Editie 29. Juni/ juli 2019
LIFE
ESPECIAL
Nederlandstalig magazine over het leven aan de Costa del Sol
ESPECIAL SESSIES wonen in Spanje
Fun op het water! Honing
Lekker en gezond
Avontuurlijke wandeling in Granada Jonge wijnmakers uit La Rioja
Satelliet Systemen T V - S AT E L L I T E - I N S TA L L AT I O N S
JOYNE
Televisie via de satelliet www.joyne.nl
JOYNE
YNE
CAMERA BEWAKING EN ALARMSYSTEEM SPECIALIST alarmsysteem zonder maandelijkse kosten. 路 Voor al uw installaties 路 Alle TV en audio merken verkrijgbaar 路 Koelkasten, drogers, wasmachines Directie: Judith & Eric
Tel.: 952 591 603 路 Mobiel: 676 888 565 E-mail: info@je-systems.net
w w w . j e - s y s t e m s . n e t
COLOFON
EDITORIAL
ESPECIAL LIFE TEAM Else Beekman Joyce van Ombergen-Jong Jet Bootsma Femke Eliza Utrecht Nazli van den Kieboom Ronald Dorlas Sander Klomp Susanna Verboon Taco te Gussinklo Wim Lamers PUBLISHERS Marjan Schut (commercial director) sales@especial-life.com +34 680 674 188 Maria Kupers (creative director) maria@especial-life.com ADVERTENTIES sales@especial-life.com ESpecial Life is een tweemaandelijks GRATIS magazine dat ook online gepubliceerd wordt: especial-life.com
De zomer staat weer voor de deur en dat betekent dat veel mensen hun koffer weer tevoorschijn halen. Voor een vakantie in het, hopelijk, koelere België of Nederland. Of juist voor een vakantie aan de stranden van de Costa del Sol. Waar je de komende maanden ook gaat doorbrengen, ESpecial Life lezen kan altijd en overal! Voor dit nummer ging Else Beekman het water op en schreef met lichte spierpijn in haar armen over haar tochtje in een kayak en andere capriolen die je deze zomer op het water kunt uithalen. Ronald Dorlas ging op zoek naar exclusieve wijnen van jonge wijnmakers uit La Rioja. Lekker op de zomeravond en vooral nadat je het heerlijke nagerecht van avocado en cacao hebt gemaakt dat Susanne Verboon alvast voor je heeft uitgeprobeerd. En mocht je deze zomer ineens bedenken dat het misschien wel eens tijd wordt om een (vakantie)huis te kopen, lees dan eerst het verslag van de ESpecial Sessies. We spraken met experts op het gebied van wonen en zij hebben elk hun eigen visie op de woningmarkt. Bovendien doken we in de wereld van milieuvriendelijk wonen en het blijkt dat er met moderne technieken en eeuwenoude materialen veel mogelijkheden zijn om een aangenaam thuis voor jezelf te creëren. Tijdens de vakantiemaanden worden aan de hele Costa del Sol evenementen georganiseerd. Elk dorp heeft zijn eigen feria en in de grotere steden kun je elk weekend genieten van muziek-, dans-, theater- en filmfestivals. We hebben een kleine selectie in onze agenda opgenomen, als je precies wilt weten wat er waar te doen is dan raden we je de site www.mmalaga.es aan. We wensen je een fijn begin van deze vakantiemaanden en natuurlijk weer veel leesplezier!
Heeft u vragen, suggesties of tips? Mail ons! info@especial-life.com Dutch magazine, FOR FREE, with bi-monthly editions. Also published online: especial-life.com. If you have any questions or suggestions, mail us! info@especial-life.com Alle rechten voorbehouden ©2014-2019 Foto cover: Maria Kupers
Marjan & Maria ES Life 3
B Y
S I E S T A
H O M E S
B Y
S I E S T A
H O M E S
DECO LIFESTYLE DESIGN SHOP Centro Comercial Centro Plaza 44-46, Nueva Andalucia, naast de bullring in Puerto Banus Openingstijden: maandag-vrijdag 10.00 -18.00, zaterdag 10.00 -14.00 Telefoon +34 952 908 705 | interiordesign@siestahomes.com www.siestainteriordesign.com | Facebook: siesta interior design | Instagram: @siesta_interior_design B Y
S I E S T A
H O M E S
B Y
S I E S T A
H O M E S
INHOUD
LIFESTYLE, GASTRONOMIE & INTERVIEWS 14 Honing uit Mรกlaga 19 Gezonde chocolade mousse 26 Milieuvriendelijk wonen 34 ESpecial Sessies: wonen 38 Hart voor dieren 42 Nieuwe generatie wijnmakers 46 Ondernemen aan de Costa del Sol 54 Meemigreren, de conclusie
20
NIEUWS & COLUMNS 40 Eigen haard is goud waard 51 Bloedzuigertjes 52 Meer wijsheid 58 Levenstestament 61 Nostalgie 62 Met je vingers eten
14
08 ACTIVITEITEN, NATUUR & CULTUUR 08 Fun op het water 20 Adembenemende wandeling 48 Groen aan de Costa del Sol
PRAKTISCH 63 Culturele agenda 64 Overzicht Nederlandstalige ondernemers en hulpverleners
ES Life 5
UNIEK & EXCLUSIEF • • • • • • •
Luxe sterke waterproof outdoor kwaliteit Niet vergelijkbaar met standaard Bali parasols Getest onder strand condities Geschikt voor mediterraan klimaat Handgemaakt & Handbeschilderd 30 Soorten / Beperkte oplages Maatwerk & Projecten op aanvraag
Bestellen op: www.baliparasol.com info@baliparasol.com - 0031 6 83 206 777 Showroom: Inhouse bij Woodfactory Calle Budapest 16 - San Pedro de Alcantara
FUN op het water
De kust is gelukkig nooit ver weg hier in het zuiden van Spanje. Dat is een geruststellende gedachte in de hete zomermaanden wanneer het kwik regelmatig waarden boven de 40 graden Celcius aantikt. Wanneer je moe bent geworden van je rol als wentelteefje dat zich aan alle kanten bruin laat bakken of je van al dat slapen op je hamaca zo uitgerust bent dat je niet meer stil kunt liggen, dan zijn er legio andere mogelijkheden tot vermaak. Verfrissend vermaak in dit geval. Het team van Especial Life probeerde een paar hippe wateractiviteiten voor je uit. Tekst & foto’s: Else Beekman, Activ8you
De Zuid-Spaanse Costa's zijn lang. De Costa del Sol (de kust van de provincie Málaga) wordt gekenmerkt door brede, doorgaans erg goed onderhouden zandstranden met veel faciliteiten. Meer naar het oosten toe kleuren de stranden donkerder en zijn vaker met kiezels bedekt. De kust van Granada, de Costa Tropical, is grilliger omdat daar de uitlopers van de Sierra de Tejeda, Alhama en Almijara en de Sierra Nevada tot in het water lopen. Kleine baaien zijn er omgeven door hoge kliffen en om van het ene naar het andere strand te komen, moet je soms een flink eind omrijden. De Costa de la Luz tenslotte kent eindeloze witte zandstranden tegen een decor van hoge duinen en groene bergen waar nog amper hoogbouw is te vinden. Omdat het hier erg veel waait, is het vanaf Tarifa richting Cádiz een geliefd gebied onder wind- en kitesurfers. Bij waterfun denk je wellicht aan waterparken met duizelingwekkend hoge glijbanen waar je zittend in een luchtband vanaf roetsjt, maar wij gingen op zoek naar activiteiten op zee.
ES Life 8
Het watersportaanbod is aan de drukstbezochte stranden van Nerja, Torrox, Málaga, Torremolinos, Benalmádena, Fuengirola, Mijas, Marbella en Estepona redelijk vergelijkbaar. Overal kun je parasailen, Stand Up Surfen (SUP), fietsbootjes huren, kajakken, board surfen (afhankelijk van de golven) of je gierend van de lach vastklampen aan een rubberen banaan die aan een speedboot is bevestigd. Je kunt doorgaans snorkelen, acrobatische kunsten vertonen op een van de springkussens die voor de kust in zee liggen van Costa Water Park of per boot checken of dolfijnen zich aan je willen laten zien. Ontspannen met een groep vrienden nippend aan een wit wijntje op een catamaran met kapitein je wat verder de Mediterranee op wagen, behoort eveneens tot de opties. Enkele activiteiten verdienen extra aandacht en voor de eerste ervan reisden wij af naar de charmante kustplaats La Herradura aan het beging van de kust van Granada. Het unieke karakter van deze kust geeft een extra dimensie aan bestaande activiteiten.
Kajakken De mooiste en veruit bijzonderste plek om in Zuid-Spanje te kajakken is de kustlijn tussen Nerja en La Herradura. Hier ligt het beschermde natuurgebied Acantilados de Maro – Cerro Gordo (acantilados is Spaans voor kliffen) dat een deel land en een gedeelte van de zee bestrijkt. Vanaf het strand aan de westkant van La Herradura peddelen we in westelijke richting de baai uit en passeren door helderblauw water indrukwekkende rotspartijen waar hier en daar een rustiek lawaaierig watervalletje loordrecht omlaag klettert, tot de kajak met gids voor ons opeens uit het zicht verdwijnt. Eenmaal naderbij gepeddeld blijkt dat hij was verdwenen in een heuse zeegrot. Nieuwsgierig kajakken we erachteraan om ademloos in het midden van de grot te genieten van het kraakheldere water onder ons en het fel weerkaatsende licht van buiten dat kleine schitterende diamantjes over het spiegelende wateroppervlak lijkt uit te strooien. Zelfs een reiger waagt zich in de grot terwijl wij er ronddobberen. Tijd om even overboord te gaan om te snorkelen. Wat een luxe in dit heldere water. Na een tijdje kajakken krijgen we toch wel erg vermoeide armen, tijd voor een heerlijke picknick op het prachtige, verborgen liggende strand van Cantarrijan. Wij boekten onze tocht bij Activ8You en waren erg tevreden over de goede service en uiterst vriendelijke begeleiding van de Nederlandse Sophie, haar Zweeds man Lorenzo en hun team. Zij organiseren alles op het gebied van outdooractiviteiten, regelen zomerkampen voor kinderen en in de winter kun je zelfs met ze skiÍn in de Sierra Nevada. (www.activ8you.com).
ES Life 9
SUP Yoga nieuwe trend? De relatief nieuwe activiteit SUP Yoga wordt ook in ZuidSpanje op verschillende plekken aangeboden. SUP staat voor Stand Up Paddling, wat de laatste jaren ook erg populair is geworden langs de hele kust, maar in plaats van dat je je in staande positie op een surfplank al peddelend voortbeweegt, leg je voor deze nieuwe trend aan de Costa je peddels weg en gebruik je je SUP plank als deinende yogamat. In het geval je les krijgt, is je SUP plank samen met die van medecursisten verbonden met een drijvend eiland waarop de yogainstructeur de oefeningen voordoet. Liefhebbers van deze activiteit zweren bij de combinatie omdat die alle elementen die je bij yoga traint flink versterkt. Doordat de plank in het water drijft, voel je elke verplaatsing van je gewicht veel nauwkeuriger en moet je extra nadruk leggen op je balans, je evenwicht en je focus. Wie toch al graag yogaoefeningen doet in de vrije natuur: hoe cool is het om hetzelfde op het water te doen en je systeemplafond uit de gym te verruilen voor de blauwe lucht? Een groot voordeel: krijg je het te warm, dan laat je je gewoon even van je plank afglijden voor een verfrissende plons. In Marbella wordt de activiteit aangeboden door Nalasur Centre in de jachthaven bij de Real Club Maritimo Marbella (www.nalasur.com). Je kunt het natuurlijk ook zelf op je eigen plank uitproberen.
Wakeboarding Wakeboarden kun je zien als een soort snowboarden op het water. Het zou de snelstgroeiende watersport ter wereld zijn. Deze kruising tussen monoskiën en surfen die ontstond in de VS kan worden uitgeoefend op alle wateroppervlakken van enige omvang. Als je al kunt waterskiën, is het oppakken van wakeboarden een makkie. Een wakeboard is feitelijk een kleine surfplank met voetriemen aan de bovenkant die de voeten in één positie gefixeerd houden terwijl het lichaam zijwaarts staat. Wakeboarders worden getrokken door een krachtige speedboot. De wakeboarder maakt bochten en snijdt het water door zijn lichaam te bewegen en het bord te schudden. Je moet wel van een uitdaging houden om aan wakeboarden te beginnen, want kan behoorlijk hard gaan. Het beste is om eerst te leren waterskiën. Als je al kunt skateboarden, windsurfen of snowboarden dan is wakeboarden niet al te moeilijk om onder de knie te krijgen. In Marbella kun je wakeboarden via www.cableskimarbella. es in San Pedro en verder langs de hele kust via www.yumping.com. ES Life 10
Flyboarding Flyboarding, ook wel hoverboarding of jetpacks genoemd, is een relatief nieuwe bezigheid op het water. Het is een echte activiteit of ook wel 'extreme sport' genoemd voor thrillseekers die al het andere en bekende al hebben uitgeprobeerd en toe zijn aan een nieuwe, originele uitdaging. Dat klinkt alsof het uitsluitend geschikt is voor moedige durfals maar niets is minder waar. De basis is veilig en vrij gemakkelijk onder de knie te krijgen voor jong en oud. Het werkt zo: je vliegt boven het water met je voeten bevestigd aan een plank (board) waaruit twee waterstralen spuiten. De hoge druk waarmee dat gebeurt, zorgt ervoor dat je tot een paar meter boven de zeespiegel wordt opgelift. Het water wordt continu opgepompt vanuit een waterscooter waarmee je board via een lange slang is verbonden. Sturen doe je met je voeten en je knieën. Laat je je tenen zakken en til je je hakken op, dan ga je vooruit. Til je je tenen op en druk je je hakken omlaag, dan maak je een achterwaartse beweging. Voor een bocht naar links buig je je rechtknie en een bocht naar rechts je linkerknie. Wie de basis beheerst, kan allerlei stunts en capriolen uithalen op het water, denk aan schroeven, salto's of hoge duiken in het water. Flyboarden kun je doen bij Jet Watersports in de haven van Fuengirola (www. jet-watersports.com), bij Yumping in Estepona, Marbella en Fuengirola (www.yumping.com).
Parasailing Iedere bezoeker van de stranden langs de Costa del Sol heeft ze wel eens zien vliegen: vrolijk gekleurde bolparachutes die door een speedboot worden voortgetrokken. Wat vanaf het strand niet te zien is, zijn de brede glimlachen van de mensjes die er onder hangen. Ook lang niet iedereen weet hoe het is om comfortabel onder zo'n parasail te hangen terwijl je van de bevoorrechte uitzichten geniet. Bij parasailen wordt één persoon (of twee, want je kunt ook een tandemvlucht maken) door een boot voortgetrokken al bungelend onder een bolvormige parachute. Vroeger moest de passagier nog rennend vanaf het strand de lucht in, maar tegenwoordig gebeurt alles gewoon vanaf de boot zelf en hoeft de passagier alleen nog maar te zittten. Ook de landing vindt weer plaats op de boot. Je wordt er dus niet nat bij. In Fuengirola kun je een parasail-trip boeken bij Pirate Parasailing in de haven (www.parasalingfuengirola.com), in Nerja bij www.watersportnerja.com, maar alle kustplaatsen hebben een eigen parasailaanbod. ES Life 11
Hills Café & Restaurant
Indonesische rijsttafel Als je iets wilt vieren met je familie of vrienden of gewoon een heerlijke lunch wilt, dan is dit verborgen juweeltje een uitstekende plaats om naar toe te gaan. Kies voor de rijs�afel en de tafel komt helemaal vol te staan met allemaal bakjes rijst, stokjes saté, knapperige kroepoek en geurende groente- en vleesgerechten. Wat ons betre� de beste rijs�afel aan de kust! Elke zaterdag van 12.30 tot 16 uur (geopend tot 20 uur)
Hills Café & Restaurant Benavahavis Hills Country Club Bel voor reserveringen: 952 856 171 of mail hillscafe@benahavishills.com
EVA
FASHION FOR ALL WOMAN
Calle Hernan Cortes 6, San Pedro. Recht tegenover het postkantoor. Openingsuren van dinsdag tot zaterdag van 11u - 14u. en van 15h - 20h
Hele ruime keuze dameskleding! Van xxs tot xxl en meer!
