Globe Magazine juli/augustus

Magazine voor internationaal ondernemen

GLOBE MAGAZINE

Op de cover Colofon Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen is het maandblad van Fenedex en richt zich op exporterende en internationaliserende Nederlandse bedrijven. Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen verschijnt 11x per jaar.

Redactie Bart Jan Koopman (hoofdredacteur) Elmar Otten (eindredacteur) Marianne Elissen (redacteur) Frannie Flinterman (redacteur) Willemijn Gwanmesia (redacteur) Dorine Noordam (redacteur)

Maarten van Geijn International accountmanager MagicFX Het bedrijf MagicFX opereert in de wereld van dancefeesten. Top-DJ’s als Hardwell en Tiësto gebruiken graag hun special effects.

Lees het interview op pagina 12.

Contact redactie Fenedex Postbus 90409, 2509 LK DEN HAAG T 070 – 330 56 20 F 070 – 330 56 56 E redactie@globemagazine.nl Vormgeving Silo, Den Haag Druk Veenman+, Rotterdam Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen wordt milieuvriendelijk en op chloorvrij papier (TCF) gedrukt.

Advertenties Mooijman Marketing & Sales, Julius Röntgenstraat 17 2551 KS DEN HAAG T 070 – 323 40 70 E dm@mooijmanmarketing.nl Abonnementen Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen wordt verspreid onder leden van Fenedex. Ontvangt u het magazine nog niet? Neem dan contact op met de redactie.

Overige verspreiding Relaties van Fenedex in de politiek, bij ambassades en consulaten in het buitenland, werkgeversorganisaties, branche­ organisaties en docenten internationaal ondernemen in het HBO en MBO kunnen Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen toegestuurd krijgen. Verspreiding vindt plaats in controlled circulation.

Overname Overname van artikelen en andere informatie is alleen toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie, mits met bronvermelding.

Disclaimer Aan de totstandkoming van deze uitgave is uiterste zorg besteed. Fenedex en haar auteurs aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden noch voor de gevolgen hiervan. De inhoud van de artikelen hebben een informatieve strekking, zijn globaal en beschrijvend van opzet en kunnen niet worden gezien als juridisch advies. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend.

“Bekende DJ’s die onze special effects gebruiken, fungeren voor ons als ambassadeur. Als onze apparatuur op hun wensenlijst staat, moet de organisator van het evenement wel bestellen.”

ISSN: 2352-5843 Juli/augustus 2015 / Nr. 400

3

GLOBE MAGAZINE

Voorwoord

Zomers weerbericht?

Uit de eurozone komen positieve berichten over de economie. Over een breed front zijn er optimistische geluiden. Fabrieksorders, detailhandelsverkopen en zelfs meer bankkrediet voor het MKB. Ook de werkgelegenheid verbeterde een beetje terwijl de inflatie eveneens weer in de plus uitkomt.

Dit beeld komt naar voren in de groeicijfers van de meeste economieën in de eurozone. Ook Nederland past in dit positieve plaatje zo lieten de laatste CPB-ramingen recent zien. Er wordt weer hardop over twee procent groei van het BBP gepraat en dat was tot niet zo lang geleden ondenkbaar. Groei in de eurozone is sowieso goed nieuws voor Nederland, gezien het feit dat twee derde van de export nog steeds richting Europa gaat.

Zo lijken de lagere olieprijs, de lagere euro (versus de dollar), de ongekende activiteiten van de ECB en de positieve ontwikkelingen in belangrijke naburige markten de groei inderdaad stevig te ondersteunen. Kortom, met uitzondering van Griekenland en uiteraard de blijvende problematiek in Oekraïne en Rusland, zijn er goede groeimogelijkheden (en vakantiebestemmingen) dit jaar.

Toch zijn er wel degelijk wat wolken aan de horizon. De grote groeimotoren van de wereldeconomie, namelijk de opkomende markten, lijken hier en daar wat stil te vallen en vertonen in ieder geval geen uniform beeld meer. China op een (veel) lager groeipad, Brazilië, Zuid-Afrika en ook andere landen waaronder uiteraard Rusland hebben grote problemen om de groei, zelfs op een veel lager niveau dan voorheen, vast te houden. India lijkt als een van de weinige landen in de BRICS een positieve uitzondering. De bal lijkt weer terug bij de typische westerse economieën om de groei te trekken.

Als we de exporterende bedrijven mogen geloven, dan blijft men zonder meer zeer positief over deze zomer en dit hele jaar (Trends in Export gaf al gemiddeld 9 procent groei aan als verwachting). Toch lijkt een rekalibratie van de wereldeconomie op een wat lager groeipad realistisch gezien bovenstaande ontwikkeling.

Goed om alvast over na denken als u na de zomer plannen gaat maken voor 2016.

Uiteraard wensen wij U een prachtige vakantie waar U ook heen gaat,

Bart Jan Koopman Directeur Fenedex Juli/augustus 2015 / Nr. 400

5

GLOBE MAGAZINE

Inhouds opgave

Saoedi-Arabië: meer dan zand en olie

De gesloten aard van Saoedi-Arabië heeft een aantal stevige clichés over het land in stand weten te houden.

Tijd voor een nieuwe kijk op dit vaak genegeerde land. 

22

Voorwoord 05 Zomers Weerbericht?

Column 09 Nothing but English Ervaringen 12 MagicFX: Exportmagie Verkenningen 18 Loopt globalisering op zijn einde?

22 Saoedi-Arbabië: meer dan olie en zand 32 Nieuwe hoop in Nigeria Opinie 20 Help, de Chinese bedrijven komen!

Expertise 26 Geldigheid en toepassing Duits minimumloon 28 Maak een accountmanagementplan 35 Bespaar op zakenreizen 41 MCTA: de nieuwe manager Elke maand 03 Colofon 10 Kort 11 Vreemde Zaken 36 Export matters: Q&A 38 Agenda 40 Fenedex Member Benefits 40 Verenigingsnieuws 42 Fenedex contact 6

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

MagicFX

In het kielzog van de Nederlandse electronicdancefeesten verovert MagicFX met haar special effects de wereld. 

12

GLOBE MAGAZINE

Loopt globalisering op zijn einde?

De groei van de wereldhandel wil maar niet op gang komen. Een teken dat de globalisering ten einde is of weet de wereldhandel toch nog te profiteren van het schoorvoetende herstel in Europa? 

18

26 Minimumloon in Duitsland

Sinds 1 januari geldt in Duitsland een minimumloon.

Het daaraan verbonden verplichte papierwerk raakt ook Nederlandse bedrijven. 

Help, de Chinese bedrijven komen!

Chinese bedrijven zijn steeds vaker te vinden in opkomende markten als Mexico, Brazilië en ZuidAfrika en binnenkort ook op de Europese thuismarkt.

Maak u op voor de strijd! 

20

28 Maak een accountmanagementplan

Het goed aansturen van uw buitenlandse partner is een terugkerend aandachtspunt voor exportmanagers. Pak het goed aan met een accountmanagementplan.  Juli/augustus 2015 / Nr. 400

7

GLOBE MAGAZINE

PAUL SCHNABEL

Nothing but English

Column

Senator, hoogleraar en voormalig SCPdirecteur Paul Schnabel observeert de Nederlandse handelsinspanningen.

Met een hoogopgeleid Nederlands gezelschap ben ik op werk­ bezoek bij een bedrijf in Duitsland. Iedereen aan onze kant heeft op school nog Duits gehad, maar niemand spreekt het echt. Geen probleem, want onze net zo hoog opgeleide ‘counterparts’ spreken allemaal minstens zo goed Engels als wij. Op deze manier zijn we allebei een beetje in het nadeel en heeft in ieder geval niemand het voordeel van de eigen taal.

Dat is anders als je naar Londen of New York gaat. Daar spreekt niemand een andere taal en dan merk je pas hoe beperkt ons Engels eigenlijk is. Erger nog, de Amerikaans-Nederlandse journalist Ronald van de Krol wijst er in zijn ‘Native English for Nederlanders’ – verplichte literatuur voor iedereen die in het buitenland prettig zaken wil doen - met nadruk op hoe onbeleefd ons Engels vooral is. Grammaticale fouten zijn echt minder erg dan te weinig ‘please’ en ‘thank you’ zeggen. ‘Shit’ en ‘fuck’ kunnen zelfs absoluut nooit, ook al liggen ze Nederlanders inmiddels in de mond bestorven. Het is bijna net zo erg als in het Duits ‘du’ zeggen tegen iemand die tegen jou nog ‘Sie’ zegt. En dat doen Duitsers langer en principiëler dan wij, ook tegen collega’s en leeftijdgenoten.

Er zijn wel schattingen gemaakt dat onze handel met Duitsland nog zo’n 5% groter zou kunnen zijn wanneer we echt Duits zouden spreken.

Zeker in de wereld van de ‘mittelständische Betriebe’, opvallend vaak grote familiebedrijven in de techniek, spreekt men meestal niet gemakkelijk en ook niet graag Engels. Pogingen om in Limburg of Twente in het onderwijs Duits een meer prominente plaats te geven, zijn niet erg succesvol gebleken. Op de universiteiten is het niet anders, eerstejaars Duits en Frans zijn bijna op de vingers van één hand te tellen. De universiteit van Münster telt meer studenten die Nederlands leren dan er in heel Nederland studenten Duits zijn.

Engels is natuurlijk de lingua franca van nu, zoals dat vroeger het Latijn en later het Frans was. Inmiddels weten ook in Frankrijk de wetenschappers dat ze in het Engels moeten publiceren. In het bedrijfsleven en bij de overheid overheerst nog het Frans. Nederland is het meest Engelstalig van alle niet-Engelstalige landen, maar dat is juist in de Europese Unie niet alleen maar een voordeel. Een betere beheersing van Duits en Frans, maar ook van Spaans en Italiaans, zou goed zijn voor onze export. Het probleem is dat het leren van een of meer van die talen alleen zin heeft als het om veel meer gaat dan de taal een beetje leren.

Dat ‘beetje’ leidt er toe dat ons hoog opgeleide gezelschap in Duitsland toch maar voor het meer vertrouwde Engels koos.

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

9

GLOBE MAGAZINE

Kort nieuws

Kort Rusland is voorlopig niet van sancties af Rusland hoeft voor­ lopig niet te rekenen op het versoepelen van de sancties tegen het land.

De leiders van de G7 waren begin juni bij elkaar in Duitsland en stelden zich hard op tegen Poetin.

Eind deze maand lopen de sancties die de EU en de VS tegen Rusland hadden ingesteld, af. Een verlenging lijkt onafwendbaar, zegt BNRcorrespondent Derk Marseille. “De Amerikaanse president Obama zei gisteren, dat er wat hem betreft voor een Russische agressor richting de +4,7% annexatie van Krim geen andere plaats is dan het strafbankje. Ook de Poolse EU-leider Donald Tusk wond er in zijn toespraak geen doekjes om. Hij zegt: wat de EU betreft, gewoon verlengen en verzwaren die sancties.”  Bron: BNR.nl Volledige bericht: http://ow.ly/Oas6p

Rijke landen worden weer trekkers wereld­ economie De groei van de wereldeconomie komt de komende jaren vooral voor rekening van de rijke landen in het Westen. Ze nemen de rol over van

+4,7% 10 Juli/augustus 2015 / Nr. 400

de op­komende economieën zoals ­Brazilië, Rusland, India en China.

Dat staat in een rapport van de ­Wereldbank.

De BRIC-landen waren de voorbije tien jaar de grote trekkers van de wereldeconomie met explosieve groeicijfers. Maar uitgerekend zij laten het om uiteenlopende redenen afweten. De groei valt in deze landen terug en dat lijkt geen eenmalige of tijdelijke dip.

De “structurele groeivertraging” gaat waarschijnlijk jaren duren en heeft een negatieve invloed op de wereldeconomie, constateert de Wereldbank in de halfjaarlijkse economische ramingen. In Europa en de Verenigde Staten trekt de economie juist aan en worden de vooruitzichten beter.  Bron: NOS.nl Volledig bericht: http://ow.ly/Oau0A

Macedonië treedt toe tot ­overeenkomst gemeen­schappelijk douanevervoer Op 1 juli 2015 treedt de ‘former ­Yugoslavian Republic of M ­ acedonia’ (Macedonië) toe tot de Overeen­komst gemeenschappelijk douanevervoer.

