RDM School en beroep by Erdee Media Groep

REFORMATORISCH DAGBLAD ZATERDAG 8 JANUARI 2022

Thema

en v e l n e E n e r e l g lan

06 55 06 ISRAEL VAN DORSTEN

beeld voorpagina: Roel Ottow

„Het meest wennen aan het leven buiten de boerderij was dat ik zelf mocht beslissen wat ik ging doen”

EN VERDER

Goed nieuws

Column

OP KAMERS

Ter plekke

Van ramen zemen heeft nog nooit iemand gehoord en het aanrecht staat standaard vol

Verdieping

Schoonheid

Portret

Achtergrond

Cultuur | column

Cultuur | recensies

Cultuur | recensie

Gezien

Recept

Puzzel

Het laatste woord

67 SCHOONHEID

In de ogen van dieren zie je soms hele wereldjes weerspiegeld

8 JANUARI 2022

VOORWOORD

Touwtjes en bruggen Oicieel bestond hij niet, Israel van Dorsten, de jongen die op een dag de boerderij in Ruinerwold verliet, naar het dorp wandelde en wereldnieuws werd. De wereld vroeg zich af: hoe kan het dat een gezin met zes niet-geregistreerde jongere kinderen jarenlang onopgemerkt blijt; hoe kan het dat de school de mishandeling van de drie oudere kinderen niet in de gaten had? Maar Israel leerde wel van alles, thuis, waar hij haast alleen zijn gezinsleden zag. En toen hij vrij was, haalde hij binnen twee jaar zijn propedeuse: zijn eerste diploma. Dat klinkt als een triomf voor het leervermogen van een mens, ook in ongebruikelijke situaties en pijnlijke omstandigheden. Hersenen zijn zó bijzonder, vertelt neurowetenschapper Dick Kraaij. Hij vergelijkt leren met touwtjes over een kloof die veranderen in stevige bruggen. Dromen, emoties, zintuigen, alles speelt een rol bij leren, het een versterkt het ander, of kan iets juist in de weg zitten. En daarbij is het de kunst om te weten wat voor leerstijl iemand heet. Hersenen zijn zo slim dat ze niet zomaar doodlopen, ze maken gewoon zijpaadjes die kunnen veranderen in een snelweg. Clasina van den Heuvel

clasina@rd.nl

8 JANUARI 2022

GOED NIEUWS

Zwart Wie realiseert zich dat minder dan vijf procent van de afbeeldingen in studieboeken voor geneeskunde bestaat uit zwarte mensen? De bewustwording is gegroeid toen in december een illustratie van een zwarte foetus viraal ging, gemaakt door student geneeskunde Chidiebere Ibe (25) uit Nigeria. Hij is autodidact en wil medische illustraties ook beschikbaar maken in een zwarte variant omdat bijvoorbeeld huidaandoeningen er op een zwart lichaam anders uitzien. Ibe schudde de medische wereld wakker en deed ons beseffen; er valt altijd iets te leren. beeld Chidiebere Ibe

8 JANUARI 2022

HET GESPREK

Voor het eerst naar school op je 26e Anne Vader

beeld Sjaak Verboom

Als jongetje droomde hij ervan om naar school te gaan. Israel van Dorsten kreeg die kans echter pas op zijn 26e. Nadat hij de beruchte boerderij in Ruinerwold was ontvlucht en de wereld achter de schutting had omarmd.

8 JANUARI 2022

„Ik had geen idee hoe het op school zou gaan en wat het precies inhield. Nu ben ik toe aan rust, even de stroomversnelling stoppen” Israel van Dorsten, ontsnapte uit boerderij in Ruinerwold

hbo- of universitaire studie aan zou kunnen. Ook had ik een gesprek met de examencommissie en die had er vertrouwen in dat het goed zou komen. Dan wil je ook bewijzen dat je het kunt. Het eerste jaar gaf ik school prioriteit boven alles. Ik had geen idee hoe het zou gaan en wat het precies inhield. Nu ben ik er eigenlijk aan toe om een stapje terug te doen. Even een tijdje rust, de stroomversnelling stoppen. Alles was nieuw, en dat wordt soms een beetje te veel.”

Achter de bank in zijn kamer staan fotolijsten met vrolijke plaatjes. Van broers en zussen tussen de herfstbladeren in het bos. Een gewoon gezin, zou je zeggen. Op het eerste gezicht verraadt ook niets dat Israel zelf tot zijn 25e nauwelijks iemand anders had gesproken dan zijn eigen gezinsleden. Nooit naar school was geweest. Geen ID-kaart had en dus op papier niet eens bestond. Israel (28) was de jongen die in oktober 2019 een café in het Drentse dorp Ruinerwold binnenstapte. Niet lang erna werd het gezin wereldnieuws. Hoorde iedereen over de vader en zijn vijf niet-geregistreerde kinderen in de afgelegen boerderij. Nederland was onthutst. Kon dit, híér? Nu bewoont de jongeman uit het café een simpele studentenkamer in een statig herenhuis in Het Gooi. Het leven in de buitenwereld went, zegt hij. En het is soms nog steeds wennen. Zijn studie aan de Dutch Filmers Academy in Amsterdam verloopt vlotjes. Precies twee jaar nadat Israel ontsnapte uit zijn ouderlijk huis, mocht hij zijn propedeuse bij de hogeschool ophalen. Zijn allereerste diploma.

Merkte je dat je dingen gemist hebt in je jeugd? „Vooral sociaal gezien merk ik dat nog steeds. Op school vond ik het lastig om in gesprekken mee te doen. Vaak bestudeerde ik dan hoe anderen dat doen. Na een tijdje nam ik dat over. Zo gaat het met alles wat nieuw is. Je moet steeds ontdekken hoe je met situaties moet omgaan. Toen ik jong was, wilde ik al graag naar school. Ik hoopte erop, maar toen ik een jaar of veertien was, verdween dat. Omdat ik me realiseerde dat het er niet in zat. Mijn oudere broers en zus mochten wel naar school, maar dat bracht ook veel nadelen met zich mee. Gerrit Jan (zijn vader, AV) zei dat andere kinderen hen verkeerd beïnvloedden. Doordat ze contact hadden met de buitenwereld werden ze vaak apart gehouden.”

Vond je het spannend, of je de studie aankon? „De eerste maanden wel. Ik had vooraf IQ-testen gedaan en wist daardoor dat ik in principe een

8 JANUARI 2022

beeld Sjaak Verboom

„Mooi hoe de Friese familie waar ik terechtkwam anderen wil helpen vanuit het christelijk geloof”

Hoe was het om voor het eerst in de schoolbanken te zitten? „Apart. Maar ik ben er vrij makkelijk in gerold. In het begin heb ik niemand op school verteld over mijn achtergrond. Veel media wilden weten wat er speelde en dan zou er misschien informatie bij hen terechtkomen. Pas op de dag dat het eerste deel van de documentaire werd uitgezonden, heb ik de klas ingelicht. Omdat ik in het café de naam Jan Zon had gebruikt, kwam die vooral in de media. Op school herkende niemand me dus aan mijn echte naam. Mijn klasgenoten konden me zo leren kennen zonder te denken: o, dat is die uit Ruinerwold.”

Jij kreeg thuis les. Hoe zag dat eruit? „Leren vond Gerrit Jan heel belangrijk. Hij had een curriculum opgezet. Toen we jong waren, moesten we een paar uur serieus studeren. Wij wisten heel goed dat anderen op school leerden en –heel gek– dan wil je niet achterlopen. We leerden taal en rekenen. Engels was ook belangrijk, om zijn boeken te kunnen lezen. Hij heet wel honderd boeken geschreven met uitgebreide theorieën. Gerrit Jan geloofde dat zijn systeem zo makkelijk over de wereld zou gaan.” Zeventien maanden lang kon Israel vrij anoniem zijn leven opbouwen. Dat veranderde vorig voorjaar met de documentaire ”De kinderen van Ruinerwold”, waarin de oudste vier uit het gezin hun verhaal deden. Het kwaad dat daarin openbaar komt, grijpt de kijker naar de keel. De strafen – een haljaar lang opgesloten worden in een hondenhok. Het geweld – een meisje dat van haar stoel wordt getrapt. Het misbruik – vader die zijn zoon behandelt als zijn overleden vrouw, tot in bed toe. De dreiging – „Als we niet in deze tijd leefden, had ik jullie allang vermoord.” De manipulatie – die alles wat er gebeurde volstrekt logisch maakte. De kinderen van Ruinerwold torsen hun verleden mee, altijd. Intussen moeten ze een leven zien op te bouwen in de maatschappij. Belangrijk voor Israel waren de hulpverleners bij wie hij na de vlucht terechtkwam. Geregeld gaat hij nog langs bij dit Friese echtpaar. „Hun gezin voelt bijna als familie, omdat ik er altijd terechtkan.”

Israel is toch wel een bijzondere naam. Weet je waarom je ouders je die gegeven hebben? „Aan elke naam in ons gezin zat een missie verbonden. De mijne komt uit het Bijbelverhaal waarin Jakob –later Israël– een gevecht heet met God. Volgens Gerrit Jan was dat niet God, maar een slechte engel die hem wilde tegenhouden op weg naar Kanaän. Jakob overwon de slechte engel. Dat verbond Gerrit Jan met de overwinning van het kwaad. Hij vond dat ik mensen moest trainen zodat ze niet door slechte geesten beïnvloed werden.” Maar je zag nooit iemand dan je gezinsleden. „Dat is het kromme. Maar hij had overal theorieën voor. Toen ik wegging, had ik best moeite met mijn naam. Nu vind ik ’m mooi. Gerrit Jan had er allerlei ideeën bij, maar dat is voor mij niet zo, dus waarom zou ik me bezwaard voelen die naam te gebruiken?”

Wat vond je het meest wennen aan het leven buiten de boerderij? „Dat ik zelf kon beslissen wat ik ging doen. Gewoon naar buiten gaan en een stukje lopen, dat voelde in het begin onwennig en ongemakkelijk. Stapje voor stapje werd het normaler om te bepalen wat ik wilde. Nog steeds hangt het gevoel dat het niet kan en mag er een beetje. Nu heb ik dat bijvoorbeeld met relaties. Ik vind het lastig om daarin mezelf te kunnen zijn, vrij in wat ik wil.”

Wat deed je de hele dag op de boerderij? „Per uur stond vast wat we moesten doen. Gerrit Jan hield scherp in de gaten dat we dat schema volgden. Een deel van de dag moesten we het huis opknappen. Ook was er tijd voor studie. We moesten dan zijn boeken bestuderen. En na zijn hersenbloeding moest er altijd iemand bij hem zitten. Twee of drie keer per dag was je een uur aan de beurt. Verder moest je twee keer per dag een uur buiten lopen voor gebed en meditatie. Hij vond

8 JANUARI 2022

Israel van Dorsten Israel van Dorsten (28) is de vierde uit een gezin van negen kinderen. Hij wordt geboren in het Overijsselse Hasselt. Daarna woont hij in Zwartsluis en Meppel. Israels moeder overlijdt als hij 10 is aan kanker. Tussen zijn 15e en 25e leeft hij samen met zijn vader en vijf jongere broertjes en zusjes op een afgesloten boerderij in het Drentse Ruinerwold. Het gezin wordt wereldnieuws nadat Israel die plek in oktober 2019 ontvlucht. Hij meldt zich bij een café onder de schuilnaam Jan Zon. De naam Israel schrijft hij nog altijd op de manier zoals ze dat thuis gewend waren: op z’n Engels, dus zonder puntjes. Op zijn ID-kaart staan de puntjes wel. „Ik had nog zo gezegd dat het zonder was.” Israel woont nu in Bussum en studeert aan de Dutch Filmers Academy in Amsterdam.

dat je je lopend beter kon concentreren. Door de schutting konden we natuurlijk niet ver komen, dus liepen we rondjes om te bidden.” Deed je dat dan serieus of liep je gewoon wat rond met je eigen gedachten? „Ooit nam ik het heel serieus. Bidden was niet vrijblijvend, want we moesten rapport uitbrengen van het resultaat. Dus vertellen wat we ons hadden gerealiseerd of van God gehoord hadden. Toen ik doorkreeg dat het niet klopte, werd het een spelletje. Dan bedacht ik pas in de laatste tien minuten wat ik tegen Gerrit Jan zou zeggen. En die tijd maakte ik steeds korter. Het maakte voor hem geen verschil, of je nou een uur echt serieus gebeden had of dat je deed alsof. Zo geloofde ik er steeds minder in, want als hij echt alles kon voelen, zou hij dit doorhebben.” Had je een beeld bij de God tot Wie je bad? „God kon je volgens Gerrit Jan niet beschrijven. Daar ben ik het nog steeds wel mee eens. God zit op een ander niveau dan mensen. Probleem bij Gerrit Jan was dat hij vond dat iedereen moest doen wat God wilde, maar uiteindelijk was hij degene die besliste wát God dan wilde.” Kun je zijn gedachtegoed kort samenvatten? „Hij geloofde in absolute goedheid. En alles wat

niet absoluut goed was, was slecht. Zelf had hij perfectie bereikt. Hij geloofde dat al zijn gedachten, verlangens en daden van God kwamen. Dat hij zo verenigd was met God dat hij altijd Zijn wil deed. Iedereen kon dat bereiken, wij ook. In zijn ideaal was iedereen dus perfect, was er nooit ruzie of oorlog. Dat lijkt mooi, maar is gevaarlijk. Als je gelooft dat je geen foute gedachten of verlangens hebt, mis je een rem. Dan kun je bijvoorbeeld zeggen dat het Gods wil is dat je iemand slaat. Waar ligt dan de grens?” Je vader gebruikte het geloof dus om zijn eigen wil door te drukken. Is religie nu iets waar jij je ver van wilt houden? „Er is een tijd geweest dat ik er afstand van nam. Nu sta ik er weer open voor. Ik weet niet of ik me ooit deel van een geloof kan voelen, maar ik sluit het niet uit. Wij hebben in extreme vorm meegemaakt hoe mensen misbruik kunnen maken van religie. Maar ik heb ook veel positiefs van het geloof gezien. De Friese familie waar ik terechtkwam, wilde vanuit het christelijk geloof anderen helpen. Dat vond ik mooi. Religie kan dus ook veel goeds in mensen naar boven halen.” Wat zijn dingen waar je van genoot toen je buiten de boerderij was? „Gewoon een eind gaan fietsen. Dat vond ik zo

8 JANUARI 2022

beeld Sjaak Verboom

„Door zijn beroerte ging ik anders naar Gerrit Jan kijken. Hij was altijd onbreekbaar, maar toen kon hij niet zonder hulp uit bed”

8 JANUARI 2022

mooi! In het begin had ik ook een weekendabonnement van de NS. Dan reisde ik het hele land door, soms zonder uit te stappen. Puur omdat ik die ervaring zo ijn vond. Dat dit gewoon kan!” Na tien jaar zag je ook je broers en zus weer. „Heel onwennig. We wisten niet hoe we tegenover elkaar stonden. Dat was best eng en spannend, maar het klikte gelukkig snel.” Waren ze anders dan je dacht? „Vooral anders dan was voorgesteld. Gerrit Jan zei altijd dat het slecht met hen ging. Hij verdraaide alles. Hun leven wás ook miserabel, maar dat kwam omdat ze geen contact met ons hadden en een geheim moesten bewaren. Maar hij gaf ons het gevoel dat het leven in de buitenwereld vol haat en ellende was.” Hoe dan? „Ik vind het moeilijk om terug te halen hoe hij dat precies beschreef. Maar het gevoel dat je aan zijn woorden overhield, was dat niemand in de buitenwereld elkaar lieheet. In de boerderij was het ook moeilijk, maar in ieder geval waren we er voor elkaar, zo stelde hij het voor. En als je dat heel vaak hoort, ga je het ook geloven.” Maar juist in de boerderij ontbrak het toch aan liefde? „Dat voelden we binnen niet per se zo. Heel raar, maar als je verteld wordt dat het goed is, ga je dat ook zo zien. Dan zie je alle ellende door de vingers en kijk je naar wat je wel hebt.” Was dat ook de reden dat je in eerste instantie op de boerderij bleef? „Ik zag geen uitweg. Eerst geloofde ik ook echt dat Gerrit Jan een ideale wereld opbouwde, dat het allemaal goed ging komen. En dat al het verkeerde een noodzakelijk kwaad was om dat doel te bereiken. Pas in de twee jaar voordat ik wegging, ging ik anders denken.” Hoe kwam dat? „Wat hielp, was dat Gerrit Jan na zijn beroerte

in 2016 niet meer zo’n macht had. Voor die tijd praatte hij elke dag urenlang over zijn ideeën. Zo bleef je in zijn belevingswereld meegaan. Toen dat wegviel, werd het makkelijker om zelf na te denken. Ik ging ook anders naar hem kijken. Hij was altijd onbreekbaar, maar na die beroerte lag hij op bed. Alleen met hulp kon hij er nog uit. Zo kreeg ik door hoe hij manipuleerde. Ik groeide op met het idee dat hij altijd alles voelde. Voor mijn gevoel kon hij dat ook bewijzen. Achteraf denk ik: hij gebruikte gewoon dingen die hij wist.” Hij wist dan dat je iets verkeerd had gedaan? „Ja. Telkens als hij zei dat je iets verkeerd had gedaan, dacht je net zo lang na tot je iets vond. Je vulde het zelf in, maar dat ging zo automatisch dat je je er niet van bewust was. Tot ik me begon te realiseren: hij voelt niet alles, maar ziet hoe ik reageer. Als ik iets deed wat niet mocht van hem, voelde ik me schuldig. En dát had hij door. Vervolgens stuurde hij je naar buiten om te bidden. Het eindigde altijd met opbiechten, omdat dat voor je idee de enige manier was om eruit te komen. En dan zei hij: Zie je wel, ik had het door.” Hoe kwam je erachter dat dat niet klopte? „Het begon met kleine dingen. Pas het laatste haljaar realiseerde ik me dat het totaalplaatje niet klopte. Dat heb ik toen getest. Ik had stiekem een telefoon besteld en mezelf vast voorgenomen: hier ga ik me niet schuldig over voelen. Bestellingen werden altijd bezorgd bij Josef (de klusjesman tegen wie nog een rechtszaak loopt, AV). Josef mocht nooit binnen de schutting van de boerderij komen, want hij was te veel beïnvloed door de buitenwereld. Na de beroerte van Gerrit Jan kreeg ik de taak om spullen van hem aan te pakken op een soort tussenplek. Zo heb ik die telefoon naar binnen gesmokkeld. En inderdaad, omdat ik me niet schuldig voelde, had Gerrit Jan niets door. Die ervaring heet ertoe geleid dat ik eruit ben gekomen, denk ik.” Toch ben je toen niet direct gevlucht. „Dat zag ik niet zitten. Er waren zo veel drempels. Hoe vlucht je? En waarnaartoe? Ik wilde ook de

