Świat Przemysłu Farmaceutycznego 3/2011 PL by Świat Przemysłu Farmaceutycznego

NR 03/2011 (17) 10 zł (w tym 5% VAT)

Doświadczenie Profesjonalizm Pasja Zapewniamy kompleksową ofertę produktową dla przemysłu farmaceutycznego.

Wyłączny przedstawiciel firm RONCHI, KIKUSUI, VECTOR i ROMACO na terenie Polski

Pharma Consulting, tel. +48 91 852-10-33, kom. +48 784-501-501, e-mail: biuro@pharmaconsulting.com.pl www.pharmaconsulting.com.pl

spis treści polecamy

NOWOŚĆ !

zamów subskrypcję

Vademecum tabletkowania

8 Grupa Edelmann

Postaw na jakość kodu kreskowego

Vademecum tabletkowania

20 Dezintegratory

– substancje rozsadzające stosowane w tabletkach

Badanie skuteczności. Cz. III

Nowe rozwiązania dla technologii FAIMS

Postaw na jakość kodu kreskowego

Utrzymanie środowiska cleanroomu

wolnego od form przetrwalnikowych

Szybkie rozpuszczanie twardych tabletek

Retrofitting oprzyrządowania 34

których nie sposób pomylić

Izolacja różnych procesów produkcyjnych

logistyka

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Trzeci już Kongres Świata Przemysłu Farmaceutycznego odbył się 13-14 czerwca 2011 r. w Poznaniu. Jego Honorowym Gospodarzem były Poznańskie Zakłady Zielarskie HERBAPOL S.A.

Logistyka kontraktowa w służbie zdrowia

Zimny łańcuch dostaw

Produkcja kontraktowa i pozyskiwanie

aktywnych składników leków

Logistyka kontraktowa w służbie zdrowia

Wyspecjalizowane rozwiązania logistyczne w Fiege

Technologie informatyczne

w trosce o przestrzeganie procedur GDP

Elektroniczna gospodarka na rzecz farmacji

Identyfikacja leków w Europie – część IV

Zarządzanie jakością a efektywna logistyka

3 Kongres Świata Przemysłu Farmaceutycznego

– Relacja

RPP e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

wkrótce... Wydawnictwo Farmacom z redakcją kwartalnika „Świat Przemysłu Kosmetycznego” oraz Honorowym Gospodarzem – NIVEA POLSKA Sp. z o.o. serdecznie zapraszają do udziału w organizowanym przez nas w

który odbędzie się w terminie 13-14 października 2011 roku w Poznaniu, w Hotelu Nowotel Centrum. Kolejny, drugi już Kongres będzie kontynuacją poprzedniej edycji, której Honorowym Gospodarzem był Laboratorium Kosmetyczne Dr Irena Eris. Do udziału w tym specjalistycznym spotkaniu branżowym, poświęconym najnowszym trendom, maszynom, urządzeniom i technologiom wykorzystywanym przy produkcji kosmetyków, zapraszamy specjalistów ds. utrzymania ruchu, technologów, automatyków, szefów działów produkcji, kontroli i zapewnienia jakości, szefów działów logistyki i zaopatrzenia oraz działów rozwoju produktów w zakładach produkujących kosmetyki oraz przedstawicieli firm, kierujących swoją ofertę do branży kosmetycznej. Wysoki poziom merytoryczny Kongresu zapewnią eksperci z zakładów produkcyjnych, uczelni wyższych, instytucji i organizacji związanych z przemysłem kosmetycznym. ZAPRASZAMY DO UCZESTNICTWA W KONGRESIE !!! Więcej informacji na naszej stronie www.farmacom.com.pl Redaktor Naczelny Wydawnictwa Farmacom

Rada Programowa: Grzegorz Cessak – Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych Andrzej Szarmański – Wiceprezes ISPE Polska, Dyrektor Jakości w Zakładach Farmaceutycznych Polpharma S.A. Irena Rej – Prezes Izby Gospodarczej „Farmacja Polska” Daniel Gralak – Dyrektor Departamentu Inspekcji ds. Wytwarzania w Głównym Inspektoracie Farmaceutycznym dr Jarosław Jan Hołyński – Doktor nauk farmaceutycznych Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne dr n. farm. Leszek Borkowski – Ekspert UE do spraw leków, były prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych prof. dr hab. Zbigniew E. Fijałek – Dyrektor Narodowego Instytutu Leków Marcin Kołakowski – Wiceprezes ds. Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych Marek Gnyś – Główny technolog Polfa Warszawa.

Spis reklamodawców:

Kwartalnik Wydawnictwa FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 farmacom@farmacom.com.pl www.farmacom.com.pl

Berendsen Textile Service Sp. z o.o. BOCCARD POLSKA Sp. z o.o. Centrala Farmaceutyczna CEFARM S.A.

Redaktor Naczelny Robert Miller tel./fax 032 455 31 61 tel. kom. 502 084 101 robert.miller@farmacom.com.pl Prenumerata i kolportaż Wydawnictwo FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 tel./fax 032 455 31 61 prenumerata@farmacom.com.pl Cena egzemplarza „ŚPF” – 10 zł Cena rocznej prenumeraty – 35 zł

Redakcja Maria Kubsz, Tomasz Butyński, Teresa Kubsz-Miller, Michał Łatas tel./fax 032 456 60 79 redakcja@farmacom.com.pl

DRUK-PAK S.A. ECOLAB Sp. z o.o. I.E.S. International Polska Sp. z o.o. Irtech

Pracownia graficzna: www.PROGRAFIKA.com.pl info@prografika.com.pl

MEDsynC Skotnicki, Weksler Sp. j.

Druk: Drukarnia BIMART

MULTI Sp. z o.o.

Nakład: 3 500 egz. Partner:

Perkin Elmer Polska Sp. z o.o. P.P.H.U. OFTIM s.c. PHARMA CONSULTING Sp. z o.o.

Wpłat dokonywać można na konto: ING Bank Śląski O/Wodzisław Śląski 56 1050 1403 1000 0023 2091 8119

PHZ i ITH INTREX www.ispe.org.pl

PHZ YAGRA

Magazyn kierowany jest do specjalistów ds. utrzymania ruchu, technologów, automatyków, szefów działów produkcji, kontroli i zapewnienia jakości, szefów działów logistyki i zaopatrzenia oraz działów rozwoju produktów w zakładach farmaceutycznych. Odbiorcami czasopisma są również organizatorzy targów, konferencji i szkoleń branżowych, urzędy, ministerstwa, instytuty, uczelnie wyższe z kierunkami farmaceutycznymi i biura projektowe.

RADWAG Wagi Elektroniczne

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez Wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji.

ZUKiB PROBIT

TRADE&CONSULT Sp. z o.o. Sp. K.

8 | polski przemysł

Grupa Edelmann Robert Miller

Rozwój Edelmann Polska: Grupa Edelmann zwiększa zaangażowanie we wschodniej Europie. Nowe inwestycje w polskim oddziale firmy Edelmann

4 mln euro pochłonęła modernizacja hal produkcyjnych oraz budowa nowej siedziby polskiego oddziału Grupy Edelmann, mieszczącej się w podwarszawskim Pruszkowie. Inwestycja stanowi kolejny krok w strategii Edelmann Polska, której celem jest wzmocnienie swej pozycji wewnątrz Grupy jako producenta pudełek składanych i ulotek. W ubiegłym roku Grupa wyprodukowała tu 10 proc. wszystkich swoich produktów. Ekspansja i modernizacja fabryki to także dowód na dążenie firmy do wzmocnienia obecności w Europie Środkowo-Wschodniej. Dierk Schröder, rzecznik prasowy zarządu Edelmanna, podkreślał to podczas inauguracji nowej fabryki. Przyznał, że inwestycja w kwocie 4 mln euro została przeznaczona na rozwinięcie zdolności wytwórczych, optymalizację procesu produkcyjnego oraz modernizację maszyn i budynku. Obecnie Edelmann Poland wykorzystuje powierzchnię ponad 8 tys. m2 na hale produkcyjne i biura sprzedaży. Zwiększenie pojemności hali i wstawienie tam nowych maszyn do druku, cięcia i falcowania wzmacnia zdolności produkcyjne polskiego oddziału i w efekcie obsługi rosnącego zapotrzebowania na pudełka składane i outserty w naszej części Europy. Polski oddział był pierwszym, jaki koncern mieszczący się w niemieckim Heidenheim otworzył w Europie Wschodniej. Uruchomiony w 2002 r. służył początkowo jako biuro sprzedaży. W 2005 r. Edelmann uruchomił tu produkcję pudełek składanych. Dzisiaj firma należy do czołowej „10” polskich producentów opakowań, notując w 2010 r. obroty ok. 40 mln złotych. Nowa inwestycja stwarza podstawy do dwukrotnego zwiększenia obrotów w ciągu następnych 5 lat. Pruszkowski zakład wraz z węgierskim producentem opakowań Zalai Nyomda, którego Grupa Edelmann zakupiła pod koniec w 2010 r., pozwala oferować klientom z tej części Europy szeroki zakres opakowań (od środków ochrony zdrowia po kosmetyki). 3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

BE COMPLIANT

WITH CONFIDENCE Fast and compliant analysis is critical in Pharmaceutical testing. Take advantage of the innovative technology within Spectrum Two™ to ensure fast and compliant infrared (IR) analysis. The built-in regulated knowledge and dedicated protocols give you complete confidence in your results. From raw materials to end products testing has never been easier. To learn more visit: www.perkinelmer.com/spectrumtwoforpharma

Spectrum Two™

10 | produkcja

Utrzymanie środowiska cleanroomu wolnego od form przetrwalnikowych Karen Rossington Marketing and Development Manager, Shield Medicare Ltd.

Wytwarzanie sterylnych produktów leczniczych w Unii Europejskiej podlega spełnieniu wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania. Przewodnik GMP definiuje szczegółowo wymagania środowiskowe i mikrobiologiczne dla procesów aseptycznych. Z drugiej strony trudno znaleźć rady, jak osiągnąć wymagany poziom braku zanieczyszczen mikrobiologicznych i jak go utrzymać. Niniejszy artykuł koncentruje się wokół dwóch ważnych zagadnień: tworzenie i utrzymywanie środowiska wolnego od form przetrwalnikowych bakterii oraz zapobieganie kontaminacji sporami, która mogłaby być rezultatem stosowania środków dezynfekcyjnych.

Jako producent środków dezynfekcyjnych, Shield Medicare - bazując

Tradycyjne środki dezynfekcyjne bazujące na alkoholach,

na głębokiej wiedzy o produktach, ale także na doświadczeniu pracy

czwartorzędowych związkach amoniowych, fenolach i amfoterycznych

we własnych cleanroomach i spełnianiu tych samych standardów

surfaktantach skuteczne są wobec wegetatywnych form bakterii,

cGMP - oferuje użyteczne rozwiązania doboru i stosowania środków

ale niestety nie – wobec form przetrwalnikowych. Biocydy, które są

dezynfekcyjnych.

sporobójcze, takie jak aldehydy, podchloryny i mieszaniny kwasu nadoctowego z nadtlenkiem wodoru często są toksyczne, powodują

Monitoring form przetrwalnikowych bakterii Jednym z najtrudniejszych do spełnienia wymagań dla cleanroomu

podrażnienia, korozję, zostawiają pozostałości i wymagają długiego czasu kontaktu.

jest monitorowanie nieobecności form przetrwalnikowych bakterii.

Alternatywnym środkiem sporobójczym, który nie jest agresywny

W zadziwiająco wysokim stopniu mogą one być wprowadzane do

wydaje się bezalkoholowa mieszanina czwartorzędowych związków

cleanroomu przez personel lub na materiałach. Badania wskazują, że 40%

amoniowych i stabilizowanego dwutlenku chloru. Nie powoduje korozji,

różnych dóbr, które są pobierane z magazynów jest zanieczyszczonych

czas kontaktu wynosi tylko 5 minut, a skuteczność wobec spor jest

formami przetrwalnikowymi bakterii1. Dalsze badania dowiodły, że

odpowiednia dla prawie wszystkich środowisk.

nawet przy wprowadzonej procedurze dezynfekcji podczas transferu

Stąd kluczową decyzją jest oczekiwanie wymaganego poziomu

polegającej na spryskiwaniu alkoholem można usunąć tylko 27,6% form

redukcji sporobójczej. Redukcja form przetrwalnikowych do poziomu

przetrwalnikowych. Aneks 1 Dobrej Praktyki Wytwarzania (GMP) stanowi,

log5 jest osiągalna, ale niesie za sobą inne niepożądane konsekwencje.

że “Transfer materiałów do i z jednostki jest jednym z największych

Dla wielu użytkowników cleanroomów poziom redukcji log3 jest zwykle

potencjalnych źródeł kontaminacji” 2.

wystarczający.

Głównym problemem w usuwaniu form przetrwalnikowych bakterii

Zgromadzenie danych dotyczących mikroorganizmów środowiskowych

jest ich odporność na wiele powszechnie używanych środków

(w tym form przetrwalnikowych bakterii) pozwoli określić dodatkowe

dezynfekcyjnych, w tym na alkohol oraz ich zdolność do przetrwania

wymagane testy i badania skuteczności biobójczej. Większość środków

przez długi okres czasu. Często skuteczne środki sporobójcze, mogą

dezynfekcyjnych posiada udokumentowaną skuteczność działania na

być niebezpieczne dla ludzi lub wyposażenia, bądź i ludzi i wyposażenia.

podstawie norm standardowych : BS EN 1276 (działanie bakteriobójcze),

Dlatego bardzo istotnym wyzwaniem jest znalezienie skutecznego, ale

BS EN 1650 (działanie grzybobójcze) i BS EN 13704:2002 (działanie

jednocześnie bezpiecznego środka sporobójczego.

sporobójcze).

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Wspomniane testy standardowe są oparte na ilościowych metodach zawiesinowych, czasem pojawia się konieczność przeprowadzenia testów

jest także weryfikacja procedur operacyjnych w celu uwzględnienia w nich implikacji wybranego biocydu.

skuteczności na powierzchni. Niektóre biocydy, ze względu na sposób ich działania, nie są tak skuteczne wobec zawiesiny, jak na powierzchni. Obecnie nie istnieją testy powierzchniowe dla badania skuteczności

Bezpieczeństwo i higiena pracy Obok analizy skuteczności i wygody stosowania wybieranego

sporobójczej, natomiast dla badania skuteczności bakterio- i grzybobójczej

sporobójczego środka dezynfekcyjnego, jako część procesu walidacji

można je znaleźć w normie BS EN 13697:2001.

– należy rozważyć zagadnienia związane z bezpieczeństwem jego

Użyteczne jest badanie w warunkach laboratoryjnych skuteczności

stosowania. Niektóre bardzo dobre i skuteczne środki dezynfekcyjne

sporobójczej środka dezynfekcyjnego na powierzchni. Ze względu na

– szczególnie sporobójcze - są szkodliwe i trudne do stosowania

brak takiej normy unijnej Shield Medicare stworzył Hard Surface Test3

w cleanroomie. Przy wyborze środka należy wziąć pod uwagę limity

na bazie normy BS EN 13697 i testu nośnikowego AOAC. Redukcja

ekspozycji, konieczność stosowania specjalnych środków ochrony

form przetrwalnikowych do poziomu log3 jest uznawana jako skuteczne

(ubrania, sprzęt) i związanych z tym dodatkowych kosztów. Pomocna w ostatecznym wyborze środka jest również opinia

kryterium dla tego testu.

pracowników, którzy będą ten środek stosować.

Specyfikacja

Ponadto rozważyć należy ewentualność dodatkowych kosztów

Choć skuteczność środka dezynfekcyjnego jest ważna, należy wziąć pod uwagę także jego specyfikację. Użytkownik - wybierając taki środek

związanych z warunkami wewnętrznego magazynowania, utylizacji niewykorzystanego produktu lub opakowań.

musi mieć pewność, że może on być w łatwy sposób wprowadzony do cleanroomu, że spełnia wymagane standardy sterylności i – jeśli jest stosowany do powierzchni mających kontakt z produktem – jest

Wpływ na środowisko cleanroomu Wiele środków dezynfekcyjnych – szczególnie sporobójczych – to

roztworem w wodzie do iniekcji. Aktualna GMP stanowi, że „środki

substancje utleniajace. Przy wyborze należy wziąć pod uwagę ewentualny

dezynfekcyjne stosowane w pomieszczeniach klasy A i B powinny być

wpływ na środowisko cleanroomu, gdzie często znajduje się kosztowne

sterylizowane przed użyciem” 2.

wyposażenie. Podstawową częścią każdego programu walidacji powinna

Ponadto stosowanie wybranego środka dezynfekcyjnego może

być rewizja tolerancji materiałowej wybieranego środka i ewentualnego

wymagać różnych metod aplikacji dla różnych obszarów używania,

ryzyka korozji na materiały stosowane w cleanroomie, izolatorach

np. dla dużych powierzchni – koncentraty do rozcieńczania i dezynfekcja

i komorach laminarnych.

z zastosowaniem systemów utrzymania czystości (wózki, mopy) lub odpowiednie do zamgławiania. Obszary krytyczne będą wymagały gotowych do użycia opakowań ze spryskiwaczem lub nasączonych

Sposób stosowania Metoda stosowanie sporobójczego środka dezynfekcyjnego powinna

chusteczek. Nasączane chusteczki są szczególnie wygodne w obszarach

być uprzednio zwalidowana. Zarówno dla mycia, jak i dezynfekcji proces

bardzo krytycznych (izolatory, komory laminarne), gdzie występują miejsca,

dekontaminacji jest taki sam. Dezynfekcja nie zastępuje mycia, ponieważ

w których – przy spryskiwaniu – mogłaby gromadzić się ciecz i trudno ją

mocno zabrudzone powierzchnie mogą obniżać skuteczność dezynfekcji.

później usunąć. Dezynfekcję ścian, sufitów, podłóg bardzo ułatwić mogą

Stąd zwykle mycie poprzedza dezynfekcję lub jest łączone

duże, nasączane nakładki na mopy.

z procesem dezynfekcji w jeden proces. Rozdzielenie tych procesów jest

We wszystkich przypadkach dla stosowanego produktu powinna

wskazane przy procesach napełniania. Jeśli procesy mycia i dezynfekcji

być dostępna podstawowa dokumentacja serii, certyfikaty sterylności,

prowadzone są oddzielnie, po myciu powinno nastąpić spłukanie mające

sterylizacji radiacyjnej i potwierdzenia możliwości zastosowania. Ważna

na celu usunięcie jakichkolwiek pozostałości detergentu, które również

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

12 | produkcja • są przyjazne dla środowiska, ponieważ nie zawierają propelentów, które wymagają specjalnych procedur utylizacji • z butelki ze spryskiwaczem (w odróżnieniu od aerozoli) może być zadozowana cała objętość cieczy eliminując dodatkowe koszty utylizacji pozostałości. Jednak w przypadku niektórych butelek ze spryskiwaczem istnieje istotne, potencjalne ryzyko zanieczyszczenia cieczy wewnątrz butelki przez zasysane powietrze zwrotne. Prace walidacyjne przeprowadzone w licencjonowanej aptece szpitala Queen Elizabeth Hospital w Birmingham, w Wielkiej Brytanii dowiodły, że alkohol w butelce mogłyby mieć wpływ na skuteczność stosowanego później środka

ze spryskiwaczem stosowany do dezynfekcji izolatorów uległ

dezynfekcyjnego. Spłukiwanie pomiędzy myciem i dezynfekcją może

zanieczyszcseniu zarodnikami grzybów już po 8 godzinach od otwarcia6.

być przeprowadzane wodą do iniekcji, sterylną wodą oczyszczoną, wodą dejonizowaną lub sterylnym alkoholem. Ze względu na możliwość tworzenia się biofilmów, w celu usuwania zanieczyszczeń z powierzchni zalecane jest stosowanie metody przez

Innowacje w systemach butelek ze spryskiwaczem Istnieją na rynku systemy butelek ze spryskiwaczem eliminujące

przecieranie. Przecieranie powierzchni (chusteczką lub nakładką mopa)

ww ryzyko. Łączą one w sobie wszystkie korzyści stosowania

nigdy nie powinno być przeprowadzane ruchami kulistymi, ponieważ

spryskiwaczy z gwarancją czystości i sterylności cieczy wewnątrz.

może występować ryzyko, że zanieczyszczona powierzchnia chusteczki/

Nowy projekt pracuje w systemie zamkniętym, uniemożliwiający

nakładki mogłaby być przeprowadzana ponad uprzednio oczyszczoną

kontakt zasysanego powietrza zwrotnego z cieczą w butelce, co wyklucza

powierzchnią. Technika prawidłowego przecierania wymaga treningu

ryzyko jej zanieczyszczenia. Ciecz wewnątrz butelki utrzymywana jest

dla operatorów, ponieważ w większości sposób ruchów kolistych jest

w worku klasy medycznej – oddzielającym od powietrza zwrotnego.

najwygodniej stosowaną techniką - Siegerman5.