Vanaf 1 juli 2015 is het mogelijk om in het goederenvervoer van en naar Macedonië de regeling gemeenschappelijk douanevervoer

+4,7%

te gebruiken. Nu wordt doorgaans nog gebruik gemaakt van de TIRregeling. Aangifte doen voor vervoer van en naar Macedonië kan vanaf 1 juli 2015 met NCTS. Inmiddels heeft Douane de borgmaatschappijen die borg kunnen staan voor de douaneschuld, ­geïnformeerd over de toetreding. Hen is gevraagd een mantelverklaring te ondertekenen. Hiermee verklaart de borgmaatschappij dat de bestaande akten van borgtocht ook gelden voor verplichtingen die ontstaan uit het vervoer naar Macedonië.  Bron: belastingdienst.nl Volledig bericht: http://ow.ly/OasNx

CBS: Export groeit gestaag Het volume van de export van ­goederen was in april 4,7 ­procent groter dan in april 2014. De stijging is iets groter dan in de twee voorgaande maanden.

+4,7%

Verder nam zowel de uitvoer van Nederlands product als de wederuitvoer toe. Nederlandse bedrijven exporteerden in april 2015 vooral meer transportmiddelen, machines en apparaten. Verder groeide ook de export van rubber- en kunststofproducten aanzienlijk. In mei en juni waren de omstandigheden voor de export iets minder gunstig dan in april volgens de Exportradar van CBS. Bron: CBS.nl Volledig bericht: http://ow.ly/Ok3jm

GLOBE MAGAZINE

Vreemde zaken

ELMAR OTTEN

Vreemde Zaken

De kegelzetter GERARD is een semi-automatische kegelzetter, die wordt gebruikt om tijdelijke afscheidingen op wegen te creëren. Een klus die zonder GERARD niet ongevaarlijk is.

Bovendien is op het moment dat er een kegel niet juist opgepakt wordt door het apparaat, de chauffeur de enige die daar iets aan kan doen, waardoor het proces stagneert.

Wie heeft de kegelzetter bedacht?

“De naam van onze semi-automatisch kegelzetter is een eerbetoon aan de uitvinder: Gerard Verheij. Hij werd geïnspireerd toen hij op een avond onder zeer slechte weersomstandigheden op een snelweg reed en twee drijfnatte mannen achterin een vrachtwagen zag zitten, waarvan er één uit de vrachtwagen hing om handmatig kegels te plaatsen. Hij besloot dat hij een einde wilde maken aan deze onnodig gevaarlijke en zware manier van werken.

Helaas was hij niet in staat om zelf zijn missie te voltooien. Hij overleed in 2009.”

Is GERARD al in het buitenland te vinden?

GERARD is op het moment actief in Australië en Nieuw-Zeeland. Toen wij in 2014 op de InterTraffic (beurs) in de RAI stonden, ont­moetten wij een grote speler in verkeerstechniek op de Australische markt. Deze heren waren erg onder de indruk van de GERARD, en hebben toen direct een aantal machines besteld.

Toch is de vinding nu in gebruik.

“Ja, al sinds 2012. We hebben Gerard’s vinding geperfectioneerd en een van de grootste infrastructuurbedrijven in Nederland weten te overtuigen om hem in hun vloot op te nemen.

We streven er nu naar om andere besluit­ vormers te overtuigen om Gerard’s wens te laten uitkomen.”

Waarom is hij niet volledig automatisch?

“De vol-automatische kegelzetsystemen die tot nu toe ontwikkeld zijn, hebben het niet gered doordat ze vaak erg duur zijn en banen kosten.

Omega Infra BV Hoofdvestiging: De Lier Belangrijkste product: road safety Belangrijkste exportlanden: Australië, Nieuw-Zeeland

Wat zijn jullie verdere plannen?

We zijn met verschillende distributeurs in andere landen in gesprek. Deze moet vanzelfsprekend zijn eigen markt goed kennen, maar ook een eigen werkplaats hebben om de gewenste service te verlenen.

Wij focussen ons nu in eerste instantie op de landen binnen de EU. Ten eerste omdat dit een stuk dichter bij huis is, en omdat hier voldoende mogelijkheden zijn op het gebied van veiligheid, efficiency en ergonomie.

Hoe snel is GERARD eigenlijk?

De afstand tussen de kegels is instelbaar tussen 7 en 70 meter bij een snelheid van ca.

22 km/u. Ook bochten vormen geen probleem voor GERARD. Juli/augustus 2015 / Nr. 400

11

GLOBE MAGAZINE

ELMAR OTTEN EN ARLETTE VAN DER VLIET IVO VAN DER BENT

In het kielzog van de Nederlandse danceindustrie veroveren de producten van MagicFX stukje bij beetje de wereld.

Exportmagie Het bedrijfspand van MagicFX ademt de sfeer van een groot poppodium. De showroom heet er ‘Stage’, de procuctie ‘Backstage’, bezoekers komen binnen via de ‘VIP entrance.’ Op schermen zijn dancefeesten en festivals te zien, waar MagicFX de special effects voor geleverd heeft. Zwart is de grondtoon. Globe Magazine heeft met international accountmanager Maarten van de Geijn in de showroom afgesproken. Om de sfeer er in te krijgen, demonstreert hij de Stage Flame en Flamaniac. De confettikanonnen bewaart hij liever voor de fotograaf. Op de foto’s ziet u waarschijnlijk wel waarom.

Het bedrijf MagicFX is zo jong als het er uit ziet. In 1995 is het van start gegaan, de huidige eigenaar Bram Veroude begon er eind jaren negentig als stagiair.

Maarten: “Het was de tijd van de vuurwerkramp in Enschede. In 1999 werd er gezocht naar een veilig ­alternatief om opdrachtgevers aan te kunnen bieden ­wanneer er geen toestemming voor vuurwerk was. Bram kreeg als stagiair de opdracht deze nieuwe activiteit op te gaan zetten. Er werd een confettischietsysteem geïmporteerd uit de verenigde staten en als eerste bedrijf in Nederland begon Magic Effects met het verzorgen van confettishows, waarbij brandvrije papiersnippers en slingers werden weggeschoten. Dit was een enorm succes; grote opdrachten voor grote evenementen, concerten, voetbalwedstrijden dienden zich aan. Aangezien er weinig tot geen aanbod was van de benodigde apparatuur voor dit soort shows ging Magic Effects deze in eigen beheer ontwikkelen.

12

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

Omdat we in onze beginjaren zelf nog shows verzorgden, hebben we als bedrijf enorm veel ervaring in huis. Bram heeft eigenhandig bij Sensation nog confetti boven in de ‘truss’ staan bijvullen. We weten wat belangrijk is, wat nodig is.

Sinds een aantal jaar zijn we gestopt met het verzorgen van shows en de verhuur van onze producten. Daarmee concurreerden we eigenlijk met een deel van onze eigen klantenkring. We besloten ons puur te richten op de ontwikkeling en verbetering van onze producten. Onze klanten bestaan enerzijds uit professionele showbedrijven, die grote shows als Tomorrowland en Sensation verzorgen.

Met hen proberen we een nauwe band te onderhouden, want zij weten wat er speelt en wat de laatste trends zijn.

Daarnaast bedienen we dealers en distributeurs, die zelf dan weer de kleine showbedrijven beleveren.”

Made in NL “We fabriceren de machines en apparaten hier zelf in Boxtel, vrijwel al onze onderdelen komen uit Europa en zijn van topkwaliteit. De zogenaamde consumables, dus producten als de confetti/streamers en cannons komen uit China. Deze worden volgens onze eisen en onder onze supervisie geproduceerd. We hebben hiervoor een aantal inkopers in dienst die regelmatig naar de fabrieken in China reizen om de kwaliteit te controleren.

Productontwikkeling gebeurt ook hier in Boxtel. We hebben vier engineers die full time met productontwikkeling bezig zijn. Dat is aanzienlijk op een totaal van 30 mensen, maar je hebt ze nodig. We zitten in de buurt van Eindhoven, waar een boel goede ingenieurs vandaan

GLOBE MAGAZINE

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

13

GLOBE MAGAZINE

“Voor Tiësto hebben we de CO2-Dominator gebouwd.”

komen. De kunst is natuurlijk wel om ze te krijgen. Grote bedrijven halen de beste ingenieurs vaak al weg voor ze hun diploma hebben. Wij maken hier ‘Toys voor Boys’, engineers kunnen dus wel hun passie kwijt, dit helpt om goede mensen aan ons te binden.

Het is een noodzaak om regelmatig met upgrades of nieuwe producten te komen. Soms gaat dat om relatief kleine dingen zoals een connector die net wat handiger is of de mogelijkheid om een van onze special effects op een vuurwerkzendsysteem aan te sluiten.

Een hele nieuwe vinding, waarvan het prototype nu klaar is, is een bubbelmachine die bellen blaast met nevel er in. Dat kun je heel spectaculair uitlichten. We hebben deze machine onlangs op een beurs gepresenteerd. Als commerciële afdeling moet je terughoudend zijn met het aankondigen van innovaties in de markt, want je moet het dan ook op korte termijn kunnen leveren. Er is niets ergers dan klanten teleurstellen dat iets langer duurt dan verwacht of niet doorgaat. Bovendien wil je concurrenten niet de tijd geven iets soortgelijks te ontwikkelen.

Tenslotte gebeurt het ook dat een DJ met een verzoek voor een nieuw product komt. Een voorbeeld is onze CO2-Dominator. Die is ontwikkeld voor Tiësto. Hij kende onze CO2-jet, maar wilde een apparaat met niet één outputpijp, maar vijf; een octopus-model. Wij maken de afweging of het veilig te bouwen is en voor de hele markt interessant kan zijn.”

Veiligheid staat voorop “Veiligheid en kwaliteit staan op de eerste plaats. Daarmee onderscheiden we ons ook van de goedkopere producten uit ondermeer China. Onze producten zijn sinds enige tijd ook gecertificeerd volgens de strenge Duitse eisen en daarnaast hebben we sind dit jaar ook onze Magicfx academy opgericht waar we onze klanten training geven over het gebruik en over de veiligheid. We voldeden altijd al aan de Europese richtlijnen, maar die zijn minder streng dan de Duitse. Certificering volgens de strengste eisen is noodzakelijk om bij bepaalde partijen binnen te komen.

We hebben bijvoorbeeld Bayern München, die een paar weken terug nog groot feest gevierd hebben (winnaar Deutsche Bundesliga), onze producten geleverd, dat zou anders niet gelukt zijn.

Helaas kunnen we niet overal ter wereld profiteren van deze certificering. Om het contrast aan te geven: in Latijns-Amerika vragen ze vrijwel nooit naar certificaten.

De Verenigde Staten daarentegen hebben weer heel andere eisen. Vanwege de claimcultuur leveren we daar momenteel niet direct.”

14

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

GLOBE MAGAZINE

DJ Hardwell “Bekende DJ’s die onze special effects gebruiken, fungeren voor ons als ambassadeur om een nieuwe markt op te komen. Elke grote DJ heeft een zogenaamde technical rider, een lijst met apparatuur die op de set klaar moet staan. Als onze special effects op die lijst staan, kan de organisatie die de DJ inhuurt niet anders dan die producten bestellen.

Hardwell, de huidige nummer 1 DJ van de wereld, vraagt bijvoorbeeld specifiek naar onze producten. Dat helpt natuurlijk enorm. Pas verstuurde hij op Twitter een berichtje ‘Who wants some confetti!?’. Stond hij daar met ons product en een enorme grijns op zijn gezicht! Betere reclame kunnen wij ons niet wensen.

Onze marketingmanager zoekt actief naar zulke ambassadeurs, maar vaak is het toch een kwestie van mond-tot-mondreclame of ergens ons product in actie zien en het dan ook willen hebben.

De grote showbedrijven zijn natuurlijk ook belangrijk voor onze internationale strategie. Ook zij reizen de wereld rond en komen in landen, waar onze producten nog niet bekend zijn.”

dan Europa, waar we de distributie grotendeels vanuit Nederland kunnen doen. We hebben in Zuid-Amerika grote distributeurs nodig, die je producten op voorraad willen nemen, die weten wat het inhoud, die reparaties en service kunnen doen. En ze moeten snel kunnen reageren op bestellingen. Ik ben dus voornamelijk bezig met het zoeken van grote distributeurs, die ook Europese A-merken op het gebied van geluid en licht aanbieden.

Die kunnen ons dan makkelijk in hun portfolio opnemen.

We kennen de verschillende A-merken voor licht en geluid goed, soms doen we gezamenlijk aan beurzen mee om buiten Europa meer naamsbekendheid en marktaandeel te krijgen.

“Who wants some confetti!?”

Zuid-Amerika “Binnen MagicFX ben ik verantwoordelijk voor de Duitstalige landen in Europa. Dat komt voornamelijk neer op het uitbouwen van bestaande business. Daarnaast doe ik new business in Zuid-Amerika.