8 JANUARI 2022

„Je kunt maar beter niet hopen als je zeker weet dat iemand nooit verandert”

band met mijn broertjes en zusjes niet breken. Ik wist dat het voor hen nog moeilijker zou worden zonder mij. Omdat ze weer met minder overbleven. Ik dacht: óf ik ga weg en zorg dat voor iedereen de situatie verandert, óf ik doe het helemaal niet. Uiteindelijk koos ik voor dat laatste. Dan maar mijn leven opoferen en er op de boerderij het beste van maken. Maar het werd steeds zwaarder. Ik ging zoeken naar oplossingen zonder dat iemand zou weten dat ík het gedaan had. Ik schreef alles op, wat supermoeilijk was. Via mijn telefoon stuurde ik die ervaringen anoniem naar de politie. Drie weken heb ik gewacht, maar er gebeurde niets. Misschien ook logisch – wie geloot dit nou? Toen heb ik een hulpverleningsorganisatie gebeld, maar daar kwam ik ook niet verder. Bij de gemeente was het lastig om hulp te krijgen door de beperkte openingstijden. Uiteindelijk ging het allemaal anders dan gedacht. Soms heb je het nodig dat dingen mislopen om de juiste stap te zetten. Mijn telefoon werd ontdekt en daardoor was het onmogelijk om door te gaan met berichten sturen. Diezelfde avond besloot ik weg te gaan. Het engste was het idee dat er toen iets met mijn broertjes en zusjes zou gebeuren. Ze stonden nergens geregistreerd, niemand wist dat ze bestonden. Het was een enorme opluchting toen de politie na de inval vertelde dat iedereen er nog was.”

moment heb ik er ook geen behoete aan. Het is zwaar en ik heb er niks aan. Het contact met mijn jongere broers en zussen is het afgelopen jaar juist veel beter geworden.” De rechter besloot de strafzaak tegen je vader te stoppen, omdat hij niet meer in staat is goed te communiceren. Hoe is dat voor jullie? „Er loopt nog een civiele zaak, we hopen dat de burgerlijke rechter vaststelt dat hij fout zat. Heel belangrijk vind ik dat mensen die iets soortgelijks meemaken niet hoeven te denken dat daders er zonder straf van akomen. Voor mezelf zou een veroordeling ook een erkenning zijn.” Waar hoop je nog op? „Ik weet het niet. Natuurlijk hoop ik dat hij ooit toegeet dat hij fout zit. Maar de kans daarop is een miljoenste procent. Dus hopen heet weinig zin.” Je hebt je erbij neergelegd? „Je kunt maar beter niet hopen als je weet hoe onmogelijk het is. Hij is zo overtuigd van zichzelf. Dat gaat niet veranderen, wat er ook gebeurt.” Wat zou je willen bereiken? Heb je een bepaalde missie na alles wat je hebt meegemaakt? Israel maakt een afwerend gebaar. „Geen missie. Dat is een lastig woord. Hij heet dat woord zo gebruikt. Door mijn naam te verbinden aan de missie die God me zou hebben gegeven.”

Je vader probeerde jullie altijd bang te maken voor de buitenwereld. Speelt die angst nog weleens op? „Eigenlijk niet. Eerst vertrouwde ik iedereen – het andere uiterste. Na een tijdje zie je dat mensen ook verkeerde intenties kunnen hebben, maar niet zo extreem als Gerrit Jan voorspiegelde.”

Een doel dan, een wens? „De beste manier om met het verleden om te gaan, is om anderen ermee te helpen. Je kunt niet terugdraaien wat er is gebeurd, maar er zijn genoeg mensen die iets soortgelijks meemaken. Ik las pas dat er alleen al in Nederland tachtig sektes actief zijn waar bewezen misstanden plaatsvinden. Na de documentaire heb ik ook zulke verhalen gehoord. Alleen openheid kan al helpen, want als mensen weten hoe het werkt, is het moeilijker om gemanipuleerd te worden. Dat soort verhalen wil ik graag vertellen, het liefst via ilms.”

Je vertrouwen werd beschaamd? „Door de media bijvoorbeeld. Veel journalisten wilden een verhaal zonder er rekening mee te houden wat voor ons goed was.” Heb je nog steeds contact met je vader? „Nee. Ik heb hem nog twee keer gezien. Voor het laatst toen hij uit de gevangenis kwam. Op dit

> rd.nl/hetgesprek

8 JANUARI 2022

beeld Sjaak Verboom

Bijbelgetrouw en eigentijds

ng Uitnodigi Proef de sfeer op één van onze locaies!

OPEN N/ DAGE N DE AVON

Open dagen Woensdag 9 februari Woensdag 6 april

viaa.nl We moeten rekening houden met beperkende maatregelen. Beleef onze open avond daarom online!

www.vanlodenstein.nl

Dé Hogeschool in Zwolle

BĲ ESSENZO GOED TE COMBINEREN MBO / HBO NIVEAU ONZE OPLEIDINGEN Mbo 4 Junior Accountmanager 2 jaar Mbo 4 E-commerce Manager B2B 2 jaar Hbo Commercieel Management 3 jaar

WĲ HEBBEN EEN BAAN VOOR JOU! PAK JĲ DE STUDIE OP? Geen gewone school, maar een business school. Een opleider die jou écht een vak leert, direct in de praktĳk. Je krĳgt één dag per week les van enthousiaste docenten, professionals met ervaring in het commerciële werkveld. Daarnaast leer je vier dagen bĳ het bedrĳf waar je werkt. Werkend leren dus. WETEN HOE STUDEREN BĲ ESSENZO WERKT? KOM PROEFSTUDEREN!

essenzo.nu

COLUMN

Vriendenboekje mariska@rd.nl ijdens de vakantie ruilden we twee nachtjes van woning met m’n ouders. Dat idee kwam spontaan in ons op toen we bedachten dat we toch echt íéts wilden doen als gezin. Even een andere omgeving, daar snakten we allemaal naar.

mijn aandacht. Ik opende LinkedIn en probeerde te achterhalen of mijn klasgenoten hebben bereikt wat ze destijds opschreven.

Veel meiden in mijn boekje wilden later verpleegster zijn. Het grootste deel van hen is dat ook gelukt. Een van de jongens schreef ”kraanmonDoor de continue regen werd het aantal uitjes teur” op; hij werkt nu bij Liebherr Nederland. sterk beperkt, maar één ding kon gelukkig wel: Een stewardess verruilde de lucht voor de zee en gewoon een beetje rondrijden in mijn geboor- verkoopt nu joekels van schepen. Een boswachter tedorp. Het kan aan mijn leeftijd liggen, maar ik werd na een periode bij de marine hoogleraar in voelde opeens sterk de behoefte mijn zoons te de neuropsychologie. Een politieagente is nu malaten zien waar ik vroeger woonde, nagementassistent. Een geboren meester runt tegenwoordig een waar ik naar school ging en hoe ik Een grapjas wilde uitvaartcentrum en een grapjas daar elke ochtend naartoe liep: onlater werkloos der het poortje van een flat door, die „werkloos” wilde worden, blijkt worden over een voetpad langs het water nu eigenaar van een groot montaen oversteken bij de zebra met de gebedrijf. klaar-overs. Toen ik even later een oud-schoolvriendinnetje tegen het lijf liep, dat al meer dan En ik? Achter mijn naam staat geen droomberoep. 25 jaar in het buitenland woont, was ik helemaal Ik wist blijkbaar niet wat ik wilde worden. Zelfs op terug in het verleden. mijn zeventiende nog niet, toen ik tig open dagen van de meest uiteenlopende richtingen had beIk vond in mijn ouderlijk huis oude foto’s, poëzie- zocht: geschiedenis, psychologie, politieacademie, albums en ook een vriendenboekje dat ik in groep hbo-v. Uiteindelijk –omdat het zo lekker dichtbij 8 de klas had laten rondgaan. Dat was in het bij- was– koos ik voor de pabo, waarna ik in de journazondere jaar dat groep 8 voor het eerst ”groep 8” listiek belandde. En schrijven blijft leuk, maar als heette en niet langer ”klas 6”, herinnerde ik me. ik weer zou moeten kiezen, dan zou ik nog steeds Vooral de rubriek ”Wat ik later wil worden” trok niet weten wat.

8 JANUARI 2022

Emily Rottier

Charlotte Elzerman

Deborah van den Boogaard

Anna van der Laan

Luuk van Boggelen

Esther Vos

Josephine Broere

Korstian Beens

Koert de Wit

Jeroen Lubbersen

Thomas Hovestadt

Marieke van Doorn

Niek van Silfhout

Marieke Ros

8 JANUARI 2022

Coriene Verspuy

Gert-Jan den Besten TER PLEKKE

Florian Methorst

Van dromen naar doen Henrieke Boers en Marjolein Snoeij-de Pee

Anna-Louise wil juf worden. Ferdinand kok. En Wietse droomt van een carrière als veearts. Zo’n dertig kinderen tekenden voor RDMagazine hun droomberoep. Vijf volwassenen reageren op die dromen. Mag je als juf echt zoveel krullen zetten? En hoe moeilijk is het om zieke dieren te behandelen?

Seth Huijser

Rhode van den Boogaard

Wieger de Wit

Jelynn van der Wulp

Mirthe Vos

Mirthe-Elise Faas

8 JANUARI 2022

Ferdinand Nelisse (9) wil worden: kok „Ik bak vaak zelf op zaterdag een taart of cake. Ook help ik mama vaak met koken en als we in een restaurant zijn, kijk ik naar de kok. Proeven doe ik ook heel graag. Dan zeg ik voor de grap: „Het eten is lekker luchtig, maar nog niet gaar.” Ik zou heel graag kok in een hotel willen worden, omdat de gasten dan kunnen zien hoe ik aan het koken ben. Het liefst word ik ontbijt- en avondkok. ’s Ochtends moet je eieren bakken en dat vind ik leuk. ’s Avonds kunnen mensen friet, pannenkoeken en hamburgers eten. Als toetje serveer ik ijs, vla of pudding.”

8 JANUARI 2022

Ronald van Garder (32) is: kok

„V „Ik wil graag kok in een hotel worden, want dan zien gasten hoe ik kook” Ferdinand

anaf mijn dertiende wist ik al dat ik in de keuken of in de horeca wilde werken. Toen ik naar de middelbare school ging, koos ik voor de richting zorg en welzijn, omdat ik dan kookles kreeg. Na mijn examen ben ik de koksopleiding gaan doen. Deze opleiding duurde vier jaar. Eerst leerde ik voor basiskok, daarna voor zelfstandig werkend kok. Als basiskok ben je veel aan het koken en volg je instructies op van de chef. Als zelfstandig werkend kok denk je, naast het koken, mee over menukaarten en geef je leiding aan andere koks. Sinds een jaar werk ik fulltime bij restaurant en zalencentrum De Duikenburg in Echteld. Ik houd van mijn beroep omdat ik het mooi vind om met eten bezig te zijn en andere mensen een fijne tijd te bezorgen. Gasten komen meestal bij ons eten voor de gezelligheid, bijvoorbeeld tijdens een bedrijfsdag, een bruiloft of een familiefeestje. Ik vind het leuk om aan zulke momenten bij te dragen en de gasten tijdens zo’n gelegenheid extra in de watten te leggen. Mijn werkdagen zijn erg verschillend. Meestal begin ik om tien uur ‘s ochtends met het voorbereiden van de lunch, bijvoorbeeld een broodjesbuf-

8 JANUARI 2022

fet. ‘s Middags, na de lunch, bereid ik het diner en eventueel een buffet voor ‘s avonds voor. Door de coronamaatregelen zijn wij momenteel helaas gesloten. Live cooking vind ik het leukste om te doen. Daarbij sta ik in het restaurant tussen de gasten te barbecueën op een speciale barbecue, een Green Egg. Zo heb ik contact met de gasten, dat is gezellig. Verder ben ik het liefste bezig met koude gerechten, zoals salades, nagerechten, vlees of vis. Net als de kok op Ferdinands tekening draag ik tijdens het koken een witte jas, een buis. Maar ik hoef geen koksmuts op. In sommige chique restaurants gebeurt dat nog wel, maar in de meeste restaurants niet meer. De kok op de tekening houdt het eten warm onder een stolp, maar bij ons gaat dat anders. Wij zetten het eten op warmhoudplaten of we houden het warm in de oven. Ik vind het erg leuk dat Ferdinand kok wil worden. Tegenwoordig zijn er niet zo veel mensen die in de horeca willen werken, dus ik vind het een goed plan. Het is wel belangrijk om er goed over na te denken, omdat je als kok vaak aan het werk bent als andere mensen vrij zijn. Maar het is een prachtig beroep.”

Nienke Borkent (21) is: kraamverzorgster

„S

inds anderhalf jaar werk ik als kraamverzorgster bij de RST in Rijssen. Ik werk zo’n 24 uur per week, omdat ik daarnaast de opleiding verzorgende IG aan het ROC Midden-Nederland in Utrecht volg. Elke donderdag ga ik naar school. Mijn werkdagen zijn heel verschillend. Bij een gezin waar het eerste kindje is geboren, moet ik veel dingen uitleggen, omdat de ouders meestal nog niet zo veel weten over het verzorgen van een baby. In een groter gezin is het meestal wat drukker, maar dan kunnen de oudere kinderen mij helpen. De kraamverzorgster op de tekening van Emma heeft een gestreepte jurk aan, maar ik draag altijd een wit met geel uniformjasje. Dat is voor de hygiëne, omdat we het jasje op een hoge temperatuur kunnen wassen als het vies is geworden. De gele kleur verwijst naar de kleur van colostrum, de eerste moedermelk. Als ik ’s ochtends bij het kraamgezin kom, loop ik meteen door naar boven en vraag ik hoe de nacht is gegaan. Als de baby veel huilt of niet goed drinkt, geef ik tips. Daarna doe ik de controles bij de kraamvrouw: ik controleer de stand van de baarmoeder, de pols en de temperatuur.

Vervolgens maak ik ontbijt voor de moeder en nadat zij heeft gegeten gaat ze douchen. Ondertussen verschoon ik het bed en zet ik een was aan. Zodra de kraamvrouw klaar is, gaat de baby in bad. Dat is altijd een mooi moment voor de ouders en ik vind het een van de leukste dingen van mijn werk. Daarna drink ik koffie met de kraamvrouw om vervolgens de beneden- en bovenverdieping te stofzuigen. Nadat ik de lunch heb klaargemaakt gaat de kraamvrouw slapen. In de tussentijd doe ik de administratie, vul ik in het zorgdossier in hoe het met de baby gaat en strijk ik de was. Ik sluit de dag af met adviezen aan de ouders over hoe zij de baby kunnen verzorgen. Het werk als kraamverzorgster is heel afwisselend. Je bent verantwoordelijk en moet zelfstandig zijn. Dat is soms spannend, maar ook mooi. Als je er niet uitkomt, kun je terugvallen op de collega’s uit het team. Je werkt regelmatig halve dagen in het weekend en af en toe ’s nachts, als er een bevalling is. Als kraamverzorgster ben ook bezig met de rest van het gezin en af en toe met het huishouden. Meiden die willen weten of het werken als kraamverzorgster iets voor hen is, raad ik aan om een meeloopdag te doen, want het is een prachtig beroep.”

8 JANUARI 2022

„Ik wil baby’s leren dat ze geen speelgoed mogen afpakken” Emma

Emma van den Brink (5) wil worden: kraamverzorgster „Als ik kraamverzorgster ben, doe ik de baby in bad en daarna wikkel ik het kindje in doeken. Soms moet je de baby ook wegen om te kijken of hij goed groeit. Een luier verschonen lijkt me vies, maar het moet gebeuren. Voor het bezoek maak ik koffie en beschuitjes met roze muisjes. Paars, roze en geel zijn mijn lievelingskleuren. De mama’s krijgen appel en kiwi, want dat vind ik het lekkerste fruit. Ik ken al veel letters, maar baby’s hebben die nog niet nodig. Ik zou ze wel leren dat ze geen speelgoed mogen afpakken.”

8 JANUARI 2022

Wietse Fokker (11) wil worden: veearts „Als je veearts wilt worden, moet je eerst vwo doen en daarna studeren aan de universiteit. Dat lukt mij wel. Ik wil heel graag veearts worden, met dieren werken en hen helpen beter te worden. Het lijkt me spannend om zieke dieren te opereren, maar ik zou het wel graag willen leren. Als veearts moet je ook het vee vaccineren om het te beschermen tegen ziektes. Verder controleer je of de jonge dieren gezond zijn. Het minst leuke aan het beroep is dat er soms vee doodgaat. Mijn konijn is ook eens doodgegaan van de kou. Dat vond ik niet leuk.”

8 JANUARI 2022

Marinus Bossers (68) is: veearts

„T „Het minst leuke aan het beroep lijkt me dat er soms vee doodgaat” Wietse

oen ik jong was wilde ik boer worden. Maar omdat ik nog vier jongere broers onder mij had en er maar één boer kon worden op het bedrijf van onze ouders, ben ik diergeneeskunde gaan studeren aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Het trok me aan om met mijn handen te werken en om met dieren bezig te zijn. In totaal heb ik zeven jaar gestudeerd. Daarna begon ik als assistent in twee verschillende dierenartspraktijken. Later heb ik me ingekocht in Dierenkliniek Den Ham. Toen ik als dierenarts begon, werkte ik met paarden, koeien, varkens, kippen, honden en katten. Vanaf acht uur ’s ochtends was ik in de praktijk om telefoontjes van boeren af te wachten. Daarna stapte ik in de auto om de bedrijven langs te gaan en de dieren beter te maken, net als de veearts op de tekening van Wietse. Vaak ging ik bij een ziek dier kijken, maar soms onderzocht ik grotere koppels koeien. ’s Middags onthoornde of bekapte ik koeien, net zoals wij onze nagels knippen. Ook voerde ik operaties uit. Aan het einde van de middag was er een spreekuur voor kleine huisdieren. Na verloop van tijd werkte ik alleen nog met de landbouwhuisdieren. Uiteindelijk heb ik mij gespecialiseerd in het

8 JANUARI 2022

beter maken van varkens en kippen. Door de jaren heen worden de boerenbedrijven groter en krijgen de boeren steeds meer verstand van dierziekten. Tegenwoordig hebben ze medicijnen bij de hand, zodat ze zieke dieren eerst zelf kunnen behandelen. Daardoor ben je als veearts minder nodig. Je komt bij de boeren voor spoedgevallen. Daarnaast maken veehouders vaste afspraken met de veearts. Tijdens deze bezoeken bekijk je niet alleen een ziek dier, maar ook het hele koppel koeien. Vroeger moest ik er vaak ’s nachts uit om een dier te helpen, bijvoorbeeld voor een verlossing, die vaak leidde tot een keizersnede. Maar de laatste jaren hoefde dat niet meer. Het beroep van een veearts is slopend, maar omdat ik met meerdere mensen samenwerkte, kon ik het werk lang doen. In 2012 stopte ik als praktiserend dierenarts en ben ik op freelancebasis gaan werken voor de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Daar werk ik als toezichthouder in pluimveeslachthuizen. Als je dierenarts wilt worden, moet je goed je best doen op school, omdat je een studie aan de universiteit moet gaan doen. Maar het belangrijkste is dat je lief bent voor de dieren.”