Wszystkie punkty krytyczne kontaktu z wnętrzem butelki, włącznie

Właściwa technika polega na prowadzeniu chusteczki/nakładki przed sobą w uporządkowanych liniach horyzontalnych, w każdej następnej pokrywając ok. 10-25% uprzednio przetartej powierzchni. Zanieczyszczona

z rurką zanurzoną w cieczy, są całkowicie uszczelnione – tworząc system zamknięty. W celu udokumentowania, że sterylność cieczy w takim systemie

chusteczka/nakładka nie powinna być przenoszona nad uprzednio

zamkniętym jest zachowana w czasie stosowania preparatu

przetartą powierzchnią. Często stosowaną techniką jest rozkładanie

przeprowadzono szereg testów dla butelek 1l napełnionych sterylną płynną

i składanie chusteczki, tak by przecierana powierzchnia miała kontakt

pożywką7. Połowa butelek była systematycznie używana i pozostawiana

wyłącznie z czystą częścia chusteczki. Zwykle rekomendowane jest

w pomieszczeniu klasy D z otwartymi dyszami. W określonych

składanie chusteczki na 4 – musi być jednak przećwiczone z operatorami,

przedziałach czasowych poszczególne próbki poddawane były badaniom

by wyeliminować ewentualne rozterki, które części chusteczki były już

na kontaminację w niezależnym laboratorium. Nie stwierdzono żadnych

użyte. W takim przypadku zaleca się stosowanie chusteczek składanych

wzrostów w żadnej z próbek, co dokumentuje niezawodność systemu

na pół. Przecieranie powierzchni chusteczką/nakładką mopa powinno być

i ochronę zawartości przed zanieczyszczeniem z zewnątrz nawet

przeprowadzane z góry na dół, od tyłu do frontu, od obszarów najbardziej

do 6 miesięcy codziennego stosowania.

czystych do najbardziej brudnych. Stosowane chusteczki/ nakładki powinne być wykonane z materiału niskopylącego (low particulate).

Jeśli rozważone zostaną wszystkie wspomniane wyżej aspekty, możliwe będzie utrzymanie wolnego od form przetrwalnikowych środowiska cleanroomu.

Ochrona przed ryzykiem kontaminacji sporami pochodzącymi od środka dezynfekcyjnego Utrzymanie wymaganego standardu cleanroomu wymaga stosowania właściwych środków dezynfekcyjnych: jak wyżej to już zostało wspomniane Aneks 1 EU GMP stanowi, że : „Środki dezynfekcyjne i detergenty stosowane w pomieszczeniach klasy A i B powinny być sterylizowane przed użyciem” 2. W większości przypadków środki dezynfekcyjne dostarczane są w butelkach ze spryskiwaczem lub jako aerozole. Stosowanie butelki ze spryskiwaczem ma znaczące zalety: • regulowana dysza pozwala na dozownie strumieniowe lub rozpylające, umożliwiające odpowiednie zwilżanie powierzchni i zapewniające prawidłowe procedury dezynfekcji

3/2011

Literatura

1. Validation of liquid transfer disinfection techniques for transfer of components into hospital pharmacy cleanrooms: Hospital Pharmacist Sept 2001: MG Cockcroft, D Hepworth, JC Rhodes, P Addison, AM Beaney 2. MCA: Rules and Guidance for Pharmaceutical Manufacturers and Distributors 2002. 3. Shield Medicare Technical Report Number TR0304R Test method for Shield Medicare Hard Surface Test for Sporicidal Activity. 4. Shield Medicare Technical Report Number TR0302R: Evaluation of the efficacy of Premier Klercide-CR Sterile Filtered Biocide B during the commissioning of a Medical Device cleanroom manufacturing facility 5. Wiping Surfaces Clean: Advancing Applications in Contamination Control April 2003: Howard Siegerman 6. Dr B Salvage: Contamination Control at your Fingertips: Pharmaceutical Manufacturing International, Autumn 1999 7. Shield Medicare Technical Report Number TR9903R: An investigation into the in-use shelf life of Premier KlercideTM 70/30 Sterile Alcohol Sprays, Aug 2000

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

produkcja | 15

Szybkie rozpuszczanie twardych tabletek których nie sposób pomylić Almut von der Brelie, Roberto Ognibene, Leonard Ohrem Merck KGaA, Darmstadt

Tabletkowanie bezpośrednie – nowa dziedzina zastosowań pigmentów z efektem perłowym Candurin® Przeprowadzono nowe badania tabletkowania bezpośredniego z użyciem mineralnych pigmentów z efektem perłowym Candurin® i oferowanych w postaci gotowej do użycia funkcjonalnych substancji pomocniczych Parteck® ODT i Parteck® SI. Wyniki badań świadczą o znakomitej zgodności tych inertnych substancji pomocniczych z techniką tabletkowania bezpośredniego. Pigmenty Candurin® nie wykazywały wpływu na proces tabletkowania i na czas rozpuszczania. Jaka z tego korzyść dla producentów leków? Odpada dodatkowy etap powlekania, a produkcja staje się mniej czasochłonna i oszczędniejsza.

Barwienie stałych postaci użytkowych leków jest ogólnie przyjętą

Pigmenty z efektem perłowym Candurin® stanowią wyjątkową gamę

i skuteczną metodą przeciwdziałania pomyłkom podczas przyjmowania

mineralnych substancji barwiących do żywności i leków, opracowaną

leków i tym samym zwiększa bezpieczeństwo ich stosowania.

i produkowaną przez firmę Merck KGaA. Wytwarzane na bazie

13 lipca 2009 r. Amerykańska Administracja ds. Żywności i Leków

naturalnego krzemianu (miki) w połączeniu z ditlenkiem tytanu i/lub

(FDA) przedstawiła projekt nowych wytycznych zatytułowanych

tlenkiem żelaza, pigmenty te są szeroko stosowane w powłokach

„Incorporation of Physical Chemical Identifiers into Solid Oral Dosage Form

tabletek i w kapsułkach.

Drug Products for Anticounterfeiting” („Wprowadzanie identyfikatorów fizyko-chemicznych do stałych form użytkowych produktów leczniczych przeznaczonych do stosowania doustnego w celu przeciwdziałania

Zastosowanie Wytwarzanie i mieszanie: Substancje pomocnicze mieszano

podrabianiu”) [1]. Dokument ten opisuje stosowanie identyfikatorów fizyko-

z pigmentami Candurin® (3%) i żółcienią żelazową (0,25%) przez 5 minut

chemicznych (PCID) w stałych formach użytkowych i zawiera zalecenie

w mieszalniku-wytrząsarce Turbula®. W tym etapie, do formulacji leku

stosowania znaczników molekularnych, takich jak na przykład substancje

włączano także substancję czynną (API). W drugim etapie mieszania

barwiące i pigmenty, uznawane za możliwe do zidentyfikowania przez

dodawano środek poślizgowy Parteck® LUB MST (stearynian magnezowy).

handlowca lub farmaceutę. Celem jest utrudnienie fałszerzom podrabiania

Z obserwacji wynika, że mieszanie było proste. Jednorodność łatwo

produktów leczniczych [2].

uzyskiwano w ciągu 5 minut.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

16 | produkcja

Rys. 1. Perłowy granulat zawierający Parteck® SI 400, Candurin® Gold Lustre i żółcień żelazową

Rys. 2. Morfologia granulatu zawierającego Parteck® ODT i Candurin® Gold Sheen

Rys. 4. Perłowe tabletki o lśniącej powierzchni w jednorodnym, równomiernie rozłożonym, złotym kolorze.

Rys. 3. Morfologia granulatu zawierającego Parteck® SI 400, Candurin® Gold Lustre i żółcień żelazową

Charakterystyka ściskania substancji pomocniczej Parteck® ODT z pigmentem Candurin® Gold Sheen i 1% stearynianu magnezowego Korsch EK 0 DMS, tabletki 500 mg, średnica 11 mm, dwustronnie wypukłe, twardość tabletek określano twardościomierzem ERWEKA TBH 30 MD bez Candurin® Gold z 3% Candurin® Gold

Rys. 2,3. Płytki są przytwierdzone do chropowatej powierzchni cząstek polioli stanowiących substancję pomocniczą

z 3% Candurin® Gold i 0,25% żółcieni żelazowej

Tabletkowanie: Wszystkie mieszanki do tabletkowania wytłaczano na tabletkarce jedno-

Twardość tabletek [N]

Rys. 5. Doskonała charakterystyka ściskania placebo zawierającego Parteck® ODT i Candurin® Gold Sheen

stemplowej Korsch model EK 0 DMS (tabletki 500 mg / 11 mm, 50 obr/min, dwustronnie wypukłe). Ponieważ powlekanie wymaga dodatkowego etapu w procesie produkcji, przy opracowywaniu formulacji poszukuje się możliwości nadania tabletkom wyglądu uniemożliwiającego ich pomylenie z innymi tabletkami metodą mieszania na sucho. Zwłaszcza w przypadku tabletek rozpadających się w jamie ustnej (ODT) stosowanie

Siła ściskająca [kN]

powłok nie jest możliwe, ponieważ utrudniałoby to wymagany szybki rozpad tych tabletek.

Formulacja zawierająca Parteck® ODT, Candurin® Gold Sheen i 200 mg ibuprofenu (masa końcowa tabletki 500 g) Test rozpuszczalności w warunkach in vitro (Procedura: USP Apparatus 2, bufor fosforanowy 900 ml, pH 7,2, 37oC, 50 obr./min, 221 nm)

Ibuprofen w % ilości podanej na etykiecie

bez Candurin® Gold z 3% Candurin® Gold twardość tabletki: 96 N twardość tabletki: 93 N

z 3% Candurin® Gold i 0,25% żółcieni żelazowej twardość tabletki: 73 N

Użycie pigmentów Candurin® w tabletkowaniu bezpośrednim zbadano Rys. 6. Dobra charakterystyka rozpuszczalności tabletek ibuprofenu zawierających Parteck® ODT i Candurin® Gold Sheen

w mieszankach proszkowych z substancjami pomocniczymi Parteck® SI 400 i Parteck® ODT, opracowanymi i wytwarzanymi przez firmę Merck KGaA. Parteck® jest rodziną produktów o cząstkach, których właściwości dostosowano specjalnie pod kątem zastosowań w formulacjach form stałych. Wytwarzany na bazie suszonego rozpyłowo mannitolu, Parteck® ODT został opracowany jako

Czas w minutach

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

produkcja | 17 gotowa do użycia systemowa substancja pomocnicza zapewniająca szybki

tabletka uległa rozpadowi. Takie szybkie rozpuszczanie (niemal 100% w

rozpad tabletek ODT [3].

ciągu 5 minut) jest szczególnie korzystne w zastosowaniach w tabletkach

Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego

rozpadających się w ustach.

Parteck SI 400 jest substancją pomocniczą złożoną z czystego ®

Mineralne, niesztuczne pigmenty z efektem perłowym Candurin®

sorbitolu, którą także można stosować w tabletkowaniu bezpośrednim. Zastosowanie substancji pomocniczych w niepowlekanych tabletkach

odznaczają się doskonałą stabilnością i można je stosować razem z

oceniano na przykładzie tabletek placebo oraz w formulacji leku

substancjami barwiącymi. Nadają się także znakomicie do formulacji

zawierającej ibuprofen jako modelową substancję leczniczą.

odżywek dla dzieci, w przypadku których pewne określone syntetyczne

FOREIGN TRADE ENTERPRISE 92-221 Łódź – Poland ul. Nowogrodzka 2 B Fax 0 42 678 74 79 Tel. 0 42 678 70 96 e-mail: biuro@yagra.com.pl

środki barwiące oznaczono w UE symbolami ostrzegawczymi [4].

Charakterystykę tłoczenia wyznaczono dla preparatu placebo

zawierającego Parteck ODT i pigment Candurin Gold Sheen. Twardość ®

tabletki określano twardościomierzem Erweka TBH 30 MD. Rozpuszczanie: W badaniu rozpuszczalności zgodnie z metodą USP

zastosowano formulację zawierającą 200 mg ibuprofenu oraz Parteck

Wnioski Wyniki badań wykazują doskonałą zgodność inertnych substancji

ODT z pigmentem Candurin . Końcowa masa tabletki wynosiła 500 mg. ®

pomocniczych – Parteck® ODT i SI oraz pigmentów z efektem perłowym Candurin® – z innymi składnikami formulacji, a jednocześnie znakomitą

Wyniki

ściśliwość w procesie tabletkowania bezpośredniego i oszczędności w

Jednorodny, żółto-złoty granulat uzyskano mieszając Parteck SI 400, ®

produkcji tabletek szybko rozpadających się w ustach. Tabletkowanie bezpośrednie stanowi nową dziedzinę zastosowań dla

Candurin® Gold Lustre i żółcień żelazową (Rys. 1) w stosunkowo krótkim czasie 5 minut. Zdjęcia ze skaningowego mikroskopu elektronowego

pigmentów z efektem perłowym Candurin®, które eliminują dodatkowy

przedstawiają mikrostrukturę i rozkład płaskich płytek pigmentu

etap powlekania tabletek. Uniemożliwiający pomyłkę połysk pomaga

Candurin na cząstkach substancji pomocniczej (Rys. 2 – 3). Płytki są

wyeliminować błędy w podawaniu leków i utrudnia fałszerzom podrabianie

zaadsorbowane na chropowatej powierzchni cząstek polioli stanowiących

produktów leczniczych.

substancję pomocniczą. Dzięki temu uzyskuje się dobrą jednorodność zawartości mieszanki podczas całego procesu tabletkowania. Uzyskane

Podziękowania

tabletki miały lśniącą powierzchnię o jednorodnym, równomiernie

Dziękujemy firmie Biogrund GmbH za współpracę.

Dla przemysłu farmaceutycznego oferujemy najwyższej jakości wyroby .

rozłożonym złotym kolorze (Rys. 4).

Wyniki wyznaczania twardości wskazują, że zastosowanie pigmentu Candurin nie prowadziło do istotnej zmiany ściśliwości. W badaniach ®

uzyskano tabletki o bardzo wysokiej twardości powyżej 300 N (Rys. 5).

Piśmiennictwo 1. 2. 3. 4.

Federal Register, Vol. 74, No. 33, 34021-34022 / July 14, 209 R. Eicher, European Compliance Academy (ECA), GMP News August 5, 2009 H. L. Ohrem, R. Ognibene, Pharmaceutical Technology Europe, September 2009 Regulation (EC) No. 1333/2008, Annex V, Official Journal of the European Union, L 354/16-L354/33.

·Tkaniny i włókniny techniczne do filtracji mokrej i suchej dla wszystkich urządzeń stosowanych w przemysłowych procesach technologicznych .

Ponadto, nie wykryto wpływu pigmentu Candurin® na charakterystykę rozpuszczalności w warunkach in vitro. To połączenie dużej twardości

tabletki z jej szybką rozpuszczalnością jest wyjątkowe i wynika z dużego

Candurin® i Parteck® są zarejestrowanymi znakami towarowymi Merck

pola ustrukturowanej powierzchni cząstek substancji pomocniczej

KGaA, Darmstadt/Germany, w Europie, Stanach Zjednoczonych i w innych

Parteck®. Tego rodzaju powierzchnie bardzo silnie zazębiają się przy

państwach.

·Włókniny filtracyjne do odpylania agresywnych gazów , filtracji mokrej i ochrony środowiska .

niewielkich siłach ściskających. Ale ponieważ wiążą się ze sobą jedynie igiełki na powierzchni cząstek, tylko te igiełki muszą się rozłączyć, aby

·Gotową konfekcję techniczną na urządzenia filtracyjne wg potrzeb i życzeń odbiorców np. : gotowe worki do wirówek , przegrody do pras itp.

reklama

·Tkaniny antyelektrostatyczne oraz gotową konfekcję w postaci worków na suszarki typu GLATT , AEROMATIC , HǕTLLIN , GHIBLI i inne. Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego

·Gazy młyńskie poliamidowe do przesiewania i filtracji .

FOREIGN TRADE ENTERPRISE 92-221 Łódź – Poland ul. Nowogrodzka 2 B Fax 0 42 678 74 79 Tel. 0 42 678 70 96 e-mail: biuro@yagra.com.pl

·Maty , włókniny i filtry kieszeniowe do oczyszczania wstępnego i dokłRok adnego powizałożenia etrza . oraz filtry HEPA do bardzo dokładnej filtracji powietrza . – 1990 Dla przemysłu farmaceutycznego oferujemy najwyższej jakości wyroby .

·Kartony celulozowe GC1 , GC2 do produkcji opakowań jednostkowych

· Tkaniny i włókniny techniczne do filtracji mokrej i suchej dla wszystkich urządzeń stosowanych w przemysłowych procesach technologicznych. · Włókniny filtracyjne do odpylania agresywnych gazów, filtracji mokrej i ochrony środowiska. · Gotową konfekcję techniczną na urządzenia filtracyjne wg potrzeb i życzeń odbiorców np.: gotowe worki do wirówek, przegrody do pras itp.

·Kartony makulaturowe GD2 , GT2 , GT4 do produkcji opakowań jednostkowych

· Tkaniny antyelektrostatyczne oraz gotową konfekcję w postaci worków na suszarki typu GLATT, AEROMATIC, HǕTLLIN, GHIBLI i inne. · Gazy młyńskie poliamidowe do przesiewania i filtracji.

· Maty, włókniny i filtry kieszeniowe do oczyszczania wstępnego i dokładnego powietrza oraz filtry HEPA do bardzo dokładnej filtracji powietrza. · Kartony celulozowe GC1, GC2 do produkcji opakowań jednostkowych. · Kartony makulaturowe GD2, GT2, GT4 do produkcji opakowań jednostkowych.