Ik spreek zelf Spaans, dus Zuid-Amerika vind ik heel leuk om er bij te doen. Het vraagt een compleet andere aanpak

Zuid-Amerika is geen gemakkelijk continent. Ze gebruiken er bijvoorbeeld 110 volt, waardoor je technische aanpassingen moet doen. Je hebt te maken met importrestricties en allerlei andere regeltjes. Je kunt het vanuit Nederland nog zo goed proberen te regelen, je blijft lokale mensen nodig hebben die creatieve oplossingen kunnen bedenken. En die de klanten begeleiden.

Het is allicht ook een groot continent. Je kunt niet in je eentje heel Zuid-Amerika onder controle hebben; je moet prioriteiten stellen. Zo heb ik contact met een zeer grote distributeur voor Colombia en Panama. Via deze distributeur kunnen we ook Venezuela bedienen. Een lastig land door de politieke situatie en moeizame geldstromen.

Verder ben ik bezig met Costa Rica. Daar heb ik stage ­gelopen en ken ik de mensen op de ambassade. Brazilië heeft enorm veel potentie, maar heeft natuurlijk Juli/augustus 2015 / Nr. 400

15

GLOBE MAGAZINE

verschrikkelijk hoge importheffingen. We bekijken het per land. Dan heb je soms een gelukstreffer. Via het Belgische DJ-duo Dimitri Vegas & Like Mike zijn we bijvoorbeeld Bolivia binnengekomen. Deze markt stond niet op mijn short list. We kregen een aanvraag omdat we op hun rider stonden. Zo’n lokaal showbedrijf weet natuurlijk helemaal niets van het invoeren van producten. Dat vraagt veel energie om alles goed te laten lopen. Om een markt binnen te komen is het prima, maar je hebt lokale ondersteuning nodig om het om te zetten in iets duurzaams.

Hoewel zakendoen in Zuid-Amerika vrij chaotisch verloopt, is het voor onze producten veelbelovend.

Ook daar komen alle grote DJ’s en evenementen, zoals bijvoorbeeld Tomorrowland. We liften mee op het succes van de Electric Dance Music-trend. Buiten de dance is er ook zat te doen hoor. Grote popshows, corporate events, sportevenementen. In Zuid-Amerika gebruiken ze special effects zelfs bij grote kerkvieringen.”

“We liften mee op het succes van de Electric Dance Music-trend.”

Kers op de taart “Een van onze grootste uitdagingen is flexibel te blijven.

Special effects zijn vaak de kers op de taart van een show en worden regelmatig pas op het allerlaatste moment in de voorbereiding geregeld. Dit geldt niet alleen voor leveringen in Europa maar ook in verder weg gelegen markten.

Dit heeft consequenties voor de organisatie. We werken op dit moment met vier internationale accountmanagers, daarnaast hebben we nog drie customer support mensen die de orders verwerken en het papierwerk in orde maken.

Vroeger leverden we aan alles en iedereen, maar dat was onhoudbaar. Afgelopen jaar zijn we verdubbeld in personele omvang en maken we nu een professionaliseringsslag door. Niet iedereen kan meer zomaar bij ons bestellen. We hebben geleerd keuzes te maken.”

Wereldwijd A-merk “Uiteindelijk willen we dat MagicFX wereldwijd het nummer één A-merk is op het gebied van special effects.

In Europa hebben we die status al. Om dit voor elkaar te krijgen heeft elke accountmanager naast een regio met bestaande business een regio met new business. We hebben onszelf daarnaast een uitdagende groeiambitie gesteld.

Op dit moment vormen de Dutch speaking countries nog steeds het grootste deel van de totale omzet. Niet zo vreemd omdat bij ons de dancecultuur zo groot is. Maar deze verspreid zich als een olievlek over de wereld. Die volgen wij. Als team, want iedereen hier draagt bij aan het succes.”

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

17

GLOBE MAGAZINE

RAOUL LEERING

De groei van de wereldhandel wil maar niet op gang komen. Komt de globalisering tot stilstand of kan de wereldhandel profiteren van de voorzichtig aantrekkende conjunctuur in Europa?

ING zocht het uit.

Loopt globalisering op zijn einde?

De groei van de wereldhandel stagneert. De eind mei uitgebrachte wereldhandelsmonitor van het CPB toont een krimp voor het eerste kwartaal. Voor 2015 als geheel zijn de verwachtingen wat positiever. Zo gaat het IMF uit van een groei van 3,7%, maar ook dat is mager. Het zou immers betekenen dat de wereldhandel er voor het vierde jaar op rij niet in slaagt de groei van de wereldwijde productie significant te overtreffen. Dit contrasteert scherp met de vijftien jaar voorafgaand aan de crisis toen de wereldhandel twee maal zo snel groeide als de wereldwijde productie. Is de huidige terugval tijdelijk of is er sprake van een trendbreuk en komt globalisering tot stilstand?

Het stagneren van de wereldhandelsgroei is in belangrijke mate veroorzaakt door de wereldwijde laagconjunctuur van de afgelopen jaren. Tijdens economische neergangen, die per definitie tijdelijk zijn, zakt vooral de vraag naar duurzame consumptiegoederen en investeringsgoederen in. Duurzame goederen maken 70% van de wereldhandel uit zodat de wereldhandel harder wordt geraakt door 18

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

laagconjunctuur dan de economie als geheel. De oververtegenwoordiging van Europa in de wereldhandel heeft dit tijdelijke conjunctuureffect nog eens versterkt. Europa heeft namelijk een relatief lange en diepe recessie achter de rug, gekenmerkt is door een historisch grote terugval van de investeringen.

Nu de conjunctuur in Europa, in navolging van de VS en het VK, voorzichtig aantrekt en de vraag naar duurzame goederen toeneemt, zal de wereldhandel meer dan evenredig profiteren. Als de conjunctuur elders niet veel slechter presteert dan momenteel in de ramingen zit opgesloten, zal dit Europa-effect er naar verwachting voor zorgen dat de wereldhandel volgend jaar 20% harder groeit dan de wereldeconomie, zo blijkt uit een ING- studie1.

Vrije handel Niet alleen voor de korte termijn, maar ook voor de middellange termijn zijn er redenen om aan te nemen dat de wereldhandel sneller zal groeien dan de wereldeconomie.

Ten eerste heeft de crisis, ondanks het minder vriendelijke klimaat ten opzichte van de vrije markt, nauwelijks geleid tot protectionis-

tische maatregelen. Cijfers van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) laten zien dat slechts 1% van de wereldwijde importen getroffen is door maatregelen zoals verhogen van importtarieven of het opwerpen van extra douanevoorschriften.

Er is met het sluiten van het Baliakkoord over het verminderen van de douaneformaliteiten eind 2013 zelfs een sprong voorwaarts gemaakt. De vermindering van de douaneformaliteiten die dit akkoord teweeg brengt zal de wereldhandel met 4,1% opkrikken. Mochten de VS erin slagen om met de EU (TTIP) of de landen rond de Stille Oceaan (TPP) een handelsakkoord te sluiten, dan levert dit additionele impulsen op voor de wereldhandel.

Opkomende markten Ten tweede laat een recente studie van ING zien dat de vestigingsplaatsfactoren in veel opkomende landen de afgelopen jaren verbeterd zijn, ook al zijn de loonkosten in enkele landen, zoals China, opgelopen. Het proces waarbij Westerse bedrijven steeds meer halffabricaten betrekken van opkomende markten heeft zich dan ook na het uitbreken van de crisis snel herpakt, ook al zijn er enkele aansprekende voorbeelden

GLOBE MAGAZINE

Onwikkeling wereldhandel Groei 9%

Verhouding 2,5

8% 2,0

7% 6%

Gem. handelsgroei/BBP-groei

1,5

5% 4%

1,0

3% 2%

0,5

1% 0%

0,0 1950-1960

1961-1970

1971-1980 1981-1990

1991-2000

2001-2008 2009-2015

Groei handelsvolume BBP-groei Verhouding handelsgroei t.o.v. BBP-groei

Hoeveelheid offshoring in VS en Duitsland 0,07

VS

0,06

Azië

0,05

Oost-Europa

0,04

Brazilië en Mexico

0,03

Duitsland

0,02

Azië

0,01

Oost-Europa Brazilië en Mexico

0,00 1995

1997

1999

van ondernemingen die productie hebben teruggehaald naar het thuisland (zie figuur x). Bovendien investeren grote opkomende markten als China zelf steeds meer in andere zich ontwikkelende economieën. Ook dit gaat veelal gepaard met extra grensoverschrijdende handel.

Technologie Ten derde de technologische ontwikkeling. 3D-printing en robotisering hebben de potentie om op lange termijn productie in lage lonen landen te vervangen door lokale productie, maar voorlopig heeft dit te weinig schaal om de wereldhandel serieus te raken. Voorlopig verhoudt de prijs, kwaliteit en betrouwbaarheid van 3D-printing zich in veel gevallen ongunstig ten opzichte van traditionele massaproductie. Robotisering zal op korte termijn evenmin leiden tot het grootschalig terughalen van

2001

2003

2005

2007

2009

productie naar het thuisland. In de auto-industrie is robotisering al decennia gaande, maar nog steeds verplaatsen autoconcerns productie naar landen waar de loonkosten lager zijn. Bovendien zijn een aantal handelsbevorderende technologische trends nog niet uitgewerkt. In Europa en de VS gebruikt bijna elk bedrijf internet, waardoor de communicatiekosten dusdanig verlaagd zijn dat het verplaatsen van delen van het productieproces naar landen met lagere kosten rendabel is geworden.

Maar in Afrika en delen van Azië en Latijns Amerika moeten veel bedrijven nog aangesloten worden op internet. Zodra dat gebeurt kunnen zij onderdeel worden van de internationaal opgesplitste productieprocessen die veel handel in intermediaire goederen te weeg brengen.

Tot slot zal de groeiende middenklasse in veel opkomende markten

2011

een impuls voor de wereldhandel zijn omdat de consumptie van de middenklasse relatief veel import­ producten betreft.

Conclusie De conclusie luidt dat er onderliggend te veel stuwende handels­ krachten werkzaam zijn om aan te kunnen nemen dat de globalisering voorbij is.

ING (2015) The world trade comeback, Amsterdam

1

 Raoul Leering is Head of International Trade Research bij ING Commercial Banking.

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

19

GLOBE MAGAZINE

FRED SENGERS

China wil in 2049 de leidende industrienatie in de wereld zijn. Of u nu met de Volksrepubliek handel drijft of niet; u krijgt meer met concurrentie uit China te maken dan ooit tevoren.

Help, de Chinese bedrijven komen!

In de afgelopen 35 jaar heeft zich in China een economisch wonder voltrokken. Tegenwoordig komt 20 procent van alle industriële ­productie in de wereld hier vandaan. Van 220 van 500 productiesectoren is China het belangrijkste herkomstland.

Extreem winstgevende Chinese bedrijven zijn op dit moment dienstverleners, zoals banken, telecombedrijven en internetgiganten. China’s industrieën daarentegen zijn vooral groot. Hun imago in het buitenland is matig tot slecht. Voor velen is Made in China synoniem aan goedkoop en matige kwaliteit.

Het is de overheid ook opgevallen dat Chinese fabrieken goed genoeg zijn om de producten te maken die afnemers over de hele wereld willen hebben, maar dat diezelfde afnemers hun neus ophalen voor producten met een Chinees label. En ondanks een fenomenaal handelsoverschot, is het vervelend voor Chinese leiders dat ze voor veel hightech producten, zoals machines en zwaar materieel van het buitenland afhankelijk zijn.

20

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

Zoals een hoge Chinese ambtenaar ooit zei: “We moeten een hoop overhemden naaien om een vliegtuig te kunnen kopen.”

Concurrentiekracht Maar er is meer dan alleen ongemakkelijkheid van China’s leiders.

Niet alleen stijgen de lonen, ook de toegenomen weerstand tegen milieuverontreiniging vertaalt zich in hogere productiekosten. Daarnaast is de yuan (of de renminbi, zoals die officieel heet) na jaren kunstmatig laag te zijn gehouden de laatste tijd flink in waarde gestegen ten opzichte van dollar en euro.

Het is niet voor niets dat Chinese bedrijven tegenwoordig zelf hun productie outsourcen, naar bijvoorbeeld Noord-Korea, Birma en Vietnam.

Het wordt de middle income trap genoemd; naarmate meer mensen profiteren van de economische groei, dreigen opkomende economieën zichzelf uit de markt te prijzen.

Dan hebben we nog wat economen het Lewis Turning Point noemen.

Als de arbeidsmarkt krapper wordt, stijgen de lonen verder. China staat aan de vooravond van een krappere

arbeidsmarkt; door vergrijzing, maar ook doordat de arbeidsreserve op het platteland opdroogt. Er moeten tenslotte nog wel een paar boeren overblijven om de honderden miljoenen in de grote stad te voeden.

Kortom, China staat voor een interessante uitdaging om de economische motor aan de praat te houden.