Atelier E.
conceptstore
Paseo costa del sol 3, La cala de Mijas. Achter postkantoor. Openingsuren van maandag tot zaterdag van 10u - 14u.
DECOR Cathelijne de Vilder: interior designer bij Acoola Decor
GRAFFITI!!
Showroom: Carril de Picaza 30, San Pedro (Marbella) www.acoola.eu | info@acoola.eu | +34 951 569 655
Wow, het is ineens overal. Super cool, super trendy! Kleur is inmiddels al een tijd aanwezig in het interieur en het is leuk te zien dat mensen er ook wat minder bang voor zijn en weer durven. Met name in de elegante interieurs wordt veel fluweel gebruikt en dan met name in diepe sfeervolle kleuren! Daarentegen is de bohemian stijl ook mega hip en ondanks dat de basis daarvan neutraal is zijn de kussens en assesoires vooral kleurrijk. Denk dan niet aan een kussen in een kleur maar met heel veel felle kleuren door elkaar.
Nu nemen we jullie een stap verder en voegen graffiti aan het interieur toe! Hoe leuk is dat! Het goede is dat het aan beide bovenstaande stijlen toegevoegd kan worden. Een saaie witte keuken die nog te goed is om te vervangen? Huppa, graffiti wandje en het is weer helemaal van nu! Balenciaga & Louis V... de mode wereld doet er heftig aan mee en wij ook! Voor verdere tips en inspiratie, bezoek onze showroom! Ik kijk er naar uit!!!
ES Life 13
ES Life 14
HONING
pure en natuurlijke zoetstof Honing over de verse geitenkaas, in een kopje muntthee of gewoon op een boterham, iedereen heeft wel een potje honing in de keuken staan. Uit de supermarkt of van de lokale imker. Maar, de herkomst van de honing kan nogal bepalen of je echte (natuurlijke honing) eet of een mengsel van suikerstroop. Tekst: Susanna Verboon. Foto’s: Susanna Verboon, Museo de la Miel, Antonio Vazquez Alba
We vragen het aan Antonio Vazquez Alba, imker en verantwoordelijke voor de promotie van de apicultuur in Andalusië. Hij legt uit dat de meeste honing die je in de winkels vindt vooral uit China komt. De kiloprijs voor honing uit dat land ligt bijna de helft lager dan de honing uit Spanje zelf. Deze (goedkope) honing uit de grote supermarkten zit doorgaans vol met een mengsel van honing en suikerstroop of erger nog: een suikerpap van bijvoorbeeld mais met pure geraffineerde (bewerkte) suikers met ‘de smaak van’ honing. Op de etiketten van de honingpotten lees je dat de honing afkomstig is uit EG en niet EG-landen (EG lees: EU). “Momenteel is de honingsector bezig om een wetswijziging doorgevoerd te krijgen, waarmee het verplicht wordt om te vermelden uit welk land de honing afkomstig is, zodat consumenten niet langer worden misleid”, aldus Antonio. We vragen hem naar de bijenpopulatie van het bijenras Negra Iberica in Málaga en of deze, net als in Nederland, ook hier afneemt. Hij beaamt dit. “Net zoals in de rest van Europa,
gaat het hier ook slechter met de honingbij. Uit studies komt steeds naar voren dat dit vooral te wijten is aan het gebruik van pesticiden door de reguliere landbouwsector en de verandering van het klimaat. Er valt in de provincie Málaga minder regen en de bloeiperiode van de bloemen is korter. Daarnaast is er steeds minder ruimte beschikbaar om de bijenkasten te plaatsen en is de varaomijt een gevaar voor de bijen.”
Hoe zit het met de productie?
“In de provincie Málaga wordt er ongeveer anderhalf miljoen kilo honing geproduceerd in totaal zo´n 90.000 bijenkorven. Veel honing uit Málaga wordt geëxporteerd naar landen als Duitsland, Frankrijk en Engeland, omdat daar de vraag naar kwaliteitshoning groot is. Europa produceert rond de 66% van de vraag naar honing, zodat er aangevuld moet worden met honing uit de rest van de wereld. Nu komt deze honing vooral uit China en Argentinië, terwijl er bijvoorbeeld in Mexico ook goede honing wordt geproduceerd. ” ES Life 15
Streekproduct
De werkplaats van de imker in het dorpje Álora, ten noordwesten van Málaga, staat vol met potten honing en tanks met allerlei bloemennamen erop. Er hangt een onmiskenbare geur van honing en bijenwas. Een aantal bijenkasten staat langs de wand. Antonio vertelt met passie dat honing een echt streekproduct is: “De bijen vliegen in de bloeiperiode van de bloemen de hele dag rond om zoveel mogelijk nectar te verzamelen. In die periode kan een bijenvolk wel uit 30.000 bijen bestaan. Hij vervolgt: “Nectar is een kleverige vloeistof dat zich in de bloemkelk bevindt. De werkster (vrouwtjesbij) zuigt de nectar uit de bloemen en slaat dit op in haar honingzak om het vervolgens terug naar de bijenkorf te brengen. De werkster bezoekt hiervoor per dag zo’n 3.000 bloemen. Bijen vliegen in een straal van ongeveer 5 kilometer rondom de bijenkorf. In de bijenkorf wordt de nectar overgedragen aan de jongere bijen. Zij voegen speeksel aan de nectar toe, dat enzymen en goede bacteriën bevat. De enzymen zetten de complexe suikers in de nectar om tot eenvoudige suikers als glucose en fructose en hebben een antibacteriële werking, waardoor de honing langer houdbaar blijft. Vervolgens wordt de honing door de bijen in honingraten opgeslagen. De bijen drogen de honing door met hun vleugels te wapperen en sluiten vervolgens de raten af met een laagje was. Hierdoor blijft de honing goed bewaard voor latere consumptie. Per jaar produceren de bijen tussen de 10-20 kilogram honing per bijenkast. ”
ES Life 16
Van nectar tot honing
Als de bijen hun werk hebben gedaan moet de honing nog worden behandeld voordat deze kan worden geconsumeerd. De honing wordt allereerst door de imker met een centrifuge uit de raten geslingerd en vervolgens gezeefd. Daarna wordt ze verwarmd, om in potten te kunnen gieten. “Onze honing verwarmen we tot maximaal 40 graden Celsius. In de voedingsmiddelenindustrie wordt de honing tot ruim boven de 40 graden verhit, waardoor ook de meeste voedingstoffen en mineralen verdwijnen, voegt Antonio toe. ” Gemiddeld bevat honing 38% vruchtensuiker, 31% druivensuiker, 10% andere suikers en 17% vocht. De overige 4% bestaat uit een veelheid aan waardevolle stoffen zoals: enzymen, vitaminen, zuren, hormonen, bacterieremmers, waterstofperoxide, stuifmeelkorrels en mineralen. Smaak, geur en kleur van honing variëren met de bloemen die de bijen bezoeken. Hoewel honing gezond is, wordt geadviseerd om het met mate te eten, want honing geeft de glycemische index (bloedsuikerspiegel) namelijk direct een enorme piek. Dit is ook de reden dat honing vaak door sporters wordt gegeten als er directe energie nodig is.
Kwaliteitshoning uit Málaga
Zeker weten dat je echte honing koopt?
Mil Flores (duizend bloemen) Een mix van bloemen en dat proef je in de honing.
• Koop zo mogelijk biologische honing • Koop landelijke of lokale honing, uit de provincie Málaga met het label Sabor a Málaga • Koop zo mogelijk direct bij de imker
Aguacate (avocado) Donkerkleurige honing, zoeter dan de doorgaande honing en afkomstig uit de regio Axarquia, waar veel avocado’s worden geteeld. Azahar (bloesem van de citrusvruchten) Afkomstig uit de Valle del Guadalhorce, met rustgevende eigenschappen en licht, bleke kleur. Tomillo (Thijm) Amberkleurige honing met een sterke smaak, geschikt ter verlichting van verkoudheidsklachten. Romero (Rozemarijn) Honing met een heldere, gele kleur. Speciaal aanbevolen voor mensen met leverklachten.
Honingmuseum Bezoek ook eens het honingmuseum in Colmenar (Axarquia). Geopend van maandag tot en met vrijdag van 10.00 -14.00 en van 15.00 – 18.00 uur. In het weekend gesloten Meer informatie: www.museodelamiel.com
Castaño (kastanje) Exclusieve honing uit de Valle del Genal, donkere honing met aromatische smaak, bevat veel mineralen. Eucalipto (Eucaliptus) Goede honing bij hoestklachten of bronchitis. Del Bosque (boshoning) Deze donker, amberkleurige honing is rijk aan mineraalzouten en wordt gebruikt bij bloedarmoede en longklachten.
Linksonder: de bijenkasten van Antonio Rechtsonder: Antonio Vazquez Alba
ES Life 17
Worldwide supplier of quality kitchens
Tieleman Keukens | Korendreef 15 | 3241 AS Middelharnis | +31 187 602555 | www.tieleman.nl
016
BESTE SERVICE AWARD OPINESS.NL
TOPWINKEL OPINESS.NL
FINANCIEEL GEZOND GROENE VLAG GRAYDON
BESTE KEUKENWINKEL WUGLY.NL
BESTE FAMILIEBEDRIJF VAN GOEREE-OVERFLAKKEE
BESTE FAMILIEBEDRIJF VAN WEST-NEDERLAND
BESTE ZELFSTANDIGE WINKEL VAN NEDERLAND
WARME DOUCHE TROS RADAR
BESTE KEUKENSPECIALIST VAN NEDERLAND
2018
2017
2012 - 2017
2012 - 2016
2014
2011
2011
2010
2003 / 2004 / 2009
Avocado en cacao mousse met avocadohoning Recept
Een bijzonder nagerecht voor vier personen. Ingrediënten · 2 avocado’s · 75 gram cacaopoeder · 150 gram avocado honing · 8 aardbeien · paar takjes munt Bereiding Haal het vlees uit de twee avocado’s en maal het in de foodprocessor tot crème. Voeg daarna de avocadohoning en de cacaopoeder toe. Maal nog even door totdat een fijne, egale mousse ontstaat. Snij daarna de aardbeien in kleine stukjes en leg ze op de bodem van vier schaaltjes. Verdeel de chocolademousse over de schaaltjes en garneer het dessert met een aardbei en een blaadje munt.
ES Life 19
Spannende kloofwandeling in Granada
ES Life 20
Hoe meer je de landschappelijke pracht van Zuid-Spanje leert kennen, des te groter wordt het besef dat er nog zoveel nieuwe plekken te ontdekken vallen, zowel op als vàn de gebaande paden. Voor de route in dit nummer van ESpecial Life togen wij naar een bijzondere kloof in de provincie Granada. We hadden zin in een spectaculaire omgeving en wat uitdaging. Tekst & foto’s: Else Beekman
‘Be careful what you wish for, you may get it’, concludeerden wij later terwijl we vervaarlijk wiebelend op een gammele hangbrug over de rivier de Cacín ons evenwicht probeerden te bewaren. Een ‘brug’ bestaande uit wat balkjes bijeengehouden door metaaldraad met ‘leuningen’ van hetzelfde materiaal. Of nog iets later, toen we min of meer ‘abseilend’, ons vastklampend aan een grof touw langs vrij steile rotswand omlaag bewogen. Afgezien van die paar ‘oh jee, wat nu-momentjes’ hebben we absoluut geen spijt dat we deze route hebben gekozen. Integendeel. We willen morgen wel weer terug! Wat een toffe route en wat verbazingwekkend dat we amper andere wandelaars tegenkwamen! Hoe bestaat het dat zo’n afwisselende wandeling, waarin – naast de hangbruggen, de loodrechte trappetjes en de immense overhangende rotsen ook een mirador, een azuurblauw stuwmeer, een ‘Romeinse brug’ en een prehistorische vindplaats bijzondere elementen vormen, niet veel beroemder is!? De Caminito del Rey is er niets bij. Oké, dat is een beetje overdreven, maar toch, qua dramatische omgeving, avontuurlijkheid en afwisseling van de route en doet deze in onze optiek zeker onder voor zijn veel beroemdere broer in de provincie Málaga.
De kloofwandeling
De Tajo de los Bermejales ligt ten noorden van het natuurpark Sierra de Tejeda, Almijarra y Alhama, tussen de plaatsen Cacín en Bermejales. Tajo is het Spaanse woord voor ‘jaap’ en we hebben met eigen ogen kunnen vaststellen dat het dat zeker is: een meanderende jaap door het verder vriendelijk glooiende landschap,
waar olijfboomgaarden de boventoon voeren. Terwijl we onze wandeling thuis voorbereiden, zien we op de satelietfoto van Google Maps de rivier als een duidelijk groen lint door het bruin-gelige landschap slingeren dat is bedekt met minutieuze zilvergroene stipjes die als we inzoomen duizenden olijfbomen blijken te zijn. De route begint bij de kerk Iglesia de la Inmaculada in Bermejales. Daar parkeren we onze auto in de schaduw van de pijnbomen en lezen de informatie op het bord over de route en de prehistorische rijkdommen die er in de omgeving zijn gevonden. De route is ruim twaalf kilometer lang, circulair, duurt een kleine vier uur en het hoogteverschil dat je aflegt is maximaal 200 meter.
Mirador
Het eerste punt waar we, na een paar honderd meter te hebben afgelegd, stoppen is de mirador de los Bermejales. Hiervandaan hebben we een fraai zicht op het groenblauwe stuwmeer dat luistert naar dezelfde naam, de vegetatie ervoor en het glooiende Andalusische landschap er omheen. De bouw van de stuwdam, om het water van de río Cacín op te vangen, werd in 1952 afgerond. Als het meer maximaal gevuld is, past er 104 miljoen kubieke meter water in. Hier staat ook een bord met informatie over het ontstaan van de indrukwekkende kloof en de prehistorische vondsten die er werden gedaan, waaronder de beroemde ‘Olla de los tajos del Cacín’, een keramische, bolvormige pot van klei uit het Neolithicum en een van de meest representatieve in zijn soort uit dat tijdperk van het Iberisch Schiereiland. We verlaten de
ES Life 21
mirador en bij het kruispunt volgen we een smal pad omlaag en kruisen een droge rivier die we ook een stukje moeten volgen. Pas hier op met de losliggende stenen waarover je makkelijk uitglijdt als te weinig profiel onder je zolen hebt. Vervolgens klimmen en dalen we afwisselend en passeren typisch mediterrane vegetatie met onder meer dennen en steeneiken en wat lager op de rivieroever populieren, vijgenbomen, eikvarens, mastiekbomen, bramen en riet. Na ongeveer 2,2 kilometer lopen bereiken we de eerste trap. Deze is van staal en helpt ons het pad te vervolgen na de loodsteile rots die we ermee overbruggen.
van de rivier bevestigd, zodat zelfs mensen met hoogtevrees deze waarschijnlijk wel durven te nemen, ook al schommelen ze nogal heftig, zeker als je er met meerderen tegelijk op gaat lopen. Maar ook hier geldt: hoe harder alles zwaait, hoe groter de hilariteit in ons gezelschap. Het gedeelte van de route met koorden en hangbruggen bevindt zich tussen de 2,3 en 5,2 kilometer vanaf ons beginpunt. In totaal passeren we twee hangbruggen, waarvan touwen de leuningen vormen en twee houten bruggen. De hangbruggen zijn voor kleinere kinderen wat onhandig omdat de touwen die de leuningen vormen nogal hoog bevestigd zijn en het zo wiebelt. Maar met wat hulp vinden ze het eigenlijk vooral cool.
hoe harder alles zwaait, hoe groter de hilariteit
Ladders en koorden
De trap vormt voor ons het begin van het avontuurlijkste deel van de route die ons in, door en weer uit de kloof leidt en af en toe de rivier over laat steken. Honderd meter verder zien we het eerste koord dat ons houvast biedt, terwijl we een spleet tussen dikke rotsen passeren. Zonder koord was het ons al klauterend met handen en voeten waarschijnlijk ook gelukt, maar het is erg fijn dat het er hangt. Bijna een kilometer later treffen we het tweede koord dat ervoor zorgt dat we niet uitglijden over de met losse stenen bedekte helling. Het derde koord helpt ons een stijle rotsachtige helling af te dalen. Het handigste is om dit te doen met je gezicht naar de berg gekeerd en zogezegd te ‘abseilen’, zoals het in klimmersjargon heet.
