Świat Przemysłu Farmaceutycznego 2/2012 by Świat Przemysłu Farmaceutycznego

NR 02/2012 (20) 16 zł (w tym 5% VAT)

Parteck® VXEVtaQcMe SRPRcQLc]e :\ELeraM ] ZLeOX tZRr]ëc ZÓaVQë taEOetkí

0HUFN 0LOOLSRUH MHVW G]LDÓHP

spis treści Outsourcing usług logistycznych dla branży farmaceutycznej

Know how

na światowym poziomie

Błędy

– któż ich nie popełnia

Know how na światowym poziomie

Wybór środka do dezynfekcji w cleanroomie krok po kroku

Błędy – któż ich nie popełnia

Zmiany prawne uderzą w rynek leków innowacyjnych

Produkcja kontraktowa FSP Galena

Analiza mechaniczna substancji i formulacji

w Europie Środkowej w latach 2012-2014 30

Nowy VisionScan spełnia wymagania dla niskobudżetowego wykrywania nieszczelności

przeznaczonych do tabletkowania

w farmaceutycznych opakowaniach blistrowych 32

DVS – Dynamiczna Sorpcja Par – Charakteryzacja Materiałów Amorﬁcznych

Przepisy dotyczące opakowań zabezpieczonych przed niepożądanym otwarciem przez dziecko

Outsourcing usług logistycznych dla branży farmaceutycznej

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Inwazyjny pomiar temperatury

Analiza mechaniczna substancji i formulacji przeznaczonych do tabletkowania 16

w procesach farmaceutycznych 54

Testy skuteczności ochrony przeciwdrobnoustrojowej – zapewnienie bezpieczeństwa produktu

Czyszczenie oraz dobór środków myjących w systemach CIP

Czyszczenie oraz dobór środków myjących

w systemach CIP 38

Jaki będzie polski rynek farmaceutyczny

Oznaczanie aﬂatoksyn w surowcach zielarskich

Testy skuteczności ochrony

Inwazyjny pomiar temperatury w procesach farmaceutycznych

po wejściu w życie ustawy refundacyjnej? 40

Globalne wymagania dla przejezdnej technologii pakowania blistrów ﬁrmy Sepha

przeciwdrobnoustrojowej – zapewnienie bezpieczeństwa produktu 46

Jakość kodów kreskowych

W polu odśrodkowym i w przeciwprądzie Nowatorska, tania i wydajna metoda

ANALYTICA 2012

czyszczenia substancji

EuroLab 2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

2/2012

44 Tematyka kongresu: Tematyka kongresu: Irena Rej – Produkcja kontraktowa w zakładach farmaceutycznych, ze szczególnym uwzględnieniem suplementów diety. Irena Rej – Produkcja kontraktowaprodukcji w zakładach farmaceutycznych, ze szczególnym uwzględnieniem produkcji suplementów diety. Agnieszka Szwocer – Aspekty systemu zapewnienia jakości w wytwarzaniu kontraktowym. Agnieszka Szwocer – Aspekty systemu zapewnienia jakości w wytwarzaniu kontraktowym. Dariusz. Lipiak – Twarde kapsułki żelatynowe i celulozowe. Dariusz. Lipiak– –Kilka Twarde kapsułki i celulozowe. Jerzy Lasota powodów, dlażelatynowe których tabletka bywa nazywana „trudną formą leku”.

HONOROWY PATRONAT

Jerzy Lasota – Kilka powodów, dla którychjakości tabletka bywa nazywana „trudną formą leku”. Krzysztof Hojdyś – Zarządzanie ryzykiem w opracowaniu programów dostosowania istniejących systemów skomputeryzowanych do nowego Aneksu 11. Krzysztof Hojdyś – Zarządzanie ryzykiem jakości w opracowaniu programów dostosowania

HONOROWY PATRONAT

istniejących systemów skomputeryzowanych do nowego Aneksu 11. metod analitycznych. Agnieszka Szwocer – Transfer produkcji, transfer pakowania, transfer Agnieszka Szwocer Transfer produkcji, pakowania, transfer metod analitycznych. Daniel Gralak (GIF) ––Nowelizacja ustawy transfer Prawo farmaceutyczne - dyrektywa 2011/62/EU. ZmianyGralak w zakresie Praktykiustawy Wytwarzania. Daniel (GIF) Dobrej – Nowelizacja Prawo farmaceutyczne - dyrektywa 2011/62/EU. Zmiany Przykucka w zakresie –Dobrej Wytwarzania. Danuta PunktyPraktyki krytyczne w procesie pakowania produktu w blistry. Danuta Punktyukrytyczne w procesie produktu w blistry. ElżbietaPrzykucka Napierała –– Audyt producenta opakowańpakowania drukowanych - wybrane aspekty jakościowe. ElżbietaBudzowska Napierała – –Audyt u producenta opakowań drukowanych - wybrane(WE) aspekty jakościowe. Jolanta Zmiany w Dyrektywie 2001/83/WE i Rozporządzeniu nr 726/2004 w odniesieniu do informacji kierowanych do ogółu społeczeństwa dotyczących produktów leczniczych Jolanta Budzowska – Zmiany w Dyrektywie 2001/83/WE i Rozporządzeniu (WE) nr 726/2004 wydawanych Reklama a informacja. w odniesieniu na do receptę informacjilekarską. kierowanych do ogółu społeczeństwa dotyczących produktów leczniczych

Polski Związek Producentów Leków Polski Związek Producentów Leków

PATRONAT MEDIALNY:

ORGANIZATOR:

PATRONAT MEDIALNY:

ORGANIZATOR:

Organizator:

Organizator: Farmacom farmacom.com.pl ul. 26 Marca 31/11 44-300 Wodzisław Śląski Farmacom farmacom.com.pl

wydawanych na receptę– lekarską. a informacja. Monika Blezień-Ruszaj RecyklingReklama opakowań w przemyśle farmaceutycznym.

15 zapraszamy 15napaździernika października zapraszamy wycieczkę techniczną

Monika Blezień-Ruszaj – Recykling opakowań w przemyśle farmaceutycznym.

member of B2ofB MEDIA GROUP member

, podczas której zwiedzimy wybrane wydziały produkcyjne Medana na wycieczkę techniczną, Pharma podczasS.A. której zwiedzimy wybrane wydziały produkcyjne Medana Pharma S.A.

Robert Miller

Miller Przewodniczący komitetu Robert organizacyjnego, redaktor naczelnykomitetu wydawnictwa Farmacom Przewodniczący organizacyjnego, redaktor naczelny wydawnictwa Farmacom

bitubi.pl

B2B MEDIA GROUP bitubi.pl tel./fax 32 45531/11 31 6144-300 GSM Wodzisław 502 084 101Śląski redakcja@farmacom.com.pl ul. 26 Marca tel./fax 32 455 31 61 GSM 502 084 101 redakcja@farmacom.com.pl

Rada Programowa: Grzegorz Cessak – Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych Andrzej Szarmański – Wiceprezes ISPE Polska, Dyrektor Jakości w Zakładach Farmaceutycznych Polpharma S.A. Irena Rej – Prezes Izby Gospodarczej „Farmacja Polska” Daniel Gralak – Dyrektor Departamentu Inspekcji ds. Wytwarzania w Głównym Inspektoracie Farmaceutycznym dr Jarosław Jan Hołyński – Doktor nauk farmaceutycznych Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne dr n. farm. Leszek Borkowski – Ekspert UE do spraw leków, były prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych prof. dr hab. Zbigniew E. Fijałek – Dyrektor Narodowego Instytutu Leków Marcin Kołakowski – Wiceprezes ds. Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych Marek Gnyś – Główny technolog Polfa Warszawa.

Kwartalnik Wydawnictwa FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 farmacom@farmacom.com.pl www.farmacom.com.pl Redaktor Naczelny Robert Miller tel./fax 032 455 31 61 tel. kom. 502 084 101 robert.miller@farmacom.com.pl

Prenumerata i kolportaż Wydawnictwo FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 tel./fax 032 455 31 61 prenumerata@farmacom.com.pl Cena egzemplarza „ŚPF” – 16 zł Cena rocznej prenumeraty – 55 zł Nr konta: ING Bank Śląski O/Wodzisław Śląski 56 1050 1403 1000 0023 2091 8119

Redakcja Teresa Kubsz-Miller, Joanna Korzonek, Maria Kubsz-Łatas, Tomasz Butyński, tel./fax 032 456 60 79 redakcja@farmacom.com.pl Skład: Prografika Druk: Drukarnia BIMART

Nakład: 2 500 egz. Partner:

Magazyn kierowany jest do specjalistów ds. utrzymania ruchu, technologów, automatyków, szefów działów produkcji, kontroli i zapewnienia jakości, szefów działów logistyki i zaopatrzenia oraz działów rozwoju produktów w zakładach farmaceutycznych. Odbiorcami czasopisma są również organizatorzy targów, konferencji i szkoleń bran żowych, urzędy, ministerstwa, instytuty, uczelnie wyższe z kierunkami farmaceutycznymi i biura projektowe. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez Wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji.

www.ispe.org.pl

8 | polski przemysł

Know how

na światowym poziomie

Środek Polski, 50-cio tysięczne miasto, gdzie krzyżują się trasy z

Spółka Medana S.A. będąca dziś jedną z „pereł w koronie” Grupy

Północnego Zachodu na Południowy Wschód i z Północnego Wschodu

Polpharma istnieje od 01.07.1994. Powstała w wyniku przekształcenia

na Południowy Zachód. Setki ciężarówek przejeżdżają codziennie przez

państwowego przedsiębiorstwa Terpol (działającego wcześniej od 1956

duże rondo na wjeździe do miasta, kierując się zgodnie ze wskazaniami

roku w różnych branżach, w tym od 1985 w branży farmaceutycznej).

drogowskazów na Wrocław, Poznań, Turek, Kalisz, Łódź i dalej, dalej,

Po przeprowadzeniu prywatyzacji rozpoczęto intensywną restrukturyzację

dalej. Rozwożą we wszystkich kierunkach płytki ceramiczne z fabryki

i rozbudowę farmaceutycznych oddziałów produkcyjnych. Równocześnie

w pobliskim Tubądzinie, bloczki Ytongu z wytwórni pod Sieradzem ale

wprowadzono nowoczesną organizację i metody zarządzania.

przede wszystkim MILIONY OPAKOWAŃ LEKÓW i SUPLEMENTÓW

Jednocześnie stawiając na rozwój własnej kadry - nie stracono unikalnej

DIETY pochodzących z mieszczących się w Sieradzu zakładów

atmosfery spajającej zespół ludzi zatrudnionych w Medanie.

farmaceutycznych MEDANA S.A. Znają je nie tylko polscy pacjenci, ale również klienci aptek w wielu krajach europejskich i azjatyckich, tym bardziej, że w Medanie

18 lat dynamicznych zmian polskiego rynku farmaceutycznego całkowicie odmieniło oblicze sieradzkiej firmy. W Zakładzie Badawczo-Wdrożeniowym powstały opracowania

produkowane są nie tylko produkty pod własną marką, ale także

nowych, własnych technologii leków generycznych, które pozwalały

wytwarzane usługowo medykamenty dla wielu innych europejskich firm

na rozszerzenie istniejącego portfolio, w tym nowe formy leków.

farmaceutycznych.

Wyremontowano oddział produkujący formy płynne; dla nowo

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

polski przemysł | 9

zbudowanych oddziałów wytwarzających formy stałe, kapsułki twarde i elastyczne zakupiono nowe linie produkcyjne. Powstały nowe budynki magazynowe doskonale wyposażone, nowoczesne laboratoria kontroli jakości, w tym mikrobiologii. Bardzo istotnym momentem w rozwoju Medany było wejście w 2005 roku do Grupy Polpharma.

Uruchomiony proces ciągłego doskonalenia wszystkich obszarów działalności firmy we współpracy z innymi jednostkami organizacyjnymi Grupy Polpharma dał Medanie nie tylko dobrą pozycję wewnątrz Grupy, ale także możliwość nawiązania równorzędnej współpracy z wiodącymi firmami farmaceutycznymi Europy. Medana świadczy szeroki zakres usług w dziedzinie produkcji

Medana, stając się częścią Grupy Polpharma, otrzymała dostęp

kontraktowej. Możliwości produkcyjne firmy wynoszą 780 mln kapsułek

do know-how nie tylko na najwyższym polskim czy europejskim, ale

żelatynowych miękkich i twardych, ponad 800 mln tabletek zwykłych

i światowym poziomie. Realizując wszystkie założone

i powlekanych, 25 mln opakowań form płynnych o różnych pojemnościach

w budżetach zadania rozwojowe, produkcyjne i inwestycyjne, szybko

oraz 12,5 mln tubek żeli.

zintegrowano istniejące systemy informatyczne ERP (w zakresie

Dziś Medana, działająca z sukcesami w Polsce i na rynkach

zarządzania logistyką, planowaniem produkcji, zakupami, zapewnieniem,

zagranicznych, ma ambicję utrzymania wiodącej roli – wraz z Grupą

kontrolą jakości, itp.) oraz wdrożono korporacyjne procesy i również

Polpharma - na rynku leków generycznych Polski, Europy Środkowo-

dodatkowe narzędzia IT. Okres integracji stanowił ciekawe wyzwanie

Wschodniej i Azji, będąc jednocześnie doskonałym ambasadorem

dla całego zespołu Medany. Pozwolił Medanie na osiągnięcie nowego,

swojego regionu.

wyższego poziomu rozwoju.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

2/2012

10 | polski przemysł

Błędy

– któż ich nie popełnia Andrzej Wróblewski

Wiele napisano książek i artykułów jak należy wprowadzać usprawnienia. Po ich przeczytaniu jesteśmy naładowani wiedzą jednak czujemy się trochę jak we mgle. Nie wiemy jakie niespodzianki zgotował dla na los, więc boimy się wykonać działania z obawy przed popełnianiem błędów. Analizując kilkunastoletnie doświadczenia w obszarze wdrażania usprawnień zebrałem najczęściej popełniane błędy. Zaniedbania w tych obszarach są najczęstszym powodem porażek projektów usprawniających.

Nie wprowadzaj usprawnień jeśli nie masz poparcia właścicieli obszaru Jest to podstawowa zasada, o której powinniśmy pamiętać przed rozpoczęciem pracy. Szczere i autentyczne poparcie osoby odpowiedzialnej za dany obszar jest minimum dającym szansę na powodzenie. Wsparcie to powinno być demonstrowane od samego początku. Demonstrowanie oznacza nie tylko spotkania przy stole konferencyjnym, gdzie podejmowane są kluczowe decyzje, zapewniane środki na ich realizację, ale również (a może przede wszystkim) wizyt

wszystkich szczeblach. Osiągnięcie takiego stanu jest gwarantem zysków

w obszarze, w którym wprowadzane są zmiany. Bezpośrednie rozmowy

w dłuższej perspektywie czasu. Realizacja zysków krótkoterminowych

z pracownikami nadają rangę procesowi i są szansą na jeszcze większe

poprzez zwalnianie pracowników zawsze negatywnie odbija się na

zaangażowanie ich w planowaną zmianę. Demonstrowanie poparcia

przyszłościowym działań usprawniających, a w skrajnych przypadkach

działa wtedy na dwóch płaszczyznach. Pierwszej tej oficjalnej, gdzie

może doprowadzić do bojkotu lub sabotażu.

podejmowane są decyzje, drugiej tej nieoficjalnej, która tworzy dobrą atmosferę dla zmiany. Należy szczególnie zwrócić uwagę na szczerość i autentyczność przekazu. Przekaz uzupełniony „mrugnięciem oka” bardziej szkodzi procesowi niż mu pomaga.

Nie pomijaj doświadczenia pracowników bezpośrednio zaangażowanych w proces Częstym błędem popełnianym podczas wprowadzania usprawnień jest „grzech pychy”. Jesteśmy tak pewni swojej wiedzy, doświadczenia

Nie staraj się przemilczeć trudnych tematów Projekty usprawniające w znacznej większości przypadków mają

i intuicji, że lekceważymy doświadczenia pracowników bezpośrednio zaangażowanych w proces. Wychodząc z założenia, że przez wiele lat nie

wpływ na pracowników. Podniesienie efektywności pracy w krótkiej

potrafili poradzić sobie z problemem lekceważymy ich doświadczenia. Są

perspektywie czasu może oznaczać redukcję zatrudnienia. Jak, więc

szansą, że ich doświadczenia połączone z nowym podejściem wnoszonym

zmotywować ludzi do zaangażowania w usprawnienie, które może

przez innych członków zespołu doprowadzi do wypracowania optymalnych

oznaczać utratę przez nich pracy? Jest to niezmiernie trudne jednak

rozwiązań. Wspólna praca jest istotna na wszystkich etapach wdrożenia.

najgorszą rzeczą jaką możemy zrobić to przekazywać fałszywy obraz lub przemilczeć temat. Przekazywanie fałszywego obrazu najprawdopodobniej

Andrzej Wróblewski

pozwoli doprowadzić ten konkretny proces do końca, jednak realizacja

Urodzony w Poznaniu, absolwent Politechniki Poznańskiej Wydziału Technologii Chemicznej, od 1994 związany z branżą farmaceutyczną, początkowo zatrudniony na stanowisku Mistrza Produkcji na Wydziale Nici Chirurgicznych Poznańskiej Polfy, następie w służbach jakościowych w Dziale Walidacji. W wyniku przejęć i łączenia różnych ﬁrm ostatecznie zatrudniony w GlaxoSmithKline. Od 2001 czyli od początku wdrożenia projektu LeanSigma pracował na różnych stanowiskach związanych z usprawnieniami procesów biznesowych.

kolejnych będzie bardzo trudna, a wręcz niemożliwa. Próba przemilczenia spowoduje, że próżnia zostanie wypełniona najbardziej „katastroficznymi” scenariuszami, które co gorsza zaczną żyć własnym życiem skutecznie paraliżując działania. Co więc robić? Dojrzałe organizacje starają się patrzyć długoterminowo, czyli rezygnują z krótkoterminowych oszczędności budując organizacje zdolne do szybkich zmian, gdzie zmiany te wynikają z kreatywności i wzajemnego zaufania pracowników na

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

polski przemysł | 11 Na początkowym etapie pozwala we właściwy sposób przeanalizować

połączenie pomiędzy usprawnieniem, a konkretnym wierszem w budżecie

problem i określić faktyczne problemy. Na etapie szukania rozwiązań to

nie zawsze jest czytelne. Co więc zrobić w sytuacji, gdy usprawnienie

ich doświadczenie pomoże wybrać te rozwiązanie, które będą praktycznie

wydaje się być logiczne i pożądane, a księgowy nie widzi jego efektów

wykonalne. Wdrożenia i kontroli jego efektów nie można wykonać bez

w swoim arkuszu. Projekty poprawiające przepływ, czy redukujące

pracowników procesowych. Ich świadomość wynikająca z zaangażowania

zmienność są typowymi przykładami, gdzie połączenie to bywa bardzo

w proces usprawniania pozwoli na większą kontrolę samego procesu, co

iluzoryczne. Przykładem może być projekt polegający na poprawie

również pozytywnie wpłynie na utrzymanie wyników w przyszłości.

przepływu poprzez eliminację jednego z magazynów przejściowych. Projekt ten potencjalnie może spowodować, że będziemy mieć wolne

Nie zaczynaj budowy domu od dachu Pierwsze trzy błędy wymienione powyżej mają swoje podłoże

pomieszczenie, pracownicy mniej pracy, prostszą dokumentację, niższe stany magazynowe, mniejsze ryzyko utraty ważności półproduktów, a co

w miękkiej stronie prowadzenia projektów. Wdrożenie całościowego

najważniejsze czytelniejszy proces, łatwiejszy do zarządzania i kontroli.

programu doskonalenia dla przedsiębiorstwa wymaga bardzo dobrego

Jakie z tych zysków zobaczymy w budżecie. Pomieszczenie? Dopóki go

przygotowania, postawienia solidnych fundamentów. Fundamenty te

nie wynajmiemy, nie wyłączymy klimatyzacji, bądź nie umieścimy tam

składają się z kulturowych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstwa.

innej produkcji oszczędności w budżecie nie zobaczymy. Podobnie z

Podstawową wartością jest wzajemne zaufanie. To z niego buduje się

pracownikami. Jedynie redukcja zatrudnienia lub unikniecie zatrudnienia

otwartość na zmiany i kreatywność. Brak zaufania powoduje, że boimy

kolejnych pracowników będzie miało wpływ na budżet. Obniżenie stanów

się inicjatyw proponowanych przez innych. Podejrzewamy, że mogą

magazynowych może znaleźć swoje odzwierciedlenie w budżecie,

stanowić dla nas zagrożenie. Sami również z tego samego powodu nie

jednak musimy pamiętać, aby poza likwidację magazynu konsekwentnie

proponujemy zmian. Większość programów usprawniających, które nie

stany magazynowe utrzymywać na niższym poziomie. Nie przypominam

były poprzedzone zmianami kulturowymi kończyła się fiaskiem, a ich

sobie, aby w budżecie była linijka pod tytułem „lepsze zarządzanie lub

efekty były nieadekwatne do poniesionych kosztów.

kontrola procesu” ,więc tego w budżecie też nie zobaczymy. Jeszcze gorzej sytuacja wygląda z projektami redukującymi zmienność, gdzie

Nie staraj się znaleźć wszystkich benefitów w budżecie Wdrażanie usprawnień ma na celu poprawę procesów biznesowych, a w konsekwencji poprawę wyniku finansowego. Jednak bezpośrednie

naszym zyskiem jest unikanie potencjalnych kosztów w przyszłości. Widzimy, więc, że połączenie oszczędności wynikających z usprawnień z zapisami księgowymi nie zawsze jest proste. No cóż, taka jest rola menagera, aby na podstawie zebranych danych podjął decyzję odnośnie reklama

12 | polski przemysł wdrożenia. Proszę nie traktować tego punktu jako usprawiedliwienia dla

ma nas doprowadzić do przyczyn źródłowych. Skupienie się na

braku konieczności liczenia benefitów z projektów, te należy przynajmniej

przyczynach daje nam szansę na faktyczne rozwiązanie problemu.

szacować zawsze, jednak szukanie ich w arkuszu budżetowym nie zawsze

Znalezienie przyczyny źródłowej i jej wyeliminowanie jest najczęściej

ma sens.

dużo trudniejsze niż pozbycie się jej skutków. Należy jednak kierować się całkowitym bilansem zysków i strat. Długoterminowe konsekwencje

Nie staraj się wykorzystywać wszelkich możliwych narzędzi

finansowe skupiania się tylko i wyłącznie na skutkach są znacznie dotkliwsze niż eliminacja przyczyn źródłowych. Do bilansu strat

Spektrum narządzi, które możemy wykorzystać podczas procesów

„oczywistych” (np.: likwidacji serii) należy doliczyć straty inne, które

usprawniania jest ogromne. Najczęściej do rozwiązania jakiegoś problemu

w takich przypadkach zawsze występują. Mam tu na myśli między

możemy zastosować parę różnych. Przy ich doborze należy się kierować

innymi koszty zmian planów produkcyjnych, dodatkowej dokumentacji,

zasadą: maksimum zysków

kontroli, procesem oraz ewentualne koszty utraty zysków ze sprzedaży

za minimum nakładów, czyli

czy utraty reputacji.

dobierać narzędzie, które w sposób optymalny pozwoli osiągnąć cel. Celem zawsze jest rozwiązanie problemu a nie

Nie skupiaj się na walce ze skutkami niedoskonałości, lecz na ich przyczynach Skutki naszej niedoskonałości należy traktować jako wskaźnik

ekwilibrystyka egzotycznymi

problemów. Są parametrem wejściowy do przyszłej analizy, która ma nas

narzędziami. Używanie narzędzi

doprowadzić do przyczyn źródłowych. Skupienie się na przyczynach daje

na wyrost jest stratą czasu i

nam szansę na faktyczne rozwiązanie problemu. Znalezienie przyczyny

może budzić frustrację u osób

źródłowej i jej wyeliminowanie jest najczęściej dużo trudniejsze niż

zaangażowanych w proces.

pozbycie się jej skutków. Należy jednak kierować się całkowitym bilansem

Jedynym uzasadnieniem dla

zysków i strat. Konsekwencje finansowe skupiania się na skutkach są

stosowania przewymiarowanych

znacznie większe. Do bilansu kosztów należy doliczyć koszt zniszczonych

narzędzi może być cel szkoleniowy. Pamiętajmy jednak, aby angażować

surowców i półproduktów oraz koszty poboczne, które w takich

do tego celu minimalną ilość zasobów i zawsze z pełną świadomością celu

przypadkach zawsze występują. Mam tu na myśli między innymi koszty

dla wszystkich uczestników.

utylizacji, dodatkowej dokumentacji, kontroli oraz koszty zarządzania niestandardowym procesem.