Masterplan In mei presenteerde het Chinese kabinet een masterplan om industrielanden als Duitsland, Japan en de VS naar de kroon te steken.

In 2049, als de Volksrepubliek honderd jaar bestaat, moet China niet alleen in kwantiteit, maar ook in kwaliteit ‘s werelds belangrijkste industrienatie zijn. De eerste fase van het plan is het meest concreet. Door middel van productiviteitsverhoging en kostenbesparingen moeten Chinese bedrijven een inhaalslag maken ten opzichte van ontwikkelde economieën. Het tienjarenplan met de naam Made in China 2025 richt zich op verbeteringen door informatisering en automatisering, meer onderzoeksbudget en internationaal uitbouwen van Chinese merken.

GLOBE MAGAZINE

Het einddoel is dat China de koplopers in de industrie niet alleen bij-, maar zelfs inhaalt. Er volgen nog twee uitgewerkte plannen die van China de leidende industrienatie moeten maken.

Het kabinet heeft tien sectoren aangewezen die cruciaal zijn voor die doorbraak: ict, nauwkeurige meet­ instrumenten en robotica, luchtvaart, scheepvaart, spoorwegen, energiebesparing en elektrische vervoermiddelen, stroomvoorziening, hoogwaardige materialen, medicijnen en medische apparatuur en agrarische productieapparatuur.

zelfs terug te halen. De verwachte opkomst van Chinese producenten van hoogwaardige, relatief goedkope producten biedt nieuwe kansen voor wederverkopers en agenten.

Wie al naar China exporteert kan profiteren van aanhoudende economische groei en toenemende consumentenbestedingen. Wie actief is in een van de tien sleutelsectoren, kan kennis en diensten verkopen. Ook zullen Chinese bedrijven in toenemende mate samenwerking zoeken of ondernemingen geheel of gedeeltelijk overnemen om kennis en patenten te verkrijgen.

“Maak u op voor de strijd.”

Gevolgen Wat betekent dit voor het Nederlandse bedrijfsleven? Wie al Chinese producten importeert of daar laat produceren, vertel ik niets nieuws. China is steeds duurder geworden. Het loont de moeite naar alternatieven te kijken of productie

Maar ook wie momenteel geen zaken doet met China, zal in toenemende mate met Chinese bedrijven moeten concurreren. De opkomst van China als fabriek van de wereld heeft Nederlandse bedrijven weinig pijn gedaan, omdat onze massaproductie

al in de jaren ’80 is verdwenen. We hadden tot nu toe wel de lusten, maar niet de lasten van China’s opkomst.

Dat gaat veranderen: leveranciers van hoogwaardige producten moeten zich opmaken voor de strijd. Eerst in opkomende economieën als Mexico, Brazilië en Zuid-Afrika, maar al snel ook in het westen. Innovatie, kostenbesparingen, onderscheidende kwaliteit en het beschermen van uw ­intellectueel eigendom zijn daarbij onontbeerlijk.

 Fred Sengers is Chinadeskundige.

Hij publiceert dagelijks op zijn eigen blog (blogaap.nl), schrijft een wekelijkse Chinablog voor Elsevier en is auteur van het boek Reis door China in 48 dagen, over maatschappelijke en economische veranderingen in het moderne China. Hij is spreker en dagvoorzitter op congressen en seminars over China.

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

21

GLOBE MAGAZINE

DRS.J.H.P.M DE BRABANDER

Nederland heeft al decennialang een goede band met Saoedi-Arabië. Helaas profiteren we daar nog te weinig van.

Saoedi-Arabië Meer dan olie en zand Saoedi-Arabië kan enigszins clichématig worden ­beschreven als het land van olie, zand, kamelen en discussiërbare mensenrechten. Begrippen die zeker niet volledig representatief zijn voor het land.

Helaas is het niet eenvoudig om het land binnen te komen om zelf kennis te maken met de rijke traditie en ­geschiedenis van dit boeiende land en haar bewoners.

Om die reden zien we vaak niet of onvoldoende de (­ sociaal) economische hervormingen die door Saoedi-Arabië worden doorgevoerd en die ook kansen voor Nederlandse inbreng bieden. Het land investeert bijvoorbeeld op grote schaal om minder olie-afhankelijk te zijn. Ooit zullen de olievoorraden immers uitgeput zijn. Daarom wil Olieminister Al-Naimi dat het land in 2050 vrijwel geheel op duurzame energiebronnen draait.

In het kader van de diversificatie van de economie staan er voor 2020 grote investeringen in onder andere zonneenergie op de rol. Met een beleid van diversificatie wil de Saoedische overheid de sterk groeiende jonge bevolking werk en economische zekerheid voor de toekomst bieden.

Daarbij wordt ook werkgelegenheid voor vrouwen nadrukkelijk gestimuleerd.

Daarnaast wil de overheid de bevolking ook sociale zekerheid bieden. Ruim 40% van de overheidsbegroting wordt daarom besteed aan gezondheidszorg en onderwijs.

Nederland heeft op al deze terreinen de Saudi’s veel deskundigheid te bieden en het land is daarin ook sterk geïnteresseerd.

22

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

GLOBE MAGAZINE

Nederlandse betrekkingen met Saoedi-Arabië Nederland behoort tot de weinige landen die al decennia lang heel goede betrekkingen met Saoedi-Arabië onderhoudt. Al in 1872 opende het Koninkrijk der Nederlanden een consulaat in de havenstad Jeddah vanwege de vele duizenden- en tienduizenden Mekkagangers die vanuit Nederlands-Indië een reis naar Mekka maakten. Als Nederlandse onderdanen konden zij op het consulaat terecht voor kwesties als een paspoort of andere persoonlijke zaken.

Daarnaast leverde Nederland in de jaren twintig en dertig een aantal (financiële) adviseurs aan de stichter van Saoedi-Arabië, koning Ibn Saud en had op die manier vrij direct toegang tot het Koninklijk Huis van SaoediArabië. Zo kreeg de Nederlandsche Handel-maatschappij (NHM; voorloper van de ABN-AMRO bank) in 1926 toestemming om een wisselkantoor in Jeddah te openen ten behoeve van de vele (Indische) Mekka-pelgrims.

Ook de nieuwe koning van SaoediArabië opende er een rekening, waardoor de Handelmaatschappij zo’n beetje de thuisbankier van het Saoedische Koningshuis werd. Later kreeg de NHM toestemming om als een soort centrale bank de invoering van de nieuwe munt, de riyal, te begeleiden. Voorwaar geen geringe positie van onze handelsnatie in die jonge staat op het Arabisch Schiereiland. Helaas heeft Nederland deze vooraanstaande positie niet weten te behouden.

Met de ontdekking van de enorme oliebronnen kregen de Amerikanen via Standard Oil voet aan de grond in Saoedi-Arabië, hetgeen ten koste ging van de invloedrijke positie die Nederland tot dan toe innam. 1

Een van de oorzaken van deze bescheiden positie van Nederland als handels- en investeringspartner in SaoediArabië ligt in de eenzijdige beeldvorming in Nederland.

Saoedi-Arabië is dankzij de oliewinning een bijzonder welvarend land. Het is de 19e economie ter wereld. Bijna zo groot als Nederland. Het gemiddelde BBP per hoofd bedroeg in 2013 53.268 US dollar. Ter vergelijking: het Nederlands gemiddelde inkomen bedroeg in 2013 43.416 US dollar (OECD, 2014) en het gemiddelde van de EU was 34.265 US dollar.

In Saoedi-Arabië is aan geld geen gebrek vanwege de royale olie-inkomsten. Zelfs met de lagere olieprijs vinden de vele overheidsprojecten gewoon doorgang. SaoediArabië heeft tijdens de afgelopen jaren van hoge olieprijzen ruim 750 mld dollar opzij gezet, dat nu zo nodig kan worden aangewend. Omdat er geen staatsschuld is zou er eventueel op termijn ook makkelijk geld geleend kunnen worden. Maar zover is het nog lang niet. Er wordt door de overheid veel geïnvesteerd in de samenleving, in het bijzonder in infrastructuur, onderwijs, gezondheidszorg en kennisinstellingen. Voor de aanleg van een metrosysteem in de hoofdstad Riyadh voor de som van 22 miljard euro draait men zijn hand hier niet voor om.

Andere projecten die worden uitgevoerd of op stapel staan zijn de aanleg van hogesnelheidslijnen, aanleg van elf gloednieuwe evenementenstadions, woonwijken (waaronder ook veel sociale woningbouw), business centra, vliegvelden, metrosystemen in Jeddah en Damman etcetera. Daarnaast schieten de ziekenhuizen en universiteiten als paddenstoelen uit de grond. Al deze instellingen moeten vervolgens ook bemensd worden door goed opgeleide Saudi’s en voorzien worden van ‘stateof-the art’-technologie. Daar liggen veel kansen voor Nederland. Diverse Nederlandse bedrijven zijn op deze terreinen actief, maar dat aantal kan zeker groter zijn.

“Aan geld geen gebrek.”

De Nederlandse economische betrekkingen nu Hoewel de Saoedische economie tot de top twintig van de wereld behoort, Saoedi-Arabië lid is van de G-20 en de grootste economie is van het Arabisch Schiereiland, profiteert Nederland daar vrij weinig van. Als handelspartner staan wij op de 26e plaats en als investeerder komen we niet verder dan een schamele 1% van alle FDI’s in Saoedi- Arabië (totaal 199 miljard dollar in 2013). Hoe anders is dat in andere landen, waar Nederland als handels-en investeringspartner vaak tot de top 5 behoort. Aan financiering van projecten kan het niet liggen, want eigenlijk is er in dit land geen gebrek aan geld.

Zelfs met de huidige, lage olieprijzen is Saoedi-Arabië nog zeven tot acht jaar in staat om het uitgavenpatroon op dezelfde voet als in 2014 voort te zetten. De financiële reserves zijn enorm.

Regio’s Saoedi-Arabië kent ruwweg drie belangrijke industriële en dienstencentra. Naast Riyadh zijn Jeddah, Mekka en de regio Damman de belangrijkste economische regio’s .

Jeddah Jeddah is met meer dan twee miljoen inwoners de tweede stad van Saoedi-Arabië. Het is een havenstad aan de Rode Zee, die door haar ligging op historische handelsroutes en door haar status als toegangspoort tot de heilige steden Mekka en Medina, de meest kosmopolitische stad is die Juli/augustus 2015 / Nr. 400

23

GLOBE MAGAZINE

het Koninkrijk kent. De stad huisvest verschillende kantoren en fabrieken van Nederlandse multinationals, zoals Royal Haskoning DHV, Philips en FrieslandCampina.

Naast haar hoge mate van economische activiteit, wordt de stad gekenmerkt door haar historische centrum. In juni 2014 is Jeddah’s historische district toegetreden tot de World Heritage lijst van UNESCO. Oostelijke regio De oostelijke regio van het Koninkrijk wordt bepaald door de steden Jubail, Damman en Al Khobar. Samen vormen zij de administratieve regio Damman. Deze regio biedt plek aan verschillende Nederlandse bedrijven, waaronder KLM-Air France (onderhoudt een dagelijkse verbinding met Amsterdam), Akzo Nobel en Van Oord. De oliereserves en olie-installaties van het land zijn voornamelijk in deze regio gelokaliseerd, alsmede de chemische en petro-chemische industrie, hetgeen vanzelfsprekend tot grote economische activiteit leidt. Een bekende, industriële stad in deze regio is Jubail, waar het Nederlandse bedrijf Boskalis gevestigd is. Jubail is destijds gesticht als centrum van de chemische industrie, met als doel bij te dragen aan de verdere industrialisering en diversificatie van de Saoedische economie.

Sectoren Saoedi-Arabië beschikt over 20% van ’s werelds oliereserves en is de grootste olieproducent en -exporteur ter wereld. Saoedi-Arabië beschikt bovendien over de zes na grootste gasreserves ter wereld, grotendeels gelegen in het gebied dat ook wel bekend staat als the Empty Quarter (Rub al-Khali).

De olie- en gasproductie, raffinage, transport en distributie wordt uitgevoerd door de Saudi Arabian Oil Company (Aramco), dat geheel in handen is van de overheid. Hoewel het Saoedische Koninkrijk naar verwachting zijn positie als grootste olieproducent ter wereld nog wel even zal behouden, is de vraag of en hoe lang de overheid het huidige productieniveau zal handhaven. SaoediArabië streeft er naar minder afhankelijk te worden van olie-inkomsten door de economie te diversifiëren, een vooruitstrevende rol te spelen op het gebied van alternatieve energie en te investeren in nieuwe technologieën.

van CO-uitstoot of waterwinning. Regelmatig worden buitenlandse bedrijven bij dit proces betrokken.Er zijn dan ook zeker veel kansen in Saoedi-Arabië voor de Nederlandse expertise in de chemische sector en alternatieve vormen van energie. Een meer gestructureerde dialoog op overheidsniveau tussen Nederland en SaoediArabië kan de kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven op het gebied van energie aanzienlijk vergroten.