Onderweg bewonderen we herhaaldelijk de grillige geologische vormen die de rotsen van de kloofwand hebben aangenomen na miljoenen jaren vakkundig door de natuur gemodelleerd te zijn. Opvallend is hier en daar het kleurverschil tussen alle grijstonen en de meer geelbruinige kleuren. Die laatste doen het goed in de namiddagzon en contrasteren fijn met het felle groen van de planten en bomen bij het water. Af en toe lijkt het alsof een grote pers deze stenen aardlaag met zoveel oerkracht heeft geplet dat er allemaal dunne laagjes zijn ontstaan. In diverse holtes die we in de rotswanden ontwaren, schijnen ooit gebruikt te zijn door mensen om in te schuilen.
Voor kinderen maken de koorden de wandeling een stuk avontuurlijker dus die huppelen ook enthousiast vooruit in een onafgesproken wedstrijd wie het eerst de volgende uitdaging op de route bereikt. Ze doen ook het liefst zo’n helling met een touw een paar keer. Dus een blije kreet wijst ons erop dat ze de volgende ‘hindernis’ hebben bereikt: aan een loodrechte rots hangt een ielig touwladdertje die behoorlijk heen en weer slingert als we erop klimmen.
Op een gegeven moment kijken we op tegen honderd meter hoge rotswanden waarin het net lijkt alsof de natuur in reliëf een boodschap heeft achtergelaten. Het lukt ons niet, ook na lang observeren - waarbij we stiekem even bijkomen van het afwisselend klimmen en dalen op het laatste stuk - deze te ontcijferen. Spanjaarden hebben een toepasselijk woord voor als je steeds omhoog en omlaag moet lopen: ‘rompepiernas’, letterlijk een ‘benenbreker’. Onze spieren protesteren inderdaad enigszins.
Hangbruggen
Het ons omringende, verstilde natuurgeweld geeft ons een nietig gevoel. De natuur dwingt in dit hoekje van de provincie Granada diep respect af.
Achthonderd meter verder komen we bij de eerste hangbrug aan. Gelukkig zijn de bruggen op deze route niet al te hoog boven het water
ES Life 22
Immense rotsformaties
indrukwekkende natuur, avontuur en afwisseling
ES Life 23
BOUW- EN AANNEMINGSBEDRIJF SINDS 1997
Alles in en rondom uw woning van Málaga tot Estepona
• • • • • • • • •
nieuwbouw verbouwingen renovatie schilderwerk tegelwerk metselwerk electra loodgieterswerk advies
Poligono Industrial Los Perales Calle Pera Trinidad, Nave 6 29651 Mijas Frank van Krimpen Telefoon Mobiel Mail
+34 951 135 973 +34 628 111 989 info@nedpiramide.com
www.rogerslinnerie.com
D é s l a a ps pe cia lis ten van d e C o st a d el So l NEDERLANDSE BOXSPRINGS, MATRASSEN, TOPPERS, KUSSENS EN BEDTEXTIEL
Avenida Carlota Alessandri 158, La Carihuela - Torremolinos · Schuin tegenover Carihuela Park - Discotheek Voom Voom Openingstijden: maandag t/m zaterdag: 10.00 - 14.00 u. · Tel. 951 395934 · Eigen parkeer oprit
Romeinse brug
Na ongeveer zes kilometer te hebben gelopen, valt ons oog voor het eerst op de Romeinse brug. De naam is een beetje misleidend, want ondanks het Romeinse uiterlijk, kwam er aan de bouw geen enkele Romein te pas. De brug werd namelijk pas in de twintigste eeuw gebouwd. Boven arriveren we op een plateau, waar een bord naar rechts wijst en de ‘senda del cura’ aangeeft. Wij lopen door naar de Romeinse brug. Daar houdt het leukste gedeelte van de route op. De ‘terugweg’ leidt door een wat eentonig landschap. Er is weinig tot geen schaduw en de zon brand behoorlijk hardnekkig op ons hoofd. Bovendien stijgt de weg continu en dat valse plat is moordend voor onze toch al flink uitgedaagde spieren. We passeren wat ruïnes en zijn blij als we weer terug zijn in de schaduw bij de kerk in Bermejales waar de auto geparkeerd staat. We besluiten iets te picknicken aan de rand van het stuwmeer.
Prehistorie
Als je nog tijd hebt, kun je even naar de Dolmen de los Bermejales wandelen. Deze megalithische grafkamer ligt niet meer op zijn oorspronkelijke locatie en werd door een groep historici en experts verplaatst toen het water van het stuwmeer deze dreigde te verzwelgen. Steen voor steen lukte het hen de plaats voor eeuwige rust van zeer verre voorouders zestig meter hoger weer op te bouwen. Erin werden keramieken, stenen en koperen voorwerpen gevonden, wat botresten en vier schedels.
De grafkamer is gesloten, maar via de ingang zijn wel de muren van de gang die erheen leidt te zien. De grafkamer werd gevormd door in totaal zeven kernen die verspreid liggen over een gebied van 2,5 kilometer lang en 1 kilometer breed aan weerszijden van de nauwe kloof.
Eten en drinken
Restaurant El Cruce ligt het dichtstbij het begin/einpunt van de route in Los Pantanos de los Bermejales. Hier staat typisch Spaans, huisgemaakt ‘venta-eten’ op het menu voor een zeer schappelijke prijs. Er is veel plek om buiten op het terras te zitten. Verderop in Arenas del Rey is het eten in Café-Bar La Plaza ook goed met een uitgebreide keuze aan wijnen.
Praktisch
Vanaf Málaga rijd je in iets meer dan anderhalf uur naar het beginpunt van de route door de Montes de Málaga richting Granada of je kiest ervoor om de kust te volgen en bij Vélez-Málaga het binnenland in te rijden via de Puerto de Zafarraya. Woon je ten westen van Málaga dan is het een behoorlijke rit. In de buurt liggen enkele pensions en ‘casas rurales’ en in de zomer is de camping aan het stuwmeer waar ook bungalows te huur zijn wellicht een optie om de nacht door te brengen voor een interessant weekend. Als je er toch bent, is het zeer de moeite waard om ook Alhama de Granada te bezoeken. Dit kleine zusje van Ronda balanceert net zo spectaculair op de rand van een kloof en heeft veel cultuurhistorisch erfgoed.
grillige geologische vormen die in de loop van miljoenen jaren ontstaan zijn ES Life 25
Milieuvriendelijke bouw in Zuid-Spanje
Je glas netjes naar de glasbak, eigen boodschappentas mee naar de supermarkt, minder vlees eten of je kleding recyclen. Allemaal dingen die je kunt doen om milieuvriendelijker te leven. Ook op het gebied van huisvesting zijn stappen te maken. In deze eerste aflevering van de nieuwe serie artikelen over duurzaamheid gaan we in op verschillende manieren van ecologische bouw in Andalusië. Veel ontwikkelingen in de wereld van mensen die een bewuster leven nastreven, grijpen weer terug op hoe onze verre - of niet eens zo heel verre – voorouders leefden. Doordat zij nog een gebrek hadden aan veel uitvindingen en ontwikkelingen waar we nu vaak dankbaar gebruik van maken, leefden zij automatisch veel duurzamer dan wij de laatste honderd jaar doen. Teruggaan in de tijd hoeft – gelukkig – om heel veel redenen niet, maar voor inspiratie kunnen we wel in de geschiedenis terecht. Tekst & foto’s: Else Beekman ES Life 26
Dichtbijzijnde voorbeelden van milieuvriendelijk wonen in Andalusië zijn diverse ecoaldeas (ecodorpen) verspreid door de regio zoals Caña Dulce in Coín, gespecialiseerd in permacultuur, het dorpje Los Molinos del Río Agua in Almería of Los Portales in de Sierra Norte de Sevilla. Hier leven mensen zeer milieubewust en in duurzaam gebouwde woningen, veelal gemaakt met materialen die geleverd worden door de aarde zoals kalk, riet, hout, aarde en stenen. De opvallendste verschillen met een willekeurig dorpje van een eeuw geleden zijn waarschijnlijk de zonnepanelen die er gebruikt worden. Mensen leven er zelfvoorzienend in bioklimatische woningen, maken gebruik van composttoiletten, grondwater en water uit een nabijgelegen riviertje, verbouwen hun eigen fruit en groenten of drijven hun wasmachine aan met een fiets. Een dergelijke manier van leven zal voor velen onder ons nog een paar bruggen te ver zijn. Toch zijn er al talloze alternatieven waarbij je wel in je eigen leefomgeving je ecologische voetafdruk wat kunt verkleinen in het kader van 'een goed begin is het halve werk'.
Ecologische huizen
In ecodorp Los Portales woont de CEO van het Spaanse bedrijf Ecodome. Eduardo Canals is een geboren Catalaan en is ecologisch en duurzaam architect. Met zijn team bouwt hij ecologische en efficiënte huizen en gebouwen en houdt bij zijn ontwerpen rekening met dat het oog ook wat wil. Canals werkt met materialen zoals bakstenen van thermo-klei, kalkmortel, hydraulische kalk, hennepvezel, perliet, structureel hout, aarde, gewone klei, strobalen, gips en pleister. Volgens de filosofie van groene architecten zoals Canals is een ecologisch huis een gezond huis, gemaakt met zoveel mogelijk lokale materialen en indien mogelijk met de aarde van de locatie waar wordt gebouwd. Het gebruikte materiaal is idealiter zoveel mogelijk gerecycled en moet zonder al te veel moeite in het landschap worden ingepast. Materialen moeten in staat zijn te verouderen, hergebruikt te worden om de natuurlijke cyclus te volgen zonder al teveel nietrecycleerbare resten achter te laten. Als er over ecologische woningen gesproken wordt zijn vragen zoals 'is het huis echt goed en niet schadelijk voor het milieu? Is het gemaakt van natuurlijke materialen? Is het gezond?' belangrijk.
Grotwoningen
De meest ecologische woningen ter wereld zijn grotwoningen. Waar het type grond het toelaat zijn overal ter wereld grotwoningen te vinden. In Andalusië liggen de meeste – nog bewoonde - grotwoningen in de streek rond Sierra de Huétor en de plaatsen Guadix en Purullena in de provincie Granada. De oudste bewijzen voor het bestaan hiervan stammen uit 1.800 voor Christus. In Purullena leven nog 1.100 mensen van de in totaal 2.700 inwoners in meer dan 500 grotten. Grotwoningen zijn van nature heel goed geïsoleerd van buitenaf en verbruiken daarom niet veel energie. Er is praktisch geen materiaal van welk type dan ook gebruikt bij de constructie ervan en als een grotwoning goed geventileerd is en is opgegraven in een gebied met veel klei in de grond, is het een van de gezondste leefomgevingen. Doordat de klei lucht doorlaat en vocht absorbeert, is het binnen in de grotten kurkdroog. Bovendien zijn ze ideaal om in te slapen. Het hele jaar door schommelt de temperatuur in een grotwoning tussen 18 en 20 graden Celcius. Het voordeel van een grotwoning is ook dat als je ruimte tekort komt, je er zo een kamer bijbouwt, of beter gezegd: uitgraaft.
Huizen van aarde
Sinds mensenheugenis zijn huizen gemaakt van aarde heel gangbaar. Totdat de ontdekking van beton er het stigma 'armoedig' en 'fragiel' aan gaf. Aarde als bouwmateriaal is dankzij de huidige toestand van het milieu en de klimaatverandering en gestimuleerd door nieuwe technologieën bezig aan een comeback. Aarde is niet alleen overvloedig aanwezig, goedkoop en ecologisch. In een huis van aarde heb je in de zomer geen airco nodig en in de winter raakt het verwarmd zonder verwarming. Het materiaal bezit namelijk een grote thermische traagheid waardoor het de interne temperatuur reguleert. Verder is het bestand tegen slecht weer, praktisch onbrandbaar en muren van aarde hebben een goede geluidsisolatie. De meest gebruikte technieken vormen aarde en leem om tot blokken van gecomprimeerde aarde waaraan houten panelen met aarde, stro en andere componenten wordt toegevoegd. De hoeveelheid gebruikte cement is doorgaans minimaal. Bij de bouw wordt nauwelijks CO2 uitgestoten. Naast het eerder genoemde Ecodome met vestigingen in Sevilla en Madrid, bouwt ook het bedrijf Quark Arquitectos uit Málaga met blokken ruwe aarde. ES Life 27
Bioklimatische architectuur
Bioklimatische architectuur gaat ervan uit dat een gebouw verlicht, verlucht, gekoeld en verwarmd wordt met wind, zon en lucht en dus optimaal gebruik maakt van natuurlijke energiebronnen. Het hoofdrecept is de oriëntatie van de woning en de thermische isolatie van muren en plafonds. Een bio-klimatische architect neemt het klimaat en het bouwterrein als uitgangspunt voor zijn ontwerp. Vroeger zagen huizen in elk land er op basis van dit gegeven automatisch anders uit. Tegenwoordig beginnen ontwerpen in verschillende landen steeds meer op elkaar te lijken. Terwijl veel Noord-Europeanen in Spanje steeds vaker kiezen voor de rechte en hoekige, moderne nieuwbouw met enorme ramen en grote open ruimtes, is het niet voor niets dat de traditionele bouw in Spanje er heel anders uitziet. Oude huizen hebben nog metersdikke muren en slechts kleine ramen met dikke luiken ervoor. Bioklimatische huizen in Andalusië zijn voornamelijk op het zuiden gericht. Deze oriëntatie is het meest gunstig in de winter. Als de zon laag staat, schijnt deze zo naar binnen en verwarmt de binnenruimtes. Goede isolatie en de warmte-opslagcapaciteit van muren en vloeren houden de warmte vervolgens vast, of de koelte. In de zomer is de positie van de zon bijna verticaal waardoor de zonnestralen de binnenruimtes niet bereiken. Een voorbeeld van bioklimatische huizen ligt in Jun (Granada). Las Calendulas bestaat uit 25 ecologische huizen waarvan het ontwerp is gebaseerd op bioklimatische criteria zoals de oriëntatie van de woonkamers op het zuiden; een ecologische tank op het dak die isoleert en warmte opslaat; een zonnebescherming in de ramen en een binnenpatio voor de introductie van directe zonnestralen in andere kamers. Daarnaast zijn duurzame materialen gebruikt, hernieuwbare energiebronnen en waterrecyclingsystemen toegepast. Dit zorgt voor een besparing op elektriciteitsverbruik tot 70 procent en in water tot 35 procent ten opzichte van een 'normale' conventionele woning.