Nie zniechęcaj się brakiem efektu, jeżeli jesteś pewien zastosowanych rozwiązań, zaczekaj Częstym problemem przy wprowadzaniu usprawnień jest brak efektu

Nie lekceważ głosu klienta wewnętrznego Podstawą prowadzenia biznesu jest głos klienta. W zależności od

bezpośrednio po ich wdrożeniu. Jest to efekt dość typowy i może wynikać

organizacji potrafimy lepiej lub gorzej go identyfikować i wsłuchiwać

z wielu aspektów. Nowe rozwiązania wymagają czasu. Tak jak maszyny

się w jego wymagania. Jest to słuszne podejście, dające właściwe

potrafimy przestawić dość szybko na nowe nastawy (jest to najczęściej

ukierunkowanie naszych działań. Przekładając to podejście na obszar

kwestia rozwiązań technicznych) to przestawienie ludzi na nowe

procesu wieloetapowego wprowadzono pojęcie klienta wewnętrznego.

rozwiązania jest dużo trudniejsze. Poza aspektami typowo kulturowymi

Jest nim kolejny etap procesu. Właściwie skaskadowane wymagań

dochodzi kwestia nowych umiejętności i doświadczeń, które trzeba

klienta zewnętrznego poprzez cały ciąg etapów procesu daje gwarancję,

nabyć. Typowym zjawiskiem po wdrożeniu jest spadek uzyskiwanych

że wszyscy będą wspierać realizację wymagań stawianych przez

wyników, w odniesieniu do tych sprzed zmiany. Jednak po pewnym

niego. Częstym błędem organizacji jest niedostrzeganie w głosie klienta

czasie gdy nowe rozwiązania się „dotrą” następuje wzrost przekraczający

wewnętrznego skaskadowanych wymagań klienta zewnętrznego.

poziom pierwotny. Jak przetrwać ten trudny czas? Sama świadomość

Podejście takie powoduje brak spójności działań poszczególnych

występowania takiego zjawiska pomaga je przetrwać. Pomocnym okazuje

obszarów, co w prostej linii prowadzi do konﬂiktu interesów.

się wysiłek włożony w wypracowanie rozwiązań, który pozwoli lepiej

Powyższa lista nie ma swojego obywatelstwa, równie często może

zrozumieć spadek a tym samym przekonać wątpiących. Nigdy jednak nie

znaleźć swoje miejsce pod każdą szerokością geograficzną. Jest raczej

zaszkodzi sprawdzić jeszcze raz, czy zaproponowane rozwiązania były

związana ze stażem danej organizacji niż z lokalizacją. Organizacje młode

słuszne. Jeżeli jesteśmy pewni zastosowanej terapii, starajmy się spadek

ze względu na brak przywiązania do tzw. tradycji są bardziej otwarte na

wyników wytłumaczyć w oparciu o zebrane dane.

zmiany, stąd rzadziej popełniają błędy. Dla wszystkich, którzy poczuli się urażeni uwagami o „wieku” dodam,

Nie skupiaj się tylko na samych procesach, najwięcej problemów / strat jest generowanych pomiędzy nimi

że staż dotyczy organizacji a nie osób. Każdy z nas ma więc szansę być częścią młodej duchem organizacji. Ewentualne pytania proszę kierować na: andrzej.wroblewski@vp.pl

Skutki naszej niedoskonałości należy traktować jako wskaźnik problemów. Są parametrem wejściowy do przyszłej analizy, która

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Precision Cleaning

HAMO-InfraControl CU3000 ersetzt HAMO-InfraControl

Automatyczne urządzenia do mycia, suszenia i dezynfekcji stosowane w badaniach i produkcji farmaceutycznej, laboratoriach oraz w przemyśle kosmetycznym i chemicznym.

Amsonic Ltd. Switzerland, www. amsonic.com Representation in Poland : “Trade & Consult Ltd. Sp. z o.o.” Sp. k. 02-954 Warszawa, ul. Kubickiego 9/6 Tel. +48 22 885 28 11, 885 28 08, Fax +48 22 642 34 98 e-mail : info@tradeconsult.pl, www.tradeconsult.pl Opracowanie projektu

Wytwarzanie

Planowanie / Analizy

Wsparcie przy walidacji

Wdrożenie procesu

Serwis

Badania / Rozwój

Dokumentacja /Szkolenia

14 | polski przemysł

Produkcja kontraktowa

FSP Galena

– Każde wspólnie podjęte działanie kończy się sukcesem! Farmaceutyczna Spółdzielnia Pracy Galena wychodząc

Gwarantujemy:

naprzeciw Państwa potrzebom, oferuje najwyższej jakości usługi produkcji

• konkurencyjność cenową,

kontraktowej w zakresie:

• indywidualne podejście do każdego kontrahenta,

• produkcji farmaceutycznej,

• elastyczne warunki współpracy dostosowane do predyspozycji klienta,

• produkcji suplementów diety,

• wsparcie na każdym etapie współpracy,

• konfekcjonowania,

• jakość usług na najwyższym poziomie,

• syntezy substancji chemicznych.

• profesjonalną obsługę logistyczną.

Wykonane zlecenia świadczymy zgodnie z wymogami GMP, HACCP

Osoby zainteresowane współpracą, proszę o kontakt:

oraz ISO14001. Z naszej strony oferujemy kompleksową usługę w zakresie: • Opracowanie receptury, • Poszukiwania i zakupu surowców, • Kompleksowej analizy chemicznej i mikrobiologicznej surowców

Tomasz Wojciechowski tel. +48 71 7106 230 tel. kom. +48 784 575 882 e-mail: tomasz.wojciechowski@galena.pl www.galena.pl

i produktów, • Opracowanie dokumentacji rejestracyjnej, • Wykonanie serii próbnych

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

16 | polski przemysł

Analiza mechaniczna substancji i formulacji przeznaczonych do tabletkowania Jerzy Lasota FARMASERWIS

Produkcja tabletek jest bardzo silnie osadzona w technice, a to za sprawą zarówno samego procesu zgniatania, jak też wykorzystania pras wytwarzających naciski, czyli tabletkarek. Wyróżnikiem charakterystycznym dla farmacji, jest wszechobecna i rygorystycznie przestrzegana czystość, jednak sam proces podporządkowany jest ściśle zasadom mechaniki. Co z tego wynika?

Ileż to razy słyszy się przy tabletkarce westchnienie farmaceuty lub

najważniejsze z ograniczeń, ale nie jedyne. Oto dwa następne: (1) produkt

farmaceutki, że maszyna mogła by być lepiej przystosowana swą konstrukcją

musi się zasypywać do matryc w sposób łatwy i powtarzalny oraz (2)

do obróbki danego produktu? Najliczniejsze pretensje dotyczą ograniczeń

tabletka powinna się łatwo wypchnąć z matrycy. W dalszych rozważaniach

nacisków. Pojawia się dylemat: maszyna może ścisnąć mocniej, ale stemple

dominować będzie mechanika, ze świadomością roli uzupełniającej jaką

nie wytrzymają. Fakt ten rzeczywiście stanowi poważne ograniczenie dla

zajmuje w stosunku do chemii i farmacji (rys.1)

technologa, narzucając podporządkowanie się prawom fizyki. Formulacja

Gdy już uzyskamy tabletkę, powinna ona sprostać wielu następnym

musi więc być tak dostosowana do wymagań maszyny, żeby uzyskać

wymaganiom, takim jak: duża twardość, krótki czas rozpadu, mała ścieralność,

tabletkę stosując tylko pewną „pulę” nacisków, uznawanych za bezpieczne.

dokładna zawartość leku itp., żeby wymienić tylko skrótowo, przykładowo i w

Te zaś zależą od kształtu i średnicy tabletek, a więc i stempli. Jest to

dużym uproszczeniu. Niektóre z powyższych cech wykluczają się wzajemnie lub są w konﬂikcie. Stąd potrzeba optymalizowania, na etapie projektowania formulacji. Tu właśnie pomocą służy analiza mechaniczna, której dobroczynne działanie rozciąga się także na etap samej produkcji, jako że jest pomocna w wielu sytuacjach technologicznie trudnych. Jednak trzeba wyraźnie podkreślić, że powinno się dokładnie wyczerpać możliwości analityczne w okresie przed zarejestrowaniem leku, żeby później nie było potrzeby stosowania korekt. Za tym oczywistym stwierdzeniem kryje się zazwyczaj bardzo żmudna droga dochodzenia do właściwej formulacji. Tabletki w farmacji uzyskuje się zazwyczaj z produktów pod następującymi postaciami: • granulat wykonany na mokro i wysuszony, • granulat sporządzony na sucho, np. z kompaktora lub z rozdrobnionych tabletek – brykietów, • suchy proszek lub pył, w postaci handlowej lub po obróbce (przesianie, rozdrobnienie, mieszanie itp.). Bardziej zaawansowane postacie granulatu, to np. peletki otoczone

Rys. 1.

elastycznymi powłoczkami, które powinny mieć tak dobrane warunki

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

17 wymieszania i ściskania, żeby nie ulec naderwaniu. Niezależnie od stopnia skomplikowania, mamy do czynienia z produktem wyjściowym, noszącym w technice zgrabną nazwę:

Materiał sypki Prześledźmy pokrótce, co o tych materiałach traktuje literatura techniczna [3] i co może dodać od siebie technolog tabletek. Oto przypomnienie zasadniczych cech materiału sypkiego: • Skład granulometryczny, czyli ilościowy rozkład ziaren materiału pod względem ich wielkości. • Wilgotność wpływa w istotny sposób na pozostałe cechy fizyczno – mechaniczne ciał sypkich. Rozróżnia się trzy sposoby wiązania wody: wiązanie chemiczne, fizykochemiczne i mechaniczne. Wiązanie fizykochemiczne może być adsorpcyjne, osmotyczne lub strukturalne. • Gęstość w stanie zsypnym (masa nasypowa), masa jednostkowej objętości tego materiału w stanie swobodnie usypanym. • Gęstość pozorna (masa utrzęsiona), zazwyczaj większa od nasypowej.

Rys. 2.

• Przyczepność (adhezja), przylepianie się do ścianek zbiornika lub narzędzia. • Kąt zsypu naturalnego, zależny od stopnia wzajemnej ruchliwości cząsteczek. Badany także na urządzeniach obrotowych. • Zwięzłość (spójność), jest wynikiem wzajemnego oddziaływania międzycząsteczkowego. • Tarcie wewnętrzne, badane na aparatach przypominających zasadę działania sprzęgła samochodowego. • Tabletkowalność, czyli zdolność do utworzenia tabletki, mierzona jako stosunek spoistości (twardość tabletki) do adhezji (siła wypychania tabletki z matrycy), całkowanych w badanym przedziale nacisków. Ostatnia z wymienionych cech została dopisana przez autora, a jej dokładną definicję zawiera rysunek 2. Jeśli materiał sypki jest mieszaniną substancji np. pomocniczych i leczniczych, to na pewno będzie nas interesowała homogenność, wyrażona jako procentowa zawartość leku w kilku pobranych próbkach. Taką próbką jest też każda tabletka z osobna. Czasem bada się skłonność do segregacji, czyli wybiórczego

Rys. 3.

odseparowania grupy cząstek pod wpływem np. drgań pojemnika, powolnego ruchu mieszadeł lub w trakcie przemieszczania się w elementach maszyny tabletkującej.

Tabletkowanie przed tabletkowaniem Samo tabletkowanie jest zabiegiem na tyle złożonym, że wymaga laboratoryjnych badań materiałowych. W niektórych środowiskach bywają one pomijane lub wręcz lekceważone, gdy pierwsze tabletki uzyskuje się łatwo i produkcja przebiega bez problemów. Jako wzór badań godny naśladowania, mogą posłużyć próby wytrzymałościowe stali (rys.3), zapoczątkowane od zarania dziejów ludzkości i nieustannie doskonalone. Istnieje bardzo ścisły związek między obróbką plastyczną stali (zwł. metalurgia proszków) a tabletkowaniem. Dlatego badania substancji farmaceutycznych (rys.4) też mogą i powinny być prowadzone bardzo podobnie. Na jakich urządzeniach badać? Nic nie ujmując laboratoryjnym tabletkarkom rotacyjnym, które – mimo całej maestrii jaką włożono w pożyteczne skądinąd oprogramowanie – autor uznaje za bardziej

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Rys. 4.

2/2012

18 | polski polskiprzemysł przemysł przeznaczone do „małej produkcji” niż do fundamentalnych badań siłowych, warto wskazać na niepozorne maszynki (rys.5), których rozwój w ostatnich latach postępuje dość wyraźnie. Te skromne urządzenia oferują pewne procesy niedostępne dla maszyn rotacyjnych, przez co mogą być ich pożytecznym uzupełnieniem. Mogą też pozostać jedynym wyposażeniem laboratorium badawczego, gdy dokładnie symulują dynamikę tabletkarek produkcyjnych, ale to osobny temat. Ważne jest, żeby tabletkarka laboratoryjna była w każdej chwili łatwo dostępna, umożliwiając pracę z minimalną ilością produktu. Przymrużając nieco oko, można teraz przytoczyć obraz dawnego kupca, który otrzymaną monetę brał „na ząb”, w celu sprawdzenia, czy jest wykonana ze szlachetnego kruszcu. To był swoisty test siłowy. Dla współczesnego technologa, takim testem jest po prostu tabletkowanie wszystkiego, co uzna za możliwe do zastosowania w tabletce, oczywiście łącznie z substancjami czynnymi w stanie „surowym”. Oburzenie szanownego Czytelnika, że w ten sposób można łatwo zatrzeć i zniszczyć Rys. 5.

drogą przecież tabletkarkę rotacyjną, lub mimośrodową – jest tu jak najbardziej na miejscu. Ale na to autor odpowie jako technolog i jako konstruktor, cytując jedną ze swych herezji, głoszonych nieśmiało 20 lat temu, a dziś już wypowiadanych głośno i z przekonaniem: nowoczesna tabletkarka laboratoryjna powinna być tak skonstruowana, żeby zatarcie narzędzi produktem było dopuszczalne, nie prowadziło do zniszczenia i dało się łatwo usunąć.

Przegląd sytuacji Metalurdzy, przygotowując postać handlową stali, poddają ją badaniom chemicznym, wystawiają certyfikaty, gdzie podany jest skład, oznaczona czystość (tak!) i inne parametry, ale także badana jest m.in. wytrzymałość mechaniczna na: rozciąganie, ściskanie, zginanie, skręcanie itp. Wytrzymałość jest najważniejszą cechą stali przeznaczanych na odpowiedzialne konstrukcje. Producenci substancji farmaceutycznych, też poddają je skomplikowanym badaniom i też wystawiają certyfikaty. Jeśli dany produkt przeznaczony jest na konstrukcję zwaną tabletką, to czy znajdziemy

Rys. 6.

informację o tym, jak reaguje on na naciski? Wszak to może być wiadomość, która nas na pewnym etapie najbardziej interesuje (np. ze względu na twardość tabletek) i którą chcemy porównać z innymi produktami. Niestety - nie znajdziemy! Niezależnie od przyczyn takiego stanu rzeczy, nie wdając się w czasochłonne dyskusje, można łatwo wykazać że uzupełnianie wiedzy farmaceutycznej wiedzą mechaniczną, skutkuje – w dziedzinie tabletkowania – zadziwiająco skutecznym uporządkowaniem spraw technologicznych. Dość zauważyć jak bardzo istotną, brzemienną w ekonomiczne i technologiczne skutki jest decyzja o metodzie obróbki: mokra albo sucha. To strategiczne dla firmy rozstrzygnięcie ma swój początek nie przy biurku dyrektora, ale w laboratorium. W technice jest specjalny, duży dział wiedzy, który się nazywa wytrzymałość materiałów, dotyczący oczywiście nie tylko stali. Są normy określające sposób wykonywania prób przed zakupem, a jedną z nich jest próba rozciągania wyciętego fragmentu materiału, prowadzona z dokładnym rejestrowaniem wielu zjawisk które pojawiają się w miarę wzrostu sił – aż do celowego zerwania próbki, jak na rysunku 3. Odwrotnie jest z próbkami np. betonów, stosowanych w budownictwie – te

Rys. 7.

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

20 | polski przemysł są ściskane. Ściska się zarówno pojedyńcze komponenty wchodzące w skład mieszanki, jak i całe mieszanki, różnie skomponowane. Ściska się też proszki metali. Tu już jesteśmy bardzo blisko technologii tabletkowania. W istocie, pierwsze siłowe badania substancji farmaceutycznych (rok 1989) były wykonywane przez autora, jako tzw. statyczne próby ściskania, w maszynie wytrzymałościowej INSTRON. Matryca miała specjalnie podwójną długość, dla lepszej obserwacji zachodzących przemian. Bardzo szybko próby statyczne zostały zastąpione dynamicznym i tak pozostało. Pożyteczne informacje o substancjach farmaceutycznych, pojawiające się w literaturze [1] mogą być inspiracją do dalszych badań, obejmujących swym zasięgiem także i mechanikę. Jako pewne prowizorium, a zarazem zapowiedź rozpoczętych systematycznych badań mechanicznych nad skrobiami, przytoczono informację (rys.6) uświadamiającą dużą rozmaitość gatunków skrobi. Każda z nich może być postrzegana równocześnie jako dezintegrator, wypełniacz, spoiwo, czy wreszcie – lubrykant. Taka uniwersalność wręcz prowokuje do badań. Powstaje natychmiast pytanie: Rys. 8.

ile czego jest w danej skrobi, które cechy przeważają? Wobec zarówno ogromnej różnorodności tych produktów na rynku, cenowej atrakcyjności niektórych odmian, jak i rozmaitości funkcji pełnionych w tabletce – pytanie takie ma głęboki sens. Dalsze badania zapowiadają się więc ciekawie. Piszący te słowa przez długie lata lansował pogląd że skrobia ziemniaczana nie nadaje się jako spoiwo do tabletkowania bezpośredniego. Ale czasy się zmieniają, na rynku jest obecna skrobia ziemniaczana o niespodziewanie wysokiej spoistości (kolorowa linia na rys.6), prawie nic nie tracąc z właściwości rozsadzających. Takie rynkowe „objawienia” warto znać. I to nie tylko z literatury lub folderów dostarczanych przez producentów, ale także z własnych badań. Dla odmiany, spójrzmy teraz na wybrane laktozy jednej z firm (rys.7) i poszukajmy tej, która ma najlepszą spoistość. Mechaniczne badania nie pozostawiają wątpliwości, że nie jest to akurat ten produkt, który firma rekomenduje. Owszem, jest niezły, ale firma produkuje także jeszcze lepszy od niego. Nie wiedzą o tym tylko ci, którzy nie badają. Takie przykłady, a jest ich wiele więcej, potwierdzają sens wykonywania precyzyjnych analiz mechanicznych, jako prac prowadzących m.in.

Rys. 9.

do lepszego poznawania rynku.