Wiedza zaczerpnięta od farmaceutów powraca do nich, wzbogacona o elementy mechaniki, niezbędne podczas tabletkowania.

W poradniku, który zamierzamy wkrótce wydawać, nie będziemy Państwu wpajać kanonów mechaniki. Przeciwnie – chcemy dostarczyć

zamów subskrypcję

gotowe wyniki badań mechanicznych wszelkich substancji mogących wchodzić w skład tabletki i stanowić o jej konstrukcji. Takie badania dostarczają niezwykle cennych informacji, często o charakterze strategicznym, decydującym o kondycji całej firmy. Ich wyniki były i są stosowane w przemyśle od ponad 20 lat, nawet z wielkim powodzeniem, ale na niewielką skalę. Teraz zamierzamy je upowszechnić i rozbudować. Państwo, jako projektanci formulacji, farmaceuci lub chemicy, znacie

technologię przyszłości, jednak w pewnych przypadkach – właśnie

chemię bardzo dobrze. Jednak proces tabletkowania, żeby go bezbłędnie

z powodu nieznajomości cech mechanicznych substancji - uważaną za

przeprowadzić, wymaga jeszcze choćby odrobiny mechaniki, bo taki jest

trudną lub niemożliwą. W poradniku znajdzie się też miejsce dla metod

jego charakter. Wiele w tym procesie zależy od samej postaci substancji,

mokrych, zwłaszcza fluidalnych. Jednym z celów naszego Vademecum

od końcowych operacji przeprowadzonych u producenta, takich jak:

będzie przybliżenie sposobów eksperymentowania. Pomożemy Państwu,

rozdrobnienie, warunki krystalizacji, sposób suszenia itp.

by do rejestracji były kierowane formulacje na wskroś przebadane nie

Otrzymacie Państwo obiektywne wyniki z prób tabletkowania

tylko farmakologicznie, ale i mechanicznie, jak tego wymaga proces

substancji chemicznie tożsamych, ale o różnych postaciach nadanych

wielkoseryjnej obróbki przemysłowej. Nie pomniejszając znaczenia badań

im przez producentów – to główny cel naszego Vademecum, czyniący

chemicznych, chcemy technologom rozświetlić aktualną sytuację na rynku

z niego rodzaj albumu. Znajdziecie w nim sukcesywnie wszelkie

substancji, zarówno czynnych (API), jak i pomocniczych, kierując się tak

dostępne na rynku skrobie, laktozy, celulozy, polimery, fosforany, węglany

zwaną tabletkowalnością. Mechaniczne badania będą wciąż odświeżane,

i inne specyfiki, z podaniem producenta, dostawcy i innych informacji

by podążać za nowościami wprowadzanymi przez producentów

handlowych oraz – oczywiście – parametry tabletek uzyskane podczas

substancji. Dostarczymy informacji, pozwalających usystematyzować

prób, wykonanych zawsze w jednakowych warunkach i zawsze rzetelnie,

wiedzę o poszczególnych składnikach tabletki, by dokonywać bardziej

w sposób bezstronny. Wyposażeni w taką wiedzę, będziemy promować

udanych zakupów, a podczas produkcji – żeby lepiej poznać przyczyny

tabletkowanie bezpośrednie, jako dochodową i lepszą jakościowo

ewentualnych problemów i umieć sobie z nimi radzić.

zamów subskrypcję

Vademecum tabletkowania 3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Proponujemy Państwu subskrypcję biuletynu VADEMECUM

zwiększania ilości informacji comiesięcznych. Planowane jest rozszerzenie

TABLETKOWANIA, wydawanego wspólnie przy współpracy firmy

tematyki o bieżące sprawy dotyczące technologii tabletkowania,

Farmaserwis i Wydawnictwa Farmacom.

projektowania formulacji i rozwiązywania trudnych problemów. Głównie

Odbiorcami mogą być zarówno zakłady farmaceutyczne (technolodzy,

będziemy zajmować się tabletkowaniem bezpośrednim, nie wykluczając

działy KJ), jak również dostawcy substancji dla farmacji.

jednak pewnych elementów mokrej granulacji.

Wyniki każdego z badań będą miały następującą formę i zawierać będą informacje o producencie lub dostawcy, uzyskane wyłącznie ze

Zapraszamy do subskrypcji.

źródła, czyli od dostawcy. Na jednej karcie formatu A-4 znajdą się produkty z jednej grupy (API,

Motto i cel naszego działania: Wiedza zaczerpnięta od farmaceutów,

laktozy, skrobie, celulozy itp.), na początek wg naszego wyboru, a później

powraca do nich, wzbogacona o elementy mechaniki, niezbędne w

- w zależności od Państwa sugestii. W miarę potrzeb, będzie możliwość

procesie produkcji tabletek.

Obrazy (pow. 40x) cząstek pozostałych na sitach: 0,0

0,1

0,2

0,4

0,5mm

Sito wytarować z zawartością, następnie zważyć puste i zapisać wynik bez znaku "minus".

0,7

sito

na sicie

[mm]

[g]

1,5 0,7 0,4 0,2 0,1 0,0

0,016 3,722 2,670 0,724 0,170

Cel:

Farmaserwis

Uwagi:

10.05.2011

Wyniki:

1. Baza (Kwas acetylosalicylowy) 2. MgSt

36,6

0,2 51,0

9,9

36,6 9,9 2,3

2,3

0,0

0,1

0,2

0,4

0,2

0,0

0,7

1,5

wielkość oczek sita [mm]

100,0

Kwas acetylosalicylowy + 0,05% MgSt To jest teraz BAZA 2 do dalszych prób, jako formulacja nierozpuszczalna w wodzie. Tu osiągnięto największe twardości z wszystkich próbek, od zawartości 3%MgSt 30 Ciężar [g] tabl. Ø10R13 dla grub. 5mm gdy 10kN: 200 x P 99,95 mg 99,95 % 19,990 g * 0,428 25 0,05 mg 0,05 % 0,010 g * Naciski Siła Gru- Twar- Czas

Uwagi: Znakomicie się tabletkuije, nawet przełomy są nieco mniej wieczkujące. Najwyraźniej MgSt jest tu odpowiedni. Kwas stearynowy okazał się gorszym poślizgiem, osiada na matrycy, wciska się pomiędzy stempel a matrycę. Osobno wykonano próby wielkoseryjne, z których wynika optymalna zawartość MgSt: 0,03 - 0,09%.

100,00 mg

e-w ydanie do pobrania na:

% 0,0

7,302

Dezintegratory

51,0

www.farmacom.com.pl

100,00 %

20,000 g

wst.

gł.

wyp. bość dość

daN

2 5 10 20 30 40

7,5 8,5 10,0 10,5 14,0 14,0

5,2 5,1 5,0 5,0 5,0 5,0

5,18 0,386

rozp.

daN MM,ss

3,0 4,5 5,1 6,2 5,9 5,1

0,400

99,99 99,99 99,99 99,99 99,99 99,99

20 15 10 5 0

Zgniot:

5,0 %

Tabletkowalność: 0,48

3/2011

zamów subskrypcję

Kwas acetylosalicylowy

29.03.2011

zamów subskrypcję

Analiza sitowa produktu:

Farmaserwis

pozostałość na sicie [%]

Badania rozpadów

20 | produkcja

Dezintegratory – substancje rozsadzające stosowane w tabletkach Badanie skuteczności. Cz. III Jerzy Lasota FARMASERWIS

Pierwotnie planowane sporządzenie rankingu substancji rozsadzających okazało się niemożliwe, gdyż prawie każda z nich może być dobrym dezintegratorem, w zależności od warunków w jakich zostanie użyta. Warunki te omówiono, w celu pokazania jak wiele w tabletce i w tabletkowaniu może dziać się niepostrzeżenie. Wskazano na pewne zjawiska niezbyt powszechnie znane, a tym samym – nie zawsze brane pod uwagę podczas projektowania formulacji.

Pierwsza część, zamieszczona w numerze

przypomnienie i skrót informacji już uzyskanych.

szacowanie błędów, wytypowanie substancji

Sytuacja przedstawia się następująco:

bazowej oraz wyznaczenie profilu skuteczności

• Jako symulacja formulacji rozpuszczalnej

dla dezintegratora Vivastar P. W części drugiej zostało dokładniej przebadane

w wodzie, służy Parteck M100. Drugą substancją bazową, nierozpuszczalną w wodzie, jest kwas

i wyjaśnione zjawisko wydłużania czasu rozpadu,

acetylosalicylowy, czyli aspiryna. Wyprodukowana

co zdarza się dla bardzo małych ilości żelującego

w Indiach. Jest w postaci sferycznych cząstek

dezintegratora, w zależności od wielkości wolnych

o wielkości do 0,7mm (51% ma rozmiar 0,4 – 0,7),

przestrzeni w tabletce, czyli od porowatości.

o rozkładzie pokazanym w części poprzedniej – to

Przekonano się, że w formulacji z mannitolem realne

ważna informacja, gdyż wyniki niniejszych badań

jest wykrycie nawet 1 promila Vivastaru P, przy czym

silnie zależą od postaci zewnętrznej substancji.

wyniki wskazywały na możliwość detekcji ilości

3/2011

W tej części badawczej, na początku małe

SPF 1/2011, zawierała badania rozdzielczości metody,

• Użycie dwóch baz, aczkolwiek celowe

jeszcze mniejszych. Wyznaczono profil skuteczności

bo owocujące nowymi spostrzeżeniami,

dla Polyplasdone Ultra, wykazując przy tym korzystną

spowodowało podwojenie ilości prób i rysunków

cechę tej substancji – dobrą spoistość.

z wynikami. Z powodu oszczędności miejsca,

Wprowadzono drugą substancję bazową,

zrezygnowano z pokazywania wykresów

nierozpuszczalną w wodzie.

pomocniczych, przedstawiających zależności

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

produkcja | 21

Rys. 1. Efekt działania dezintegratora zależy od rodzaju formulacji w jakiej go użyto. Gdy dla mannitolu ilością skuteczną jest ok. 10% PVP, to dla aspiryny wystarczy go tylko 2 –3%. Podobnie jest z naciskami: czas rozpadu bardziej od nich zależy w przypadku mannitolu, niż dla aspiryny

Rys. 2. W obydwu przypadkach, skuteczną ilością Ac-Di-Sol jest ok. 1,5%, ale różne są zależności od nacisków. Dla formulacji z mannitolem najlepszy rozpad uzyskujemy przy naciskach 20kN

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

22 | produkcja czasów rozpadu od proporcji dezintegratorów i od zastosowanych nacisków. Wykresy te okazały się pomocne m.in. do zagęszczania punktów pomiarowych w trakcie sporządzania naważek, jak to

mas tabletek były czyste – czyli nie zawierające dezintegratorów substancje bazowe. • Do wszystkich prób, obecnych i wcześniejszych, zastosowano

pokazano w części I i II. Z nich właśnie, zawierających czasy rozpadów

tabletkarkę grawitacyjną, wykalibrowaną wg. rotacyjnej, Kilian Tx-40,

z przeliczeniem sekund na setne części minuty, powstawały wprost

pracującej z prędkością 100tys. tabl/h. W maszynie grawitacyjnej,

profile skuteczności, wszystkie teraz pokazane. Zostały skomasowane

wielkości nacisków nie zależą od ilości substancji zasypanej do

po dwa na jednym rysunku – dla formulacji z mannitolem i dla

matrycy. Jest to fakt niezwykle korzystny dla celów badań, np. takich

formulacji z aspiryną.

jak niniejsze.

• Profil skuteczności, to funkcja obrazująca o ile procent skraca się czas rozpadu tabletki (na osi pionowej) w zależności od zawartości

W części badawczej, zostały wykonane wszystkie zaplanowane

dezintegratora (oś pozioma) i w zależności od nacisków, co pokazano

czynności a dodatkowo, idąc za przykładem omawianego już Vivastaru

liniami kolorowymi i co było jednym z głównych celów tych badań.

i Polyplasdone, udostępniono wyniki badań mechanicznych dla wszystkich

• Zastosowano naciski od 5kN do 40kN, czasem rezygnując z wartości

pozostałych substancji (tabela). Na osi poziomej – naciski w kiloniutonach.

5kN, a niekiedy także z 30kN, gdy okazało się że nie wnoszą nic

Linia czarna pokazuje spoistość, pozostałe w tym przypadku są mniej

nowego. Nacisk 40kN jest maksymalnym dopuszczalnym dla

istotne. Ogólnie przyjęło się, że w przypadku dezintegratorów używanych

zastosowanej tabletki testowej Ø10R13.

przecież w małych ilościach, fakt posiadania dobrej spoistości nie ma

• Priorytetem dla tabletki testowej jest jej grubość, nie masa. Takie

większego znaczenia. Są jednak przypadki odmienne, gdzie wiedza

„odwrócenie sytuacji” uniezależnia od różnic w ciężarach nasypowych

o spoistości dezintegratora może być przydatna. Choćby dlatego,

między substancjami, czyli daje możliwość ujednolicenia grubości, co

żeby podczas projektowania formulacji znać dokładnie konsekwencje

jest niezbędne przy badaniu twardości, siły wypychania oraz czasu

przedawkowania. Przykład. Jeżeli o Polyplasdone wiemy już, że posiada

rozpadu. Masa wynika z warunku, że tabletka Ø10R13 sprasowana siłą

dobre właściwości spajające, to niezależnie od ilości zastosowanej

10kN ma mieć grubość 5±0,1mm. Warunek ten, spełniony na początku

w tabletce można się nie obawiać o osłabienie twardości, jak to się często

danej próby tabletkowania, obowiązuje w obrębie co najmniej tej

dzieje w przypadku dezintegratorów nie mających żadnej spoistości.

próby, już w całej skali nacisków. Jest wyrażony w gramach, jako ilość

Wróćmy jednak do początku. Na rysunkach od 1 do 7 przedstawiono

substancji na każdą tabletkę. W niniejszych próbach, wyznacznikiem

wyniki, uszeregowane w kolejności rosnących ciężarów nasypowych.

Rys. 3. Dezintegrator nieprzydatny dla mannitolu, ale całkiem dobry dla aspiryny, w której. dozowanie ponad 5% nie ma sensu, zwłaszcza że Perfectamyl znacznie obniża twardość tabletki (patrz: tabela)

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Profesjonalny serwis odzieży bezpieczeństwo w produkcji farmaceutycznej Berendsen stworzył profesjonalny system serwisu odzieży przeznaczonej do produkcji farmaceutycznej. System Berendsen obejmuje doradztwo, wynajem odzieży, pranie odzieży w strefie cleanroom, kontrolę obiegu odzieży oraz jej transport. Produkty i usługi najwyższej jakości: Berendsen Cleanroom Service to system usług firmy Berendsen skierowany bezpośrednio do klientów z branży farmaceutycznej wymagających specjalnej kontroli odzieży i standardów bezpieczeństwa. Nasz serwis to wygoda i korzyści ekonomiczne, pełna kontrola procesu czyszczenia odzieży oraz produkty i usługi najwyższej jakości. Bezpieczeństwo, wygoda i korzyści ekonomiczne:

Kontrola zanieczyszczeń – surowe standardy ISO i GMP:

Oferujemy doradztwo i szeroki wybór odzieży. Oferujemy usługi obejmujące wynajem odzieży, transport oraz pranie odzieży w specjalnej strefie clean room wraz z kontrolą jej obiegu. Nasi Klienci obniżają koszty oraz zyskują gwarancję najwyższej jakości usług i bezpieczeństwo własnych procesów produkcyjnych.

Poprzez stosowanie specjalnych tkanin oraz pranie odzieży w strefie clean room zapobiegamy przenoszeniu cząstek pomiędzy pracownikiem i produktem. Proces prania odzieży jest w pełni monitorowany i odpowiada surowym standardom ISO i GMP. Nasz transport odbiera odzież zabrudzoną i dostarcza odzież czystą bezpośrednio do naszych Klientów. Nasi Klienci zyskują bezpieczeństwo własnych procesów produkcyjnych.

Berendsen Cleanroom to: -

system zarządzania odzieżą system prania odzieży najwyższe standardy higieny doradztwo bezpieczeństwo korzyści ekonomiczne www.berendsen.pl info@berendsen.pl

KEMA CERTIFICATE

ISO ISO

24 | produkcja

Rys. 4. Dość podobne działanie dezintegratora w obydwu formulacjach: ilość skuteczna wynosi ok. 0,5 - 5%. W pierwszym przypadku, naciski 10kN powodują pogorszenie rozpadu

Najlżejszy jest Polyplasdone, tabletka testowa waży 206mg. Najcięższy –

będziemy rozważać, pamiętając że skuteczna ilość tej substancji wynosi

Primojel, który sprasowany w takiej samej objętości waży aż 352mg. Nota

w tym przypadku 5 – 15%. Znamiennym jest fakt, że w przypadku

bene: aspiryna w tej objętości waży jeszcze więcej, czyli 426mg.

aspiryny, skuteczna ilość tego dezintegratora wynosi tylko 0,5 – 1,5%.