ES Life 28
Groene daken, moswanden
hangende
tuinen
of
Tot slot zijn er nog wat mogelijkheden om, afgezien van de bouw van een woning, duurzame elementen toe te passen in interieur of exterieur. Ze zijn steeds vaker te zien: moswanden, verticale tuinen of daken bedekt met groen. Het bedrijf Artbusto in Málaga verzorgt plantaardige afdekkingen op woningen en gebouwen. Een groendak biedt veel voordelen op economisch, ecologisch en maatschappelijk vlak. Een dak bedekt met levend groen absorbeert regenwater door waterbuffering in de planten. Het vertraagt de afvoer naar het riool, zuivert het regenwater en zorgt voor verdamping door de planten. De planten op een groendak filteren fijnstof uit de lucht en zetten CO2 om in zuurstof. Het absorbeert tevens geluid en zorgt voor meer rust zowel binnen het pand als daarbuiten. Vogels, vlinders en insecten vinden er een extra leefomgeving. Een groendak vormt bovendien een natuurlijke brandwerende laag op de woning of bedrijfspand omdat planten van nature veel vocht bevatten. Groene daken bieden een natuurlijk tegenwicht in stedelijke omgevingen. Jardines Verticales Andalucía levert verticale tuinen voor het interieur of aan gevels. Deze tuinen groeien verticaal omhoog met behulp van een raster, frame of ander systeem in plaats van horizontaal op de grond. Je kunt er alle kanten mee op, zowel binnensals buitenshuis. Saaie muren of schuttingen worden ermee opgefleurd of het maakt het mogelijk dat je toch een tuin hebt, al beschikt je woning slechts over een klein balkon. Een mooi voorbeeld van een verticale tuin is te zien in het restaurant van Dani García in Marbella. Tot slot vormen moswanden eveneens een groeiende trend. Niet alleen omdat een wand van verschillende soorten mos een echte blikvanger is, maar ook omdat het andere voordelen heeft zoals de akoestische demping of de brandvertragendheid ervan. Een moswand is heel onderhoudsvriendelijk en je hoeft er bij een goede luchtvochtigheid in de ruimte waar de wand is aangebracht niets aan te doen. Let in het kader van duurzaam bezig zijn wel op dat het mos op een milieuvriendelijke manier is geoogst en geprepareerd. Door een speciale behandeling blijft het mos zacht, is het vuilafstotend, brandvertragend en insectenafwerend. Enkele Spaanse bedrijven die zich toeleggen op milieuvriendelijke bouw zijn GogreenSpain.com, LivingKits.com, Chapeau-vert.com, Eco-house. es, Ecopaja.com, Okambuva.coop, Cannabric.com (duurzaam bouwmateriaal), Slowhome.es. ES Life 29
vrijwilligerswerk in Zuid-Spanje
BRITT DAMMEN & CHAIN
Wat drijft mensen om vrijwilligerswerk te doen? En halen ze eruit wat ze verwachten? Om antwoord te krijgen op deze, en meer vragen spreekt Especial Life de komende maanden met mensen aan de Costa del Sol die zich als vrijwilliger inzetten. En misschien om anderen te inspireren die ook op zoek zijn naar een zinvolle tijdsbesteding. In het tweede deel van onze serie aandacht voor de Belgische Britt Dammen. Zij werkt in de tweedehandswinkel van dieren-liefdadigheidsorganisatie Chain in CoĂn. Tekst & foto’s: Maria Kupers
ES Life 30
“We wonen nu vier jaar in Spanje, waarvan de laatste twee in Tolox. Een schattig dorpje maar er wonen niet heel veel jongeren. Toen we een keer naar het winkelcentrum in Coín gingen zagen we deze winkel en besloten een kijkje te nemen” vertelt Britt. “Het idee om iets te doen voor dieren in nood sprak me meteen aan. We werken allebei een paar dagen per week maar wilden daarnaast graag als vrijwilliger meehelpen. Dat doen we inmiddels zeven maanden en het bevalt uitstekend.” De 29- jarige Belgische kapster staat samen met haar partner elke woensdagavond in de winkel en soms ook in de weekenden als er iemand uitvalt.
Zorg voor dieren
Chain is een geregistreerde liefdadigheidsinstelling , die op haar beurt weer andere organisaties helpt die zich bezighouden met de zorg voor dieren. Er werken in totaal 36 vrijwilligers in de winkel die zes dagen per week van 10 tot 22 uur open is. Jaarlijks wordt met de verkoop van tweedehands spullen ongeveer 30.000 euro binnengehaald. Meer dan de helft daarvan wordt gebruikt om mensen te helpen met het betalen van de castratie of sterilisatie van hun hond of kat. Maar het zijn niet alleen de kleinere huisdieren die kunnen rekenen op de hulp van Chain. Als er door bijvoorbeeld de paardenopvang om hulp wordt gevraagd voor een ziek dier maakt het bestuur daar geld voor vrij. Heel soms krijgt de organisatie ook van particulieren de vraag hen te helpen omdat ze het eten voor hun huisdier even niet kunnen betalen. Met zulke hulpvragen wordt altijd zeer voorzichtig omgegaan omdat niet echt te controleren valt of dit waar is. Sowieso krijgt nooit iemand geld maar een tegoed bij een diervoedingswinkel in de buurt. Er is echter één uitzondering: een dame in Cártama die van de gemeente toestemming heeft de straatkatten te voeren maakt krijgt echter wel maandelijks een toelage. De katten die zij te eten geeft worden bovendien gevangen zodat ze gesteriliseerd kunnen worden en er dus hopelijk in de toekomst helemaal geen straatkatten meer zijn.
Nieuwe familie
Britt heeft zelf twee honden maar ze voelt niet de behoefte om in bijvoorbeeld een asiel te werken. “Op deze manier draag ik ook een steentje bij aan het dierenwelzijn en bovendien is dit een ideale manier om met mensen in contact te zijn.” Het team vrijwilligers van Chain bestaat uit mensen van allerlei nationaliteiten. Ze zien elkaar niet alleen in de winkel maar spreken ook regelmatig af om wat te gaan drinken. “Het is net een grote familie, binnenkort gaan we met een groepje een dag naar het strand. Heerlijk toch!” Als je Britt aan de slag ziet merk je dat ze een aantal klanten inmiddels goed kent. Veel mensen blijken geregeld terug te komen en dan ook specifiek op de avond dat zij in de winkel is. Britt heeft voor iedereen een glimlach en praatje. “Het enige dat ik niet zo leuk vind is dat er soms mensen zijn die gaan afdingen op de toch al heel lage prijzen. En vervolgens zie je die spullen weer terug op de zondagse rommelmarkt. Dat geld is voor de dieren, niet voor persoonlijk gewin” vindt Britt. Ik ben benieuwd of mensen ook dingen komen brengen die echt niet te verkopen zijn. Volgens Britt valt dat wel mee. Kleding, boeken en schoenen doen het uitermate goed maar ook serviesgoed, computerspelletjes en prullaria weten altijd wel weer een nieuwe eigenaar te vinden. Het is echter wel zo dat niet iedereen de moeite neemt om ervoor te zorgen dat iets schoon en heel is. “Wat ik leuk vind om te zien is dat Spanjaarden kinderboeken in het Engels kopen en de buitenlanders kopen op hun beurt de Spaanse kinderboeken. Dat is blijkbaar de beste manier om een taal te leren.” Ook vrijwilliger worden bij Chain? Je kunt je in de winkel in winkelcentrum La Trocha aanmelden.
Links: Britt in gesprek met klanten. Boven: een deel van het team van Chain
ES Life 31
Mieke Feenstra en Tom van Wees van Very Good Estates vertellen u graag over de interessantste projecten aan de Costa del Sol. www.verygoodestates.com
info@verygoodestates.com
Telefoonnummers: +34 952 808 880 +34 629980882 (Mieke) +31 611334255
ESPECIAL SESSIES
Wonen aan de Costa del Sol De provincie Málaga is geliefd bij mensen van allerlei nationaliteiten. Niet alleen voor vakanties maar ook om te wonen. De crisis op de huizenmarkt ligt ons allen nog vers in het geheugen en we vroegen ons af of er sindsdien iets veranderd is. Wat zijn de trends op de woningmarkt tegenwoordig? We gingen om tafel zitten met diverse specialisten op woongebied voor een goed gesprek. Tekst & foto’s: Maria Kupers
Gespreksleider Marjan Schut begint meteen met allang voorbij maar ook Frank van Krimpen van de belangrijkste vraag: wat zijn de veranderingen Bouwbedrijf Ned Piramide krijgt nog regelmatig op de woningmarkt sinds de crisis? Eduard de vraag of er contant betaald kan worden. Megens van Megens Real Estate merkt dat “Laatst nog vroeg iemand me of ik een villa wilde er meer belangstelling is voor bestaande bouwen, zonder BTW. Wat denkt iemand dan, huizen. “Klanten willen niet jaren wachten op dat er ineens een kast van een huis op een stuk een nieuwbouwhuis. Desnoods gaan ze het grond kan staan zonder dat iemand om papieren verbouwen zodat het volledig naar hun smaak vraagt?” is.” Zijn Belgische collega Caroline Laureys van Marbella Maison ziet bij haar klanten juist wel Geen nieuwe crisis meer. Of toch wel? een voorkeur voor nieuwbouw, die huizen zijn Na het instorten van de woningmarkt zijn de over het algemeen veel moderner. Misschien prijzen weer gestegen. In de eerste jaren ging dat zit het verschil in de nationaliteit, hoewel beide vrij hard maar sinds 2015 is er sprake van een makelaars zich richten op het Nederlandstalig stabiele lichte jaarlijkse stijging. De zogenaamde publiek heeft Caroline meer Belgische klanten cowboys die als makelaar en aannemer werken en Eduard voornamelijk Nederlanders. Saskia beginnen dan ook weer op te duiken. Waar de Gartsen, commercieel medewerker van Banco tafelgenoten zich echter meer zorgen over maken Sabadell geeft aan dat voor nieuwbouwwoningen zijn de Brexit, de verhuur en het het verkrijgen van een hypotheek “Er zijn nog steeds gebrek aan infrastructuur. Veel gecompliceerder is. “Je kunt sowieso maar 70% van de waarde mensen die denken dat Britten zullen hier niet meer kunnen leven van hun pensioen krijgen en dan pas bij oplevering ze met cash een huis en genoodzaakt zijn hun huis van de woning. Voor de te verkopen om weer terug te aanbetalingen moet de klant zelf kunnen betalen” gaan. Aangezien de vraag naar het geld beschikbaar stellen. En woningen hoog blijft verwacht niemand dat de er kan pas een hypotheekgoedkeuring gegeven prijzen zullen kelderen. Maar wat precies de worden 4 maanden voor de overdracht. Voor effecten gaan zien daar durft niemand uitspraken eigen bouwprojecten (bouwhypotheek) kan over te doen. maar tussen 50 en 70% gefinancierd worden en daar zit de grond niet bij.“ Als Marjan vraagt of er veel mensen zijn die een huis kopen om het vervolgens te verhuren en wat Niet alle kopers hebben overigens een hypotheek zij van die trend vinden gaat er een collectieve nodig, volgens Eduard en Caroline betaalt de zucht op. Nicole Meinesz is technisch architect helft van de kopers het huis in een keer. Meteen en behalve dat ze nieuw- en verbouwprojecten ontstaat er een levendig gesprek over het feit begeleidt, regelt ze ook de papieren voor de dat veel mensen nog steeds denken dat ze een Vivienda Turística. “Mensen krijgen dollartekens huis met cash geld kunnen betalen. Die tijd is ES Life 34
in hun ogen als ze aan Airbnb denken. Maar ze vergeten dan voor het gemak even dat hun huis wel aan de eisen van Turismo Andaluz moet voldoen. In elke kamer moet bijvoorbeeld airco zijn en je moet toeristische informatie aan de gast verstrekken. Onlangs kreeg iemand een boete van 18.000€ omdat er geen brochures lagen. De procedure om je te registreren is bij iedere gemeente verschillend, ik merk dat men je graag van het kastje naar de muur stuurt want gemeentes staan niet te springen om nog meer vakantiewoningen.” Frank van Krimpen snapt dat wel: “de gewone Spanjaard kan niets meer huren, de prijzen zijn te hoog. En waarom zou een eigenaar genoegen nemen met 1.000 euro per maand als hij dat ook per week kan krijgen? Het verziekt de huurmarkt echter wel.” De algemene conclusie is dat mensen die een huis kopen voor een bedrag van ongeveer 200.000 euro dat doen voor de huur, de duurdere woningen zijn meestal voor eigen gebruik, al dan niet als vakantiewoning.
Overbevolking
Er wordt nog steeds gebouwd en wie weet komen er straks weer veel huizen vrij als de Britten massaal gaan verkopen dus aan woonruimte zal voorlopig geen gebrek zijn. Eduard vraagt zich echter af of het punt niet bereikt is dat er simpelweg te veel mensen aan de Costa del Sol zijn. “Niet
alleen tijdens de zomer is het overal erg druk, dan is het nog logisch dat je in files moet staan en nergens kunt parkeren. De hele infrastructuur is niet berust op de grote hoeveelheid mensen die hier het hele jaar door al wonen. Dan heb ik het niet alleen over de wegen, ook de riolering, het ophalen van vuil en de watervoorziening zijn hier niet op berekend en dat merk je.” Caroline merkt op dat het gebied tussen Torremolinos en Marbella nu zo vol is en de vraag naar woningen blijkbaar nog zo groot dat er inmiddels tot aan Algeciras volop gebouwd wordt.
Interieur sluitpost
Didier Dewyn van Acoola Living heeft over het algemeen te maken met mensen die hun huis en terras willen inrichten omdat ze er zelf willen wonen. “Als je veel geld uitgeeft aan je woning wil je ook dat het interieur naar je zin is. Wij worden daarom vaak al tijdens de bouw of verbouw ingeschakeld zodat alles goed op elkaar afgestemd is. Mensen die hun huis willen verhuren kiezen vaak voor de basiselementen van kwaliteit en de details worden goedkoop op de kop getikt.” Frank en Nicole kennen zelfs mensen die twee sets meubels hebben. De duurdere van hun eigen smaak gaat dan achter slot en grendel zodra er huurders komen. Beiden houden tijdens het bouwproces al rekening met het interieur.
Onder het genot van een drankje wordt de stand van zaken op de woningmarkt besproken ES Life 35
“Ik zeg klanten bijvoorbeeld dat ze moeten gaan kijken naar zonneschermen zodat we daar de benodigde ruimte voor vrij kunnen houden. Wat ik dan zo jammer vind is dat mensen dan gaan bezuinigen. Heb je een prachtig huis en dan maak je het af van dingen uit de bouwmarkt. Die je dan na een paar jaar weer moet vervangen” aldus Frank. Didier merkt ook dat het interieur vaak de sluitpost is op de begroting en ook vaak het slachtoffer is van budgetoverschrijdingen tijdens de bouw. “We kunnen voor elk budget een interieur samenstellen. Mensen denken vaak dat alles design en duur is maar door te combineren kun je een mooi resultaat boeken. Als het gaat om duurdere elementen raad ik mensen altijd aan het dan in fases te doen, zo krijg je geen spijt van je goedkope aankopen en heb je toch wat je wilt.”
Eigen taal eerst
Iedereen aan tafel spreekt vloeiend Spaans en ook een of meerdere andere talen. Maar ondanks dat richten ze zich toch op de Nederlandstalige markt. Simpelweg omdat Nederlanders en Belgen graag in hun eigen taal te woord gestaan
Caroline Laureys Sales Consultant Marbella Maison marbellamaison.com
Eduard Megens Eigenaar Megens Real Estate megens.es ES Life 36
worden en zeker als het gaat om zaken die met wonen te maken hebben. Saskia merkt dat veel mensen niet snappen dat de dingen hier anders gaan, niet beter of slechter dan in hun thuisland. “In Nederland of België krijg je bij je geboorte al een burgerservicenummer en sta je overal ingeschreven. Dat moet hier allemaal nog geregeld worden en dat kost tijd. Dat zou in Nederland of België net zo zijn.” Niet alleen de taal is belangrijk, het feit dat je de cultuur kent is vaak van doorslaggevend belang. Nederlanders en Belgen zijn gewend dat afspraken nagekomen worden en dat er netjes gewerkt wordt. Nicole werkte vroeger alleen met Spanjaarden maar schakelt nu bedrijven van buitenlanders van verschillende nationaliteiten in. “Ik moet weten dat ze begrijpen wat er verwacht wordt en hun afspraken nakomen. Per slot van rekening ben ik degene die het aan de klant moet uitleggen als er ergens iets fout gaat.” Didier werkt alleen met Spaanse aannemers waar hij al jarenlang een goede band mee heeft. “Ze moeten wel de mentaliteit begrijpen, dat werkt het prettigst voor iedereen.” Frank heeft Spanjaarden in dienst, hij heeft in het verleden
Didier Dewyn Eigenaar Acoola Europe acoola.eu
Frank van Krimpen Eigenaar bouwbedrijf Ned Piramide nedpiramide.es
wel met Nederlandse bouwvakkers gewerkt maar dat beviel totaal niet. “Mijn werknemers krijgen allemaal wel een spoedcursus ‘omgaan met buitenlanders’ zodat alles zo vlekkeloos mogelijk verloopt.”