Zastosowania przemysłowe Oto kilka przypadków z ostatnich lat, dla pokazania jak wiedza o mechanice substancji może wspomagać technologię tabletek. O tym, że wielkość cząstek może mieć znaczący wpływ na efekt tabletkowania, wiadomo od dawna. Są jednak i takie sytuacje, rzadsze, że wpływ ten zaznacza się dokładnie odwrotnie niż w przedstawionym przypadku (rys.8). Już pierwszy rzut oka na wykres 1 i wykres 2, daje nadzieję, że stosunkowo łatwo będzie uzyskać dwukrotny nawet wzrost twardości. Tak się też stało za sprawą młyna który zakupiono, wykonując przedtem staranne i wielokrotne próby u producenta, konfrontowane poprzez analizy mechaniczne wykonywane na bieżąco. Rozdrabnianie selektywne polega na tym, że przesiewa się wszystko, a mielona jest tylko niewielka część produktu – tylko tak żeby zwiększyć twardość, a nie pogorszyć zanadto sypkości. Jest to więc optymalizacja granulometryczna. Historię pewnej analizy opisano na rysunku (rys.9). Znamienną jest rzeczą, że w naszym przemyśle takie przypadki nie należą do rzadkości. Mały

Rys. 10.

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Ecolab Sp. z o.o. ul. Opolska 100, 31-323 Krak贸w, tel. 12 26 16 163

22 | polski przemysł udział tabletkowania bezpośredniego, to chyba efekt zbytniego przywiązania do archaicznych metod wpajanych podczas studiów. Ale to się powoli odmienia, w miarę dopuszczania do głosu badań, o których tu mowa. Nikt nie może od farmaceuty, ani od farmaceutki wymagać znajomości mechaniki, bo to nie jest jej dziedzina. Do stosowania i rozwijania metod analizy mechanicznej bardziej przygotowany jest mechanik. Mimo ogromnej rozbieżności tematycznej, wzajemna współpraca jest możliwa. Tak jak możliwa jest zamiana technologii antycznych, podręcznikowych, na nowoczesne, gruntownie przebadane i dostosowane do realiów przemysłowych. Warto się więc zastanowić jak wiele jeszcze pieniędzy będzie „puszczanych kominem” żeby wysuszyć produkt, który wcale nie wymagał granulacji. Podobny przypadek omawia rysunek 10, zaś na następnym (rys.11) pokazano produkt od początku tabletkowany bezpośrednio, ale z mizernym skutkiem. Zdarzenie o tyle ciekawe, że w efekcie analizy mechanicznej „przywrócono do łask” substancję odrzuconą przez technologów jako mało przydatną. Rys. 11.

Technika i technologia Prowadzenie systematycznych badań jest łatwiejsze, gdy posiadamy odpowiednio dopasowany sposób akwizycji danych i interpretacji wyników oraz gdy zostały prawidłowo ujednolicone warunki pomiarów. Pokazany arkusz (rys.12 i 13) zawiera w sposób skondensowany wszelkie informacje o produkcie, traktowanym jako tworzywo konstrukcyjne. Oczywiście, takim tworzywem może być także substancja czynna (API) i tak właśnie zostaną ukierunkowane próby. Właściwości produktu są badane w pełnym zakresie nacisków dynamicznych i przedstawiane w formie wykresów. Sytuacje wariantowe zamieszczone na odwrocie (różne rozdrobnienie, różna zawartość stearynianu magnezu) umożliwiają dokładniejsze zapoznanie z produktem, pokazując go w standardowych zastosowaniach. W całych badaniach, najważniejszym elementem unifikacyjnym jest „uwolnienie” masy i podporządkowanie jej wymogowi grubości tabletki, tak jak to zdefiniowano na rys.2. Ten element badań funkcjonuje znakomicie, umożliwiając bardzo precyzyjne porównywanie różnych substancji, lub całych formulacji. Ze szczególną

Rys. 12.

starannością traktowane są siły wypychania, co omówiono odrębnie (rys.14). Wprawdzie badanie aż dwóch sił komplikuje nieco badania, ale korzyści są niezwykłe. Między innymi, możliwe jest wyodrębnienie takich substancji, które aczkolwiek charakteryzują się dużymi siłami wypychania, to nie zakleszczą nam narzędzi, pozostawiając zawsze matrycę w stanie idealnym. Możliwe jest więc świadome i bezpieczne „balansowanie” na granicy ryzyka, traktowanego dawniej jako doprowadzenie do zatarcia. Takie informacje znacznie rozszerzają horyzonty, umożliwiając np. śmielsze sięganie do technologii suchych, czyli oszczędnych i niejednokrotnie poprawiających jakość tabletek. Arkusze takie jak pokazane, gdy je otrzymuje farmaceuta, są zazwyczaj opatrzone komentarzem ułatwiającym lepsze zrozumienie. Bez przesady można powiedzieć, że w substancjach tkwią wciąż pewne cechy godne wykorzystania, które powszechnie nie są znane. Dotychczasowa technologia tabletkowania opierała się głównie na farmacji i chemii, pozostawiając mechanikę daleko na uboczu. Tymczasem proces jest na wskroś mechaniczny. Nadszedł czas nadrabiania nagromadzonych zaległości, jeżeli chce się produkować nowocześnie.

Rys. 13.

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

polski przemysł | 23 Pomoc Czy nie słusznym byłoby przypuszczenie, że znaczna część problemów trapiących producentów tabletek bierze się z niedostatku informacji na temat mechanicznych cech substancji poddawanych obróbce siłowej? Jeśli tak, to pozyskiwanie owych informacji metodami wypracowanymi „po inżyniersku” przez wiele lat i sprawdzonymi w przemyśle – powinno dobrze służyć lepszemu tabletkowaniu. Swą chęć pomocy dla farmaceutów, autor sygnalizuje ostatnim rysunkiem (rys.15), dziękując za wsparcie udzielane przez Wydawnictwo FARMACOM. Literatura

1. Marian Mikołaj Zgoda, Michał Krzysztof Kołodziejczyk, Michał Jakub Nachajski SKROBIA I JEJ POCHODNE JAKO SUBSTANCJE POMOCNICZE

Rys. 14.

W TECHNOLOGII DOUSTNEJ I PARENTERALNEJ POSTACI PRODUKTU FARMACEUTYCZNEGO TABELA 1.Wybrane właściwości niektórych rodzajów skrobi stosowanych w technologii produktów farmaceutycznych (tabletki, granulaty), kosmetycznych i odżywek (strona 18). http://www.polimery.am.wroc.pl/2009/103.pdf 2. Żaklina Konopacka, Jan Drzymała (oprac.)PODSTAWY MINERALURGII Ćwiczenie: PRZESIEWANIE http://www.minproc.pwr.wroc.pl/zpkio/pdf/PrzerKopLab/labPK10.pdf 3. (Autor nieznany) BADANIA TECHNOLOGICZNYCH I PRZETWÓRCZYCH WŁAŚCIWOŚCI MATERIAŁÓW I SUROWCÓW http://www.kmsios.utp.edu.pl/instrukcje/wlasnosci%20materialow.pdf

Rys. 15. REKLAMA

logistyka 24 24 | logistyka

Outsourcing usług logistycznych dla branży farmaceutycznej

Branża farmaceutyczna jest bardzo interesującym rynkiem dla operatorów logistycznych i firm transportowych. Wartość tego sektora globalnie ma się zwiększyć ponad dwukrotnie i osiągnąć poziom 1,3 biliona dolarów do końca 2020 roku, jak wynika z raportu „Pharma 2020: Wizja – którą drogę wybierzesz?” firmy PricewaterhouseCooper. Według badania przeprowadzonego przez Miebach Consulting na temat globalnych trendów w logistyce, wydatki tego sektora na logistykę stanowią 4,2% obrotów. W porównaniu z innymi branżami nie jest to duży udział kosztów, jednak pytanie brzmi czy można go jeszcze obniżyć i zoptymalizować procesy.

Magdalena Kraszewska Kuehne + Nagel Sp. z o.o.

Outsourcing logistyki w firmach farmaceutycznych w ujęciu globalnym jest podobny do innych branż – największy dotyczy usług transportowych a następnie magazynowania. Jak zatem wygląda logistyka dla branży farmaceutycznej w Polsce, jakie

Ponad 50% wartości rynku farmaceutycznego w Polsce należy do dziesięciu największych graczy, a dodając kolejne 20 firm mamy już ponad 83% rynku. Zarówno wartość leków importowanych jak i produkowanych lokalnie wzrasta z każdym rokiem. Świadczy to o dynamicznym rozwoju rynku

trendy obserwujemy na rynku, jakie warunki powinien spełniać operator

farmaceutycznego w Polsce. Stosunkowo jeszcze niskie koszty pracy

logistyczny by sprostać wymaganiom stawianym przez ten rynek

w porównaniu z krajami Europy Zachodniej takimi jak Niemcy, Austria czy

i czy w ogóle outsourcing usług logistycznych jest potrzebny.

Francja powodują, że większość firm posiada zakłady produkcyjne w Polsce. Ponadto sektor farmaceutyczny jest ważną częścią polskiego rynku pracy.

Polski rynek farmaceutyczny Biorąc pod uwagę ilości sprzedanych leków wartość rynku farmaceutycznego w Polsce w 2011 roku wyniosła ponad 27,6 mld PLN co spowodowało, że jest to 6 największy rynek farmaceutyczny w Europie. W Europie produkuje się jedną trzecią wszystkich farmaceutyków na świecie,

W 2011 roku zatrudnionych bezpośrednio w firmach farmaceutycznych było ponad 32 tys. ludzi.

Logistyka farmacji Wymagania dotyczące obsługi farmaceutyków są bardzo restrykcyjne

jednak rynek zarówno polski jak i europejski jest w dalszym ciągu silnie

i związane ze spełnianiem wielu rygorystycznych przepisów prawnych,

regulowany i podzielony.

ze względu na ścisły związek z problematyką zdrowia publicznego.

Sektor farmaceutyczny w Polsce jest rozdrobniony. Według szacunków

Ma to na celu zapewnienie bezpieczeństwa produktom

dostępnych na rynku, istnieje ponad 400 przedsiębiorstw wytwarzających

farmaceutycznym i w rezultacie ich końcowym odbiorcom. Dlatego

produkty farmaceutyczne, w tym ok 150 przedsiębiorstw z kapitałem

też opracowano Dobrą Praktykę Dystrybucyjną czyli zbiór zasad, które

zagranicznym. W większości są to firmy prywatne o charakterze

określają jak bezpiecznie przyjmować, transportować, przechowywać

regionalnym, których produkty to wyroby zielarskie czy parafarmaceutyki.

i wydawać produkty lecznicze. Podstawową regulacją prawną w Polsce

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

logistyka | 25 jest w tym zakresie Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2002

Należy pamiętać, że większość farmaceutyków musi być transportowana

roku w sprawie procedur Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej (GDP), które

w temperaturze 15-25oC oraz 2-8oC, a maksymalna dopuszczalna

odzwierciedla wymagania unijne w przypadku tych zagadnień. Określa

wilgotność powietrza dla przewożonych produktów farmaceutycznych

utrzymanie właściwego stanu technicznego i sanitarnego lokalu oraz

wynosi 70%. Dlatego też, w logistyce dla branży farmaceutycznej bardzo

hurtowni farmaceutycznej, zasady przechowywania produktów leczniczych,

ważne jest nieustanne monitorowanie przesyłki oraz dynamiczne działanie

zasady oraz tryb przyjmowania i wydawania produktów leczniczych, warunki

interwencyjne w przypadku zaistnienia jakichkolwiek błędów w łańcuchu

transportu i załadunku produktów leczniczych, prawidłowe prowadzenie

dostaw. Ulepszone monitorowanie 24/7/365 pozwala na sprawdzenie czy

hurtowni farmaceutycznej oraz sposób powierzania zastępstwa osoby

przesyłka przebywa w odpowiednich warunkach, i czy dotrze do odbiorcy

wykwalifikowanej, odpowiedzialnej za prowadzenie hurtowni.

w ramach ustalonych czasów tranzytowych. Istotna jest również możliwość

Firma transportowa lub operator logistyczny, który jest zainteresowany

zewnętrznego skanowania dokumentów dostawy i przeglądania ich

obsługą klientów z branży farmaceutycznej, jest zobowiązany do znajomości

w momencie wyjazdu przesyłki w systemie operatora logistycznego on-line.

DPD oraz spełnienia wielu dodatkowych warunków i w rezultacie do

Pozwala to na przyspieszenie procesów rozliczeń dzięki natychmiastowej

poniesienia ogromnych kosztów inwestycyjnych. Dotyczy to uzyskania

dostępności dokumentacji i sprawdzania zgodności zawartości przesyłki

odpowiednich licencji, zezwoleń, potrzeby zatrudnienia wykwalifikowanych

z deklaracją załadowcy.

pracowników, regularnego raportowania do właściwych organów oraz przystosowanie magazynów i środków transportu do warunków jakie są związane z przechowywaniem i przesyłką leków.

Operator logistyczny dla farmacji Doświadczonym operatorem logistycznym, który zainwestował również w Polsce w obsługę klientów z branży farmaceutycznej jest firma

Outsourcing usług logistycznych Outsourcing logistyki czyli przekazanie określonej części bądź całości

Kuehne + Nagel. Obecna na polskim rynku od ponad 20 lat i posiadająca magazyn dedykowany dla branży farmaceutycznej w Pruszkowie koło

operacji logistycznych firmie zewnętrznej, najczęściej doświadczonemu

Warszawy. Obsługą klientów z branży farmaceutycznej zajmuje się kilka lat

operatorowi logistycznemu, jest coraz popularniejszy.

i świadczy nie tylko usługi magazynowania ale również transportu

Jest to związane nie z modą na tego typu usługi ale z większą optymalizacją procesów i kosztów. Outsourcing logistyki dla branży farmaceutycznej może dotyczyć usług

drogowego, lotniczego oraz morskiego. Kuehne + Nagel, jako pierwsza firma logistyczna, testuje innowacyjne bezprzewodowe czujniki temperatury mające zastosowanie

transportowych (przewozów transportem drogowym, morskim, lotniczym)

w transporcie lotniczym. Czujniki te, podczas całego procesu dostawy,

bądź procesów związanych z magazynowaniem produktów (prowadzenie

w czasie rzeczywistym rejestrują i transmitują temperaturę ładunków

hurtowni farmaceutycznej i wszelkich procesów z tym związanych, włączając

farmaceutycznych przewożonych transportem lotniczym. Wszystkie

zarządzanie przeterminowanymi lekami albo produktami pochodzącymi ze

informacje o warunkach dostawy można na bieżąco śledzić w systemie

zwrotów, zapasami i zamówieniami).

on-line i natychmiast reagować, jeżeli wystąpi jakiekolwiek uchybienie. W celu zagwarantowania kontroli temperatury bez jakichkolwiek zakłóceń,

Wymagania dla operatora logistycznego Doświadczony operator logistyczny przez swoje know-how, doświadczenie i umiejętności w świadczeniu usług logistycznych powinien spowodować, że firma z branży farmaceutycznej będzie skupiała się na

od momentu odbioru do dostarczenia przesyłki, magazyny i odziały logistyczne zarówno Kuehne + Nagel jak i partnerów będą wyposażone w technologie transmisyjną. To samo dotyczy pojazdów przewożących towar. Kuehne + Nagel jest przykładem operatora logistycznego, który przez

badaniach i rozwoju swoich produktów, a nie na problemach związanych

globalną sieć połączeń jest w stanie wdrożyć odpowiednio przygotowane

z procesami logistycznymi. Poprzez efekt synergii operator logistyczny

procedury, monitorować i dostarczyć produkty zdrowotne z USA, leki

jest w stanie obniżyć koszty logistyczne swoich klientów i zagwarantować

generyczne z Indii, narzędzia diagnostyczne na Daleki Wschód czy organy

serwis najwyższej jakości. Profesjonalny dostawca usług logistycznych dla

do przeszczepu do Australii, z zachowaniem wysokiej jakości serwisu.

branży farmaceutycznej powinien nie tylko posiadać licencję farmaceutyczną pozwalającą na świadczenie takich usług, ale przede wszystkim mieć opracowane procedury postępowania z produktami farmaceutycznymi,

Warto zapamiętać Zwracając uwagę na wysokie wymogi dotyczące obsługi logistycznej

które mają za zadanie eliminować jakiekolwiek błędy mogące wystąpić

dla rynku farmaceutycznego i artykułów medycznych, warto dogłębnie

w transporcie czy magazynowaniu. Równie ważna jest kompetentna kadra

zanalizować koszty logistyczne i zastanowić się nad outsourcingiem tych

znającą standardy i specyfikę obsługiwanej branży, sprawdzonych

procesów, które mogą być problematyczne dla firmy. Dotyczyć to może

i wykwalifikowanych przewoźników oraz najnowocześniejsze technologie,

wszystkich gałęzi transportu oraz/lub procesów magazynowania. Największe

które pozwolą zagwarantować bezpieczeństwo.

firmy farmaceutyczne coraz częściej traktują outsourcing jako decyzję

Jak wynika z badań przeprowadzonych wśród firm farmaceutycznych,

strategiczną, która pozwoli im skupić się na najważniejszych działaniach

największym wyzwaniem dla logistyki farmacji jest zapewnienie

swojej firmy, jakimi są badania i rozwój. Kontrakt z firma logistyczną

bezpieczeństwa w łańcuchu dostaw, a najczęściej pojawiające się problemy

najczęściej podpisuje się na okres 3-5 lat. Outsourcing logistyczny powinien

mogą dotyczyć zapewnienia odpowiednich warunków transportu produktów

przynieść oczekiwane rezultaty i pozwolić na optymalizacje kosztów i rozwój

farmaceutycznych.

firmy farmaceutycznej.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

2/2012

26 | produkcja

Wybór środka do dezynfekcji w cleanroomie krok po kroku Suzanne Stubbs Shield Medicare a division of Ecolab

Odpowiedni dobór środka dezynfekcyjnego do stosowania w cleanroomie oznacza nie tylko wybór z szerokiej palety produktów, ale również wstępną analizę wielu istotnych zagadnień – takich jak badanie środowiska stosowania, czy parametry środka dezynfekcyjnego.

Czystość środowiska szpitalnego jest w najwyższym stopniu ważna, ale

poziomów alertowych i podjęcie właściwych kroków w chwili ich

nigdzie nie jest tak krytyczna jak w obszarach produkcji farmaceutycznej,

przekroczenia.

gdzie wytwarzane są leki dożylne lub parenteralne. Wybór odpowiedniego środka dezynfekcyjnego do takich obszarów kontrolowanych to decyzja kluczowa, stąd poniżej kilka informacji, jakie czynniki krok po kroku należy uwzględniać przy podejmowaniu tej decyzji.

Zdefiniowanie wymagań stawianych wybieranemu środkowi dezynfekcyjnemu Uzbrojony w wiedzę wynikającą z omawianych powyżej badań środowiska wytwarzania zakład może określić jaka skuteczność jest

Jak wybrać środek dezynfekcyjny Wybrane i stosowane środki dezynfekcyjne muszą być w stanie

wymagana i może zdecydować o odpowiednim reżimie higienicznym. Przy doborze powinien być uwzględniony system rotacji – zgodnie

utrzymać niskie poziomy zanieczyszczenia mikrobiologicznego –

z wymaganiami Dobrej Praktyki Wytwarzania, czyli naprzemienne

zdefiniowane dla każdej klasy pomieszczeń czystych zgodnie z europejskimi

stosowanie co najmniej dwóch środków dezynfekcyjnych. Jeśli izolaty

standardami. Spektrum działania środka musi uwzględniać skuteczność

środowiskowe zawierają formy przetrwalnikowe – środek sporobójczy jest

wobec bakterii, grzybów, wirusów, ale również form przetrwalnikowych

konieczny.

bakterii. Wiele środków dezynfekcyjnych wykazuje szerokie spektrum

Inne wymagania, które należy wziąć pod uwagę to:

działania, zwłaszcza wobec bakterii. Natomiast większość środków

• bezpieczeństwo – niektóre środki dezynfekcyjne są toksyczne, mogą

dezynfekcyjnych jest nieskuteczna wobec form przetrwalnikowych, które

wywoływać podrażnienia u ludzi, są nieprzyjemne w stosowaniu

mogą powodować bardzo istotne zanieczyszczenie mikrobiologiczne, a są

i niechętnie używane przez operatorów, mogą powodować

bardzo trudne do eliminacji. Niektóre ze środków – skutecznych wobec form przetrwalnikowych – są tak agresywne, że mogą być szkodliwe dla pracowników lub wyposażenia cleanroomu, stąd wybór właściwego środka sporobójczego jest szczególnie ważny. Ponadto środki stosowane w klasie A (izolatory i komory laminarne) powinny być sterylne.

uszkodzenia wyposażenia cleanroomu, • czas kontaktu – dla różnych środków dezynfekcyjnych ten konieczny do skutecznej akcji czas może się zmieniać w zakresie od minut do godzin, • zakres dostępnych form aplikacji – np. roztwory gotowe do użycia, koncentraty, nasączone chusteczki – rożne formy aplikacji pozwalają wybrać najbardziej wygodną, skuteczną i ekonomiczną metodę

Badanie środowiska stosowania Środowisko wytwarzania w obszarach aseptycznych musi spełniać

stosowania • gwarancja sterylności – cGMP stanowi, że środki dezynfekcyjne

standardy zgodne z cGMP. Mikrobiologiczna kontrola środowiska pozwala

stosowane w pomieszczeniach klasy A i B muszą być sterylne.

na identyfikację charakterystycznych dla danego miejsca drobnoustrojów

Jeśli produkty nie są zużywane jednorazowo – ich sterylność musi

w tak kluczowych obszarach jak powierzchnie kontaktu z produktem,

być utrzymywana przez cały okres stosowania danego opakowania

śluzy transferowe i zewnętrzne powierzchnie izolatorów. Rozpoznanie

preparatu,

możliwych zanieczyszczeń środowiska ułatwi dobór właściwego środka

• cena - zawsze to czynnik kluczowy, ale kalkulacja kosztów powinna

dezynfekcyjnego – skutecznego wobec tego właśnie, charakterystycznego

uwzględniać nie tylko cenę, ale również koszty wynikające

dla danego miejsca – potencjalnego skażenia. Późniejszy, bieżący

z przygotowania i dozowania środka, wymaganej odzieży ochronnej,

monitoring mikrobiologiczny środowiska pozwala na zdefiniowanie

odpadów i usuwania pozostałości.