Przed omówieniem indywidualnych przypadków, trzeba zwrócić uwagę

Naciski 5kN wyraźnie „psują” korzystny obraz, ale właśnie o takich

na cechy wspólne. Otóż dla wszystkich formulacji z aspiryną, zależność

przypadkach warto pamiętać i po to wprowadzono rozważanie o działaniu

czasu rozpadu od nacisków jest mniejsza, niż dla mannitolu. Dlaczego?

sił do rozważań o czasach rozpadu. Przyczyna może być następująca:

To sprawa wynikająca wprost z budowy cząstek aspiryny. Nie łączą się one

małe naciski, to duże pory w tabletce, a wówczas żelu z dezintegratora

tak łatwo ze sobą jak cząstki mannitolu, o czym świadczą niższe twardości

wystarcza na ich zatkanie, a już jest go za mało do rozepchnięcia

tabletek i niższe wartości zgniotu. Tu przypomnieć należy, że zgniot – to

cząstek. Odwrotne zjawisko, czyli skracanie się czasu rozpadu pomimo

ubytek wysokości (grubości) tabletki pod wpływem nacisku, obliczany

dużych nacisków, jest z kolei konsekwencją zmniejszających się pustych

analogicznie np. do ubytku masy podczas friabilacji. Mówiąc najprościej,

przestrzeni, co – przy braku odpowiedniej spoistości pomiędzy cząstkami

aspiryna mniej się poddaje siłom prasującym, jest pod tym względem

– ułatwia zadanie rozdzielenie cząstek pod wpływem żelu, zamkniętego

„twarda”, mało plastyczna, a zatem przestrzenie między ziarnami pozostają

tym razem w mniejszej objętości.

podobne zarówno dla małych, jak i dla dużych nacisków. W przypadku rozpadu tabletek aspiryny, zawierających małe ilości dezintegratora, objawia się zjawisko, które można nazwać „problemem ostatniej cząstki”. Mianowicie,

Ac-Di-Sol Bardzo silnie wydłuża czas rozpadu (rys. 2) gdy jest go mało

mimo że cała tabletka rozpada się np. przed upływem minuty, uzyskane

i gdy tabletkujemy z małymi naciskami. Proces ten nie występuje

z niej cząstki rozpadają się bardzo długo, a ostatnia potrafi przetrwać nawet

w przypadku aspiryny (prawy wykres). Za to, począwszy od ilości większej

kilkadziesiąt minut. To sprawia, że wyniki uzyskane w tych warunkach nie

niż 4% widocznej jako optymalna także dla manitolu, objawia się coraz

są dokładne, o czym warto pamiętać. Ale dzieje się tak tylko dla małych

mocniejsza zależność czasu rozpadu od nacisków. Ma to związek nie

wartości dezintegratora w aspirynie, co nie rzutuje na inne przypadki.

tylko z dużym żelowaniem, ale także z dużą spoistością kroskarmelozy, która prawdopodobnie spaja cząstki aspiryny. Ten przypadek warto

POLYPLASDONE ULTRA Jak widać (rys. 1), jest tendencja do wydłużania czasu rozpadu w formulacji z mannitolem, ale tego fragmentu wykresu już tym razem nie

3/2011

zbadać dokładniej w przyszłości, przyglądając się jakim działaniem można poprawić twardość tabletki: czy zwiększając udział kroskarmelozy i zmniejszając naciski, czy odwrotnie.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

26 | produkcja

Rys. 5. Substancja całkowicie nieprzydatna w formulacji z mannitolem, pokazuje lepsze działanie rozsadzające dla aspiryny. Tabletka rozpada się tylko wtedy, gdy duże cząstki aspiryny są w stanie rozdzielić gęsty żel

Perfectamyl D6 PH Także mamy do czynienia z wydłużaniem czasów rozpadu (rys. 3), ale

w formulacji nierozpuszczalnej. Przyczyna wydaje się oczywista: w przypadku mannitolu, wytworzony żel dyfunduje do rozpuszczonych ziaren

też tylko dla mannitolu, dla którego składnik ten można potraktować jako

substancji bazowej, czyli łączy się dość trwale, co stwarza barierę dla

nieprzydatny, gdyż udział 20-procentowy z pewnością osłabi tabletkę,

wody. Zaś ziarna aspiryny, gładkie na powierzchni, najprawdopodobniej nie

przy czym czasy rozpadu i tak pozostaną stosunkowo długie. Dla aspiryny

łączą się z owym żelem, lecz go rozdzielają. A jest to żel gęsty, praktycznie

Perfectamyl okazuje się być bardzo dobrym dezintegratorem, co ilustruje

nierozpuszczalny w wodzie. Jednak przedział skuteczności PREJEL-u dla

wykres prawy, nie wymagający komentarza. Ten przykład bardzo dobrze

aspiryny jest bardzo wąski, czego się spodziewano i co widać na wykresie.

obrazuje ocenę przydatności dezintegratora w zależności od formulacji, w jakiej został użyty.

STARCH 1500 Ponowny przypadek (rys. 6), gdy składnik trudny do zaakceptowania

Vivastar P Szkody, jakie można wyrządzić stosując dezintegrator w ilościach

jako dezintegrator dla formulacji rozpuszczalnej, okazuje się znakomity dla nierozpuszczalnej. Podczas badań (wykres prawy) szukano ekstremum,

dowolnych, zostały opisane w poprzedniej części. Tu zaś (rys. 4) pominięto

mając pozytywne wyniki w przedziale 5 – 10% zawartości. Zbadano dla

fragmenty wykresu, schodzące w dół do wartości prawie „minus

zawartości 7%, a następnie jeszcze 6%. Tu właśnie uzyskano najkrótszy

600%”. Gwoli ścisłości trzeba zauważyć, że tak minimalnych zawartości

rozpad i to niezależne od wartości sił. Tabletka aspiryny zawierającej 7%

dezintegratora – w pobliżu 0,05% - po prostu się nie stosuje, ale o skutkach

skrobi Starch 1500 rozpada się w kilkanaście sekund. Dalsze zwiększanie

warto wiedzieć. Na uwagę zasługuje wyraźne ekstremum dla wartości 1%,

udziału skrobi – pogarsza nieco rozpad (wyraźne żelowanie), uzależniając

występujące w przypadku aspiryny. Widać też, że zwiększanie zawartości

go od wielkości sił prasowania.

ponad 2% skutkuje nieznacznym wprawdzie, ale wydłużaniem czasu rozpadu i to dla każdej z zastosowanych sił nacisku. Znamienny jest fakt, że np. dla siły 40kN wydłużenie to jest mniejsze, niż dla siły 20kN.

PRIMOJEL Użycie tego składnika wraz z kroskarmelozą, i to w dużych ilościach, było powodem klęski pewnej formulacji, która na nieszczęście została

PREJEL PA5 PH Bardzo ciekawy przypadek (rys. 5). Substancja zupełnie nieskuteczna dla formulacji rozpuszczalnej w wodzie, okazuje się możliwa do użycia

3/2011

przekazana przez naukowców do przemysłu. Przyklad ten był już publikowany jako przestroga, jak nie powinno się projektować formulacji. Zawinił oczywiście brak badań. Na tym rysunku (rys. 7) widać, że jest

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

produkcja | 27 to substancja wymagająca rozwagi w stosowaniu. Użyta w formulacji

w laboratoryjnych – od ilości substancji w matrycy, co znakomicie

rozpuszczalnej, stwarza zagrożenie wydłużenia czasu rozpadu, przy czym

upraszcza wszelkie próby. Mnogość spostrzeżeń, także tych nie

dość interesująco wygląda zależność rozpadu od małych nacisków.

zapisanych w niniejszym krótkim artykule, sprawia że bardziej realne

Dla mannitolu nie jest to najlepszy wybór, ale już dla aspiryny – owszem.

stają się optymalizacje formulacji, zarówno tych istniejących, jak

Co więcej, jest to najskuteczniejsza opcja ze wszystkich tu rozważanych.

i projektowanych od podstaw. Autorowi znanych jest wiele przypadków

Zaledwie 2% tego składnika wystarczy, żeby tabletka aspiryny rozpadła

niepotrzebnego komplikowania procesu i ponoszenia zbędnych kosztów.

się momentalnie, a do tego – nie ma niebezpieczeństwa przedawkowania.

Ostatni, ubiegłoroczny, polegał na tym że technolodzy stosowali

Jednak zejście poniżej 1,5% może spowodować małą skuteczność, co

mokrą obróbkę do produktu mającego dobrą spoistość na sucho

pokazano w powiększeniu 10:1. Praktycznie brak jest zależności czasu

o czym nie wiedziano. Rzecz dotyczy dezintegratorów, bo rozważano

rozpadu od sił formujących tabletkę. Przykład powyższy potwierdza

ich zastosowanie w celu skrócenia czasu rozpadu. Tyle, że wcześniej

słuszność wprowadzenia drugiej substancji bazowej w trakcie badań.

ten czas wydłużono na własne życzenie, stosując na mokro klej, bo...

Podkreślić jednak należy, że zapis ten dotyczy konkretnej aspiryny,

wszyscy tak robią. Wystarczyło tylko wyeliminowanie wody i danie

znanej z wyglądu zewnętrznego, z analizy sitowej i z całej dokładnej

kleju w postaci suchej, żeby wyeliminować także granulator i suszarnię

charakterystyki mechanicznej, co pokazano w części poprzedniej.

oraz skrócić rozpad z kilkunastu minut do kilku. Przy okazji poprawiła

Ta właśnie aspiryna, produkcji indyjskiej, tabletkuje się bardzo dobrze

się jakość tabletek, które wcześniej musiano wykonywać celowo

z zawartością zaledwie 0,05% stearynianu magnezu i rozpada się

słabsze, co wymagało tzw. tabletkowania do stałej porowatości, czyli

znakomicie, mając w swym składzie 2% Primojelu. Nie powinno się tych

ze stałymi naciskami. To tylko jeden z przykładów zastosowania badań

danych uogólniać na inne aspiryny, nie wykonując wcześniej badań

mechanicznych w odniesieniu do substancji farmaceutycznych. Ich

podobnych do niniejszych. Oczywiście mowa tu wyłącznie o tabletkowaniu

konsekwentne stosowanie prowadzi do umożliwienia tabletkowania

bezpośrednim, czyli bez mokrej granulacji.

bezpośredniego w tych przypadkach, w których dotychczas wydawało

Substancji rozsadzających jest bardzo wiele, te zaś obrano jako

się to niemożliwe. Stosowanie badań mechanicznych ma dwojaki cel.

przykład do badań. Niektóre z nich są obecne na rynku już pod

Po pierwsze: doprowadzić do opracowania technologii bezpośredniej,

zmienionymi nazwami, tym niemniej metodyka prac badawczych

w czym główną rolę pełni optymalizacja składu i rozeznanie możliwości

cały czas pozostaje aktualna. Na uwagę zasługuje fakt zastosowania

dostaw. Po drugie: kontrolować zakupy, rozszerzając specyfikacje

nacisków nie zależących – jak w maszynach rotacyjnych, także

produktów o kryteria mechaniczne obok chemicznych.

Rys. 6. Skrobia użyta jako dezintegrator, o wiele łatwiej radzi sobie z aspiryną, niż z mannitolem, gdzie przy zawartości 5% wyraźnie wydłuża czas rozpadu

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

28 | produkcja

Rys. 7. Primojel bardzo różnie skutkuje w różnych przypadkach. Raczej mało przydatny w formulacji z mannitolem, jest bardzo skuteczny dla aspiryny, ale konieczne jest dokładne wyznaczenie optymalnej ilości

Na zakończenie, należy wspomnieć o wykonanej próbie zmniejszenia

Jak wiadomo, zastosowanie metod suchych w miejsce mokrej granulacji

wielkości ziaren w testowanej formulacji z dezintegratorem. Testowi

daje producentowi tabletek ogromne korzyści, ale niekiedy obfituje

poddano aspirynę z niewielką zawartością dezintegratora, taką że tabletki

w problemy które odstraszają od porzucenia tradycyjnych, drogich metod

rozpadały się już w 30 sekundzie na kawałki, po czym dopiero każdy

obróbki. Są jednak sposoby na pokonywanie tych problemów, a to otwiera

z nich rozpadał się indywidualnie, jak w opisanym już „problemie ostatniej

drogę do lepszych i tańszych technologii. Warto uświadomić sobie że

cząstki”. Następnie zmniejszono ziarna mniej-więcej o połowę, metodą

proces tabletkowania, niezależnie od specyficznej „otoczki” nadanej mu

umiarkowanego rozdrobnienia w moździerzu. Tabletki otrzymane z takiej

przez farmaceutów i obowiązujące przepisy, wciąż jest procesem na

formulacji przestały się już rozpadać, nie wykazując żadnej reakcji na

wskroś mechanicznym i takim pozostanie.

wodę. W podsumowaniu, zapiszmy dwie porady, jako wnioski: Skuteczna ilość dezintegratora zależy nie tylko od rodzaju pozostałych

Atrakcyjne, nie do końca poznane właściwości mechaniczne substancji farmaceutycznych są wciąż jeszcze „do wzięcia”, byle je umiejętnie

składników (upraszczając: od ich rozpuszczalności w wodzie, lub braku

wydobyć i zastosować. Nikt nie zrobi tego lepiej, niż współpracujący

takowej) ale także - podobnie jak w przypadku substancji poślizgowych

z farmaceutą mechanik. Osoby chcące takiej współpracy mogą

- od wielkości cząstek. Oznacza to, że w przypadku zmiany uziarnienia

wykorzystać wspólną, zawiązaną właśnie inicjatywę firm Farmacom

substancji (np. inny dostawca, inna seria itp.) może dojść do zmiany czasu

i Farmaserwis, polegającą na systematyczny dostarczaniu Państwu

rozpadu tabletki, mimo że wszystkie inne parametry (np. naciski) pozostają

aktualnych wyników badań substancji farmaceutycznych (API i

niezmienione.

pomocniczych) obecnych na rynku, w postaci ich charakterystyk

W przypadku stwierdzenia zależności czasu rozpadu od nacisków,

mechanicznych, określających wprost przydatność do tabletkowania,

co powinno nastąpić już na etapie projektwania formulacji, należy już

zwłaszcza bezpośredniego. Wieloletnia praktyka wykazała, że są to

od samego początku optymalizować te parametry, rozważając czy

częstokroć informacje o charakterze strategicznym, mające status

zastosowanie wybranych nacisków jest możliwe. Oczywiście niebagatelną

najbardziej tajnych i chronionych, gdyż od nich zależą niekiedy losy całych

rolę pełni tu średnica i kształt tabletki, jako parametry określające

firm. Propozycję współpracy zamieszczono poza artykułem.

wytrzymałość stempli na naciski. Przedstawiona w 3-ch częściach seria badań dotyczy zaledwie wąskiego zagadnienia, które wśród farmaceutów raczej rzadko uchodzi za temat trudny. O wiele ciekawsze, ale i trudniejsze, są kwestie związane ze spoistością i poszukiwaniami możliwości tabletkowania bezpośredniego.

3/2011

Korzystając z uprzejmości Redakcji, autor ma przyjemność zaprosić na prowadzone przez siebie szkolenie Analiza mechaniczna formulacji przeznaczonych do tabletkowania, planowane na dzień 28 września (środa) w Warszawie. Szczegółowe informacje, program, zgłoszenia: www.polfarmed.pl

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

30 | produkcja

Nowe rozwiązania dla technologii FAIMS Ewa Korbiel, Kornelia Golik Irtech

Technologia FAIMS jest nową odmianą technologii IMS pozwalającą na separację jonów w warunkach atmosferycznych (ciśnienie, temperatura). Jest to technologia szybsza i pozwalająca na dokładne analizy jakościowe i ilościowe, również w aplikacjach wymagających wyników w czasie rzeczywistym. W niniejszym artykule zostanie przedstawiona ogólna zasada technologii FAIMS oraz najnowsze rozwiązania w miniaturyzacji detektorów do spektrometrów działających w oparciu o tę technikę. Technologia FAIMS FAIMS (Field Asymmetri Ion Mobility Spectrometry) jest nową technologią pozwalającą na separację jonów w fazie gazowej pod

Proporcjonalność ta znacząco zmienia się w silnym polu elektrycznym i wyraźnie wpływa na różne substancje , co pozwala na separację jonów względem siebie.

ciśnieniem atmosferycznym (760 Tr- 1,013 Bar) i temperaturze pokojowej. FAIMS może funkcjonować w szerokim zakresie ciśnień (powyżej 1500 Tr – 2 Bar) oraz w wysokich oraz niskich temperaturach.

W silnym polu elektrycznym jony są rozdzielane ze względu na swoje właściwości. Każdy jon posiada swoją charakterystyczną ruchliwość co jest niezwykle istotne w słabych polach elektrycznych. Zakres

Technologia FAIMS wymaga trzech podstawowych warunków:

tego odchylenia jest kluczem podczas separacji jonów w FAIMS. Pole

• Wymagane jest silne pole elektryczne, zazwyczaj około 10 000

elektryczne pomiędzy dwoma elektrodami oscyluje pomiędzy wysokim

volt/cm. • Pole elektryczne wytwarzane jest między dwoma płaszczyznami

napięciem na jednym biegunie a niskim napięciem na drugim biegunie. Termin „asymetryczne” w nazwie technologii (High Field Asymmetric

oddalonymi od siebie w odległości 2 mm. Pole elektryczne musi być

Waveform Ion Mobility Spectrometry) odnosi się do faktu, iż kształt fali

asymetryczne, co oznacza że musi występować znaczna różnica

silnego pola ma znacząco krótszy okres i większą wartość niż przeciwny

pomiędzy wartościami napięcia.

w słabszym polu (rys 1).

• Technologia bazuje na ruchliwości jonów, co oznacza, że pole

Wynikiem tego jest migracja jonów w fazie gazowej wzdłuż jednej

elektrycznej jest używane do przyspieszania cząstek w gazie,

elektrody w czasie cyklu o wysokim napięciu i wzdłuż drugiej elektrody

którego gęstość pozwala cząstkom na szybkie osiągnięcie prędkości

w czasie cyklu o niskim napięciu. Dystans jaki jony przebędą podczas

granicznej. Prędkość ta jest proporcjonalna do siły pola elektrycznego.

przelotu ściśle zależy od ich mobilności w danych warunkach. Dzięki temu tylko określone jony nie ulegną kolizji z elektrodami lub innymi jonami i przejdą dalej w kierunku spektrometru mas (Rys 2.). Dodatkowy parametr, potencjał prądu stałego odniesiony przypisanego do elektrody pozwala użytkownikowi na “dostrojenie” urządzenia FAIMS i wyboru, które typy jonów mają być odfiltrowane, a które mają przejść do spektrometru mas. FAIMS jest pierwszą na świecie technologią wykorzystującą skupianie jonów w warunkach ciśnienia atmosferycznego. Koncentracja jonów oznacza zwiększanie ich gęstości, analogicznie do światła skupianego przez soczewkę. Innymi słowy jony są coraz bardziej zbliżane do siebie wraz z upływem czasu. „Chmura” jonów jest kompresowana (skupiana)

Rys. 1. Przykład asymetrycznego kształtu fali

3/2011

w danej objętości. Podczas tego procesu mamy do czynienia z dwoma siłami przeciwnymi, dążącymi do ponownego rozszerzenia „chmury”:

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Rys. 2. Oscylacja jonów pomiędzy elektrodami

oddziaływanie pomiędzy poszczególnymi jonami oraz dyfuzja. W technologii FAIMS obie te siły są pokonywane i jony są zbliżane do siebie, dzięki temu wzrasta gęstość jonowa (ilość jonów na jednostkę objętości). Nie ma innych sposobów na kompresję jonów pod ciśnieniem atmosferycznym. W próżni urządzenia typu kwadrupole czy pułapki jonowe są w stanie dokonać kompresji, jednak urządzenia te nie sprawdzają się w wyższych ciśnieniach.