Kwaliteit is het sleutelwoord waarmee de Costa del Sol zal kunnen overleven. Niet alleen kwaliteit op het gebied van woningen maar ook die van de leefomgeving. De belangstelling voor domotica (elektronische communicatie tussen allerlei elektrische toepassingen in de woning en woonomgeving “Er zullen altijd De toekomst ten behoeve van bewoners buitenlanders naar de Tegen het einde van en dienstverlener) zal in de de bijeenkomst zijn we toekomst alleen nog maar verder Costa del Sol blijven benieuwd hoe de toekomst Mensen die niet voor komen, voor vakantie of toenemen. op de huizenmarkt er uit deze wat duurdere variant van om te wonen” zal zien. Niemand van de het automatiseren van processen deelnemers denkt dat er weer rondom huis kiezen zullen steeds een vastgoedbubbel zal ontstaan. Er zijn veel vaker apparaten die via een app te bedienen meer regels en daar is vrijwel niemand van aanschaffen. Kortom, alles om het woongemak de deelnemers blij mee omdat ze processen te vergroten. vertragen. Maar die regels zorgen er wél voor dat huizen nu van betere kwaliteit zijn. De Costa del Sol zal ook in de toekomst veel toeristen en nieuwe inwoners blijven trekken. Het Buiten dat ligt er al een tijdje een plan bij de Junta prettige klimaat en de goede vliegverbindingen de Andalucía om een register voor makelaars met de rest van Europa staan daar garant voor. op te stellen. Dat zou de cowboys van de markt Didier, Caroline, Nicole, Frank, Eduard en Saskia moeten weren en dus ook voor een betere service zien de toekomst op de huizenmarkt dan ook vol moeten zorgen. vertrouwen tegemoet.
Dit is het derde verslag uit de serie ESpecial Sessies. Dit jaar gaan we in totaal zes keer om tafel zitten om met lezers over verschillende onderwerpen te praten. Nicole Meinesz Technisch architect en eigenaar A4 Técnicos a4tecnicos.com
Met dank aan Barbara Ingenbleek van EuroEconomics, zij verzorgt voor alle ESpecial Sessies de locatie en de versnaperingen.
Saskia Gartsen Commercieel medewerker Banco Sabadell bancosabadell.com ES Life 37
VASTGOED IN ZUID-SPANJE Dat staat voor genieten & investeren UW BELGISCHE VASTGOEDMAKELAAR voor ALLE panden aan de Costa del Sol, met zijn vele troeven : • • • • •
320 dagen zon 120 km kust 50 golfterreinen 4% netto-rendement 7% meerwaarde / jaar
TIP: Vraag onze gratis E-brochure aan met nuttige en noodzakelijke informatie over onroerend goed in Spanje!
info@SemperSol777.com / www.SemperSol777.com
VASTGOED KOPEN IN ZUID-SPANJE ‘Hoe zorgeloos GENIETEN en INVESTEREN?’: 6 vragen en antwoorden
1. Welke makelaar kiest u?
Wist u dat (vrijwel) alle vastgoedmakelaars aan de Costa del Sol dezelfde panden delen via een gemeenschappelijke databank? Eén betrouwbare vastgoedmakelaar volstaat dus om toegang te hebben tot ALLE panden! Met 20 jaar ervaring in de huizenmarkt als jurist, bouwpromotor en vastgoedmakelaar ben ik die vertrouwenspersoon voor mijn cliënten. Wij begeleiden onze klanten bij de aankoop van hun Spaans onroerend goed van A tot Z!
2. Welke regio en (deel)gemeente passen bij u?
Wij zijn actief in een gedeelte van de Costa del Sol met meer dan 120 km kust, ruim 50 golfterreinen en meerdere regio’s en (deel)gemeentes: het centrum van Marbella heeft bijvoorbeeld een andere sfeer dan Estepona. Het is dus belangrijk om te weten welke regio en (deel)gemeentes het best bij uw wensen past. Op onze website vindt u nuttige informatie over de diverse regio’s en gemeentes aan de Costa del Sol: www.SemperSol777.com
3. Hoe werkt het als ik wil kopen?
Op onze website kunt u kiezen uit ruim 40.000 panden. Zoeken en filteren gaat heel makkelijk: u geeft aan in welke prijsklasse u zoekt, het aantal slaapkamers, ligging, faciliteiten, etc...en u krijgt vanzelf een lijst met woningen die voor u interessant kunnen zijn. Wilt u liever dat wij, geheel vrijblijvend, voor u een voorselectie maken, vul dan uw wensen in via onze website of mail ons uw zoekcriteria via: info@SemperSol777.com
4. Bezichtigingen, hoe gaat dat?
Als u wilt kopen, is het in Zuid-Spanje niet mogelijk om op eigen initiatief panden te gaan bezichtigen. Als professionele (aankoop)makelaar maken wij voor u op voorhand afspraken met de diverse verkoopmakelaars, die allen lid zijn van hetzelfde netwerk als wij. Onze bemiddeling kost u niets! In Spanje is het namelijk gebruikelijk dat de verkoper de vooraf bepaalde verkoopcommissie betaalt aan zijn verkoopmakelaar, die deze deelt met ons als makelaar van de kopers.
5. Is een advocaat in Spanje echt nodig?
Onroerend goed aankopen in Spanje is geweldig! Maar ook een serieuze zaak, want u wilt zeker zijn dat alles juridisch, stedenbouwkundig en financieel in orde is. In Spanje is het gebruikelijk dat een advocaat zich ontfermt over aangelegenheden waarvoor in België of Nederland de notaris de verantwoordelijk is. Wij werken samen met een Nederlandstalig advocatenkantoor in Spanje, dat zelfs namens u de akte kan ondertekenen. Samen met hen zorgen wij ervoor dat uw aankoop volledig veilig en zorgeloos verloopt!
6. Uw Spaanse woning inrichten en/of verhuren, kunt u daarvoor ook op ons rekenen?
Jazeker! Onze begeleiding en advies gaan verder dan alleen de aankoop van uw woning. Wij kennen de weg en helpen u graag bij het kiezen van de juiste meubelzaken en decorateurs om uw woning in te richten naar uw smaak. Voor de (vakantie)verhuur van uw (opbrengst)woning werken wij samen met een Nederlandstalig verhuurkantoor in Spanje, die zorgen voor een veilige en zorgeloze verhuur en mooie huuropbrengsten! Voor meer info, raadpleeg ons, volledig vrijblijvend, via info@SemperSol777.com (of +32.468.123.777) Kristof Vanhamel Jurist-Vastgoedmakelaar SemperSol 777 SL Marbella Real Estate Avda. Ricardo Soriano 72, planta 1 B 29601 Marbella, Spain
www.SemperSol777.com
COLUMN Eigen haard is goud waard Als je een pand op je naam hebt staan moet je daar belasting over betalen, ook in Spanje. De onroerendezaakbelasting heet hier de Impuestos de Bienes Inmuebles. De gemeente bepaalt de hoogte van deze belasting en int deze ook. Een groot deel van de gemeentelijke inkomsten is afhankelijk van de onroerendezaakbelasting. Hoe steekt die eigenlijk in elkaar? De onroerendezaakbelasting (IBI) werd in 1990 ingevoerd. De belastingplichtigen die aan deze belasting in Spanje zijn onderworpen, zijn allemaal natuurlijke personen en rechtspersonen en andere entiteiten zoals verenigingen van eigenaren, civielrechtelijke vennootschappen die eigenaar zijn van het onroerend goed van landelijke of stedelijk aard of de eigenaar van het recht daarop, die het belastbare feit genereert. De hoogte van het bedrag van de onroerendzaakbelasting wordt door de gemeente bepaald. Het percentage verschilt dan ook per plaats en in verkiezingstijd is het een onderwerp dat altijd in het verkiezingsprogramma terugkomt. Normaalgesproken krijgen de inwoners een brief met de rekening thuisgestuurd. Maar als je op het platteland woont bestaat de kans dat je geacht wordt deze zelf op te halen. Het niet ontvangen van deze brief stelt de eigenaar niet vrij van de verantwoordelijkheid voor de betaling voor de vervaldag. Voor te laat betalen wordt een sanctie en rente in rekening gebracht. Het bedrag dat je moet betalen is gebaseerd op de kadastrale waarde van het land en het pand. De waarderingscriteria houden rekening met vastgestelde regels, zoals bijvoorbeeld dat de kadastrale waarde de marktwaarde niet mag overschrijden. Daarom zijn alle Spaanse onroerende goederen, percelen et cetera van elke gemeente opgenomen in een census en hebben ze een toegewezen waarde en een identificatienummer. De belasting is verschuldigd op de eerste dag van de belastingperiode die samenvalt met het kalenderjaar. Het gemeentebestuur biedt u de mogelijkheid een jaarlijkse automatische incasso kunt instellen (sommige bieden dan zelfs een kleine korting), dus dan wordt deze Spaanse belasting rechtstreeks van uw bankrekening afgeschreven. U moet er wel voor zorgen dat u voldoende saldo op de rekening heeft om de betaling op de vervaldag te dekken. Bij het niet betalen worden onmiddellijk alle toekomstige automatische incasso’s geannuleerd en moet u de automatische incasso opnieuw instellen en de betaling vóór de laatste betalingsdatum afgeven om sancties te voorkomen. De vervaldatum van deze belasting in Spanje en het aantal termijnen in geval van deelbetalingen – dit verschilt per gemeente – is meestal in de maanden september, oktober en november. Zoals reeds gezegd is het de verantwoordelijkheid van de eigenaar om te weten wanneer deze belasting verschuldigd is.
Wim Lamers Partner bij Welex, Lawyers & Accountants www.welex.es ES Life 40
Dit voorbeeld houdt in geen enkel geval juridisch of fiscaal advies in. Elke soortgelijke situatie moet zorgvuldig per geval worden geanalyseerd waarbij altijd de betreffende belastingkantoren moeten worden geraadpleegd.
Uw advocaat en uw accountant werken samen voor u Uw zaken zijn in goede handen bij Marbella’s meest gerenommeerde advocaten, accountants
en belastingadviseurs. Om uw juridische en belastingzaken nog begrijpelijker voor u te maken, spreken we meerdere talen, waaronder Spaans, Nederlands, Engels, Duits en Frans.
• Gerechtelijke en buitengerechtelijke civiele zaken • Koop en verkoop van onroerend goed • Belastingadvies en accountantsdiensten • Corporate law, handelsmaatschappijen
• Erfrecht: testamenten en successie • Handelsmerken en patenten • Strafrechtzaken • Afwikkeling faillissementen • Algemeen fiscaal en juridisch advies
C/RAMÓN GÓMEZ DE LA SERNA 23, LOCAL 7 • 29602 MARBELLA
96
TEL: +34 952 775 521 • email: info@welex.es • www.welex.es ESPANJE!
Welex 3-2019.indd 96
10-05-19 11:08
jonge wijnmakers hebben de toekomst Hoewel de jonge producenten nog maar een kleine productie hebben ten opzichte van de grote, traditionele huizen, zouden hun innovaties toch wel eens gezichtsbepalend kunnen zijn voor de toekomst van La Rioja. We maken kennis met drie van de ruim twintig nieuwe wijnproducenten uit die regio. Tekst: Ronald Dorlas.
ES Life 42
Pedro Balda
Javier San Pedro
Natuurlijke wijn wordt gemaakt van biologisch geteelde druiven en bij het maken van de wijn wordt niets verwijderd of toegevoegd (geen koeling bij de fermentatie, gist uit de wijngaard, geen klaring of filtratie of toevoeging van sulfiet). Hij was onder de indruk en besloot in Spanje ook deze natuurlijke wijnen te maken.
Zijn interessante wijnen zijn van het Viuda Negra (Zwarte Weduwe) label. De Viuda Negra Crianza (€9) komt van 30 jaar jonge wijnstokken van zijn neef. Viuda Negra La Taconera (€14) is 100% Tempranillo van La Taconera wijngaard van zijn moeder, 16 maanden gerijpt op Frans eikenhout. De wijn heeft rijp rood fruit, een vleugje lactose en toffee in de neus, vol in de mond, maar elegant met fijne tannines en een lange afdronk. Viuda Negra Prado de Las Almas is een rosé van Tempranillo, omdat de druiven van Las Almas wijngaard onvoldoende structuur geven voor een rode wijn, maar wel veel fris, rood fruit aroma hebben en een mooie volle rosé opleveren. Viuda Negra Finca Villahuercos (€16,50) is Javier’s meest bijzondere wijn gemaakt van Tempranillo blanco van jonge wijnstokken.
Pedro (1983) is zoon en kleinzoon van druiventelers uit San Vicente de la Sonsierra (La Rioja Alta) en groeide op in de wijngaard. Om zijn kennis uit te breiden reisde hij naar de wijngebieden van Chili en Californië en in Australië werkte hij bij de Henschke wijnmakerij. Daar maakte hij een korte overstap naar NieuwZeeland waar hij voor het eerst ‘natuurlijke wijn’ proefde.
Daarvoor gebruikt hij de tempranillo en viura druiven die ooit nog door zijn grootvader zijn geplant. Pedro maakt twee wijnen: Vendimia Seleccionada van de minst compacte druiventrossen, die met de hand geselecteerd en ontsteelt zijn. “Er is geen andere manier om zulke fijne tannines te verkrijgen”, zegt Pedro. Hij maakt per jaar slechts 1 vat, ongeveer 300 flessen. De tweede wijn, Cosecha (€80), wordt gemaakt van de rest van de druiven, ongeveer 1.000 flessen. Door de natuurlijke manier van wijn maken bederft er helaas wel eens een vat – de wijnen zijn dan ook moeilijk te verkrijgen.
Javier (1985) is de vijfde generatie van druiventelers en wijnmakers in Laguardia (La Rioja Alavesa). Als jongetje van vijf hielp hij zijn grootvader de wijnkelder schoon te maken, als zeventienjarige maakte hij zijn eerste wijn bij zijn vader in Bodegas Vallobera. In 2012 begon Javier voor zichzelf. Hij gebruikte de druiven van zijn eigen wijngaard van zeven hectare en kocht de rest in van de wijngaarden van zijn familie.
Javier is erin geslaagd een expressieve witte wijn te maken met aroma’s van tropisch fruit (ananas, banaan, meloen), hij is rond in de mond met een volle structuur en complexiteit, elegante zuren en een fruitige afdronk.
ES Life 43
ARCHITECTUUR URBANISME DUURZAAMHEID
Wij maken dromen waar.
Een comfortabel en betaalbaar huis.
952 89 39 58 info@a4tecnicos.com www.a4tecnicos.com
• • • • • • •
Met uw wensen als leidraad, helpen wij u met het kopen van het plot, het ontwerpen van het project en het selecteren van materialen en machines. Wij begeleiden de bouw zodat u uiteindelijk geniet van een kosteneffectieve woning met duurzame langetermijnwaarde.
local & (inter)national moving vehicle transport air freight sea freight storage office relocation assembly work & handyman services
info@hakotrans.com T: +34 952587619 T: +34 952587620 www.hakotrans.com P.I. La Vega del Cañadón, Nave 13A 29651 Mijas Costa
Tom Puyaubert Pedro Balda
Javier San Pedro
Tom Puyaubert
Tom is Fransman, studeerde oenologie in Bordeaux en kwam in 2000 naar La Rioja voor een stage bij de befaamde Franse kuiper Saury. Hij werd verliefd op de heuvels van Sierra de Cantabria, zag het potentieel van het gebied en hoe meer wijnmakers hij ontmoette des te groter werd zijn ambitie om zelf wijn te maken. Terwijl hij nog steeds voor Saury werkt, startte hij in 2003 zijn Bodegas Exopto in Laguardia. Hij wilde het terroir tot expressie brengen met originele en onderscheidende wijnen. Wijnen met meer kleur en frisheid, betere expressie van het fruit en een subtielere bijdrage van het eikenhout. Tom’s wijnen zijn blends van de belangrijkste Rioja druiven: Garnacha voor het fruit, Graciano voor de frisheid en Tempranillo voor de structuur. Tom heeft ongeveer tien hectare wijngaarden gehuurd in Abalos, Rioja Alta, waar voornamelijk Tempranillo groeit, en op de Monte Yerga in Rioja Baja, waar voornamelijk Garnacha en Graciano groeit. Bozeto (€6) is een jonge, makkelijk drinkbare, frisse, fruitige wijn van 50% Garnacha, 40% Tempranillo en 10% Graciano, gefermenteerd in een betonnen tank bij lage temperatuur, waardoor de zuurgraad en frisheid behouden blijft, en een rijping van 6 maanden op frans eikenhout. Horizonte de Exopto Blanco is een expressieve wijn van hoofdzakelijk Viura en een beetje Malvasia en Garnacha Blanca (het precieze aandeel van de druiven is niet bekend, omdat de witte druiven willekeurig tussen de rode druiven in wijngaard zijn aangeplant).