Landbouw Binnen de Golfregio is Saoedi-Arabië één van de grootste producenten en exporteurs van landbouwproducten. De zuivelindustrie levert aan deze status het grootste aandeel.

De waterschaarste vormt een grote uitdaging. De overheid heeft de tarweproductie bijvoorbeeld uitgefaseerd omdat dit teveel grondwater kostte. Naar aanleiding van de grote afhankelijkheid van productimport heeft de overheid een aantal maatregelen genomen, zoals het verhogen van de strategische graanvoorraden, het bevorderen van efficiënte technieken en methodes voor wat betreft watergebruik en internationale investeringen.

Nederland is een belangrijke partner voor Saoedi-Arabië in de landbouw. Onze vergevorderde en specialistische kennis op tal van terreinen, waaronder de Nederlandse expertise op het gebied van watermanagement, wordt door de Saoedisch zeer gewaardeerd.

Gezondheidszorg Het streven van de regering om het land te moderniseren uit zich in aanzienlijke investeringen in de medische sector. Hoewel het huidige niveau van de gezondheidszorg al redelijk tot goed genoemd kan worden, maakt de Saoedische regering er geen geheim van dat dit grote logistieke project alleen kan slagen met de beste kennis uit het buitenland. Hier liggen dan ook goede kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Zeker als het om medische kennis gaat willen de Saoediërs een betrouwbare partner, die topkwaliteit kan leveren, afspraken nakomt, en niet alleen een product of dienst kan leveren, maar ook zorg kan dragen voor installatie, training en nazorg, de zogeheten ‘totaaloplossing’. Ook het feit dat de Nederlandse universitaire medische centra hoog scoren in de internationale ranglijsten is een goed visitekaartje voor de Nederlandse medische sector.

“Alternatieve energie heeft de toekomst.”

Zo heeft Saudi Aramco de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in het uitbreiden van onderzoeksprojecten, bijvoorbeeld gericht op het gebruik van schonere brandstoffen, alternatieve energievormen, de vermindering 24

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

Onderwijs Sinds 2006 kunnen Saoedische studenten via het studiebeurzenprogramma King Abdullah Scholarship

GLOBE MAGAZINE

“Water­ schaarste vormt een grote uitdaging.”

(KASP) in het buitenland een academische opleiding volgen. Het programma gaat uit van 18.000 studenten per jaar en de kosten worden geheel door de Saoedische overheid gedragen. De Saudi overheid hoopt tevens dat de Saudi studenten, en ook veel studentes, tijdens hun buitenlands verblijf open leren staan voor andere culturele invalshoeken. Aldus stimuleert dit beurzenprogramma de maatschappelijke veranderingen in het land. Ook in Nederland studeren Saoedische studenten dankzij dit programma. Aan het Economie Cluster van de Nederlandse Ambassade in Riyadh is een speciale onderwijsattaché verbonden die tot taak heeft zoveel mogelijk Saoedische studenten te interesseren voor een academische opleiding in Nederland.

Tot slot Saoedi-Arabië is een land waar grote kansen liggen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Onze kennis en expertise, de Nederlandse betrouwbaarheid en onze handelsmentaliteit worden hier over het algemeen zeer gewaardeerd. Maar de beeldvorming in Nederland over Saoedi- Arabië lijkt sommige ondernemers er van te weerhouden de Saoedische markt te betreden.

Jammer, want we missen daardoor kansen in een land waarvan de top van de bestuurders zich heel goed realiseert dat de olie-en gas economie in de komende jaren sterke hervormingen nodig heeft in de vorm van verdergaande industrialisatie, kennis- en dienstenopbouw en arbeidsparticipatie van zowel mannen als vrouwen.

Maatschappelijke veranderingen gaan hier heel behoedzaam, maar ze vinden wel plaats! En meer dan wij in Europa op het eerste gezicht zien. Saoedi-Arabië is een netwerkmaatschappij waar veel moet worden geïnvesteerd

in persoonlijk contacten. Is men bereid deze contacten te leggen en te onderhouden, dan kan dat in langdurige en effectieve samenwerking resulteren.

De Nederlandse ambassade in Riyad adviseert u graag over de mogelijkheden van zakendoen in Saoedi-Arabië.

Niet alleen kunnen wij u informeren over nieuwe projecten of mogelijke business partners, ook heeft de ambassade veel kennis over de Arabische cultuur en de do’s & don’ts in de Golf-regio.

Mocht uw bedrijf al actief zijn op de Saoedische markt, en u naar Saoedi-Arabië afreizen, ontvangen wij u ook graag op de ambassade om uw ervaringen te horen en verder te spreken over de mogelijkheden hier.

1

Z ie voor een uitgebreid historisch overzicht het artikel van Maurits Berger in Historisch Nieuwsblad, 7/2002

 Drs.J.H.P.M de Brabander is plaats­vervangend Chef de Poste en Hoofd Economisch Cluster van de Nederlandse Ambassade te Riyadh.

Contact: (+966) 11 4422300 of http://saoediarabie.nlambassade.org

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

25

GLOBE MAGAZINE

NICKI WELCHERING

Sinds 1 januari geldt in Duitsland een minimumloon. De daaraan verbonden meld- en documentatieplichten raken ook Nederlandse bedrijven.

Geldigheid en toepassing Duits minimumloon

Registreren, documenteren, controleren Voor de een is het een banenkiller, voor de ander het rechttrekken van bestaand onrecht: het Duits minimumloon. Bedrijven uit alle branches moeten hun werknemers en ingehuurde uitzendkrachten sinds 1 januari een minimumloon van € 8,50 bruto per uur betalen. De regeling verplicht tevens buitenlandse werkgevers uit een aantal branches hun werkzaamheden vooraf bij de Bundesfinanzdirektion West (BfD) in Keulen aan te melden en per werknemer Duitstalige documenten voor controles door de douane gereed te houden.

De Duitse douane neemt de wet op het minimumloon bloedserieus.

Sinds die op 1 januari 2015 in werking trad, is de sectie “Finanzkontrolle Schwarzarbeit” (FKS) geautoriseerd - net als voorheen bedrijven in de bouw en de montage - nu ook dienstverlenende bedrijven te controleren, of deze hun in Duitsland werkende mensen het wettelijke minimum van € 8,50 uitbetalen. Voortaan moeten ook expediteurs, hoteliers, installateurs 26

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

e.a. rekening houden met onaan­ gekondigd bezoek van deze ploeg.

Hoge boetes Zien de douaniers bijvoorbeeld ergens een vrachtauto geparkeerd, dan mogen zij de chauffeur zonder aanleiding controleren en van diens werkgever de overhandiging van de loonstrook en andere documenten eisen. De werkgever is verplicht aan dit verzoek te voldoen. Indien de ambtenaren over aanwijzingen beschikken die hun verdenking staven, kunnen zij overgaan tot dwangmiddelen en boetes. En die boetes zijn niet mis: van € 1.250,00 tot € 30.000,00 voor kleinere overtredingen zoals een slordige boekhouding, maar ze kunnen m.b.t. de uitbetaling van het werkloon zomaar oplopen tot € 500.000,00 voor de verantwoordelijke persoon; de aansprakelijkheidsbeperking van een BV werkt hier overigens niet!

De verplichting om werkzaamheden in Duitsland aan te melden en Duitstalige documenten voor controle gereed te houden, is

gebaseerd op de wet op het minimumloon (Mindestlohngesetz) in combinatie met de wet ter bestrijding van zwart werken (Schwarzarbeits­ bekämpfungsgesetz). Sinds 1 januari moeten naast de in het ArbeitnehmerEntsendegesetz genoemde branches nu ook bedrijven in de sectoren horeca, personenvervoer, kermisvermaak, bosbouw, gebouwenreiniging, vleessector, op- en afbouw van beurzen en exposities alsmede expeditie- en transportbedrijven aan deze verplichting voldoen.

Aanmeldingsformulieren Voor de aanmelding zijn nieuwe, algemeen geldende formulieren voor alle branches ontwikkeld, die ook gelden voor bedrijven die voorheen al aan de verplichting tot aanmelding moesten voldoen. Onder bepaalde voorwaarden bestaan er minder verplichtingen m.b.t. aanmelding en Duitstalige documenten. Deze ontlastingen zijn vooral van toepassing voor werk in ploegendienst, voor werkzaamheden op verschillende plekken op één en dezelfde dag

GLOBE MAGAZINE

en voor uitsluitend mobiele werkzaamheden zoals in het geval van goederentransport.

De wet op het minimumloon is van toepassing op alle werkzaamheden van werknemers en ingehuurde uitzendkrachten in Duitsland, ook al is het werk maar van korte duur.

Of een werkgever in het binnen- of buitenland zetelt, speelt geen rol.

Evenmin of werknemers slechts tijdelijk of als seizoenswerkers, als deeltijdkrachten of mini-jobber (€ 450,00-baan) in dienst zijn, of als AOW-er of student met een bijbaan regulier werk verrichten op basis van een arbeidsovereenkomst.

Het Mindestlohngesetz is niet van toepassing op jongeren onder de 18 jaar zonder beroepsopleiding, leerlingen in een leer-werk-traject en op voormalig langdurig werklozen tijdens de eerste zes maanden van hun nieuwe betrekking. Gedeeltelijk uitgesteld is de toepassing van de wet op buitenlandse chauffeurs. Na veelvuldige protesten uit Polen en een aantal andere buurlanden met name tegen de nieuwe meldings- en documentatieplicht zag de regering zich genoodzaakt een uitzondering te maken voor buitenlandse

vrachtwagenchauffeurs die enkel door Duitsland heen rijden met verdergaande bestemming. Dit uitstel geldt totdat de EU-Commissie een procedure ziet afgerond, waarin juridische vraagstukken omtrent het Duitse minimumloon worden getoetst. Het minimumloon blijft wel van toepassing voor transportbedrijven die in Duitsland lading ophalen of leveren.

Ketenaansprakelijkheid Aangezien de Duitse regering de materie uitermate serieus neemt, is het zaak een eventuele ketenaansprakelijkheid te voorkomen. De aansprakelijkheid voor het naleven van alle verplichtingen geldt voor de volledige keten van onderaannemers. Onderaannemers die wederom opdracht verstrekken aan andere onderaannemers worden beschouwd als hoofdaannemer.

Onderaannemers zijn onderling aansprakelijk en een werknemer kan zich richten tot de schuldenaar van zijn keuze. Beschermd worden hierdoor dus de werknemers van de ingeschakelde bedrijven, de werknemers van de door deze onderneming ingeschakelde onderaannemers, alsook de ter beschikking gestelde werknemers. Overtredingen worden

al vervolgd in het geval van nalatige onwetendheid dat een opdracht­ nemer het minimumloon niet betaalt.

Vrijwaringsverklaring Opdracht verstrekkende verladers moeten daarom zorgvuldig te werk gaan bij de keuze van hun opdrachtnemers, en de aannemelijkheid van een offerte nauwkeurig controleren: kan het werk bij betaling van het minimumloon werkelijk nog met winst worden geleverd? Als voorzorgsmaatregel verdient het aanbeveling de opdrachtnemer een vrijwaringsverklaring te laten tekenen waarin deze aangeeft dat hij zijn chauffeurs het Duitse minimumloon continu en op tijd betaalt.

 Nicki Welchering is als Rechtsanwalt werkzaam bij STRICK – Rechtsanwälte & Steuerberater in Kleef (D). Tevens doceert hij aan de Nederlands-Duitse Businessacademie over de implicaties van het Duitse minimumloon.

Vakbondleden van de Vereinte Dienstleistungsgewerkschaft staken in Dortmund voor een hoger salaris.

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

27

GLOBE MAGAZINE

RAYMOND SCHLOSS EN ROB SCHOMAKER

Hoe haalt u meer rendement uit uw netwerk van buitenlandse vertegenwoordigers? Een vraag waar elke exportmanager mee stoeit.

Maak een account­ managementplan Veel exportmanagers worstelen met de vraag hoe ze effectiever hun agenten en distributeurs kunnen aansturen. Raymond Schloss en Rob Schomaker zijn twee rotten in het vak die graag sparren met andere ervaren exporteurs om het rendement van agenten en distributeurs te verhogen. Steeds weer komen twee vragen als voornaamste thema’s terug: “Hoe breng ik structuur aan in mijn exportactiviteiten?” en “Hoe krijg ik mijn netwerk aan het werk voor mij?”

In dit artikel gaan wij dieper in op deze twee thema’s en verwijzen naar hulpmiddelen die speciaal voor dit doel ontwikkeld zijn.