Nowoczesne rozwiązania technologiczne Obecnie główny nacisk kładzie się na miniaturyzację urządzeń. Zarówno w laboratoriach jak i w zakładach przemysłowych oszczędność miejsca i powierzchni jest krytyczna ze względy na szereg urządzeń

napędzające pole elektryczne, które pomaga „przepchnąć” jony pomiędzy

i aparatury, które muszę być dostępne dla operatora. Rozwiązaniem

elektrodami. Dzięki temu można zredukować pobór mocy spektrometru

tego problemu w przypadku spektrometrów FAIMS może być mikroczip

około 1000-krotnie. Pozwoliło to na skonstruowanie przenośnych

rozmiarów monety, z możliwością szybkiego wykrywania gamy zagrożeń

i zasilanych bateryjnie spektrometrów działających w oparciu o technologię

przy niskich stężeniach (ppb). Sercem chipu jest krzemowy czujnik,

FAIMS. Następnie jony wcześniej określone przez metodę analityczną

który można zaprogramować do wykrywania wielu gazowych substancji

są oddzielane od pozostałych składników mieszaniny i przechodzą

chemicznych.

przez elektrody, a następnie są analizowane. Najbardziej popularnym rozwiązaniem jest wbudowanie pojedynczej szczeliny filtrującej. Wymaga to zastosowania bardzo wysokiego napięcia oraz znacznie redukuje czułość aparatu. Najnowocześniejsze systemy posiadają wbudowaną serię filtrów połączonych równolegle między sobą. To powoduje, iż w tego typu urządzeniach czułość jest znacząco wyższa co skutkuje możliwością oznaczania substancji o bardzo małych stężeniach. Konieczne jest podgrzewanie sensorów FAIMS, aby zapobiec szkodliwym efektom podczas zmian środowiska zewnętrznego, zminimalizować czas potrzebny na oczyszczanie, a także zwiększyć czułość detekcji „przywierających” cząsteczek jak np. materiały wybuchowe. Konwencjonalne rozwiązania konstrukcyjne zużywają bardzo dużą ilość energii i nie pozwalają na

Podstawowym problemem wykrywania jest identyfikacja złożonych

zastosowanie w mobilnych spektrometrach. Nowoczesne spektrometry

mieszanin. Czujnik działa jak programowalny filtr, który oddziela i

wykorzystują naturalną temperaturę powstającą podczas analizy. Dzięki

identyfikuje molekuły zgodnie z ich mobilnością. Mieszanina w postaci

zastosowaniu sensorów małych rozmiarów, nagrzewają się one bardzo

gazu po wejściu do detektora zostaje zjonizowana. Powstają jony,

szybko i nie wymagają dużego nakładu energetycznego.

które wędrują w polu elektrycznym. Następnie są one pompowane do czujnika za pomocą specjalnie wytworzonego pola elektrycznego. Czujnik filtruje mieszaninę i pozwala na przejście tylko tym jonom, które

Podsumowanie Technologia FAIMS znajduje szereg zastosowań zarówno w przemyśle

zostały wcześniej określone w metodzie analitycznej przez operatora.

jak i w laboratoriach naukowych. Nowoczesne spektrometry są coraz

Następnie jony są przepychane pomiędzy elektrodami. Najbardziej

mniejszych rozmiarów co pozwala na wykorzystanie tego typu technologii

popularnym zastosowaniem technologicznym dla tego procesu są

bezpośrednio w dziale produkcyjnym lub w magazynach (monitorowanie

pompy mechaniczne, jednak tego typu rozwiązanie wymaga dużego

świeżości produktów żywnościowych). Niewielkie ograniczenia

zapotrzebowania na energię oraz powodują iż spektrometry są ciężkie

technologii pozwalają na jej wykorzystanie praktycznie w każdej dziedzinie

i masywne. Obecnie w nowoczesnych spektrometrach stosuje się

naukowej.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

32 | produkcja

Postaw na jakość kodu kreskowego Tomasz Dragan HIT - Kody Kreskowe

Jakość kodów kreskowych i kodów 2D to coraz częściej być albo nie być dla dostawców. Wśród kilku sposobów jej zapewnienia, najskuteczniejszą drogą jest ich weryfikacja przy użyciu sprzętu specjalnie do tego celu zaprojektowanego.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

produkcja | 33

Z pozoru może się wydawać, że skutki wynikające z błędnego odczytu kodów nie spełniających wymagań to problem marginalny. Jednak badania przeprowadzone przez Instytut Logistyki i Magazynowania (ILiM) wykazują odmienne wnioski. W 2007 r. około 35% kodów nie spełniało standardów, a 2-3,5% było całkowicie nieczytelnych. Średni czas odczytu kodu kreskowego z opakowania produktu przy stanowisku kasowym to 2,6 s (przy minimalnym, niewiele dłuższym od sekundy), podczas gdy czas ręcznego wprowadzania numeru przy wadliwym kodzie to 6,1 s. Daje to średnie straty czasu pracy w systemie 24/7 na poziomie 10 godzin na dobę, czyli 130 dni w roku! A są to tylko straty powstałe przy odczytywaniu kodu. Biorąc pod uwagę straty czasu i powstałe koszty z powodu braku możliwości odczytu kodów podczas m. in. zwrotu dostawy od klienta na nasz koszt lub opóźnienia w łańcuchu dostaw na etapie wydania i przyjęcia towaru, straty są jeszcze większe. Niektórzy wzbraniają się przed inwestowaniem w kontrolę jakości

kreskowego już w procesie produkcji i etykietowania. Odpowiednią jakość kodów na każdej etykiecie w trakcie procesu produkcyjnego zapewni

nadruku kodów twierdząc, że skoro ich czytnik kodów jest w stanie

nam weryfikator on-line. Specjalne oprogramowanie w takim rozwiązaniu

odczytać kod, to znaczy że jakość kodu jest właściwa. Nic bardziej

pozwala automatyczne zatrzymać wydruk i aplikację etykiet w procesie

mylnego, takie rozwiązanie gwarantuje jedynie poprawne odczytanie kodu

technologicznym od razu w momencie wykrycia niezgodności ze

przez ten konkretny czytnik. Natomiast sprzętem gwarantującym odczyt

standardem jakościowym kodów. Weryfikowane są także wszystkie druki

kodów przez dowolny czytnik jest weryfikatory kodów kreskowych, który

zlecone np. ulotki farmaceutyczne z kodami kreskowymi czy opakowania.

sprawdzi parametry wydruku i ich zgodność z normami ISO. Zgodność

Bardzo istotnym elementem jest szybka możliwość zlokalizowania

zapisanych danych w kodzie kreskowym w branży farmaceutycznej

wadliwego kodu kreskowego i błędnego druku, tak aby można było go

jest szczególnie istotnym elementem. Z tego względu producenci leków

jak najszybciej zastąpić poprawnym. Nieścisłość w numeracji i zawartości

bardzo często sięgają po rozwiązania weryfikujące jakość nadruku kodu

danych w etykietach może prowadzić do niezgodności zarówno

w systemie producenta jak i w późniejszej dystrybucji. Z tego względu szczególnie branża farmaceutyczna sięga po rozwiązania, które weryfikują jakość odczytu kodów kreskowych on-line. Dodatkowo, zapisana historia odczytów w oprogramowaniu dostarczanym razem z weryfikatorem pozwala na archiwizację danych dotyczących raportów odczytów jakości kodów i umożliwia szybkie wyszukiwanie informacji o zrealizowanych pomiarach jakości kodów kreskowych.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

34 | produkcja

Retrofitting oprzyrządowania Izolacja różnych procesów produkcyjnych Alan E. George

Wdrożenie nowych technologii lub funkcji z wykorzystaniem istniejących instalacji daje mniejszy czas przestoju i minimalizuje ingerencję w proces produkcyjny.

Dzisiejszy rynek i ogólne tendencje ekonomiczne powodują, że kadra

Retrofitting sprzętu procesowego jest kluczowym elementem strategii

zarządzająca w przemyśle farmaceutycznym i biofarmaceutycznym

produkcyjnej.

odczuwa większą niż kiedykolwiek presję. Na pytanie: „Co spędza wam

Niniejszy artykuł stanowi przegląd różnych nowatorskich rozwiązań

sen z powiek?” odpowiadano między innymi:

i pokazuje inspirujące podejście do niestandardowych wdrożeń.

• „Potrzebuję rozwinąć nowy produkt, a harmonogram jest zbyt krótki,

Pozwala również przyjrzeć się sprawdzonej technologii, dzięki której

bym mógł pozwolić sobie na długi czas wprowadzenia nowego sprzętu

można obniżyć całkowity koszt posiadania w wypadku procesów

procesowego”

izolowanych.

• „Musimy oszczędzać i dlatego nie mogę dostać środków na dodawanie nowych procesów” • „Mamy wysoce wydajny, wypróbowany sprzęt, ale postawiono

Na czym polega to podejście? Retrofitting to dodawanie nowej technologii lub funkcjonalności do

nas przed nowym wyzwaniem: produkcją wysoce reaktywnych,

starego systemu. Ta dość ogólna definicja odnosi się również do sprzętu

niebezpiecznych substancji”

i wyposażenia procesowego.

• „Analiza finansowa działań naszej firmy pokazuje, że nie możemy

Głównym celem jest wdrożenie sprawdzonych technologii izolacyjnych

nadal ponosić kosztów inwestycyjnych i amortyzacyjnych związanych

w taki sposób, by zminimalizować negatywny wpływ na produkcję,

z nowymi obiektami lub drogim sprzętem izolującym”.

a jednocześnie zoptymalizować zyski. Negatywne aspekty wdrożenia udaje się przekuć w pozytywy dzięki między innymi: minimalizacji czasu

Przy tego typu wyzwaniach użycie innowacyjnych technologii staje

przestoju, zmniejszeniu złego wpływu na proces produkcyjny, czy

się niezbędne, jeśli chcemy osiągnąć izolację wysoce niebezpiecznych

znaczącej redukcji kosztów inwestycji (jak również późniejszych kosztów

substancji oraz przestrzegać Dobrych Praktyk Wytwarzania (GMP).

amortyzacji).

Alan E. George jest managerem linii produktów farmaceutycznych w dziale systemów izolacji firmy ILC Dover. Przez ostatnie 12 lat aktywnie brał udział w rozwijaniu systemów izolacji elastycznej dla różnego rodzaju sprzętu procesowego, bezpośrednio współpracując z producentami branży farmaceutycznej oraz inżynierami ILC Dover. Projektowane przez jego zespół systemy są produkowane przez ILC na potrzeby produkcji substancji czynnych. W ciągu 28 lat współpracy z ILC George zajmował się projektowaniem, kierowaniem programami, a także wprowadzaniem nowych produktów dla Departamentu Obrony USA oraz odbiorców komercyjnych wymagających dużej niezawodności – podobnie jak dzisiejszy przemysł farmaceutyczny. Wdrażane przez niego projekty opierają się na technologiach rozwiniętych podczas współpracy ILC z NASA. Technologie te stosowano przy produkcji wszystkich skafandrów używanych od czasów, gdy Neil Armstrong wykonał pierwszy krok na Księżycu, a także przy produkcji powłok aerostatów (w tym sterowców) i poduszek powietrznych wykorzystywanych przy lądowaniu sondy Mars Pathfinder.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

35 Dodatkową maksymalizację zysków osiąga się dzięki umożliwieniu produkcji aktywnych, niebezpiecznych składników farmaceutycznych (API) z wykorzystaniem — jeśli to konieczne — istniejących instalacji, a przy tym w

fragment takiego schematu dotyczącego projektów realizowanych przez różnych producentów farmaceutycznych. Rysunek 2 na tym schemacie pokazuje instalację, w której materiały do

zgodzie z istniejącymi przepisami i przy zmniejszonej potrzebie czyszczenia

produkcji są przepakowywane z beczki do 700-litrowego DoverPac-a. W

i walidacji czyszczenia. Ponadto polepsza się prędkość wprowadzenia

tym przykładzie widać izolowany transfer substancji. Ważenie osiągnięto

produktu na rynek, a wszystko to przy nanogramowym poziomie izolacji.

przez instalację systemu z wagą pod paletą (nie pokazane na ilustracji).

Izolacja elastyczna to, w uproszczeniu, zastosowanie folii i powłok

Przykład ten pokazuje ciągły, izolowany transfer realizowany w

zintegrowanych z wyposażeniem procesowym za pomocą cylindrów, ram i

magazynie firmy BNL Limited w Dublinie (Irlandia). Etap przepakowywania

kołnierzy. Tego typu system składa się z wymiennych elementów i pozwala

jest wielokrotnie powtarzany na potrzeby końcowego klienta z branży

na transfer oraz przechowywanie produktu.

farmaceutycznej.

Systemy izolacji elastycznej znalazły zastosowanie w różnych

Jedyna zmiana w zakładzie polegała na elastycznym odizolowaniu

procesach. Kluczem do udanego wdrożenia jest rozważenie wymagań

wydzielonego obszaru w magazynie. Instalację wykonała firma

procesowych i zaprojektowanie rozwiązania wykorzystującego istniejący

Containment Service Providers, irlandzki dostawca rozwiązań izolacyjnych.

sprzęt i instalacje.

W przykładzie tym opakowania DoverPac są transportowane do

Najważniejsze decyzje skupiają się wokół następujących kwestii:

producenta, który rozładowuje je bezpośrednio do reaktora.

• Izolować cały element czy oddzielić część mechaniczną i procesową • Stosować izolację tylko wtedy, gdy jest niezbędna — co zależy od produkowanego związku

Na rysunku 3 pokazano załadowanie reaktora bezpośrednio z beczek, przeprowadzane u innego producenta. W tym wypadku otrzymane materiały mogą być od razu użyte w produkcji. Beczki z magazynu są

• Rozważyć wymagany poziom izolacji

przekazywane bezpośrednio do reaktora. Retrofitting wymagał jedynie

• Minimalizować drogie modyfikacje obiektu

zainstalowania cylindra wlotowego na istniejącym zaworze reaktora.

Masowa produkcja farmaceutyczna Jednym ze sposobów oceny możliwości zastosowania retrofittingu jest rozpoczęcie od analizy schematu blokowego procesu. Rysunek 1 ukazuje

Dostarczone materiały (beczki, worki, pudła) Rys. 2. Transfer z beczek do worków DoverPac Gotowe do produkcji?

Tak

Przekazanie do produkcji

Nie

Przekazanie do ważenia

Załadunek do reaktora

Rys. 3. Rys. 1. Fragment schematu produkcji farmaceutycznej

e-w ydanie do pobrania na:

System transferu beczek do załadunku reaktorów

Przetwarzanie i przepompowanie masy do osuszacza

www.farmacom.com.pl

3/2011

36 | produkcja Odbiór materiałów

API

Substancje pomocnicze

Czy konieczne jest rozdrabnianie?

Czy konieczne jest ważenie lub izolowany transfer?

Rys. 5. System izolacji młyna

Tak

Nie

Tak

Nie

Rys. 6. Izolacja mieszalnika

WażeMłyn

Produkcja

nie lub transfer

Transfer

Mieszalnik

Rys. 7. Transfer

Tabletkarka i odpylacz

Rys. 4. Tabletkarka

Schemat procesu produkcji OSD

Transfer

Powlekarka

Transfer

Pakowanie

Rys. 8. Powlekarka laboratoryjna LCM firmy O’Hara Technologiess

Rysunek 5 i 8 to typowe przykłady izolacji jedynie wyposażenia procesowego. Na rysunku 5 przedstawiono izolację młyna zrealizowaną z użyciem systemu DoverPac. Wspomniany sprzęt był wypożyczony od firmy Quadro. Prosta zmiana sprzętu oraz zmiana w użyciu istniejącej śluzy pozwoliły osiągnąć nanogramowy poziom izolacji, i to nawet podczas operacji wymiany

Produkcja doustnych form suchych (OSD) Retrofitting można skutecznie stosować również w produkcji doustnych

elementów ekranujących.1 Na rysunku 8 pokazano elastyczną izolację powlekarki firmy O’Hara.

form suchych. Możliwości jest wiele — od transferu materiałów do

Rozwiązanie to zostało niedawno zakupione przez międzynarodową

produkcji po pakowanie gotowych produktów. Rysunek 4 przedstawia

firmę farmaceutyczną do procesów laboratoryjnych. Retrofitting jest tu

niektóre z tych typowych etapów procesu wytwórczego oraz decyzje,

zastosowany w nowatorski sposób. Potrzebowano nowego urządzenia,

które należy podjąć. Również tutaj typowe przykłady rozwiązań

ale firma mogła obniżyć koszty dzięki modyfikacji istniejącego sprzętu.

zastosowanych u klientów przedstawiono na rysunkach (od 5 do 8).

Producent powlekarki dodał do niej kołnierze, umożliwiając izolację

Co ciekawe, zilustrowano tu możliwość wyboru pomiędzy oddzieleniem obszaru procesowego od technicznego oraz izolowaniem całego zespołu. Izolacja jedynie obszaru procesowego jest metodą preferowaną, między

procesu wtedy, gdy jest to niezbędne i przeprowadzenie procesu według istniejących procedur, gdy izolacja nie jest wymagana. Rysunki 6 i 7 przedstawiają części całego ciągu technologicznego

innymi ze względu na czyszczenie oraz podwyższoną temperaturę.

przystosowanego do izolacji. Ukazane etapy procesu wymagały izolacji

Czasem jednak istniejąca instalacja pozwala jedynie na izolację całości.

całych dużych elementów systemu, co wynikało z rozmiarów i konstrukcji

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

produkcja | 37 istniejącego, starszego wyposażenia. Ponieważ chodziło o produkcję laboratoryjną, sprzęt działał przez krótki czas, a potem następowała zmiana. Dzięki temu nie trzeba się było przejmować niebezpieczeństwem wzrostu temperatury. Izolacja została zintegrowana ze stalowymi stołami i korytami zbudowanymi na potrzeby instalacji, dzięki czemu dodatkowe wyposażenie może być podłączane bezpośrednio do systemu, bez potrzeby dodatkowej izolacji. Warto podkreślić, że w żadnej z tych instalacji nie były potrzebne modyfikacje fabryki.

Produkcja biofarmaceutyczna Produkty jednorazowe są chętnie używane w branży biofarmaceutycznej. Dotyczy to również zastosowań podczas przygotowania mediów i buforów oraz liofilizacji. Coraz częstsze jest również użycie urządzeń do transferu proszków w obrębie nowego lub istniejącego sprzętu używanego w procesach preparacji buforów. Rysunek 9 przedstawia jeden z etapów testów FAT przeprowadzonych w METO Corporation — test operacji przekazania do ważenia. Ponieważ testy wypadły pomyślnie, aktualnie trwa instalacja sprzętu.

Rys. 9. Rozładunek do DoverPaca SF przechodzi testy odbioru fabrycznego (FAT)

Ponieważ wspomniane przekazanie do ważenia było procesem o ściśle kontrolowanej dokładności, rama nośna oraz waga musiały być odseparowane od inwertera beczek. Na rysunku 10 pokazano jak można to uzyskać z wykorzystaniem elastycznego rękawa oraz kołnierza sanitarnego.

Co daje retrofitting izolacją elastyczną? W niniejszym artykule udowodniliśmy, że retrofitting systemami izolacji elastycznej może być stosowany w wielu procesach produkcyjnych, w tym w masowej produkcji farmaceutycznej, a także w produkcji suchych form doustnych i w branży biofarmaceutycznej. Omówione procesy obejmują transfer materiałów w beczkach, załadunek do reaktora, transfer do ważenia oraz użycie młynów, mieszalników, tabletkarek i powlekarek. Podczas rozważania możliwości zastosowania technologii izolacyjnych należy wziąć pod uwagę korzyści ekonomiczne oraz inne korzyści wynikające z efektywności. W tabeli poniżej wyliczono cechy i zalety systemów izolacji elastycznej. Biorąc pod uwagę aktualną sytuację ekonomiczną, trudno przecenić korzyści związane z „lekkością” tych rozwiązań. Ważne są tu takie zalety jak redukcja kosztów inwestycyjnych oraz

Rys. 10. Kołnierz separujący transfer

Bibliografia 1. Brady, V. “Performance Verification Testing of an ILC Dover, LP Mill

możliwość szybkiego przystosowania sprzętu do nowych funkcji, np.

Containment System for Underdrive Style Comills using Surrogate Air

przetwarzania substancji API.

and Wipe Sampling with Lactose Monohydrate.”