Henrieke de Leeuw-Boogaard (30) is: juf

„V

olgens mijn moeder speelde ik al juje op jonge leetijd. Ik las mijn oudere broer voor en legde graag dingen uit. Toen ik ouder werd vond ik het leuk om met jongere kinderen om te gaan, op te passen en anderen iets te leren. Op het moment dat ik een studiekeuze moest maken, trok het onderwijs het meest. Daarom ben ik de pabo aan de Driestar hogeschool in Gouda gaan doen. Nadat ik mijn opleiding had afgerond, deed ik invalwerk in Kootwijkerbroek, Apeldoorn en Teuge. Sinds vier jaar werk ik bij de Eben-Haëzerschool in Teuge en ben ik juf van groep 2. Ik werk het liefst met jonge kinderen, omdat ik het mooi vind om een band met hen op te bouwen. Wanneer kinderen net naar school gaan, is alles nieuw voor hen. Ik vind het ijn om hun een veilige basis te bieden, zodat de kinderen op hun gemak zijn en kunnen leren. Tegenwoordig sta ik op vrijdag voor de klas. Voordat de schooldag begint, vind ik het belangrijk om de sfeer te proeven. Ik lees de overdracht van mijn collega en zorg ervoor dat alles klaarligt. Soms zet ik een mooi plaatje op het digibord of leg ik boekjes klaar. Als de kinderen binnenkomen, kijk ik goed naar hun gezichten. Hoe komen

ze over? Voelen ze zich goed? Als een kind wat stiller is, vraag ik hoe het met hem of haar gaat. Omdat de kinderen uit groep 2 nog jong zijn, geef ik geen lessen uit lesboeken, zoals op de tekening van Anna-Louise. Wel zijn er andere leermomenten, zoals het Bijbelverhaal, fruit eten, buitenspelen en taal- en rekenactiviteiten, lessen in sociale vaardigheid en Engels. Verder geef ik les in spelen en werken, waarbij de kinderen in de hoeken spelen naar aanleiding van bepaalde thema’s. Pas was het thema ”De dierenkliniek”. De speelhoek was omgebouwd tot een dierenkliniek met een wachtkamer. De kinderen speelden een dag in een dierenkliniek na, waarbij er een dier naar de dierenarts moest. Na schooltijd ruim ik het lokaal op, hang ik werkjes op, controleer ik of er nog voldoende materialen zijn en noteer ik hoe het met de kinderen ging. Verder schrijf ik een uitgebreide overdracht voor mijn collega. Het is mooi om kinderen te begeleiden in hun ontwikkeling, waardoor ze kunnen opbloeien. Als juf of meester kun je een belangrijk onderdeel worden van iemands jonge leven. Twijfel je of je juf of meester wilt worden? Er is een groot lerarentekort, je bent hard nodig.”

8 JANUARI 2022

„Ieder kind krijgt een krul, want ik teken graag krullen” Anna-Louise

Anna-Louise Faas (9) wil worden: juf „Het liefst word ik juf van groep 4. Als kinderen al kunnen lezen, hoef ik niet steeds de opdrachten voor te lezen. In groep 4 ga je ook de tafels leren en daar ben ik goed in. Ik heb mijn tafeldiploma al. Nakijken is de leukste taak van een juf. Ieder kind krijgt een krul, want ik vind het leuk om krullen te tekenen. Als je goed je best hebt gedaan, krijg je ook een sticker. Bij een verjaardag mag de jarige kiezen wat we die dag gaan doen. Nu mogen we op mijn school in de bovenbouw alleen trakteren. Ik zou er een groot feest van maken.”

8 JANUARI 2022

Joëllia Quinton (11) wil worden: boerin „Toen ik jonger was, wilde ik in de dierentuin werken en boerin worden, omdat ik heel veel van dieren houd. Twee beroepen tegelijkertijd is hard werken en daarom heb ik gekozen voor boerin. Het beginnen van een boerderij kost veel geld. Om genoeg te verdienen, heb ik dus eerst een andere baan nodig. Als ik een boerderij heb, wil ik honden, koeien, katten, paarden en ezels houden. Ook wil ik groente en fruit verkopen, bijvoorbeeld appels, peren en wortels. Paarden zijn handig om de wagens met de oogst te kunnen trekken als mijn tractor kapot is.”

8 JANUARI 2022

Geertje van Wijngaarden (45) is: boerin

„T „Paarden zijn handig om de wagens te trekken als mijn tractor kapot is” Joëllia

oen ik in 2005 trouwde met mijn man, werd ik boerin. Ik was niet van plan om dit werk te gaan doen, ik zit zelf in het onderwijs. Maar ik wist al wel wat het inhoudt, omdat mijn ouders een boerenbedrijf hadden. Samen met mijn man heb ik een melkveehouderij in Polsbroek met 55 koeien en bijbehorend jongvee. Net als op de tekening van Joëllia hebben wij tractors waarmee we het voer voor de dieren vervoeren. Ons bedrijf bestaat uit drie schuren, een werkplaats en een erf. Ik ga elke dag om halfzeven uit bed. Dan bekijk ik hoe het met de koeien gaat. Daarna melk ik samen met mijn man de koeien en strooi ik de ligboxen in. Na het melken krijgen de koeien hun voer. Vervolgens verzorg ik het jongvee: ik geef de kaljes melk en maak hun hokjes netjes. Dan is het tijd om te eten. Na het eten ga ik, of mijn man, het gras maaien, kuilgras snijden en klaarzetten voor de dieren, voer bestellen bij de leverancier of de olie van een tractor verversen. Als er een koe gaat kalven, zet ik alvast het lesje voor het kalf en de spullen voor het melken van de moederkoe klaar. Het kalje moet een blik, een geel label, in zijn oor krijgen. Daar is administratiewerk

8 JANUARI 2022

voor nodig. Ook moet ik gegevens doorgeven aan de regering, rekeningen betalen en berekenen hoeveel mest we kwijt mogen op ons land. Om halfvijf ’s middags verzorg ik het jongvee en om zes uur melk ik samen met mijn man de koeien om ze vervolgens te voeren. Rond acht uur gaan wij avondeten. Om haltien geef ik de kaljes nog water. Als er geen koe gaat kalven kunnen we ’s nachts lekker slapen. Maar als een koe op het punt staat om een kalje te krijgen, zet mijn man de wekker om twee uur ’s nachts. Meestal laten we de koe haar gang gaan, maar we houden wel in de gaten of alles goed gaat. Als het kalje geboren is, laten we de koe het meteen alikken en geven we het kalje meteen melk. Daarna krijgt het kalje een ijn plekje in zijn hokje. Naast het werk op de boerderij heb ik ook vrije tijd. Als boerin kun je je eigen tijd indelen. Als je een goede boer of boerin wilt zijn, is het handig als je een beetje eigenwijs bent en kunt volhouden als er iets tegenzit. Verder is het belangrijk dat je van je dieren of je land houdt en graag in de natuur werkt. Als je er ’s nachts uit moet omdat een koe gaat kalven, is dat niet leuk. Maar dat vergeet je zodra je in de stal bent, want je houdt van het dier!”

Gezonde lucht in huis, op school en op de werkplek •

Luchtreiniger met TPA® technology die voor 99,9% alle virussen, bacteriën, pollen, allergenen, (ultra) fijnstof, aerosolen en vluchtige gassen onschadelijk maakt

•

Geen periodieke kosten m.b.t. vervanging van filters

•

Filter cassette in vaatwasser te reinigen

•

Ideaal voor scholen, kantoren, praktijk en behandelruimtes maar ook

•

TPA® bij Airdog is 20x efficiënter dan HEPA filters

•

Geluidsarm, Energiezuinig, Veilig, Makkelijk, Uniek, Effectief,

•

Voor elke ruimte een geschikt toestel

•

Diverse wetenschappelijke rapporten die aantonen dat coronavirussen

gewoon thuis

Milieuvriendelijk, Duurzaam, Voordelig

worden vernietigd •

Betere leer/werk prestatie door schone lucht

•

Minder ziekteverzuim

•

Reeds 7000 luchtreinigers in Duitse scholen geleverd

TEVENS KUNNEN WIJ UW RUIMTE VOORZIEN VAN EEN CO2-, TVOC- EN FIJNSTOFMETER, DIE UW LUCHTKWALITEIT NAUWKEURIG IN DE GATEN HOUDT.

Kerkweg 14, 3465JJ Driebruggen • 06 42151578 • info@alpenair.nl

Voor de klas? = Waardevol werk!

docent worden.vanlodenstein.nl

Zoek je werk dat ook in 2022 betekenis heet? Als docent geef je riching aan jonge mensen. Je investeert in hun toekomst. Dat noemen wij ‘goed voor nu en later’.

Met goede begeleiding voor starters!

LOCATIE: AMERSFOORT BARNEVELD EDE HOEVELAKEN KESTEREN

VERDIEPING

Boost je brein, ontdek je mindset en leer beter leren Maarten Dijkstra

beeld Roel Ottow

Anderhalve kilo weefsel dat miljarden megabytes aan informatie bevat en gedachten, gevoelens en bewegingen aanstuurt. Dick Kraaij, docent en neurowetenschapper, dook jarenlang in onze grijze cellen om te snappen hoe ze werken en hoe je ze kunt trainen. Hij komt nu met verrassende leertips. Voor docenten én leerlingen.

8 JANUARI 2022

a het vwo volgde de nu 55-jarige Kraaij de lerarenopleidingen biologie en natuurkunde. Hij raakte geboeid door onze hersenen en wilde daar meer van weten. Bij het Brain Center Rudolf Magnus van het UMC Utrecht en bij het Amsterdam UMC dook hij jarenlang in de duistere diepten van onze grijze cellen, waarna de neurowetenschapper promoveerde op ‘zijn’ dendrieten, axonen en transmitters. Na uitstapjes naar verschillende Nederlandse universiteiten en hbo’s, waaronder de Christelijke Hogeschool Ede, ging hij als docent biologie en natuurkunde op het Ichthus College in Veenendaal aan de slag, omdat hij het mooi vond om zijn kennis op leerlingen over te dragen. Daarbij maakt hij tot op de dag van vandaag gebruik van de kennis die zijn ‘brainstormperiode’ heet opgeleverd. „Ons hersenen zijn zó bijzonder”, vertelt Kraaij enthousiast. „Ze bevatten zo’n 85 miljard cellen die allemaal contact met elkaar kunnen maken: één groot neuraal netwerk. Elke cel bevat korte en lange uitlopers, dendrieten en axonen, die zich uitstrekken naar de uitlopers van andere cellen. Ze geven boodschappen aan elkaar door, óver de synaptische spleet die hen van elkaar scheidt. Leren is eigenlijk: informatie

Het brein bevat 85 miljard cellen met dendrieten en axonen

op zo’n manier sturen dat die zo snel mogelijk de juiste hersendelen bereikt. Hoe beter je je brein traint, hoe sneller dat gaat. Vergelijk het met het bouwen van een brug over een ravijn. De touwtjes over de synaptische spleet veranderen door veelvuldig gebruik langzaam maar zeker in brede bruggen en de bospaadjes door het brein in snelwegen. Dat is de manier waarop we leren, onthouden en gedrag en emoties vormen.” Limbisch systeem Maar hóé train je je brein dan? Hoe leer je het best? Kraaij: „Je moet weten dat onze hersenen meer zijn dan een opslaggebied voor gegevens. Zo bevatten ze ook een limbisch systeem, dat gevoelens als angst, blijdschap en dankbaarheid creëert. Uit onderzoek blijkt dat je veel beter leert wanneer je positieve emoties ervaart. Wie zegt: „Leren hoet niet leuk of betekenisvol te zijn” heet het absoluut mis.” De docent pleit dan ook voor lessen die aansluiten bij de interesses van leerlingen. „Wordt er ingespeeld op belangstelling en positieve herinneringen, dan gaan we dopamine, oxytocine en adrenaline afgeven. Die stofen geven je een gevoel van waardering en beloning en laten je in beweging komen; je raakt gemotiveerd.” Dat laatste levert wel meteen een probleem op, want hoe enthousiast je ook wordt, in het Nederlandse onderwijssysteem moet je –meestal– stil op je plek blijven zitten. „Leerlingen kunnen dan niks met alle stofen die vrijkomen. Het lichaam wordt alert en energiek en wil wat doen, maar mag dat niet. Wie daar niet mee kan omgaan, krijgt vaak onterecht een stickertje opgeplakt: ADD of ADHD.”

ij aa Kr k ic ld D b ee

Meerdere ingangen Behalve inspelen op belangstelling moet een docent volgens Kraaij meerdere ingangen naar

8 JANUARI 2022

beeld Roel Ottow

8 JANUARI 2022

het brein benutten: multisensorisch leren. „Hersenen willen horen, zien, voelen, proeven én ruiken. En die laatste vier zintuigen gebruiken we in het onderwijs lang niet altijd. Jammer, want elke ingang voert naar een ander hersengebied, waardoor informatie op meerdere manieren verwerkt en opgeslagen kan worden. Bovendien werkt bij de ene leerling de ene ingang veel beter dan de andere. Luister bij een vak als Engels dus eens naar een favoriet lied. Dat bereikt het auditieve hersengebied, dat dicht bij het gevoelscentrum ligt, waardoor het gemakkelijk emoties oproept.”

„Beloon positief gedrag en processen, al leiden die niet tot het goede antwoord” Dick Kraaij, docent en neurowetenschapper

Wat kun je met leerstijlen? an Kaldeway (64) is als associate lector verbonden aan de pabo van de Christelijke Hogeschool Ede. Hij geeft er onder meer colleges over didactiek. Het idee dat mensen op verschillende manieren leren heeft oude papieren, vertelt hij. „In de 16e eeuw was er al een Spaanse arts die drie intelligenties onderscheidde en rond 1800 spraken onderwijskundigen al over hoofd-, harten handenleerlingen. Met name christelijke scholen doen dat overigens nog steeds. Die indeling is dan ook niet achterhaald en sluit mooi aan bij het liefhebben met je hele hart, ziel, verstand en kracht.” Een van de grote namen uit recent onderzoek naar leerstijlen is de Amerikaanse David Kolb. Hij onderscheidt vier typen leerders: doeners, denkers, beschouwers en beslissers. Kaldeway kan zich daar wel in vinden, maar waarschuwt voor simpel hokjesdenken en voor het beperken van een algemene manier van denken tot een stijl van leren in een onderwijssetting. Hij spreekt zelf liever van mindsets of denkvoorkeuren en onderscheidt er vier: kunstzinnig, ambachtelijk, wetenschappelijk en filosofisch. Ze komen voort uit scores op twee assen:

eentje die loopt van zeer convergent –gericht op één standaardoplossing– naar zeer divergent –gericht op meerdere oplossingen– en eentje die loopt van zeer concreet tot zeer abstract denkend. Kunstzinnige mindsets scoren hoog op divergent en concreet, ambachtelijke hoog op convergent en concreet, wetenschappelijke hoog op convergent en abstract en filosofische hoog op divergent en abstract. Ook nu wil Kaldeway relativeren: „Vaak is de ene dimensie dominanter dan de andere, maar sommige mensen scoren bij beide assen in het midden. Bovendien wil deze indeling niet zeggen dat je niet op een andere manier kunt (leren) denken.” Muziekbranche Om de vier types concreter te maken gebruikt Kaldeway het voorbeeld van verschillende mensen in de muziekbranche. „Degene met de kunstzinnige mindset is de violist: hij is beeldend ingesteld en houdt van schoonheid. Degene met de ambachtelijke mindset is de vioolbouwer: hij is praktischer en maakt instrumenten die aan technische eisen voldoen. Degene met de wetenschappelijke mindset is de mu-

8 JANUARI 2022

sicoloog: hij verzamelt historische en theoretische informatie. Degene met de filosofische mindset is de muziekfilosoof: hij denkt na over principes en verbanden in de muziek.” Ondanks alle nuanceringen is het volgens Kaldeway goed om als docent en leerling rekening te houden met denkvoorkeuren. „Als je weet wat jouw mindset is én op welke mindset een opdracht een beroep doet, snap je wanneer je van je voorkeursmanier moet afstappen om tot resultaten te komen. Stel dat je bij een som op een wetenschappelijk manier moet denken –logisch redenerend met oog voor detail– en je hebt zelf een kunstzinnige mindset, dan moet je dus omschakelen naar een ander circuit. Blijf dan niet denken: mijn manier is de beste. Omschakelen is lastig, maar niet onmogelijk en je kunt het trainen.” Hoe dat werkt? De lector geeft twee voorbeelden. „Ik ontmoette ooit een student ergonomie die moeite had met het leren van theoretische begrippen. Ik heb hem aangeraden om eerst filmpjes bij die begrippen te kijken en pas daarna de theorie te bestuderen. Dat werkte. Hij kon nu de gegevens ophangen aan beelden. Ik heb ook

De neurowetenschapper weet bij elk vak wel een voorbeeld van afstemming op leerstijl te bedenken. Plaatsnamen aanleren bij topografie? „Maak van leerlingen postbezorgers die op meerdere plaatsen pakketjes moeten bezorgen. Wat is de handigste route? Welk pakketje zet je eerst in de laadbak en welk daarna?” Parabolen bij wiskunde? „Eh… stop zaadjes in een bloempot en meet elke week hoeveel centimeter de plantjes groeien. Op een horizontale as zet je de dagen en op de verticale as het aantal groeicentimeters. Stel dan vragen: Kwam er elke dag hetzelfde bij

In de derde plaats moeten docenten hun lessen afstemmen op de leerstijlen van hun leerlingen, vindt Kraaij. Hij ziet daarbij doeners, denkers, beslissers en dromers voor zich. „Maak lessen voor al die types betekenisvol. Dat kan op meerdere niveaus. Haal voor leerlingen die iets concreets willen aanraken context de klas in. Dat is het materiële niveau. Nieuwe woorden aanleren? Zoek er voorwerpen bij. Laat leerlingen ernaar kijken en ga daarna in gesprek. Bij dat laatste ben je op het verbale niveau bezig en bedien je de denkers, beslissers en dromers.”

eens een leerling begeleid die vastliep met het lezen van lastige teksten. Hij las zeer gedetailleerd en ging pas verder met de volgende alinea als hij het deel ervoor helemaal snapte. Ik heb met hem geoefend in globaal lezen om eerst de grote lijn te begrijpen.” Projectonderwijs Een didactische aanpak waarbij alle mindsets tot hun recht komen is volgens de CHE-docent het zogenoemde projectonderwijs, waarbij er vakoverstijgend gewerkt wordt. „Neem een project waarbij er een maquettedorp wordt gemaakt. Sommige leerlingen zijn heel goed in bouwen, anderen in informatie zoeken en ordenen, weer anderen in het interviewen van personen.” Veel docenten zullen intuïtief wel weten hoe hun leerlingen in elkaar zitten, schat de lector in. Toch is het volgens hem wel handig dat ze er nog beter van bewust zijn welke mindsets er in hun klassen aanwezig zijn. „Dan kun je nog creatiever op zoek naar oplossingen: meerdere opdrachten ont-

dan met de docent en zeg dat je de opdracht moeilijk vindt en vraag of hij/zij tips heeft.”

beeld

ay ew ald K n

werpen die elk bij een andere mindset aansluiten of leerlingen helpen om van mindset te switchen.” Leerlingen zelf zouden wat hem betreft steeds moeten bedenken: wat is mijn mindset en op welke mindset doet deze opdracht een beroep? „Kijk dan of je je favoriete leermanier moet aanpassen. Als dat lastig is, overleg

8 JANUARI 2022

Ervaren Overigens gaat het switchen van mindset bij de meeste mensen makkelijker naarmate ze ouder worden. Kaldeway: „Ik was op de middelbare school een echte bètajongen. Toch heb ik gekozen voor een pedagogische opleiding. Op de pedagogische academie merkte ik dat mijn manier van leren niet goed paste. Later, op het conservatorium, moest ik het weer anders aanpakken. We kregen de opdracht om tegenstemmen bij een melodie te componeren. Ik probeerde vanuit een wetenschappelijke benadering álle mogelijkheden op een rij te zetten en logisch te denken, maar dat lukte niet: ik moest experimenteren en ervaren.” Benieuwd welke mindset jij hebt? Kijk op che.nl/lectoraten/ opleiding-leraar-basisonderwijssamen-divers en doe daar de test.

