokale ecosystemen en de zee- en kustdieren.

In 2021 stonden er in België 776 992 nietwoongebouwen. Dat is 3 % minder dan twintig jaar eerder. Het aantal woongebouwen (3,8 miljoen in 2021) steeg daarentegen met 13 % in dezelfde periode. Alles samen stonden er in ons land vorig jaar 4,6 miljoen gebouwen. Twintig jaar daarvoor was nog 4,2 miljoen.

De sterkste stijger waren de appartementsgebouwen. Ze gingen in twintig jaar van 118 026 naar 225 163 gebouwen, een toename met 91 %. Dan kwamen de huizen in open en halfopen bebouwing: 2,4 miljoen in 2021, een stijging met 14 %. Op de plaats drie stonden de huizen in gesloten bebouwing: 1,2 miljoen in 2021, een stijging met 2 %.

Afgerond 72 % van het gebouwenbestand van vorig jaar werd opgetrokken in de periode 19012001. 15 % is ouder, en 12 % werd gebouwd na 2001.