Cechy

Korzyści

Walidowana technologia izolacyjna

Izolacja na poziomie nanogramowym lub wymaganym przez aktualne GMP

Przeźroczysta folia

Widoczność ułatwia obsługę

System pasywny

Nie wpływa na kwalifikację ATEX i EX (Unia Europejska)

Materiały elastyczne

Maksymalizacja ergonomii

Jednorazowe komponenty

Minimalizacja konieczności czyszczenia i walidacji czyszczenia Niskie koszty inwestycyjne i operacyjne Szybkie wdrożenie

Wydajna konstrukcja

Wsparcie wielu etapów produkcji

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

38 | logistyka

Zimny łańcuch dostaw Anna Słaboń Dyrektor ds. kluczowych klientów Pharmalink Sp. z o.o. www.pharmalink.pl

Mówiąc zimny łańcuch dostaw mamy na myśli transport w temperaturze od 2 do 8°C dla produktów wrażliwych, termolabilnych. Pojęcie to jest dość często używane w branży farmaceutycznej jednak dla każdego może oznaczać inną formę dystrybucji.

Najczęściej stosowana formą, jest transport z zastosowaniem izoboksów

w sposób udokumentowany i zgodny z założeniami, że procedury, procesy,

styropianowych, które mają zapewnić odpowiednią temperaturę leku

urządzenia, materiały, czynności i systemy rzeczywiście prowadzą do

podczas przewozu. Jest to chyba najstarsza forma, która obecnie jest

zaplanowanych wyników. Tym samym musimy stworzyć odpowiednie

wypierana na rzecz innych nowszych rozwiązań. Często forma ta jest

warunki, które pozwolą nam stwierdzić, czy dane opakowanie faktycznie

błędnie kojarzona z najniższym kosztem związanym z przygotowaniem

pozwoli nam na utrzymanie właściwych warunków temperaturowych

produktów do wysyłki.

przez określony czas. Należy zweryfikować rozkład temperatur wewnątrz pojemnika w przypadku podwyższonej lub obniżonej temperatury

Co zatem musimy posiadać, aby przygotować odpowiednio wysyłkę w takiej formie? Należy, dokonać wyboru odpowiedniej jakości pojemników

otoczenia, czyli innej od założonej. Oczywiście oprócz samego pojemnika izotermicznego, należy wybrać wyspecjalizowaną firmę transportową, która zgodnie z założonymi przez nas zasadami przewiezie przesyłkę

styropianowych, wkładów chłodzących oraz zwalidować cały proces.

w odpowiedniej temperaturze otoczenia. Temperatura skrzyni ładunkowej

Walidacja procesu jest czasochłonna i wymaga dużej staranności.

samochodu również może mieć istotny wpływ na długość utrzymania się

Poprzez walidację rozumiemy działanie mające na celu potwierdzenie

temperatur w zadanym zakresie oraz ich stabilność.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

reklama

A co z kosztami związanymi z przygotowaniem przesyłki lodówkowej do wysyłki? Często spotykamy się z sytuacją, gdzie styropianowe pojemniki izotermiczne pozostają wraz z produktem u odbiorcy końcowego. Oznacza to, że w szybkim tempie ubywać nam będą opakowania, tym samym będziemy musieli zabezpieczyć ich stan w magazynie. Można zlecić firmie transportowej odbiór opakowań od odbiorcy, ale taka usługa jest usługą płatną, co wiąże się z dodatkowymi kosztami. Do tego dochodzi zapewnienie odpowiedniej powierzchni magazynowej do składowania pojemników, zakup zamrażarek na wkłady oraz kontrola procesu zwrotu opakowań, co przekłada się ostatecznie na zwiększenie ogółu czynności magazynowych. Dużym ryzykiem w transporcie leków w pojemnikach izotermicznych jest zetkniecie się towaru ze zmrożonymi wkładami, które utrzymują ujemną temperaturę przez kilka godzin. Dla przykładu suchy lód osiąga temperaturę ok. -80C, co w przypadku zetknięcia z produktem może spowodować jego zamrożenie lub narażenie na negatywny wpływ niskich temperatur. Przy tej kwestii stykamy się z ustaleniem odpowiedzialności w przypadku wykazania niewłaściwych temperatur. Trudne może okazać się udowodnienie z czyjej winy nastąpiło odchylenie, czy z winy nadawcy, czy też przewoźnika. Na rynku dostępne są również inne rozwiązania dla zabezpieczenia leków na czas przewozu, na przykład pojemniki z laminatu poliestrowegoszklanego, z pianką poliuretanową, pojemniki zasilane elektronicznie itp. Każde takie urządzenia należy zwalidować i sprawdzić poprawność jego funkcjonowania. Główną wadą wszystkich pojemników jest ograniczanie ich pojemności. Określone parametry pojemników znacząco mogą wpływać na sposób pakowania biorąc pod uwagę fakt, że w każdym pojemniku powinna pozostać odpowiednia ilość wolnego miejsca, aby zagwarantować swobodny obieg powietrza. W takim przypadku może okazać się, że zamiast jednego kartonu, zmuszeni będziemy do przygotowania dwóch lub trzech mniejszych paczek, przy czym za przewóz każdej trzeba będzie zapłacić przewoźnikowi. Dlatego też firma Pharmalink wyszła na przeciw problemom związanym z dystrybucją przesyłek w zimnym łańcuchu dostaw oferując najnowsze i najbezpieczniejsze rozwiązanie z pominięciem pojemników izotermicznych i wkładów. Rozwiązaniem tym jest transport chłodniczy, w specjalnie przygotowanych i przystosowanych samochodach zapewniających utrzymanie wymaganych temperatur z zakresu od 2 do 8°C. Transport ten nazywamy zimnym łańcuchem, gdyż cała

Rozwiązania track & trace Drukowanie kodów 2D i 1D w standardzie GS1 Ponad 150 implementacji w przemyśle farmaceutycznym we Francji Wyjątkowo czysta, bezpieczna oraz nie wymagająca serwisu technologia HP Niskie koszty eksploatacji Wyjątkowa szybkość druku, do 600 m/min

skrzynia ładunkowa samochodu jest chłodzona. Pojazdy wyposażone są w urządzenia grzewczo-chłodnicze, które wymuszają wewnętrzny obieg powietrza. Temperatura podczas transportu jest w pełni monitorowana. Dzięki zimnemu łańcuchowi zachowujemy bezpieczeństwo przewożonych produktów, wysoką jakość transportu jednocześnie nie podwyższając kosztu przewozu przesyłki.

Od ponad 20 lat dostarczamy i wdrażamy najnowsze technologie znakowania przemysłowego z wykorzystaniem systemów etykietujących, drukarek ink jet, znakowarek mikropunktowych i laserowych.

Wielokrotne transporty realizowane przez Pharmalink w systemie „zimnego łańcucha” dowiodły, że oferowany transport jest obecnie najlepszym rozwiązaniem logistycznym w branży farmaceutycznej i cieszy się coraz większym zainteresowaniem.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

tel. +48 77 455 66 00 fax +48 77 457 77 70

e-mail: multi@multi.com.pl www. multi.com.pl

Przedsiębiorstwo MULTI Sp. z o.o. 45 316 OPOLE, ul. Zgorzelecka 13

40 | logistyka

Wprowadzanie usług z zakresu logistyki dla firm z branży medycznej ma miejsce w Polsce od kilku lat. Jednak tylko kilku operatorów logistycznych ma kompetencje, aby oferować swoje usługi klientom z tej branży.

Logistyka kontraktowa w służbie zdrowia Wyspecjalizowane rozwiązania logistyczne w Fiege Agata Wydmańska Public Relations Manager FIEGE

Fiege jest jedną z nielicznych firm, która świadczy usługi dla branży

FIEGE, który został wdrożony w Niemczech w 2009 roku dla szpitali

farmaceutycznej wykorzystując wieloletnie doświadczenie w modelowaniu

zrzeszonych w Grupie Katolickich Szpitali, aby wygospodarować większą

współpracy w ramach łańcucha dostaw zdobyte podczas świadczenia

ilość czasu na opiekę i leczenie pacjentów. Było to możliwe poprzez

tych usług w ramach całej grupy FIEGE. Odpowiednie modele dają wiele

zastosowanie wydajnych rozwiązań z zakresu łańcucha dostaw, co

możliwości i korzyści, dzięki czemu firmy farmaceutyczne mogą się skupić

jest korzystne nie tylko dla personelu zatrudnionego w szpitalach i

na swojej podstawowej działalności, czyli produkcji leków, pracy nad ich

zakładach zaopatrzeniowych w regionie, ale przede wszystkim dla samych

innowacjami oraz zdobywaniu nowych rynków zbytu.

pacjentów. Sukces z jakim spotkało się świadczenie usług dla tego sektora

W krajach takich jak Niemcy, Szwajcaria czy Włochy procesy zachodzące w magazynach i oferowanie przez operatora wysoko wyspecjalizowanych usług są dużo bardziej rozwinięte. W krajach tych

w Niemczech, pozwala myśleć coraz odważniej o wprowadzeniu tego rodzaju usług na rynek polski. Centrum zaopatrzenia medycznego mieszczące się w Ahlen świadczy

Fiege oferuje usługi od etykietowania, pakowania produktów leczniczych,

usługi dla zespołu szpitali Świętego Franciszka w Münster w zachodnich

obsługę przyszpitalnych aptek, poprzez koordynowanie centralnych

Niemczech. Szpitale korzystające z usług operatora specjalizującego się

zakupów, sterylizację przyrządów, a w Holandii także logistykę materiałów

w logistyce szpitalnej mogą liczyć przede wszystkim na profesjonalną

radioaktywych.

obsługę, obniżenie kosztów i wysoką jakość usług. Dzięki optymalizacji

Grupa Fiege stale się rozwija oferując coraz bardziej wyspecjalizowane rozwiązania dla tej niezwykle wymagającej branży. Nowy projekt

3/2011

procesów logistycznych szpitale mogą zaoszczędzić w przybliżeniu 20 - 25% dotychczasowych kosztów. Optymalizacja w zakresie produktów

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Aby ułatwić kontakt z klientem i umożliwić rzetelną obsługę do dyspozycji klienta udostępniono specjalną platformę internetową, dzięki której pracownicy mają dostęp do szerokiego asortymentu. Dostęp do platformy ograniczony jest stanowiskami i podzielony ze względu na stanowiska – od lekarzy przez personel pielęgniarski i administrację. Oznacza to, że leki na receptę mogą być zamawiane wyłącznie przez lekarzy, którzy są do tego może przynieść oszczędności na poziomie 5% w ramach logistyki

upoważnieni. (Systemy do wystawiania

zaopatrzenia oraz w przybliżeniu 10% w ramach standaryzacji.

i realizacji recept zostały także opracowane

Szpital św. Franciszka jest jednym z 20 szpitali zrzeszonych

przez pracowników firmy FIEGE). Pracownicy

w Grupie Katolickich Szpitali, w którym których dostawa leków, wyrobów

FIEGE kontrolują poziomy zapasów i przepływ

medycznych, produktów do sterylizacji i materiałów biurowych została

towarów zapewniając odpowiednie stany

zlecone centrum medycznemu FIEGE w Ahlen. Pierwsze regionalne

magazynów leków, odciążając tym samym

centrum usługowe tego typu ułatwia szybkie i efektywne zaopatrywanie

kadrę pielęgniarską, która zyskuje więcej czasu

szpitali w leki i inne materiały medyczne.

na opiekę nad pacjentami. Brakujące ilości są

Fiege na potrzeby projektu obsługuje ponad 15 000 produktów obejmujących swoim zakresem szeroki asortyment – od leków

zrównoważone just-in-time w ciągu 24 godzin. Zamówienia przez internet nie tylko

przeciwbólowych poprzez kaniule żylne, do implantów stawów

upraszczają proces składania zamówienia, ale

biodrowych. Świadczenie usług obejmuje przyjmowanie towarów,

także umożliwiają śledzenie historii zamówień, faktur, co pozwala

zbieranie zamówień, wysyłanie towarów, zarządzanie zwrotami,

na przejrzystość rozliczeń ponad 120 000 pozycji miesięcznie.

śledzenie partii towarów oraz likwidację zapasów. Firmy medyczne

Cały łańcuch dostaw w tym projekcie został zbudowany w oparciu

często mają problemy z zarządzaniem przeterminowanymi lekami,

o najnowocześniejsze technologie. jest w pełni zautomatyzowany

albo produktami pochodzącymi ze zwrotów. To kolejny przykład na

– składanie zamówień odbywa się bezprzewodowo, a poziomy zapasów

korzyści płynące z korzystania usług operatora logistycznego, który

kontrolowane są za pomocą odpowiednich skanerów. Pozwala to na

posiada odpowiednie know how i technologie do obsługi leków

przeprowadzanie tak skomplikowanych i wymagających spełnienia

przeterminowanych. Leki przeterminowane są odseparowane od innych

rygorystycznych warunków procesów jak sterylizacja narzędzi

produktów leczniczych – nie tylko w systemie, ale także fizycznie

chirurgicznych i kompletacja ich zgodnie z zamówieniami chirurgów.

– aby nie dopuścić do ich dystrybucji. Następnie leki te są odbierane i utylizowane przez upoważnioną do tego firmę. Korzyści dla szpitala na poziomie kosztów możliwe są do

Sukcesie innowacyjnego projektu stworzonego przez FIEGE potwierdzają nagrody - centrum zaopatrzenia medycznego mieszczące się w Ahlen, zostało nagrodzone w konkursie organizowanym przez rząd

zaobserwowania w każdym ogniwie łańcucha dostaw. Centrum w

niemiecki wspólnie z tamtejszymi środowiskami biznesowymi w ramach

Ahlen działa jako ambulatorium szpitala, sterylizacji centralnej i magazyn

inicjatywy znanej jako „Niemcy – kraj pomysłów”. Działające na krajową

centralny w jednym, dla zrzeszonych szpitali. Dzięki temu możliwa jest

skalę centrum zostało wybrane spośród przeszło 2000 zgłoszeń, jako

optymalizacja procesów zakupowych i dostosowanie ich do realnego

jedyny w swoim rodzaju, przyszłościowy projekt, który pokazuje nowe

zapotrzebowania. Leki są dostarczane w ramach innowacyjnej koncepcji

trendy w Niemczech, służy wspólnemu dobru i dąży do zrównoważenia

dostawy leków, stworzonej przez FIEGE, co pozwala na optymalizację

środowiska naturalnego z ekonomią i społecznymi interesami. Nagroda ta

ładunków i dostawę w najszybszym możliwym terminie. Specjalnie na

została przyznana w uznaniu dla wiodącej koncepcji logistycznej

potrzeby szpitala stworzone zostały systemy dostawy ekspresowej i

w obszarze logistyki szpitalnej za wyznaczanie nowych trendów

awaryjnej, która realizowana jest natychmiast po otrzymaniu zamówienia.

w budowaniu lepszego systemu opieki zdrowotnej. Najważniejszym

Bezpieczeństwo produktów leczniczych w transporcie możliwe jest

dowodem na sprawne funkcjonowanie tego systemu jest jednak

poprzez przestrzeganie restrykcyjnych przepisów, spełnianie oraz

zadowolenie personelu szpitalnego ze świadczenia wysokiej jakości

przestrzeganie ściśle określonych procedur. Transport z zachowaniem

usług oraz pacjentów, którzy najbardziej zyskują na odciążeniu personelu

restrykcyjnych wymagań, w warunkach umożliwiających monitorowanie

pielęgniarskiego oraz kadry lekarskiej.

temperatury jest niezbędnym warunkiem fachowego dystrybuowania

Fiege świadczy usługi z zakresu logistyki szpitalnej w krajach Beneluxu

i przechowywania produktów leczniczych. Za wszystkie procesy

oraz we Włoszech i planuje rozszerzanie tych usług na inne kraje Europy,

odpowiada kompetentna, wykwalifikowana kadra składająca się z

gdyż potrzeby szpitali są w mniejszym lub większym stopniu wszędzie

farmaceutów, a wszyscy kierowcy zostali przeszkoleni do obsługi towarów

takie same.

niebezpiecznych ADR.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

42 | logistyka

Technologie informatyczne w trosce o przestrzeganie procedur GDP Marta Dąbrowska Consafe Logistics

Kodeks Dobrych Praktyk Dystrybucyjnych (GDP) stawia niezwykle rygorystyczne wymagania wobec osób odpowiedzialnych za logistykę w firmach farmaceutycznych. Utrzymanie odpowiedniej temperatury i wilgoci w magazynach oraz samochodach transportowych, stabilność i niezawodność łańcucha dostaw czy zarządzanie poziomem zapasów to tylko część procesów, w których każdy błąd lub przypadkowa pomyłka może rodzić poważne konsekwencje prawne, a przede wszystkim niebezpieczeństwo dla zdrowia pacjentów. Dlatego też producenci środków leczniczych i operatorzy logistyczni coraz częściej decydują się na inwestycje w zaawansowane systemy do zarządzania magazynem (WMS) i rozwiązania mobilne, które obejmują kontrolą każdy etap składowania i przewozu leków.

Bezpieczne i efektywne kosztowo magazynowanie Systemy do zarządzania powierzchnią magazynową oraz rozwiązania

społeczne i prawne. Ponadto, kierownik magazynu posiada wgląd do panelu wizualizującego aktualnie wykonywane operacje i stany

mobilne stanowią swoistą klamrę spinającą wszystkie procesy związane z

magazynowe. Wykorzystując te dane może łatwo i skutecznie zapobiegać

przepływem towaru w magazynie. W przypadku składów konsygnacyjnych

opóźnieniom oraz błyskawiczne reagować na elementy krytyczne, takie

biorą one odpowiedzialność nie tylko za sprawne i terminowe wydanie

jak zmiana temperatury lub uszkodzenie towaru. Natomiast system

partii leków oraz tworzenie stosownej dokumentacji w tym zakresie, ale

śledzenia towaru (product traceability) udostępniający informacje o historii

także za całodobowe monitorowanie właściwej temperatury i wilgoci

wytworzenia produktu, w tym o pochodzeniu jego części składowych,

pomieszczeń czy obsługę etykiet i dat ważności. Jak zatem wygląda

staje się nieoceniony w przypadku wykrycia wady danej partii leku i

łańcuch dostaw leków koordynowany przez oprogramowanie WMS?

konieczności wycofania jej ze sprzedaży.