28

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

De theorie leert ons dat het belangrijk is om een goed export-strategisch plan of marktentreestrategieplan te ontwikkelen voordat u actief gaat exporteren. De praktijk laat echter al te vaak zien dat bedrijven vaak ‘bij toeval’ tegen een klant of mogelijke partner in het buitenland aanlopen en deze al snel bestempelen als agent of distributeur. Het gevolg is dat het netwerk dat opgebouwd wordt, bestaat uit een willekeur van bedrijven en personen zonder duidelijk samenhangend verband. Het is lastig om hier sturing aan te geven, laat staan dat u een goede en betrouwbare forecast kunt maken van verwachte omzet en groei. Krijgt u al respons op uw verzoek om een verwachting voor

GLOBE MAGAZINE

het volgende jaar te geven, dan bestaat dit al gauw uit ­argumenten als “Ik doe toch m’n best?”

Gaat u harde voorwaarden en eisen stellen in de vorm van een contract, dan stuit u vaak op fel verzet. Zo zal men reageren met wat er aan uw kant allemaal niet goed gaat; te hoge prijs, verkeerde specificaties, te lange levertijd, te weinig ondersteuning, enzovoort. U zult dit vast herkennen uit uw eigen praktijk. En ook al pareert u al die bezwaren, dan nog zal er bij uw partner een gevoel van onvrede blijven bestaan en is de kans klein dat hij gelukkig wordt in de nieuwe vorm van samenwerking. Wat moet u dan wel doen?

Meer structuur Een betere structuur opbouwen in de exportactiviteiten en het exportnetwerk begint bij uzelf; wat wilt u bereiken met de exportactiviteiten en hoe wilt u dit gaan doen. Dit moet volgen uit de visie en missie van uw bedrijf, hierin ligt de basis van het bestaansrecht vastgelegd. In de strategie wordt de visie/missie vertaald naar acties waarmee u de exportactiviteiten vorm geeft. Een groot verschil tussen directe verkoop in het thuisland en export via een buitenlandse partner is echter deze tussenschakel. Feitelijk is de partner een vooruitgeschoven verkooppost van uw bedrijf.

Het is daarbij o zo belangrijk dat deze partner een reflectie vormt van uw eigen organisatie.

Dit is vooral belangrijk voor de uiteindelijke klant. U wilt immers dat de klant op een vergelijkbare manier behandeld en bediend wordt zoals u het zelf zou doen. Echter, het gaat hier ook om de relatie tussen u en de partner. Zo moet er voldoende vertrouwen in elkaar zijn, moeten dezelfde doelen nagestreefd worden met dezelfde aandacht en passie voor het product.

Case Stichting Sanquin Bloed­voorziening “Tijdens een workshop gaf Rob Schomaker een verhelderende presentatie en introductie van een landenselectiemodel en accountmanagementmodel.

Met name dit laatstgenoemde model geeft mij nu veel ondersteuning bij het aansturen van de distributeurs.

Wij hebben het aangevuld met de voor ons relevante onderwerpen en in het eerste jaar heb ik iedere distributeur verzocht het formulier voor hun betreffende onderwerpen in te vullen. Wij hadden onze data dan al op het formulier ingevuld.

Ik heb ze verteld dat ik het één à twee keer per jaar als onderdeel van een (voortgangs)gesprek zal meenemen.

Voor ieder onderwerp zijn er drie classificaties van slecht naar goed (kwalitatief en kwantitatief) en deze worden als zodanig door ons over hun en vice versa ingevuld, met de bedoeling slechte beoordelingen te verbeteren. In ieder volgend gesprek kunnen we elkaar ‘afrekenen’ op niet nagekomen afspraken.

“Een betere structuur begint bij uzelf.”

Uit de vele gesprekken die tijdens de workshops gevoerd zijn, blijkt steeds weer dat juist de kernwaarden van uw bedrijf dan een grote rol spelen en dat op het niveau van de kernwaarden een duidelijke overeenkomst moet bestaan tussen leverancier en partner. Waar staat u voor als bedrijf, hoe gaat u met uw personeel om, hoe gaat u met uw klanten om en hoe wilt uzelf behandeld worden?

Wat is mijn toegevoegde waarde en hoe breng ik die bij mijn klant? Deze kernwaarden kunnen vervolgens vertaald worden in een landen- en partnerselectiemodel.

De kernwaarden vormen vaak de ‘zachte’ parameters in het selectiemodel, naast de meer meetbare zaken als

Het voordeel is dat het openheid geeft van onze kant, met de bedoeling dat zij ook open naar ons zijn. Het schept nog meer een band en duidelijkheid in de strategie.

Na iedere bespreking van het formulier werk ik het direct bij en stuur het naar de distributeur met vermelding van de actiepunten. Op deze manier geeft het ook een extra druk aan beide kanten om goed te presteren en aandacht te houden op onze producten.

Het formulier behoort tot de standaardbagage bij ieder bezoek aan de distributeur en staat als zodanig ook op de agenda. U zult ook wel begrijpen dat dit alleen niet zaligmakend is, maar het is een goed hulpmiddel bij het aansturen van onze distributeurs en geeft een grote zet in de goede richting.”

Leo de Jong, salesmanager, Stichting Sanquin Bloedvoorziening Juli/augustus 2015 / Nr. 400

29

De standaard voor de digitale vrachtbrief De papieren vrachtbrief krijgt een digitale opvolger: TransFollow. Met TransFollow wisselt u vanuit uw eigen systeem gegevens uit, zet u uw digitale handtekening voor ontvangst of levering, en volgt u de status van de zending.

TransFollow geeft u meer controle en zekerheid. Snel, soepel en simpel. Altijd en overal hebt u inzicht in de status van de vrachtbrief. Eigenlijk precies zoals u gewend bent – maar dan papierloos, met minder administratieve handelingen en met betere communicatie.

Met TransFollow bespaart u veel tijd en energie. Ontdek op onze website alle voordelen voor u en uw ketenpartners. www.transfollow.nl

Een initiatief van EVO en TLN

GLOBE MAGAZINE

marktpotentie, verkoopvaardigheden, netwerk, geografisch bereik maar zijn minstens zo belangrijk. Naast een duidelijke strategie waarin keuzes gemaakt worden over welke landen u met welke producten gaat bewerken, vormen de modellen voor land- en partnerkeuze een zeer nuttig hulpmiddel om die broodnodige structuur in uw export te brengen.

Het accountmanagementplan Wanneer u eindelijk de perfecte partner gevonden hebt, gaat u samen aan de slag. In veel gevallen zal al snel zal blijken dat, door wat voor reden dan ook, de zaken niet zo lopen als van te voren verwacht. Zoals eerder aan­ gegeven roept het stellen van harde deadlines en targets dan vaak weerstand op. U kunt u echter ook proberen in te leven in de positie van uw ­buitenlandse partner en samen kijken wat u kunt doen om de ­problemen waar hij tegenaan loopt op te lossen of in elk geval te verminderen. Dit kan met het account­managementplan.

In dit plan benoemt u een aantal zaken die voor de samenwerking belangrijk zijn (voor beide partijen). Ga in gesprek met de partner en bespreek waar jullie nu staan op die punten.

Kijk v ­ ervolgens wat u moet doen om op dat punt te verbeteren en beschrijf een ­verbeteractie en doel. Een goed voorbeeld is hoeveel mensen binnen u bij uw distributeur kent. Kent u meer mensen, dan bent u minder afhankelijk van dat ene ­contact. Spreek dus af dat u bij een volgend bezoek minimaal een tweede persoon spreekt (bijvoorbeeld de financiële man of de service engineer).

Een ander goed voorbeeld is marketing: wat wordt er gedaan om klanten te bereiken? Meet waar de partner nu staat en kijk gezamenlijk wat er gedaan kan worden om op dit punt te verbeteren. Maar daarover afspraken en realiseer deze voor een volgend bezoek.

Zo maakt u een lijst van alle punten die belangrijk zijn in een goede zakelijke relatie (denk aan de kernwaarden!), inclusief de pijnpunten. Spreek af wat een ieder gaat doen om de situatie te verbeteren en noteer daarbij ook een streefdatum. Bij een volgende bezoek evalueert u samen de acties en kijkt u opnieuw waar u dan samen staat. Op deze manier opent u de weg naar succesvolle samenwerking.

Werkt de relatie na een aantal sessies nog niet, dan moet u zich gaan afvragen of er wel een match is en of het niet tijd wordt om op zoek te gaan naar een andere zakenpartner.

“Is er wel een goede match?”

Workshop, 2 juli 2015, Arnhem

‘Het effectief selecteren en managen van agent/importeur in het buitenland’ Wilt u ook aan de slag met het professio­ naliseren van uw aanpak? Ga dan ook de uitdaging aan om structuur te brengen in uw partnernetwerk. Het kost zeker wat tijd, maar u zult al snel ondervinden dat u in staat bent om uw rendement te verhogen op bepaalde markten. www.exporttrainingen.nl

 Rob Schomaker is o.m. eigenaar van ExportKompas en trainer en consultant voor Fenedex.  Raymond Schloss is eigenaar van Montana Foods en daarnaast eveneens actief als consultant voor Fenedex.

Juli/augustus 2015 / Nr. 400 Vernieuwde checklist ‘De buitenlandse zakenparter’ www.exportpublicaties.nl

31

GLOBE MAGAZINE

LAURENS KREUZE

De ambities van de nieuw gekozen president Buhari bieden goed perspectief op makkelijker zakendoen in Nigeria en mogelijk ook dubbel­ cijferige economische groei voor de ruim 170 miljoen Nigerianen.

Kansen voor Nederland

Nieuwe hoop in Nigeria In het zevende land van de wereld qua inwoners, is Buhari als nieuwe president gekozen. Deze president had ‘Change’ als campagne­thema; onder andere op het gebied van corruptie, diversificatie van de economie en versterking van infrastructuur.

Dit artikel gaat in op de impact van die veranderingen op de economie en het gemak van zakendoen en welke sectoren voor (Nederlandse) bedrijven de meeste kansen bieden.

In maart en april dit jaar zijn er in Nigeria verkiezingen geweest. De belangrijkste waren die voor de president, maar er is voor alle regeringsorganen gekozen. Vooraf was er rekening gehouden met geweld en een zwaar bevochten uitslag. Toen echter de scheidende president, Goodluck Jonathan, reeds voor het einde van alle tellingen zijn nederlaag publiekelijk toegaf, ging er niet alleen een zucht van verlichting door het land, maar voelde je in de straten dat de bevolking trots was; trots dat in hun land verkiezingen vredig konden plaatsvinden. Die trots tezamen met de door de nieuwe president, Muhammadu Buhari, beloofde veranderingen, maakt dat het land sinds de verkiezingen politiek in een positieve roes leeft.

Op het economische vlak is dat deels anders. De daling van de olieprijs met meer dan 50% heeft 32

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

het land economisch niet gespaard, aangezien de overheidsinkomsten in 2014 voor 70% uit olie bestonden en bij export zelfs voor 95%.

Als gevolg van de halvering van de prijs, heeft de overheid voor 2015 een fors afgeslankte begroting moeten opstellen. Dat de impact van de lagere olieprijs op de economie beperkt is gebleven tot 1 à 2% minder groei, komt doordat de oliesector maar 30% van de totale Nigeriaanse economie uitmaakt.

Zelfs met de lagere olieprijs groeit Nigeria in 2015 nog met ongeveer 5%. De positieve kant van de lage olieprijs is dat Nigeria nu beseft dat veranderingen nodig zijn om de economie en overheidsbegroting meer robuust te maken door diversificatie. En naast het besef is er nu ook de wil om dit te gaan doen.

Hetzelfde geldt voor een recente vete tussen overheid en benzinehandelaren over subsidie.

De handelaren claimden grote bedragen aan subsidie bij de oude overheid, voor de macht overging naar de nieuwe president. Deze ruzie ontaardde in een groot brandstoftekort, omdat benzine een tijd lang niet meer werd gedistribueerd. De schade voor de economie was groot.

Ook nu was het gevoel in de straat dat het door Buhari geplande afschaffen van de subsidies op benzine niet leuk was voor de portemonnee,

GLOBE MAGAZINE

President Muhammadu Buhari.

Ambities, versterking van economie en ­makkelijker zakendoen Heeft de keuze voor Buhari en zijn veranderingen nog impact op het zakendoen in Nigeria? Gezien de reputatie van en de voorlopige plannen van Buhari is een positieve impact te verwachten.

het slecht op het verkrijgen van energie, het registreren van eigendom en de verschillende belastingen, maar doet het het weer boven verwachting goed op krediet krijgen, beschermen van minderheidsaandeelhouders. Ook het opzetten van een onderneming is ook veel makkelijker dan de totaalscore doet vermoeden.

Een aantal beloften die Buhari heeft gedaan, verbeteren rechtstreeks de slechtste van bovenstaande punten, waarvan de focus op de energiesector en de focus op veiligheid-, anticorruptie- en governancemaatregelen de belangrijkste zijn. Er is al voorspeld dat als Buhari de energievoorziening en het daarvoor benodigde aardgas weet aan te pakken, en die plannen zijn er, dat dubbelcijferige economische groei daarvan het resultaat zal zijn.

In het rapport ‘Doing Business 2015’ van de Wereldbank staat Nigeria nog op plaats 170 van de 189 onderzochte economieën, als het over makkelijk zaken doen gaat. Hoewel deze score al beter is dan 2013 (175) is er nog een weg te gaan. Wat binnen de score opvalt, zijn de grote verschillen op de deelscores. Zo doet Nigeria

Sectoren met potentie Nederland is de grootste handelspartner van Nigeria binnen de EU. Vanwege de plannen van Buhari en de algemene groei zijn er voor de volgende sectoren nog voldoende mogelijkheden voor verdere groei: • Landbouw – Buhari heeft toegezegd om

maar wel noodzakelijk voor het land.

Verandering wordt nu als goed ervaren door de mensen, zowel in politiek, bedrijfsleven als in het algemeen.

De economische vooruitzichten voor Nigeria voor de verdere toekomst zijn gewoon zeer goed; voor 2016 wordt door de African Development Bank al weer een robuuste 6% groei voorspeld en de afgelopen 10 jaar is het zelfs gemiddeld 7% geweest.

“Buhari wil het zaken doen vereen­voudigen.”

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

33

GLOBE MAGAZINE

het succesvolle beleid van zijn voorganger nog verder te versterken en het een van zijn absolute speerpunten voor diversificatie van de economie te maken.

• Consumentenproducten – een groeiende middenklasse in een groot en sterk groeiend land is de juiste combinatie voor een grotere vraag naar consumentenproducten • Transport – een groeiende economie met investeringen in infrastructuur en meer productie uit o.a. landbouw, leidt ook tot vraag naar meer en beter transport.

• Infrastructuur – nog niet altijd een makkelijke sector, maar hopelijk helpen de maatregelen van Buhari op het gebied van veiligheid en corruptie om de significante kansen ook voor Nederlandse bedrijven toegankelijk te maken.

• Energie – gezien de impact op de economische groei als de elektriciteitssector naar behoren zou functioneren, is alles wat bijdraagt om de energieproductie en distributie omhoog en stabieler te krijgen in principe welkom.

• Zorg – er zijn voldoende initiatieven om iedereen een deel te laten nemen in een (klein) ziektekostenplan en toegang te laten hebben tot zorg.

sterk meegroeien met de algehele economie en sectoren, zowel qua kredietverlening als consumenten producten. Off shore kan een stimulans krijgen als de olieprijs weer stijgt.

Tot slot Dit artikel is geschreven ten tijde van de machtsoverdracht, terwijl het kabinet en plannen nog niet bekend waren en Buhari de status van superheld had. En hoewel Buhari bezwoer dat hij geen toverstaf heeft en mensen geduld moeten hebben, is er wel een groot afbreukrisico voor de positieve sfeer in het land als Buhari de hoge verwachtingen niet kan inlossen. Ook de verdere oorlog met Boko Haram en een mogelijke nieuwe daling van de olieprijs als gevolg van de overproductie kunnen het veranderingsfeestje bederven.

“Nigeria is klaar voor verandering.”

Financial services en off shore zijn al relatief volwassen markten. Financial services zullen 34

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

Persoonlijk denk ik dat Buhari zeker iets ten positieve gaat veranderen en dat maakt samen met de trotse ondernemersgeest – zoals gisteren ook nog meegemaakt op een nieuwe lokale ­koffiebranderij – een ijzersterke combinatie voor nieuwe handels- en ondernemerskansen.

Tel daar dan bij op het potentieel van het Nigeria zelf en de rest van West-Afrika.

Kortom, ik raad u aan om Nigeria nauwgezet te blijven volgen en actie te ondernemen op uw kansen.

Business Meet NABC, in samenwerking met Fenedex en Sanec, organiseert op 30 september 2015 de Netherlands Africa Business Meet 2015 met als hoofdthema “Sustain your growth with Africa”.

KPMG en Rabobank zijn de strategische partners voor deze dag.

 Laurens Kreuze is partner bij KPMG in Afrika met als standplaats Lagos, Nigeria. Hij is binnen KPMG het aanspreekpunt voor Europese bedrijven en organisaties die zaken en investeringen willen doen in Afrika (en vice versa). Het artikel is op persoonlijke titel geschreven.

GLOBE MAGAZINE

Bij een internationaal operende onderneming, kunnen de reiskosten een flinke kostenpost vormen. Lees onze bespaartips.

HRG

Bespaar op zakenreizen Travel & Expense (T&E) vormen vaak de derde grootste kostenpost voor een bedrijf. Gek genoeg hebben veel bedrijven geen d ­ uidelijk reisbeleid. Een doeltreffend zakenreisbeleid is een belangrijk managementinstrument, om de totale T&E-uitgaven van het bedrijf in kaart te brengen, te beheersen en uiteindelijk te verminderen.

In het zakenreisbeleid worden af­spraken omtrent het boeken en maken van zakenreizen schriftelijk vastgelegd. Let daarbij op de volgende aandachtspunten: Kies je zakenreispartner en het boekingskanaal In het reisbeleid moet het boekingskanaal vermeld staan. Een Travel Management Company (TMC) kan helpen bij het opstellen en hand­ haven van het reisbeleid.

Hoewel tegenwoordig iedereen met internet weet om te gaan, wordt daarbij vaak vergeten dat een deskundig consultant door kennis, ervaring en met toegang tot bepaalde systemen in een kortere tijd lagere tarieven kan vinden. Bovendien heeft boeken via een reisagent als voordeel dat optionele reserveringen kunnen worden gemaakt. Wijzigen de plannen dan kunnen reserveringen kosteloos worden geannuleerd.

Door de boekingen via een reisagent te doen levert deze flexibiliteit ­gemiddeld 3% kostenreductie op het totale reisbudget op!

online of offline? Fenedex-bedrijven kunnen kosteloos gebruik maken van de Fenedex Travel Portal. De tool levert in één oogopslag het beste tarief en dit bespaart tijd voor de boeker en dus geld voor uw bedrijf.

Kies de boekingsvoorwaarden Voor ieder element binnen het reisprogramma (vliegtuig, hotel, trein etc.) moet een duidelijke beschrijving van het gebruik hiervan in het reis­beleid zijn opgenomen. Naast de gebruiksvoorwaarden van ­­Businessen First Class duidelijk formuleren zijn andere instrumenten om kosten te beperken: • Pre trip approval: te dure vluchten worden niet geboekt, tenzij deze door een eindverantwoordelijke worden geautoriseerd.

• Advance Purchase requirements: het op tijd boeken van een vlucht wordt verplicht gemaakt. Het vroeg boeken van tickets kan een kostenbesparing tot 20% opleveren.

• Minder flexibele boekingsklassen: alleen al KLM heeft zeven verschillende boekingsklassen,

die variëren van instapprijzen t/m Business Class Fully Flexible.

Door minder flexibelere boekings­ klassen te boeken kan men kosten besparen.

Kies je leveranciers Vooral binnen de luchtvaart kan het een groot financieel verschil maken als een bedrijf met voorkeur­ leveranciers werkt. Ook kleinere bedrijven kunnen ‘corporate deals’ afsluiten als op een bepaald traject vaak gereisd wordt, of van spaarprogramma’s gebruik maken.

Bovendien is het de moeite waard om te controleren of er overkoepelende deals zijn waarvan een dochter­ onderneming gebruik kan maken.

Kies het betalingsproces Het declaratieproces van een reis kan afhankelijk van de betalingswijze omslachtig zijn. De juiste betalingsmiddelen en centrale facturering ­zullen bij de ­administratieve af­handeling tijd en zodoende kosten besparen.

Leg ook het boekingskanaal vast.

Vandaag de dag is hierbij de vraag: Juli/augustus 2015 / Nr. 400 Kijk voor de Fenedex Travel Portal op www.fenedex.nl/hrg

35

GLOBE MAGAZINE

Q&A

Export matters Aanvraag uit Nigeria ‘Vanuit Nigeria krijg ik een aanvraag voor een order / offerte voor ECOWAS voor de levering van elektrische boilers die wij produceren. Kunt u mij adviseren of dit een gebruikelijke procedure is? Ik heb geprobeerd meer info te verzamelen over de betreffende partij, maar kan niets vinden. Wellicht heeft u lokale informatie beschikbaar.’

► Finn van Naamen Accountmanager bij het Kennis- en Adviescentrum van Fenedex.

“Het geeft mij en mijn collega’s veel energie om onze leden met elkaar te verbinden. Door te sparren met collegaexporteurs, hebben aangesloten leden de mogelijkheid om kennis en ervaring van buitenlandse markten, opgedaan uit de praktijk, met elkaar uit te wisselen.”

36

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

Wij adviseren in dit soort situaties altijd om een inschrijfnummer van de lokale Kamer van Koophandel en een kopie van het rijbewijs of identiteitsbewijs op te vragen. Met deze gegevens kan men bij de Nederlandse ambassade, in dit geval Lagos, de zaak verder laten uitzoeken.

De Nederlandse ambassade heeft uw geval uitgezocht en als volgt gereageerd: “Please, we strongly advise you to disregard/ discontinue any form of transaction with the above named entity as the CAC-certificate is fake, hence the t­ ransaction may be termed ­fraudulent. The genuine CACcertificate issued by the Corporate Affairs Commission of Nigeria comes with an RC-number to the right hand side, similar to the KvK-number. In the attached certificate referenced, the RC-number is missing.

GLOBE MAGAZINE

Q&A

Bijgaand ook de contactgegevens van de Nederlandse ambassade in Lagos: Sonia Odije Adviser Economic, Trade & Investment Affairs The Embassy of the Kingdom of the Netherlands, Lagos Office 14A/B Walter Carrington Crescent Victoria Island, Nigeria.

Email: Sonia.odije@minbuza.nl Website: http://nigeria.nlembassy.org/ Tel: +234 (0) 803659 1327

My Export Network Onderstaande vraag is binnengekomen op My Export Network, de online exportcommunity van Fenedex. Alle medewerkers bij bedrijven met een Fenedex-lidmaatschap hebben hiertoe toegang.

Op My Export Network kunnen leden onderling vragen met elkaar delen en beantwoorden en ervaringen worden uitgewisseld.

Wire transfers in euro’s ‘Een Canadese klant vertelt ons dat zij geen wire-transfers in euro’s kunnen uitvoeren. Ze zeggen ons alleen te kunnen betalen via een cheque in dollars. Wie heeft hier ervaring mee?’

5

4 mei, 2015

Enkele reacties van leden: Wij factureren sinds enige maanden ook kleinere orders (tot ca. $4000) in USD, ook in Canada.

Zelden wordt er per wire-transfer betaald, mede omdat de kosten voor hen zeer hoog zijn (zo’n $45-$50). Daarnaast denk ik eveneens dat het lopen van koersrisico meespeelt.

Wij hebben besloten een aparte USD-prijslijst te hanteren (ook voor Canada) en d.m.v. PayPal kunnen we ook alle creditcards accepteren.

PayPal voor business-to-business is echter niet perfect (imago), dus ben ik nu bezig met een online kassa (ondanks dat we geen webshop hebben).

Voor grotere bedragen (waarbij ik het gevoel heb dat de grens onder de $ 5,000 ligt) is een wire-transfer wel te prefereren. Als het moet accepteren we wel cheques, maar tegen een extra toeslag van 2% + $ 50. Die $ 50 is een rechtstreekse vergoeding voor de kosten van het innen van de cheque, de 2% is een vergoeding voor de te late betaling - men stuurt de cheque pas op met de gewone post na 30 dagen.

Voordat je je geld op de bankrekening hebt, ben je al snel nog eens 30 dagen verder.

Ik zou je adviseren eerst eens een CAD of USD aanbieding/factuur te proberen en kijken hoe de klant reageert.

Wij hebben een filiaal in Canada en die betaalt gewoon per wire. Weliswaar in USD omdat we in USD factureren maar EUR zou ook geen probleem zijn. De klant heeft waarschijnlijk moeite (of is onwillig) om het koersrisico te dragen.

Wilt u ook meepraten op My Export Network? Ga dan naar my.fenedex.nl en maak een account aan.