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

prweb.com

Wybór środka dezynfekcyjnego Dawniej stosowane były przede wszystkim środki na bazie fenoli i aldehydów, ale w porównaniu z nowszymi rozwiązaniami te substancje

skuteczność środka dezynfekcyjnego. Dobrym rozwiązaniem w tym zakresie jest zastosowanie sterylnego neutralnego detergentu. W sytuacji możłiwości występowanie biofilmu najbardziej skuteczną

chemiczne mają więcej wad niż zalet. Preparaty na bazie fenoli są

metodą aplikacji jest przecieranie chusteczką nasączoną środkiem

toksyczne i dodatkowo są nieskuteczne wobec przetrwalników bakterii.

dezynfekcyjnym.

Środki aldehydowe są wyjątkowo agresywne, stąd skuteczne wobec

Przy doborze odpowiedniej metody aplikacji możemy rozważać

wszystkich grup mikroorganizmów, ale także bardzo toksyczne

zastosowanie:

i wymagające długiego czasu kontaktu przy działaniu sporobójczym.

• Koncentratów – do samodzielnego przygotowywania roztworów

Niektóre kraje zabroniły lub ograniczyły restrykcjami stosowanie produktów

roboczych - do stosowania w dezynfekcji dużych powierzchni i wtedy

fenolowych i aldehydowych. Na szczęście istnieje szeroka paleta innych

kiedy istnieje możliwość zastosowania do przygotowania roztworu

możliwych opcji.

wody odpowiedniej jakości (dostępność)

Ostatnie badania dowodzą, że do celów dezynfekcyjnych powszechnie stosowany jest alkohol – zwykle w 70% roztworze wodnym. Wynika to z jego skuteczności wobec wegetatywnych form bakterii, szybkiego czasu wysychania i braku pozostałości. Jednakże alkohol nie jest skuteczny wobec

• Roztworów gotowych do użycia – eliminują ryzyko błedu przy przygotowywaniu roztworu o właściwym stężeniu, wygodne w sytuacjach, gdy trudno o wodę odpowiedniej jakości do rozcieńczania, • Nasączanych nakładek na mopa – eliminują konieczność

przetrwalnikowych form bakterii, powinien być zatem stosowany w rotacji

przechowywania systemów wiaderkowych, zalecane zwłaszcza do

ze środkiem sporobójczym. Nie jest również wskazany do stosowania na

małych cleanroomów.

dużych powierzchniach ze względu na jego lotność – duże stężenie par alkoholu w powietrzu to zagrożenie dla operatorów i ryzyko zapłonu. Wśród środków sporobójczych optymalne wydają się rozwiązania bazujące na wykorzystaniu aktywnego chloru lub kwasu nadoctowego - jako substancji

Ochrona środka dezynfekcyjnego przed zanieczyszczeniem W większości przypadków, preparaty gotowe do użycia dostarczane

aktywnych. Wykazują pełne spektrum i bardzo krótki czas działania i mogą

są w butelkach ze spryskiwaczem lub w aerozolach. Butelki ze

stanowić dobre rozwiązanie w wielu obszarach stosowania.

spryskiwaczem oferują istotne korzyści w porównaniu z aerozolami. Ale może pojawić się ryzyko kontaminacji zawartości butelki powietrzem

Walidacja

zwrotnym zasysanym podczas używania spryskiwacza. Powoduje

Producent środków dezynfekcyjnych powinien dostarczyć pełną

to utratę wiarygodności sterylności środka znajdującego się w butelce,

dokumentację walidacji i potwierdzenie skuteczności biobójczej zgodnie

czyli niemożność spełnienia cytowanego już wymagania cGMP

ze standardowymi metodami badań (normy europejskie). Zakład

w odniesieniu do pomieszczeń klasy A i B. Badania walidacyjne w jednym

wybierający środek dezynfekcyjny powinien zbadać jego skuteczność

z zakładów farmaceutycznych dowiodły, że „sterylny” alkohol w butelce

wobec szczepów in-house, zarówno w warunkach laboratoryjnych, jak

ze spryskiwaczem został zanieczyszczony zarodnikami grzybów już po

i w miejscu stosowania.

8 godzinach od rozpoczęcia stosowania.

Metoda stosowania

przeznaczonych do aplikacji w butelkach ze spryskiwaczem należy

Stąd od producentów gotowych do użycia środków dezynfekcyjnych W cleanroomie, ze względu na bardzo restrykcyjne, dopuszczalne limity

wymagać skutecznej ochrony zawartości przed ryzykiem kontaminacji

zanieczyszczeń wskazane jest oddzielenie procesów mycia i dezynfekcji jako

zasysanym powietrzem zewnętrznym, udokentowanych studiów

dwa niezależne etapy. Przed dezynfekcją powierzchnie muszą być wolne

walidacyjnych gwarantujących, że stosowany środek dezynfekcyjny

od fizycznych zanieczyszczeń, które mogłyby mieć niekorzystny wpływ na

ciągle pozostaje sterylny.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

2/2012

28 | produkcja

Zmiany prawne uderzą w rynek leków innowacyjnych w Europie Środkowej w latach 2012-2014 Agnieszka Skonieczna Starszy analityk rynku farmaceutycznego PMR Publications

W związku ze zmianami prawnymi wprowadzonymi w 2011 r. w większości krajów Europy Środkowej1, rynek leków innowacyjnych w regionie spadnie w 2012 r. o 1% rok do roku, do 6,1 mld € w cenach producenta, wynika z najnowszego raportu firmy badawczej PMR pt. “Generic and innovative drug market in Central Europe 2012. Comparative analysis, reimbursement policies and development forecasts for 2012-2014”. Generalnie, dla lat 2012-2014 CAGR dla rynku leków innowacyjnych w regionie wyniesie 2%.

Rynek leków innowacyjnych spadnie w niektórych krajach

wzrost zatrudnienia i wzrost konkurencyjności węgierskiej gospodarki. Bedzie miał on szereg implikacji również na sector farmaceutyczny w kraju. Na rynku farmaceutycznym głównym celem planu jest redukcja wydatków

Biorąc pod uwagę tempo rozwoju segmentu leków innowacyjnych w kolejnych latach, znaczące różnice będą obserwowane w poszczególnych

refundacyjnych OEP (odpowiednika Narodowego Funduszu Zdrowia) i cen

krajach regionu. W Bułgarii wzrost będzie najwyższy i wyniesie 14%

leków dla pacjentów, co będzie miało negatywny wpływ na rynek leków

średniorocznie, podczas gdy w Czechach i w Rumunii będzie on oscylował

innowacyjnych. W 2012 r. budżet na leki zostanie obniżony o 83 mld forintów

w granicach odpowiednio 7% i 4%. W Polsce, według prognoz PMR, segment

(301 mln €) w porównaniu do 2010 r., a w 2013 r. i 2014 r. cięcia wynosić będą

zanotuje 0% dynamikę i dlatego też w 2014 r. powróci do wartości z 2011 r.

około 120 mld forintów (430 mln €) rocznie. Dodatkowo, w lutym 2012 r. rząd

Na Słowacji i na Węgrzech dynamika zmian segment leków innowacyjnych

węgierski ogłosił, ze szuka dalszych oszczędności w refundacji leków, dlatego

będzie ujemna.

też sytuacja może się jeszcze pogorszyć w przyszłości.

Z drugiej strony, we wszystkich analizowanych krajach pomiędzy 2012r. a 2014 r. dynamika zmian w segmencie leków generycznych będzie dodatnia.

Słowacja faworyzuje leki generyczne Polityka refundacyjna rządu słowackiego faworyzuje leki generyczne,

Skutki Planu Szell Kalmana na Węgrzech Generalnie, klimat dla rozwoju leków innowacyjnych na Węgrzech jest najmniej sprzyjający w krajach Europy Środkowej. Lata 2009-2010 były ciężkim

kosztem leków innowacyjnych. Dlatego też spodziewamy się nieznacznej obniżki tego drugiego segment w najbliższych latach, chociaż rynek ogółem wzrośnie. Wpływ na to będzie miało kilka czynników. Po pierwsze, na Słowacji udział leków innowacyjnych w rynku jest relatywnie

okresem dla producentów leków oryginalnych w kraju. Wielu z nich narzekało, że państwo w żaden sposób nie popiera innowacji. W 2011 r. sytuacja

wysoki w porównaniu do innych krajów regionu i dlatego też segment ten, który

jeszcze się pogorszyła, na skutek wprowadzenia zmian w zasadach obliczania

jest stosunkowo nasycony, będzie rozwijał się w tempie niższym niż segment

wydatków na badania i rozwój. Dodatkowo, w ostatnich miesiącach głównie leki

leków generycznych. Dodatkowo, polityka farmaceutyczna państwa nie sprzyja

generyczne były wprowadzane na listy refundacyjne. Przykładowo, w nowelizacji

firmom innowacyjnym. W pięciu rundach cen referencyjnych, które miały miejsce

list z października 2011 r. do listy dodano 21 leków generycznych i osiem

do tej pory, ceny kilkuset leków uległy obniżeniu, z czego większość stanowiły

innowacyjnych.

leki innowacyjne. Wprowadzane zmiany prawne również mają na celu wsparcie segment

W 2011 r. program reform strukturalnych na bazie Planu Szell Kalmana został wdrożony na Węgrzech. Jego celem jest przeprowadzenie reform

leków generycznych. Przykładowo, został wprowadzony nowy system

strukturalnych w sektorze publicznym, stymulacja wzrostu ekonomicznego,

referencyjny dla ustalania maksymalnej ceny leku refundowanego (będzie ona ustalana na poziomie najniższej ceny danego leku we wszystkich krajach Unii Europejskiej), co ma na celu dalszą redukcję cen. Dodatkowo, Słowacja wprowadziła przepisywanie leków według substancji czynnej, a nie według nazwy handlowej, co również powinno spowodować wzrost sprzedaży leków generycznych. Kraj ten rozważa również wprowadzenie obowiązkowej substytucji generycznej. Artykuł powstał na podstawie raportu „Generic and innovative drug market in Central Europe 2012. Comparative analysis, reimbursement policies and development forecasts for 2012-2014” wydanego przez PMR w kwietniu 2012r. 1

2/2012

W raporcie przeanalizowano następujące kraje: Polska, Czechy, Rumunia, Węgry, Słowacja, Bułgaria.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

21 lat doświadczenia w wytwarzaniu urządzeń laserowych Ponad 4500 instalacji w kilkudziesięciu krajach

www.solarislaser.com.pl

System do laserowego nadruku i weryﬁkacji kodów GS1 Data Matrix • Bezobsługowa technologia nadruku laserowego • Brak zużywających się materiałów miczne, • Odporność nadruku na czynniki chemiczne, V mechaniczne oraz promieniowanie UV

• Nadruk z wydajnością do 400 sztuk na minutę • Kompaktowa konstrukcja o szerokości 700mm • Jeden centralny panel sterujący z ekranem dotykowym wym • Nadruk i weryﬁkacja unikalnych numerów seryjnych, h, w tym generowanych z bazy danych • Nadruk na przedniej oraz tylnej stronie opakowania a

www.solarislaser.com.pl

Solaris Laser S.A. ul. Wynalazek 6 02-677 Warszawa

tel. +48 22 856 89 70, +48 22 843 18 03 info@solarislaser.com.pl www.solarislaser.com.pl

30 | produkcja

artykuł sponsorowany

Nowy VisionScan spełnia wymagania dla niskobudżetowego wykrywania nieszczelności w farmaceutycznych opakowaniach blistrowych Sepha

Światowy ekspert w maszynach pakujących, Sepha Ltd., opracowała pierwszą na świecie, beznarzędziową maszynę wykrywającą nieszczelności w oparciu o obraz w opakowaniach blistrowych. Visionscan został stworzony aby spełnić rosnące wymagania producentów farmaceutycznych opakowań blistrowych na tanią ale dokładną i nowoczesną alternatywę wykrywania nieszczelności dla testu zanurzeniowego, która może być zintegrowana z systemem kontroli jakości. Od oficjalnej prezentacji na Interpack 2011 był już znaczący odzew ogólnoświatowy.

Visionscan używa wysokiej rozdzielczości kamery w technologii przetwarzającej do wykrycia błędów w pojedynczych gniazdach blistrowych i słabych zgrzewów w mniej niż 60 sekund. Ponieważ nie wymaga narzędzi, jest zgodny z 21 CFR Part 11 i może wykryć błędy do 15 mikronów, jest idealny dla producentów kontraktowych i generyków, gdzie wymagana jest prędkość, dokładność i powtarzalność zmian produktu. Visionscan jest bezdotykową i nieniszczącą metodą testową umożliwiającą redukcję kosztów osiąganą podczas procesu produkcji. Przedstawiciel Sepha John Haran stwierdza: W czasach, kiedy producenci farmaceutyczni potrzebują polepszenia jakości i redukcji kosztów, Visionscan jest idealnym rozwiązaniem dla integracji produktu, ponieważ osiąga zarówno redukcję kosztów jak i polepsza dokładność wykrywania nieszczelności. Klienci pytali nas o dokładne, elastyczne, łatwe w obsłudze, nieniszczące opakowań urządzenie do wykrywania nieszczelności. Wykorzystaliśmy naszą wiedzę w technologii wykrywania nieszczelności w opakowaniach blistrowych i pracowaliśmy ściśle z nimi w opracowywaniu Visionscan. Jest konkurencyjny cenowo, posiada wysoki stopień dokładności i elastyczność jeśli chodzi o format opakowań i to czyni go liderem w światowych małych urządzeniach wykrywania nieszczelności w blistrach farmaceutycznych. Z siedzibą w Wielkiej Brytanii, Sepha jest na czele technologii pakowania blistrów od ponad 30 lat. Jej maszyny do wykrywania

Visionscan będzie zademonstrowany na targach Achema

nieszczelności używane są przez wielu czołowych producentów

(hala 3; stoisko J56) lub dostepny przez przedstawicieli

farmaceutycznych takich jak GSK, Bayer, Abbott i Boerhringer. W ostatnich

Sepha

latach Sepha rozwinęła swoje światowe osiagnięcia i obecnie serwisuje klientów w ponad 60 krajach w dziedzinie wykrywania nieszczelności, deblistrowania i pakowania w blistry.

2/2012

W CELU UZYSKANIA INFORMACJI SKONTAKTUJ SIĘ: k.dobkowska@md-consulting.pl lub (+48 22 6490205; +48 603975466)

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

32 | produkcja

DVS – Dynamiczna Sorpcja Par – Charakteryzacja Materiałów Amorficznych Charakterystyka stanu amorficznego sypkiej mieszaniny farmaceutycznej przy użyciu automatycznego analizatora wilgotności i par organicznych Daniel Burnett

Frank Thielmann

Józef Nitka

Surface Measurement Systems Ltd, NA

Surface Measurement Systems Ltd, UK

Syl&Ant Instruments, PL

Materiały amorficzne stosowane w produktach farmaceutycznych powodują występowanie złożonych i trudnych do rozwiązania problemów dotyczących wydajności, przetwarzania i przechowywania tych produktów. Obecność materiałów amorficznych może być pożądana lub niepożądana, w zależności od tego, czy oczekiwane jest uzyskanie unikatowych właściwości specyficznych dla fazy amorficznej. Z tych też powodów, pełna charakterystyka stanu amorficznego jest niezwykle istotna w opracowywaniu sypkich mieszanin farmaceutycznych.

Metoda Dynamiczna sorpcja par (DVS – Dynamic Vapor Sorption) jest szeroko znaną metodą określania izoterm sorpcyjnych dla substancji lotnych. Oparta jest ona na wysoce czułym systemie grawimetrycznym, który mierzy adsorpcję i desorpcję niezwykle małych ilości cząsteczek adsorbatu. Poniżej przedstawione opracowanie podzielono na dwie części. Część (A)-Doświadczenia sorpcji wody zostały przeprowadzone w celu określenia dokładnego początku względnej wilgotności, który powoduje rekrystalizację amorficznej laktozy. Eksperymenty te przeprowadzono

Rys. 1. Eksperyment przyrostu względnej wilgotności (6% RH na godzinę) dla amorficznej laktozy w temperaturze 25OC

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

REKLAMA Rys. 2. µgrafy DVS dla 100-procentowej, suszonej rozpyłowo, amorficznej laktozy podczas przyrostu wilgotności przy (A) 0% RH, (B) 50% RH, (C) 60% RH i (D) 90% RH

z jednoczesnym mikroskopowym zapisem materiału wideo, który pozwolił na powiązanie cech profilu sorpcji wilgotności z widocznymi zmianami wyglądu próbki. Część (B) to eksperymenty sorpcji par oktanu przeprowadzone w celu dokonania kwantyfikacji niskich poziomów (poniżej 1%) materiałów amorficznych. W obu przypadków do eksperymentów użyto laktozy jako składnika powszechnie używanego w mieszaninach farmaceutycznych.

Wyniki i dyskusja A. Zeszklenie Amorficzna laktoza została wystawiona na działanie liniowo narastającego profilu wilgotności od 0% do 90% RH. W momencie osiągnięcia RH krytycznego, w amorficznej laktozie następuje zeszklenie na skutek działania uplastyczniającego wody. Przed zeszkleniem sorpcja wody jest zazwyczaj ograniczona jedynie do adsorpcji powierzchniowej. Gdy w materiale następuje proces zeszklenia, ruchliwość molekularna zwiększa się, umożliwiając masową absorpcję wody. Dlatego też zmiana charakterystyki sorpcji może być użyta jako metoda pomiaru procesu zeszklenia. Typową reakcję przedstawiono na Rysunku 1. Względna wilgotność zeszklenia została zmierzona w punkcie przejścia pomiędzy adsorpcją powierzchniową i masową (patrz Rysunek 1: 37,5% RH; 850 minut). Przejście od stanu amorficznego do krystalicznego jest wyraźnie zobrazowane poprzez znaczny spadek masy w okolicach 65,5% RH w 1150 minucie.

System pomiaru DVS - Intrinsic

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

34 | produkcja

Obrazy uzyskane in-situ podczas eksperymentów przyrostu wilgotności potwierdzają zmiany fizyczne wykazywane przez profil sorpcji wilgotności (Rysunek 2). Obrazy te wyraźnie pokazują transformację amorficznego proszku suszonego rozpyłowo (A) do formy zeszklonej przy 50% RH (B), a następnie do początków wytrącania się niewielkich kryształków laktozy przy 60% RH (C), by wreszcie dojść do całkowitego wytrącania laktozy w stanie stałym przy 90% RH (D). Rysunek 3 pokazuje zeszklenie RH jako funkcję współczynnika przyrostu, co daje wyraźną zależność liniową. Ekstrapolacja wyników do zerowego współczynnika przyrostu daje wartość zeszklenia równą 29,8% RH. Dlatego też krytyczna względna wilgotność przechowywania i przetwarzania dla próbki amorficznej laktozy, przy Rys. 3. Zeszklenie RH jako funkcja RH

której można uniknąć zeszklenia, wynosi 30% RH przy temperaturze 25 ºC. B. Zawartość amorficzna Izotermy oktanu zostały zmierzone dla 100% amorficznej laktozy, 100% krystalicznej laktozy oraz szeregu mieszanin laktozy amorficznej z krystaliczną. Jak dobrze widać na Rysunku 4, absorpcja par oktanu skaluje się wraz z zawartością amorficzną. Równowaga procentowej zmiany masy przy 0,95 p/po dla oktanu została użyta jako jedyny zmierzony parametr niezbędny do uzyskania krzywej kalibracji zawartości amorficznej w przypadku znanego składu mieszaniny laktozy amorficznej z krystaliczną. Rysunek 5 pokazuje idealną liniową zależność pomiędzy adsorpcją oparów oktanu przy 0,95 p/po i zawartością procentową formy amorficznej. Słupki błędu pomiarowego oraz liniowość dopasowania wykresu wskazują na

Rys. 4. Izotermy adsorpcji oktanu dla 100% amorficznej laktozy (niebieski), 100% krystalicznej laktozy (czerwony), 2,1700% amorficznej laktozy (zielony), 6,017% amorficznej laktozy (różowy) oraz 24,801% amorficznej laktozy (pomarańczowy)

precyzję pomiaru na poziomie ±0,3% przy określaniu zawartości formy amorficznej.

Wnioski Amorficzna postać laktozy została scharakteryzowana przy użyciu grawimetrycznego analizatora sorpcji par model DVS Advantage.. Krytyczny punkt zeszklenia RH został określony poprzez wykonanie eksperymentu przyrostowego z udziałem wody, natomiast niskie poziomy zawartości amorficznej poznano dzięki pomiarom absorpcji oktanu. Podobną metodologię można z łatwością zastosować w przypadku szerokiej gamy systemów lotnych i stałych.

Podziękowania Autorzy dziękują Wei Chen z firmy GlaxoSmithKline za dostarczenie rozpyłowo suszonej laktozy. Pragną również podziękować Dr Philippe Letellierowi za owocne dyskusje dotyczące pomiarów procesu zeszklenia. Zachęcamy do przesyłania komentarzy i pytań pod adres mailowy Rys. 5. Krzywa kalibracji zawartości amorficznej

2/2012

info@sylant.pl

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

produkcja | 35

Przepisy dotyczące opakowań zabezpieczonych przed niepożądanym otwarciem przez dziecko

Christina Desirée Holder

Ludzie na całym świecie coraz bardziej przyzwyczajają się do opakowań artykułów gospodarstwa domowego zaopatrzonych w funkcję „naciśnij i przekręć” czy „ściśnij i przekręć”. Jako wiodący dostawca opakowań dla produktów farmaceutycznych, Gerresheimer Plastic Packaging zauważa, iż producenci leków oraz firmy pakujące, zarówno w Europie jak i Stanach Zjednoczonych, muszą mierzyć się z daleko idącymi przepisami regulującymi sposób pakowania produktów mający zapewnić skuteczne zabezpieczenie i ochronę dobra dzieci.