Horizonte de Exopto Tinto is de eerste wijn die Tom in zijn eigen Bodegas maakte in zijn eigen stijl: intens met veel kleur en subtiel eikenhout. Deze wijn van 80% Tempranillo, 10% Graciano and 10% Garnacha heeft aroma’s van kersen en zwarte bessen met kruidige en gerookte tonen, puur fruit in de mond met zijdenzachte tannines en mineralige, lange afdronk. Tom heeft er drie oogsten over gedaan om zijn wijngaarden goed te leren kennen, te ontdekken hoe de druiven het best te telen en de wijnen er van te proeven. Toen wist hij dat de wijn die hij zo graag wilde maken op Graciano gebaseerd moest worden. Dit werd Tom’s topwijn: Exopto (€32), een wijn van 60% Graciano van oude wijnstokken op Las Balsillas wijngaard in Rioja Baja, 20% Garnacha en 20% Tempranillo beide van El Portillo wijngaard in Rioja Alta. De wijn is gefermenteerd in eikenhouten vaten en heeft 18 maanden op de schil gerijpt in 50% nieuwe, frans eikenhouten vaten. Het resultaat is een wijn met een dieppaarse kleur, aroma’s van bosvruchten met een vleugje koffie, specerijen en peper; vol in de mond met rijp fruit, frisse zuren en stevige, geïntegreerde tannines, rook en specerijen in de afdronk. De genoemde wijnen zijn te verkrijgen bij http://www.acatarlotodo.com/en/ https://www.decantalo.com/en/ http://d-winecollection.com/
Ronald Dorlas is vinoloog van de Nederlandse Wijnacademie sinds 2007. Hij heeft wijngebieden in Frankrijk, Italië, Duitsland, Californië, Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika bezocht en is enthousiast wijnproever. Volg Ronald’s proefnotities op vivino.com/users/ronald.dor/. ES Life 45
Ondernemen aan de Costa del Sol De Costa del Sol is waarschijnlijk het meest internationale gebied van Spanje. Vooral in de kustplaatsen zitten veel Nederlandstalige dienstverleners en bedrijven. Maar ook in het binnenland zijn ondernemende Nederlanders te vinden. Ik vroeg Martijn Reuvers, mede-eigenaar van het Kartcenter Campillos naar zijn ervaringen met ondernemen in Spanje. Tekst: Femke Eliza Utrecht. Foto: Martijn Reuvers
Van Nederland naar Spanje
Ik ben in 1994, toen was ik 12 jaar, met mijn ouders naar Gran Canaria verhuisd. Daar ben ik begonnen met karten, in eerste instantie als hobby. In het kader van ‘maak van je hobby je werk’ besloot ik dat ikzelf een kartbaan wilde runnen. Maar Gran Canaria is te klein voor twee kartbanen, er zat niets anders op dan op zoek te gaan naar een locatie elders in Spanje. Nadat we uitgebreid de kaart en de omgeving hadden verkend besloten dat Campillos voor ons ideaal zou zijn. Het ligt relatief centraal in Andalusië en is dus goed bereikbaar. We wilden ons specifiek op race-liefhebbers richten. Een locatie aan de kust is geschikt als je voornamelijk toeristen wilt trekken, maar dan heb je niet de ruimte voor een grote racebaan en dat is wat de liefhebbers, en ikzelf, wèl graag willen. Het liep echter allemaal wat anders dan gepland….
Juist omdat we niet aan de kust zitten hebben we besloten ons aanbod uit te breiden. Het idee is dat mensen dan een groot deel van de dag hier kunnen doorbrengen: karten, eten en dan nog een drankje. In de zomer organiseren we sowieso in de weekenden regelmatig feesten met livemuziek. Het feit dat de Caminito del Rey dichtbij zit is voor mensen ook een uitnodiging om een dag het binnenland in te trekken. En sinds enkele maanden zit er op ons terrein een Engels bedrijf met een outdoor sky-diving simulator. Die samenwerking verloopt uitstekend, liefhebbers van een avontuurlijk uitje vinden alles nu op één plek.
De crisis sloeg toe
Ondernemen in Spanje
In 2005 begonnen mijn vader en ik met de aanleg van een korte baan van 500 meter en een grote baan van 1,5 kilometer. Toen we alles net op de rit hadden sloeg de crisis ongenadig toe. Mensen die voor hun hobby raceten moesten hun motor of kart verkopen om te kunnen overleven. Er zat voor ons niets anders op dan flexibel te zijn en de
ES Life 46
plannen om te gooien. De grote baan wordt nu gebruikt voor mensen die bij ons een kart huren. We werken veel met groepen: vrijgezellenfeesten, groepen vrienden en bedrijven. Onlangs kwam er nog een grote groep personeel van Ferrari.
Ik woon sinds mijn twaalfde in Spanje en kan geen vergelijking maken met het ondernemerschap in Nederland. Maar ik herken wel het geklaag over bureaucratie. Hoewel ik moet zeggen dat de gemeente de laatste jaren meer medewerking verleent dan voorheen. Op zich ook logisch, we zorgen voor directe en indirecte werkgelegenheid
en dat is in het belang van de stad. In een normaal weekend komen hier gemiddeld 300 mensen en tijdens evenementen tussen de 500 en 600, dat merk je in de lokale economie. We zullen zien wat er na de gemeenteraadsverkiezingen gebeurt. Ik denk dat zowel de politiek als de media veel invloed hebben op de economie in Spanje. En dan bedoel ik vooral de invloed die ze hebben op het beeld dat burgers hebben van de economie. Aan sommige onderwerpen wordt veel aandacht besteedt en aan andere zeer weinig en ik vraag me regelmatig af of de informatie überhaupt wel correct is. Maar de gemiddelde burger laat zich er wèl door beïnvloeden.
Nog even een milieudingetje: zijn elektrische karts net als de auto’s de toekomst?
Ik heb samen met een Italiaans raceteam gewerkt aan de ontwikkeling van een elektrische kart. Ik heb er ook al in gereden maar het is toch niet hetzelfde. De sfeer van een racebaan gaat er niet op vooruit, juist die geur van benzine en het geluid van gierende motoren horen bij de race-ervaring. Als je zelf aan het racen bent en je hoort je tegenstander achter je rijden geeft dat een kick, dat heb je met elektrische karts niet. Ik moet eerlijk zeggen dat ik de voorkeur geef aan de karts die ik hier heb, dat zijn tweetaks motoren, uniek in Andalusië. Meer info: kartingcampillos.com
ES Life 47
de courgette Lekker in een quiche, soep of op de barbecue: courgettes zijn een ideale zomergroente. Je kunt zelfs de bloemen (gefrituuurd) eten. Zelf telen is makkelijk. EĂŠn plant kan in een seizoen wel dertig vruchten opleveren. Je kunt ze in juni nog planten, zoek daarvoor een plek van ongeveer een vierkante meter waar een groot deel van de dag de zon schijnt. Leg wat stro rondom de plant om schimmel te voorkomen. De vrouwelijke bloem groeit uit tot een courgette, de mannelijke bloem is groter en dient alleen voor de bevruchting. Zorg voor regelmatige bewatering en haal dode bladeren onderaan weg. Courgettes groeien heel snel, een vrucht van ongeveer 20 centimeter kan twee dagen later een tamelijk smakeloze reus zijn geworden.
ES Life 48
Groen aan de Costa del Sol
Tomaten
Juni is de laatste maand om nog tomaten te planten, op het terras of in de tuin. Cherrytomaten zijn het meest geschikt voor het balkon of terras. Behalve water geven hoef je hier verder niets aan te doen. Naast alle andere soorten tomaten moet je meteen een stok zetten zodat je niet later nog de wortels beschadigd. • • • • • •
Meng een forse hoeveelheid mest door de aarde Geef de planten minstens 1 keer per 3 dagen water Haal de ‘dieven’ meteen weg (zie hieronder) Op een hoogte van 50 centimeter mag je 1 vertakking laten zitten zodat er twee stelen met tomaten de hoogte in groeien zet basilicum, ui, sla en peterselie tussen de tomatenplanten voor een goede uitwisseling van voedingstoffen in de grond en ter bescherming tegen schadelijke insecten bind de planten losjes met een zacht touw aan de stok als ze ongeveer 50 centimeter hoog zijn (cherrytomaten worden een wilde struik, die hoef je niet vast te binden)
Tomaten ‘dieven’
In de oksel van een vertakking van de tomatenplant groeien de zogenaamde dieven. Die ‘stelen’ de energie van de plant, meestal zonder dat er tomaten uitgroeien. Haal deze weg als ze nog klein zijn.
Ongewenste beestjes
Jij bent niet de enige liefhebber van je moestuin, er zijn ook diverse beestjes die graag een hapje meeeten. Vooral tomatenplanten zijn gevoelig voor plagen. Een gezonde plant is minder vatbaar voor ziektes, zorg daarom voor goede bemesting en voeg tijdens het groeiproces eventueel nog wat extra mest toe. Op internet kun je informatie vinden voor het maken van bijvoorbeeld aftreksels van brandnetels, de extra nitraten zijn goed voor de groei en de gezondheid van de plant. Tips: • Plant kruiden en bloemen in je moestuin: de geuren en kleuren zorgen voor een evenwicht in de insectenpopulatie • Spuit een ruime hoeveelheid mix van groene zeep (jabón potasico) en water in een verhouding van 1:100 op de planten waar beestjes zitten. Na een half uur weer afspoelen met veel water, de beestjes zijn dan een zachte dood gestorven
ES Life 49
Installatie, reparatie en onderhoud van alle merken ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥
Airconditioning Verwarming Zonneboilers Warmtepompen Elektriciteit Camerabewaking Zonnepanelen Zwembadtechnieken Loodgieterswerken Alle technische problemen
Bij ons steeds de beste prijskwaliteit en service
www.allcoolheatingsolutions.com
SAVE THE DATES!
6 juni
10 oktober
evenement wetgeving erfenis, donatie & verhuur Palacio de Congresos de Marbella
evenement networking milieu, duurzaamheid & fiscaliteit
Met ons advies onderneemt ú de juiste stappen in Spanje. Fiscaal & Juridisch Advies Spanje Nederland Aan- & Verkoopbegeleiding Onroerend Goed Spanje Belasting Aangiftes Spanje Nederland Overige fiscale en juridische diensten
INFORMATIE & AANMELDEN
Vanessa Van Camp | +34 639 67 18 93 admin@bbcce.be | www.bbcce.be
Nederland: Breda | Spanje: Marbella (+34) 951 419 998 www.doorakkerstaxlaw.com info@doorakkerstaxlaw.com
& PARTNERS
COLUMN Bloedzuigertjes Teken leven van het bloed van gewervelde dieren; ze bijten zich vast in de huid en laten zich na een bloedmaaltijd, die enige uren tot dagen duurt, weer vallen. Het dier waarop de teek leeft, wordt gastheer genoemd. Bekende gastheren van teken zijn vogels, reptielen en verschillende zoogdieren. Teken kunnen verschillende ziekten overbrengen en worden daarom vectoren genoemd. Na de steekmuggen zijn teken de belangrijkste verspreiders van ziekten. De bekendste Europese teek, die tevens een overbrenger is van de ziekte van Lyme, is de schapenteek (Ixodes ricinus) Teken zien eruit als soort spinnetjes maar boren hun voedings apparaat in de huid waardoor ze vastzitten. Eerst spuiten ze een middel in om het bloed lokaal onstolbaar te maken en dan zuigen ze bloed. Na 24 uur spoelen ze hun maag waarbij de ziekten in de bloedbaan worden gebracht. Deze teken brengen bij honden verschillende ziekten over: Ehrlichiose, Babesiose, Borreliose (Lyme) . T eken zitten in struikgewas, bomen en op grassprieten te wachten tot een gastheer langskomt. Ze gaan extreem zuinig met hun energie om en kunnen meer dan een jaar zonder voedsel, sommige soorten wel vijf jaar. Teken detecteren hun potentiĂŤle gastheer door de uitgestraalde lichaamswarmte, en wellicht ook door de geur. Een teek kan enige dagen tot enkele weken op dezelfde gastheer blijven zitten. Ze kunnen via de extremiteiten van de gastheer omhoog klimmen en nestelen zich bij voorkeur in huidplooien, maar ook wel gewoon op een been, arm of poot. Een teek loopt meestal enige minuten rond op zoek naar een geschikte plaats, alvorens zich in de huid vast te bijten. Het is zaak een vastgezogen teek zo snel mogelijk te verwijderen. Daarbij moet voorkomen worden dat de teek wordt beschadigd. In geval van letsel leegt de teek zijn maaginhoud in het lichaam van de gastheer, waardoor het besmettingsgevaar vele malen groter wordt. Het verdient de voorkeur bij het verwijderen van een teek gebruik te maken van speciale hulpmiddelen. Deze dienen na gebruik meteen gedesinfecteerd te worden. Het is belangrijk om de hond, de kat en de mens te beschermen tegen teken. Dit kan doormiddel van tabletten, pipetten, banden en sprays. Welk middel het beste is voor uw huisdier ligt aan de woonomgeving, het uitlaatgebied. Vraag uw dierenarts om advies voor een goed middel voor uw huisdier.
Nazli van den Kieboom Dierenarts bij Pointer Clinic in Estepona. pointerclinic.com ES Life 51
COLUMN Meer wijsheid Op de wijsheid uit de vorige column ‘denk meer na over uw positiegrootte dan over uw timing’ heb ik ook van ervaren beleggers positieve reacties mogen ontvangen. Nogmaals, laat u niet te veel beïnvloeden door allemaal losse flodders op TV, internet en bij de borrel, maar sta open voor de visie van ervaren en succesvolle beleggers! Spiegel Dit keer wil ik u een spiegel voor houden. Weet u goede trades van slechte trades te onderscheiden? Ik zie beleggers soms in hun rekening BinckBank Zelf Beleggen bij de jaar- en meerjarige resultaten kijken om zo een indruk te krijgen hoe hun rendement tot stand is gekomen. Periodiek evalueren is natuurlijk nooit verkeerd. Een selectie op grootste winst of verlies geeft dan een beeld van de beleggingen door de jaren heen. ‘Ik heb het meeste met de AEX verdiend’ of ‘nou, in financials moet ik niet meer beleggen…’. Terug naar mijn vraag. Los van het uiteindelijk behaalde resultaat met een trade, zou u ook andere criteria kunnen gebruiken bij het beoordelen van uw goede en minder goede trades. Everyone has a plan … Misschien kent u deze kreet nog, het hebben van een plan bij het beleggen geeft u handvaten in hectische tijden en helpt u de emoties te parkeren. En, u kunt met uw eigen plan ook uw activiteiten evalueren! U kijkt naar uw trades en beoordeelt zelf of u zich aan uw plan heeft gehouden of niet. Dat is een objectieve beoordeling van uw goede en slechte trades. Ik geef u een voorbeeld. Stel, u heeft in uw beleggingsplan opgenomen dat u in het speculatieve gedeelte van uw portefeuille maximaal 10% in één aandeel wilt beleggen. U belegt eerst 5% en heeft vervolgens na een daling van aandeel X nog een keer 5% bijgekocht. Vervolgens daalt aandeel X nog verder en u besluit via het verkopen van putopties op aandeel X om een premie te ontvangen om op de voor u ‘ondenkbaar lage koers’ eventueel te moeten afnemen. Het aandeel veert op, u hoeft niet bij te kopen, uw tweede tranche aandelen die op een lagere koers is ingekocht staat op 5% winst en uw eerste tranche is weer uit het verlies. Mooie trade met aandeel X toch?! U zou deze trade als slecht kunnen beoordelen, niet vanwege het behaalde resultaat uiteraard, maar vanwege het genomen grotere risico met de extra trade met de putoptie. Op de lange termijn zou deze manier ertoe kunnen leiden dat u op één positie een groter verlies leidt dan u heeft ingecalculeerd. Zakt het aandeel namelijk verder en moet u de ‘extra’ aandelen vanuit de putverplichting afnemen dan zou u dus met één aandeel meer dan de 10% van het speculatieve gedeelte kunnen verliezen. Niet getreurd, ook een trade met verlies zou u als ‘goed’ kunnen bestempelen indien u al uw eigen criteria heeft gebruikt bijvoorbeeld inclusief stop-loss. Dat het aandeel uiteindelijk met verlies wordt verkocht kan gebeuren, u zou zelfs trots mogen zijn op de gehanteerde strategie!