WERKEN ÉN LEREN VOOR KEUKENMONTEUR Als DB KeukenGroep zijn wij trots op onze - ruim 60 - keukenmonteurs. Het zijn vakmannen die wekelijks bij klanten een mooi product opleveren. Hun rustige, nette en nauwkeurige manier van werken is de basis van onze hoge klanttevredenheid. Ben jij een handige jongen die zijn hoofd er goed bij houdt als je met je handen werkt? En wil je graag werken met hout, metaal en elektro? Word dan keukenmonteur en volg bij ons de BBL-opleiding Keukenmonteur! Wij bieden je een gedegen opleiding waarbij je het vak tot in detail leert.

MEER WETEN? Kijk voor meer informatie op werkenbijdbkeukengroep.nl

9,7

HAARLEM NUNSPEET

ANOVI

TIC UTRECHT

RIJSSEN

BERKEL EN RODENRIJS

Ruim 2140 beoordelingen Qasa.nl | december 2021

KESTEREN SINT-ANNALAND

GOES

werkenbijdbkeukengroep.nl

ken ze een ”growth mindset”, gericht op groei, in plaats van een ”ixed mindset”, gericht op niet falen. Bied behapbare leertaken op niveau, in de zone van naaste ontwikkeling. Beloon positief gedrag en processen, ook al leiden die niet meteen tot het goede antwoord. Laat leerlingen elkaar helpen en niet elkaars concurrent worden.”

Plannen Hoewel veel zaken het best op jonge leetijd geleerd kunnen worden, geldt dat niet voor alles. Het limbisch systeem ontwikkelt zich sneller dan de prefrontale cortex, de dirigent van het brein, waardoor leerlingen in de puberteit soms uit de bocht vliegen, aldus de neurowetenschapper. „Ze kunnen dan gewoon nog niet zo goed plannen en de gevolgen van hun keuzes niet overzien. Check dus of ze huiswerk noteren. Bied structuur en vertel vooraf wat het huiswerk is. Je verwacht van een baby toch ook niet dat hij vóór zijn eerste jaar loopt als je weet dat zijn beenspieren nog niet ontwikkeld zijn?!” Wat leerlingen zélf kunnen doen om beter te leren? „Probeer antwoord te krijgen op de vraag: wat vind ik leuk, wat past bij mij? Vind manieren van leren die je positieve energie geven. Zoek uit welke leerstijl je hebt: doener, beslisser, denker, dromer. Probeer daar rekening mee te houden als je voor vakken aan het blokken bent. En probeer meerdere zintuigen te gebruiken.”

el be

tt lO oe R d

of gaat de groei steeds sneller? Is die eindeloos of zit er een grens aan? Gaat het plantje misschien zelfs afnemen in groei?” Kromme bananen Kraaij snapt dat zulke lessen veel meer tijd en energie kosten dan een lesje uit de methode, „maar ja, ze leveren ook veel meer op!” Hij noemt ter illustratie een les die hij ooit op de Marnix Academie in Utrecht gaf. „In de ene les vertelde ik feitelijk, droog wie de uitvinder van de batterij is. In een andere les legde ik uit waarom bananen krom zijn. Ik toonde een ilm, ik liet leerlingen bananen zien en aanraken en ik vertelde en toonde dat de zware bloemen van een bananenplant naar beneden hangen, maar dat de vruchten later naar de zon groeien. Het jaar erop jaar vroeg ik de klas: „Wie was de uitvinder van de batterij?” Bijna niemand wist het antwoord. Daarna vroeg ik waarom bananen krom zijn. Driekwart herinnerde zich dat.” Terwijl er in het Nederlandse onderwijssysteem veel aandacht voor prestaties, cijfers en scores is, is dat volgens de docent niet altijd handig met het oog op het leerrendement. „Het limbische systeem, ons gevoelscentrum, ligt dicht bij het kortetermijngeheugen, de hippocampus. Dat betekent onder meer dat je angst creëert als je leerlingen te moeilijke opdrachten geet en productgerichte eisen stelt. Wees daarom meer procesgericht en vraag hóé leerlingen zaken hebben aangepakt. Laat ze in groepjes werken, want zaken aan elkáár uitleggen is minder spannend dan ze aan de docent te moeten vertellen. Geef studenten positieve leerervaringen. Dan berei-

Geen brieje Ter illustratie gebruikt de Veenendaalse docent het begrip ”elektron”, een negatief geladen deeltje. „Maak er eens een woordweb bij. Bekijk een ilmpje van een stroomschakeling. Lees er een artikel over. Ons brein is geen brieje waarop alle info op één plek staat opgeslagen. Het is een neuraal netwerk met vele takken. Gebruik dan ook meerdere ingangen van het brein om zaken beter te onthouden. Als je de ene ingang bent vergeten, dan kun je de andere nog gebruiken om de puzzel compleet te krijgen.”

„Gebruik meerdere ingangen van het brein om zaken beter te onthouden” 37

8 JANUARI 2022

SCHOONHEID

Arcadië Sarah van der Maas

r zijn schoolboeken waaruit je kunt leren en schoolboeken waaruit je leert kunnen. Van het eerste soort is bijvoorbeeld ”Geschiedenis van de oorlogvoering in de twintigste eeuw”, van het tweede ”Toegepaste wiskunde voor het hoger onderwijs” (hoewel ook dat een kwestie van interpretatie blijt). De schoolroman vormt echter een klasse apart. Licht idealistisch of zwart dystopisch, rauw-realistisch of zoet-nostalgisch – het klaslokaal is in de literatuur haast even veelbezongen als in de klassieke oudheid het verloren paradijs Arcadië, een legendarische landstreek waar het altijd zomer zou zijn. Neem ”Schoolidyllen” van Top Naef, het nu eens lichtvoetige, dan weer dramatische verhaal van vijf vriendinnen op een laat-19e-eeuwse meisjesschool, die streken uithalen met de waterleiding op de gang, elkaar fuiven op gebakjes in een taartjeszaak

8 JANUARI 2022

beeld Sarah van der Maas

en onvermijdelijk verliefd worden op de verkeerde. ”Schoolidyllen” beschrijt een schooltijd die we nooit hebben gehad en toch allemaal kennen. Er bestaat op de middelbare nu eenmaal een zeker decorum of keurslijf waarin we onszelf massaal (on)bewust persen. Een typisch gevalletje kip en ei. Kalk je in de derde harten met pijlen in je schrit omdat je veertienjarige natuur je dat oplegt, of omdat álle derdeklassers het doen? Zeker is dat zulke rituelen en symbolen al generaties lang een vorm van houvast geven in de orkaanmachine die puberteit heet – en niets demonstreert dat beter dan de schoolagenda. Ik kreeg ’m in de eerste klas. Het was een groots moment. Weliswaar had ik in groep zeven al een zakboekje in mijn bezit gehad (er stond ”topo” in, en ”Zondag 12”, en een klein uitroeptekentje op de dag dat mijn jongste broertje geboren zou worden), maar dit was van een heel andere orde. Zo’n middelbareschoolagenda, compleet met lesrooster, cijferlijst en

8 JANUARI 2022

Ik kreeg m’n agenda in de eerste klas. Het was een groots moment

telefooncirkel, was als een overgangsrite: hij wijdde jou in en jij wijdde hem in door in de notitieruimte als een malle repertoiremoppen te verzamelen zoals ”School is net de zee; elk uur een andere kwal”, want dat recht had je nu verworven. Het is ongeëvenaard hoe snel je je de mores van een brugklasser eigen maakt. Wie kwam er bijvoorbeeld als eerste op het idee om een bladzijde van je agenda om te vouwen tot een opbergvakje voor je geodriehoek? Wat maakte het eerder regel dan uitzondering om je liefde openlijk, hoewel in bedekte termen, in diezelfde agenda te verklaren, hoewel je wist dat die de volgende les weer drie rijen ver werd doorgegeven omdat je in de vrije ruimte een melige conversatie in msn-taal met je vriendinnen onderhield? („Huhhh? Wie iz Mossel? Ben juh verliefd ofzo hahaha xD.”) Helaas – de zomer bleek tijdelijk. Ruw stootte werkelijkheid idylle van de troon op momenten dat de geodriehoek daadwerkelijk van pas

8 JANUARI 2022

beeld Sarah van der Maas

moest komen en de lege regels zich vulden met biologierepetities, Engelse leesopdrachten en werkstukken aardrijkskunde. De échte heimwee slaat pas toe als je de deur van de garderobe voor de laatste keer achter je dichttrekt. Verlangen is het zoetst als het voorbij is: zacht met een bittertje. Met 18 ben je niet te jong voor nostalgie; juist in je jeugd volgen de levensfases elkaar snel en onherroepelijk op. Nergens word je zo snel ouder als op school. En jij bent niet de enige die verandert. Ook het onderwijs past zich in rap tempo aan. Zag het klaslokaal er tientallen jaren lang grofweg hetzelfde uit, nu maken krijt- en witborden plaats voor smartboards, lesboeken voor laptops, briejes door de klas voor stiekeme mailtjes. Soms maak ik me zorgen over het Arcadië van de toekomst. Mijn jongste broertje heet nooit een agenda gehad. Zijn lesrooster, zijn huiswerk en zijn cijfers staan allemaal online. De msn-taal is verdwenen. Een telefooncirkel heet hij niet meer. Een geodriehoek nog wel…

8 JANUARI 2022

Over de auteur Sarah van der Maas (1995) studeerde algemene en sociale geschiedenis in Leiden en Groningen. Verhalen vertellen is haar passie: of die zich nu afspelen in een ver en vreemd verleden of om de hoek van de straat.

de Ontdek heologie T r e st (pre)ma nze tijdens o

SCHTING VOORLI EN DAG 2022

Wij geloven... in roeping Veel mensen voelen een roeping. Van God, van de kerk of van de samenleving. Roeping komt voort uit geloof of vanuit een persoonlijke drijfveer. Voel jij je geroepen? Geloof is wat wij onderzoeken en waar wij onszelf en anderen op bevragen. Wat anderen geloven maakt ons nieuwsgierig. Wij geloven. En omdat wij geloven, willen we steeds meer weten.

info > www.pthu.nl

Protestantse Theologische Universiteit

Inspiring wisdom

Bezoek de online open dag > Met o.a. een 360 graden tour Digitale bijeenkomsten

OPEN DAGEN Verken erken het Calvijn!

Ga voor informatie en video’s naar

www.calvĳncollege.nl

Tijdens de digitale voorlichtingsavonden en open dagen staan we klaar om uw en jouw vragen te beantwoorden. Op onze website www.wartburg.nl/groep8 volgt binnenkort meer informatie.

Locatie

Guido de Brès

Marnix

maandag 31 januari 2022 voorlichtingsbijeenkomst, 19.30 uur

dinsdag 25 januari 2022 voorlichtingsbijeenkomst, 19.45 uur

vrijdag 4 februari 2022 open avond, 19.00 uur

zaterdag 29 januari 2022 open dag, 10.00 uur

Locatie

Revius

De Swaef

zaterdag 15 januari 2022 open dag, 10.00 uur

dinsdag 18 januari 2022 open avond & voorlichtingsbijeenkomst, 19.15 uur

dinsdag 25 januari 2022 voorlichtingsbijeenkomst, 19.45 uur

De Zeeuwse reformatorische scholengemeenschap voor pro | vmbo | havo | atheneum | gymnasium

De conclusie van kwaliteitsonderzoek van de inspectie op meerdere schoollocaties: Uitdagend onderwĳs met goede begeleiding in een vriendelĳke sfeer!

> wartburg.nl/groep8

PORTRET

Op latere leetijd terug de collegebanken in Henrieke Boers

Ze geven een tentamen voorrang op huishoudelijke klusjes, volgen ’s avonds college en combineren hun studie met een deeltijdbaan. Hoe is het om als student ‘op leetijd’ weer in de studieboeken te duiken? „Ik merk wel dat mijn hersencellen niet meer zo jong zijn als twintig jaar geleden.”

8 JANUARI 2022

Vind jouw droombaan tussen de schoolbanken! Op zoek naar betekenisvol werk? Ga aan de slag als leerkracht op één van onze mooie scholen in Veenendaal! Kom kennismaken of kijk snel op:

gavescholen.nl/vacatures

OPEN DAG Gouda za 29 jan (Let op: gewijzigde datum!) 09.30 - 13.00 uur Leiden za 22 jan Let op: ond er voorbeho 09.30 - 12.00 uur ud van aangesch Lekkerkerk za 29 jan erpte coronamaa 9.30 uur - 12.00 uur tregelen

VOORLICHTING VOOR OUDERS & GROEP 7/8 LEERLINGEN

Gouda woe 16 feb vwo+/gymnasium/tto 19.45 uur

HOOGTE

PUNT VAN HET JAAR

driestarcollege.nl VERHUUR ACCOMMODATIES

NIEUW Elektrische laadpaal Uitbreiding aantal GlampCamp’s

Informatie over kerkdiensten, kerkelijke gemeenten en voorgangers

Ingerichte De Waard tenten

GLAMPCAMP LUXE SAFARITENTEN OVERDEKT ZWEMBAD RECREATIETEAM IN HET MOOIE VECHTDAL RUIME KAMPEERPLAATSEN PRIVÉ SANITAIR

WWW.DEKLIMBERG.NL • 0523 - 26 19 55 • HARDENBERG

er ho lt

om m e be

n to An , RD

Kees Eijkelboom (45)

... staat sinds kort weer voor de klas ijn schoolloopbaan en carrièrepad zijn naar eigen zeggen niet standaard. Na de mavo, tuinbouwschool, twee jaar havo, de pabo in deeltijd en een aantal jaren werken als hovenier, op een accountantskantoor en in het onderwijs in Zuid-Afrika en Nederland, kwam Kees Eijkelboom bij stichting Friedensstimme terecht. Maar na negen jaar als bureaucoördinator was hij eraan toe om zichzelf verder te ontwikkelen. „Ik denk dat de mens geschapen is om te woekeren met zijn talenten. Ik heb goed nagedacht over wat Gods bedoeling met mijn leven is. Verder nam ik mijn voorliefde voor taal en lezen mee in mijn beslissing.” In de afgelopen zomervakantie solliciteerde hij op een vacature voor een docent Nederlands bij het Hoornbeeck College in Gouda. Eijkelboom werd

aangenomen. Om zijn lesbevoegdheid te behalen, volgt hij nu de lerarenopleiding Nederlands aan de Driestar hogeschool in Gouda. Hij kon kiezen voor een verkorte zijinstroomroute, maar vindt het mooi om de diepte in te duiken. Daarom doet hij de opleiding in vier jaar. „Op dinsdag- en donderdagavond heb ik college en daar geniet ik erg van. Ik vind het ijn om bezig te zijn met mijn hersenen en om iets voor de studie te moeten doen. Het is veel leer- en leeswerk en dat vereist een strakke planning. Tegelijkertijd is het belangrijk om er niet al te strak mee om te gaan. Als ik een keer iets niet af krijg, ga ik wat langer door of kom ik de volgende ochtend eerder uit bed. Wel merk ik dat mijn hersencellen niet meer zo jong zijn als twintig jaar geleden. Sommige dingen, zoals zinsanalyse en zinsontleding, gingen

8 JANUARI 2022

me vroeger gemakkelijker af dan nu. Aan de andere kant vind ik het eenvoudiger om lange en moeilijke teksten te lezen dan de meeste van mijn jongere medestudenten.” Eijkelbooms vrouw en vier kinderen reageerden positief op de carrièreswitch van hun man en vader. „Als gezin houden we van taal en lezen. Mijn kinderen vinden het alleen maar logisch dat ik iets met de Nederlandse taal ga doen. Ze geven me zelfs adviezen over hoe ik als docent voor de klas moet staan en wat ik vooral niet moet doen.” Het lesgeven is even wennen, vindt Eijkelboom. „Van nature ben ik introvert. Daardoor kost het me veel energie om voor een klas te staan en in een dynamisch team mee te draaien. Maar ik kan erg genieten van de contacten met leerlingen en ik vind het mooi om iets voor hen te kunnen betekenen.”