Opakowania zabezpieczające przed niepożądanym otwarciem przez dziecko (opakowania CR) dla leków wydawanych na receptę – zarówno dla substancji w stanie stałym jak i ciekłym – są obowiązkowe od wielu lat, jednakże, w ciągu ostatnich lat uwidoczniła się tendencja do stosowania opakowań CR również dla produktów sprzedawanych bez recepty. Przy wzrastającym popycie na leki wzrasta również rynek produktów wydawanych bez recepty. W dzisiejszym przeciętnym gospodarstwie domowym przechowuje się różne leki, przez co znacząco wzrosło zagrożenie w postaci kontaktu dzieci z produktami farmaceutycznymi. Sytuacja na rynku uwidacznia, iż stosowanie opakowań CR dla produktów wydawanych bez recepty nie jest wyłącznie dyktowane przepisami prawnymi. Nieustanna koncentracja na bezpieczeństwie dzieci i zapobieganiu poważnym wypadkom wydaje się odkrywać kluczową rolę przy doborze bezpośredniego opakowania dla produktu farmaceutycznego. Niemniej jednak, regulacje prawne, zalecenia i powszechne praktyki różnią się w zależności od kraju i rodzaju klientów. Mówiąc o zabezpieczeniach przed otwarciem przez dziecko nie można

Ostatnio amerykańska Komisja Bezpieczeństwa Produktów Konsumpcyjnych (CPSC) wydała zalecenie stanowiące, iż opakowania

zlekceważyć dostosowania do potrzeb osób starszych, a to nie zawsze

CR powinny być obowiązkowe dla wszystkich produktów wydawanych

można ze sobą połączyć. Problemem jest każdorazowa próba osiągnięcia

na i bez recepty jeśli w jednym opakowaniu zawierają one ponad 0,08mg

równowagi pomiędzy odpowiednim zabezpieczeniem i łatwością użycia.

substancji z grupy imidazolowej. Substancje imidazolowe (tetrahydrozolina,

Mając na uwadze znaczne starzenie się społeczeństwa w nadchodzących

nafazolina, oksymetazolina oraz ksylometazolina) to rodzina leków

latach, a także tworzenie coraz to bardziej złożonych norm dla opakowań

obkurczających naczynia, wskazanych do stosowania przy podrażnieniu

leków, wydaje się, iż funkcja CR stanowić musi przedmiot dyskusji.

oczu oraz/lub zatkaniu nosa.

W przyszłości oprócz dobrze znanej funkcji „naciśnij/ściśnij i przekręć”

Informacje o proponowanych regulacjach ustanawiających wymóg

projekty opakowań mogą obejmować również specjalne funkcje

stosowania opakowań CR dla imidazolin wydano w styczniu tego roku

pozwalające osobom starszym i o ograniczonej zręczności na łatwiejsze

w wyniku czego Gerresheimer, zajmujący się produkcją butelek

otwieranie i zamykanie opakowań.

z zakraplaczem, nebulizatorów i sprayów do nosa, podjął już wiele

Różne instytucje, takie jak szwedzka Apoteket, przyznają nagrodę „Najlepsze Opakowania Leku” dla innowacyjnych rozwiązań w tej

czynności z nimi związanych. Zakładając, iż proponowane przez CPSC regulacje staną się

kwestii. W roku 2002 uhonorowano Nakrętkę Duma , która została

prawomocne, producenci zawierając w lekach ponad 0,08mg imidazoliny

zaprojektowana dla osób z różnymi formami niepełnosprawności,

będą zobligowani do zmiany opakowań bezpośrednich. Choć nie podjęto

która wpływa na łatwość przyjmowania leku na różne sposoby.

jeszcze żadnej decyzji, niektórzy z naszych klientów działających na rynku

Zapotrzebowanie rynkowe wydaje się koncentrować na trwałym projekcie,

farmaceutycznym, zarówno leków dla ludzi jak i zwierząt, już zdecydowali

wydajności linii napełniającej, a także łatwości i bezpieczeństwie

się na zmianę na opakowania typu CR. Przewiduje się, że wprowadzenie

stosowania przez użytkownika końcowego.

regulacji w tym zakresie jest pewne – „to tylko kwestia czasu”, jak mówią.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

2/2012

36 | produkcja

Czyszczenie oraz dobór środków myjących w systemach CIP

mgt-connect.co.il

Józef Frączek, Beata Żukowska

Czyszczenie w systemie CIP (z ang. Cleaning In Place – czyszczenie na miejscu) polega na myciu bez demontowania instalacji oraz z ograniczoną bądź wyeliminowaną ręczną obsługą operatora. Czyszczenie odbywa się pod wysokim ciśnieniem poprzez rozpylanie na powierzchni (np. zbiornika) krążącego czynnika myjącego, którym najczęściej jest woda, bądź wodny roztwór środka myjącego. Rozpylanie odbywa się przy pomocy specjalnych dysz jak na zdjęciu powyżej.

W systemach w pełni zautomatyzowanych ingerencja operatora polega tylko na włączeniu odpowiedniego programu. Natomiast w mniej

• mikrobiologicznie czysty - drobnoustroje są zredukowane do zadowalającego poziomu.

zaawansowanych systemach operator musi zamontować dysze myjące, odmierzyć i dodać detergent oraz kontrolować czas i temperaturę mycia.

Aby osiągnąć powyższe cele mycie CIP składa się z kilku

Na proces czyszczenia wpływają warunki fizyczne (cyrkulacja), chemiczne

podstawowych etapów, które w zależności od procesu mycia można

(detergent) oraz czynnik termiczny (wysoka temperatura).

powtórzyć bądź zaniechać.

Najczęściej czystość powierzchni definiujmy jako:

• Mycie wstępne - spłukanie luźnych i rozpuszczalnych w wodzie

• fizycznie czysty - powierzchnia jest uwolniona od cząstek zanieczyszczeń, osadów, kamienia. • chemicznie czysty - jak powyżej, a dodatkowo powierzchnia jest wolna od detergentów i dezynfektantów.

2/2012

zanieczyszczeń. • Zasadowe czyszczenie - najczęściej usuwanie organicznych zanieczyszczeń na gorąco. • Płukanie - zapobiega ingerencji z następnym krokiem.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Rodzaj czyszczenia

Usuwanie zanieczyszczeń

Związki bazowe

Silnie kwaśne

0-2

Mocno przywarte zanieczyszczenia nieorganiczne.

Kwas solny (korozyjny) Kwas siarkowy Kwas azotowy

Kwaśne

2 – 5,5

Nieorganiczne sole, rozpuszczalne kompleksy metali, aminy, etery, alkaloidy, skrobia, pigmenty.

Kwas fosforowy Kwas mrówkowy Kwas cytrynowy

Neutralne

5,5 – 8,5

Lekkie oleje, substancje o niskich masach cząsteczkowych.

woda

Słabo alkaliczne

8,5 – 11

Oleje, substancję o średnich masach cząsteczkowych.

Wodorowęglan sodu Trójpolifosforan sodu

Alkaliczne

11 – 12,5

Oleje, tłuszcze, białka, steroidy, alkohole, cukry, carbopole, tlenki metali.

Węglan sodu Metakrzemian sodu Metakrzemian potasu

Silnie alkaliczne

12,5 – 14

Ciężkie oleje i tłuszcze, tlenek tytanu, tlenek cynku, emulsję, białka, mocno przywarte zabrudzenia.

Wodorotlenek sodu Wodorotlenek potasu

• Kwaśne czyszczenie - usunięcie pozostałych zanieczyszczeń, najczęściej nieorganicznych.

Dobór środków myjących w systemach CIP Dobór środków myjących wbrew pozorom nie jest prostym

• Płukanie – wypłukanie kwasu i rozpuszczonych zanieczyszczeń.

zagadnieniem. Przed użyciem preparatu oprócz podstawowych informacji

• Dezynfekcja – zmniejszenie liczebności drobnoustrojów do

z ulotek warto, wszelkie pytania kierować bezpośrednio do producenta

zadowalającego poziomu. • Końcowe płukanie – usunięcie środka dezynfekującego przy pomocy wody oczyszczonej.

detergentu. Poniżej skrótowo przedstawiono podstawowe informacje odnośnie doboru i klasyfikacji środków myjących. Przed doborem lub zmianą środków myjących powinniśmy odpowiedzieć sobie na poniższe pytania:

W systemach CIP często stosuje się nowoczesne środki myjące,

• Posiadasz detergent usuwający pewne typy zabrudzeń. Czy jest

czyli mieszaniny kwasów lub zasad z środkami powierzchniowo czynnym,

konieczna zmiana detergentu? Wiele organicznych i nieorganicznych

kompleksującymi oraz dezynfekcyjnymi. Bardzo istotne jest aby używany

zanieczyszczeń można usuwać środkami zasadowymi z dodatkiem

preparat się nie pienił. Co więcej używając odpowiednich środków

surfaktantów i środków kompleksujących. Metaliczne i nieorganiczne

myjących można proces mycia skrócić do czterech lub pięciu etapów.

zabrudzenia solubilizują przy pomocy kwaśnych detergentów, a białkowe zanieczyszczenia skutecznie można usunąć enzymem proteazą.

Czyszczenie w systemie CIP można podzielić na: • Czyszczenie bez odzysku CIP – po procesie, kąpiel myjąca nie jest

• Czy detergent jest polecany do stosowanej metody czyszczenia? Używaj środków nisko pieniących lub niepieniących do mycia CIP,

zawracana do ponownego użycia. Za każdym razem używa się

mycia ciśnieniowego i w zmywarkach. Środki pieniące stosuje się przy

„świeżej” kąpieli myjącej.

myciu ręcznym i ultradźwiękowym.

• Czyszczenie z częściowym odzyskiem CIP – po procesie mycia na podstawie przewodnictwa, automatycznie przywraca się początkowe stężenie detergentu i objętość kąpieli myjącej. • Czyszczenie z całkowitym odzyskiem CIP – po procesie mycia na

• Czy detergent jest substancją lub mieszaniną niebezpieczną? Czy jest wysoce alkaliczny lub kwaśny, a co za tym idzie żrący. Czy jest łatwopalny? Jak składniki detergentu reagują z zanieczyszczeniami? • Czy preparat wymaga specjalnych warunków przechowywania?

podstawie przewodnictwa automatycznie przywraca się początkowe

Dostęp do preparatów żrących powinien mieć tylko przeszkolony

stężenie detergentu i objętość kąpieli myjącej, a wodę po końcowym

personel.

płukaniu wykorzystuję się do płukania wstępnego. Niestety ta metoda

• Czy surfaktanty zawarte w preparacie są przyjazne dla środowiska?

niesie za sobą ryzyko powrotu zanieczyszczeń wraz z odzyskanym

• Czy środek myjący, który chcesz zastosować jest ekonomiczny?

detergentem.

Preparaty skoncentrowane można używać w stężeniach 1 – 3% , co przekłada się na oszczędność.

W całym procesie mycia najistotniejsze są cztery parametry:

Detergenty dzielimy na pianowe i bez pianowe oraz ze względu na

temperatura, czas, stężenie detergentu i mechaniczne działanie

odczyn detergentu na: neutralne, kwaśne i alkaliczne. Podstawowe

(tj. szybkość przepływu, ciśnienie). Wymienione czynniki synergicznie

zastosowania podano w tabeli powyżej. Obok związków bazowych środki

oddziaływają z sobą , dzięki czemu czyszczenie jest skuteczne.

myjące zawierają najczęściej w swym składzie mieszaniny surfaktantów,

W przypadku zmiany jednego z parametrów np. zmniejszając stężenia detergentu należy zwiększyć inny parametr np. wydłużyć czas mycia.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

środki kompleksujące i inne środki pomocnicze. Należy pamiętać że w systemach CIP można używać tylko środków myjących niepieniących.

2/2012

38 | produkcja

Jaki będzie polski rynek farmaceutyczny po wejściu w życie ustawy refundacyjnej? Agnieszka Skonieczna Starszy analityk rynku farmaceutycznego PMR Publications

Ustawa refundacyjna, która weszła w życie od 1 stycznia 2012 r. wpłynie negatywnie na dynamikę wzrostu zarówno leków innowacyjnych jak i generycznych w Polsce, wynika z najnowszego raportu firmy badawczej PMR pt. „Rynek leków generycznych i innowacyjnych w Polsce 2012. Prognozy rozwoju na lata 2012-2014”.

Reforma systemu refundacji – ustawa refundacyjna Ustawa o refundacji z 12 maja 2011 r., której większość przepisów weszła w życie 1 stycznia 2012 r., wprowadza najważniejszą zmianę w działaniu systemu refundacji w Polsce w ostatnich latach. Jej skutki dotyczą zarówno pacjentów, farmaceutów, lekarzy, hurtowni, jak i firm farmaceutycznych. Do najważniejszych zmian, które wprowadza, zaliczyć możemy: • Określenie pułapu wydatków na refundację w wysokości 17% całkowitego budżetu NFZ i wprowadzenie mechanizmu pay-back w przypadku przekroczenia tego limitu. • Wprowadzenie sztywnych cen (ustalanych przez MZ w wyniku negocjacji z wnioskodawcą) i sztywnej marży hurtowej oraz detalicznej na leki refundowane. • Ustalenie grup limitowych objętych wspólnym limitem finansowania. Podstawą limitu jest najwyższa spośród najniższych cen hurtowych za dobową dawkę leku, który dopełnia 15% miesięcznego obrotu ilościowego zrealizowanego w danej grupie limitowej. • Zmiana kryteriów podejmowania decyzji o wpisaniu na listy refundacyjne i uzależnienie ich w większym stopniu od dowodów naukowych. Decyzję refundacyjną podejmuje Minister Zdrowia na podstawie m.in. stanowiska Komisji Ekonomicznej, rekomendacji Prezesa AOTM, istotności stanu klinicznego, którego dotyczy wniosek, oraz skuteczności klinicznej i praktycznej. • Publikacja wykazów leków refundowanych na drodze obwieszczenia,

refundowanego, można go było wydać jako preparat refundowany. Obecnie tylko leki wprowadzone na listy mogą być refundowane. • Zakaz reklamy aptek. Zakaz rabatowania i promocji leków refundowanych na wszystkich szczeblach dystrybucji.

co wyklucza konsultacje społeczne (ale jednocześnie, jak twierdzi Ministerstwo Zdrowia, ma spowodować, że listy te będą aktualizowane częściej). • Likwidacja tzw. „refundacji ułomnej”. Do tej pory jeżeli lek, który nie miał

Szybszy rozwój leków generycznych W Polsce udział leków generycznych w rynku pod względem wartości jest na jednym z najwyższych poziomów w Europie i, według szacunków

przyznanej refundacji, był odpowiednikiem preparatu znajdującego się

PMR, wynosi około 65%, przy 25% udziale leków innowacyjnych.

na listach refundacyjnych i jego cena była niższa od limitu dla preparatu

Ilościowo, udział leków generycznych w rynku jest jeszcze wyższy

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

REKLAMA

i przekracza 80%. Wszystko wskazuje na to, że proporcje te nie ulegną

IKA POL Przedstawiciel w Polsce Firmy IKA-Werke GmbH

zmianie w ciągu najbliższych kilku lat. Według prognoz PMR, w latach 2012-2014 rynek leków generycznych w Polsce będzie rozwijał się bowiem w szybszym tempie niż rynek leków innowacyjnych, głównie z powodu ustawy refundacyjnej i zmian na listach leków refundowanych. Doprowadzi to do cięć w wydatkach NFZ na refundację, co odbije się w większym stopniu na segmencie leków innowacyjnych. Zwłaszcza nowelizacja listy leków refundowanych z lutego 2012 r. (która weszła w życie w marcu 2012 r.) będzie miała negatywny wpływ segment leków innowacyjnych. W segmencie leków generycznych negatywne skutki nowelizacji list leków refundowanych będą równoważone przez wzrost sprzedaży leków nierefundowanych (ten segment jest znacznie większy w przypadku leków generycznych niż innowacyjnych), a zwłaszcza produktów OTC. Dlatego też, dla leków odtwórczych PMR prognozuje średnioroczną stopę wzrostu na poziomie 3% dla lat 2012-2014. W segmencie leków innowacyjnych nie zostanie zanotowany wzrost, a wartość rynku w 2014 r. powróci do wartości z 2011 r. Warto podkreślić, że w 2013 r. i 2014 r. tempo wzrostu rynku będzie wyższe niż w 2012 r. na obu segmentów, w związku z ogólną poprawą sytuacji ekonomicznej w Polsce, wzrostem popytu i wzrostem średnich cen leków.

Wzrost liczby projektów innowacyjnych Chociaż udział leków innowacyjnych w polskim rynku farmaceutycznym jest nieznaczny, w ostatnich latach zaobserwować

Działalność firmy obejmuje doradztwo techniczne, dystrybucję i handel sprzętem laboratoryjnym, pomiarowo-analitycznym i produkcyjnym: sprzęt laboratoryjny mieszadła magnetyczne, mieszadła mechaniczne, homogenizatory, wytrząsarki, młynki, łaznie wodne, płyty grzewcze, pompy próżniowe i perystaltyczne, wyparki,ekstraktory substancji stałych, reaktory laboratoryjne sprzęt pomiarowo-analityczny zagniatarki, elektrolizery, termograwimetry, kalorymetry, analizatory laboratoryjne C, S, N, O, H, C02 sprzęt produkcyjny pojemnościowy - homogenizatory, turbotrony, rototrony przepływowy - homogenizatory, dispax reaktory, młyny koloidalne emulgatory - mieszalniki (o poj.of 10 - 4000 l) dla substancji o różnej lepkości

możemy pojawianie się w Polsce coraz większej liczby innowacyjnych projektów badawczych. Angażują się w nie zarówno uczelnie wyższe, jak i firmy farmaceutyczne. Przykładowo, w maju 2011 r. w Zabrzu ruszyła w pracownia nanomedyczna Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, której celem będzie m.in. opracowywanie substancji chemicznych do produkcji nowych leków. W grudniu 2011 r. otwarto Jagiellońskie Centrum Rozwoju Leków (JCET) przy Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Centrum ma się zajmować rozwijaniem interdyscyplinarnych badań nad nowymi mechanizmami farmakoterapeutycznymi, mechanizmami działania farmakologicznego i właściwościami terapeutycznymi oryginalnych związków chemicznych od badań początkowych do fazy wstępnych badań klinicznych. Mabion prowadzi prace badawczo-rozwojowe w zakresie zastosowania własnych technologii do wytwarzania rekombinowanych białek, które w przyszłości mogą być zastosowane w celach terapeutycznych jako leki biotechnologiczne. Pharmena zajmuje się opracowywaniem i komercjalizacją innowacyjnych produktów w zastosowaniach dermatologicznych. Selvita prowadzi prace badawczo-rozwojowe m.in. nad lekami stosowanymi w onkologii i walce z chorobą Alzheimera. Prace badawczo-rozwojowe prowadzą również Bioton, Adamed i Polpharma. W sumie wydatki firm polskich na badania i rozwój przekroczą 460 mln zł w 2012 r., co będzie stanowiło wzrost o ponad 160% w stosunku do roku 2010, według firmy CASE-Doradcy.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

IKA POL 02-793 Warszawa, ul. Przy Bażantarni 4/6, Biuro Obsłgi Klienta: 02-886 Warszawa; ul. Rybałtów14 tel.: 22/649 24 05; Fax: 22/ 859 14 39 email: info@ikapol.pl, www.ikapol.pl, www.ika.com

40 | produkcja

Oznaczanie aﬂatoksyn w surowcach zielarskich Krystyna Falitarska J.S. Hamilton Poland Ltd. Sp. z o.o.

Ciągły wzrost popytu na preparaty ziołowe w krajach rozwiniętych i rozwijających się wymusza coraz wnikliwszą kontrolę surowców zielarskich. Jednym z poważniejszych zagrożeń dla zdrowia konsumenta może być zanieczyszczenie ziół rakotwórczymi aflatoksynami. W związku z tym Farmakopea Europejska narzuciła na producentów obowiązek badania poziomu aflatoksyny B1 w lekach ziołowych.

Aﬂatoksyny należą do grupy mikotoksyn, czyli toksycznych związków

dopuszczalne limity aﬂatoksyn i innych mikotoksyn w żywności. Obecnie

wytwarzanych przez niektóre rodzaje pleśni. Mikotoksyny mogą

w ponad stu krajach obowiązują limity zawartości aﬂatoksyn w żywności

gromadzić się zarówno w trakcie wzrostu roślin (mikotoksyny polowe),

[4]. W Unii Europejskiej najwyższe dopuszczalne poziomy mikotoksyn

jak również mogą być wytwarzane na skutek magazynowania zbiorów

w środkach spożywczych podano w Rozporządzeniu Komisji (WE)

w warunkach podwyższonej temperatury i wilgotności (mikotoksyny

nr 1881/2006 z 19 grudnia 2006 r. (z późniejszymi zmianami) [5]. Metody

magazynowe) [1].

pobierania próbek i kryteria dla metod analizy do celów urzędowej kontroli

Aflatoksyny są metabolitami grzybów z rodziny Aspergillus: A. flavus, A. parasiticus i A. nominus. W żywności pochodzenia roślinnego wykrywa się aflatoksyny B1, B2, G1 i G2. Są to związki genotoksyczne,

poziomów mikotoksyn przedstawiono w Rozporządzeniu Komisji (WE) nr 401/2006 z dnia 23 lutego 2006 r. (z późniejszymi zmianami) [6]. Konieczność badania żywności i pasz pod kątem zawartości aﬂatoksyn

rakotwórcze i hepatotoksyczne. Spośród nich aﬂatoksyna B1 jest jednym

jest jak najbardziej aktualna. Przekroczenia limitów aﬂatoksyn stanowią

z najsilniejszych, naturalnie występujących związków kancerogennych.

od lat jedną z najliczniejszych grup powiadomień w europejskim systemie

Chociaż najwyższe zawartości aﬂatoksyn B1, B2, G1 i G2 odnotowuje

szybkiego ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych

sie głównie w żywności w regionach tropikalnych, to transport

RASFF (The Rapid Alert System for Food and Feed). W systemie RASFF

dalekomorski sprawia, że aﬂatoksyny są realnym zagrożeniem nie tylko dla

odnotowuje się m.in. znaczną ilość powiadomień na temat występowania

konsumentów w krajach producentów, ale także dla importerów surowców.

wysokich poziomów aﬂatoksyn w przyprawach i ziołach [7].