Pierwszy etap to przyjęcie towaru, na którą składa się identyfikacja

Ważnym aspektem funkcjonowania systemu do zarządania

produktu i rejestracja kompleksowych danych w systemie, kontrola

magazynem w strukturze informatycznej przedsiębiorstwa, jest jego

partii oraz automatyczne wskazanie miejsca składowania. Ten ostatni

wpływ na zwiększenie wydajności pracy i planowanie konkretnych zadań

element ma szczególne znaczenie ze względu na wymagane przez

w oparciu o bieżące potrzeby. Są one określane są za pomocą programu

prawo farmaceutyczne warunki przechowywania różnego typu środków

nadającego priorytet poszczególnym zleceniom – w pierwszej kolejności

leczniczych. Przy definiowaniu miejsca składowania system bierze

pracownicy otrzymają polecenia związane z przygotowaniem wysyłki,

również pod uwagę optymalne wykorzystanie przestrzeni magazynowej

której termin realizacji upływa najwcześniej. Kolejny czynnik analizowany

i tras przejazdu wózków, przez co firmy mogą wygenerować znaczące

pod kątem rozdysponowania zadań to aktualne miejsce położenia

oszczędności w obszarze procesów operacyjnych.

pracownika, dzięki czemu otrzymuje on zadania w najbliżej położnej

Dzięki możliwości przeprowadzania stałej inwentaryzacji, wskazywany

strefie. Przykładem takiego rozwiązania do zarządzania magazynem

przez system stan środków leczniczych jest zgodny z rzeczywistością.

jest Astro WMS firmy Consafe Logistics, który posiada możliwość

Pozwala to na wyeliminowanie sytuacji, w której brakuje odpowiedniej

podziału magazynu na strefy czasowe i funkcjonalne, przez co łatwiej o

ilości leków ratujących życie, co wiadomo, rodzi poważne konsekwencje

optymalizację tras przejazdu, rozbicie stanów magazynowych i kompletacji

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

zamówień, oraz rozdzielanie zadań nie tylko na podstawie priorytetu zleceń, ale również tras przejazdu wózków widłowych. Tym sposobem firmy farmaceutyczne mają nie tylko pewność, że zamówienia będę skompletowane i dostarczone do hurtowni i aptek na czas, ale także mogą odnotować wzrost wydajności pracy, a co za tym idzie lepsze wyniki ze sprzedaży oraz rosnące grono zadowolonych kontrahentów

Załadunek pod kontrolą Kodeks Dobrych Praktyk Dystrybucyjnych ściśle określa wymogi dotyczące załadunku i transportu środków leczniczych. Poza zabezpieczeniem przed uszkodzeniem lub skażeniem produktów oraz zapewnieniem im optymalnej temperatury, operator logistyczny musi także zadbać o identyfikację produktu, a także jego nadawcy i odbiorcy. W operacjach zarządzanych przez oprogramowanie WMS skompletowane towary są weryfikowane w strefie wysyłkowej, a informacje przekazywane są także do bazy ERP lub CRM. W przypadku Astro WMS można zastosować funkcje do obliczania objętości i wagi (ang. cubing) podczas realizacji zadań kompletacji, a także wybrać odpowiednie wskaźniki wypełnienia kartonów. Oprogramowanie odpowiada również za przygotowanie listów przewozowych oraz wydruk etykiet identyfikujących towar.

Mobilna ochrona transportu O ile w magazynie środki farmakologiczne są pod stałą kontrolą rozwiązań monitorujących ich przechowywanie, to w przypadku tradycyjnych rozwiązań, samochodowy transport leków nie pozwala na śledzenie przesyłki i informowanie o przekroczonych normach temperatury. Wyjątek stanowią pojazdy wyposażone w rozwiązanie mobilne, które automatyzują szereg działań związanych z dystrybucją leków. Przykładem mobilnego rozwiązania, które odpowiada za właściwe warunki przewozu jest rozwiązanie ControlTransport stworzone przez firmę Consafe Logistics. Daje ono możliwość integracji z systemami kontroli temperatury wewnątrz pojazdów przewożących pojemniki z lekami. Każde odchylenie od normy zostaje zakomunikowane specjalnym alertem w wersji terminalowej aplikacji lub bezpośrednio dla spedytora. Umożliwia to pełną kontrolę nad warunkami, w jakich przewożony jest towar, ale też gwarancję dla finalnego odbiorcy, że towar był przechowywany w odpowiednich warunkach. Wpływ mobilności systemu na podniesienie jakości dostaw sprawdza się też w zarządzaniu wyjątkowymi sytuacjami. W przypadku nieprawidłowości związanych z transportem partii leków (np. awarii pojazdu), spedytor natychmiast zostaje powiadomiony o zaistniałym problemie. Poprzez kontakt z pracownikiem ma szansę niezwłocznego podjęcia działań interwencyjnych, co może skutecznie zapobiec opóźnieniu w dostarczeniu zlecenia. Rozwiązania mobilne zwiększają również gwarancję dostarczenia leków do właściwych odbiorców i wymaganą przez prawo farmaceutyczne rejestrację zamówień. Przesyłkę może otrzymać osoba wskazana na liście przewozowym, która poprzez złożenie podpisu elektronicznego na ekranie terminalu może od razu otrzymać wydrukowaną fakturę, zaś przewoźnik potwierdzenie dostarczenia towaru (Proof of Delivery). Zalety wykorzystywania mobilnych narzędzi przez operatora logistycznego doceniają również właściciele aptek i hurtowni lekarstw, gdyż dostęp on-line do aplikacji informującej o statusie złożonego zamówienia, pozwoli im na rzetelne informowanie pacjentów o dostępności leków oraz jeszcze bardziej elastyczne zarządzanie zapasami.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

reklama

44 | logistyka

Elektroniczna gospodarka na rzecz farmacji Identyfikacja leków w Europie – część IV Anna Kosmacz-Chodorowska Instytut Logistyki i Magazynowania - GS1 Polska

Efektywne rozwiązania dla branży farmaceutycznej z zakresu e-gospodarki, z wykorzystaniem kodów kreskowych i elektronicznej wymiany danych, nasi Czytelnicy poznali już częściowo w z poprzednich artykułów z tego cyklu. Dla ich wykorzystania w całym łańcuchu dostaw, aby usprawnić procesy biznesowe u producentów, w hurtowniach, aptekach i szpitalach, istotne jest stosowanie globalnych identyfikatorów wg ogólnoświatowego systemu GS1. Przypatrzmy się, jak zatem te globalne oznaczenia dla identyfikacji produktów leczniczych stosowane są w poszczególnych krajach europejskich, w tym w Polsce.

Dlaczego należy stosować identyfikatory według GS1

wykorzystywane w procesie automatycznej identyfikacji i gromadzenia

System GS1 jest zbiorem międzynarodowych standardów

danych i elektronicznej komunikacji, jako dokumenty transakcyjne do

System GS1 obejmuje m.in.: standardy kodów kreskowych -

ułatwiających efektywne zarządzanie globalnymi łańcuchami dostaw

wymiany drogą elektroniczną. Podstawę systemu stanowią numery

obejmującymi wiele branż, poprzez unikalną identyfikację produktów,

identyfikacyjne GS1, w tym numery GTIN, identyfikujące jednoznacznie

przesyłek transportowych, zasobów, lokalizacji i usług. Na świecie

w skali świata każdy produkt, w tym leki.

systemem zarządza GS1 z siedzibą w Brukseli (Belgia) oraz Princeton

Na terenie danego kraju prawo do nadawania uprawnień do stosowania

(USA). Szacuje się, że ponad 7 miliardów transakcji dziennie przeprowadza

globalnych standardów GS1 (poprzednia nazwa: EAN.UCC), w tym

się na bazie systemu GS1. O dynamice rozwoju tego jedynego

numerów GTIN i stosowania kodów kreskowych GS1, w tym kodu EAN-13,

uniwersalnego (międzynarodowego i międzybranżowego) systemu niech

ma wyłącznie organizacja krajowa GS1, którą w Polsce jest Instytut Logistyki

świadczy fakt, że kiedy przyjmowano Polskę do tego systemu, byliśmy

i Magazynowania (ILiM) w Poznaniu (w każdym kraju na świecie, tym samym

47 krajem - jego uczestnikiem. Obecnie korzysta z niego ponad 1 milion

w krajach UE, może być tylko jedna organizacja krajowa GS1).

300 tys. przedsiębiorstw - uczestników systemu z ponad 150 krajów na całym świecie. GS1 odgrywa w ochronie zdrowia rolę integratora – niezależnej instytucji scalającej branżowe podmioty. Rozwiązania GS1 zyskują

Każdy producent i właściciel marki handlowej, w celu oznaczenia swoich wyrobów, w tym produktów ochrony zdrowia, musi być czynnym uczestnikiem systemu GS1, czyli podpisać umowę z organizacją krajową GS1. Numery GTIN na produkty, są stosowane poprzez kody kreskowe na

coraz większe uznanie i obecnie są zalecane przez takie instytucje, jak:

opakowaniach detalicznych, zbiorczych handlowych oraz na jednostkach

Komisja Europejska, EFPIA, EUCOMED, FDA, Ministerstwa Zdrowia

logistycznych, jeżeli maja jednorodną zawartość, a następnie również

w: Wielkiej Brytanii, Nowej Zelandii, Australii, Francji, Japonii, Kanadzie,

w dokumentach elektronicznych typu zamówienie czy faktura

Turcji.

elektroniczna.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

45 • tak zwany NTIN, czyli GTIN ale nie tworzony przez producenta tylko przez np. Ministerstwo Zdrowia wg zasad GS1, • i krajowy numer ID. Z powyższego względu aktualnie wszystkie kraje można podzielić na 3 grupy, w zależności od tego, jakie identyfikatory dla rejestrowanych leków stosują: • Kraje, w których akceptowany jest GTIN, aktualnie obejmują największą część świata – patrz: na rysunku 1 są to kraje zaznaczone kolorem zielonym. • Kraje, w których wymagany jest tak zwany numer NTIN wg GS1, aktualnie obejmują głównie tak zwaną starą / zachodnią Europę, USA, Meksyk i Japonię – patrz: na rysunku 1 są to kraje zaznaczone kolorem żółtym. • Kraje, w których wymagany jest krajowy numer ID to głównie Chiny i 4 kraje zachodniej Europy: Belgia, Niemcy, Portugalia i Włochy –

Identyfikacja produktów leczniczych

patrz: na rysunku 1 są to kraje zaznaczone kolorem czerwonym.

Numer GTIN składa się z 4 części: • prefiksu organizacji krajowej GS1, który jest nadawany przez światową

Kolorem niebieskim zaznaczono kraje, z których nie posiadamy jednoznacznych danych.

organizację GS1; • numeru firmy, który nadaje organizacja krajowa GS1; • numeru produktu, który nadaje właściciel marki handlowej lub producent / podmiot odpowiedzialny; • ostatnia cyfra jest cyfrą kontrolną, liczoną wg algorytmu GS1. Są 3 odstępstwa od ww. reguły: dotyczą one identyfikacji: • wydawnictw (książek i czasopism), • artykułów spożywczych o zmiennej ilości w opakowaniach detalicznych, • oraz rejestrowanych produktów branży ochrony zdrowia, • które – jeżeli podlegają w poszczególnych krajach krajowej rejestracji, to uzgodnienia odnośnie ich kodowania są zawierane między branżową instytucją rządową (w Polsce między Ministerstwem Zdrowia) a organizacją krajową GS1 (w Polsce: ILiM).

Identyfikacja produktów leczniczych na świecie Część produktów ochrony zdrowia, w tym leki, jest w każdym

gdzie kolory oznaczają: zielony = kraj, w którym akceptowany jest GTIN

kraju centralnie rejestrowana i z tego względu produkty te w każdym

żółty = kraj, w którym wymagany jest NTIN wg GS1

kraju mogą mieć inne identyfikatory, tak zwane identyfikatory

czerwony = kraj, w którym wymagany jest krajowy numer ID

krajowe. Większość krajowych rozwiązań wypracowano dla celów

niebieski = brak danych

kontroli refundacji. Identyfikatory krajowe zatem nie są przydatne do jednoznacznej identyfikacji ani w skali Europy, a tym samym w skali świata. Z tego względu stopniowo poszczególne kraje, zwłaszcza

Identyfikacja produktów leczniczych w Europie Aktualnie w Europie zdecydowana większość krajów, bo aż 17,

te które wykorzystują już od dawna kody kreskowe aby usprawnić

stosuje numery GTIN. Wykaz krajów europejskich, w których identyfikacja

obrót handlowy (w tym najczęściej kody nie należące do standardów

produktów leczniczych jest w pełni zgodna z systemem globalnym GS1,

globalnych, typu Kod 39 lub Kod 128), w miejsce swoich krajowych

a identyfikatory leków nadaje producent / podmiot odpowiedzialny,

identyfikatorów wprowadzają takie, aby były przydatne w handlu

przedstawia tabela 1. Jak z niej wynika, są to głównie nowe kraje Unii

i w ogóle w biznesie w szerszej skali, niż wyłącznie na terenie swojego

Europejskiej, które nie stosowały wcześniej kodów kreskowych wg

kraju i aby mogły być przedstawiane w kodach kreskowych systemu

krajowych rozwiązań, zatem wdrażając je, od razu zastosowały docelowe

GS1.

rozwiązania globalne.

W praktyce stosowane są na świecie trzy podstawowe sposoby

Polska zrobiła podobnie, kiedy ją przyjęto do tego systemu, czyli od

identyfikacji rejestrowanych leków – numery globalne:

marca 1990 roku. Jednak w 1998r. przeszła na numery NTIN wg GS1,

• GTIN,

zwane także numerami GTIN.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

46 | logistyka GTIN (format, struktura i kod w pełni zgodne z GS1, numer nadawany przez producenta)

NTIN (13-cyfrowa struktura, kod zgodny z GS1, numer nadawany przez instytucję zewnętrzną)

Albania

GTIN

Litwa

GTIN

Austria

NTIN

Islandia

NTIN/GTIN

Bułgaria

GTIN

Malta

GTIN

Dania

NTIN/GTIN

Norwegia

NTIN/GTIN

Chorwacja

GTIN

Holandia

GTIN

Finlandia

NTIN/GTIN

Polska

NTIN

Cypr

GTIN

Rumunia

GTIN

Francja

NTIN

Słowenia

NTIN

Czechy

GTIN

Serbia

GTIN

Grecja

NTIN

Szwajcaria

NTIN/GTIN

Estonia

GTIN

Słowacja

GTIN

Hiszpania

NTIN

Szwecja

NTIN/GTIN

Węgry

GTIN

Łącznie

krajów

Irlandia

GTIN

Turcja

GTIN

Łotwa

GTIN

Łącznie

17 krajów

Tab. 2. Wykaz krajów europejskich, w których identyfikacja produktów leczniczych jest zgodna z systemem globalnych GS1

Tab. 1. Wykaz krajów europejskich, w których identyfikacja produktów leczniczych jest w pełni zgodna z systemem globalnych GS1

w którym można przedstawić tylko numer GTIN-13 lub NTIN-13. Francja

Drugą grupę krajów, też licznych, stanowi 12 krajów, które stosują

numeru GTIN lub NTIN mogą przedstawić również dodatkowe informacje

numery NTIN, przy czym 6 z nich tylko stosuje numery NTIN, a drugie

także na opakowaniach detalicznych, takie jak np. data i seria – ale to już

6 krajów stosuje zarówno numery GTIN nadawane przez krajową instytucję

temat na oddzielny artykuł.

rejestrującą - NTIN, jak i typowe GTIN, nadawane przez producenta. Wykaz krajów europejskich, w których identyfikacja produktów leczniczych jest w zgodna z systemem globalnym GS1, a identyfikatory leków nadaje

poszła o krok dalej. Wdraża od razu kody GS1 Data Matrix, które obok

Zatem można wyróżnić jeszcze trzecią grupę krajów, które stosują jednocześnie numery GTIN i NTIN, do których wkrótce dołączy Polska. Czwartą grupę stanowią 4 kraje: Belgia, Niemcy, Portugalia i Włochy,

krajowa instytucja rejestrująca, przedstawia tabela 2. Jak z niej wynika, są

w których jeszcze wymagany jest krajowy numer ID i które jeszcze nie

to głównie stare kraje Unii Europejskiej, które wcześniej stosowały kody

zdążyły przejść na standardy globalne GS1 – jest to bowiem proces

kreskowe wg krajowych rozwiązań i stopniowo przechodziły na docelowe

długotrwały i kosztowny.

rozwiązania globalne, zachowując w nich element rejestru krajowego.

• Belgia stosuje krajowe 16–cyfrowe oznaczenie, tak zwane ABP,

Polska należy do nich od 1999 roku

• Niemcy stosują krajowe 7–cyfrowe oznaczenie, tak zwane PZN, • Portugalia stosuje krajowe 7–cyfrowe oznaczenie,

Jednym z najkrótszych staży w systemie GS1 w zakresie leków

• Włochy stosują krajowe 9–cyfrowe oznaczenie, tak zwane AIC.

rejestrowanych jest Francja, która dopiero w 2010 roku włączyła krajowy numer tak zwany CIP, do numeru globalnego NTIN wg GS1. Przechodząc

Wszyscy jednak producenci z tych krajów, jeżeli ich towary mają być

z rozwiązań krajowych, jako jeden z nielicznych jeszcze krajów, od razu

również eksportowane to i tak muszą je oznaczać zgodnie z systemem

zaczęła stosować oznaczenia kodowe GS1, ale nie tylko kod EAN-13,

GS1, który wymagają odbiorcy.

Rys. 2. Identyfikacja produktów leczniczych w Europie z określeniem identyfikatora

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

logistyka | 47 Wszystkie kraje europejskie można zatem podzielić na 4 grupy, w

przedstawia ten numer, należy wprowadzić na opakowanie w ciągu 1 roku

zależności od tego, jakie identyfikatory dla rejestrowanych leków stosują:

od daty wystawienia Świadectwa Rejestracyjnego / pozwolenia. W 2004

• GTIN,

roku zaktualizowano Porozumienie z Ministerstwem Zdrowia, modyfikując

• NTIN,

zasady kodowania rejestrowanych leków zgodnie z GS1.

• NTIN i GTIN, • krajowy numer ID.

W związku z nową ustawą o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (UR), która weszła w życie od 1 maja 2011r., w dniu 19 lipca 2011r. doszło do

Identyfikację produktów leczniczych w Europie wg podstawowych rodzajów oznaczeń i z określeniem identyfikatora, przedstawia rysunek 2.

trójstronnego spotkania w siedzibie Urzędu Rejestracji. Spotkanie to miało bogaty program, ale przede wszystkim miało na celu uporządkowanie kwestii formalnych związanych ze współpracą między MZ, UR a ILiM oraz

Identyfikacja produktów leczniczych w Polsce: wczoraj, dziś i jutro W Polsce, od początku przyjęcia nas do ówczesnego systemu EAN

uwzględnienie zmian w rejestracji leków. Główną zmianą jest powrót do nadawania numerów GTIN dla produktów leczniczych przez producentów / właścicieli marek handlowych

- to jest od marca 1990 roku, producenci leków nadawali numery GTIN

/ podmioty odpowiedzialne. Oznacza to, że UR odchodzi od nadawania

w ten sam sposób, jak inni producenci wyrobów z pozostałych branż.

numerów z puli przyznanej Ministerstwu, a podmioty gospodarcze,

Jednak w 1998 roku Ministerstwo Zdrowia, wzorując się na niektórych

zgłaszające nowe produkty lecznicze do rejestracji w UR, powinny

krajach zachodnich, chcąc uwzględniać w numerze GTIN także krajowy

na wnioskach wpisać numery GTIN, nadane z własnej puli numerów,

nr rejestru, na mocy zawartego porozumienia z ILiM, uzyskało numer

uzyskanej w wyniku umowy zawartej z organizacją krajową GS1 (w

jednostki kodującej i rozpoczęło nadawanie numerów GTIN (na rysunku

Polsce: z ILiM – GS1 Polska). Numery te UR będzie wprowadzał na

określonych jako NTIN). Numery te (tak zwane kody EAN) umieszczane

pozwolenie oraz uwzględniał w publikowanych wykazach.

są przez Ministerstwo Zdrowia (MZ), a obecnie za pośrednictwem Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i

Dalsze szczegółowe ustalenia w tym względzie oraz dotyczące

Produktów Biobójczych (UR), na Świadectwie Rejestracyjnym, aktualnie

pozostałych produktów branżowych, przedstawimy naszym Czytelnikom

zwanym pozwoleniem, dla każdego produktu podczas jego rejestracji

bezpośrednio po ich trójstronnym zatwierdzeniu.

lub rerejestracji lub w drodze aneksu. Kod kreskowy EAN-13, który reklama

artykuł sponsorowany

48 | logistyka

Branża farmaceutyczna zajmuje się bardzo specyficznymi rodzajami towarów – produktami leczniczymi i wyrobami medycznymi. Celem nadrzędnym podmiotów działających w tej branży jest szczególna dbałość o jakość i bezpieczeństwo produktu na wszystkich etapach wytwarzania i dystrybucji. Zapewnienie najwyższej jakości produktu w łańcuchu dystrybucji jest więc troską o zdrowie i życie pacjenta – klienta będącego odbiorcą naszych produktów i usług.