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

37

GLOBE MAGAZINE

Agenda Juli

September

wo 1

di 22

Incoterms® 2010

Letter of Credit bij export (L/C)

Masterclass · Noordwijk

Workshop · Leidschendam

do 2

wo 8

Het effectief selecteren en managen van agent/ importeur in het buitenland

Douane en Logistieke zaken in Rusland Workshop · Apeldoorn

Workshop · Arnhem

Laat u inspireren door experts en collega-exportmanagers om om het rendement van uw buitenlandse zakenpartners te verhogen.

vr 3

Export Sales for Young Professionals Cursus · Vianen Wilt u zich als young professional profileren in export sales? Laat u dan inspireren en informeren tijdens de workshop Export Sales.

38

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

Wilt u echte zekerheid van betaling met een L/C? Neem dan deel aan de workshop Letter of Credit. Onze experts nemen graag met u de risicomomenten door in het L/C proces . Van order tot en met de ontvangst van de betaling. Een inspirerende workshop voor Sales, Shipping en Finance.

do 9

wo 30

Douane en Logistieke zaken in Brazilië

Netherlands-African Business Meet

Workshop · Leiden

Event · Amsterdam NABC i.s.m. Fenedex en Sanec.

Heeft u ook de indruk dat er steeds iets wijzigt aan de wet- en regelgeving voor invoer in Brazilië? Onze trainers geven u een kijkje in de keuken van douane en logistieke uitdagingen in Brazilië. Aan de hand van praktische cases en inzicht in lokale regelgeving laten zij u zien hoe u zelf als exporteur de logistieke uitdagingen kunt managen.

GLOBE MAGAZINE

Oktober do 1 Incoterms® 2010 Workshop · Leidschendam

wo 7

Letter of Credit Masterclass · Leiden

do 24 Logistiek & Transport Cursus · Nijkerk

Optimaliseer uw eigen L/C processen, door deelname aan deze Masterclass.

Door vaak kleine aanpassingen in processen en communicatie kunt u vaak al een hogere kwaliteit van afhandeling van L/C’s realiseren.

Enige kennis en ervaring met L/C’s is vereiste om deel te kunnen nemen aan deze Masterclass.

do 15 Export Binnendienst Cursus · Amersfoort

Meer info over de trainingen of inschrijven: www.exporttrainingen.nl Vragen: per e-mail oet@fenedex.nl of telefonisch 070-330 56 60

di 29

Export Binnendienst Cursus · Rotterdam

Wilt u verder groeien in het Export Binnendienstvak? Deze cursus helpt u zich verder te ontwikkelen in het exportvak. Na het behalen van het officiële diploma Export Binnendienst, bent u in staat om exportprocessen binnen de eigen organisatie te optimaliseren en efficiënt aan te sturen.

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

39

GLOBE MAGAZINE

Verenigings nieuws Winnaar Frank Hauwert Trofee 2015 De Frank Hauwert Trofee 2015 voor de beste exportbinnendienst, is dit jaar gewonnen door Ron van der Gaarden, Manager Commercial Operations & Export Compliance bij de vestiging in Hoofddorp van het Amerikaanse Woodward Governor.

‘Hoofddorp’ was tot 2005 een productielocatie voor controlesystemen voor de energiemarkt en zelf verantwoordelijk voor de verkoop hiervan. In 2005 verdween de productie uit Nederland en maakte de vestiging in Hoofddorp een transitie door naar een sales- en servicevestiging van Woodward. Ron en zijn team hebben de regie over alle leveringen van de Woodward-productievestigingen wereldwijd naar eindklanten in de EMEA-landen. Het team is niet alleen een voorbeeld voor de eigen Woodward-­ organisatie maar ook voor bedrijven die meer en meer te maken krijgen met drop shipments. 

Uw persoonlijke export update Maak opnieuw kennis met My Export Network en ontvang wekelijks uw persoonlijke export update in de mail.

My Export Network is de online community van Fenedex en exclusief toegankelijk voor werknemers bij aangesloten leden.

In twee stappen ontvangt ook u de wekelijkse update op basis van uw persoonlijke interesses in de mail.

Met daarin o.m. exportnieuws en artikelen uit Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen!

Wat moet u doen?

1. Ga naar http://my.fenedex.nl; 2. Vraag via de groene knop een account aan; 3. Vink in uw profiel de landen en exportonderwerpen aan die uw interesse hebben. De updates worden elke maandag verstuurd.

Member Benefits Fenedex Member Benefits zijn diensten en producten die uw export versterken. Omdat Fenedex een grote groep exporteurs vertegenwoordigt, hebben wij bij diverse aanbieders scherpe prijzen en voorwaarden onderhandeld voor onze leden. De kortingen kunnen oplopen van 10% tot 75% ten opzichte van de reguliere prijzen. Sommige diensten zijn zelfs gratis voor onze leden. Exclusief Fenedex-leden kunnen gebruik maken van de acties binnen Fenedex Member Benefits.

Het Fenedex Membership Benefits-programma wordt mede mogelijk gemaakt door:

Btw-advisering 20% korting op diverse diensten van BTW-PLAZA.

Douaneopleidingen en AEO-advisering 15% korting op douane­ vakopleidingen en op het uurtarief voor AEO-advisering.

Expresszendingen 20% tot 75% korting op de Expressvervoer.

Innovatie en subsidies Kosteloos en vrij­blijvend subsidie- en financierings­ onderzoek.

Kredietmanagement Tot 70% korting op krediet­ informatie­rapporten.

L/C-advies Kosteloze risico-inventarisatie van geopende Letters of Credit.

Legalisatie- & Visumdienstverlening Twee gratis opdrachten voor legalisatie van export­ documenten en aanvraag van visa.

Persondersteuning Tot 15% korting op support bij uw internationale persbeleid en -benadering.

Reizen & overnachtingen Kosteloos exclusieve toegang tot de Fenedex Travel Portal.

Taaltrainingen 10% tot 15% korting op individuele of groeps­ taaltrainingen.

Vertalingen 15 tot 20% korting op vertalingen.

Werving & selectie 20% Verlaging van de wervings­ kosten voor het invullen van een exportmanager vacature.

Makkelijker is het niet om op de hoogte blijven!  40

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

Kijk voor het complete aanbod op www.fenedex.nl/ memberbenefits

GLOBE MAGAZINE

Verenigingsnieuws

STEVEN VAN AARTRIJK

De traditionele verhouding tussen douane en het bedrijfsleven is veranderd. ‘Compliance’ is het sleutelwoord voor de huidige manager Customs & Trade Affairs.

Opleiding MCTA vernieuwd

De nieuwe manager Managers bij grote bedrijven die gaan over douanezaken en handelsstromen hebben hun werk de laatste jaren flink zien veranderen. De aanhoudende terreurdreiging heeft gezorgd voor extra veiligheidsmaatregelen rondom goederenstromen. En alleen bedrijven die zélf aantonen dat zij hun zaakjes op orde hebben, krijgen belangrijke certificeringen die weer nuttige vrijstellingen met zich meebrengen. Omdat dit nieuwe eisen stelt aan de manager Customs & Trade Affairs (MCTA), steken EVO en Fenedex deze opleiding in een nieuw modern jasje.

Ton Geilenkirchen, Manager EMEA Customs & Excise tax bij Sabic Capital en als ervaringsdeskundige betrokken bij de nieuwe opzet van de opleiding, heeft zijn functie zien evolueren. “Vroeger lag de klemtoon met name op het operationele stuk, dus aangifte doen van goederenbewegingen en dergelijke. De beleidsvorming, het strategisch denken, is de laatste jaren steeds belangrijker geworden.

Momenteel schuiven we van een tactischstrategische modus, optimalisatie, naar een controle- en beheersingsmodus om diezelfde optimalisatie te kunnen garanderen. Hoe optimaliseer je de keten teneinde zo weinig mogelijk overheidsbemoeienis te hebben? En daardoor zo min mogelijk logistiek oponthoud?

Dat betekent dat je mee moet met de laatste ontwikkelingen, zoals het digitaliseren van je supply chain, en zorgt dat je aanspraak maakt op belangrijke certificeringen. Want met

die certificeringen kun je gebruik maken van vereenvoudigde procedures.”

Aantonen Om dergelijke keurmerken te bemachtigen, moeten bedrijven in toenemende mate aantonen dat zij voldoen aan alle wettelijke eisen die douanediensten stellen, zegt Hans de Klerk, EVO-docent en tevens Trade Compliance Manager bij multinational Pentair. “Bedrijven moeten zelf in control zijn, processen beheersen. In ons vernieuwde lesprogramma is er extra aandacht voor hoe je als onderneming omgaat met deze nieuwe verhouding tussen douane en bedrijfsleven. Zijn de interne procedures goed? Hoe pak je een audit aan? En hoe overtuig je als manager Customs het senior management van het belang van compliance?”

Geilenkirchen: “Via self-assesments moeten wij continu aantonen dat wij aan alle voorwaarden voldoen en daarmee een betrouwbare handelspartner zijn. En dat gaat verder dan enkel douane-aspecten, maar betreft ook de bedrijfsbeveiliging, de beveiliging van transport en de IT.’ Dat EVO en Fenedex in de nieuwe opzet van de opleiding samenwerken, levert volgens De Klerk een uniek product op. ‘Andere opleidingen zijn óf helemaal bedrijfsmatig, óf gericht op fiscaliteit. Bij onze opleiding zijn deze twee zaken verweven. Zo kunnen alle specifieke casussen tijdens de les worden nagebootst.”

De opleiding MCTA-nieuwe stijl start op 1 oktober.

MCTA is onderdeel van de doorlopende leerlijn Declarant – Im-Exportspecialist.

De opleiding is tot stand gekomen dankzij input van tientallen customs managers en exportmanagers. Voor meer informatie: www.evo. nl/site/opleiding-mctafase1

 Steven van Aartrijk is redacteur en verslaggever bij EVO.

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

41

GLOBE MAGAZINE

Komend nummer In het septembernummer van Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen kunt u lezen over o.m. de volgende onderwerpen:

Fenedex Fenedex heeft 1200 leden en duizenden klanten die zij dagelijks verbindt, adviseert, opleidt en waarvan zij de belangen behartigt.

Kortom een branche-overschrijdende partner voor expansie in het buitenland.

Postadres Postbus 90409 2509 LK Den Haag

Zakendoen in Cuba

BTW-aspecten drop-shipments

Bezoekadres Raamweg 14 2596 HL Den Haag T 070-330 56 00 F 070-330 56 56 E info@fenedex.nl Bestuur Ir. A.M.G. van Hamburg (Voorzitter) Oud-managing director DHV Holding B.V.

Juridische zaken Zwitserland

Afgifte export­ vergunningen

Online www.globemagazine.nl Website met het archief van Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen en Fenedexpress. www.export.nl Al jaren hét startpunt voor exporterende ondernemers. twitter.com/fenedex Volg Fenedex op Twitter voor het laatste nieuws over Fenedex en internationaal ondernemen. www.linkedin.com/groups?gid=42534 Discussieer mee met meer dan 1500 betrokkenen in de LinkedIn groep Export en Internationaal Ondernemen. www.fenedex.nl/exportnieuwsbrief Gratis nieuwsbrief met het laatste nieuws en artikelen over export en internationaal ondernemen.

42

Juli/augustus 2015 / Nr. 400

A.C.G.M Bastiaansen President iLoc Group B. Bruning Director Atradius Dutch State Business Drs. J.J. Cramer Directeur Grolsch International Mw. M.A.C. van Dijk Algemeen directeur Royal Duyvis Wiener B.V. C.E. van Esch Managing Director B&S Bosman Global Supply D.P. Schuilwerve Managing Director ABN AMRO Bank N.V. Mr. E.W. Mehring (Vice-voorzitter) Rechtsanwalt, Advocaat en Partner Van Till Advocaten C.H.M. Ruijgrok Managing Director FrieslandCampina Export R.R.J. Smeets RA (Penningmeester) Partner KPMG Accountants B. van de Vrie Head of Marketing for Business Clients ING Netherlands Ere-Leden Jhr. H.J.M. van der Wyck E.Th. Vroom N.P. Knape Jhr. Mr. A.W.G. van Riemsdijk

Mr. C.W.H. van Dam F. Hauwert Organisatie Bart Jan Koopman Directeur Directie- en Bestuurszaken 070-330 56 20 directie@fenedex.nl Kennis- en adviescentrum 070-330 56 80 keac@fenedex.nl Juridische desk 070-3305690 juridischedesk@fenedex.nl Ledenservice en -werving 070-330 56 80 accountmanagers@fenedex.nl Opleiding en training 070-330 56 60 oet@fenedex.nl Communicatie 070-330 56 70 communicatie@fenedex.nl Financiële administratie 070-330 56 40 administratie@fenedex.nl China Desk 070-330 56 83 chinadesk@fenedex.nl Rusland Desk 070- 330 56 88 ruslanddesk@fenedex.nl Turkije Desk 070-330 56 82 turkijedesk@fenedex.nl