Dodatkowo, podczas długiej drogi transportu może dojść do dalszego namnożenia szkodliwych pleśni i tym samym wzrostu poziomu aflatoksyn w przewożonym materiale. Skażeniu aflatoksynami B1, B2, G1 i G2 najczęściej ulegają zboża (kukurydza, sorgo, proso, ryż, pszenica), nasiona oleiste (orzeszki ziemne, soja, nasiona słonecznika czy bawełny), przyprawy (papryka, pieprz, imbir, kurkuma), orzechy (migdały, pistacje, orzechy włoskie i kokosowe) [1,2]. Temat mikotoksyn pojawił się w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy to badania wykazały, że przyczyną masowej śmiertelności drobiu na fermach angielskich było zatrucie paszą zawierającą spleśniałe orzeszki ziemne. Trującą substancję nazwano aflatoksyną [3]. Od tego czasu instytucje zajmujące się zdrowiem publicznym na całym świecie śledzą rozwój nauki w dziedzinie mikotoksyn. Poznanie rozmiaru zagrożenia doprowadziło do powstania ustawodawstwa określającego

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

41 Rośliny lecznicze znane człowiekowi „od zawsze” i stanowiące

Ze względu na różnorodność postaci surowców zielarskich, do których

podstawę tradycyjnego leczenia przeżywają w dzisiejszych czasach

zalicza się m.in. liście, kwiaty, ziela, owoce, nasiona, kory, kłącza czy

prawdziwy renesans. Zioła i preparaty na ich bazie są powszechnie

korzenie, kluczowym etapem analizy jest właściwe rozdrobnienie

stosowane jako leki i jako suplementy diety. Skażenie surowców

i uśrednienie próbki [12]. Jeżeli próbki są skażone aﬂatoksynami, to

zielarskich różnego rodzaju substancjami szkodliwymi dopiero niedawno

najczęściej ich skupiska rozmieszczone są nierównomiernie w całej partii

stało sie obiektem zainteresowania świata farmaceutycznego. Jedno

materiału. Mając to na uwadze należy pobierać do uśrednienia możliwie

z takich zagrożeń mogą stanowić aﬂatoksyny. Wzrost spożycia

dużą ilość próbki. Do zmielenia wysuszonych części roślin (elastyczne

preparatów ziołowych wymusił zaostrzenie kontroli surowców

kłącza, twarde korzenie itp.) często stosowany jest młyn kriogeniczny,

zielarskich. Jednocześnie powstaje coraz więcej publikacji naukowych

który pozwala na uzyskanie jednorodnego materiału do badań [3].

potwierdzających obecność aﬂatoksyn B1, B2, G1 i G2 w ziołach,

Surowce zielarskie to skomplikowane matryce zawierające często

szczególnie tych pochodzących z okolic równika i półkuli południowej,

całą gamę rozpuszczalnych związków takich, jak np. barwniki czy

ale nie tylko [7,8].

polifenole, które mogą utrudniać interpretację chromatogramów [4].

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 1 października

Z powodu bogatego składu chemicznego próbek, najtrudniejszy jest

2008 r. w sprawie wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania, certyfikat

dobór odpowiedniego sposobu przygotowania i oczyszczania ekstraktów.

analityczny materiału lub produktu powinien zawierać wykaz wszystkich

W zależności od badanego surowca zielarskiego do ekstrakcji mikotoksyn

badań przeprowadzonych zgodnie z odpowiednimi wytycznymi

z próbki stosowane są różne mieszaniny rozpuszczalników organicznych,

farmakopealnymi lub wymaganiami klienta [9]. W ustawodawstwie

a do oczyszczania - ekstrakcję do fazy stałej przy zastosowaniu kolumn

farmaceutycznym w Unii Europejskiej obowiązują zapisy Farmakopei

o różnym wypełnieniu [13,14]. W odniesieniu do surowców zielarskich

Europejskiej. Producenci produktów leczniczych pochodzenia roślinnego

nie dziwią odzyski aﬂatoksyn na stosunkowo niskim poziomie, nawet

muszą więc przeprowadzać badania analityczne na zawartość aﬂatoksyn

tak niskim jak 30%-40%. Jest to poziom akceptowalny, jeżeli granica

zgodnie z obowiązującą Farmakopeą. W zakresie zawartości aﬂatoksyn

oznaczalności metody uwzględnia taką sytuację a uzyskane wyniki

ustalono następujące dopuszczalne limity [10]:

korygowanie są o otrzymaną wartość odzysku. W laboratorium

• 2 µg/kg, dla aﬂatoksyny B1,

J.S. Hamilton Poland Ltd. w oparciu o wieloletnie doświadczenie

• 4 µg/kg, w odniesieniu do sumy aﬂatoksyn B1, B2, G1, G2.

w zakresie oznaczania zawartości aﬂatoksyn w różnych matrycach zaproponowano dwa odrębne sposoby przygotowania ekstraktów próbek

Monografia Ph. Eur. 01/2008:20818 podaje metodę oznaczania

do analizy chromatograficznej. O wyborze sposobu przygotowania

zawartości aﬂatoksyny B1 w lekach ziołowych („Determination of aﬂatoxin

najczęściej decyduje uzyskana wartość odzysku, czyli wynik analizy

B1 in herbal drugs”). Do celów walidacji metody wybrano pochodzące

próbki z dodatkiem znanej ilości aﬂatoksyn w stosunku do ich teoretycznej

z Azji: liść senesu (Cassia angustifolia), korzeń imbiru (Zingiber oﬃcinale)

zawartości. Badanie odzysku wykonuje się dla każdego nowego surowca

oraz południowoafrykański korzeń czarciego pazura (Harpagophytum

zielarskiego.

procumbens). Farmakopea dopuszcza badanie także innych ziół

Zasada przygotowania próbek do oznaczania aﬂatoksyn B1, B2, G1, G2

oraz zastosowanie innego sposobu postępowania pod warunkiem

wg pierwszego sposobu, przedstawionego schematycznie na rysunku 1,

zwalidowania zastosowanej metody [10].

polega na ekstrakcji aﬂatoksyn z próbki mieszaniną wody i metanolu

W laboratorium J.S. Hamilton Poland Ltd. opracowano i zwalidowano metodę oznaczania aﬂatoksyny B1 oraz sumy aﬂatoksyn B1, B2, G1 i G2

a następnie oczyszczaniu ekstraktu na kolumience powinowactwa immunologicznego zawierającej przeciwciała specyficzne wobec

w surowcach zielarskich zgodnie z wymaganiami farmakopealnymi.

aﬂatoksyn B1, B2, G1, G2. Ten sposób przygotowania ekstraktów jest zwykle

Metoda obejmuje zakres od 1,0 µg/kg do 6,0 µg/kg każdej z aﬂatoksyn B1,

preferowany, gdyż jest mniej czasochłonny i mniej kosztowny

B2, G1 i G2 [11].

w porównaniu z drugim sposobem postępowania. homogenizacja próbki

ekstrakcja rozpuszczalnikiem

oczyszczanie na kolumience immunologicznej

analiza RP-HPLC z upochodnieniem po kolumnie

Rys. 1. Schemat postępowania podczas oznaczania aflatoksyn B1, B2, G1, G2 w surowcach zielarskich – pierwszy sposób

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

2/2012

42 | produkcja

Rys. 3. Chromatogram roztworu wzorcowego aflatoksyn B1, B2, G1, G2 [11]

Drugi, alternatywny sposób przygotowania próbek do oznaczania

Biorąc pod uwagę zagrożenie, jakie mogą stanowić aﬂatoksyny dla

aﬂatoksyn B1, B2, G1, G2, polega na ekstrakcji aﬂatoksyn z próbki

konsumentów, konieczne jest kontrolowanie poziomów tych toksyn

chloroformem a następnie oczyszczaniu uzyskanego roztworu metodą

w surowcach pochodzenia roślinnego, stosowanych w przemyśle

ekstrakcji do fazy stałej kolejno na dwóch rodzajach kolumienek,

farmaceutycznym. Jest to zadanie trudne ze względu na bogactwo matryc

wypełnionych ﬂorisilem i żelem krzemionkowym modyfikowanym

i potrzebę indywidualnego podejścia do każdej z nich. Umieszczenie

łańcuchami oktadecylowymi . Na rysunku 2 przedstawiono schemat

wyniku na sprawozdaniu z badań często poprzedza wielokrotna analiza

postępowania podczas oznaczania aﬂatoksyn w surowcach zielarskich

próbki i próbki z dodatkiem wzorców prowadzona różnymi sposobami

tym sposobem.

w celu zagwarantowania jak najrzetelniejszego rezultatu. [1] European Mycotoxins Awareness Network, http://www.mycotoxins.org.

homogenizacja próbki

[2] R. G. Guevara-González, Aﬂatoxins - Biochemistry and Molecular Biology, InTech, October, 2011. [3] H. Wachowska, Mikotoksyny w żywności, JS Hamilton Newsletter,

ekstrakcja rozpuszczalnikiem

08/2011 (nr 2). [4] I. Arranz Hernández, Development and Validation of Analytical

oczyszczanie na kolumience Florisil

Methods for Mycotoxins in Food, Medicinal Herbs and Feed,

Bonn 2009. [5] Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych zanieczyszczeń w środkach spożywczych (z późn. zm.).

oczyszczanie na kolumience C18

[6] Rozporządzenie Komisji (WE) nr 401/2006 z dnia 23 lutego 2006 r. ustanawiające metody pobierania próbek i analizy do celów urzędowej kontroli poziomów mikotoksyn w środkach spożywczych (z późn. zm.).

analiza RP-HPLC z upochodnieniem po kolumnie

[7] RASFF, Preliminary Annual Report 2011.

Rys. 2. Schemat postępowania podczas oznaczania aflatoksyn B1, B2, G1, G2 w surowcach zielarskich – drugi sposób

[8] E. Ledzion, K. Rybińska, J. Postupolski, J. Kurpińska-Jaworska, M. Szczęsna, Roczn. PZH 2011, 62, Nr 4, 377 – 381. [9] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 października 2008 r.

Ekstrakt końcowy przygotowany pierwszym lub drugim sposobem

W sprawie wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania, Dz. U. 2008, Nr 184, poz. 1143.

poddawany jest analizie chromatograficznej. Do analiz końcowych w laboratorium J.S. Hamilton Poland Ltd. wykorzystywany jest układ

[10] Ph.Eur. 7.0, 01/2008:20818.

HPLC z detektorem ﬂuorescencyjnym, wyposażony w odpowiednią

[11] AFL/01/2012/1.

kolumnę chromatograficzną i ogniwo elektrochemiczne KOBRA cell

[12] S. Kohlmunzer, Farmakognozja, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2000.

do tworzenia bromowych pochodnych aﬂatoksyn B1 i G1 po kolumnie.

[13] PN-ISO 14718:2001.

Przykładowy chromatogram roztworu wzorcowego aﬂatoksyn B1, B2, G1,

[14] PN-EN 14123:2008.

G2 przedstawiono na rysunku 3.

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

44 | produkcja

Testy skuteczności ochrony przeciwdrobnoustrojowej – zapewnienie bezpieczeństwa produktu Ewelina Bartosz Kierownik Jakości – QP Mikrolab

Testy skuteczności ochrony przeciwdrobnoustrojowej, zwane inaczej:

Testy Konserwacji lub Badania Obciążeniowe – Challange Test

Produkty lecznicze, których postać lub skład mogą sprzyjać przeżyciu drobnoustrojów powinny być zabezpieczone przed wtórnym zakażeniem i rozwojem drobnoustrojów podczas przechowywania i użytkowania produktu. Do zabezpieczenia produktu farmaceutycznego, który tego wymaga, stosowane są środki konserwujące.

Wskazaniem do zastosowania konserwacji są: • preparaty z dużą zawartością wody, w których zanieczyszczenie mikrobiologiczne może występować w normalnych warunkach przechowywania i stosowania • preparaty w opakowaniach wielodawkowych – drobnoustroje mogą dostać się do otwartego opakowania i namnażać się podczas wielodniowego okresu stosowania produktu, stanowiąc ryzyko zakażenia osób przyjmujących lek lub powodować niekorzystne zmiany w samym preparacie. Dobór i ocenę skuteczności działania zastosowanych konserwantów przeprowadza się za pomocą testu skuteczności ochrony przeciwdrobnoustrojowej, czyli tzw. testu konserwacji, challenge testu.

Testy Konserwacji (Badania Obciążeniowe) przeprowadza się: • w celu wykazania aktywności przeciwdrobnoustrojowej samego

Co to jest Test Konserwacji?

produktu (określenie właściwości samosterylizujących) lub produktu

Test konserwacji jest to badanie, które polega na:

z dodatkiem konserwantu, zapewniającego właściwą ochronę przed

• wprowadzeniu do próbki produktu w warunkach laboratoryjnych

niepożądanymi zmianami jakie mogą powstać w wyniku obecności

zawiesiny szczepów testowych lub środowiskowych drobnoustrojów (bakterii, drożdży, pleśni) • pozostawieniu zaszczepionego produktu w odpowiednich warunkach na określony czas kontaktu drobnoustrojów z produktem • w ykonaniu w wyznaczonych i obowiązujących odstępach czasu posiewów zakażonego produktu celem określenia stopnia

lub namnażania się drobnoustrojów w czasie przechowywania i stosowania preparatu • aby udowodnić, że wybrane stężenie konserwantu (układu konserwującego) jest wystarczające do zabezpieczenia produktu, a tym samym produkt przy wybranym stężeniu jest najbardziej bezpieczny dla zdrowia użytkownika

redukcji drobnoustrojów pod wpływem działania środków konserwujących • ocenie stopnia redukcji z wyznaczonymi w Farmakopei kryteriami akceptacji i zaliczenie testu konserwacji lub nie

2/2012

Warunki badań Badanie wykonywane jest zgodnie z aktualnie obowiązującą Farmakopeą Europejską lub Farmakopeą Polską.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

45 Ważne jest, aby wykorzystywane w teście konserwacji materiały, jak między innymi podłoża i szczepy testowe pochodziły z oryginalnych, certyfikowanych źródeł. Ważnym elementem badania jest neutralizacja środków konserwujących znajdujących się w produkcie, ponieważ podczas badania nie zneutralizowanie konserwantów może wpłynąć na wyniki testu (wyniki

Kryteria dla kategorii I (preparaty do oczu, pozajelitowe, domaciczne, dosutkowe): Rodzaj Kryterium drobnoustrojów akceptacji Bakterie

będą zafałszowane). Tylko przyjęcie odpowiednich warunków metodycznych gwarantuje

Grzyby

Redukcja w log 24h 7 dni 14 dni 28 dni

prawidłowe przeprowadzenie testu konserwacji. gdzie: BW – brak wzrostu zdolnych do życia drobnoustrojów

Zasada metody

BN – liczba drobnoustrojów nie zwiększa się

Metoda badania polega na wprowadzeniu (kontaminacji) do zakonserwowanej próbki produktu zawiesiny drobnoustrojów (każdego

Kryteria dla kategorii II (preparaty douszne, donosowe, do stosowania

szczepu oddzielnie), tak aby uzyskać początkową wielkość zakażenia

miejscowego, do inhalacji):

105 – 106 j.t.k./g lub ml produktu. Po kontaminacji zaszczepiony produkt pozostawia się w wyznaczonych

Rodzaj Kryterium drobnoustrojów akceptacji

warunkach temperatury i bez dostępu światła. W ściśle określonych odstępach czasu wykonuje się posiewy i oznacza

Bakterie

się liczbę żywych komórek drobnoustrojów. Na podstawie uzyskanego wzrostu oblicza się stopień redukcji drobnoustrojów w stosunku do

Grzyby

początkowej wielkości zakażenia.

Redukcja w log 2 dni

7 dni

14 dni

28 dni

Kryteria dla kategorii III (preparaty doustne, doustne zawierające duże

Drobnoustroje testowe Obecnie obowiązująca Farmakopea Ph. Eur. 7.4 uwzględnia trzy kategorie preparatów leczniczych. Wymagania odnośnie drobnoustrojów, warunków przeprowadzenia testu oraz kryteria skuteczności zależą od kategorii produktu.

ilości cukru, na śluzówkę jamy ustnej, doodbytnicze): Rodzaj drobnoustrojów Bakterie

Kryterium akceptacji A

Grzyby

Redukcja w log 14 dni 28 dni 3

Standardowo testy konserwacji przeprowadza się na następujących szczepach testowych: Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus

Środek konserwujący można uznać za skuteczny, gdy wszystkie

aureus, Candida albicans i Aspergillus brasiliensis. Farmakopea zaleca

kryteria akceptacji, dla wszystkich szczepów testowych i wymaganej

zastosowanie dodatkowo szczepu Escherichia coli w badaniu preparatów

redukcji są spełnione.

doustnych oraz szczepu Zygosaccharomyces rouxii w badaniu preparatów doustnych zawierających duże ilości cukru. W razie potrzeby w badaniu można wykorzystać inne drobnoustroje reprezentujące możliwe zanieczyszczenia produktu w czasie jego produkcji,

W wyjątkowych sytuacjach, gdy kryterium skuteczności „A” nie może zostać spełnione ze względu na zwiększone ryzyko działań niepożądanych (np. gdy nie można podnieść stężenia środka konserwującego) można przyjąć kryterium skuteczności „B”.

transportu, przechowywania czy stosowania – szczepy środowiskowe.

Warto zapamiętać Walidacja metody

Test skuteczności ochrony przeciwdrobnoustrojowej jest niezbędnym

Niezwłocznie po kontaminacji produktu wykonuje się badanie

elementem badań rozwojowych produktów leczniczych. Test ma na celu

początkowe określające liczbę drobnoustrojów bezpośrednio po

wykazać, że zapewniona jest właściwa ochrona preparatu w czasie jego

wprowadzeniu zawiesiny szczepów do próbek produktu (czas 0, posiew 0).

przechowywania i stosowania oraz wykazać jego bezpieczeństwo dla

Jest to kontrola neutralizacji konserwantów. Neutralizacja środków

zdrowia użytkownika ze względu na zastosowany środek konserwujący

konserwujących polega na zniesieniu ich działania na drobnoustroje

i jego stężenie. Wykonując test konserwacji mamy pewność, że produkt

podczas inkubacji posianych próbek. W innym przypadku pod wpływem

w trakcie użytkowania jest prawidłowo zabezpieczony przed rozwojem

niezneutralizowanego konserwantu wzrost drobnoustrojów może zostać

drobnoustrojów, które mogą być źródłem zakażenia osób stosujących

zahamowany na podłożu wzrostowym.

dany preparat lub powodować zmiany w produkcie (np. rozkład substancji czynnych zawartych w produkcie, a tym samym osłabić działanie lecznicze

Kryteria akceptacji

preparatu).

Kryteria akceptacji w zakresie redukcji liczby drobnoustrojów w czasie

Ważne jest podkreślenie faktu, iż wprowadzanie środków

są różne dla poszczególnych kategorii produktów. W celu określenia stopnia

konserwujących nie ma na celu zastąpienia zasad dobrej praktyki

redukcji wprowadzonego zakażenia pod wpływem działania konserwantów

wytwarzania, ale zabezpieczenie produktu przed nieprzewidzianym

wykonuje się posiewy próbek w określonych odstępach czasu.

zakażeniem w czasie produkcji, przechowywania lub użytkowania.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

2/2012

46 | produkcja

Jakość kodów kreskowych HIT-Kody Kreskowe Sp.J.

Jakość wydruku kodów kreskowych to coraz częściej być albo nie być dla dostawców. Wśród kilku sposobów jej zapewnienia, najskuteczniejszą drogą jest ich weryfikacja przy użyciu sprzętu specjalnie do tego celu zaprojektowanego.

Z pozoru może się wydawać, że skutki wynikające z błędnego odczytu kodów nie spełniających wymagań to problem marginalny. Jednak

W jakim celu weryfikować kody kreskowe? Weryfikacja to proces techniczny, w którym badany jest symbol

badania przeprowadzone przez Instytut Logistyki i Magazynowania

kodu, w celu określenia jego zgodności z opisem danej symboliki.

(ILIM) w sieciach dystrybucyjnych wykazują odmienne wnioski. W 2007

Dzięki jej zastosowaniu można mieć pewność, że każdy kod, który

r. około 35% kodów nie spełniało standardów, a 2-3,5% było całkowicie

uzyskał pozytywną ocenę podczas weryfikacji będzie odczytany przez

nieczytelnych. Wg badań ILIM średni czas automatycznej identyfikacji

dowolny czytnik kodów. Coraz częściej sieci handlowe i inni odbiorcy na

produktu przy stanowisku kasowym to 2,6 s (przy minimalnym, niewiele

rynku przemysłowym stawiają przed swoimi kooperantami wymagania

dłuższym od sekundy), podczas gdy czas ręcznego wprowadzania

zachowania wysokiej jakości kodów kreskowych zgodnych z normą

numeru przy wadliwym kodzie to 6,1 s. Daje to średnie straty czasu pracy

ISO 15416 i specyfikacją GS1. Wymagania te można spełnić tylko

w systemie 24/7 na poziomie 10 godzin na dobę, czyli 130 dni w roku!

wykorzystując weryfikatory kodów.

A są to tylko straty powstałe przy odczytywaniu kodu. Biorąc pod uwagę straty czasu i koszty powstałe z powodu braku możliwości odczytu

Weryfikatory kodów kreskowych

kodów podczas m. in. zwrotu dostawy od klienta na nasz koszt lub

Zastosowanie weryfikatorów pozwala na ocenę jakości kodu zgodnie

opóźnienia w łańcuchu dostaw na etapie wydania i przyjęcia towaru,

z normami ISO dla danych symbolik i specyfikacją ogólną GS1. Weryfikator

straty są jeszcze większe.

powinien być urządzeniem certyfikowanym zaprojektowanym w oparciu

Niektórzy wzbraniają się przed inwestowaniem w kontrolę jakości

o określone standardy ISO. Wyróżniamy różne rodzaje weryfikatorów,

nadruku kodów twierdząc, że skoro ich czytnik kodów jest w stanie

które możemy podzielić na przykład według kryterium sposobu pomiaru:

odczytać kod, to znaczy że jakość kodu jest właściwa. Nic bardziej

- weryfikatory stacjonarne, które wymagają podłączenia do komputera,

mylnego, takie rozwiązanie gwarantuje jedynie poprawne odczytanie

przenośne, które posiadają możliwość pracy na baterii z zapisem

kodu przez ten konkretny czytnik. Należy pamiętać, że zastosowanie

i wydrukiem wyników na przenośnej drukarce termicznej. Dostępne są

czytnika do sprawdzania jakości kodu nie jest właściwym podejściem.

także weryfikatory pracujące on-line na linii produkcyjnej, jednak nie

Czytnik nie zapewnia nam informacji wskazujących na parametry

spełniają one wymogów normy ISO 15416. Ich zastosowanie pozwala

poprawności zaprojektowania kodu, a odczyt kodu przez różne

natomiast sprawdzać drukowane kody kreskowe nanoszone w procesie

modele czytników nie jest porównywalny. Producenci czytników stosują

produkcyjnym na wyroby lub komponenty w celu śledzenia procesu

różnego rodzaju udogodnienia w celu zwiększenia ilości odczytywanych

produkcji. Weryfikatory dzielimy także na 1D i 2D oraz ze względu na

kodów w stosunku do nie czytanych np. zaawansowane algorytmy

moduły odczytujące na optyczne (zawierające wbudowaną kamerę o dużej

dekodowania kodów, moduły dodatkowego doświetlania w czytniku,

rozdzielczości), laserowe i CCD.

firmware wyposażony w funkcje rekonstrukcji uszkodzonej symboliki czy

Możemy wyróżnić dwie metody weryfikacji kodów kreskowych.

w modułach wielolaserowych funkcje łączenia danych przesyłanych z

Pierwsza tradycyjna, bazuje na własnościach metrycznych kodu, a analizie

kilku źródeł. Stąd, sprzętem gwarantującym odczyt kodów przez dowolny

podlega współczynnik kontrastu. W zależności od wielkości analizowanej

czytnik jest weryfikator kodów kreskowych, który sprawdzi parametry

symboliki zdefiniowano dopuszczalne tolerancje błędów grubości kresek.

budowy kodu i jego wydruku.

Metoda ta nie jest standaryzowana, ale korzystają z niej często drukarnie

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

47 od 3,5 do 4 wskazuje na kod bardzo dobrej jakości. Wartość 1,5 jest poziomem minimalnym wg specyfikacji GS1 dla symboliki kodu EAN-13. Do weryfikatorów zwykle dołączane jest oprogramowanie służące do archiwizowania i filtrowania wyników z raportów badania kodów.

Kiedy weryfikować kod? Zalecane jest weryfikowanie kodu kreskowego podczas jego projektowania oraz po wyprodukowaniu etykiety z kodem lub opakowania zawierającego kod kreskowy. Na etapie projektowania kodu, podczas przygotowania płyt drukowych, masterfilmów, czy generowania kodów kreskowych elektronicznie często odpowiedzialność za poprawność kodu kreskowego spoczywa na drukarniach. Po przyjęciu opakowania producent zlecający nadruk również powinien sprawdzać poprawność kodu kreskowego np. w dalszych etapach i producenci opakowań, ponieważ wskazuje dokładnie miejsce błędu

procesów wewnętrznych kiedy np. następuje dodruk etykiet

w kodzie. Obecnie, jedyną standaryzowaną metodą jest analiza ISO CEN/

z kodami na drukarkach termicznych, termotransferowych, innych (także

ANSI. Została ona poddana standaryzacji wg normy ISO/IEC 15416:2004.

bezpośrednie znakowanie wyrobów w technologiach ink-jet czy laserowej

Dzięki temu pomiary tego samego kodu kreskowego wykonane na

jeśli chcemy mieć pewność poprawności odczytu). Coraz częściej sieci

weryfikatorach różnych firm, zgodnych z normą, będą dawały podobne

handlowej zobowiązują swoich dostawców do zachowania odpowiedniej

wyniki. Metoda ta oparta jest o szczegółową analizę kontrastów kodu tzw.

oceny jakości kodu kreskowego zgodnie z normami GS1. Jednak

profilu odbicia promienia skanującego. Podczas weryfikacji ISO CEN/

weryfikacja jest bardzo ważna w każdej innej branży, tam gdzie proces

ANSI sprawdzane są następujące parametry: dekodowanie, kontrast

automatycznej identyfikacji w tym zapis danych w postaci kodów 1 czy 2D

symbolu, kontrast krawędziowy, współczynnik odbicia światła, modulacja,

jest istotnym elementem współpracy między kooperantami m.in. w branży

dekodowalność i defekty. Na bazie tych parametrów weryfikator wskazuje

motoryzacyjnej, farmaceutycznej, elektronicznej i wielu innych.

końcową ocenę kodu kreskowego w skali od 4 do 0,5 gdzie wartość REKLAMA

PRODUKCJA KONTRAKTOWA SUPLEMENTÓW DIETY I KOSMETYKÓW SALVENA pracuje w oparciu o międzynarodowe wymagania norm: PN-EN ISO 9001:2009, ISO 22 716:2007, ISO 22 000:2005. Oferujemy pełen zakres usług związanych z produkcją suplementów diety i kosmetyków: • zaprojektowanie produktu – opracowanie składu suplementu diety zgodnie z Ustawą o bezpieczeństwie żywności i żywienia i wymaganiami EFSA oraz składu kosmetyku zgodnie z Ustawą o kosmetykach – opracowanie technologii wytwarzania. • wytworzenie produktu (od zakupu surowców, opakowań, następnie produkcję, po dostarczenie wyrobu gotowego do Klienta) w postaci: – kapsułek, tabletek – syropów, kropli, aerozoli – maści, kremów, żeli. • opracowanie i prowadzenie dokumentacji produkcyjnej • kontrola jakości wyrobu gotowego • prowadzenie badań stabilności Zapraszamy serdecznie do współpracy w miłej i profesjonalnej atmosferze. WSZYSTKO DLA TWOJEGO PRODUKTU

SALVENA S.C. www.salvena.pl

SALVENA S.C.,

ul. Piłsudskiego 3,

32-050 Skawina,

tel. 48 12 256 10 52,

office@salvena.pl

48 | produkcja

W polu odśrodkowym i w przeciwprądzie Nowatorska, tania i wydajna metoda czyszczenia substancji Paweł Hodurek ANCHEM Sp.J. Wirginia Kukuła-Koch Uniwersytet Medyczny w Lublinie, Katedra i Zakład Framakognozji z Pracownią Roślin Leczniczych Gregoire Audo Armen Instrument SARL

Wstęp i przyczyna Chromatografia, powszechnie znana technika, jest sztuką rozdziału mieszanin między dwie różne fazy będące względem siebie w ruchu,

obniżają nam sprawność kolumny, prowadzą do wytworzenia wyższych ciśnień na jej czole oraz powodują dodatkowe efekty adsorpcyjne. Drugim poważnym ograniczeniem tej techniki jest ilość substancji, która

z których jedna jest zazwyczaj nieruchoma, natomiast druga porusza się

może ulec procesowi chromatografowania w układzie „ciecz-ciało stałe”.

względem pierwszej. Chromatografia jest więc procesem w samej swojej

Zjawiska chromatograficznego podziału związków z udziałem tradycyjnego

istocie opartym na zjawisku ekstrakcji (lub desorpcji i destylacji

stałego złoża zachodzą albo na powierzchni ciała stałego (adsorbentu),

w przypadku technik chromatografii gazowej). Obecnie istnieje wiele technik

albo w cieczy związanej na tzw. powierzchni zwilżania, albo też

chromatograficznych bazujących na różnych zjawiskach

w cieczy uwięzionej w porach złoża stałego. Niniejsze zjawiska występują

i pracujących w różnych warunkach fizykochemicznych.

jednocześnie, niemniej jednak zawsze są ograniczone poprzez ograniczoną

Najprostsza do wyobrażenia sobie realizacja idei chromatografii to historycznie najstarsza technika „ciecz-ciało stałe”. Od kiedy Michaił Cwiet

powierzchnię granicy faz stacjonarnej i ruchomej. Trzecie ograniczenie stanowi niepożądana adsorpcja interesującej

rozdzielił w 1903 roku w Warszawie barwniki roślinne na kawałku kredy,

nas substancji na stałym złożu. Dotyczy to nie tylko niedostatecznej

chromatografia cieczowa w tym układzie doczekała się bardzo wielu postaci

elucji z nośnika, ale także adsorpcji na matrycy złoża (często odsłanianej

i zastosowań. Jest ona używana z powodzeniem nie tylko do oznaczania

podczas zużywania się kolumny) i… na ciężkich do usunięcia ze złoża

zawartości składników w różnych mieszaninach, lecz także do celów

zanieczyszczeniach pochodzących z matrycy preparatu. Te ostatnie mogą

preparatywnej izolacji substancji, w tym cennych farmakologicznie ciał

w bardzo wysokim stopniu adsorbować interesujące nas substancje.

czynnych – od mikroskali aż po największe instalacje przemysłowe, wraz z różnymi wariacjami w sposobie działania. Chromatografia „ciecz-ciało stałe” ma jednak pewne ograniczenia. Pierwszym i podstawowym ograniczeniem jest koszt zakupu złoża stałego i ryzyko jego zniszczenia przy nieodpowiednim sporządzeniu oczyszczanego

A gdyby tak chromatografować tylko pomiędzy dwoma nie mieszającymi się cieczami? Idea Idea chromatografii pomiędzy dwoma nie mieszającymi się cieczami

preparatu. Jest to o tyle ważne, że preparat musi być „w miarę” czysty

jest już dosyć stara. Ten typ chromatografii, chromatografia w układzie

dla nośnika stałego. Zanieczyszczenia pochodzące z matrycy preparatu

„ciecz-ciecz”, nazywa się chromatografią przeciwprądową, co jest przyjętym powszechnie tłumaczeniem z języka angielskiego counter-current chromatography i oznacza się akronimem CCC. Ten typ chromatografii, tak jak każdy inny rodzaj chromatografii cieczowej, polega na elucyjnym uciągleniu procesu ekstrakcji. Idea tutaj jest taka, aby za pomocą jednej cieczy wyeluować interesujące nas składniki, rozpuszczone w drugiej cieczy. Bardzo często tą drugą ciecz traktujemy jak fazę nieruchomą, lecz także stosowane są technologie, gdzie obie ciecze są poruszane – stąd tytułowy „przeciwprąd”. Najprostszym sposobem realizacji idei chromatografii przeciwprądowej jest seria szklanych rozdzielaczy, gdzie wszystkie niezbędne zjawiska do rozdziału zachodzą dzięki pracy naszych rąk. Nie jest to proste ani wygodne, ale jest skuteczne i, jeśli zrozumiemy zjawiska zachodzące

Rys. 1. Tradycyjny chromatograf cieczowy ciecz-ciało stałe na skalę przemysłową

2/2012

w tym procesie, zdobędziemy klucz do zrozumienia tej idei.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

49 Polega ona na tym, że znajdujemy taki układ dwóch nie mieszających się ze sobą cieczy, żeby jak najlepiej rozdzielić nasze substancje. Praktyka pokazuje, że jesteśmy w stanie doprowadzić do najczystszej postaci substancje w takich fazach, w których stosunek stężeń naszej substancji był bliski 1:1. Mówi się o współczynniku KD, jako o stosunku stężeń wybranej substancji w fazie stacjonarnej i ruchomej, czyli stałej podziału, że jest bliska jedności. Jakkolwiek mówi się tutaj o stałej podziału, należy jednak wziąć pod uwagę, że istnieją tu też różne inne zjawiska. Przykład to adsorpcja na cieczy i wymienianie jonowe. Adsorpcja na cieczy wpływa w nie mniejszym stopniu niż standardowe zjawiska podziału na stałą podziału w przypadku, gdy jedna z faz jest fazą wodną z domieszkami, natomiast wymienianie

Rys. 2. Aparat Craiga

jonowe może następować w przypadku faz, które będą domieszkowane

rozdzielającą w ruch tak, aby „pomagać” przesączać się jednej cieczy

amfifilowymi czynnikami tworzenia par jonowych, np. trietyloaminy lub

względem drugiej, co doprowadziło przede wszystkim do przyspieszenia

kwasów organicznych.

procesu chromatografowania.

Sztuka chromatografii przeciwprądowej eliminuje dotychczasowe

Dalsze prace doprowadziły do skonstruowania przez Yoichiro

niedogodności chromatografii ciecz-ciało stałe, o których wspomniano we

Ito pierwszej historycznie konstrukcji, która odniosła sukces rynkowy

wstępie, ale pojawiają się nowe. Czyli jak zapewnić kontrolę i powtarzalność

i zapewniła powtarzalność procesu w optymalnym czasie i przy

utrzymania dwóch cieczy w przeciwprądzie (np. jak jedną z nich zatrzymać

odpowiednim rozdziale. Technologia high speed counter-current

w miejscu); jak zapewnić odpowiednią ilość półek teoretycznych?

chromatography (HSCCC) polega na istnieniu dwóch identycznych elementów rozdzielających, które są względem siebie w ruchu tzw.

Jak skonstruować aparat?

planetarnym, tj. kręcą się wokół dwóch osi obrotu: swojej własnej

Historia

i wspólnej. Ciecz zarówno stacjonarna jak i ruchoma znajdują się tam

Z racji tego, że powtarzalnie i w sposób kontrolowany przepuszczać

w specjalnych cewkach (będących rurkami), gdzie następuje sposób

ciecz przez kolumnę z rozdrobnionym ciałem stałym jest dużo łatwiej niż

mieszania, adekwatny dla przyspieszeń odśrodkowych (tzw. concave wave

ciecz przez ciecz, chromatografia przeciwprądowa jest sporo młodszą

mixing). Aparaty tej konstrukcji są w komercyjnie dostępnych wersjach

sztuką rozdzielania mieszanin. Ponadto trudniej jest tutaj zapewnić

i stosuje się je dość często.

optymalne warunki rozdziału (należytą ilość półek teoretycznych, czyli dobrą

Ostatnią historyczne technologiczną realizacją idei chromatografii

sprawność). Technologicznych sposobów realizacji idei jest wiele,

przeciwprądowej jest chromatografia pola odśrodkowego (centrifugal

a duża część z nich stanowi już metody historyczne. Niemniej jednak warto

partition chromatography, CPC), która od pozostałych różni się przede

zrobić niewielki przegląd.

wszystkim tym, że możliwa stała się dopiero po opracowaniu uszczelek

Najprostszym sposobem realizacji idei chromatografii przeciwprądowej

rotacyjnych. Zasada działania polega tu na tym, że niewielkich rozmiarów

jest oczywiście seria rozdzielaczy szklanych, prezentowana w rozdziale

komory, w których następuje rozdział substancji, są ukryte w rotorze,

wcześniej. Niemniej jednak od wielu lat trwały różne próby automatyzacji

a przesączanie się substancji jest przyspieszone polem odśrodkowym.

procesu chromatografowania, aby zapewnić optymalną czystość substancji

W odróżnieniu od HSCCC, w CPC występuje tylko jedna oś obrotu,

w rozsądnym czasie przy możliwie niewielkim nakładzie pracy.

co upraszcza ilość elementów i umożliwia konstrukcję urządzeń

Pierwszym, który się tego podjął był Amerykanin, Lyman Creighton

oczyszczających interesujące nas substancje na masową skalę w trybie

Craig, który przypuszczalnie ok. 1943 roku skonstruował aparat na korbkę

ciągłym (o czym pod koniec artykułu). Ponadto możliwe są tu pewne „triki”

z rozdzielaczami specjalnej kontrukcji. Warto wspomnieć, że w tym

elucyjne, zwiększające sprawność rozdziału (np. tryb „multi-mode”

czasie ów naukowiec miał już pierwsze wyniki dotyczące tzw. dystrybucji

– w celu uzyskania dalszych informacji na temat technicznych szczegółów

przeciwprądowej (ang. counter-current distribution) interesujących go

skontaktować się z przedstawicielem producenta aparatów).

substancji. Pracował on wówczas nad ważnymi i dziś hormonami o znaczeniu farmaceutycznym. Następnym sposobem automatyzacji procesu była technika droplet counter-current chromatography (DCCC), a stosowane aparaty konstruowano w ten sposób, że kroplami ciecz ruchoma przesączała się pomiędzy odpowiednimi kompartmentami z cieczą stacjonarną. Aparat dostarczał większą liczbę półek teoretycznych do rozdziału dzięki temu, że rozdzielaczy wypełnionych fazą stacjonarną było znacznie więcej. Niemniej jednak jest to już dzisiaj technika historyczna. Kolejnym chronologicznie etapem konstrukcyjnym była technika zwana rotation locular counter-current chromatography (RLCCC), a w aparatach, oprócz opisanych wcześniej kompartmentów (które ulegały miniaturyzacji, a które tu nazywano lokulami), posiadał jeszcze układ wprawiający część

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Rys. 3. Zasada działania CPC

2/2012

50 | produkcja Niewielkie komory, w których następuje rozdzielanie, powstają tutaj

Innym, alternatywnym systemem jest system uwzględniający wodę,

wskutek odpowiedniego wycięcia w metalowych dyskach (metodą

acetonitryl i alifatyczny węglowodór (np. heptan). W odróżnieniu od systemu

elektrowycinania) i łączenia ich w serię, oddzielając je od siebie teﬂonowymi

Arizona, tutaj układy π-elektronowe z acetonitrylu łatwiej przechodzą do

uszczelkami. Takich „rozdzielaczyków” są tutaj tysiące, co zapewnia

fazy związanej z wodą, gdyż acetonitryl nie miesza się z heptanem w każdej

odpowiednio dobry rozdział chromatograficzny. Natomiast przepływy, jakie się

proporcji. Ponadto widywane są systemy dwuskładnikowe, np. woda-

stosuje umożliwiają skrócenie przebiegu czyszczenia do kilkudziesięciu minut

butanol, który może służyć do oczyszczania krótkich, kilkuaminokwasowych

w przypadku standardowych przyrządów. W przypadku większych aparatów

odcinków peptydów. Ponadto można stosować systemy związane

dyski mogą być sporządzone z odpowiednio odpornego chemicznie tworzywa

z toluenem, które znajdują zastosowanie w produkcji na dużą skalę dzięki

sztucznego (np. PEEK) ze względu na ich większą grubość.

niskiej cenie toluenu.

Wielkość rotora jest określona poprzez objętość fazy stacjonarnej, jaką

Wszystkie powyższe systemy można łatwo domieszkować takimi

jest w stanie zatrzymać aparat. Oznacza to przede wszystkim zsumowaną

substancjami jak kwasy organiczne lub aminy alifatyczne, aby uzyskać

pojemność wszystkich „rozdzielaczyków”. Tradycyjne rotory laboratoryjne

efekty wymieniania jonowego. Szczególnie ma to zastosowanie przy

mają wielkość od 100 do 250 ml na mniejszą skalę i 1 litr, gdy potrzeba jest

oczyszczaniu alkaloidów roślinnych lub antybiotyków. Jednym

wyprodukować substancji więcej. Natomiast instalacje przemysłowe mają

z ciekawszych sposobów jest domieszkowanie cyklodekstrynami

do kilkunastu litrów.

dla uzyskania separacji chiralnej np. po syntezie chemicznej.