Werkend leren bij Vlastuin Group Hoewel we in een roerige ijd leven, blijt metaaltoeleverancier en trailerfabrikant Vlastuin Group op zoek naar goede vakmensen en naar jongeren die juist het vak willen leren. Betuwnaar Max Harteman (18 jaar) valt onder de laatste groep. Hij starte tweeënhalf jaar geleden de BBL-opleiding Logisiek bij Vlastuin Group. Onlangs nam hij zowel de diploma’s voor niveau 2 als 3 in ontvangst. De diploma’s bleken geen eindstaion: Max volgt inmiddels de BBLopleiding Allround Construciebankwerker & Lasser. Hiervoor gaat hij twee dagen in de week naar school en werkt hij drie dagen bij Vlastuin Group. Laatstgenoemde betaalt zijn opleiding. Veroverde de techniek plotsklaps je hart? ‘Inderdaad! Als leerling-logisiek verzamelde ik de onderdelen, kwam op alle afdelingen van Vlastuin en raakte onder de indruk van de producten. Logisiek voelde niet af, ik wilde meewerken aan de mooie eindproducten!’ Hoe kwam je bij Vlastuin Group terecht? ‘Voor de middelbare school moest ik ergens stage lopen. Omdat ik niet precies wist wat ik wilde, koos ik voor Vlastuin vanwege de brede mogelijkheden. Na mijn stageperiode vertelden ze dat ik ook een BBL-opleiding bij hen zou kunnen volgen. Dat leek me wel wat!’

Waarom koos je voor nóg een derde BBL-opleiding? ‘Ik zat in het ritme van leren en Vlastuin bood mij de kans. Als je die kans krijgt, moet je hem grijpen!’ Raad je het anderen jongeren aan om bij Vlastuin Group te werken? ‘Jazeker! Als je gemoiveerd bent, goed je best doet, dan wordt dat hier beloond en heb je hier een hele goede, brede en uitdagende werkomgeving. Het komend jaar krijg ik bijvoorbeeld de kans om op alle afdelingen te werken, om zo breed mogelijk ervaring op te doen. Op al deze afdelingen helpen collega’s me en hoef ik niet bang te zijn om een minder slimme vraag te stellen. Het is écht een familiebedrijf, ondanks de grote.’ Wat vind je tot dusver het leukste? ‘Lassen!’ Vlastuin Group B.V. Hogeveldseweg 5A 4041 CP Kesteren 0488 482 194 info@vlastuin.nl www.werkenbijvlastuin.nl

(TOEKOMSTIGE) VAKMENSEN GEZOCHT Vlastuin Group vervaardigt eigen producten, waaronder de bekende trailermerken D-TEC, Bulthuis en Vogelzang, maar ook halfabricaten en lassamenstellingen voor Europese fabrikanten. Een landbouwmechanisaiebedrijf maakt de groep compleet. Vlastuin zoekt vakmensen of mensen die opgeleid willen worden tot een goede vakman. Kijk voor meer informaie op www.werkenbijvlastuin.nl.

W al

e be

an sv ee C d

Anke Preesman-Vlaardingerbroek (65)

... was vijftig toen ze afstudeerde e werkte in het gemeenteziekenhuis te Sliedrecht, maar toen Anke Preesman op twintigjarige leetijd trouwde en daarna zwanger werd, stopte ze met werken. „Mijn man en ik kregen vijf kinderen. Ik was fulltime moeder en huisvrouw en dat vond ik een prachtige baan.” Toch begon het na een aantal jaren te kriebelen. In 1994 werd het verpleeghuis Salem in Ridderkerk geopend. Preesman solliciteerde als vrijwilligster en bracht bewoners van hun kamer naar de kapster die verderop in het tehuis zat. „Ik vond het jammer dat ik als vrijwilligster mensen niet naar de wc mocht helpen of verzorgen. Daarom solliciteerde ik in 1998 als oproepkracht. Ik kwam aan het bed te werken, op een afdeling met dementerende ouderen. Het was ijn om iets voor hen te kunnen betekenen.”

Na drie jaar als oproepkracht vond Preesman de combinatie van het werk en haar gezin lichamelijk gezien steeds zwaarder worden. Daarom volgde ze, samen met haar achterbuurvrouw, een opleiding tot doktersassistente. „Daarna werkte ik als doktersassistente op de poli psychiatrie en de poli geriatrie in het Albert Schweitzer Ziekenhuis in Dordrecht. Ik maakte afspraken en ik plande onderzoeken in, maar ik miste het echte contact met patiënten.” Daarom besloot Preesman dat ze de opleiding maatschappelijk werk en dienstverlening wilde volgen. „Mijn man heet me hierin enorm gesteund. Op mijn 47e, in 2003, begon ik aan de opleiding. Ik ging één dag per week naar de Christelijke Hogeschool in Ede en ik liep twee dagen per week stage op de psychiatrische afdeling in het Albert Schweitzer Ziekenhuis. Daarnaast

8 JANUARI 2022

werkte ik nog enkele uren per week op de poli in het ziekenhuis. Onze kinderen reageerden positief op mijn studie. Ik had een eigen kamertje boven, waar ik ongestoord kon studeren. Mijn man heet in die periode heel veel gedaan voor ons gezin. Ik ben hem dankbaar dat ik de stap mocht zetten om te gaan studeren. Dat was in die tijd niet standaard voor een getrouwde vrouw.” Vier jaar later behaalde Preesman haar diploma, waarna ze met veel plezier bij de Stichting Gereformeerde Jeugdzorg heet gewerkt als gezinsvoogd. Na vier jaar solliciteerde ze op een vacature voor maatschappelijk werker bij Salem. „Toen ik werd aangenomen heb ik nog een eenjarige post-hbo-opleiding tot ouderenadviseur gevolgd. Ik geniet van mijn werk bij Salem, omdat ik hierin iets voor anderen kan betekenen. Ik ben God dankbaar voor hoe Hij mijn leven geleid heet.”

MAAK KENNIS MET ONZE SCHOOL TIJDENS HET ONLINE EVENT OOK VOOR INSTROOM BOVENBOUW

DONDERDAG

20 januari 19:30 tot 21.00 UUR www.gomarus.nl

er ho lt

om m e be

n to An , RD

Arjan Duijzer (36)

... switcht van ICT naar hulpverlening ij heet een heuse carrièreswitch gemaakt: van sotwareontwikkelaar naar hulpverlener. Arjan Duijzer heet een achtergrond als ICT’er, maar zit sinds september weer in de collegebanken voor de deeltijdstudie social work aan de Christelijke Hogeschool Ede. Een linke verandering. „Ik had al langer de wens om iets voor mensen en de maatschappij te betekenen en psychologie heet me altijd geïnteresseerd. Mede door de coronapandemie zie ik steeds meer mensen met psychische problemen. Ik wil mensen graag helpen om daarmee om te gaan.” Hij belde verschillende mensen die werkzaam zijn in de hulpverlening om ze te vragen naar hun ervaringen. „Ook vanuit het geloof was ik ermee bezig. Wat is de weg die ik moet gaan? Uiteindelijk besloot ik om social work

te gaan studeren.” De vader van drie kinderen studeert veel thuis en heet eens per drie weken een contactdag op school. Hij vindt het ijn om docenten te zien, colleges te volgen en contact te hebben met medestudenten. Naast zijn studie werkt Duijzer nog drie dagen per week in de ICT. Verder loopt hij één dag per week stage. De overige dag gebruikt hij om thuis te studeren. „Ik heb deze keuze uitvoerig met mijn vrouw besproken en zij steunt mij volledig. De studie is goed te combineren met mijn werk en het gezinsleven, maar ik moet wel keuzes maken in wat ik wel en niet doe. Zingen is mijn passie en ik ben lid van een kamerkoor, maar daar ben ik voorlopig mee gestopt.” Op dit moment loopt Duijzer voor zijn studie stage bij Huizen van Hoop in Gorinchem, een instelling waar

8 JANUARI 2022

mensen met psychiatrische of verslavingsproblematiek begeleid wonen. Daar loopt hij mee met hulpverleners. „Zo maak ik kennis met het groepswerk. Ik vond het spannend om te beginnen, want het is een totaal andere omgeving dan waarin ik normaal gesproken werk. Ik maak bijvoorbeeld crisissituaties mee en ik heb gesprekken met bewoners: dat is mooi om te doen.” Het studeren bevalt Duijzer goed. „Het is leuk en leerzaam. Wel voel ik een druk om er steeds mee aan de slag te gaan. Maar ik ben gemotiveerd, dus dat gaat vanzelf. In de eerste weken van de studie kreeg ik veel informatie te verwerken en moest ik allerlei nieuwe systemen leren kennen, maar nu weet ik hoe alles werkt. Ik hoop me de komende tijd verder te ontwikkelen en me door middel van stages te oriënteren op een baan die bij me past.”

Hé zorgtalent ! Klopt jouw hart voor het zorgen voor de ander? Ben je benieuwd of het werken in de zorg bij jou past? Loop een dagje mee binnen één van onze locaties!

Interesse? Neem contact op met Marieke Smits: " 06 21 13 68 91 ! m.smits@cedrah.nl

Bekijk onze video en ontdek wat wij doen!

Kijk ook eens voor al onze interessante vacatures op: werkenbij.cedrah.nl

Ik vind mijn papa echt een leraar

Ontdek of een baan in het onderwijs bij je past en kom een uurtje voor de klas!

7 t/m 11 februari 2022 UURTJE VOOR DE KLAS.NL

er ho lt

om m e be

n to An , RD

Mirjam Smelt (51)

... ontwikkelde zich tot wijkverpleegkundige e was zestien toen ze de havo afrondde en wilde graag verpleegkundige worden. Maar omdat ze te jong was om een opleiding tot verpleegkundige te volgen, ging Mirjam Smelt aan de slag voor een uitzendbureau. Na een haljaar werd ze aangenomen op de abonneeservice van het Reformatorisch Dagblad. „Daar heb ik met veel plezier gewerkt. Het idee om de zorg in te gaan verdween naar de achtergrond, omdat ik al vrij jong verkering kreeg en we op den duur trouwplannen hadden. Toen mijn oudste kind geboren werd, ben ik volledig gestopt met werken.” Nadat ze twaalf jaar lang niet had gewerkt, ging de inwoner van IJsselmuiden in 2003 ongediplomeerd en onervaren aan de slag in de thuiszorg. Daar mocht ze alleen basiszorg verlenen. „Ik waste cliënten, hielp hen

met douchen en trok hen steunkousen aan. Na verloop van tijd mocht ik een interne opleiding gaan doen die speciiek gericht was op de thuiszorg. Omdat ik graag meer verantwoordelijkheid wilde krijgen op het werk, begon ik in 2012 aan een deeltijd mbo-opleiding niveau 3 verzorgende IG aan Landstede in Zwolle. Deze opleiding duurde anderhalf jaar. Ik mocht verpleegtechnische handelingen gaan verrichten, zoals medicatie uitdelen, katheteriseren en insuline spuiten.” Smelt wilde zich graag verder ontwikkelen in haar vak. Daarom volgde ze een mbo-opleiding verpleegkunde niveau 4 aan het Deltion College in Zwolle. „Ik ging één dag per week naar school en op de overige dagen werkte ik of liep ik stage. Tijdens deze opleiding leerde ik meer over onder andere anatomie en ziekteleer. In 2019 rondde

8 JANUARI 2022

ik deze opleiding af. Omdat ik graag zelf beslissingen op het werk wilde nemen, ben ik meteen doorgegaan met de hbo-opleiding verpleegkunde aan de Hogeschool Viaa in Zwolle. Als het goed is, krijg ik mijn hbo-diploma in februari 2022.” Het studeren was soms zwaar, vindt de gescheiden moeder van zes kinderen. „Het is veel werk, maar ik ben een doorzetter. Drie kinderen wonen nog thuis. Overdag zijn ze op school of aan het werk, dus dan heb ik tijd genoeg om aan de studie te gaan. Verder heb ik een goede hulp in de huishouding.” Smelt heet geen spijt van haar studiekeuze. „Ik heb me ontwikkeld als verpleegkundige en de diepgang in de studie heet me verrijkt als persoon. Misschien begin ik er ooit nog aan om me verder te specialiseren in dementiebegeleiding. Maar voor nu wil ik eerst even bijkomen van alles.”

Studeer in Ede! Of je nou op zoek bent naar een voltijdopleiding of je aan het oriënteren bent op een deeltijdstudie, onze docenten en studenten staan voor je klaar om je te helpen de juiste keuze te maken.

Meld je aan voor onze voorlichtingen! Check www.che.nl/welkom / Voltijd bachelors / Deeltijd bachelors

Volg onze studenten op @dehogeschoolede

/ Associate degrees / Masters

/ Post-hbo’s / Cursussen

/ Trainingen / Maatwerk

Kies voor een studie aan de beste hogeschool van Nederland

er ho lt

om m e be

n to An , RD

Dorine Beens-van der Lelij (49)

... studeert pedagogiek vanuit huis a het afronden van de havo en de pabo ging Dorine Beens uit Genemuiden aan de slag als groepsleerkracht. Ondertussen trouwde ze en na de geboorte van haar tweede dochter deed ze invalwerk. „Later gaf ik schoolkinderen met een zorgbehoete individuele begeleiding. Maar nadat onze vierde dochter geboren werd, stopte ik volledig met werken. Het was goed om thuis te zijn bij de kinderen.” Hoewel het huismoeder zijn Beens goed beviel, begon het op een gegeven moment te kriebelen. „Naast de zorg voor ons gezin wilde ik weer iets gaan doen.” Ze las een oproep van de gemeente Zwartewaterland voor iemand die in een ouderklankbordgroep mee wilde denken over jeugdhulp en opvoedingsondersteuning. „Dat heb ik met veel plezier gedaan. Na verloop van

tijd kreeg ik de tip om pedagogiek te gaan studeren. Ik dacht dat ik dat nooit zou kunnen, maar mijn man zei: „Als je het nu niet doet, komt het er nooit meer van.” Mede daarom startte ik in 2014 een thuisstudie hbo pedagogiek aan het NTI in Leiden.” Inmiddels is Beens zeven jaar aan het studeren. Dit voorjaar hoopt ze haar studie af te ronden. „Een thuisstudie is pittig, omdat je geen contact hebt met medestudenten. Het vereist veel discipline. Regelmatig gaf ik een tentamen ook wel voorrang op huishoudelijke klusjes. Aan de andere kant kan ik studeren wanneer het uitkomt. Daardoor heb ik genoeg tijd voor de kinderen.” Momenteel is Beens bezig met haar scriptie. Het is een onderzoek in opdracht van de gemeente Zwartewaterland. „Ik onderzoek of de opvoedingsondersteuning van de gemeente

8 JANUARI 2022

aansluit op de behoeten van ouders en kinderen. Het is erg veel werk en daardoor verloor ik voor het eerst in al die jaren de moed om door te gaan met de studie. Gelukkig heb ik doorgezet.” Spijt van haar keuze om pedagogiek te gaan studeren heet Beens niet. „De inhoud van de studie spreekt me erg aan en ik heb er veel van geleerd. De opleiding is een verrijking van mijn leven.” Wel had ze achteraf liever gekozen voor de klassikale variant van de studie. „Dan had ik contact met medestudenten en was ik waarschijnlijk al klaar geweest.” Na haar studie wil Beens graag in de ambulante hulpverlening werken of op een andere manier ouders ondersteunen in de opvoeding van hun kinderen. „Er komt vast iets moois op mijn pad.”

Word mijn begeleider!

Wil jij jezelf ontwikkelen? Investeren in de ontwikkeling van mensen. Dat vinden wij belangrijk. We hebben diverse stage- en leerplekken op onze locaties. Wil jij er zijn voor een ander en samen mensen met een beperking verder helpen? Op dit moment zijn verschillende stage- en BBLplekken beschikbaar. De Schutse wil een betekenisvolle invulling geven aan het gewone leven. Wil jij hier ook een onderdeel van uitmaken? Kom dan eens kennismaken met ons.

Meer weten? Neem contact op met Jantine Jochemsen opleidingen@deschutse.nu Meer weten? Neem via contact op met of kijk op werkenbijdeschutse.nl/leren Jantine Jochemsen via opleidingen@deschutse.nu of kijk op werkenbijdeschutse.nl/leren

De Schutse Zorg wat er écht toe doet

TER PLEKKE

Levenslessen van een student op kamers Mirjam Roukema

Vieze wc’s, overgekookte pastapannen, plakkerige vloeren. Een echte student woont op kamers. En vast een beetje voor jezelf leren zorgen levert een schat aan ervaring op voor het burgerlijke leven.

ad iemand me ruim tien jaar geleden gezegd dat ik op kamers zou gaan en lid zou worden van een studentenvereniging, dan had ik die persoon uitgelachen. Na mijn serieuze vwo-tijd was ik van plan een serieuze studie te gaan doen (Nederlands) en bovenal: mijn studie serieus te nemen. Daar hoorden vele uren studeren bij, en zo min mogelijk aleidende dingen. Niet dat ik een nerd was; ik wilde gewoon graag goed presteren. De afstand Ridderkerk-Leiden was prima per trein te overbruggen, zeker als je ook twee dagen collegevrij bent. Dus startte ik vrolijk met de ritjes Rotterdam-Den Haag-Leiden. Amper een haljaar nadat ik met Nederlands begon, zat ik alsnog op kamers. Eenhoog, 15 vierkante meter ruimte, de middelste kamer in een gang van drie in de ‘bunker’ van Leiden: studentenappartementencomplex de Pelikaanhof. Bijna alles had ik in die kleine ruimte, die voor studentenbegrippen overigens ruim was. Een bed, een bureau, een kledingkast, een boekenkast, een tafeltje, stoelen, zelfs een koelkast en magnetron. Later woonde ik nog kleiner, en ook toen paste

alles. Levensles nummer één: een mens kan met verbazingwekkend weinig ruimte toe. Wie klein leert wonen, is later met weinig tevreden. De belangrijkste reden om toch het ouderlijk nest voortijdig te verlaten, was de studentenvereniging. Voor college treinde ik met liefde noorden zuidwaarts, maar voor avondlijke activiteiten was dat toch een stuk minder handig. Om thuis te kunnen komen, moest ik op zijn laatst rond tien uur ’s avonds weg. Treinen rijden wel tot laat, maar ik moest het laatste stuk met de bus en kon het alleen al bij het idee die te missen Spaans benauwd krijgen. Bij Bijbelkringen, lezingen of studiekringen was rond die tijd vertrekken nog wel oké, maar bij borrels viel dat me erg tegen. Om over huishoudelijke vergaderingen nog maar te zwijgen. Tien uur ’s avonds? Dan begon het pas. Snijbonen De eerste weken in mijn nieuwe stek waren wennen. In plaats van te trippelen op de brandschone vloeren bij moeder thuis plakten mijn voeten nu vast aan blauwig zeil. Van ramen

8 JANUARI 2022

beeld iStock

trolley puilde standaard uit, op de heenweg met gewassen kledij en op de terugweg met een volle zak was. Direct bij thuiskomst gooide mijn moeder de vieze kleding in de machine en hing het op. Maandag kon het dan schoon en wel weer mee naar mijn kamer. Overigens konden de bewoners van de Pelikaanhof prima zelf hun was doen. In de kelder waren een stuk of drie wasmachines opgesteld, waarvoor je online kon intekenen. Door middel van muntjes –te koop bij het beheer– zwengelde je het ding aan, om een paar uur later de was er kraakschoon uit te halen. Echt nodig was die sjouwpartij van mij dus niet. Stiekem was het

zemen had niemand gehoord. Het aanrecht van de keuken heb ik denk ik nooit helemaal gezien; doorgaans stond daar wel wat verschoten serviesgoed op, dat nog dateerde van bewoners ver voor mij. Koken was een verhaal apart. Thuis deed ik dat zelden tot nooit, dus moest ik me op mijn achttiende nog de beginselen van het koken, bakken en braden eigen maken. De eerste keer dat ik iets kookte –pasta uiteraard– schrok ik dusdanig van de stoom dat ik mijn huisgenoot vroeg „of dit normaal was.” Een andere keer wilde ik snijbonen eten. Op de verpakking stond dat ze direct te gebruiken waren. Mooi, dacht ik, en voegde ze toe aan de wokpan waar al talloze ondeinieerbare groenten in ronddobberden. En ik me maar verbazen over de knapperige bite van die bonen. Of die ene keer dat ik geen enkele vorm van saus in huis had, maar ook niet naar de winkel wilde. Dan maar pasta met wat kruiden erop gestrooid. Saaier dan dat heb ik het nog nooit gegeten. Echt zelfstandig was ik overigens niet als student. Met enige vorm van jaloezie keek ik soms naar medestudenten die zo’n beetje alle tijd in Leiden doorbrachten, ook de weekenden. Zelf droop ik na een week college zeker de eerste jaren praktisch altijd weer af naar ‘thuis-thuis’. Niet de minste reden daarvoor: de was. Mijn

Snijbonen waren direct te gebruiken, stond op de verpakking 56

8 JANUARI 2022

het is verbazingwekkend bij hoe weinig hygiëne een mens kan gedijen. De Blinker blonk vooral uit in het schrijven van onbegrijpelijke briejes. Soms sloegen de dames en heren schoonmakers een weekje over, wegens een feestdag bijvoorbeeld. ”Bedank voor uw ongemak” kon er rustig onder aan zo’n mededeling staan. De mensen waren overigens bijzonder vriendelijk, als je eens ongewoon vroeg opstond en er eentje trof. Voor het leren van de rollende Leidse r kon je je bovendien beslist geen betere docenten wensen. Zo’n vijf jaar heb ik mijn best gedaan de stereotypen van het studentenbestaan uit te leven. Laat naar bed, midden in de nacht snacks frituren, pasta eten. En tussendoor studeren, want die studiepunten kwamen uiteraard niet uit de lucht vallen. Naar college op een gammele iets, dwars over de Haarlemmerstraat en de Breestraat (voor de niet-kenners: dé straten van Leiden). Scripties schrijven in de universiteitsbibliotheek. In de pauze buiten klefe boterhammen eten, met de voeten bungelend boven de gracht. Op kamers gaan is eigenlijk een tweede gezin krijgen, maar dan zonder ouders. Zeker voor mij als jongste kind –en de enige nog thuis– was het heerlijk om opeens surrogaatbroers en -zussen te hebben van bijna dezelfde leetijd. Slecht cijfer gehaald? De buurvrouw bood een luisterend oor. Ruzie thuis? De buurman zat maar één deur verderop. Talloze goede gesprekken hebben we gevoerd, het gros na twaalven. Nu zou ik het niet meer kunnen: studeren, actief lid zijn van een vereniging en chronisch te laat naar bed gaan. Maar had ik het willen missen? Voor geen goud. Mogelijk was ik iets eerder klaar geweest met mijn studie als ik die bewuste ochtend in maart kamer 97B aan mijn neus voorbij had laten gaan en in Ridderkerk was blijven wonen. Mogelijk was mijn studieschuld dan ietsje kleiner geweest. Levensles nummer drie: geld is leuk, ervaring is onbetaalbaar. En nu ik fulltime burger ben, weet ik in ieder geval dat ik snijbonen eerst moet koken voor ik ze eet.

Met een trolley vol vuile was ging ik elk weekend naar mijn ouders

waarschijnlijk dus ook een beetje heimwee dat me naar Ridderkerk dreef. Later ging ik alsnog gebruikmaken van de Leidse machines. Ook dat ging niet zonder slag of stoot. Vaak stond ik al ruim op tijd met mijn tasje vieze was te wachten bij het washok, benauwd dat een ander het bestond om op mijn tijdslot de wasmachine te gebruiken. Sommige mensen vergaten dat ze hadden gewassen. Kwam ik dan bij de gereserveerde wasmachine, dan zat de was van mijn voorganger er nog in. Meerdere keren heb ik andermans shirts, sokken en ondergoed uit de trommel moeten peuteren. Veel studentenhuizen hebben een schoonmaakrooster. Bij ons was dat niet nodig, want er was een speciale schoonmaakservice, met de toepasselijke naam ”De Blinker”. Twee keer per week was het raak. Vaak lag ik nog te doezelen in bed, maar mijn nacht- en ochtendrust werd ruw verstoord door twee schoonmaakdames. De vloer kreeg standaard maar één behandeling: zuigen of dweilen. Om tijd te besparen werd de badkamer met enkel de douchekop onder handen genomen. Alle spullen die nog op het plankje boven de wastafel lagen, schoven ze onverbiddelijk de wastafel in. Wat precies in de keuken gebeurde, weet ik niet meer. Het resultaat was lastig te herkennen.

beeld iStock

Hygiëne De schoonmaakservice gaf ons drieën een excuus om zelf nooit schoon te hoeven maken. Wellicht heb ik twee keer het toilet gepoetst. We betaalden voor de ‘service’, dus vertikten we het om zelf de schrobber ter hand te nemen. Levensles nummer twee:

8 JANUARI 2022

ACHTERGROND

Een andere weg. En dan?

8 JANUARI 2022

Joe-Lize Brugge

8 JANUARI 2022

beeld RD, Heidi Aalbers

De lat ligt hoog als het om je toekomst gaat. Een studie moet in vier jaar zijn afgerond. Die eerste baan moet gelijk perfect zijn en helemaal bij je passen. Maar wat doe je als er tegenslag op je pad komt? Of als de ingeslagen weg niet de juiste lijkt te zijn?

oms loopt het leven niet zoals gepland. Zeker in coronatijd kan studeren moeizaam gaan. De sluiting van onderwijsinstellingen van januari tot april heeft een zware wissel getrokken in het leven van studenten, merkt Iede Kommerie. Hij begeleidt al zo’n dertig jaar hbo-studenten en is nu vijf jaar actief als adviseur studiesucces aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE). Al kan hij nog niet concreet zeggen wat de precieze gevolgen van de lockdown zijn voor de psyche van studenten, Kommerie hoort wel veel verhalen van jongeren die het moeilijk hebben. „Doordat studie en vrijetijdsbesteding in één hokje plaatsvinden, is het lastig om werk en privé te scheiden. Dat gaat studenten niet in de koude kleren zitten.”

„Sociale media versterken de schijnwereld van voorspoed” Iede Kommerie, studieadviseur op de CHE

Kritisch De onzekerheid die met de crisis gepaard gaat, verzwaart de psychische druk op studenten. „Meer dan ooit maken jongeren zich zorgen over hun toekomst. Ze worden steeds geconfronteerd met de negatieve aspecten van het leven en zijn kritisch op de samenleving. Studenten van nu houden zich bezig met grote thema’s, zoals

„Mijn eigen levensplan viel in duigen” e kunt je toekomst nog zo mooi plannen, maar uiteindelijk heb je je leven niet in eigen hand, leerde Anne Kardux (19) uit Rotterdam door haar ziekte. Tijdens het tweede jaar van haar studie verloskunde aan de Hogeschool Rotterdam kreeg ze de ziekte van Pfeiffer. „Aan het begin van mijn studie nam ik me voor om netjes in vier jaar af te studeren. Dat leek te lukken. Ik

haalde goede cijfers en alles verliep voorspoedig. Tot ik ziek werd. Ik liep destijds, in november 2020, mee bij verloskundigenpraktijk Lievelle in Apeldoorn en was die weken bij mijn ouders in Rijssen. Ik kreeg koorts, had opgezette klieren, en was ontzettend moe. Dan denk je het eerst aan corona, maar de tests waren negatief. Toen ben ik naar de huisarts gegaan en die zag het gelijk: ik had de ziekte van Pfeiffer. Het enige wat ik daaraan kon doen, was uitzieken. In eerste instantie zette ik mijn stage twee weken stop. Daarna waren de ergste klachten voorbij. Alleen de moeheid en mijn concentratieproblemen bleven. Maar langzamerhand begon ik me

8 JANUARI 2022

ol t

milieuvervuiling. Ze vragen zich af wat voor toekomst ze nog hebben in onze maatschappij.” Over het algemeen loopt 10 procent van de CHE-studenten studievertraging op. Voor het halen van de propedeuse valt zo’n 25 procent uit. „Als je begint met een groepje van twaalf, zijn er twee of drie die hun propedeuse niet halen.” Kommerie wijt die vertraging deels aan bestaande beperkingen bij studenten, zoals een visuele probleem of de ziekte van Crohn. Ook onvoorziene omstandigheden kunnen uitval veroorzaken. Dat is bij ongeveer een kwart

A nn

nto

e Kardux. beeld RD, A

om nD

h er m

zorgen te maken over mijn opleiding. Want mijn stage was maar zeven weken in totaal en ik had er al twee gemist. Ik besloot hard te werken om zo de gemiste uren alsnog in te halen. Dat betekende in de praktijk dat ik 7 dagen per week, 24 uur per dag oproepbaar

mens. Sommige jongeren zijn daar nog niet klaar voor en halen daardoor studiepunten niet.” Onder studenten ligt er vaak een taboe op tegenslag, merkt Kommerie. Falen mag niet meer, zo lijkt het soms in de maatschappij. De adviseur ziet om zich heen dat sommige langstudeerders niet aan anderen durven te vertellen dat ze hun diploma nog niet hebben. Ze zijn bang dat ze niet aan de groepsnorm voldoen. Sociale media versterken die schijnwereld van voorspoed. In de praktijk blijkt schaamte voor tegenslag echter onnodig te zijn. Vaak reageren mensen begripvol. „Studenten zijn in opleiding om te leren. Ze mogen uitglijders maken. Dat hoort erbij.” Studeren is keuzes maken, stelt de adviseur studiesucces. „Hou jezelf voor: het is vandaag óf studie, óf sporten. Breng focus aan in je leven. Dat voorkomt dat je het overzicht verliest.”

van de studenten met vertraging het geval, schat Kommerie. „Ze hebben dan bijvoorbeeld te maken met een instabiel thuis, psychische klachten, het overlijden van een familielid of lopen onverwacht een ziekte op. Bijna alle studievertraging komt door een onderliggend probleem.” Vaak zie je al van tevoren dat iemand vast gaat lopen in zijn schoolcarrière, merkt de studieadviseur. „Studenten zakken dan voor hun kennistoetsen of het samenwerken met klasgenoten lukt hun niet. Ze dragen niet bij aan het project en worden dan uit hun groepje gezet.” Dat jonge mensen tijdens hun vervolgopleiding tegen hun grenzen aanlopen, komt ook deels door de overgang van het middelbaar onderwijs naar het hbo, zegt Kommerie. „Dat kan nog niet iedereen aan. Op de middelbare school redden studenten zich wel. Ze krijgen daar nog veel begeleiding van docenten. Komen ze op het hbo, dan komen ze in de knel. Ze merken bijvoorbeeld dat ze nog niet volwassen genoeg zijn om de verantwoordelijkheden van hun studie te dragen. Als hbo-student moet je op tijd op je stage komen, oog hebben voor ongeschreven regels in een bedrijf en je op tijd inschrijven voor je tenta-

was. ’s Nachts kon ik gebeld worden als er een bevalling was en overdag bezocht ik met mijn begeleider moeders die net een baby hadden gekregen. De stage haalde ik, maar ik verloor de controle over mijn lichaam. Het was net of mijn lichaam zei: Nu is het genoeg geweest. Halverwege de kerstvakantie werd ik weer net zo ziek als tijdens het begin van mijn stage. Het was in één keer klaar. Ik had dezelfde klachten als in november, maar kreeg er een nare hoest bij. Het enige wat ik nog kon, was op bed liggen. Een nieuwe stage na de vakantie zat er niet in. Voor niets had ik meer energie en langzaam zakte ik weg in depressiviteit. Aan de ene kant legde ik mezelf druk op om zo snel mogelijk verder te gaan met mijn opleiding, en aan de andere kant had ik niet eens de energie om te ontspannen. Van een wandeling werd ik al moe en ik kon

Ontwikkelingsmogelijkheden Ook jonge werkenden gaat het niet altijd voor de wind. Vooral in de zorg en het onderwijs krijgen veel werknemers een burn-out, zien jobcoaches Edwin Prins en Henriëtte van den Brink. Ze werken bij de christelijke organisatie Talenta en

er niet echt van genieten, omdat ik bedacht dat ik in die tijd ook huiswerk had kunnen maken. In de appgroep las ik verhalen van klasgenoten die bij hun stage interessante bevallingen meemaakten. Daar baalde ik van. Zulke dingen miste ik. Die periode was ook psychisch zwaar. Ik was soms opstandig. Dan speelden waaromvragen door mijn hoofd. Waarom werd ík ziek? En waarom in het drukste studiejaar? In het begin vroeg ik dat ook in mijn gebed. Tot ik een preek hoorde over Psalm 23:4. Daar staat dat je soms door het dal van de schaduw van de dood moet gaan, maar dat de Heere bij je is. Dat gaf mij bemoediging. Vanaf dat moment verdwenen mijn waaromvragen meer naar de achtergrond. Ik mocht ervaren dat de Heere me door de ziekte heen leidde. Uiteindelijk besefte ik dat Hij altijd een plan

8 JANUARI 2022

met je leven heeft en dat dat plan ook altijd goed zal zijn. Ook al is dat voor je gevoel misschien niet zo. Mijn gebed veranderde ook. In plaats van waaromvragen te stellen, bad ik om kracht. Vanaf dat moment heb ik de situatie geaccepteerd zoals ze was. Ik legde mezelf geen druk meer op om zo snel mogelijk toch weer mijn stage op te pakken. Wel probeerde ik mijn schoolopdrachten bij te houden. Dat zorgde namelijk ook voor afleiding. In mijn ziekteperiode heb ik ervaren dat ik totaal afhankelijk ben van God. Van tevoren had ik zelf een plan voor mijn leven uitgestippeld. Maar dat viel in duigen. Tegen mensen die ook te maken krijgen met tegenslag, zou ik willen zeggen: Wees niet boos op jezelf, je kunt er niks aan doen. Blijf vooral bidden om kracht. En studievertraging hoeft niet erg te zijn. Het is gewoon zoals het is.”

aan de groepsdruk bijgedragen, vermoedt Prins. „Je kunt online vinden wat iedereen verdient. Als iemands salaris hoger is dan dat van jou, kan dat leiden tot druk om meer te werken.” Soms vinden mensen salaris belangrijker dan werkplezier. Maar wie bevlogenheid voor werk mist, krijgt er geen energie van, waarschuwt Prins. „Dat werkt een burn-out in de hand.”

begeleiden uitgevallen werkenden bij re-integratie in hun baan. Van den Brink: „De werkdruk in zorg en onderwijs is hoog door personeelstekort. Mensen hebben er een hoog werkethos en durven geen nee te zeggen tegen hun baas.” De meerderheid van de uitgevallen werknemers die bij Van den Brink en Prins aankloppen, is ouder dan 30 jaar. Ongeveer 10 procent van de uitvallers is jonger. Van de mensen die thuis zitten door corona is zo’n kwart onder de 30. Van de jonge werkenden lopen hbo’ers en wo’ers meer kans op een burn-out, analyseert Prins. „Zij lijken gerichter te zijn op hun carrière dan mbo’ers. Hoger opgeleiden leggen zichzelf continu druk op om door te groeien. Dat jachtige zit in de cultuur, veel meer dan in het verleden.” De nieuwe generatie op de werkvloer legt de lat hoog, ervaren de re-integratieconsulenten. Prins: „Jongeren kijken naar elkaar. Ze bespreken hun salaris en ontwikkelingsmogelijkheden. En ze willen niet voor elkaar onderdoen. Start de een zijn eigen bedrijf of maakt hij promotie, dan voelt de ander druk om dat ook te doen.” De culturele openheid over zaken als salaris heeft

Succeservaring Tegenslag op het werk heeft een negatieve impact op iemands zelfbeeld, zien Prins en Van den Brink. Prins: „Mensen denken bij tegenvallers al snel dat ze niet geschikt zijn voor hun werk.” Hij ziet dat mensbeeld als typisch calvinistisch. „We durven niet trots te zijn op onszelf. Maar soms is dat juist nodig om ons te motiveren.” Ook als je overspannen bent, is het belangrijk om je positieve eigenschappen in het oog te houden, benadrukt Prins. „Vraag gerust aan mensen om je heen om je drie sterke punten te noemen. Dat is geen hoogmoed.” Voor mensen die te maken hebben met tegenslag in hun werk zijn succeservaringen extra

„Niet werk, maar ikzelf was het probleem” ij reed op een maandagochtend in augustus naar zijn werk en barstte in huilen uit. Voor Henrico Oudenes (26) uit Bodegraven was dat het moment waarop hij zich realiseerde: dit gaat zo niet langer. „Ik werkte op dat moment bij ING als Anti-Money Laundring Analist. Dat houdt in dat ik klanten van de bank onderzocht op onder meer witwassen. Wel was het omschakelen van studie naar werk, merkte ik. Ineens moest ik in het stramien van een 40-urige werkweek meedraaien. Dat viel me zwaar. Ik kampte dagenlang met hoofdpijn, was prikkelbaar naar mijn familie en vriendin en vatte feedback van collega’s zo persoonlijk op dat mijn eigenwaarde een knauw kreeg. Achteraf gezien heb ik de span-

ning veel te lang laten opbouwen. Die maandag in augustus was niet de eerste keer dat ik een huilbui kreeg. Maar ik walste daar gewoon overheen. De spanning kwam niet alleen door mijn baan. De sleutel lag in mijn persoonlijkheid. Zo ben ik perfectionistisch en stotter ik al sinds mijn kleutertijd. Dat heeft mijn zelfvertrouwen negatief beïnvloed omdat ik niet aan mijn eigen eisen voldeed. Ik liep constant met het gevoel dat ik faalde, omdat ik de informatie in mijn hoofd niet naar buiten kon brengen. Tijdens mijn werk moest ik bijvoorbeeld telefonische klantgesprekken voeren. Dat waren pittige conversaties. Als we een transactie constateerden die we niet konden verklaren, bijvoorbeeld een grote storting van contant geld, riepen we de klant op het matje.

8 JANUARI 2022

Maar mensen voelden zich aangetast in hun privacy, waardoor ingewikkelde discussies ontstonden. Zulke incidenten maakten het werk zwaar. Bellen was voor mij een grote stressfactor. Ook was de werkdruk hoog. Ik was nog niet klaar met het ene dossier of het andere lag klaar. Na die ochtend in augustus zat ik drie maanden thuis. In zo’n periode komen er allerlei existentiële vragen op je af, zeker omdat ik langzaamaan steeds somberder werd. Ik voelde me nutteloos –ik zat thuis niks te doen, terwijl mijn collega’s het druk hadden– en twijfelde aan de zin van mijn leven en de relevantie van mijn werk. Ik ging op zoek naar een baan waarbij ik weinig hoefde te praten, zodat ik geen last van het stotteren zou hebben. Ik vertoonde dus een soort

„Mensen denken vaak pessimistischer over zichzelf dan hun omgeving doet” Edwin Prins, jobcoach

belangrijk om zelfvertrouwen op te bouwen en weer aan het werk te kunnen, merkt Prins. „Ik begeleidde een vrouw die was gestopt met haar baan. Ze had niet genoeg zelfvertrouwen om te solliciteren, omdat ze dacht dat ze niet goed genoeg was. Na wat aanmoediging belde ze toch en ze mocht op gesprek komen. Haar zelfvertrouwen groeide en zo kon ze weer aan het werk.” Mensen praten liever niet over tegenvallers op het werk omdat ze bang zijn voor reacties die ze krijgen, bespeuren de jobcoaches. Prins en Van den Brink zien dat individuen pessimistischer over zichzelf denken dan hun omgeving. Daardoor verwachten ze negatief commentaar als hun werk tegenzit. Dat blijkt vaak onterecht te zijn. Prins: „Cliënten vullen zelf in wat anderen

vermijdingsdrang. In die tijd heb ik ook EMDR-therapie gevolgd bij een psycholoog om de trauma’s van mijn stotteren een plek te geven. Dat heeft wel geholpen, maar ik heb mijn spraakprobleem nog niet helemaal geaccepteerd. Al gaat het nu beter dan vroeger. Na drie maanden ben ik weer gedeeltelijk aan de slag gegaan bij ING. Maar het werk bleef moeizaam gaan en ik bleef kampen met burn-outklachten. Mijn contract werd daardoor niet verlengd. Uiteindelijk gaf dat rust. De druk om snel weer volledig te gaan werken, was er nu af. Ik ben daarna bij de Rabobank aangenomen in een soortgelijke functie. Dat voelt als een overwinning op mijn

denken, maar checken niet wat hun omgeving echt vindt. Als ze dat laatste doen, zien ze dat het oordeel van de buitenwereld best meevalt.” Speeltuin Aan werkenden die vastlopen, raden Prins en Van den Brink aan om eerst te praten met hun leidinggevende. Van den Brink: „Als een manager weet waar je tegenaan loopt, kan hij er rekening mee houden. Als dat niet lukt, is het ook geen schande om van baan te wisselen. Werk dat dicht bij je kwaliteiten ligt, geeft minder stress.” Leg jezelf niet te veel druk op, adviseert Prins. „Je baan hoeft niet perfect te zijn. Zie het als een speeltuin waar je dingen probeert. Gaandeweg ontdek je je kwaliteiten en waar je hart echt ligt.”

t ol

rh He me nri om co O D udenes. beeld Anton

vermijdingsdrang en ik zit nu echt op mijn plek. Dat bevestigt voor mij dat het probleem niet in mijn werk zat, maar in mijzelf. Doordat ik beter met mijn stotteren kan omgaan, kan ik het werk nu goed aan. Tijdens de periode van mijn

8 JANUARI 2022

burn-out heb ik een sterke persoonlijke groei doorgemaakt. Ik laat me nu niet meer tegenhouden door mijn gestotter. Uiteindelijk ga je dan spreeksituaties vermijden en wordt het praten nog lastiger. Je gooit je eigen glazen in. Mijn perfectionisme kan ik ook beter loslaten. Tijdens mijn burnout heb ik veel podcasts en preken geluisterd. Daarbij maakte de geschiedenis van Jezus op het Loofhuttenfeest indruk. Jezus zegt daar tegen de menigte: „Stromen van levend water zullen vloeien uit een ieder die in Mij gelooft.” Daar hoeven we zelf geen prestaties aan toe te voegen. Mijn eigenwaarde ligt vast in God. Zijn liefde is onvoorwaardelijk.”

medewerkers beoordelen ons met een

8,7 medewerkersonderzoek DUO market research

WEBREDACTEUR Wij zoeken Een collega die graag bovenop het nieuws zit. Je wordt enthousiast van de dynamiek en snelheid van online, weet de juiste journalistieke keuzes te maken en bent geïnteresseerd in digitale media. Wij bieden Samen met je collega’s zorg je tijdens wisselende redactiediensten voor een actuele en aantrekkelijke website en nieuwsapp. Daarnaast houd je onze socialmediakanalen bij en ben je medeverantwoordelijk voor de distributie van onze nieuwsbrieven, video’s en podcasts. Ook schrijf je regelmatig artikelen, bij voorkeur over ontwikkelingen op het gebied van onlinemedia en nieuwe technologie. Over ons Erdee Media Groep in Apeldoorn is een eigentijds mediabedrijf met een duidelijke missie. Via diverse kanalen bieden we, vanuit Bijbelse principes, een origineel, inspirerend, helder en hoopgevend geluid. We doen ons werk met overtuiging.

Heb je vragen? Bel of app Pieter via 06-10963748 of kijk op werkenbijemg.nl.

Scan de QR-code en maak kennis met de redactie!

SCHOONHEID

8 JANUARI 2022

beeld Marita van den Heuvel

Marita van den Heuvel (18) maakt in haar vrije tijd foto’s. Het liefst legt ze de bijzondere band tussen mens en dier vast. Ze probeert camera’s uit, ruilt oudere in voor nieuwere via Marktplaats en volgt onlinecursussen. Op dit moment heeft ze veel vrije tijd, want de HEMA –waar ze werkt terwijl ze een vervolgopleiding doet– is dicht.

Wereldwijs De Friese hengst Appie was 4 jaar toen ik hem fotografeerde. Ik probeerde voor het eerst een zwarte achtergrond uit. Een donkere stal is daar geschikt voor. Maar dan nog is het opletten met de zon. Als die te fel en vol in de deuropening schijnt, krijg je harde schaduwen. Dat wil je niet. Vorige week fotografeerde ik mijn verzorgpaard Gjolt (19). Op een bewolkte dag is het lastig om iets moois te maken; ik ben benieuwd hoe

andere fotografen dat doen. Gjolt liep achter me aan, keek de hele tijd naar me. In de ogen van dieren zie je soms hele wereldjes weerspiegeld. Gjolt is niet piepjong, maar hij leert nog steeds dingen. Sinds kort kan hij lemen: dan trekt hij zijn bovenlip op en lijkt het alsof hij lacht. Toen ik thuiskwam, zat onze kat, de ragdoll Yentle, me ook al wijs aan te kijken. Binnen is het beter bij regenachtig weer, leek ze te zeggen.

8 JANUARI 2022

beeld Marita van den Heuvel

In de ogen van dieren zie je soms hele wereldjes weerspiegeld 69

8 JANUARI 2022

Groan zoekt: Junior controller die de koe bij de horens pakt Fulltime / Parttime

Bij Groan zorg jij dat dieren dagelijks kunnen eten. Dit betekent dat je snel moet handelen in een wereldwijde branche met cijfers, statistieken en transporten. Je werkt in een jong team en krijgt veel doorgroeimogelijkheden. Spreekt jou dit aan?

Én we zoeken:

Reageer vandaag nog!

Fulltime

Bel met Jaco Voorwinden (06-24128356) of kijk op groan.nl

Administratief medewerker Fulltime / Parttime

Logistiek coördinator

CULTUUR TAAL

Redacteur Chris Klaasse bespreekt een taalkwestie. Reageren? chris@rd.nl

Passie passie. Ik had geen passie. Ja, misschien voor uitgevallen lesuren, de lekkernijen in de kantine, allerhande troep op m’n telefoon, dat soort dingen. Bepaalde schoolvakken waren wel boeiend, maar heel gepassioneerd raakte ik daar niet van. Terwijl ik wat over passie zat te mijmeren, strekte mijn hand zich uit naar het woordenboek. Dat zegt dat passie een „hartstochtelijke liefde voor iets of iemand” is. Hartstocht is een „sterke drang van de zinnelijke natuur.” En achter ”zinnelijk” staat: vleselijk. Dus passie is in wezen een vleselijke liefde voor iets of iemand.

oewel ik het onderwijs een warm hart toedraag, staat iets uit het schoolwereldje me soms een beetje tegen. En dat is het taalgebruik in studiegidsen en op websites van scholen. Het gaat alom over passie en potentie. Professie en persoonlijke ontwikkeling. Maatwerk en motivatie. Vaardigheden en vorming. Enthousiasme en energie. Betrokkenheid en bevlogenheid. Even tussendoor: wat een bijzonder woord eigenlijk, bevlogenheid. Het heeft een link met bevlieging; beide woorden stammen af van het werkwoord bevliegen. Dat heeft twee betekenissen. Ten eerste: vliegend iets bezoeken – de bijen bevliegen vanmiddag het veld met korenbloemen. Ten tweede: opwellen. Bevlogenheid en bevlieging hebben vast met die tweede betekenis te maken. Maar bevlogenheid vinden we positief – Janneke is een bevlogen leerling. Terwijl een bevlieging volgens mij overwegend negatief wordt gebruikt – Jip heeft in een bevlieging zijn hele hoofd kaalgeschoren. Frappant, vind ik dat. Goed, terug naar die onderwijswoorden. Die zijn best wel hijgerig. Hijgerige taal bevliegt je ook als je op zoek gaat naar een studie. Je hoort dan: je moet iets kiezen waar je hart sneller van gaat kloppen. Waar je energie van krijgt. Of nog erger: waar je een passie voor hebt. Misschien dachten leeftijdsgenoten er anders over, maar ik gruwde als puber van het woord

Ik had geen passie; ja, misschien voor de lekkernijen in de kantine

Nu rijst bij mij de vraag: zou je een studiekeuze echt door je vleselijke liefdes moeten laten leiden? Als ik dat had gedaan, zou ik nu –in het gunstigste geval– waarschijnlijk in het testpanel van Côte d’Or hebben gezeten. Of ik was proefslaper bij een fabrikant als Tempur geworden. Vermoedelijk eindig je dan in een gekkenhuis. Het lijkt me heilzamer om je beroepskeuze in eerste instantie te laten bepalen door de Bijbel, je interesses en de vraag op de arbeidsmarkt. Waarschijnlijk komt die passie er dan vanzelf bij.

8 JANUARI 2022

BOEKEN RECENSIE

TWEEDE WERELDOORLOG

Experimenten in nazi-Duitsland Anne-Minke Hakvoort

Wat als je vader een gruwelijk monster blijkt te zijn? Wat als al jouw waarheden leugens zijn en niets meer is wat het was? De jonge Duitse Inge leet in 1945 in de veronderstelling dat haar vader Kamp Sachsenhausen bestuurt. Wanneer haar familie omkomt, gaat ze op zoek naar haar vader. Hij blijkt daar in het kamp de gevreesde ”Dokter” te zijn, die mensonterende experimenten uitvoerde op gevangenen. Als de Sovjets binnenvallen, weet hij te ontsnappen. Inge vlucht met hulp van de CIA met haar zusje naar Amerika onder de naam Eva, waar ze vecht voor gerechtigheid. Er is maar één ding wat ze wil, en dat is haar vader vermoorden. Maar zowel de CIA als Rusland wil haar vader

Het Bluebirdgeheim, Sharon Cameron; uitg. Mozaïek; 479 blz.; € 21,99

hebben, om verder te gaan met de kennis die hij heet opgedaan en met zijn experimenten op het geheugen en het brein van de mens. Eva ontdekt dat ze van oorsprong een meisje uit Polen is dat ontvoerd is om proeven mee te doen. Ook leert ze wat oprechte liefde is, die niet verdiend hoet te worden, maar onbaatzuchtig en eerlijk is. Na alle leugens ontmaskerd te hebben, leert ze bovenal weer om één geheel te zijn, zonder zwarte gaten in haar ziel, zonder delen binnen in haar die zich afsplitsen om te kunnen overleven. Het Bluebirdproject heet echt bestaan en is een zwarte bladzij in de Amerikaanse geschiedenis. Cameron schrijt meeslepend en ontstellend eerlijk. Ze neemt de lezer mee in de absurde wereld van het Duitse Rijk. Lees en onthoud: de mens kan veranderen door echte liefde.

AUTOBIOGRAFIE

Gods trouw in Roemenië Anne-Minke Hakvoort

In het communistische Roemenië gold in de jaren vijtig weliswaar vrijheid van godsdienst, maar de christenen hadden het zwaar te verduren. Sylvia Tarniceriu schrijt daarover in haar autobiograie ”Hij kent mij!” De oorspronkelijke titel kan vertaald worden met ”Hij kent mijn maat”, en eigenlijk brengt die titel perfect onder woorden wat het grote wonder was in het leven van Sylvia. Om zeker te weten dat God bestaat, vraagt ze om een trui, een jas en een

Hij kent mij!, Sylvia Tarniceriu; uitg. De Banier; 272 blz.; € 16,95

nieuw paar schoenen. Na maanden bidden ontvangt het gezin een groot pakket met precies deze spullen in de juiste maat, terwijl Sylvia haar maat helemaal niet had genoemd! Dit overtuigt haar van Gods absolute zorg voor haar. Hij kent haar door en door, op elk moment van haar leven. Ze probeert het land uit te vluchten, maar belandt in de gevangenis. Daar werkt ze onder mensonterende omstandigheden, totdat ze wordt vrijgelaten. Ze heet haar levensverhaal in de ik-vorm opgeschreven, als één grote

8 JANUARI 2022

getuigenis van Wie God voor haar geweest is. Hoe zwaar de honger ook was, hoeveel ze moest lijden en ontberen, toch liet God steeds opnieuw weten dat Hij aan haar dacht en voor haar zorgde. ”Hij kent mij!” is een heel eenvoudig levensverhaal, zonder opsmuk of franje, maar krachtig door de rijke inhoud. Sylvia kende een leven van totale overgave aan God, van geloof, hoop en standvastigheid. Toen ze dit opschreef kon ze niet vermoeden dat God haar in Amerika rijk zou zegenen voor haar eigen volk in Roemenië en ver daarbuiten.

VOORBEELD 1

Specialist in schanskorven

Lijkt schanskorven maken jou een uitdaging? Dan zoeken wij jou! Wordt onze collega.

vakantie- ORBEELD 2 TE HUUR: royale VO r. 8 pers. woning in het mee Veel wandel- ntiehei. en Dichtbij bos TE HUUR: royale vaka VOORBEELD 3 . eden htige Vechten fiets mogelijkh woning in het prac 27 augustus. e recreatie Vrij van 1 juli t/m dal. Deze vrijstaand . www naar ga of op een 12 Bel: 011 - 121 12bung alow bevindt zich ing.nl. van ongeveer 500 m² vakantiewonperc eel ntiepark. op een rustig vaka n voorzien Van alle gemakke genoeg en voor de kinderen s: speeltuin, speelattributen zoal poline. tram en d buitenzwemba g is er geOok in de omgevin vakantieR: roya ea’sleen HUU mus TE zijn er : noeg te doen den.8 pers. Grote het bos. inijkhe ogel woning wandel- en fietsm . cy. Veel wanveel wwwpriva op met info tuin r mee kijk voor eden. en l. fiets mogelijkh ing.n vakantiewondelaugustus. Vrij van 1 juli t/m 27 of ga naar 12 12 121 011 Bel: ning.nl. www.vakantiewo

Vanaf

€60,-

Presenteer uw vakantiewoning in het RDMagazine Vakantie van zaterdag 5 februari Geen vereisten. Opleiding vindt intern plaats. Info via www.nacon.nl

Kies een vak en mail uw tekst (en liggende afbeelding) voor woensdag 19 januari naar advertentie@erdee.nl. Optie 1: vak van 42x29 mm, alleen tekst voor € 60,- (incl. BTW). Maximaal 200 tekens*. Optie 2: vak van 42x62 mm, alleen tekst voor € 120,- (incl. BTW). Maximaal 400 tekens*. Optie 3: vak van 42x62 mm, tekst en (liggende) foto, fc voor € 199,(incl. BTW). Maximaal 250 tekens*. * Inclusief spaties.

Kooiweg 6, Brakel

0418-67 41 16

info@nacon.nl

aken? m s i n n e k Met ons INAR! B E W n e e Volg rs t

ie Stapho t a c lo r u u 13.00 elmuiden s s IJ ie t a c 14.30 uur lo ngenzorg li r e le r u u 16.00 ie Kampen t a c lo r u u 19.00 locatie Urk 20.30 uur open- dag l/ .n t d n a z r w w w.piete

BOEKEN RECENSIE

Waardevol hooggevoelig, Marit Goessens; uitg. Ark media; 173 blz.; € 17,99

Mensen die hooggevoelig zijn beleven alles in hun omgeving heel intens. beeld Unsplash

MAATSCHAPPIJ

Hooggevoelig en christen Janneke van Reenen-Hak

Ongeveer een op de vijf mensen is hooggevoelig. Zij beleven alles in hun omgeving heel intens, verplaatsen zich gemakkelijk in een ander en zijn heel creatief.

e keerzijde hiervan is dat ze zichzelf nogal eens voorbij rennen, want een handje helpen is vanzelfsprekend. Het is dan ook niet vreemd dat er aan de lopende band zelhulpboeken rond dit thema verschijnen, die in grote lijnen overeenkomen. Hooggevoeligheidscoach en ervaringsdeskundige Marit Goessens laat met ”Waardevol

hooggevoelig. In relatie met God, jezelf en de ander” al in de titel zien dat ze vanuit haar christelijke identiteit echt wat wil toevoegen. Hooggevoelige mensen zijn nauwgezet, behulpzaam en invoelend en dat maakt ze kwetsbaar. Als je als eerste ziet dat een vriend, buurvrouw of collega hulp nodig heet, je dingen per deinitie niet half doet en ook nog eens buitensporig moe wordt van alle prikkels die dagelijks op je akomen, is de kans groot dat alles je te zwaar wordt. Zeker voor een christen, die opgroeit met termen als een dienend leven leiden en woekeren met talenten, kan dat een spanningsveld zijn. Goessens geet –door schade en schande wijs geworden– aan dat hooggevoeligen niet alles hoeven te doen en dat ook niet moeten willen. De wijze waarop ze dat doet, kan voor reforma-

8 JANUARI 2022

torische christenen wat bevreemdend overkomen. Niet iedereen zal de auteur kunnen volgen als ze parallellen ziet tussen hooggevoeligheid en zaken die ze terugziet bij de Heere Jezus. Dat geldt met name bij de intense emoties die de Zoon van God overspoelen in de hof van Gethsémané, maar ook als het gaat over Zijn diepe bewogenheid en Zijn behoete aan stille tijd. Pauze nemen Aan de andere kant geet ze haar lezer wijze lessen mee, die opkomen vanuit Gods Woord. Pauze nemen bijvoorbeeld is geen zonde, of iets voor luie mensen, maar broodnodig. En lasten van anderen hoeven we niet volledig op ons te nemen. Onze verantwoording ligt daar ook niet. Wat we wel behoren te doen, is deze personen opdragen in het gebed.

beeld iStock

GEZIEN

De kracht van lijstjes ik anders een ‘briljant’ idee vergeet. Enzovoort. Laatst vond ik een oude agenda van de eerste klas middelbare school en moest ik zachtjes glimlachen om de inhoud. Naast de nodige krabbels van vriendinnen was elke vrije ruimte volgekladderd met takenlijstjes. Repetities waren geel gemarkeerd en ook SO’s (schritelijke overhoringen) hadden hun eigen kleur, zodat ik precies wist wanneer ik voor wat moest leren. Ook als twaaljarige wilde ik al órdenen. Het grappige is trouwens dat regels en structuur ook hoog in mijn irritatiezone kunnen zitten. „U heet een hekel aan regels die het speelveld en de lexibiliteit beperken”, aldus het rapport van een Management Drive-test die ik laatst moest doen voor een werkcursus. Uit diezelfde test kwam ook haarscherp naar voren dat ik in tijden van stress wél als eerste grijp naar structuur. „Onder druk kunt u controledrang krijgen, alles dicht gaan regelen en lijstjes gaan maken.” Au, spijker op de kop. Toch zeg ik: met to-dolijstjes maken is niks mis. Zolang je het met beleid doet. Hiernaast een overzicht met een aantal handige apps, programma’s en andere middelen om structuur aan te brengen in het leven.

Aline de Bruin

r zijn zo van die geluiden die je graag hoort tijdens een werkdag. De kras van de pen als je weer een item van het takenlijstje afstreept bijvoorbeeld. Of de ”pling” van een voltooide taak in een to-doapp. Het voelt productief, alsof je de boel onder controle hebt. En dat is een ijn gevoel. Structuur is altijd al een belangrijk thema geweest in mijn leven. Ik ben een chaoot, die regelmatig sleutels, mijn telefoon of een ander belangrijk item ergens laat liggen na een visite. Mijn hoofd zit altijd vol wervelende gedachten, die ik moeilijk een halt kan toeroepen. Niet zelden maak ik per ongeluk een dubbele afspraak met mensen. Tenminste, als ik de afspraak niet eerst netjes in een agenda zet. Agenda’s en lijstjes vormen het houvast in mijn bestaan. Ik heb twee digitale agenda’s (Outlook en Google Agenda), een notitieboek voor schrijideeën en interviewkrabbels, een Worddocument voor mijn gelezen boeken, OneNote voor mijn werkplanning, een app met to do’s en boodschappenlijstjes, allerlei papiertjes waar ik losse lodders op schrijf omdat ik bang ben dat

8 JANUARI 2022

Dure apps? Nergens voor nodig

De beste (gratis!) apps voor to-dolijstjes igitaal een lijstje maken werkt ijn, vooral omdat je op die manier altijd en overal toegang hebt tot je taken. Door de jaren heen heb ik heel wat to-doapps getest. Met wisselende resultaten. Sommige vond ik te ingewikkeld en tijdrovend om goed in te delen, andere zagen er lelijk uit (en het oog wil ook wat). Maar gelukkig ontdekte ik ook wat ijne opties. Onderstaande apps zijn gratis, makkelijk in het gebruik en doen gewoon wat ze moeten doen zonder al te veel poespas eromheen.

Microsoft To Do Een van mijn persoonlijke favorieten. Simpel en snel op te zetten. Voor wie graag wat stoeit met vormgeving, is er de optie om lijstjes een achtergrondkleur te geven, of een bepaald thema. Er klinkt een ijne pling als je een taak afrondt. Gratis tip van ondergetekende: zet wel even het geluid uit als je in de supermarkt boodschappen

In 2021 besloot ik mijn to-dolijsten eens serieus aan te pakken. Ik kocht Things 3 voor mijn MacBook. Kosten: maar liefst 50 euro. Een linke smak geld. De app voor de iPhone is 10 euro, alsnog een aardig bedrag. Toegegeven, het programma werkt erg ijn. Things 3 voelt meer als een werkomgeving waar je je leven in kunt structureren, van administratie tot inanciën. Maar na een paar maanden ging ik mijn ouderwetse papieren notitieboeken missen. En was het toch wel erg veel werk om steeds alles te structureren, terwijl de app je juist werk uit handen moet nemen. Kortom: dure apps zijn echt niet nodig als er ook prima gratis opties zijn.

staat af te vinken, want van een serie plingetjes bij het koieschap worden medeboodschappengangers niet gelukkig. Klein nadeel: je hebt er een Microsotaccount voor nodig, maar dat zullen de meeste mensen wel hebben. Todoist Uitgeroepen tot ”de beste to-doapp van het moment” door veel verschillende media. Inderdaad een zeer ijne app, vooral omdat-ie er zo prachtig strak uitziet. Je kunt er ook subtaken in toevoegen, een functie die ik in veel andere apps mis. Verder handig: de mogelijkheid om prioriteitsniveaus te kiezen. Dus heb je een paar taken die echt eerst af moeten? Het vlaggetje laat precies zien welke dat zijn.

Blijft toch fijn: de papieren agenda Na jaren met alleen twee digitale agenda’s ben ik opnieuw overstag gegaan. Sinds 1 januari schrijf ik mijn afspraken en taken ook weer braaf op in een papieren agenda, een rode van Moleskine welteverstaan. Vooral omdat het papier zo lekker schrijt, maar ook omdat deze agenda’s zo zijn ingedeeld dat je op de linkerpagina een weekoverzicht hebt en rechts ruimte om to-dolijstjes op te schrijven. Ja, misschien is dat ouderwets. Maar papier werkt zo ijn. Al is het maar om lekker met een pen een streep te zetten door of onder een voltooide taak. En het is leuk om zo’n agenda jaren later nog eens door te bladeren.

OneNote Vooral handig als onlinenotitieblok, maar je kunt er ook heel gemakkelijk lijstjes in maken.

8 JANUARI 2022

Kom werken en leren bj Salem! de Ontdek logie o e h T r bachelo s onze n e tijd

Salem zoekt

SCHTING VOORLI EN DAG 2022

Leerling Verzorgenden-IG

Wij geloven... in roeping

24-36 uur

Start in februari met de opleiding!

Veel mensen voelen een roeping. Van God, van de kerk of van de samenleving. Roeping komt voort uit geloof of vanuit een persoonlijke drijfveer. Voel jij je geroepen?

Kjk voor meer informatie op werkenbjsalem.nl

Geloof is wat wij onderzoeken en waar wij onszelf en anderen op bevragen. Wat anderen geloven maakt ons nieuwsgierig. Wij geloven. En omdat wij geloven, willen we steeds meer weten.

info > www.pthu.nl

Protestantse Theologische Universiteit

Inspiring wisdom

wonen met zorg

Ridderkerk

werkenbjsalem.nl

RECEPT

Alles is beter met chilisaus Sarah van der Maas

n het begin van mijn studententijd woonde ik pal naast de supermarkt. Binnen een week wist ik feilloos de weg naar het gangpad met de Wereldgerechten van Knorr. Ik had namelijk om precies te zijn nul kookervaring, en wat is er handiger dan een pak waar alles al in zit en je jezelf niet eerst arm hoeft te kopen aan kruidenpotjes (waarvan ik er overigens wel had, ze zaten bij het huis inbegrepen. Ooit bekeek ik de houdbaarheidsdatum op de onderkant. De oudste was ongeveer van mijn leeftijd).

als student wil je je portemonnee óók niet te veel laten vermageren. En zo ontdekte ik chilisaus.

Álles wordt beter met chilisaus. Je gooit het in je wraps, over je rijst, door je broccoli, bij je aardappels. Daarbij is het goedkoop, gaat het maandenlang mee en hoeft het niet in de koelkast. Studentproof dus. Ook nu ik weer thuis woon, staat er een rood flesje in de kast. Ik ben de enige die ervan eet. Binnenkort viert het zijn eerste verjaardag – maar chilisaus bederft niet. In elk geval laat ik mezelf in die waan.

Mijn mededisgenoten zagen het pakjes-en-zakjesgemak met lede ogen aan. En ik eigenlijk ook, want

Mie met boontjes en chilisaus Ingrediënten (voor 2 personen) Mienestjes (2 à 3 per persoon), 250 gr kippendijvlees, 250 gr sperziebonen, 2 paprika’s, zoetzure chilisaus, een handvol (gezouten) pinda’s. Bereiding 1. Haal de kip uit de vriezer voor je naar college gaat. Staat de kip niet in de vriezer? Sla deze stap over. Staat de kip wel in de vriezer? Sla deze stap in geen geval over, tenzij je een behulpzame huisgenoot hebt of graag je mes bot snijdt op een bonk bikkelhard vlees. 2. Dop de boontjes, mik in een pan met water en laat koken tot ze niet meer tussen je tanden piepen als je ze proeft. Protip: kook tijdens het doppen alvast het water in de water-

koker, dat gaat sneller én de bonen verliezen minder voedingsstoffen. Je kunt natuurlijk ook proberen ze ín de waterkoker te koken, maar voor succes sta ik niet in. 3. Neem twee of drie mienestjes per persoon en laat ze in de rest van het waterkokerwater op laag vuur zacht worden. Af en toe roeren, zodat de mieslierten niet aan elkaar blijven zitten. 4. Snijd de kip in stukjes en bak in 6-8 minuten gaar. 5. Snijd ondertussen de paprika in stukjes en bak deze de laatste paar minuten met de kip mee. 6. Is de mie zacht genoeg naar je wens? Giet het water af en roer een klein beetje olijfolie door de mie, zodat het niet aan elkaar blijft plakken.

8 JANUARI 2022

Giet ook de boontjes af en gooi alle ingrediënten in de grootste pan die je gebruikt hebt. Voeg chilisaus toe naar smaak en roer goed door elkaar. 7. Schep de maaltijd op je bord en bestrooi met pinda’s. Eind van de maand en geld over? Gebruik cashewnoten in plaats van pinda’s. Duur, maar lekker. Eet smakelijk!

Meld je aan voor onze open avonden!

Metaaltechniek Installatietechniek Elektrotechniek

Van plan om een opleiding bij het Hoornbeeck te gaan volgen?

Mechatronica

Tijdens onze (online) open avonden kom je erachter welke opleiding bij jou past.

Noteer de datum(s) in je agenda!

Amersfoort dinsdag 18 januari | donderdag 24 februari

Apeldoorn donderdag 3 februari

Goes donderdag 20 januari

Gouda donderdag 20 januari | donderdag 17 maart

Kampen

Benieuwd naar onze opleidingsmogelijkheden? Bezoek onze livestream in samenwerking met het Hoornbeeck College.

donderdag 10 maart

Rotterdam woensdag 19 januari | dinsdag 15 maart Voor alle datums geldt Deo volente.

Let op! Meld je van te voren aan: www.hoornbeeck.nl/locatie/ amersfoort/open-avond-amersfoort/

Meld jezelf aan voor de open avonden en krijg deze te gekke Hoornbeeck-sokken cadeau!

Ronde 1 19:15-20:00 uur

Aanmelden of meer informatie? Ga naar onderstaande website

www.hoornbeeck.nl/openavond

Ronde 2 20:00-20:45 uur

PUZZELS

Cryptogram

Horizontaal 1 Zetten en nog een stad of dorp (8); 7 Meel mooi neerzetten (13); 10 Het verhaal met de katoen (8); 11 De larve is als een lammetje, maar dan zonder jam (5); 12 Gunst, wat staat u veraf (6); 13 De slaap komt dikwijls (4); 14 Die laat een laag water door (6); 17 Sukkel met een stok (4); 18 Met de hamer in de hand (5); 19 Een vuurwapen waar u in kunt komen (6); 20 Vooruit, gebruik het om bier te brouwen (3); 21 Nagenoeg een vis (6); 22 Maximaal daarboven, daarna is het afgelopen (7). Verticaal 2 Wat betaald moet worden voor de lampen, wordt minder (17); 3 -8 (8); 4 De baard van geit en man (5); 5 IJverige kwast (5); 6 De placenta? (17); 8 Die kleine smulpaap houdt wel van een visje (11); 9 De schoondochter van weleer was zo gespannen als een draad (5); 15 Echt een kledingstuk voor het moerasland (5); 16 Houd de sprinter op de rails tegen! (9).

stad in Duitsland

tafelgast

exodus

Oplossing vorige puzzel Horizontaal: 1 dentist; 9 meerwaarde; 10 heel; 11 bespreekbureau; 12 anemie; 14 Susteren; 15 Onyx; 16 snertketel; 18 smaak; 19 sport; 21 gra-

lijkverbranding

stoom

dueel; 22 knop; 23 yoga; 24 vehikel. Verticaal: 2 eerherstel; 3 theebus; 4 schorseneer; 5 zeebenen; 6 erts; 7 fabrieksaardappel; 8 repareren; 13 maximeren; 17 typologie; 20 venijnig.

Zweedse puzzel

strandhoofd

eenheid

Prijspuzzel tuit van een kan

jeugdpuistjes

elementair deeltje

pauper

perceel

hoornhuid jong schaap

lichtelijk zuur

denkbeeld

De prijs voor deze week is het boek ”Lof uit kindermonden”, door Octavius Winslow (uitg. De Banier).

werppijltje

Onder de inzenders van de goede oplossing wordt een prijs weggegeven. Stuur uw oplossing voor 13 januari bij voorkeur per mail naar puzzel@rd.nl of anders per briefkaart naar Reformatorisch Dagblad, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn.

middelpunt aanbidding nieuw (Lat.)

De oplossing van vorige puzzel is: zaaigoed. De prijs gaat naar W. Elbertsen-van de Munt uit Ede.

kleine auto

departement (afk.)

5 epidemie

8 JANUARI 2022

Online voorlichtingsavond voor ouder(s)/verzorger(s) van groep 8 leerlingen

op 18 januari 2022

+ middag voor groep 8 leerlingen

op 21 januari 2022 Jacobus Fruytier scholengemeenschap Apeldoorn, Rijssen & Uddel

Kijk voor de tijden op:

www.jfsg.nl

COLOFON

RDMagazine is een wekelijkse uitgave bij het Reformatorisch Dagblad. Directie Ir. C. Heutink Hoofdredacteur Dr. ir. S. M. de Bruijn

HET LAATSTE WOORD

Chef Clasina van den Heuvel Redactie Aline de Bruin, Miranda van de Bruinhorst, Enny de Bruijn, Mariska

Eeuwig (1)

Dijkstra, Janette Hertog, Chris Klaasse, Jaco van der Knijff, Rudy Ligtenberg, Mariëlle Oussoren, Roosmarijn

„Ja, van eeuwigheid tot eeuwigheid zijt Gij God…”

Reijnoudt Ontwerp Corné van der Horst Vormgeving André Kikkert, Hans Kraayeveld

Psalm 90:2

Redactie

De drempel tussen het jaar 2021 en 2022 is nog

RDMagazine

maar een paar dagen geleden overschreden. En niet

Postbus 613

zonder reden worden rond de jaarwisseling door veel

7300 AP Apeldoorn 055-5390222

mensen de Psalmen 90 en 91 gelezen. Van Psalm

rdmagazine@rd.nl

90 is Mozes de dichter. De dichter van Psalm 91 is onbekend, maar Joodse rabbijnen schrijven ook die

Abonneeservice

psalm toe aan Mozes.

Postbus 613 7300 AP Apeldoorn

Het is een lied waarin het verschil duidelijk gemaakt

055-5390498

wordt tussen de eeuwige God en de sterfelijke mens.

abonneeservice@erdee.nl

God is eeuwig. Maar de mens lijkt op het gras: ’s ochtends bloeit het en ’s avonds is het verdord.

Adverteren 055-5390499 advertentie@erdee.nl Tips voor de inhoud van RDMagazine? rdmagazine@rd.nl WhatsApp 06-43020391 EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van een overeenkomst en om hen te informeren over producten en diensten. Voor meer informatie over het privacybeleid en de algemene voorwaarden van EMG, zie erdeeservice.nl.

8 JANUARI 2022

K: KOM OO UARI R B E F 2 1 AG! D N E P O

DIT IS VALERIE, STUDENT LERAAR BASISONDERWIJS OOK LERAAR WORDEN? BEZOEK ONZE OPEN DAG Onze opleidingen: • pedagogiek • leraar voortgezet onderwijs • pabo • masters • ad-Pedagogisch educatief professional

Heb jij hart voor kinderen en jongeren? Wil je iets betekenen voor hun toekomst? Dan is Driestar hogeschool de plek voor jou. In onze lerarenopleidingen en pedagogische opleidingen staat de vorming van jou als christelijke professional centraal. Kijk op de website voor meer informaie (onder andere over de coronamaatregelen) en meld je aan! www.driestar-hogeschool.nl

RDM School en beroep

Articles inside

Gezien

Cultuur | recensie

Recept

Cultuur | recensies

Ter plekke

Cultuur | column

Column

Achtergrond

Portret

Schoonheid

Verdieping

Goed nieuws