Taco te Gussinklo, relatiemanager van BinckBank in Spanje taco.te.gussinklo@binckspanje.com / +34 952 924 011 / binckspanje.com
ES Life 52
De informatie in deze column is een momentopname en niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als een individuele aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. De beloning van Taco te Gussinklo staat/stond/zal niet direct of indirect in relatie (staan) met zijn specifieke aanbevelingen of standpunten in deze column
HAK & REIN VOS
DENK OOK AAN UW NABESTAANDEN IN NEDERLAND. REIZEN IS NIET MEER NODIG. WIJ HOUDEN KANTOOR IN NEDERLAND EN SPANJE!
JURIDISCH ADVISEURS EN NOTARISSEN
AL MEER DAN 10 JAAR UW NEDERLANDSE NOTARIS AAN DE COSTA DEL SOL Kantoren Spanje, Costa del Sol, Marbella, Calle Jacinto Benavente 23 Spanje, Costa Blanca, El Albir/l’Alfàs del Pí, Carrer W.A. Mozart 3 Nederland, Lelystad, Meentweg 8 Afspraken per Skype of bij u thuis zijn ook mogelijk.
Contact Mail: info@erfrechtinspanje.nl Web: www.erfrechtinspanje.nl Telefoon: 965.020.254 (vanuit Spanje) Telefoon: 0320-247394 (vanuit Nederland)
De Nederlandse notarissen van Hak & Rein Vos Juridisch Adviseurs en Notarissen zijn specialisten in: • het opstellen van testamenten • het opstellen van levenstestamenten • het opstellen van tweetalige volmachten • het maken van een (fiscale) nalatenschapsplanning • het afwikkelen van nalatenschappen voor Nederlanders (met bezit) in Spanje. Benieuwd? Kom langs voor een gratis testamentcheck of intakegesprek.
Meubels van steigerhout, op maat gemaakt in onze eigen werkplaats. Bezoek onze showroom van 400m2 in San Pedro de Alcántara.
Poligono San Pedro de Alcántara Calle Budapest 16 Mon-Fri: 10-16hrs. Sa: 11-14hrs
info@woodfactory.es - +34 620 230 376 - woodfactory.es
meemigreren - de conclusie -
ES Life 54
In de vorige edities las je interviews met kinderen die in hun jeugd naar Spanje zijn mee geëmigreerd, ofwel gemeemigreerd met hun ‘gelukszoekende’ ouders. Iedereen heeft zijn of haar eigen verhalen en ervaringen. Ik zou ze het liefst allemaal horen en kan daar nog wel tig ESpecials mee volschrijven. Maar op basis van de gesprekken en mijn eigen ervaring als moeder kan ik inmiddels meerdere conclusies trekken. Kortom: tijd voor wat overpeinzingen! Tekst: Jet Bootsma. Foto: Maria Kupers ism Jet Bootsma
Zoals bijvoorbeeld over de prachtige dochter van een vriendin. Ook net voor de pubertijd naar Spanje gemeemigreerd en nu begin twintig, gesettled met man en vaste baan in Fuengirola. Maar… dat is toch geweldig? Jazeker! Behalve dat vorig jaar na de zomer de hele familie, vader, moeder en zus, weer naar Nederland is verhuisd. Ik had haar naar haar ervaringen willen vragen en willen weten hoe dat nu voelt, maar wat grappig is, is dat we elkaar nog niet getroffen hebben. Allebei te druk. Waarom dat grappig is? Omdat ik daarmee meteen bewijs dat we ook in Spanje soms maanden langs elkaar heen leven omdat we domweg te druk zijn om een gaatje voor elkaar te vinden. Net als in Nederland.
bij zou ik willen zeggen. Maar als je wel graag in de buurt wilt zijn, is het minder geslaagd. Andersom ook. Als we ouder worden en terug moeten vallen op de mantelzorg van onze kinderen kunnen we daar ook naar fluiten.
En in Nederland blijven garandeert óók niet dat je kinderen immer in dezelfde straat blijven wonen. Kids vliegen zo snel mogelijk die straat uit, gaan studeren in Groningen, Maastricht… en de kans dat één van je oogappels in een zogeheten ‘tussenjaar’ zijn of haar Voor het merendeel hart verliest aan de andere kant van de gelukszoekers van de wereld is ook vrij groot komt een moment van geworden.
terugkeer.
Maar wat had ik dan aan haar willen vragen? Of ze het jammer vindt dat haar hele familie vertrokken is en zij nog wél hier woont? Wat had ik dan gedacht te gaan horen… Ja joh, tof! Heel blij dat ze weg zijn! Nee natuurlijk.
De lange termijn
Als je de beslissing neemt met je gezin weg te gaan uit Nederland realiseer je je vaak niet, of maar ten dele, wat de consequenties zijn op de lange termijn. Voor het merendeel van de gelukszoekers komt een moment van terugkeer. Redenen te over om die beslissing te nemen, neem dat maar van mij aan. Het is niet gezegd dat je kinderen mee ‘terug’ willen. Of juist je kinderen gaan, vanwege betere kansen of wat voor reden dan ook, naar Nederland. Settelen dáár. Stel je voor, straks: kleinkinderen op 2400 kilometer afstand. Voor de mensen die helemaal geen zin hebben in oppas-opa of oma te zijn, is het een uitkomst. Hou wel je Spaans een beetje
Dan valt Zuid-Spanje nog wel mee.
Afstand is dus niet het probleem, daar heb je overal mee te maken. Ook binnen Nederland.
Wat is dan wél een probleem?
Lezend over dit thema kwam ik de term ‘cross cultural kids’* tegen. Voor mij een nieuw begrip, en dat terwijl ik er zelf ook twee in huis heb. Cross cultural kids zijn kinderen die opgroeien in een land dat een ander land is dan waar hun paspoort vandaan komt. Je hebt dan een andere identiteit dan de mensen om je heen waar je opgroeit. Je weet dat je anders bent, voelt dat vaak ook. Je hebt ouders met een andere achtergrond en wordt ook echt anders opgevoed dan de kinderen om je heen, hoe geïntegreerd je ouders ook zijn. ‘Ergens bij horen’ blijkt net zo belangrijk voor ons mensen als voedsel en onderdak, nergens echt bij horen is dus fnuikend. Die nationaliteit kan troost bieden. Houvast. Ik bén ook anders, kijk maar naar mijn paspoort, het bewijs.
ES Life 55
GROOT IN KLEINE KLUSSEN Construxus S.L. is speciaal opgericht om uw kleine klussen zo snel en efficient mogelijk op te lossen. De meeste bedrijven nemen dergelijke klussen niet aan omdat het financieel niet aantrekkelijk is of omdat het hen aan tijd ontbreekt. Wij wel! Wij werken met een betrouwbaar team van schilders, loodgieters, electriciens en overige vakmensen zodat wij u met welke klus dan ook direct kunnen helpen. Voorbeeld klussen: klein schilderwerk, electrische reparaties, lekkages, instalatie sanitair, reparaties van kasten en deuren, vervangen van ramen of spiegels en kleine verbouwingen. BEL VRIJBLIJVEND NAAR:
628 111 989 namaste - s a f a r i spowered by nature
ERVAAR AFRIKA √ safari in Tanzania √ op maat gemaakte reizen √ avontuur is gegarandeerd namastesafaris.nl
Ze hebben zich allemaal leren handhaven in een andere cultuur. Hebben ook díe cultuur goed leren kennen, spreken vloeiend meerdere talen. Tot het moment dat je gaat wonen in, of terugkeert naar je paspoortland. Je ‘thuisland’. Dan pas blijkt dat je je óók in het land waarvan je dácht dat je er thuishoorde, anders voelt, anders bent. Omdat je bijvoorbeeld, zoals Kimberley vertelde, alleen maar ‘papa-en-mama -Nederlands’ hebt leren spreken. En omdat je gewoonweg opgegroeid bent in, en dus gewend bent geraakt aan, een andere cultuur. Maar laten we vooral niet op de toekomstige identiteitscrisis vooruitlopen.
Of ze alles allemaal even leuk hebben gevonden is duidelijk. Nee. En tuurlijk blunderen ze tegen vraagstukken aan. Twijfel. Waar? Wat? Hoe? Maar ook dát is bij jongeren in Nederland echt niet anders. Cross-Cultural kids hebben alleen meer smaken om uit te kiezen.
Verder googelend kom ik een onderzoek* tegen dat rept over de gevolgen voor kinderen die rond hun puberteit verhuisden. De cijfers liegen er niet om. Criminaliteit, drugsgebruik, algehele malaise. Maar wat blijkt bij het lezen van de kleine lettertjes, het onderzoek gaat over verhuizende pubers in het algemeen. Naar ergens buiten de oorspronkelijke gemeente. Dus volgens dit onderzoek is het verhuizen van (pré) pubers binnen een land zélf al desastreus! (Laat stáán als je ze de grens over neemt! vul ik voor het gemak even aan) Als je de onderzoeken erop na slaat laat je het, in het belang van de kinderen, wel uit je hersens, dat gelukzoeken aan de Costa del Sol. Maar goed, dan is het dus net zomin verstandig je grachtenpand te verruilen voor een rustiek boerderijtje in Sexbierum. En toch… De jongvolwassenen die ik geïnterviewd heb, en andere kinderen van mensen om mij heen, zijn geen losgeslagen verdwaalde criminelen. Het zijn hele wereldwijze zelfstandige kids, die in meer of mindere mate hebben leren dealen met het gegeven er niet altijd bij te horen. Ze hebben zich allemaal leren handhaven in een andere cultuur. Hebben ook díe cultuur goed leren kennen, spreken vloeiend meerdere talen. Ze zijn zich bewust van de verschillen en kunnen daarom bewuste keuzes maken. Zijn open minded. Kunnen zich identificeren met het één én met het ander. Dat klinkt niet als crisis, dat klinkt als kadootjes.
1*A Cross-Cultural Kid ( CCK) is a person who has lived in—or meaningfully interacted with— two or more cultural environments for a significant period of time during developmental years.” o Ruth E. Van Reken, co-author, Third Culture Kids: The Experience of Growing Up Among Worlds, 2002 2*In een recente studie van de Britse onderzoeker Roger T. Webb en zijn collega’s werd de invloed van verhuizen als kind op je latere leven uitgebreid onderzocht. Dit gebeurde op basis van zeer uitgebreide data, namelijk de gegevens van iedereen die in Denemarken geboren werd tussen 1971 en 1997 https://www.ajpmonline.org/article/S07493797(16)30118-0/pdf
ES Life 57
COLUMN Levenstestament in Spanje In Nederland worden jaarlijks veel levenstestamenten getekend. Dat is een notarieel document waarin u vastlegt wie uw belangen mag behartigen als u dit zelf niet meer kunt, omdat u wilsonbekwaam bent geworden of door lichamelijke gebreken bepaalde zaken niet (meer) zelf kunt regelen. Een levenstestament is niet alleen interessant voor oudere mensen: ook voor jongere mensen en ondernemers is een levenstestament van groot belang. Ook op jongere leeftijd kan men immers met een ernstig verkeersongeluk of een ziekte worden geconfronteerd. Het huwelijk biedt geen ‘automatische’ volmacht In tegenstelling tot wat veel mensen denken, mogen gehuwden niet automatisch namens elkaar handelen, ook niet als één van hen wilsonbekwaam wordt. De handelende echtgenoot zal hiertoe eerst de bevoegdheid moeten krijgen. Denk bijvoorbeeld aan het geval dat (mede) als gevolg van uw wilsonbekwaamheid de wens/noodzaak ontstaat uw Spaanse woning te verkopen. Dit kan dan niet, omdat u als wilsonbekwame persoon hiervoor niet meer kan tekenen bij de notaris. De echtgenoot kan die bevoegdheid krijgen door bij de (Spaanse) rechtbank om een ‘bewind’ te verzoeken. Een echtgenoot komt doorgaans als eerste in aanmerking voor de benoeming tot ‘bewindvoerder’. Het nadeel is echter dat voor alle belangrijke beschikkingshandelingen (zoals verkopen van de woning) voorafgaande toestemming van die rechter nodig is. Een levenstestament is in de kern een volmacht Het traject via de rechtbank voorkomt u door een levenstestament op te stellen. Dat is in de kern een algemene volmacht aan een (vertrouwens)persoon om namens u alle denkbare handelingen te kunnen verrichten. Een levenstestament bevat een (algemene) volmacht, maar niet elke (algemene) volmacht is een levenstestament. Het is de toevoeging van wensen, regels en instructies die u de gevolmachtigde oplegt die van een gewone volmacht een levenstestament maakt. Waarom juist zo belangrijk voor de Nederlander met bezit in Spanje? De benoeming door de Spaanse rechter van een bewindvoerder en zijn bemoeienis bij beschikkingshandelingen veroorzaken veel vertraging en de procedures verlopen moeizaam. Woont de wilsonbekwame daarentegen gewoon in Nederland, maar zijn er eigendommen in Spanje, dan zal de door de Nederlandse rechter benoemde bewindvoerder in theorie ook in Spanje namens de wilsonbekwame kunnen handelen, maar de Spaanse bureaucratie werpt de nodige obstakels op. Een levenstestament kan dit alles voorkomen. Een in Spanje werkend (Nederlands) levenstestament In de praktijk blijkt dat de Spaanse autoriteiten uw Nederlandse levenstestament (ondanks vertaling naar het Spaans) niet altijd accepteren. Het is zeer aan te raden om – naast het Nederlandse levenstestament– een afzonderlijke Spaanstalige akte te laten opstellen. Daarin wordt slechts de volmacht opgenomen (zónder die wensen, regels en instructies), maar wordt wél naar het Nederlandse levenstestament verwezen. De Spaanse volmacht en het levenstestament moeten afzonderlijke akten zijn, maar perfect op elkaar afgestemd.
Mr Judy Tromp Notaris erfrechtinspanje.nl ES Life 58
PLATINUM CAR PARKING +34 951 402 866 | +34 695 982 031
persoonlijke service 24 /7 * betrouwbare airport valet parking * geen wachttijd voor pendelbussen * persoonlijk ophalen en afleveren auto bij aankomst en vertrek * lange termijn tarieven al vanaf € 1,35 per dag * binnen en buiten parkeren beschikbaar
gratis wassen (als u vertelt deze advertentie te hebben gezien in dit blad) Engels sprekend. www.carparkingatmalagaairport.es platinumcarparking@gmail.com
KriAgg Projects S.L. CONSTRUCTIE & TECHNIEK Onze projecten:
Architectuur & ontwerp. Bouwvergunningen & - certificaten. Alle houtwerk. Keukens & inrichtingen. Luxe badkamers & walk-in douches. Luxe zwembaden, watervallen & spa’s. Terrassen. Exclusief afgewerkte interieurs & exterieurs. Glas & roestvrijstaal projecten. Luifels & trappen. Verwarming. Ventilatie. Airconditioning. Koel- & warmtepomp. Loodgieterswerk. Electrische installaties. Home automation. Zonneënergie. Fotovoltaïsche energie. Wind energie. Technisch onderhoud & reparaties.
Alleen het allerbeste!
+34 627 914 769 - info@kriaggprojects.com - www.kriaggprojects.com
DECOR
SHADE
HOMES
EVENTS
Showroom: Carril de Picaza 30, 29670 San Pedro | www.acoola.eu | info@acoola.eu | +34 951 569 655
COLUMN Nostalgie ‘Of we stoppen met erover praten, of we gaan het gewoon doen!’ we kijken elkaar aan en schieten allebei in de lach. O jee, we hebben zojuist een life changing beslissing genomen. Er is geen weg meer terug. De kinderen liggen op de achterbank te slapen en hebben werkelijk geen idee van wat er boven hun hoofd hangt. En dat is waarschijnlijk maar goed ook. Ze zouden zomaar eens luid kunnen protesteren tegen ons plan. We hadden er al vaak over gesproken en misschien kwam het omdat we rond de 40 waren, maar iets zorgde ervoor dat we ons plan opeens heel erg serieus namen. Er langer over blijven praten voelde als laf, halfbakken en een gepasseerd station. We wilden nu leven en niet later zeggen ‘had ik maar’. Toen we het familie en vrienden vertelden kregen we over het algemeen positieve reacties. Maar er werden ook zorgen geuit, dingen in twijfel getrokken en vooral veel gevoelens en gedachten op, met name mij, geprojecteerd.‘Wat nu als je van alles gaat missen? Wat als het mislukt? Wat gaan jullie doen en waar gaan jullie van leven?’ Zomaar een greep uit de vragen die ik op me afgevuurd kreeg. Ik vond dat best heftig. Gelukkig kon ik door alle inzichten die ik als coach maar vooral als mens had opgedaan, veel naast me neerleggen. Het meeste ging namelijk niet over mij maar destemeer over de ander. Blijkbaar maakte mijn keuze het nodige los bij anderen. Onbewuste verlangens, onzekerheden, dromen en de behoefte aan zekerheid werden op mij geprojecteerd. Vooral dat laatste speelde bij heel veel mensen. De meesten leidden een comfortabel leven, hadden een gezin gesticht en een sociaal netwerk opgebouwd. Als je gaat emigreren moet je dat durven loslaten. Gek genoeg vond ik dat op die leeftijd juist redelijk makkelijk. Ik vermoed dat ik er eerder nog niet helemaal aan toe was. Rond de veertig komt de rust, weet je wie je bent, wat je wil en vooral wat je niet wil. Je maakt je niet meer zo druk om wat anderen vinden. Wat mij betreft pure rijkdom. Gelukkig beschikte ik ook over de nodige dosis naïviteit, die kun je namelijk goed gebruiken bij zo’n stap. Je weet namelijk serieus niet waar je aan begint. In feite waren wij net als onze slapende kinderen op de achterbank, we hadden geen benul van wat er boven ons hoofd hing. Ruim 10 jaar later weet ik dat het een goede beslissing is geweest, en zou ik het zo weer doen!
Joyce van Ombergen-Jong Internship & personal coach jongleren.es / yourjourney.academy ES Life 61
COLUMN “We zijn het bestek vergeten!”
“Opa, je mag hier met je handjes eten” Mensen die net als ik opgegroeid zijn in de jaren tachtig herkennen de zin misschien. Hij komt uit een reclame van de McDonalds, waarin opa daarna onhandig een Big Mac naar binnen probeert te schuiven. Ik moet er iedere zomer wel een keer aan denken. Dat is namelijk hét moment om naar het strand te gaan en te genieten van de beroemde espetos de sardinas. Deze sardientjes, klaargemaakt door ze op een spiesje te rijgen en naast een vuurtje te roosteren, zijn een symbool van Málaga geworden. Je eet ze namelijk vrijwel alleen in de provincie Málaga. En dat doe je als een echte Malagueño, met je handen. Mensen van buiten Málaga weten dat niet altijd. Zo komt in 1884 Koning Alfonso XII naar de stad. Hij wil zijn medeleven betuigen na de verschrikkelijke aardbeving van Eerste Kerstdag, waarbij zo´n 800 mensen de dood vonden. Na alle plichtplegingen wordt hij uitgenodigd om ook een espeto van sardientjes te gaan proeven. En dat deed je destijds op het strand ´Playa del Chanquete´, waar de strandtent van ´Migué el de la sardina´ (Miguel, die van de sardientjes) stond. Eigenaar Miguel was naar verluidt de eerste die de sardientjes als een espeto serveerde. Als de sardientjes aan de Koning geserveerd worden, begint die voorzichtig met mes en vork zijn eerste sardientje te ontleden. Miguel laat het echter niet na de koning terecht te wijzen: ´¡Maestá…, con los deos!´. De status van Migué werd hierna nog legendarischer, net als zijn restaurant en het strand waar het gevestigd was. Dat laatste werd zelfs zo beroemd dat het strand tegenwoordig bekend staat als Playa El Dedo, naar de vingers van de Koning. Tegenwoordig zijn de sardientjes op het stokje niet meer weg te denken uit Málaga. Op de boulevard van Hueling staat zelfs een standbeeld van de espeto én de espetero (de persoon die ze klaar maakt). En de Malagueños zijn er maar wat trots op. Als het beroemde gerecht in 2014 opduikt in de serie ´El chiringuito de Pepe´, dat zich afspeelt in Peñiscola, wordt er een heuse petitie gestart om het te verwijderen uit de serie. Hij wordt door duizenden mensen ondertekend. En in 2018 wordt een campagne opgestart om de espeto uit te roepen tot Werelderfgoed. Zelfs de Spaanse senaat ondersteunt deze kandidaatstelling. Helaas is de strandtent van Miguel er niet meer. Maar in vrijwel elke strantent kun je voor een paar euro een espeto eten. Het beste doe je dat als de R niet in de maand zit; nu dus! Maar waar eet je de allerlekkerste? In een verkiezing in de zomer van 2018 verkoos de jury die van ´Miguelito el Cariñoso´tot de beste. Winnaar van de publieksprijs waren de espetos van ´Los Cuñaos´. Beide restaurants zitten op de boulevard van Pedregalejo. Doe er je voordeel mee!
Sander de Klomp is eigenaar van Hotel Casa de las Mercedes in het centrum van Málaga. casadelasmercedes.com ditismalaga.nl. ES Life 62
Cafeteria Gourmet
Carihuela
Slagerij Stam
WE SOLVE ALL YOUR COMPUTER PROBLEMS
Home & office visits, virus removal, disaster recovery, screen repair, IPTV (40 countries) software updates, managed IT services and much more from Málaga to Estepona. We are your experts in PC, laptop and Macbook repairs, cover all your IT needs and offer excellent remote support service. We also offer web design and development, social media marketing, site and email hosting and other business support services.
www.electronbox.net info@electronbox.net Phone (+34) 952 591 071
• • • • •
Aannemingsrecht Zakelijke zekerheden en Beslagrecht Huur en pachtrecht Vennootschapsrecht Contractenrecht
Filet Americain, belegde broodjes
Vleeswaren en salades
Gourmet, fondue en Barbecue schotels, diverse sauzen, kazen, wijnen en kant en klare maaltijden
Open van dinsdag t/m zaterdag van 11.00-21.00 De keuken is de hele dag open
Paseo Jesús Santos Rein Nº. 11 Edificio Vega, Portal 3 Fuengirola
• • • • •
Vermogensrecht Personen- en familierecht Aansprakelijkheids- en Verzekeringsrecht Erfrecht Wegverkeer
Adres: Avenida Carlota Alessandri 87 29620 Torremolinos - Rotonda Pez Espada Telefoon: 0034 672108573
Juridisch Advies Civiele & Strafrechtelijke Procedure Fiscaal Advies & Administratieve Ondersteuning
FRANCISKA SMIDT
NIEUW KANTOOR
EXPOSITIE
Mede oprichter Advocaat & Jurist Spreekt Spaans, Nederlands, Zweeds en Engels Gedreven en een doorbijter Lid van Ellas
Recent hebben wij een nieuw kantoor geopend voor allround Juridische, Fiscale & Administratieve Ondersteuning m.b.t. Onroerend Goed.
Momenteel hebben wij een expositie van het kleurrijke werk van de Nederlandse schilderes Petra Wilderink. Kom gerust eens langs om haar werk, waaronder het schilderij Love Life, te bewonderen.
LEGAL/CONVEYANCING DEPARTMENT (NIEUW)
LITIGATION DEPARTMENT & LO&AL ASESORIA FISCAL
Avda. Ricardo Soriano Nº5, edificio Espléndido 7ºB
Avda. Ricardo Soriano 29, Edificio Azahara II
Marbella, Málaga
Marbella, Málaga
+34 952 860 215
WWW.PROFESSIONALLAWINTERNATIONAL.COM
GRILL DEL PUERTO Puerto Banus 1ste lijn Tel : 952 811 686 www.grilldelpuerto.com open van 13:00 tot laat Dress code : Casual Elegant
Belgische keuken specialiteit : houtskool grill
Voor fijnproevers en wijnliefhebbers
Nieuw : Tiny Tastings Een selectie uit onze kaart als kleine degustatiegerechtjes. Kleine proeverijen met een lekker glaasje wijn. De perfecte oplossing voor de minder grote honger.
RANCHO GRILLE Ctra. de Cรกdiz - Urb Carib Playa Cambio de sentido LAS CHAPAS exit km. 194 Tel : 952 831 922 www.grillerancho.com open van 17:00 tot laat Dress code : Casual Elegant
AGENDA KUNST / MUZIEK
EVENEMENTEN
Banksy - the art of protest 24 mei - 15 september La Térmica - Málaga latermicamalaga.com/exposiciones/
Andalucia Dutch Open Golf Toernooi 14-16 juni - Golfclub El Paraiso andaluciandutchopen.nl
Ojeando Festival 28 & 29 juni - Ojén ojeando-festival.es
Lezing ‘De onderwereld aan de Costa del Sol 14 juni 15.30u - Binck Investment Academy binckspanje.com Weekend Beach Festival 3 - 6 juli - Torre del Mar weekendbeach.es Fiesta del Gazpacho 3 augustus - Alfernate (Axarquía) Noche del Vino 15 augustus - Cómpeta Feria de Marbella 5 - 11 juni Feria de Málaga 15 -24 augustus
SPAANSE FEESTDAGEN 23 juni San Juan 16 juli Virgen del Carmen 15 augustus Maria ter Hemelopneming
NEDERLANDSTALIGE CLUBS COSTA DEL SOL Marbella Dutch Business Club (marbelladutchbusinessclub.nl) Ledenbijeenkomsten eerste dinsdag van de maand 15 juni - Haringparty El Chiringuito Ibiza (Puente Romano) Ellas (ellas-spanje.nl) Ledenbijeenkomsten eerste dinsdag van de maand
Belgian Business & Community Club (bbcce.be) 6 juni - seminar wetgeving erfenis en donaties Nederlandse Club Costa del Sol (nccs.es) 7 juni, 18u - inloopborrel bij Valparaiso in Mijas 13 oktober - jubileumfeest
evenement vermelden? stuur een e-mail naar info@especial-life.com
ES Life 65
NEDERLANDSTALIGE HULPVERLENERS HUISARTSEN Alhaurin el Grande Medical Centre Alhaurin - Ch. M van Meer 952 597 230 El Morche Mar y Salud - Bernadette Veeger - 952 532 065 Fuengirola Medisch Centrum PG - Henri Guemal - 952 461 992 Nerja Medical Clinic Nerja - Rik Heyman - 952 526 775 Nueva Andalucía Centro Medico Romano - Carlos Azcona 952 810 154 Torremolinos J.O. Landman - 952 388 872 Frank Buster - 952 380 279 TANDARTSEN Marbella Clinica Dental Soriano - Leonard Pelzer 951 317 021 Clinica Dental Doctor Wouter Teng 952 827 392 Mijas Johan Alphons Kools - 952 475 972 Nueva Andalucia Dental Arts - Jose Luis Morena Miranda 952 817 110 Torremolinos Clinica Monte Blanco - Snezana Kools 661 470 111 FYSIOTHERAPIE / OSTEOPATIE / MASSAGE Pizarra / Coín Markus Link fasciatherapie & massage- 684 123 107 Benalmadena Body Center - Mireille Rinchard - 607 153 025 Fuengirola/Mijas Marielle de Bruin - 670 663 910 Stanley Groot - 952 933 975 Marbella Centro de Fisioterapia Roda Robina vd Berge - 639 926 228 Patrick Vervaeke - 691 320 710
Monda Craniokracht - Sophie Pothoven - 647 677 365 Nerja Fisioterapie Holandesa - Rutger - 952 526 881 Torremolinos Fisioterapia PlayaMar - Desiree - 952 123 742 ORTHOPETEN Marbella Dr Marc Bosquet - 952 771 637 Nerja Ortopedia Chatelin - 685 773 857 UROLOOG Marbella Urologie Marbella - Wim de Bruyn - 619 992 369 THUISZORG Algarrobo Costa Miranda van Poortvliet van Tiel - 618 552 919 Benalmadena Anneke Verhoeff - 619 287 481 Fuengirola Bep van de Bremer - 687 487 291 El Morche Mar y Salud - Jolanda de Kuijer - 676 991 443 PSYCHOLOOG Marbella Marlies van Boxtel - 697 878 694 Mijas/Fuengirola Clinica Monte Blanco Maryna Khorolska - 657 198 928 DIERENARTSEN Estepona Pointer Clinic - Nazli Kreft - 952 804 165 Tamara Veterinary clinic - Marcel Vet - 952 795 049 Nueva Andalucía Pointer Marbella - André Evers - 952 906 626
algemeen noodnummer 112
Voor correcties of toevoegingen: stuur een e-mail naar info@especial-life.com
ES Life 66
NEDERLANDSTALIGE ONDERNEMERS
B
Baika & Erik Bablo Marbella aan en verkoop regio Marbella BaBlo info@bablomarbella.com bablomarbella.com
Saskia Gruijters & Martin Faessen WeCare Mortgages Hypotheken in Spanje info@wecaremortgages.com Spanjehypotheek.com
Lynn Van Wilderode Primrose Real Estate info@primrose-realestate.com Belgische Costa del Sol makelaar primrose-realestate.com
Barbara De Swaan Orange Insurances barbara@orangeinsurances.com Verzekeraar voor Nederlandstaligen orangeinsurances.com
Zigtema Idiomas Asociación Parasol Costa del Sol Onderwijs in de Nederlandse taal zigtema.com - nscds.nl (+34) 649 335 336
Barbara Ingenbleek EuroEconomics marbella@euroeconomics.com Advocaten en accountants euroeconomics.com
De tuinmeubelspecialist met 13.000m2 expositie info@detropen.es A7-salida 272 Vélez Malaga detropen.es
Rens Zwanenburg lzwanenburg@interchem.nl InterChem - InterGreen - Marbella Sterk in duurzaam verven inter-green.eu
Hakotrans Verhuizingen Pol. ind. la Vega del Cañadón Nave 13a, 29649 Mijas. Tlf. 952 587 619 hakotrans.com
Roger’s Linnerie / Bornelli by Kees Diks Slaapspecialisten Avenida Carlotta Alessandri 158 Torremolinos rogerslinnerie.com
Residencia Estates Uw droomhuis aan de Costa del Sol Telf. +34 952 85 00 01 residenciaestates.com
JongLeren.es Joyce van Ombergen-Jong Stage- en projectbemiddeling in en rond Málaga jongleren.es
MARBELLA
AJ Automotive Services Auto invoer – uitvoer – transport – ITV Telf +31 492 477 522 +34 617 781 091 invoerinspanje.nl
Andalucía Specialist NVM-gecertificeerd aankoopmakelaar Bas Mulders & Angelique van Luijn www.andaluciaspecialist.com
Uw bedrijf in een kadertje? Stuur een mail naar: sales@especal-life.com
ES Life 67
VERGROOT UW KANSEN LEER MEER OVER BELEGGEN BIJ DE BINCK ACADEMY IN MARBELLA
BELEGGEN BRENGT RISICO’S MET ZICH MEE. JE INLEG KAN MINDER WAARD WORDEN.
www.binckspanje.com info@binckspanje.com +34 952 924 011