Co możemy dzięki temu zrobić?

który składa się z dwóch faz wodnych. Zauważono, że dwa oddzielne

Zastosowania

roztwory polimerów, jakimi były glikol polietylenowy i dekstran, mieszają

Bardzo interesującym systemem jest ATPS (aqueous two-phase system),

Zastosowania są bardzo różne, w zależności od substancji, którą

się w sposób bardzo specyficzny, tj. trzeba było włożyć dużo pracy, aby

chcemy oczyszczać. Należy przy tym zaznaczyć, że oczyszczany preparat

wymieszać oba roztwory, przy czym granica faz była bardzo stabilna.

nie musi być czysty, gdyż nie boimy się zniszczyć stałego złoża. Dlatego

Podobny efekt można uzyskać, próbując mieszać ze sobą wodny roztwór

procedury oczyszczania są tutaj prostsze niż te w przypadku chromatografii

soli i roztwór glikolu polietylenowego. Ten układ dał bardzo duże pole do

„ciecz-ciało stałe”. Przeważająca ilość procedur to procedury izokratyczne

manewru w dziedzinie oczyszczania białek i większych peptydów, które są

ze względu na największą stabilność fazy stacjonarnej oraz wysoką

wrażliwe na otoczenie fizyko-chemiczne. Większość prac z tym systemem

specyficzność przy optymalnym doborze faz.

jest utajniona ze względu na duże potencjalne zyski, jakie mogą tkwić

System Arizona, czyli od którego powinno się zaczynać, składa się z czterech podstawowych składników: woda, metanol, octan etylu, heptan (zamiennie: heksan, cykloheksan) mieszany w różnych proporcjach.

w segmencie biofarmaceutycznym (np. przeciwciała monoklonalne, hormony polipeptydowe, enzymy, czynniki wzrostu). Innym sposobem zastosowania jest pozbywanie się matrycy, która

Duża część substancji rozdzielana jest w tym systemie. System ten był

mogłaby nam zniszczyć kosztowne złoże, przed etapem HPLC (lub SFC),

pomyślany jako kompletny od A do Z – ponieważ zauważono, że AZ jest

ze względu na większą ilość półek teoretycznych w tych technikach.

symbolem rejestracji stanu Arizona, tak przyjęła się ta nazwa. Przykładowo

Nie mniej jednak specyficzność faz w HPLC i SFC jest bardziej limitowana

system „Arizona A” jest mieszaniną woda – octan etylu 1:1, „Arizona N” jest

niż w przypadku skutecznego doboru faz w przypadku CCC

mieszaniną wszystkich czterech składników w proporcji 1:1:1:1, natomiast

(np. w CCC/CPC). Ponadto fakt, że pracują całe objętości cieczy

„Arizona Z” jest mieszaniną metanolu i heptanu w proporcji 1:1. Znakomita

powodują, że można nałożyć do dwóch rzędów wielkości (sto razy!)

większość substancji rozdziela się w systemie Arizona. Szczególnie jest on

więcej oczyszczanego preparatu/substancji niż w tradycyjnym HPLC

pomocny w przypadku oczyszczania modnych polifenoli i rezorcynoli, ale też

przy takich samych przepływach eluentu. Jest to w związku z tym

tokoferoli, karotenoidów, i innych substancji.

olbrzymia redukcja kosztów i czasu.

Rys. 4. Przykład chromatogramu surowego ekstraktu Mesua elegans uzyskany metodą „multi-mode”

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

produkcja | 51 Jak dużo można oczyszczać na takich aparatach? Scale-up Tego typu technologia daje się bardzo łatwo przenieść na większą skalę – dużo łatwiej niż pokrewna technika HPLC. Kolejną przewagą jest to, że rotor (służący za kolumnę chromatograficzną) można wypełnić praktycznie dowolną cieczą i chromatografować w zależności od potrzeby aplikacyjnej i nie wymaga to kupna za każdym razem kosztownej kolumny chromatograficznej, co w przypadku kolumn DAC (dynamic axial compression) jest bardzo znacznym wydatkiem. Sam sposób zwiększania skali jest bardzo prosty biorąc pod uwagę fakt, że wielkości rotorów precyzowane są objętością fazy stacjonarnej. Na początku przyjmuje się prostą proporcję wielkość nastrzyku/objętość rotora, lecz w pewnych warunkach można

Rys. 6. Schemat działania aparatu typu CPC TMB

nastrzykiwać trochę więcej, niż by to wynikało z prostej proporcji.

Sposób polega „na przepływaniu” dwóch, niemieszających się faz względem siebie w tzw. „przeciwprądzie”. Ponadto występują tu dwa rotory,

Rys. 5. Aparat CCC/CPC na skalę przemysłową z dwoma rotorami, mogący pracować w trybie tradycyjnych nastrzyków (dyskretnych) jak i w trybie TMB (z nastrzykiem ciągłym, o czym później)

w których następuje rozdział chromatograficzny. Zasada jest taka, że tu nie celujemy dokładnie w KD=1, lecz wiemy, że nasza substancja ma większą lub mniejszą od 1 stałą podziału. To, co ma większą stałą podziału jest kolekcjonowane w jednym zbiorniku, natomiast to, co ma mniejszą stałą podziału, jest kolekcjonowane w drugim zbiorniku. Patent na tego typu

Jedne z największych aparatów potrafią uzyskiwać do kilku kilogramów substancji na dobę. Warto jednak wspomnieć, że technika ta, jako

aparat posiada Francois Couillard, założyciel firmy Armen Instrument. Zaletą jest to, że mamy stały natsrzyk i utrzymujemy ciągłość produkcji.

relatywnie nowa na rynku, jest jeszcze ostrożnie traktowana, co ma swoje

Ponadto wystarczą dwa etapy (lub dwa takie urządzenia), aby dobierając

odbicie w wielkościach zamawianych modeli. Największe modele mają

stałą podziału bliską 1, ale za każdym razem w innym kierunku, aby uzyskać

do kilkunastu litrów objętości fazy stacjonarnej w rotorach. Ich dyski, ze

tym sposobem czysty preparat.

względu na grubość, są zrobione z wytrzymałego chemicznie tworzywa sztucznego (np. PEEK lub teﬂon). Potencjalne możliwości są dużo większe, ale to nie tylko dzięki wielkości posiadanych rotorów. Możliwe są też wariacje na temat trybu pracy (np. z nastrzykiem ciągłym), co pozwala zwiększyć skalę produkcji.

Jakie są dalsze możliwości rozwoju? Nowe trendy Od dłuższego czasu część konstruktorów chromatografów skupia swoją uwagę na uciągleniu procesu chromatograficznego. Idea była prosta, lecz realizacja bardziej skomplikowana – poruszyć złoże tak, aby uciąglić nastrzyk i proces oczyszczania. Powstały zatem dwa terminy, określające technologiczne rozwiązania procesu ciągłego: Simulated Moving Bed, na określenie rozwiązań, głównie stosowanych w wysokosprawnej chromatografii cieczowej ze złożem stałym, gdzie na

Rys. 7. Odśrodkowy ekstraktor przeciwprądowy (CPC TMB) na skalę laboratoryjno-badawczą firmy Armen Instrument

układzie wielokolumnowym następuje odpowiednie przełączanie. True Moving Bed, na określenie układów, gdzie dokonano realizacji

Obecne są też aparaty na skalę laboratoryjną z zaimplementowaną tego typu technologią. Aparaty z tą technologią bardzo często mogą też

tej idei. Stało się to możliwe w CCC/CPC dzięki specjalnej konstrukcji rotorom,

umożliwiać tradycyjne nastrzyki dyskretne i stanowią bardzo dobrą ofertę

które umożliwiają ciągły nastrzyk, ciągły odzysk próbki mocno wzbogaconej

dla laboratoriów naukowo-badawczych. Ponadto scale-up tej metody jest

badaną substancją oraz ciągłe odprowadzanie odpadów z matrycą.

prawie tak prosty, jak klasycznego CPC.

Istotne jest, że chromatogram pozostaje ukryty w aparacie, nie widzimy

Reasumując jest to bardzo ciekawa technologia przede wszystkim dla

go, formalnie w języku polskim powyższe aparaty powinny być określane

przemysłu farmaceutycznego, ponieważ nie wymaga wysokich nakładów

mianem odśrodkowych ekstraktorów przeciwprądowych.

inwestycyjnych w przypadku przechodzenia na nową preparatykę.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

2/2012

52 | produkcja

artykuł sponsorowany

Globalne wymagania dla przejezdnej technologii pakowania blistrów ﬁrmy Sepha Sepha

EZ Blister II spełnia globalne wymagania rynków dla małego, elastycznego rozwiązania pakowania blistrów przy minimalnym koszcie

Od czasu zaprezentowania w 2010 roku nowej, przejezdnej maszyny

zadowoleni z odpowiedzi na EZ Blister II ze strony przemysłu

do pakowania blistrów i włączenia jej do swojego zakresu rozwiązań,

farmaceutycznego. W czasach, kiedy istotne są koszty własności,

Sepha Ltd. była zadowolona z powszechnych wymagań stworzonych

możliwość wykonania na zamówienie, narzędzia i dokładne dopasowanie

przez EZ Blister II w Indiach, Chinach, Meksyku, USA, Wielkiej Brytanii,

EZ Blister II do specyfikacji klienta oznacza, że nasi odbiorcy mogą

Irlandii i Europie. EZ Blister II jest kompaktową i łatwą w użyciu

zakupić produkt równoważący ich handlowe i technologiczne

maszyną, która została stworzona w odpowiedzi na światowe żądania

wymagania”.

najważniejszych farmaceutycznych i klinicznych laboratoriów dla rozwiązań pakowania blistrów, które są elastyczne, adaptowalne i zdolne

Sepha służy potrzebom globalnych, farmaceutycznych opakowań

do przyjęcia kompleksowych projektów opakowań przy minimalnych

blistrowych i rynkom badania szczelności od ponad 30 lat i jej klientami

kosztach.

jest ponad 50 głównych firm farmaceutycznych na całym świecie. Projektuje i konstruuje maszyny od 1980 roku i eksportuje je do ponad

EZ Blister II umożliwia laboratoriom tworzenie krótkich serii wysokiej

60 krajów świata.

jakości opakowań blistrowych wybierając zakres opcji technicznych w powiązaniu z rozbudowanymi elementami standardowymi i tworząc

W ostatnich latach firma znacznie zaangażowała się w rozwój bardziej

końcowy produkt dopasowany dokładnie do ich handlowych

wyszukanych i kompleksowych projektów opakowań blistrowych jak

i produkcyjnych wymagań. Opcje takie jak przedmuch azotem i kodowanie

takie, które zawierają różne produkty i opakowania, gdzie zróżnicowane

serii umożliwiają spełnienie specyficznych wymagań produkcyjnych,

dozy muszą być zaznaczone i odseparowane. Popierając tego typu

jak stworzenie pełnej kontroli nad lekami w testach klinicznych.

rozwijające się wymagania dla opakowań Sepha oferuje pełny serwis opakowań blistrowych i projekt oprzyrządowania z EZ Blister II,

Paul Kelly, Szef Sprzedaży i Marketingu w firmie Sepha powiedział:

umożliwiając klientom dostawę opcji dla ich nowych produktów.

“Przy szybkim ustawianiu i wymaganiom minimalnego szkolenia operatora, EZ Blister II oferuje farmaceutycznym firmom badawczym i klinikom testowym maszynę pakującą blistry, która jest kombinacją

Odwiedź www.sepha.com po więcej informacji. W celu uzyskania informacji skontaktuj się z M-D Consulting,

przystosowania, technologii i oszczędności kosztów co jest niezbędne

Katarzyna Dobkowska, tel. +22 649 02 05 lub 603 97 54 66

w stale zwiększającej się konkurencyjności rynku. Byliśmy bardzo

k.dobkowska@m-d.consulting.pl; www.m-d.consulting.pl

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

54 | produkcja

Inwazyjny pomiar temperatury w procesach farmaceutycznych Tomasz Adamczewski WIKA Polska S.A.

W procesach farmaceutycznych temperatura jest (obok czasu) jednym z najczęściej mierzonych parametrów fizycznych. W zależności od produkowanego wyrobu, ponad 50% wszystkich punktów pomiarowych instalacji produkcyjnej mogą stanowić punkty pomiaru temperatury.

W wielu procesach temperatura jest najważniejszym parametrem.

związane z higieną oraz normy jakości producentów leków. Zasady

Na przykład, wzrost komórek podczas fermentacji zależy w istotny sposób

i wytyczne bezpiecznej produkcji oraz zgodność z normami jakości

od temperatury procesu. Jeżeli temperatura jest za niska, wzrost jest

wynikają z przepisów europejskiej Dobrej Praktyki Wytwarzania (GMP).

ograniczony; natomiast gdy jest za wysoka, komórki mogą zginąć. Cała

Istotą przepisów dotyczących przyrządów pomiarowych jest to, że nie

partia produkcyjna mogłaby w takich przypadkach zostać zniszczona,

mogą mieć ujemnego wpływu na jakość i bezpieczeństwo procesów,

co mogłoby spowodować straty rzędu kilkudziesięciu tysięcy Euro. Ważne

a w konsekwencji musza być kalibrowane w regularnych odstępach czasu.

jest więc, aby temperatura była mierzona z dużą dokładnością w odpowiednich punktach pomiarowych. W celu zagwarantowania stałej dokładności dokonywanych

Dlatego wszystkie termometry elektryczne muszą być zaprojektowane w taki sposób, aby można je było łatwo kalibrować na miejscu u klienta. W procesie stosowane są osłony termometryczne, dzięki czemu proces

pomiarów, przyrządy pomiarowe muszą być kalibrowane w regularnych

jest zamknięty i nie ulega zanieczyszczeniom zewnętrznym. Głowicę

odstępach czasu. Przyrząd pomiarowy jest porównywany do wzorca, a

podłączeniową można wyjąć z gniazda termicznego, łącznie z wkładką

następnie ocenia się, czy błąd pomiaru pozycji testowanej znajduje się

pomiarową, i poddać kalibracji na miejscu w punkcie pomiarowym

w zakresie tolerancji. Częstotliwość kalibracji przyrządu pomiarowego

z użyciem odpowiedniego kalibratora z suchym otworem pomiarowym.

zależy od tego jak duży ma wpływ pomiar na jakość i bezpieczeństwo danego procesu

przetwornik temperatury oraz przewód pomiarowy do układu sterowania

produkcyjnego. Przerwy między kalibracjami

łącznie przewodami) razem z całym łańcuchem pomiarowym, tzn. bez

mogą wynosić do 2 lat, lecz w procesach

konieczności rozłączania połączeń elektrycznych. Wstępnym warunkiem

krytycznych mogą być znacznie krótsze. W wyjątkowych przypadkach przyrząd pomiarowy

jest odpowiedni układ sterowania, umożliwiający wykonanie kalibracji na miejscu. Jeżeli taki układ jest dostępny, przyrządy pomiarowe można

kontrolowany jest po każdej serii produktu.

kalibrować szybko oraz bez wysiłku na miejscu w zakładzie produkcyjnym.

Producenci farmaceutyków muszą

Dzięki temu kierownik zakładu nie tylko nie musi oddzielnie kalibrować linii

przestrzegać wymagań i przepisów różnych

elektrycznej i czujnika, ale też może uniknąć czasochłonnego przenoszenia

instytucji. Główną rolę odgrywa Agencja ds.

przyrządów pomiarowych z/do czystych pomieszczeń. Ponadto liczba

Żywności i Leków (FDA). Agencja ta należy

wymienianych czujników jest niewielka. Powoduje to maksymalizację

do amerykańskiego Departamentu zdrowia

czasu pracy instalacji oraz minimalizuje koszty i konieczność angażowania

i opieki społecznej. Monitoruje ona zagrożenia

2/2012

Dzięki temu możliwa jest kalibracja termometrów rezystancyjnych (czujnik,

personelu w te procesy.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

REKLAMA

Innym aspektem bezpiecznego i niezawodnego pomiaru temperatury jest konsekwentne stosowanie higienicznych przyrządów do pomiaru temperatury. Ponieważ FDA, jako centralny organ kontrolny producentów farmaceutyków, nie podaje żadnych norm w tym zakresie, posługują się oni normami wydanymi przez 3-A Sanitary Standards Inc. W normach dotyczących czujników i ich mocowań oraz podłączeń zdefiniowane są ważne kryteria w odniesieniu do materiałów, powierzchni oraz wykonania przyrządów pomiarowych i czujników. Zgodność z normami sprawdzana jest przez niezależnych certyfikowanych kontrolerów podczas tzw. weryfikacji przez stronę trzecią (Third Party Verification, TPV). Najważniejszym elementem konstrukcji jest gniazdo termiczne do spawania orbitalnego. Dzięki zastosowaniu takiego gniazda, punkt pomiaru temperatury może być optymalnie zintegrowany bez konieczności stosowania żadnych uszczelnień w sterylnych rurociągach. Punkt pomiarowy musi być zaprojektowany tak aby temperatura zewnętrzna miała na niego jedynie nieznaczny wpływ, nawet w przypadku nieosłoniętych rurociągów w pomieszczeniach czystych. Czujnik rejestruje temperaturę bezpośrednio w centrum przepływającego medium, nie ma na niego wpływu powierzchnia chłodząca rurociągu, jak na przykład w przypadku czujników powierzchniowych. Dzięki specjalnej konstrukcji osłon, medium zachowuje optymalny przepływ. Pozwala ona też uniknąć formowania się martwych przestrzeni występujących w dotychczas stosowanych gniazdach termicznych z szyjkami, prowadzących do powstawania osadów oraz trudności podczas czyszczenia. Zakłady farmaceutyczne mają więc dostęp do elektrycznych termometrów rezystancyjnych, o optymalnej i higienicznej konstrukcji, które można kalibrować bez ponoszenia zbędnych wydatków.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

56 | konferencje, targi, szkolenia

ANALYTICA 2012 Odbywające się od 1 do 4 kwietnia 2012 r. w Monachium 23. Międzynarodowe Targi Techniki Laboratoryjnej, Analizy i Biotechnologii ANALYTICA zgromadziły ponad 30 tysięcy odwiedzających.

Targi odwiedziło ponad 30 tysięcy gości z ponad 110 krajów świata. Według wyników badania, przeprowadzonego przez instytut badania rynku Infratest TNS 100 procent gości było profesjonalistami, reprezentującymi różne gałęzie przemysłu, którzy przyszli na Targi z zamiarami poczynienia inwestycji, z czego 20 procent zaplanowało inwestować 25,000 EUR do 50,000 EUR w laboratorium i sprzęt analityczny, 16 procent odwiedzających - między 50,000 EUR a 100,000 EUR i 29 procent więcej niż 100,000 EUR. Na podstawie wyników badań Infratest TNS, zadowolenie odwiedzających podczas tegorocznej edycji Targów było najwyższe od ostatnich 16 lat. Największa liczba zwiedzających Targi przyjechała z Austrii, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Włoch i Francji. Można było również zaobserwować znaczący wzrost liczby gości ze Stanów Zjednoczonych. Po raz pierwszy Analytical & Life Science Systems Association (ALSSA), amerykańskie zrzeszenie branżowe producentów, organizowało swoje zebranie podczas trwania imprezy.

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Tegoroczne Targi obfitowały w wystawców - 1026 firm z 37 krajów prezentowało swoje produkty i wyposażenie badawcze i sprzęt laboratoryjny. Oprócz Niemiec, krajami z największą liczbą wystawców były: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja, Szwajcaria i Holandia. Ponad 1700 gości uczestniczyło w konferencjach, towarzyszących Targom - to wzrost o ponad 40 procent. Podczas 22 sympozjów 120 prelegentów omówiło najnowsze trendy i najbardziej aktualne zagadnienia metodologii analitycznej. Następna edycja Targów ANALYTICA będzie miała miejsce w Monachium 1-4 kwietnia 2014r. Opracowanie: Robert Miller REKLAMA

58 | konferencje, targi, szkolenia

EuroLab 2012

XIV Międzynarodowe Targi Analityki i Technik Pomiarowych XIV Międzynarodowe Targi Analityki i Technik Pomiarowych EuroLab 2012, które odbyły się w Centrum TargowoKongresowym MT Polska 28-30 marca 2012 r., zgromadziły 6300 zwiedzających i 215 wystawców z 15 krajów. Targi EuroLab objęli honorowymi patronatami: prof. dr hab. Barbara Kudrycka - Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz prof. dr hab. Michał Kleiber - Prezes Polskiej Akademii Nauk. W tym roku po raz pierwszy imprezie towarzyszyły Międzynarodowe Targi Techniki Kryminalistycznej CrimeLab 2012. Wielu wystawców targów EuroLab zgłosiło swoje produkty do konkursu na najlepszą ofertę Targów EuroLab 2012. Nagrodę w dziedzinie „Laboratoryjna Aparatura Pomiarowa” otrzymała firma GBC Polska M. Szkolmowski i wsp. Sp. J. za BWB XP za Pięciokanałowy fotometr płomieniowy, z kolei dwa równorzędne wyróżnienia trafiły do DONSERV® za Polarymetr AUTOPOL VI – firmy Rudolph oraz do AB SCIEX Sp. z o.o. za mikroUHPLC Eksigent ExpressLC Ultra. W kategorii „Terenowa Aparatura Pomiarowa” sędziowie przyznali nagrodę Korporacji Wschód Sp. z o.o. za Urządzenie do weryfikacji numerów seryjnych w pojazdach Regula model 7505M, a dwa wyróżnienia firmom: ELMETRON Sp. j. za Wielofunkcyjny przyrząd CX-461 i SPECTROPOL za Analizator tlenu NEOFOX SPORT. Z kolei w dziedzinie „Wyposażenie laboratorium” nagroda trafiła do WITKO Sp. z o.o. za Dygestorium laboratoryjne SecuFlow 2100 mm, a wyróżnienia do DONSERV® za Szybki ekstraktor ciśnieniowy Speed Extrator – firmy Büchi AG oraz do GBC Polska M. Szkolmowski i wsp. Sp. J. za eVol® - elektronicznie sterowaną strzykawkę analityczną. Podczas targów został rozstrzygnięty również Konkurs na najbardziej oryginalne i profesjonalne stoisko targowe Targów EuroLab, w którym zwycięzcą została firma LABART Sp. z o. o – GRUPA VWR INTERNATIONAL COMPANY, a wyróżnione zostało przedsiębiorstwo Eppendorf Poland Sp. z o.o. Patronem Medialnym Targów był „Świat Przemysłu Farmaceutycznego”. Opracowanie: Robert Miller

2/2012

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

linie do granulacji na mokro

maszyny do badania szczelnoÊci mieszalniki grawitacyjne oraz systemy manipulacyjne

mieszalniki homogenizacyjne, reaktory procesowe

automatyczne urzàdzenia do mycia, suszenia, dezynfekcji i sterylizacji

„TRADE & CONSULT LTD. Sp. z o.o.” Sp. k. ul. Kubickiego 9/6, 02-954 Warszawa, PL tel.: +48 22 885 28 11, 885 28 08, fax: +48 22 642 34 98 info@tradeconsult.pl www.tradeconsult.pl

tabletkarki