Zarządzanie jakością Anna Krawczak

relacji z kontrahentami. Inwestujemy w rozwój i nowe technologie,

Osoba Wykwalifikowana Kierownik Działu Zapewnienia Jakości Centrala Farmaceutyczna CEFARM SA

rozszerzamy ofertę świadczonych usług dostosowując ją do dynamicznie zmieniającego się rynku farmaceutycznego.

CF CEFARM SA to centrum logistyczne: • elastyczne i otwarte na potrzeby kontrahentów i wymagania rynku, • zatrudniające profesjonalny i doświadczony zespół, który zapewnia sprawną i kompleksową obsługę, • gwarantujące wysoką jakość świadczonych usług dzięki wdrożonym systemom zarządzania jakością ISO 9001:2008, GDP (Good Distribution Practice) i GMP (Good Manufacturing Practice), • oferujące szeroką gamę usług logistycznych, które są realizowane w 3 placówkach usytuowanych w centralnej części Polski (Warszawa, Łódź, Radomsko), • umożliwiające efektywny transport i dystrybucję na terenie kraju, • zapewniające dotarcie do klienta w określonym czasie przy maksymalnej optymalizacji kosztów dzięki lokalizacji placówek blisko dużych węzłów komunikacyjnych. Zakres świadczonych usług logistycznych dla branży farmaceutycznej obejmuje:

Skomplikowana struktura rynku farmaceutycznego, w którym procesy dystrybucji są złożone i wieloetapowe, ma wpływ na jakość produktu leczniczego. Mając świadomość odpowiedzialności i własnego doświadczenia CF CEFARM SA stworzyła całościowy, efektywny program usług logistycznych dedykowany branży farmaceutycznej.

• wytwarzanie (pakowanie i przepakowanie produktów leczniczych i badanych produktów leczniczych) oraz kompleksową obsługę próbek do badań klinicznych w Wytwórni Produktów Leczniczych, • import produktów leczniczych i przechowywanie produktów w Magazynie Importera, • obrót hurtowy produktami leczniczymi, wyrobami medycznymi, kosmetykami i innymi, realizowany przez Hurtownię Farmaceutyczną,

Centrala Farmaceutyczna CEFARM SA CF CEFARM SA to nowoczesne centrum logistyczne, które może poszczycić się unikatowym doświadczeniem niemal 70 lat na rynku dystrybucji farmaceutycznej w Polsce. Rozpoznawalne logo CF CEFARM SA stanowi gwarancję wysokiej jakości świadczonych usług oraz długoterminowych i partnerskich

3/2011

w tym także środkami odurzającymi i psychotropowymi, • składowanie produktów w trzech Składach Konsygnacyjnych oraz dystrybucję powierzonych produktów zgodnie ze zleceniem kontrahenta. • Obrót środkami odurzającymi i psychotropowymi w Składzie Konsygnacyjnym w Warszawie, • składowanie produktów w Składzie Celnym,

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

logistyka | 49

Centrala Farmaceutyczna CEFARM SA ul. Jana Kazimierza 16, 01-248 Warszawa www.cefarm.com.pl Pion Logistyki Tel. +48 22 643 04 36 Fax +48 22 634 04 50 logistyka@cefarm.com.pl Dział Zapewnienia Jakości Tel. +48 22 643 01 59 Fax +48 22 634 01 32 dzj@cefarm.com.pl

Centrala Farmaceutyczna CEFARM SA jest firmą, która spełnia światowe standardy dotyczące dystrybucji produktów leczniczych, wyrobów medycznych i kosmetyków. Standardy zapewnienia jakości są konsekwentnie realizowane we wszystkich procesach prowadzonych przez Spółkę, stanowią o konkurencyjności naszej firmy i efektywności prowadzonych procesów logistycznych. Najwyższa jakość świadczonych przez CF CEFARM SA usług logistycznych jest naszą wizytówką.

a efektywna logistyka • wynajem specjalistycznych powierzchni magazynowych wraz z pełną obsługą, dla realizacji indywidualnych projektów innych podmiotów np. organizacja hurtowni farmaceutycznej, hurtowni weterynaryjnej, centrum dystrybucyjnego, • specjalistyczny transport dedykowany branży farmaceutycznej.

Certyfikaty Jakość świadczonych przez CF CEFARM SA usług potwierdzona jest stosownymi certyfikatami. Już w 2005 r. CF CEFARM SA otrzymała certyfikat zaświadczający o tym, że funkcjonujący System Zarządzania Jakością jest zgodny z normą ISO 9001:2000. W 2008 r. została przeprowadzona re-certyfikacja systemu co

Wszystkie powyższe usługi i działania wykonywane są zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo Farmaceutyczne oraz wymaganiami

zostało potwierdzone certyfikatem zgodności z normą ISO 9001:2008. Zakres certyfikacji: sprzedaż hurtowa i detaliczna produktów

dobrych praktyk w farmacji. W zależności od obszaru działania spełniamy

leczniczych, wyrobów medycznych, kosmetycznych, środków spożywczych.

standardy: Dobrej Praktyki Wytwarzania (GMP), Dobrej Praktyki

Import produktów leczniczych. Wynajem specjalistycznych powierzchni

Dystrybucyjnej (GDP) a także Dobrej Praktyki Klinicznej (GCP).

magazynowych łącznie z obsługą. Dystrybucja i magazynowanie towaru.

System Zarządzania Jakością W CF CEFARM SA jest wdrożony i utrzymywany System Zarządzania Jakością, za który odpowiedzialne są wydzielone

Wytwarzanie w zakresie magazynowania, dystrybucji, pakowania i przepakowywania produktów leczniczych oraz produktów do badań klinicznych. Ponadto CF CEFARM SA posiada trzy Certyfikaty GMP: dwa Certyfikaty

w strukturze organizacyjnej, wyspecjalizowane jednostki oraz komórki.

dla Wytwórni Produktów Leczniczych w Radomsku (obszar objęty zezwoleniem

Jest on w pełni udokumentowany, a jego skuteczność w sposób ciągły

na wytwarzanie) i Certyfikat dla Magazynu Importera w Warszawie (obszar

monitorowana i kontrolowana.

objęty zezwoleniem na import). Certyfikaty zostały uzyskane na podstawie

SZJ opiera się na opracowanych i wdrożonych procedurach systemowych i procesowych. Procedury systemowe obejmują

pozytywnych opinii Głównego Inspektora Farmaceutycznego po przebytych inspekcjach i świadczą o spełnieniu wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania.

zasięgiem stosowania całe przedsiębiorstwo a procedury procesowe wraz z instrukcjami wykonawczymi stanowią opis sposobu postępowania na każdym etapie procesu i prowadzonej działalności. Celem SZJ jest osiągnięcie takiego stanu, aby wytwarzane

Jakość a infrastruktura techniczna O jakości w procesach dystrybucji farmaceutycznej decydują w dużej mierze parametry techniczne, tj. wykorzystanie dostępnej infrastruktury

i dystrybuowane produkty lecznicze były odpowiednie do

i stała kontrola nad jej funkcjonowaniem. Posiadamy w pełni nowoczesne

planowanego wykorzystania i nie stanowiły zagrożenia dla

i na bieżąco modernizowane urządzenia służące do przechowywania masy

pacjentów. SZJ obejmuje wszystkie zagadnienia, mające osobno

towarowej jak i kontroli warunków w jakich jest magazynowana.

lub razem wpływ na jakość produktu i stanowiące sumę wszystkich zorganizowanych działań.

W świadczonych przez CF CEFARM SA usługach szczególne znaczenie ma zabezpieczenie warunków przechowywania i transportu produktu

Zasada wbudowania jakości w przedsiębiorstwo realizowana jest

w tzw. łańcuchu zimnym. Służą do tego odpowiednio przygotowane

przez m.in. szeroki program szkoleń dotyczących jakości, uczestnictwo

powierzchnie magazynowe i nowoczesna, specjalistyczna flota samochodowa.

kierownictwa najwyższego szczebla oraz utworzenie programu

Minimalizujemy skutki zdarzeń losowych i awarii dzięki wykorzystaniu

podniesienia jakości procesów i usług.

rezerwowych systemów zabezpieczeń i zapasowym urządzeniom chłodniczym.

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

plany plany, projekty 50 | raporty, projekty,

Produkcja kontraktowa i pozyskiwanie aktywnych składników leków

– dlaczego nie w Europie Środkowo-Wschodniej?

Agnieszka Stawarska Główny Analityk Rynku Farmaceutycznego PMR Publications

Obecnie tylko kilka firm w Europie Środkowo-Wschodniej koncentruje swoją działalność na produkcji kontraktowej lub wytwarzaniu aktywnych składników leków (API). Istnieje dość duża konkurencja ze strony firm z Dalekiego Wschodu i Europy Zachodniej. Jednak potencjał regionu wydaje się duży, szczególnie w krajach takich jak Czechy lub Polska. W innych, np. Rosji, przemysł ten również rozwija się, choć nadal większość surowców stanowią eksportowane składniki.

Wyższe koszty produkcji, ale też lepsza jakość Pomimo faktu, iż firmy z Europy Środkowo-Wschodniej niejednokrotnie nie mają szans, aby konkurować z firmami z Indii lub Chin, jeżeli chodzi o koszty produkcji, istnieje kilka przewag nad Dalekim Wschodem, które warto wymienić: • ustawodawstwo oparte na standardach UE w większości krajów będących członkami UE oraz sukcesywnie implementowane w krajach kandydujących – Serbii i Chorwacji • szeroka implementacja standardów ISO (ang. International Organisation for Standardisation, Międzynarodowa Organizacja Standaryzacyjna) oraz GMP (ang. Good Manufacturing Practice, Dobra Praktyka Wytwarzania)

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

• większość firm z Europy Środkowej może współpracować w ramach strefy wolnego handlu w UE • szybko rozwijający się przemysł biotechnologiczny. Warto jednak zaznaczyć, że w omawianym regionie działa

W Polsce nie ma wielu producentów API, a jednocześnie większość firm nie produkuje ich na swoje własne potrzeby. Jeżeli chodzi natomiast o produkcję kontraktową, obecnych jest kilka firm z dużym doświadczeniem produkcji farmaceutyków. W kraju

znacznie mniej wyspecjalizowanych firm niż w Indiach lub

działa również wielu producentów suplementów diety i naturalnych

Chinach. Jednocześnie kraje Dalekiego Wschodu robią postępy w

składników używanych do produkcji leków, suplementów diety i

implementowaniu standardów Europejskiego Dyrektoriatu Jakości

kosmetyków.

Leków i Ochrony Zdrowia (EDQM).

Polska i Czechy warte uwagi Jak wynika z naszej analizy, firmy obecne w krajach Europy

Rosja – produkcja znikoma, ale stopniowo zwiększająca się W ostatnich kilku latach trend w kierunku powolnego

Środkowo-Wschodniej nie tylko oferują API i inne surowce oraz

rozwoju zaobserwowano w Rosji. Krajowi producenci rozszerzyli

półprodukty do wytwarzania leków, ale również posiadają ofertę

zasięg oferowanych produktów. Wciąż jednak produkcja API

wytwarzania kontraktowego różnych form farmaceutycznych leków

nie generuje znacznego odsetka przychodów rosyjskiego

(również biotechnologicznych) oraz suplementów diety. Najwięcej

przemysłu farmaceutycznego i szacuje się, że zaledwie 15%

takich firm zidentyfikowano w Polsce i Czechach.

API produkowanych jest na rynku lokalnym, a w pozostałych

Czeskie firmy specjalizują się przede wszystkim w produkcji API

przypadkach sprowadzane są one z tańszych Chin i Indii. Warto

oraz gotowych form suplementów diety, co jest związane z długą

jednak zaznaczyć, że konkurencyjność Chin spada z roku na rok

tradycją konsumpcji tego rodzaju produktów w kraju.

– jeszcze w 2008 r. koszty eksportu z Chin stanowiły połowę

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

52 | raporty, plany, projekty kosztów z najtańszego kraju Europy Środkowo-Wschodniej,

ma być przeznaczonych na ten cel, przewidziano budowę 200

teraz ta różnica znacznie zmniejszyła się.

tys. m² fabryk sterylnych i niesterylnych form farmaceutycznych.

Problemem w Rosji jest natomiast powolna implementacja

Rosyjskie firmy mogą dzięki temu programowi stać

standardów GMP. Ostateczny termin dla rosyjskich firm był

się bardziej atrakcyjnymi parterami w przyszłości. Rząd

kilkakrotnie wydłużany i obecnie został określony na 2014 r.

obiecał, że przeznaczy 120 mld rubli z budżetu federalnego

Zagrożeniem jest, że wiele małych firm, które obecnie produkują

na modernizację przemysłu. Program również spowoduje

tanie API, nie zdoła wprowadzić tych standardów i będą one

napływ prywatnych inwestycji, szacowanych na 68 mld rubli.

musiały zaprzestać produkcji. Jednocześnie znajomość zasad

Strategia rządu zakłada, że lokalna produkcja substancji

GMP jest niewielka.

farmaceutycznych wyniesie 50% pod względem wartości

Federalny program „Strategia rozwoju dla przemysłu farmaceutycznego w Rosji do 2020 r.” (Pharma 2020)

w 2020 r., a eksport wzrośnie osiem razy w porównaniu do roku 2008.

został zaprojektowany, aby przekształcić model produkcji farmaceutyków w tym kraju na innowacyjny. Około 36 mld rubli

Unia Europejska walczy ze złą jakością API Z powodu wątpliwej jakości API eksportowanych do UE w kwietniu 2010 r. Komisja Europejska zaproponowała, aby odpowiednie instytucje w krajach eksportujących do UE przeprowadzały regularne inspekcje fabryk, aby zapewnić respektowanie standardów GMP i wydać zaświadczenie potwierdzające jakość. Jeżeli takie regulacje wejdą w życie, mogą osłabić pozycję producentów spoza UE. Na przykład indyjscy producenci obawiają się, że procedury takie doprowadzą do nieuzasadnionych, ich zdaniem, opóźnień. W chwili obecnej dostarczyciele API do UE potrzebują tylko uzyskać certyfikat CEP (ang. Certificate of Suitability of European Pharmacopoeia monographs, Europejski certyfikat zgodności z monografiami Farmakopei Europejskiej) wydawany przez EDQM. W projekcie 2015 Roadmap Europejska Agencja Leków podkreśliła, że jakość API spoza UE pozostawia wiele do życzenia i jest w kręgu jej zainteresowań.

Produkcja kontraktowa koniecznością? Zaledwie kilka lat temu firmy farmaceutyczne rozpoczęły proces przeorganizowania infrastruktury produkcyjnej i z tego względu przewiduje się dalszy wzrost wartości globalnego rynku produkcji kontraktowej, również w Europie Środkowo-Wschodniej. Wzrost ten przyspiesza wygaśnięcie patentów na ważne światowe bestsellery, co powoduje znaczący spadek przychodów koncernów. W wyniku tego firm zmuszone są poszukiwać oszczędności. Firmy będą musiały również „zacisnąć pasa” ze względu na coraz częściej niekorzystne dla nich regulacje prawne, takie jak na przykład Ustawa Refundacyjna w Polsce (wprowadzająca m.in. payback, sztywne marże i ceny), czy też zwiększenie podatku od sprzedaży leków refundowanych z 12 do 20% ponoszonego przez firmy na Węgrzech od 1 stycznia 2011 r.

Artykuł przygotowano na podstawie raportów PMR Publications „Pharmaceutical contract manufacturing and API sourcing in Central Europe and the Balkan states 2011” oraz „Pharmaceutical contract manufacturing and API sourcing in Russia, Ukraine and the Baltic states 2011”.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

54 | konferencje, targi, szkolenia

Trzeci już Kongres Świata Przemysłu Farmaceutycznego odbył się 13-14 czerwca 2011 r. w Poznaniu. Jego Honorowym Gospodarzem były Poznańskie Zakłady Zielarskie HERBAPOL S.A.

Tegoroczny Kongres był kontynuacją poprzednich 2 edycji, których Honorowymi Gospodarzami były: Zakład Farmaceutyczny Polfa-Łódź S.A. i Sanofi-Aventis Sp. z o.o. – Zakład Produkcji i Dystrybucji Leków w Rzeszowie.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

konferencje, targi, szkolenia | 55

Wysoki poziom merytoryczny Kongresu zapewnili eksperci z zakładów farmaceutycznych, uczelni wyższych, instytucji i organizacji związanych z przemysłem farmaceutycznym, a wśród nich : Dariusz Lipiak – Brenntag Polska Sp. z o.o., Mirosław Popieluch – StatSoft Polska, Marcin Weksler – „MEDsynC Skotnicki, Weksler” Sp. J., P.P.H. FORMIKA Sp. z o.o., prof. dr hab. Lucjusz Zaprutko – Kierownik Katedry i Zakładu Chemii Organicznej Collegium Chemicum Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, Jerzy Lasota – Farmaserwis, Mariusz Drozd – Kates Polska Sp. z o.o., Magdalena Mikołajczyk – Sartorius Stedim, Mariusz Kolbuszowski – DONSERV, Izabela Wachowiak, Anna Ryszczuk – Naczelnik Wydziału ds. Nadzoru nad Warunkami Wytwarzania – GIF, Andrzej Hantz – Radwag Wagi Elektroniczne, dr Izabella Milczarek – Patpol, Daniel Gralak – Dyrektor Departamentu Inspekcji ds. Wytwarzania – GIF, dr Robert Królicki – Kierownik Laboratorium Analitycznego Grupy Selvita, Elżbieta Napierała, dr Anna Wachnik Święcicka – Koordynacja Procedury Scentralizowanej, URPLWMiPB, Unilogo Sp. z o.o. Sp. komandytowa, Arkadiusz Jaśniewski – Intrex, Wiktoryna Kolado – COBRO, Dominika Kozioł – Pacplast Thermoform Polska Sp. z o.o., Andrzej Janczur – Trade&Consult Ltd. Sp. z o.o. Sp. k., Elżbieta Napierała, Anna Kosmacz-Chodorowska – Instytut Logistyki i Magazynowania, Michał Witczak – ISL, Jarosław Mazur – Potraf .

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

3/2011

56 | konferencje, targi, szkolenia

Pierwszy, pełen wykładów, dzień Kongresu zwieńczony został uroczystą Galą. Były podziękowania, losowanie nagród, występ Kabaretu Hrabi i zabawa do późnych godzin. W trakcie trwania drugiego dnia uczestnicy Kongresu mieli możliwość zwiedzenia wydziałów produkcyjnych Poznańskich Zakładów Zielarskiech HERBAPOL S.A. Kolejna edycja Kongresu już w przyszłym roku. Serdecznie zapraszamy.

3/2011

e-w ydanie do pobrania na: