globe magazine mei 2019

magazine voor internationaal ondernemen

Moba p.10

“ Wij zijn de laatste schakel.”

nr 442 mei 2019

10 Continent Afrika De economische belofte komt op snelheid.

24 Wendbare ketens Risico's beheers je door ze te omarmen.

30 Dropshipments en btw Gelukkig is er de vereenvoudigings­regeling.

Zoekt u een accountmanager in Duitsland?

Export naar Duitsland wordt steeds belangrijker.

ExportSelect-Duitsland verzorgt lokaal de recruitment

Steeds vaker wordt de markt bewerkt met een eigen

van Duitstalige account- of salesmanagers speciaal

lokale verkooporganisatie ter ondersteuning van de

voor Nederlandse bedrijven. Wij combineren het

lokale distributeur of ter vervanging van agenten.

gewenste functieprofiel met een Duitse werving van

Toch wordt de “klik” tussen de Duitse zakelijke

kandidaten. Op onze kantoorlocatie in Duitsland

cultuur, de Duitse werkwijze en het verwachtings-

spreken we daardoor méér geschikte kandidaten,

patroon van de Nederlandse exporteurs bij het

maken een vertaalslag naar de Nederlandse-Duitse

zoeken naar de geschikte kandidaat niet altijd als

werkverhouding en geven ondersteuning bij het

even gemakkelijk ervaren.

opstellen van het Duitse arbeidscontract.

ExportSelect

ExportSelect - Duitsland

+31 (0)26 37 64 581

+49 (0)211 63 552 454

Email: info@exportselect.nl

Email: info@exportselectduitsland.nl

www.exportselect.nl/duitsland-recruitment

magazine voor internationaal ondernemen

Op de cover Colofon

Globe Magazine voor internationaal ondernemen is het maandblad van evofenedex en richt zich op exporterende en internationaliserende Nederlandse bedrijven, Globe Magazine verschijnt 11x per jaar.

Joris van Ooijen Area sales manager Moba

Hoofd- en eindredactie Elmar Otten Redactie Esther Riphagen, Job Halkes, Karin Mollema, Nathalie van Herk.

Redactieraad Dorine Noordam, Linda Koot, Marianne Elissen, Rob Zomer, Willemijn Gwanmesia.

Aan dit nummer werkten mee Ariane van den Berg, Alice Boonstoppel, Arne Doornebal, Bengt van Loosdrecht, Caspar ter Horst, Florian Bijvank, Ivo van der Bent, Loes Klappe, Marianne Elissen, Nico Klene, Peter Teunisse en Yoan Chung.

Redactieadres Postbus 350 2700 AJ Zoetermeer T +31 (0)79 3467 346 E redactie@globemagazine.nl Uitgever evofenedex, Bart Jan Koopman Vormgeving/prepress De Communicatie Kliniek Melbournestraat 7, 1175 RM Lijnden telefoon +31 (0)20 4083 100 Druk Veenman+, Rotterdam Globe Magazine wordt milieuvriendelijk en op chloorvrij papier (TCF) gedrukt.

Advertenties Mooijman Marketing & Sales Julius Röntgenstraat 17 2551 KS Den Haag T +31 (0)70 3234 070 E dm@mooijmanmarketing.nl Advertenties vallen buiten de redactionele verantwoordelijkheid van evofenedex.

Abonnementen Ledenadministratie evofenedex Postbus 350, 2700 AJ Zoetermeer telefoon +31 (0)79 3467 346

“ Toen ik in Gambia was, vroeg ik waarom er geen eieren op grootte of kleur worden gesorteerd. ‘Een ei is een ei’, zeggen ze dan.”

Lees het interview op pagina 10.

e-mail ledenadministratie@evofenedex.nl

Copyright De inhoud van dit magazine is auteursrechtelijk beschermd. Uitgever, redactie en medewerkers hebben de in deze uitgave opgenomen informatie met de nodige zorg geselecteerd, doch kunnen geen aansprakelijkheid aanvaarden voor onverhoopte onjuistheden en/ of onvolledige informatie. De inhoud van de artikelen hebben een informatieve strekking, zijn globaal en beschrijvend van opzet en kunnen niet worden gezien als juridisch of bedrijfsmatig advies.

ISSN 2352-5843

Foto: Ivo van der Bent

Overname Overname van artikelen en andere informatie is alleen toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie, mits met bronvermelding.

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

3

EXPORT MANAGEMENT VERNIEUWD!

Ben jij toe aan de volgende stap in je exportcarrière?

Volg de vernieuwde opleiding export management Je bent regelmatig op zakenreis, het gaat best goed met je business, maar je wilt toch graag een nieuwe stap

Daarom de opleiding export management: •

zetten. Alleen ontbreekt het je aan tijd om diepgaande

Hands-on, geen eindeloze theorie maar kennis toepassen op jouw eigen businesscase.

onderzoeken of grondige analyses te doen. Herken je dit?

•

Meld je aan voor de opleiding, dit ga je doen: •

onderdeel van de opleiding.

Huidige exportactiviteiten naar een hoger niveau brengen en een succesvolle exportaanpak definiëren.

•

Businesscoaching en een bedrijfsbezoek zijn

Effectief nieuwe markten betreden en bestaande

•

Roadmap exportgroei, jouw persoonlijke stappenplan om je business te laten groeien.

markten uitdiepen met als resultaat omzetgroei.

www.evofenedex.nl/export-management

voorwoord

Snoep en kaas en chips Wéér een nieuwe brexit-datum en wéér uitstel

(BRI) kenden we al. Ook het gebrek aan een

van executie. Ditmaal staat 31 oktober 2019 op

gelijkwaardig speelveld en reciprociteit bij het

de kalender omcirkeld, zeer passend ook de

zaken doen in China zijn tegen het zere been.

dag waarop Halloween valt. Kostuums zijn dit-

Herstel van het evenwicht staat hoog op het

maal niet nodig; het wordt al spannend genoeg.

verlanglijstje van menig Nederlands bedrijf. Al-

Snoep uitdelen op een Amerikaans feestje

leen een sterk en eensgezinde EU kan hierbij

met een vertrekkend VK, het zijn bijzondere

richting geven.

tijden. Na al het zuur komt dan eindelijk het

Als basis hiervoor kan de nieuwe Nederlandse

zoet, zou je geneigd zijn te denken, maar he-

China-strategie die het kabinet nog voor de

laas gaan we met het uitstel ook opnieuw een

zomer wil vaststellen dienen. Dat dit debat

periode van onzekerheid tegemoet. Licht-

ook zal worden gevoerd met inachtneming

puntje in deze vreselijke soap zou kunnen zijn dat we ons nog beter kunnen voorbereiden en dat van uitstel vaak ook afstel komt.

Wie zeker geen snoep uitdeelt, is de VS zelf.

Zonder dat het conflict met China al is bijgelegd en er een duidelijke deal is gesloten, zet de Amerikaanse regering al weer de volgende

‘ ‘23 mei gaan we naar de stembus voor een sterker Europa.’’

van de laatste (bedrijfs-)spionagecase bij ‘s-werelds

grootste

chipmachinefabrikant

ASML spreekt voor zich. Discussies over intellectueel eigendom (technische know-how, patenten etcetera) zijn intrinsiek al jaren met China verbonden. Deze casus laat nog eens zien dat voor naïviteit op dit onderwerp geen

stap in de verslechtering van de wereldwijde

plaats is. evofenedex neemt dit onderwerp al

handelsrelaties, nu met het vizier gericht op

jaren mee in haar advies- en trainingspro-

de EU. De importtarieven, met een waarde

gramma’s en niet zonder reden blijkt nu op-

van ruim 11 miljard euro, dreigen ditmaal iets

nieuw.

typisch Hollands als kaas te raken, maar uiter-

Nederland is al jaren een grootmacht bij de ex-

aard ook vele andere zaken.

port van snoep, kaas en (eetbare) chips, maar

Bovenstaande onderstreept nog maar eens

als het gaat om onze toekomst, dan is de be-

de noodzaak van een sterke Europese Unie,

scherming van onze innovaties op het gebied

die inzet op een nieuw handelsverdrag met de

van technologie pas echt ‘core business’!

VS. Met of zonder de Britten gaan we daar ook op 23 mei voor naar de stembus, in de hoop dat we een sterker en minder verdeeld Europa gaan zien. Dat dit nodig is blijkt zonder enige twijfel ook uit alle discussies over de positie van China in het wereldhandelssysteem en de impact op Europa. Het zijn niet alleen de recente investeringen van China in Italiaanse havens die de wenkbrauwen doen

Bart Jan Koopman

fronsen. Het Chinese Belt and Road Initiative

Directeur evofenedex globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

5

inhoudsopgave

Voorwoord 05 Snoep, kaas en chips

Dossier Afrika 10 Gedrang om Afrika 14 EthiopiĂŤ: nieuwe vrijheid 18 Moba: een ei is een ei

10

Gedrang om Afrika De grootmachten van de wereld wedijveren om de gunsten van het zich snel ontwikkelende continent Afrika. Wie er nu niet bij is, komt te laat.

Opinie 23 Brexit uitgesteld

Expertise 27 EU Authorised Representative 30 ABC-leveringen en btw

Ervaring 24 Supply chain management: wendbare ketens

Column 37 Soms zit het toch mee

Elke maand 08 Kort 09 Vreemde Zaken: de paardentransporteur 32 Export Matters: Q&A 34 Agenda 36 Expats: standplaats Miami 38 evofenedex contact

6

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

30

ABC-leveringen en btw Bij dropshipments kan de btw-afhandeling vrij complex worden. Gelukkig bestaat er een vereenvoudigingsregeling.

Een ei is een ei In veel Afrikaanse landen worden eieren nog niet gesorteerd.

Machinebouwer Moba ziet dat graag veranderen.

18

24

Wendbare ketens Wie onderneemt, neemt risico’s. Internationaal geldt dat des te meer. Professor Jack van der Veen houdt een pleidooi voor het omarmen van onzekerheden.

Nieuwe vrijheid in EthiopiĂŤ

14

De nieuwe premier Abiy Ahmed maakte een eind aan 27 jaar repressief bewind.

Hij wil politiek en economie liberaliseren. Dat betekent nieuwe kansen voor investeerders.

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

7

kort nieuws

Nederland sluit douaneverdrag met Vietnam Staatsecretaris Snel heeft

anes kan flink wat tijdswinst opleveren voor bedrijven. De hoe-

begin april in Hanoi een

veelheid containers die vanuit Vietnam naar Nederland komt,

douaneverdrag met Viet-

is tussen 2014 en 2018 verzevenvoudigd tot bijna 36.000. Het

nam ondertekend. Het ver-

verkeer de andere kant op is wat kleiner, toch stegen de con-

drag maakt het mogelijk om

taineraantallen richting Vietnam de afgelopen vier jaar van

onderling beter, sneller en

17.000 naar 27.000. Ons land exporteert met name bloemen,

automatisch informatie uit te

diervoeding en chemische producten.

wisselen, waardoor de dou-

Nederland is op dit moment de tweede Europese handel-

anes in beide landen beter kunnen inschatten welke goederen

spartner van Vietnam, met een afzet van bijna 700 miljoen

fysieke controle nodig hebben. Dit vergemakkelijkt de handel

euro (2018).

tussen Nederland en Vietnam.

Bron: Rijksoverheid.nl

Het automatisch uitwisselen van informatie tussen beide dou-

Nederlandse kaas met heffingen bedreigd Er dreigen nieuwe heffingen

hurt, tapijten en verrekijkers worden mogelijk geraakt.

uit de Verenigde Staten. Pre-

Volgens de Amerikaanse regering zijn de heffingen een reactie

sident Trump heeft zijn oog

op de financiĂŤle steun voor Airbus, de Europese concurrent

laten vallen op onder meer

voor Boeing. De VS meent hierin de Wereldhandelsorganisatie

kaas, wijn, helikopters en

(WTO) achter zich te hebben staan, die herhaaldelijk op de ne-

motoren uit de Europese

gatieve effecten voor de Verenigde Staten heeft gewezen. In

Unie. Op de gepubliceerde

2016 werd de Europese Unie nog door de WTO berispt voor

lijst (USTR-2019-0003) met

miljarden aan ongeoorloofde staatssteun die EU-lidstaten heb-

goederen die mogelijk onder een hoger importtarief gaan val-

ben verleend. De VS wil de mogelijke heffingen schrappen als

len, staan ook Goudse en Edammer kaas.

er overeenstemming met de EU is bereikt over het beĂŤindigen

De heffingen waar Trump mee dreigt, vertegenwoordigen een

van subsidies die in strijd zijn met de regels van de WTO.

waarde van 11 miljard euro. Ook producten als olijfolie, yog-

Bron: Nu.nl

Kansen voor spoorvervoer tussen China en Nederland In de nieuwe samenwerking

maar vervoer per spoor is sinds enkele jaren een serieus alter-

Road2Holland gaat een con-

natief. Het is goedkoper dan luchttransport en sneller dan zee-

sortium van Nederlandse be-

vracht.

drijven samenwerken met de

De strategische ligging van Nederland binnen Europa maakt het

Nederlandse overheid om

een ideaal eindpunt voor treinen uit China. Nederland heeft di-

het

per

recte en snelle verbindingen met het achterland en daarmee

spoor tussen Nederland en

een bereik tot 170 miljoen consumenten in de grootste Europe-

China te stimuleren.

se markten.

Het goederenvervoer van en

Bron: Rvo.nl

goederenvervoer

naar China gaat voornamelijk nog over zee en door de lucht,

8

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

vreemde zaken

Esther Riphagen

De paardentransporteur Voor het internationaal vervoeren van paarden via de lucht is ECS Livestock BV (ECS) voor veel luchtvaartmaatschappijen de ‘preferred livestock agent’. Hoe werkt het vervoeren van paarden en hoe zit die markt in elkaar? We vragen het aan Edwin Hofstede, oprichter en eigenaar van ECS.

Wat doen jullie precies?

Zorgt er iemand voor de paarden tijdens het transport?

“We regelen het wereldwijde vervoer van paarden via de lucht,

“Zeker. ECS heeft tien professionele verzorgers in dienst.

van luchthaven tot luchthaven. Dat doen wel al sinds 2002. Ons

‘Grooms’ heten die in onze branche. De verzorger zorgt ervoor

kantoor is gevestigd op Schiphol, waar we 24 stallen hebben,

dat het de paarden aan boord van een vliegtuig aan niets ont-

met directe toegang tot de laadzone voor de vliegtuigen. We

breekt. Dat gaat niet alleen om eten en drinken, maar ook om het

zijn lid van de Animal Transport Association (ATA), dat zich inzet

kalmeren van een paard mocht deze wat onrustig zijn. De verzor-

voor een humane en veilige manier van dierentransport. De

gers zijn opgeleid om indien nodig medicatie toe te dienen.”

paarden vervoeren we in eigen vliegtuigstallen die voldoen aan de eisen van The European Aviation Safety Agency en The Fe-

En na afloop mogen ze de stallen schoonmaken?

deral Aviation Administration. Speciaal voor lange vluchten naar

“Daar hebben we gelukkig een wasstraat voor. Bij onze opslag in

het Midden-Oosten en Zuid-Amerika hebben we, in samenwer-

Heerhugowaard staat een machine van 26 meter, die helemaal

king met een fabrikant, ‘opvouwbare stallen’ ontwikkeld. Deze

automatisch drie stallen in 45 minuten schoon kan maken.”

klap je in minder dan vijftien minuten in. Zo kun je vrachtruimte beter benutten. Ze wegen weinig, wat weer kerosine scheelt.”

Wie zijn jullie directe afnemers?

ECS Livestock

“Afnemers zijn er in alle soorten en maten, denk aan eigenaren

Opgericht: 2002

van springpaarden die meedoen aan wedstrijden in het buiten-

Hoofdkantoor: Schiphol

land, maar ook bezitters van een kostbaar raspaard. ECS heeft

Aantal werknemers wereldwijd: 24

een gevestigde naam in de paardenwereld; klanten in binnen- en

Voornaamste exportproduct: Paarden

buitenland kennen het bedrijf. We maken geen reclame. De

Voornaamste exportlanden: VS, Midden-Oosten, Azië

goede service die we verlenen gaat vanzelf van mond tot mond.”

Omzet: 70% export, 30% import Website: www.ecsams.nl

In welke landen zijn jullie actief?

“In principe kan ECS het vervoer van paarden regelen naar alle landen van de wereld. We maken geen bewuste keuze welke

ECS Livestock is een van de finalisten van de

landen we wel of niet bedienen. De klant is hierin bepalend.

Ondernemersverkiezing Noord-Holland. Stemmen

Onze goede reputatie in de paardenwereld zorgt ervoor dat we

kan tot 13 mei op

https://ovnh.nl/

makkelijk nieuwe markten kunnen betreden.”

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

9

Arne Doornebal

Het is dringen in Afrika. De grootmachten van de wereld wedijveren om de gunsten van het zich snel ontwikkelende continent. Wie er nu niet bij is, komt te laat.

Economische belofte komt op snelheid

Gedrang om Afrika Tijdens de ‘Scramble for Africa’, rond 1885, werd het continent opgedeeld door Europese koloniale grootmachten. Nu, ruim 135 jaar later, lijkt er een nieuwe strijd om het continent te zijn losgebarsten. Deze keer zijn het China, Turkije, de VS en Europa

freelance correspondent in Afrika, vanuit Kampala.

African Business Council en was eerder zeven jaar

Arne Doornebal werkt sinds 2016 voor de Netherlands-

die allemaal concurreren om economische belangen en invloed.

10

De nieuwe ‘Scramble for Africa’ is anders dan de vorige. Het

Toch toont de hele wereld interesse in Afrika, dat haar imago

gaat nu niet om grondgebied, koloniën of protectoraten, maar

als armlastig continent steeds beter van zich af weet te schud-

er wordt gekeken naar de beste handelsrelaties en betaalbare

den. Turkije stuurt grote handelsmissies naar Afrika, in het kiel-

arbeidskrachten. Daarnaast lijkt Europa zich in haar visie op

zog van president Erdogan. China speelt al decennia Sinter-

Afrika vooral op één ding te focussen: hoe zorgen we ervoor

klaas op het continent en deelt snelwegen, parlementsgebouwen

dat er minder mensen uit Afrika (op gammele bootjes) de Mid-

en voetbalstadions uit, in ruil voor grondstoffen en concessies.

dellandse Zee oversteken?

De Verenigde Staten hebben hun militairen in veel Afrikaanse landen gestationeerd en zelfs Theresa May werd laatst houterig dansend in Kenia gesignaleerd, op zoek naar nieuwe vrienden

“ De hele wereld toont interesse in Afrika.”

voor het post-brexit-tijdperk.

Een bijna verzadigde biermarkt in Ethiopië Waarom is die concurrentie zo fel? Onlangs was ik een week in Ethiopië. Dat land staat bij de oudere generatie bekend als hét hongerland bij uitstek, mede te danken aan Bob Geldof en zijn Live Aid (1985). Ruim drie decennia later staat het land, met zijn

Europa zou er goed aan doen breder te kijken naar de kansen die

honderd miljoen inwoners, bekend als een van de meest veel-

er liggen op het Afrikaanse continent, dat nu al 1,2 miljard inwo-

belovende economieën van Afrika. Naar Chinees model gaat de

ners heeft (tegenover zevenhonderd miljoen in Europa) en het

staatsgeleide economie als een speer (met groeipercentages

snelst groeit van allemaal. Niet geheel zonder risico, overigens.

tot wel tien procent). Alle telecom hier is nog in handen van de

Een te snelle bevolkingsgroei – en vooral, te weinig banen - kan

staat, maar een (gedeeltelijke) openstelling van de markt ligt in

ook negatief uitpakken. Volgens schattingen zijn er tegen 2050

het verschiet. Op een groot industriepark wordt Calvin Klein- en

al tenminste twee miljard Afrikanen en is Lagos, Nigeria, de

Tommy Hilfiger-merkkleding geproduceerd – louter bedoeld

grootste stad op aarde.

voor export. Er zijn twee Nederlandse bier-multinationals, actief.

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

TUNESIË

MAROKKO ALGERIJE

WESTELIJKE SAHARA KAAPVERDIË

LIBIË

EGYPTE

MAURITANIË MALI

NIGER

SENEGAL

SOEDAN TSJAAD

GAMBIA

NIGERIA

EQUATORIAAL GUINEA SAO TOMÉ EN PRINCIPE

CENTRAALAFRIKAANSE REPUBLIEK

GABON

BR CON AZ GO ZA VIL LE

LIBERIA

T

US

RK

O IVO

ER OE N

SIERRA LEONE

DJIBOUTI

ETHIOPIË

ZUID-

SOED

AN

KA M

GUINEE

TOGO BENIN

BURKINA FASO

GHANA

GUINEEBISSAU

ERITREA

IË

M

A

D AN

KENIA

G

OE

AL

SO

RWANDA

CONGOKINSHASA

BURUNDI

ANGOLA (CABINA)

TANZANIA

SEYCHELLEN COMOREN

ANGOLA

I

MALAW

GA MA

BOTSWANA

nog deze markt betreden, zal lastig worden, wij waren gelukkig net op tijd.”

A

Ook in andere landen worden bepaalde markten al als behoorlijk vol gezien. Telecom-operators zullen in de meeste landen ook kaanse fastfoodketens zijn een interessant fenomeen. In 2011

F

-A

D UI

K RI

MAURITIUS

DA

actief in de sector,” merkte een van de betrokkenen op. “Nu

een vrijwel verdeelde markt aan treffen. De oprukkende Ameri-

SK

ZIMBABWE

NAMIBIË

M

“De biermarkt is hier al bijna vol, met verschillende bedrijven

O

ZA

AR

M

BI

Q

UE

ZAMBIA

SWAZILAND

LESOTHO

Z

was het KFC dat als eerste opende in Nairobi, de hoofdstad van Kenia die vaak gebruikt wordt als een entree naar de Oost-Afrikaanse markt. Niet veel later volgde Kampala (Oeganda), waar het nu vele vestigingen heeft. Er wordt druk gespeculeerd over het verschijnen van de eerst grote gele M in de regio. Het gevoel

de landen kan dit verdrag een zeer grote stap betekenen voor

is: nu de markt niet betreden, betekent te laat komen.

het continent. Oost-Afrika loopt voorop en maakt grote vooruitgang op het gebied van het verminderen van wachttijden bij de

Betere infrastructuur, beter bestuur

binnengrenzen. Ethiopië opende vorig jaar een nieuwe spoorlijn

Dankzij het uitbreiden van wegennetten en het aanleggen van

naar de kust (in buurland Djibouti) en ook in Kenia kwam een

havens en spoorlijnen wordt het continent steeds beter ontslo-

nieuwe spoorlijn van de kust het binnenland in. Aan de Afrikaanse

ten. Afrika is verenigd in een aantal economische blokken, zoals

Westkust zijn diverse havenuitbreidingen gaande.

de unie van zuidelijk-Afrikaanse landen, de Oost-Afrikaanse gemeenschap en ECOWAS, een economisch blok in West-Afrika.

De toekomst: meer lokale productie

Vorig jaar werd een verdrag gesloten over integratie van deze

Hoe zorgen we er voor dat de relatie tussen Europa en Afrika

blokken tot één Afrikaanse markt, naar EU-model: de African

gelijkwaardiger wordt? Bij de Netherlands-African Business

Continental Free Trade Area. Na ratificatie door de deelnemen-

Council geloven we niet dat de toekomst ligt in louter exporteglobe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

11

Volgens schattingen zal Lagos, Nigeria, in 2050 de grootste stad van Afrika zijn.

ren naar Afrika. We zien graag een gezonde handelsbalans,

een ruimere aandacht van het Nederlandse bedrijfsleven zou-

waarbij we importbelemmeringen wegnemen en we de Euro-

den moeten kunnen rekenen. Egypte is na Zuid-Afrika en Nige-

pese markt openstellen voor producten uit Afrika.

ria de derde economie van Afrika, net gevolgd door Algerije.

Een flink aantal Afrikaanse landen kampt met grote tekorten aan harde valuta, omdat er weinig geëxporteerd en veel geïm-

West-Afrika: De achtertuin van Frankrijk

porteerd wordt. Belangrijker dan eieren verschepen vanuit

Van Franstalig West-Afrika wordt gezegd dat het onofficieel nog

Noord-Brabant naar Gambia is het van de grond krijgen van

altijd is gekoloniseerd door Frankrijk. Maar de inwoners van veel

een lokale kippenproductie ter plaatse. Geen makkelijke opga-

Afrikaanse landen hebben genoeg van zakendoen met het land

ve in een land waar nu een Noord-Brabants eitje, dat van 6.000

dat politiek en economisch op alle mogelijke manier een vinger

kilometer verderop moet komen, nog altijd een kwart goedko-

in de pap probeert te houden. Nederland heeft een goede posi-

per is dan een lokaal gelegd ei.

tie om zakelijke relaties aan te gaan met economische koplo-

Toch zien we daar de toekomst in. In het leveren van apparatuur

pers als Senegal en Ivoorkust. Ook in het piepkleine (Engelstali-

die landen vooruit helpt, zorgt voor lokale werkgelegenheid, lo-

ge) Gambia is Nederland alom aanwezig. Nigeria is de

kale productie en betaalbare prijzen. Alleen zo creëren we

belangrijke economische motor van West-Afrika, met haar

daadwerkelijk een win-win situatie voor Nederland èn Afrika.

tweehonderd miljoen inwoners en een bruto binnenlands product van zo’n 350 miljard euro. Vanwege de historische banden

Overzicht regio’s

kan ook Ghana op warme belangstelling van het Nederlandse

Noord-Afrika: onderschat het niet

bedrijfsleven rekenen. De Ghana-Netherlands Business and

Het is opvallend hoe weinig actief het Nederlandse bedrijfsle-

Cultural Association is NABC’s zusterorganisatie in Accra, en

ven is in Noord-Afrika, terwijl Tunis en Rabat met een vliegtijd

een belangrijk contact voor iedereen die iets in deze regio wil.

van zo’n drie uur nauwelijks verder weg liggen dan bijvoorbeeld

12

Moskou. Marokko en Tunesië zijn behoorlijk op het Westen ge-

Oost-Afrika: Overal de Nederlandse vlag

oriënteerde landen, die weliswaar Franstalig zijn, maar toch op

Tijdens Nederlandse matchmaking-evenementen waarbij heel

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

evofenedex en NABC lanceren Africa Academy evofenedex en de Netherlands-African Business Council lanceren gezamenlijk de Africa Academy. De volgende cursussen staan op het programma: Export voor decision makers: Afrika.

21 juni • Zoetermeer Exporteren naar Afrika kent een geheel eigen dynamiek en risico’s. Tijdens deze tweedaagse training komen de aspecten aan bod waarmee je rekening moet houden als je naar Afrika wilt gaan exporteren. Op die manier trap je niet in de valkuilen waar veel anderen wel in getrapt zijn.

Voor wie: Exporteurs die naar Afrikaanse landen willen exporteren. HBO-werk-en denkniveau.

Succesvol op handelsmissie naar Afrika 5 juni • Den Haag Handelsmissies zijn een uniek middel voor (kleine) ondernemers om te ontdekken welke kansen er liggen voor zijn/haar bedrijf in een specifieke Afrikaanse markt.

Maar hoe haal je maximaal rendement uit een handelsmissie? Dankzij de betrokkenheid van Zuid-Afrika is de onbetwiste economische koploper van het continent.

ervaren exportmanagers leren ondernemers om zich voor te bereiden op handelsmissies naar Afrika en direct resultaat te behalen.

Voor wie: Ondernemers met enige internatio-

Afrika betrokken is, zijn de tafeltjes van Oost-Afrikaanse landen

nale ervaring (binnen Europa), startende/aan-

altijd het eerst vol. Kenia, Oeganda en Ethiopië hebben met

staande export(area)managers met Afrika in

elkaar gemeen dat ze een flinke aanwezigheid van Nederland-

hun portfolio.

se tuinbouwbedrijven hebben (met name rozen en andere bloemen). Maar ook in andere sectoren zijn vele tientallen Ne-

Documenten bij export naar Afrika

derlandse ondernemers actief in deze landen. In Kampala kan

18, 25 juni en 2 juli • Zoetermeer

je de Nederlandse bakkerij Brood bezoeken, op safari met een

Het gebruik van de juiste documenten en het

Nederlandse touroperators Matoke Tours of Habari Travel of je

invullen van de juiste gegevens lijkt gemakke-

dak vol laten leggen met zonnepanelen van het door Nederlan-

lijker dan het is. Het verkeerde document of

ders opgezette SolarNow.

het verkeerd invullen van een document bij export kan leiden tot vertragingen, financiële

Zuidelijk Afrika: Nederland en Zuid-Afrika concurreren

schade, verlies van klanten en zelfs tot boe-

Hoewel oliestaat Nigeria een hoger BBP heeft, is Zuid-Afrika de

tes. Zeker voor het zakendoen met Afrikaanse

onbetwiste economische koploper van het continent. Het land

partners is het belangrijk om niets aan het

heeft een flinke maakindustrie, en vanuit hun zuidelijke positie

toeval over te laten. Tijdens deze module raak

slagen ze erin om ook met bedrijven in Europa te concurreren

je vertrouwd met alle benodigde papieren die

wanneer het gaat om wegenbouw, of import en export naar de

bij een verzending naar Afrika komen kijken.

rest van Afrika. Zuid-Afrika is een volwassen markt, waar hoog-

Voor wie: Deze driedaagse opleiding is ge-

kwalitatieve producten in trek zijn, en er ook geld is om die aan te

schikt voor medewerkers die verantwoordelijk

schaffen. De Portugeessprekende landen Mozambique en Ango-

zijn voor het opmaken van exportdocumenten

la zijn sterk in opkomst en werden tijdens de Europese economi-

of het uitbesteden ervan, zoals een vrachtbrief

sche crisis zelfs een toevluchtsoord voor werkloze Portugezen.

en een certificaat van oorsprong.

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

13

Bengt van Loosdrecht Bengt van Loosdrecht

Nieuwe vrijheid Kansen in EthiopiĂŤ

14

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

New Delhi, New York en Hanoi.

Foto: Kick Smeets

in Ethiopië. Hij werkte eerder in Kigali,

Bengt van Loosdrecht is ambassadeur

Steeds meer westerse reizigers ontdekken de rijke cultuur en de prachtige natuur van Ethiopië. Nederlandse bloementelers gingen andere investeerders voor in deze opkomende economie. En de huidige premier Abiy Ahmed wil politiek en economie liberaliseren.

Dat betekent nieuwe kansen voor investeerders. Wie gaat de uitdaging aan?

Met de benoeming van Abiy Ahmed als premier in april 2018 kwam er een eind aan 27 jaar repressief bewind. Abiy begon in hoog tempo politiek en economie te liberaliseren. Duizenden gevangenen kwamen vrij, de vrijheid van meningsuiting werd hersteld en oppositiepartijen kwamen terug uit het buitenland.

Ook de centraal geleide economie moest op de schop. Ethiopië wil meer marktwerking, maar worstelt nog met zijn verleden en zijn bureaucratie.

Zijn de hervormingen voldoende om nieuwe investeerders aan te trekken?

De ambassade in Addis Abeba volgt de ontwikkelingen op de voet en ziet voor Nederlandse bedrijven veel mogelijkheden in Ethiopië. Maar je moet over een flinke dosis doorzettingsvermogen beschikken. globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

15

Nederlandse stekjesproducent in Oromia. Ruim zestig procent van alle geraniums in Europa vinden hun oorsprong in Ethiopië.

Ethiopië wil zijn exportbasis uitbreiden en blijft

Met het project Flying Swans wil Nederland

hara bevindt zich een voormalig staatsbedrijf

voorlopig aantrekkelijk om zijn concurrerende

de pas aangelegde spoorlijn tussen Addis

van 455 hectare. Een consortium van vijf Ne-

lonen, gunstige klimaat en grote beroepsbe-

Abeba en de havenstad Djibouti aantrekkelijk

derlandse exportbedrijven is dit aan het in-

volking. In de industriële zones, die als pad-

maken voor de export van groente en fruit, die

richten voor de bloementeelt. De verwachte

denstoelen uit de grond schieten, strijken

nu nog per dure luchtvracht naar Europa

bloemenexport wordt geraamd op 75 miljoen

vooral

kledingproducenten

gaat. De spoorlijn, gefinancierd en gebouwd

euro per jaar en zeker 10.000 mensen krijgen

neer. Tegelijkertijd kan de export van land-

door China, is nog niet rendabel en kan baat

er werk. Rondom het bloemengebied investe-

bouwproducten verder groeien. Het land

hebben bij een gedegen ketenbenadering.

ren de bedrijven in betere productieomstan-

heeft schreeuwend behoefte aan buitenland-

Nederland onderzoekt daarom hoe groente

digheden voor de lokale boeren, herstel van

se valuta om zijn importen te kunnen betalen.

en fruit - denk aan avocado’s, mango’s, ana-

het geërodeerde landschap en integraal wa-

De import van olie, voedsel en kapitaalgoede-

nas en peulvruchten - vanaf de producent in

terbeheer. De regionale overheid zorgt voor

ren bedraagt bijna 17 miljard dollar, terwijl de

het zuiden van Ethiopië tot de consument in

de infrastructuur. Met Nederlandse hulp is een

export van koffie, goud, oliezaden en land-

Europa en het Midden-Oosten via een ge-

moderne koelcel gebouwd op het internatio-

bouwproducten nog geen 4 miljard oplevert.

koelde keten kunnen worden vervoerd. Een

nale vliegveld van het nabijgelegen Bahir Dar.

Van die exportinkomsten neemt de bloemen­

complexe operatie, die koelhuizen bij Addis,

Kunzila is daarmee een voorbeeld van een

export 9 procent voor zijn rekening. Een groot

een vloot koelvrachtwagens, koelcontainers

publiek-private samenwerking met duur-

aandeel hiervan is te danken aan de export

en een goede overslagterminal in Djibouti ver-

zaamheid en maatschappelijk verantwoord

door Nederlandse bloemenkwekers.

eisen. Maar de markt is groot: met het gebruik

ondernemen als leidende principes.

internationale

van de lijn Addis-Djibouti kan tot 300 miljoen Koele logistiek

dollar aan export gegenereerd worden. Met

Nieuwe sectoren

Ethiopië staat inmiddels voor meer dan de ex-

meer knooppunten in het achterland zelfs tot

De ambassade wil de komende maanden

port van bloemen. Het land is groot, heeft al-

3 miljard. En de mondiale vraag naar groente

nieuwe sectoren onderzoeken voor Neder-

lerlei agro-ecologische zones, en de gestage

en fruit blijft groeien. Hoe lager de transport-

landse ondernemingen. Zo wil premier Abiy

groei bedraagt voorlopig 7,5 procent per jaar.

kosten per trein en schip, hoe groter de kan-

de hoofdstad Addis een nieuwe impuls geven

Er is ruimte genoeg voor nieuwe investerin-

sen op een rendabele keten.

door de oevers van de rivieren, die nu sterk vervuild zijn, opnieuw in te richten tot groene

gen, Ethiopië doet er alles aan om die aan te trekken. Belastingvrijstellingen gedurende de

Gebiedsontwikkeling voor export

wandel- en fietsgebieden. Dit is een voor-

eerste paar jaar, oplopend tot wel tien jaar, en

De integrale gebiedsontwikkeling van Kunzila

beeld van ruimtelijke planning waar Nederlan-

andere aanmoedigingen in de landbouw heb-

is een ander groot programma dat Nederland

ders veel ervaring mee hebben. Al moeten de

ben al menig buitenlands bedrijf aangetrok-

via de ambassade in Addis steunt. In een pro-

plannen nog worden uitgewerkt, de visie van

ken. Maar er is meer nodig: infrastructuur en

jectgebied van ongeveer 9.000 hectare aan

de premier is veelbelovend.

agro-industriële zones.

de oevers van het Tana-meer in de regio Am-

De Nederlandse ambassade in Addis Abeba

16

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

bereidt nu ook bedrijvenmissies voor buiten

schillende klimaatzones en een rijke cultuur.

voor aanzienlijke exportinkomsten. Meestal

de traditionele bloemensector: waterbeheer,

Het aantal toeristen dat het land bezoekt

lost een gesprek van de ambassadeur met

hernieuwbare energie en gezondheidszorg.

neemt ieder jaar toe, maar hotels en ander

een minister vastgelopen kwesties soepel op,

Ethiopië lanceerde onlangs een groot master-

vormen van accommodatie zijn niet geëqui-

maar helaas ook niet altijd.

plan voor het gebruik van oppervlakte- en

peerd op de toestroom. Om ook in de toe-

Het kan lastig zijn noodzakelijke importen

grondwater waarmee 2,6 miljard dollar per

komst de toeristen gastvrij te kunnen ontvan-

Ethiopië binnen te krijgen omdat harde valuta

jaar is gemoeid. Aan water is in Ethiopië met

gen zijn betere faciliteiten en een beter aanbod

ontbreken. De ambassade bepleit regelmatig

zijn lange regenseizoen geen gebrek. De uit-

nodig. Nederlandse bedrijven kunnen inspe-

flexibiliteit bij de betrokken ministeries, maar

daging ligt meer op het terrein van expertise

len op deze vraag.

het helpt wanneer je goed voorbereid aan je

en technologie en daar is Nederland juist

investering in Ethiopië begint. Uiteindelijk gaat

goed in.

Risico’s

het in de meeste gevallen goed, al wordt het

Ethiopië heeft geen eigen olie- of gasreserves

Gemakkelijk is ondernemen in Ethiopië niet.

geduld van investeerders soms op de proef

en is voor energie sterk afhankelijk van de le-

Maar de kansen op uitbreiding en de rende-

gesteld. De ambassade brengt geïnteresseer-

venslijn vanuit Djibouti. Dat kan anders. Nu de

menten zijn er vaak groter dan in Europa. Al

de ondernemers graag in contact met Neder-

prijzen van wind- en zonne-energie dalen ziet

worden buitenlandse bedrijven binnengehaald

landers in Ethiopië, om uit eerste hand erva-

de ambassade volop kansen voor innovatieve

met belastingvoordelen, de wetgeving is niet

ringen te horen.

technologieën in dit land. Nederlandse bedrij-

altijd even duidelijk en deze wordt weleens wil-

Soms ontstaan bij landbouwbedrijven conflic-

ven in de energiesector krijgen dus een uitno-

ten over land en water. De wetgeving wordt

diging voor de bedrijvenmissie, die voor okto-

niet altijd strikt toegepast en boeren, die hun

ber van dit jaar gepland staat.

Met de koopkracht groeit ook de vraag naar goede gezondheidszorg. Zo bouwt Philips een nieuw cardio-chirurgisch ziekenhuis in Addis Abeba, levert het alle diagnose- en be-

“ De rendementen in Ethiopië zijn vaak hoger dan in Europa.”

land hebben afgestaan aan de Ethiopische overheid voor buitenlandse ondernemingen, voelen zich weleens achteraf gedupeerd. De boeren menen soms dat zij te weinig compensatie van de overheid kregen. De ambas-

handelingsapparatuur en leidt het specialisten

sade kan in deze conflicten bemiddelen. Maar

op. In samenwerking met de topsector Life

belangrijker nog is dat de bedrijven samen

Sciences & Health inventariseert de ambas-

lekeurig toegepast. De belastingdienst kan

met de ambassade vooraf goed overleggen

sade meer kansen voor het Nederlandse be-

buitenlandse bedrijven soms confronteren

met de betrokkenen in de regio om conflicten

drijfsleven om bij te dragen aan de lokale ge-

met naheffingen en bedrijven ondervinden hier

te voorkomen. Zo bespreken Nederland en

zondheidszorg, zoals dat in de afgelopen

hinder van. Vaak is dit het moment voor de

Ethiopië de juiste toepassing van compensa-

jaren in Kenia al gebeurd is.

ambassade om op hoog niveau te vragen om

tieregelingen, van milieuwetgeving en van ar-

Maar er zijn nog veel meer kansen in Ethiopië.

een redelijke behandeling van de Nederlandse

beidsvoorwaarden, inclusief leefbare lonen.

Ten slotte is het een uitgestrekt land met ver-

investeerders, omdat zij tenslotte goed zijn Verkiezingen Al voelen de bijna 110 miljoen Ethiopiërs zich weer vrij onder premier Abiy, deze heeft nog veel uitdagingen voor de boeg. De ruim twee miljoen jongeren die ieder jaar de arbeidsmarkt betreden, moeten dringend aan het werk. Beter onderwijs, economische groei en een verbeterde exportcapaciteit moeten hiertoe sneller van de grond komen. Er is dus haast met de economische hervormingen.

Daarnaast sluimeren politieke en etnische conflicten tussen regio’s, vooral tussen bewoners in de regio Oromia en omliggende streken. Voor de premier geldt dat hij orde en gezag moet handhaven zodat Ethiopië vrije en eerlijke verkiezingen kan houden in mei

Ethiopische parlementariërs luisteren op een Nederlandse onderneming

2020 en het land onder stabiele omstandig-

naar de voordelen van wetlands voor de behandeling van afvalwater.

heden verder kan bouwen aan zijn veelbelovende toekomst. globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

17

In veel Afrikaanse landen worden eieren nog niet gesorteerd, zoals we in Nederland gewend zijn. Groot en klein, alles ligt in de winkel door elkaar. Machinebouwer Moba ziet dat graag veranderen.

18

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

Elmar Otten Ivo van der Bent

Pionieren in Afrika

Een ei is een ei Waar anders dan in de voormalige ‘kippenhoofdstad’ Barneveld zou je het bedrijf Moba moeten vinden? De producent van eiersorteermachines, eierverpakkingsmachines, eierverwerkingsmachines is er ruim zeventig jaar geleden begonnen. Inmiddels geldt een groot deel van wereld als afzetgebied en is het bedrijf volop aan het pionieren in Afrika. Area sales manager Joris van Ooijen vertelt over zijn reizen.

Moba telt in Afrika momenteel twee agenten:

niet zo goed kennen, ga ik pionieren. Gewoon

eentje voor de Magreb-landen en eentje in

met boeren praten. Hoe is de markt, worden er

Zuid-Afrika. Die laatste stuurt Joris aan. “Eigen-

eieren gesorteerd, hoe staan de kippen erbij?

lijk is het een familie waar we mee werken. Een

Als ik nog nooit in een land ben geweest, is het

vader, met zijn drie zonen, plus personeel. Ze

handig om met een missie van The Nether-

zorgen voor opdrachten en bieden technische

lands-African Business Council (NABC) mee te

ondersteuning. De familie pakt de landen onder

gaan. Afrika bezoeken, is toch niet hetzelfde als

de lijn Mozambique, Angola en Zambia. Ik doe

even naar Spanje toe. Heb ik een land wat va-

zelf alles daarboven tot aan de Magreb-landen.

ker bezocht en ken ik de handigheidjes rond

Ook Nederland, Spanje en Portugal vallen on-

het reizen, de goede hotels en hoe het werkt

der mijn verantwoordelijkheid.”

met visa’s, dan ga ik zelf op pad.”

Pionieren

Op weg helpen

Afrika betekent pionieren, vertelt Joris. Alleen

Joris gaat nog niet met harde sales targets op

Zuid-Afrika voelt als een gespreid bedje: “Het

stap. “Er moet in een land wel eerst vraag zijn

sorteren van eieren ligt daar op het niveau van

naar gesorteerde eieren. Zo lang die er niet is,

Europa. De andere landen waar ik kom, zijn

kan ik weinig machines wegzetten. Maar het is

echt anders. In Oeganda en Zimbabwe bijvoor-

wel mijn taak om uit te leggen hoe de rest van

beeld zijn ze ongeveer waar Nederland een jaar

de wereld tegen het vermarkten van eieren

of veertig geleden stond. Daar beginnen de

aankijkt. Wat de meerwaarde van sorteren is

grotere boerderijen net op te komen.

en hoe het pad er uit ziet om daar te komen.

In de Afrikaanse landen die we als bedrijf nog

Twee weken geleden heb ik een seminar in

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

19

Gambia gehouden voor legpluimveehouders.

In Gambia sorteert nog niemand zijn eieren. Ik praat op zo’n seminar dan niet over onze machines, maar vertel wat de mogelijkheden voor sorteren, verpakken en transporteren zijn. Gewoon die mensen op weg helpen. En dan over een jaartje of drie, als supermarkten bijvoorbeeld alleen maar witte of bruine of grote eieren willen hebben, dan denken ze hopelijk aan mij.

Je hoeft geen grote volumes te draaien voor het loont om een machine te kopen. Wij hebben kleine machines die 1600 eieren per uur

“ In Gambia sorteert nog niemand zijn eieren.” doen. Als je vijfduizend kipjes hebt, dan kun je daar prima mee uit de voeten. Zo kleinschalig is het in Nederland ook ooit begonnen, maar een Afrikaanse boer heeft als voordeel dat alle techniek en kennis er al is. Opschalen is dan niet zo moeilijk.”

Opschalen vraagt meer dan alleen geld, legt Joris uit. “Een boer moet wel weten hoe hij een grote kippenboerderij beheert. Hij moet wat van marketing afweten. Wie is zijn doelgroep, waar kan hij de eieren afzetten? Daar kan ik een stuk bij helpen, maar lokaal moeten er ook mensen aanwezig zijn die er verstand van hebben.”

Keten Voor Moba heeft het weinig zin om machines te exporteren als de rest van de keten lokaal nog niet aanwezig is. “Dan staat zo’n machine alleen maar stof te happen. Er moet zich eerst een markt ontwikkelen. Als er een schakel in de keten ontbreekt, komt een investering in een machine niet tot zijn recht. Professionele huisvesting voor kippen is pas de eerste stap.

Er moet voer en water naar toe. De eieren moeten ergens verkocht worden. Machinaal sorteren en verpakken komt pas daarna. Wij

20

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

zijn de laatste schakel die aan de keten wordt

aanpak. Ik heb altijd wel leuke tips of inzichten

toegevoegd.”

voor ze.”

Een van de tactieken om lokaal een keten op te bouwen is door de missende schakels ge-

Verkoop

woon uit Nederland mee te nemen. Joris gaat

Joris denkt dat het nog zo’n drie tot vijf jaar

dus wel eens met andere Nederlandse partijen

duurt voor hij de eerste machines zal afzetten

op stap. “Pas ben ik nog met een Nederland-

in de landen, die hij nu bezoekt. “Maar dat

se leverancier van eendagskuikens op reis ge-

betekent niet dat de markt dan op Europees

weest. Hij gaat dan voor de kippen, ik voor de

niveau opereert. Daarvoor moet er eerst an-

machines. Samen kennen we meer mensen.”

Handelsmissies Dat laatste is wat Joris betreft ook de meerwaarde van de missies die NABC organiseert.

“NABC heeft een tak die zich puur op pluimvee richt. Onlangs zag ik een missie naar Zambia langskomen. Daar ben ik nog nooit

“ Wij zijn de laatste schakel die aan de keten wordt toegevoegd.”

ders over eieren na worden gedacht. Toen ik Gambia was, vroeg ik waarom er geen eieren op grootte worden gesorteerd. ‘Een ei is een ei’, zeggen ze dan. Groot of klein, de prijs is hetzelfde. Als ik dan de vergelijking maak met een flesje cola van 250 of 330 milliliter dan begrijpen de mensen op zich wel wat ik bedoel.” Desondanks zal het nog even duren

geweest en dan is het handig om met NABC

voor de markt zover is. “Dat geeft niet. Voor-

mee te gaan. Ze regelen alles perfect. Tijdens

lopig ben ik relaties aan het bouwen. Ik ga

zo’n missie splitst de groep zich op. Dan gaan

zeker niemand iets aansmeren. Ik wil de

bijvoorbeeld een paar bedrijven naar een

mensen op weg helpen. Pas was ik in een

slachterij of een legbedrijf. NABC kent de inte-

supermarkt waar mensen zelf hun eieren

ressante adressen, legt ook het contact met

kunnen sorteren. De prijs was nog voor elk ei

de ambassade. En het mooie is, je kunt tij-

hetzelfde, maar het is een begin.”

dens een missie in Zambia best een gesprek hebben over een boer in Tanzania. Dat is voor

Robotarm

later dan weer interessant. Je pikt altijd veel

Een markt die al wel goed loopt is Zuid-Afrika.

meer informatie op dan waar je voor kwam.”

Moba zet er jaarlijks een aantal machines af.

“Dan praat je over machines met een capaciteit

Nieuwsgierigheid

van zo’n 60.000 tot 120.000 eieren per uur. In

Volgens Joris is het niet te doen om alle lan-

andere landen verkopen we de kleinere, mak-

den in Afrika af te reizen. “Er zijn er meer dan

kelijk te bedienen machines. Er is vaak weinig

vijftig. Ik probeer me te beperken tot een stuk

kennis om een machine draaiend te houden

of vijf landen, die ik dan een paar keer per jaar

of in te stellen, daar moet je wel rekening mee

bezoek. Nigeria, Kenia en Oeganda zijn heel

houden. Veel boeren hebben nog nooit een

interessant voor Moba. Angola ook, maar dat

computermuis gebruikt, laat staan dat die een

wordt gedaan door mijn agent.

machine kunnen configureren.”

De adreslijsten ontvang ik van de ambassade

Moba maakt ook machines die met een robot-

of het NABC en dan ga ik gewoon bellen.

arm is uitgerust. “Daar hoef ik echt niet mee

Vanuit Nederland wil dat nog wel eens lauwe

aan te komen. lk sprak pas een grote boer in

reacties opleveren, maar als iemand hoort dat

Oeganda. Die man had 1,1 miljoen kippen en

je in het land bent, is die vaak heel enthousi-

zo’n veertig, vijftig mensen rondlopen om eie-

ast. Dan komen ze je bij wijze van spreken

ren te rapen. De eierrapers verdienen een dollar

gelijk ophalen. Vaak huur ik een taxi voor een

per dag. Daar kan ik echt niet tegenop met een

dag en rijd ik wat adressen af. De mensen

robot. Lokale arbeid is goedkoop, maar vaak is

staan altijd open voor me. Boeren in Afrika

het nóg voordeliger om producten te importe-

weten dat de pluimveesector in Europa sterk

ren. In Nigeria is een kip uit Brazilië bijvoorbeeld

is ontwikkeld en zijn nieuwsgierig naar onze

goedkoper dan een lokale kip.” globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

21

Concurrentie

is riolering, er is straatverlichting. Je kunt ’s

Zakencultuur

Moba opereert in een industrie met wereldwijde

avonds veilig over straat lopen. En niet alleen

Waar Nederlanders strak volgens hun agenda

concurrentie. In Afrika komt die steeds vaker

in de hoofdstad Kigali, ook een uur buiten de

leven, is dat in Afrika volkomen anders. De

uit China. “Het is belangrijk dat je als bedrijf

stad Kigali is alles nog netjes voor elkaar.

mensen die Joris ontmoet, zijn ontspannen,

onderscheidend blijft. Niet alleen de laatste

Oeganda is een compleet ander verhaal.

maar wel zakelijk. “Ik praat altijd eerst wat

technologieën in je machines, maar dat je

Over dertig kilometer door de stad hebben

over de sector. Hoe zijn de eierprijzen? Wat

24/7 bereikbaar bent voor je klanten. Daarom

we met de auto twee en een half uur gedaan.

voor huisvesting heeft iemand, valt de stroom

is de samenwerking met onze agenten ook zo

Het is er heel chaotisch. Bij pinautomaten

vaak uit, tegen welke problemen loopt iemand

belangrijk. En dat je waar maakt wat je be-

staan bewakers met mitrailleurs. Ergens is

aan? Ik heb een klant in Oeganda, die veel

looft. Zo ken ik een man in Tanzania die bij een

het wel grappig om mee te maken, maar feit

exporteert. Toen de grens met Congo dicht-

Chinese firma huisvesting voor zijn kippen

blijft dat je als westerling ’s avonds maar be-

ging, zat hij met miljoenen eieren. Hoe gaat hij

had gekocht. Het zou van roestvrij staal zijn,

ter in je hotel kan blijven.

daar dan mee om? Ik wil wat meer gevoel bij

maar na drie maanden zat alles onder de brui-

Ook Nigeria valt amper te beschrijven. Je kunt

iemands situatie krijgen, weten waar hij over

ne plekken. Alles moest eruit.

iemand wel foto’s laten zien, maar dan nog

een paar jaar wil staan.”

Ik merk dat mensen in Afrika zich vaak op de

weet je niet hoe het echt is. Stel je een snel-

Volgens Joris houden zijn contacten zakelijk

korte termijn richten. Al zijn er uitzonderingen.

weg voor, vijf banen breed, vol met voertuigen

en privé redelijk gescheiden. “Al ‘gooien’ ze er

Ik ken een bankier die met eigen geld een hele

die hier niet meer door de apk zijn gekomen.

wel makkelijk een appje uit. En dan maakt het

grote boerderij heeft neergezet en manage-

Vrachtwagens rijden overal, alles doet maar

niet uit hoe laat het is.”

ment heeft ingehuurd. Die bankier heeft hele-

en steekt over en jij moet daar met je perso-

maal geen verstand van kippen, maar weet

nenauto tussen doorslingeren. Je moet er

Doelen

wel dat hij het goed moet aanpakken. Dus

echt geen auto huren. Neem een taxi of laat je

Het pionierswerk van Joris moet uiteindelijk

heeft hij een Duitse kooi gekocht en een Ne-

ophalen, maar ga niet zelf rijden. In de stad

natuurlijk wel tot omzet leiden. Hij wil binnen

derlandse inpakmachine. Die man kijkt vijf tot

Lagos wonen meer mensen dan in Neder-

drie tot vijf jaar een van de grote machines van

tien jaar verder, in plaats van twee.

land. Maar het is niet modern, op Victoria Is-

Moba in zijn regio verkopen. “Dat zal vermoe-

land na, waar alle expats wonen.

delijk in Oeganda of Nigeria zijn. Eentje die

Contrasten

Als bedrijf hanteren we een veiligheidsproto-

zestig- tot negentigduizend eieren per uur kan

De ontwikkelingsgraad van de Afrikaanse lan-

col, maar je moet ook gewoon je gezond ver-

sorteren, dat moet wel mogelijk zijn.”

den waar Joris komt, verschilt sterk van el-

stand gebruiken. Ga als het donker is niet

In Oeganda heeft hij al een agent op het oog

kaar. “In Zuid-Afrika doet de infrastructuur en

naar buiten, pin geen geld op straat. Houd

die ook technische ondersteuning zou kun-

ook de pluimveesector bijvoorbeeld heel wes-

niet zomaar een taxi aan, maar regel er een

nen bieden. “Klanten maken zich natuurlijk

ters aan. Rwanda was een grote verrassing

via je hotel. Pak een hotel in het hoge seg-

zorgen over wat er gebeurt als hun machine

voor mij. Het vliegveld is puntgaaf, alle taxi’s

ment, met een eigen restaurant zodat je niet

stuk mocht gaan. Als er iemand vanuit Neder-

zien er netjes uit. De infrastructuur is prima. Er

op pad hoeft om te eten.

land moet komen, zijn er zo een paar dagen verstreken. Al die tijd leggen de kippen gewoon door. Een lokale agent kan die zorg wegnemen. De agent in Oeganda zou ook Rwanda, Tanzania en Kenia kunnen doen, dan heb ik gelijk de hele oosthoek afgedekt.”

Instinct Een ondernemer die voor het eerst in Afrika is, moet gewoon zijn instinct volgen, vindt Joris.

“Er is een groot vooroordeel over Afrika. Mensen hebben een bepaald negatief beeld opgepikt van televisie, maar daar moet je niet op afgaan. Het valt allemaal wel mee. Mijn tip is om mensen op weg te helpen en ze niks aan te smeren. Zoveel geld is er niet, dus wat ze hebben willen ze goed investeren. Een tweede kans krijg je niet.”

22

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

Het VK heeft tot uiterlijk 1 november om akkoord te gaan met het uittredings­ akkoord. Komt er met dit uitstel einde aan een chaotische periode?

Loes Klappe-Linsen

Brexitdatum verzet

Uitstel, geen afstel In de vroege ochtend van 11 april heeft de Europese Raad na een marathondebat van zes uur besloten de artikel 50 procedure voor uittreding van het Verenigd Koninkrijk (VK) uit de Europese Unie (EU) te verlengen tot uiterlijk 1 november 2019.

Mocht het Britse parlement het uittredingsakkoord, dat May eind 2018 met de EU27 bereikte, eerder goedkeuren, dan kan de brexit ook eerder plaatsvinden. In juni zal in

beleidsadviseur bij evofenedex.

Loes Klappe-Linsen is

Brussel de tussenstand worden opgemaakt.

Overal is met opluchting gereageerd dat het no deal scenario,

vatieve Partij de langere verlenging als een zoveelste bewijs van

waarbij het VK zonder overeenkomst de EU verlaat, voorlopig

zwakte. Zij willen zo snel mogelijk uit de EU en verkiezen een no

van de baan is. ‘Voorlopig’, want er is geen garantie dat er in het

deal brexit boven een zorgvuldig geregelde deal. Anderzijds zal

Britse parlement de komende zes maanden wél een meerder-

Labourleider Corbyn voorkeur geven aan zijn eigen agenda (ver-

heid wordt gevonden voor de brexitdeal. Ondernemers doen er

kiezingen of een tweede referendum), nu de druk om snel tot

dan ook goed aan de extra tijd te gebruiken voor verdere voor-

een akkoord te komen, is weggevallen. Bovendien bestaat er

bereidingen op de brexit, bijvoorbeeld met onze white­paper op

zorg dat afspraken worden teruggedraaid zodra May van het

evofenedex.nl/brexit.

toneel verdwijnt na het bereiken van een akkoord en een harde

De Europese Raad stelt expliciet dat er niet opnieuw over het

Brexiteer het stokje van haar overneemt.

terugtrekkingsakkoord kan worden onderhandeld. Wel bestaat

Het uitstel is goed nieuws voor ondernemers. Britse onderne-

er bereidheid om de tekst van de politieke verklaring over de

mersorganisaties hebben in hun reactie aangedrongen op con-

toekomstige relatie aan te passen, bijvoorbeeld als May en op-

structieve samenwerking tussen regering en oppositie om een

positieleider Corbyn overeenstemming bereiken over een zach-

definitief einde te maken aan de chaos. De voorbereidingen op de

tere brexit in de vorm van een douane-unie. May hoopt de ge-

brexit blijven in het VK vooralsnog achter bij die in de EU in het

sprekken met Labour vóór 22 mei tot een goed einde te brengen

algemeen en Nederland in het bijzonder. Intensieve samenwer-

en zo een meerderheid te krijgen voor haar deal. De Britse kiezer

king tussen de overheid en het bedrijfsleven, waaronder evofene-

zou dan niet naar de stembus hoeven voor de Europese Parle-

dex, hebben inmiddels geleid tot heldere afspraken over de gang

mentsverkiezingen op 23 mei, ondanks de voorbereidingen die

van zaken in de Nederlandse havens (zie www.getreadyforbrexit.

hiervoor nu toch in gang worden gezet.

nl), personele uitbreiding van de Douane en de NVWA, en concre-

Maar het verleende uitstel maakt het er niet makkelijker op voor

te voorbereidingen door ondernemers. De komende zes maan-

May. Enerzijds zien de harde Brexiteers van haar eigen Conser-

den zullen deze inspanningen onverminderd doorgaan.

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

23

Guus Peters

Grensoverschrijdend risicomanagement

Wendbare ketens Wie onderneemt, neemt risico’s. Zowel bij het nationale als het internationale zakendoen is een bepaalde mate van onzekerheid nooit helemaal uit te sluiten, zeggen ondernemers. Of dat ook daadwerkelijk zo is, wordt onderzocht door professor Jack van den Veen, houder van de evofenedex Leerstoel Supply Chain Management aan Nyenrode Business Universiteit. Hij houdt een pleidooi voor het omarmen van onzekerheden.

24

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

Het onderzoek dat Jack van der Veen na-

fact of life. Dat wordt ook echt niet minder, het

mens evofenedex en Nyenrode gaat uitvoeren

wordt alleen maar meer. Dan kom je dus bij

heeft cross-border supply chain risk manage-

wendbare ketens uit, waarin je, als er iets ge-

ment als thema. “Het is een ontzettend breed

beurt, snel en flexibel kunt reageren. En dán

onderwerp, het gaat zo’n beetje over de hele

komt ketensamenwerking wel heel erg om de

wereld en dat maakt het tot een enorme

hoek kijken, want zoiets kun je niet in je een-

zoektocht”, zegt Van der Veen. “Het is wel

tje. Daar komt digitalisering aan te pas. Als je

grappig, want als je met verschillende leden

digitaal met elkaar verbonden bent, kun je

van evofenedex over het onderwerp praat,

snel en flexibel handelen. Je praat in dit soort

vinden ze allemaal iets anders interessant. En

zaken al snel over end-to-end risico’s. Als er

alles wat ze zeggen is natuurlijk relevant. We

trends zijn aan het eind van de keten, waarbij

kunnen uiteraard niet alles onderzoeken en

klanten opeens nieuwe wensen hebben, of

dus moeten we keuzes maken. Daarom kijk ik

juist aan het begin van de keten, waar bepaal-

vanuit het thema van ketensamenwerking

de grondstoffen niet meer beschikbaar zijn,

naar cross-border risicomanagement. Bij het

moet je snel reageren met alternatieve grond-

klassieke risicomanagement is het idee: er

stoffen, of andere componenten beschikbaar

gebeuren dingen die we niet hadden gepland

kunnen hebben.”

en die we ook niet onder controle hebben.

Dus, hoe kunnen we de kansen daarop klei-

Van elkaar leren

ner maken en áls het dan gebeurt, hoe gaan

Het onderzoek zal, zoals dat zo mooi heet,

we er dan mee om? Maar ik kijk eigenlijk liever

case based worden aangepakt, zegt Van der

naar risicomanagement vanuit het idee dat er

Veen. “Ik ga met een aantal leden van evofe-

onzekerheid is in de wereld en dat we moeten

nedex praten over wat ze nu doen en wat een

proberen die niet weg te denken. In mijn op-

andere methode zou kunnen opleveren. evo-

tiek zouden we moeten proberen de risico’s te

fenedex is immers in essentie een vereniging,

omarmen en de dingen eruit te pakken die

waarin mensen en bedrijven heel veel van el-

ons nieuwe kansen geven. En daarbij vermij-

kaar kunnen leren. Binnen de vereniging moe-

den we de dingen die ons enorm in de weg

ten we er dan voor zorgen dat de best practi-

gaan zitten.”

ces echt boven tafel komen en dat ze vervolgens ook weer worden gedeeld. Ik ga,

De omgekeerde weg

als ‘de reizende professor’ zelf langs bij die

Van der Veen is het eens met de stelling dat

bedrijven en ga dan proberen de cross-bor-

risico’s nu eenmaal bij ondernemen horen.

derketens in kaart te brengen en kijken welke

“We leven tegenwoordig in een onzekere we-

kansen in termen van extra handel en meer

reld, waarin we zoveel mogelijk onzekerheden

omzet die bedrijven hebben en met welke risi-

willen wegnemen. We proberen daarom de

co’s ze rekening moeten houden als ze die

vraag naar onze producten nóg beter te voor-

kansen willen verzilveren.”

spellen, met behulp van big data en artificial intelligence en wat er allemaal nog meer be-

Buitenland

schikbaar is. Maar je kunt ook de omgekeer-

Met tussen de acht en tien meewerkende be-

de weg bewandelen; gewoon zeggen dat

drijven die zijn aangesloten bij evofenedex

onzekerheid nu eenmaal een gegeven is, een

denkt Van der Veen in zijn onderzoek al een

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

25

heel eind te komen. “Ook al omdat we gaan

Internationaal doel

kijken naar de grote lijnen; hoe gaan mensen

Het doel van het leerstoel-onderzoek is vol-

om met die moderne wens van agility, hoe ge-

gens de professor internationaal. “Het onder-

ven ze strategisch vorm aan digitalisering en

zoek is cross-border, dus dat is al snel interna-

klantwaarde, hoe werk je samen met je part-

tionaal. Het richt zich ook op internationale

ners, welke informatie moet je dan delen, hoe

handel en de kansen die daarbij horen. Ik denk

breng je risico’s in kaart? Een paar weken ge-

dat het aan mij is om een club bijeen te bren-

leden had ik een gesprek met de Raad voor

gen van bedrijven die allemaal dezelfde inte-

Internationale Handel van evofenedex, daar

resse hebben. Bedrijven zijn niet zo snel gene-

Jack van der Veen: “evofenedex

werd het voorbeeld van een internationaal

gen om met elkaar gegevens te delen, maar in

is in essentie een vereniging,

opererende zuivelfabrikant genoemd. Zo’n be-

deze eerste fase stel ik me zo voor dat ik infor-

waarin mensen en bedrijven heel

drijf heeft distributeurs nodig in het buitenland,

matie verzamel die iedereen interessant vindt.

veel van elkaar kunnen leren.”

maar als ze een bepaald product ergens op

Het spannendst voor mijzelf is het cross-bor-

de markt willen brengen, willen ze weten met

der-aspect en nieuwe businessmodellen. Dat

wie ze dat gaan doen. Wie haken er aan in die

is een zeer dynamisch geheel, waarbij het las-

keten, welke logistieke dienstverleners passen

tig zal zijn er grip op te krijgen. We hebben

daar het best bij? En als je ergens nieuwe kan-

afgesproken dat ik wat minder voor de troe-

sen ziet, hoe pak je dat dan aan?”

pen ga uitlopen en wat meer vanuit de beschikbare kennis in de vereniging ga werken.

Cross-border

Dat blijft wel een uitdaging; bedrijven zien dan

Een ander voorbeeld wat Van der Veen aan-

een hoogleraar langs komen die allemaal

haalt is dat van een internationaal werkende

moeilijke vragen gaat stellen, maar waar ik

scheepsbouwer, waar hij redelijk recent een

naar uitkijk is om met de managers van die

programma mee draaide. “Zo’n botenbouwer

Over de leerstoel

zeg dan: we maken boten, maar we onderhou-

De leerstoel van evofenedex aan Nyenro-

den ze ook. Hoe kunnen we die twee dingen, het product en de dienstverlening, aan elkaar koppelen? Ze kunnen natuurlijk los verkocht worden, maar combineren is altijd handig. Als je goed onderhoud doet, kun je de kennis die je daarmee opdoet weer in je productie opne-

“ Het kenmerk van ondernemers is dat ze bewust risico’s nemen”

de Business Universiteit is aan zijn tweede periode bezig. De eerste termijn startte in 2013, toen de uitdagingen voor Nederlandse verladers talrijk waren: ICT, e-commerce, een zowel nationaal als internationaal groeiende concurrentie en een sterke behoefte aan innovatie. Onder leiding van

men. En andersom. De botenbouwer is echt cross-border, met activiteiten over de hele we-

bedrijven het gesprek aan te gaan over: is het

professor Jack van der Veen werd met de

reld. Maar daardoor is het bedrijf ook weer een

nou wel goed te doen, het omarmen van on-

leerstoel een podium gecreëerd waar

beetje versnipperd, de business-unit onder-

zekerheden? Natuurlijk, er is veel onzeker in

Supply Chain Management (SCM) vanuit

houd is een andere dan productie. Productie

de wereld, maar daar zitten ook heel veel kan-

de bedrijfsvoering van verladers bestu-

zit ook nog eens in verschillende landen. Dus

sen in. Wat ik vooral zie, is dat ze bij alles wat

deerd kon worden. Vorig jaar maart werd

als ik dan zeg: ‘Jullie moeten samenwerken’,

ze doen juist op risico-inperking sturen. Maar,

de samenwerking tussen Nyenrode en

zeggen zij: ‘Da’s mooi, maar hoe ga je dat dan

denk ik dan, we zitten met ondernémers aan

evofenedex voortgezet, met cross-border

doen?’ Dat vind ik dan weer leuk om dat sa-

tafel. En wat is nu het kenmerk van onderne-

supply chain risk management als studie-

men met ze te ontdekken. We brengen samen

mers: dat die bewust risico’s nemen om nieu-

richting. Met de overeenkomst is de uit-

problemen in kaart, maar houden ook samen

we dingen uit te proberen. Ik kijk er erg naar

wisseling van logistieke kennis en weten-

oplossingen tegen het licht. Ik probeer van ze

uit om te gaan uitvinden hoe mensen daar

schappelijke informatie over internationale

te leren, maar ik probeer tegelijkertijd om or-

tegenaan kijken en hoe ik ze iets verder kan

handel tussen Nyenrode en (de leden van)

ganisaties met een ander gedachtepatroon

laten bewegen dan ze zelf van nature geneigd

evofenedex voor vier jaar gegarandeerd.

naar de dingen te laten kijken.”

zijn te doen.”

26

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

De EU schrijft voor dat op elk product adresgegevens van een Europese vestiging staan vermeld. Wat als er geen vestiging in Europa is?

Caspar ter Horst

Adresvermelding op producten in de EU

De EU Authorised Representative Markttoezichthouders zoals de Nederlandse Voedsel- en Warenauthoriteit (NVWA) willen weten waar ze met vragen over een product terecht kunnen. Daarom eist de Europese wet- en regelgeving voor non-food consumentengoederen dat er op elk

en mede-oprichter van ProductIP.

Caspar ter Horst is managing director

product adresgegevens van een partij in de Europese Unie staan vermeld.

Maar wat als een fabrikant of merkeigenaar helemaal geen ves-

De EU AR is een (rechts)persoon, gevestigd binnen de Europe-

tiging binnen de EU heeft? Vaak werken deze met distributeurs

se Unie, die als contactpersoon optreedt voor de markttoe-

die verantwoordelijk zijn voor de commerciële uitrol in één of

zichthouders, meestal voor een fabrikant of merkeigenaar van

meerdere landen. Een optie is dan om een van deze distribu-

buiten de Unie. Er is heel specifiek vastgelegd wat de EU AR

teurs aan te wijzen als ‘het adres’ van de fabrikant. Deze distri-

wel en niet mag. Zo ondertekent deze geen EU-verklaringen

buteur is dan verantwoordelijk voor de eerste communicatie

van conformiteit (in de volksmond CE-verklaringen). De EU AR

met toezichthouders. Zijn adres staat op alle producten en hij

heeft geen belang bij de commerciële activiteiten van de mer-

moet toegang en inzage hebben tot zogenaamde technische

keigenaar en is er een bewaarplicht van de technische dossiers

dossiers. Is dat commercieel gezien wel de beste route? Een

waaruit de conformiteit van de producten blijkt. De rol van EU

‘EU Authorised Representative’ aanwijzen is wellicht een beter

AR is wellicht het beste te omschrijven als een ‘per adres’ van

alternatief.

de merkeigenaar.

Wat is een EU Authorised Representative?

Waarom kiezen voor een EU AR-structuur?

In de wet- en regelgeving rondom productcompliance voor

Bij een EU AR-opzet is de commerciële kant compleet losge-

non-food consumentengoederen is er een nieuwe rol gecre-

koppeld van de complianceverantwoordelijkheden. In de tradi-

ëerd. Naast die van importeur en de merkeigenaar of fabrikant

tionele opzet leiden vragen van autoriteiten aan een distributeur

binnen de Europese Unie, is er nu een plaats voor een EU Au-

in een land vaak automatisch tot ruis op de lijn. De fabrikant of

thorised Representative (EU AR), in het Nederlands ‘gemach-

merkeigenaar begrijpt vaak de vraag niet, wanneer de toezicht-

tigde vertegenwoordiger’.

houder vraagt om gegevens uit een technisch dossier. De EU globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

27

Een EU Authorised Representative kan optreden als contactpersoon voor toezichthouders namens een merkeigenaar of fabrikant.

AR begrijpt de vraag van de toezichthouder wel en spreekt ook

redenen omkleed verzoek daartoe indient, alle informatie

de taal van de merkeigenaar of fabrikant.

en documentatie verstrekken voor zover nodig om de con-

Een praktisch voordeel is dat je voor alle Europese landen maar

formiteit van het product aan te tonen;

één adres op het productetiket, de verpakking en de handlei-

• op verzoek van de bevoegde nationale autoriteiten mede-

ding hebt staan. De EU AR is immers altijd op hetzelfde adres

werking verlenen aan eventuele maatregelen waarmee de

gevestigd. Als dat het adres van een distributeur zou zijn, dan

risico's van onder hun mandaat vallende producten worden weggenomen.

• De EU AR is op de hoogte van alle toepasselijke wet- en

“ Het is niet toegestaan om artikelen zonder EUcontactadres te verkopen.”

regelgeving op het product.

Voor dergelijke verklaringen zijn sjablonen beschikbaar. Het is echter van belang het volgende te bewaken. Zodra de EU AR zich gaat bemoeien met zaken als het ontwerp, de productie of markeringen, dan gaat deze de compliance van het product beïnvloeden. Daarmee wordt de EU AR (quasi) de fabrikant.

betekent een verhuizing, of afscheid nemen van een distribu-

Dat geldt ook als de betreffende partij ook de importeur is of als

teur, ook het aanpassen van al het artwork van het product,

deze partij verantwoordelijk is voor distributie van producten

met alle kosten van dien.

naar de consument. De wettelijke verantwoordelijkheden en beschreven rollen onder de EU-wetgeving verschuiven hier-

Hoe werkt dat, een EU AR?

door van de ene partij naar de andere, waardoor ook automa-

De fabrikant of merkeigenaar moet de in de Unie gevestigde

tisch de verantwoordelijkheden die bij die rollen horen verande-

gemachtigde schriftelijk het recht geven om tenminste de vol-

ren. Het is dus van groot belang om goed in de gaten te houden

gende taken en verantwoordelijkheden uit te voeren:

wie welke rol heeft in de keten.

• de EU-conformiteitsverklaring en de technische documentatie ter beschikking houden van de nationale autoriteit en

Regels

hen desgevraagd medewerking verlenen;

In het algemeen, ook voor producten zonder ‘CE-verplichting’,

• de bevoegde nationale autoriteit, wanneer deze een met

28

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

is het mogelijk om non-food consumentenproducten te verko-

pen met het merk van een fabrikant of merkeigenaar buiten de

Speelt de brexit nog een rol? Komt er een ‘UK AR’?

Europese Unie (die dus ook de CE-verklaring ondertekent),

Zeker. Na de brexit zijn fabrikanten of merkeigenaren die zijn

met als adresvermelding een gemachtigde binnen de EU.

gevestigd in het Verenigd Koninkrijk ineens ‘niet-EU’. Er is al

In een aantal gevallen gelden er nog aanvullende regels. Zo

een duidelijke beweging in de markt zichtbaar waar hierop

gelden er aanvullende eisen voor de gemachtigde bij verkoop

wordt geanticipeerd door voor een EU AR-oplossing te kiezen.

van bepaalde medische apparatuur. Voor de speelgoedrichtlijn

Door het aanstellen van een EU AR wordt het probleem ver-

- die van toepassing is op alles met speelwaarde - moet de

meden dat anders alle klanten van deze Engelse fabrikant of

adresinformatie van de importeur op het product én de ver-

merkeigenaar een Europese importeur worden, met alle ver-

pakking te vinden zijn.

antwoordelijkheden die daarbij horen, inclusief de plicht om adresgegevens te vermelden!

Verkopen zonder EU-adres?

En omgekeerd? De Engelsen accepteren ten minste de ko-

Het is simpelweg niet toegestaan om artikelen te verkopen die

mende 18 maanden adressen van Europese partijen op de

geen EU-contactadres op het artikel/etiket/verpakking vermel-

meeste producten, maar dan moet de Engelse importeur zelf

den. ‘Brussel’ beslist binnenkort over een nieuw wetgevend

wel zijn adres communiceren bij de verkoop van het product.

kader die de diverse rollen in de keten vastlegt. Daarin worden

Dat mag in de overgangsperiode bijvoorbeeld met een extra

ook de verantwoordelijkheden beschreven voor Fulfilment Ser-

blaadje of sticker. Daarna is een UK AR-structuur inderdaad

vice Providers (online platformen) en voor partijen die van bui-

een oplossing. Naar verwachting zal de Engelse wet daar te

ten de EU rechtstreeks aan consumenten leveren, de zoge-

zijner tijd in voorzien.

naamde verkoop op afstand. Het belang van een adres in de EU wordt hierin nogmaals onderstreept. Hierdoor zal de populariteit van de EU AR waarschijnlijk toenemen.

AGS4: bent u er klaar voor?

De overgang naar AGS2 en AGS3 is achter de rug. Echter, voor veel bedrijven moet de grootste wijziging nog komen.

Per 1 mei 2019 wordt de GPA (ENT/IMP/AVS) uitgefaseerd. Door nu ac�e te ondernemen bent u erop voorbereid?

WAT VERANDERT ER VOOR U? Niet alleen de aangi�eso�ware verandert, ook bij vergunningen en procedures zijn er grote wijzigingen. Denk hierbij aan: • De achteraf aangi�e via de GPA wordt een vooraf aangi�e via AGS • Inschrijvingsprocedure via administra�e wordt noodzakelijk • Er komt een herbeoordeling van de vergunning

Dit kunnen wij voor u betekenen

Nieuw: 4, • Alle we�elijke wijzigingen, ook AGS zijn inbegrepen in ons abonnement so�ware • Dankzij onze SaaS oplossing zijn de Met LSPiShip zijn uw minimaal kosten laag en opera�onele risico’s douaneprocessen kken om • Ruime ervaring met douanevraagstu In-Control. eteren logis�eke en douaneprocessen te verb

LSPiShip!

zie LSPsolutions.com Kunt u de gevolgen van dergelijke wijzigingen voor uw organisa�e en systemen overzien?

Wij helpen u graag in een vrijblijvend gesprek!

SaaS: why buy the cow if you only need milk?

Tel. (088) 20 20 300 | mp@LSPsolutions.com | LSPsolutions.com

Bij dropshipments kan de btw-afhandeling vrij complex worden. Gelukkig bestaat er een vereenvoudigingsregeling.

Ariane van den Berg Florian Bijvank

Serie dropshipments (2)

ABC-leveringen en btw In het eerste deel uit de serie Dropshipments (Globe Magazine – februari 2019) is uitgelegd wat internationale dropshipments zijn: rechtstreekse leveringen van een buitenlandse leverancier of productievestiging aan klanten wereldwijd. In dit artikel gaan we in op de btw-consequenties van grensoverschrijdende dropshipments,

VAT Institute, specialist in internationale btw-kwesties.

Ariane van den Berg en Florian Bijvank zijn werkzaam bij

waarbij goederen van de ene naar de andere EU-lidstaat worden vervoerd.

Als een onderneming goederen inkoopt bij

welke de lokale levering, is afhankelijk van de

een leverancier en hem verzoekt deze recht-

vraag aan welke levering het transport is toe

streeks af te leveren bij zijn eigen afnemer, is

te wijzen; aan de levering A-B of aan B-C. De

dat voor de btw een ABC-transactie. In zo’n

levering waaraan het transport is toe te wijzen

transactie is C de eindafnemer, B is de leve-

is de ICL.

rancier van C en A is weer de leverancier van

Beide opties zijn administratief complex. In

B. Terwijl de goederen rechtstreeks van A naar C gaan (een dropshipment), volgt de factuurstroom de route A, B, C. Een voorbeeld Stel, er is een sinaasappelboer A, in Spanje, die zijn sinaasappelen verkoopt aan handelaar B in Frankrijk. B verkoopt de sinaasappelen weer door aan een Nederlandse markt-

30

Moet schakel B zich registreren voor de btw in het buitenland?

het eerste geval (transport van A-B) doet de boer een ICL vanuit Spanje en doet B een intracommunautaire verwerving (ICV) in Nederland om vervolgens de sinaasappelen lokaal te leveren aan de marktkoopman. Om de verwerving in Nederland te kunnen aangeven zou de Franse handelaar B zich in deze situatie voor de btw moeten registeren in Nederland.

koopman (C). De goederen worden direct

In het tweede geval (transport van B-C) levert

vanuit Spanje naar de marktkoopman in Ne-

A lokaal de sinaasappelen in Spanje met

derland vervoerd. Van A naar C dus.

Spaanse btw en is het B die de ICL doet van-

Omdat er slechts één grensoverschrijdende

uit Spanje. Marktkoopman C geeft een ICV

goederenbeweging plaatsvindt, is er ook

aan in zijn lokale btw-aangifte. B moet zich in

sprake van maar één intracommunautaire le-

dit geval in Spanje voor de btw registreren om

vering (ICL). Op papier zijn er echter twee le-

de ICL aan te geven.

veringen, die tweede wordt gezien als een lo-

De Franse sinaasappelhandelaar B zou zich in

kale levering. Welke levering nu de ICL is en

beide situaties dus altijd in een andere lidstaat

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

voor de btw moeten registreren. Om dit te

opgaaf ICP (bij een speciale rubriek);

de lidstaat waar A of C zijn gevestigd regels

voorkomen is een vereenvoudigingregeling

• B verwijst op zijn factuur naar het toepas-

over het wel of niet btw-geregistreerd mogen

sen van deze vereenvoudigingsregeling

zijn van partij B in de lidstaat van aankomst of

door het noemen van de artikel 141

vertrek.

btw-richtlijn;

Per lidstaat kan het ook verschillen of de par-

ingesteld.

De vereenvoudigde ABC-levering Door de toepassing van de vereenvoudi-

• C geeft in zijn lokale btw-aangifte een lo-

tijen A, B en C in verschillende lidstaten ge-

gingsregeling hoeft de Franse sinaasappel-

kale aankoop aan waarbij de btw-plicht

vestigd moeten zijn of alleen een btw-nummer

handelaar zich niet te registeren voor de btw

naar C verlegd is.

in drie verschillende lidstaten hoeven te hebben. Volgens recente jurisprudentie van het

in het land van A of C. Het werkt als volgt: Struikelblokken

Hof van Justitie (zaak Bühler) is het niet van

Levering A-B

Voor het toepassen van de vereenvoudigde

belang waar de ondernemingen gevestigd

• A factureert een ICL aan B en geeft deze

ABC-levering moet aan bepaalde voorwaar-

zijn. Dit kan ook buiten de Europese Unie zijn.

aan in zijn lokale btw-aangifte en opgaaf

den voldaan worden. Deze kunnen verschillen

Zolang A onder een btw-nummer van het land

ICP;

per lidstaat. De keten van leveringen bestaat

van vertrek factureert, C onder het btw-num-

uit drie partijen, maar Duitsland en Oostenrijk

mer van het land van aankomst de goederen

• B geeft nergens een ICV aan.

zijn uitzonderingen, aangezien zij in sommige

afneemt en B een btw-nummer gebruikt uit

Levering B-C

situaties meer dan drie partijen toelaten. Stel,

een derde lidstaat, kan de vereenvoudigings-

• B factureert ‘btw verlegd’ aan C onder zijn

er is sprake van een ABCDE-transactie, dan

regeling toegepast worden.

lokale btw-nummer (in het voorbeeld met

maken CDE gebruik van de vereenvoudiging

Hoewel de vereenvoudigingsregel het leven

de sinaasappelhandelaar dus zijn Franse

en factureren A en B een lokale levering in het

dus eenvoudiger kan maken is wel heel be-

btw-nummer) en geeft deze aan in zijn lo-

land van C, terwijl de goederen direct van A

langrijk om na te gaan wat de voorwaarden in

kale btw-aangifte (per lidstaat verschilt het

naar E vervoerd worden.

de betrokken lidstaten zijn om deze toe te

of deze wordt aangegeven als ICL of bij

Nog een struikelblok: vaak mag partij C niet

passen.

een speciale rubriek btw verlegd) en in de

de partij zijn die het transport regelt en heeft

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

31

Q&A

Export matters Rechtstreekse afdracht van douaneschuld Q

in het aangiftesysteem opgenomen. Dit mag dus niet te laag zijn en je moet ook rekening houden met eventuele pieken in bepaalde maanden. Het werkelijk te stellen bedrag aan borg

“Wij zijn AEO-F gecertificeerd. Toch hebben we

wordt dan, aangezien jullie AEO-F gecertificeerd zijn, gematigd

besloten om de douaneformaliteiten voor invoer

naar dertig procent van het berekende referentiebedrag.

uit te besteden aan derde partijen; douane-agenten.

De formulieren voor deze twee vergunningen vind je op de

Deze agenten maken de invoeraangiften op en sturen

website van de Douane, door daar te zoeken op de termen

voor deze diensten een rekening. Daarnaast maken de

‘vergunning doorlopende zekerheid’ (of gebruik de verkorte url

agenten aparte facturen op voor de invoerrechten. Wij

bit.ly/2IoO8FA) en vergunning uitstel betaling’ (bit.ly/2Z1QQXt).”

willen weten of het mogelijk is dat we rechtstreeks aan de douane de invoerrechten betalen in plaats van via de douane-agent. We blijven nog altijd van de diensten van de agent gebruikmaken, maar willen zelf de douaneschuld afdragen aan de douane.

De achterliggende reden hiervoor is dat we een extern bureau hebben ingeschakeld die de facturen van derde

Uitvoervergunning nodig?

Q

“Wij hebben van onze Franse vestiging producten ontvangen die wij met onze zending vanuit Neder-

partijen afwikkelt, behalve van overheidsinstellingen.

land naar Ivoorkust versturen. Onze douane-expediteur

Om op deze afwikkelingskosten te besparen willen we

geeft aan dat hiervoor een uitvoervergunning nodig is.”

de invoerrechten daarom rechtstreeks betalen.”

A

Q

A

“Dit is zeker mogelijk. De eerste stap is om bij je verte-

“Jullie producten vallen onder ‘mengsels van geregistreerde stoffen’ die kunnen worden gebruikt voor de ille-

genwoordiger het verzoek neer te leggen dat je voort-

gale vervaardiging van verdovende middelen of psychotrope

aan zelf de Uitnodiging tot Betaling (UTB) van de Douane wilt

stoffen waarvoor een uitvoervergunning (precursoren) nodig is,

ontvangen. De vertegenwoordiger moet dan in zijn aangifte een

zoals opgenomen in de verordening (EG) nr. 111/2005.

code in vak 14 vermelden waarmee hij aangeeft dat de verte-

Dat betekent dus inderdaad dat als er geen uitvoervergunning

genwoordigde (de aangever) de rekening moet krijgen. Dat is

in Nederland is afgegeven, er geen uitvoer op jullie naam kan

de vermelding ‘betaling door’ en code 09.

worden gedaan. Er zijn twee opties: of een vergunning aanvra-

Daarnaast dien je een Vergunning doorlopende zekerheid

gen of de aangifte door de Franse vestiging laten doen.

en een Vergunning uitstel van betaling aan te vragen bij de

Als je kiest voor het aanvragen van een vergunning dient de

Douane, waardoor je per maand in plaats van per aangifte

vergunning te worden afgegeven door de bevoegde instantie

een rekening ontvangt. Voor het bedrag aan zekerheid geldt

van de lidstaat waar de exporteur gevestigd is. In Nederland is

dat wordt uitgegaan van de gemiddelde betalingen aan

dat de CDIU, onderdeel van de Douane (Belastingdienst).”

invoerrechten per maand. Daarvoor wordt een referentiebedrag

32

A

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

maak kennis met:

Yoan Chung Ledenadviseur Internationaal Ondernemen

Attest van oorsprong Japan Q

“Wat moeten wij aanleveren bij onze Japanse klant om gebruik te kunnen maken van een vrijgesteld

Sinds 2017 ben ik ledenadviseur Internationaal Ondernemen

invoertarief? Wij hebben een oorsprongsverklaring afge-

bij evofenedex voor de regio Zuid-Oost Nederland. Daarvoor

geven, maar de klant vraagt daarnaast om een beschrij-

was ik al sinds 2008 werkzaam bij voorloper Fenedex. Ik ben

ving van ons productieproces met daarbij foto’s van onze

het vaste aanspreekpunt voor leden uit mijn regio wanneer er

fabriekshal. Dit willen wij liever niet prijsgeven, omdat dit

internationale vraagstukken spelen.

een nieuwe klant is.”

Na mijn studie Trade Management, gericht op Azië, heb ik een aantal jaren ervaring opgedaan in de food en de pet food bran-

A

“Sinds de invoering van het akkoord tussen de EU en

che. Ondertussen heb ik mijn masteropleiding Contemporary

Japan (EPA) in februari hebben wij diverse vragen ont-

Asian Studies in Amsterdam afgerond.

vangen over het zakendoen met Japan. In het akkoord is vast-

Het internationale aspect is altijd bij me gebleven. Door de diver-

gelegd dat je op twee manieren gebruik kunt maken van een

siteit van het evofenedex-netwerk en de vraagstukken leer ik

vrijgesteld invoertarief, namelijk middels een afgegeven attest

elke dag nog een stukje bij. Deze kennis en ervaring deel ik

van oorsprong door de exporteur of een importer’s knowledge

graag met de leden. Ik ben blij dat ik hiervan deel kan uitmaken

dat door de importeur wordt verstrekt. Bij een beroep op im-

en dat ik mijn steentje kan bijdragen aan exporterend Nederland.

porter's knowledge is de importeur zelf volledig verantwoordelijk voor het aantonen van de oorsprong van de goederen. De kennis van de importeur over de oorsprong van de betreffende goederen dient gebaseerd te zijn op documenten of andere bewijsmiddelen die door de exporteur van de goederen aan de importeur ter beschikking zijn gesteld.

Het afgeven van een attest van oorsprong is dus voldoende om

Heb je ook een exportvraag?

gebruik te kunnen maken van een vrijgesteld invoertarief. De

Leden van evofenedex kunnen kosteloos hun vraag

Europese Commissie heeft met de Japanse autoriteiten soort-

neerleggen bij de ledenadviseurs van evofenedex.

gelijke voorvallen, zoals het vragen om foto’s van een fabrieks-

Zij zijn thuis in diverse onderwerpen zoals Incoterms,

hal, besproken en hebben gezamenlijk verdere opheldering

brexit, btw of marktentree en helpen je graag verder!

gegeven. Je kunt de Japanse klant doorverwijzen naar onderContactinformatie

staande pagina’s: http://www.customs.go.jp/roo/text/eu-3-16.htm

evofenedex

http://www.customs.go.jp/roo/english/text/eu-3-16e.htm

+31 (0)79 346 73 46

Via deze verkorte url is ook een toelichting van de Europese Commissie te vinden:

ledenservice-io@evofenedex.nl

bit.ly/2WYWurM” globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

33

agenda juni wo 05

Succesvol op handelsmissie naar Afrika

do 13

Workshop • Den Haag Unieke kans voor ondernemers om te ontdekken welke kansen er liggen voor een specifieke Afrikaanse markt

do 13

Verdieping in btw en internationaal ondernemen Training • Utrecht

Het salescontract en de Letter of Credit

en hoe die te verzilveren. Haal het maximale uit han-

Workshop • Apeldoorn

delsmissies naar Afrika!

Succesvol onderhandelen met je buitenlandse klant?

Met deze training doe je praktische kennis van Incoterms® op, om je onderhandelingspositie te versterken en risico’s contractueel te beperken.

wo 05

wo 05

Export A t/m Z Cursus • Utrecht

Incoterms 2010

vr 14

Workshop • Utrecht

Exportmanagement

Vernieuwd

Opleiding • Veenendaal Ga samen met andere exportmanagers de uitdaging aan om jouw eigen exportaanpak aan te scherpen. In twaalf modules diepen experts onderwerpen uit, zoals het bepalen van de grootte van de markt of de financi-

di 11

Douane en logistieke zaken in China

do 13

Documenten bij export

ële haalbaarheid van je exportbusinesscase.

Workshop • Zoetermeer

di 18

Incoterms – C-termen en overgang risico Webinar

Cursus • Utrecht

di 18

Documenten bij export naar Afrika Cursus • Zoetermeer Ben je op zoek naar praktische tips over het hoe en waarom van exportdocumenten voor Afrika? Neem dan deel aan deze driedaagse cursus. Onze experts geven je een helder inzicht in het woud van exportdocumenten, vergunningen en certificaten.

do 20

34

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

Dag van de Export Binnendienst Event • Veenendaal

Juli vr 21

wo 26

Export for decisionmakers: Africa Cursus • Zoetermeer

di 02

Incoterms Masterclass • Utrecht

Elektronische douaneaangifte

Om vrij te houden

Workshop • Rotterdam

• 3 oktober - Douanecongres en Trade Compliance congress

do 27

• 10 oktober - Symposium VS en Canada

Letter of Credit

• 6 november - Nationaal Export Event

Workshop • Eindhoven

• 7 november - Dag van de Declarant

Wil je echte zekerheid van betaling met een L/C? Neem dan deel aan de workshop Letter of Credit. Onze experts nemen graag met jou de risicomomenten door in het L/C-proces . Van order tot en met de ontvangst van de betaling. Een inspirerende workshop voor Sales, Shipping en Finance.

i

Meer info over de trainingen of inschrijven: www.exporttrainingen.nl Bij vragen: opleidingen-io@evofenedex.nl of +31 (0)79 346 69 90.

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

35

expats

Esther Riphagen

Standplaats

Miami

Hoe is het om in het buitenland te wonen en te werken?

Globe magazine vroeg het Ron van Arkel, die in 2015 voor Terberg Tractors naar Miami is verhuisd.

Waarom ben je naar Miami verhuisd?

naar zowel Noord- als Zuid-Amerika.”

“In 2015 heb ik voor Terberg een regionaal kantoor opgezet in Miami. Daarvoor, in 2009, had

Welk land ga je dan het liefste heen?

ik dat al een keer gedaan in Dubai.”

“Ik kom graag in Panama, een relatief klein land maar met een geweldige diversiteit. Pa-

Was het wennen?

nama-stad heeft grote wolkenkrabbers en is

“Ik moest in Miami meer wennen dan na de

modern qua aanblik, maar heeft ook een

verhuizing naar Dubai. In Dubai heerst een ech-

mooi oud centrum en is niet ver van het re-

te expatcultuur waardoor je makkelijk contac-

genwoud. En de sluizen en navigatie van de

ten legt. In Miami wonen ook veel niet-Amerika-

schepen door het Panamakanaal blijft een in-

nen, maar die komen vaak uit Latijns-Amerika

drukwekkend gezicht.”

en zijn geëmigreerd om een beter leven op te bouwen. Mijn verblijf is tijdelijk en heeft als pri-

Wat merk je van de handelspolitiek van

mair doel om een bedrijf op te bouwen.“

president Trump?

“Als gast in Amerika probeer ik me zo min mo-

36

Wat is het grootste verschil qua zaken-

gelijk uit te laten over de politiek. Vooralsnog

cultuur?

heb ik weinig last van de situatie rondom

“Een groot verschil is de zakelijke kledingkeuze.

Trump. We importeren ook niet dusdanig veel

In Nederland en in het Midden-Oosten droeg ik

Terberg Tractors dat we een ‘bedreiging’ vor-

vaak een kostuum, in Miami is dat in de meeste

men. Qua importheffingen zal het hopelijk geen

gevallen niet gebruikelijk. Verder durven men-

vaart lopen. Welke effect de situatie zal krijgen

sen hier minder snel verantwoordelijkheid of

op mijn verblijf moet nog uitwijzen. Mijn werkvi-

beslissingen te nemen. Vaak moet eerst over-

sum loopt binnenkort af en ik hoop dat ik wel-

legd worden.”

kom blijf in de VS.”

Waarom koos Terberg voor een kantoor in

Hoe ervaar je het nu als je in Nederland

Miami?

bent?

Ron van Arkel

“Bij het maken van een keuze voor een extra

“Nederland voelt toch altijd als thuiskomen en is

Organisatie: Terberg Tractors

locatie was voornamelijk de bereikbaarheid van

een fantastisch land om te wonen. Wij zullen op

Americas

onze klanten een belangrijke voorwaarde. Van-

termijn zeker weer terug verhuizen. Ik mis, naast

Functie: Vicepresident

uit het regiokantoor bedienen we het hele Ame-

de familie, de typisch Nederlandse dingen als

Standplaats: Miami, Amerika

rikaanse continent, dus ook Latijns-Amerika.

frikandellen en bitterballen. Maar vooral brood,

Website:

Miami geeft ons de beste vluchtverbindingen

dat is hier niet zo lekker als in Nederland.”

www.terbergtractorsamericas.com

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

Miami

column

Nico Klene

Soms zit het toch mee Heeft van baan wisselen in de file zin? Deze

een overschot op de begroting en de politiek

vraag kwam een tijdje geleden aan bod in

zag dat er eindelijk weer geld was voor ‘nut-

NRC. Een goede vraag, want de auto’s in de

tige dingen’. De huidige regeringscoalitie trok

andere rijbaan lijken meestal sneller te gaan

dan ook flink geld uit voor extra uitgaven (in

dan jijzelf. Toch?

de eerste jaren van de regeerperiode) en

Uit onderzoek blijkt echter dat het alleen maar

voor lastenverlichting (in latere jaren). Politiek

zo lijkt. Wat bovendien een rol speelt, is dat de

gezien heel begrijpelijk na alle pijnlijke ombui-

meeste mensen verlies zwaarder wegen dan winst: ingehaald worden, tikt zwaarder aan dan inhalen.

Deze ‘verliesaversie’ doet zich ook voor bij ons welbevinden. Er zijn aanwijzingen (schreef het Centraal Planbureau onlangs) dat onze le-

“ Verlies wegen we zwaarder dan winst”

gingen, maar macro-economisch gezien was dit minder logisch. De economie liep destijds (najaar 2017) als een trein en had zo’n impuls echt niet nodig. Kortom, het overheidsbeleid is procyclisch: zowel de neergang als de opgang wordt versterkt.

vensvoldoening bij een krimpende economie

Maar omdat we kennelijk een neergang

meer afneemt dan dat deze toeneemt bij een

zwaarder wegen dan een opgang lijkt derge-

groeiende economie. Dat is interessant. Con-

lijk beleid geen goede zaak. Veel pleit daar-

juncturele schommelingen kunnen we dan

om voor een stabieler financieel beleid. Een

niet afdoen met ‘soms zit het mee en soms zit

flink begrotingsoverschot en een lage over-

het tegen’.

heidsschuld maken dat mogelijk. De over-

Laten we hier even bij stilstaan. De Nederland-

heid hoeft dan niet meer meteen om te bui-

se economie beweegt op de golven van de

gen als haar financiën verslechteren.

wereldeconomie. Daar kunnen we weinig aan

Maar wat gebeurde uiteindelijk vorig jaar?

doen. Maar de Nederlandse overheid gooit

Van de geplande extra uitgavenverhoging

zelfs geen olie op de golven. Integendeel. Als

kwam weinig terecht. Het lukte de overheid

de economie terugvalt, verslechteren de over-

niet het beschikbare geld uit te geven. Dat

heidsfinanciën. De gangbare reactie van de

had te maken met de krappe arbeidsmarkt,

overheid is dan: ombuigen. Dus minder uitge-

waardoor (nog) niet alle plannen konden wor-

ven en/of de lasten verhogen. Gevolg is dat de

den verwezenlijkt. Géén extra impuls dus

economie nog meer onder druk komt.

Vanuit zijn optiek als

voor de groei in 2018. Mogelijk komt het er

Dit zagen we ook bij de vorige kabinetten.

senior-econoom bij het

dit jaar alsnog van. Onbedoeld zou dan de

Maar gelukkig keerde het economisch tij, de

economisch bureau van ABN

vertraging van de economie waar we nu mee

groei trok sterk aan en de overheidsfinanciën

AMRO becommentarieert Nico

te maken hebben, wat worden afgeremd.

verbeterden in rap tempo. Opeens was er

Klene ondernemend Nederland.

Mazzel.

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

37

komend nummer In het komende nummer van Globe Magazine voor internationaal ondernemen kunt u lezen over onder meer de volgende onderwerpen:

Beginnen in Brazilië

online

AGS4

Dossier China

www.evofenedex.nl Hét startpunt voor exporterende ondernemers.

linkedin.com/company/evofenedex Discussieer mee met meer dan 1500 betrokkenen in de LinkedIn groep Export en Internationaal Ondernemen.

twitter.com/evofenedex www.globemagazine.nl

Volg evofenedex op Twitter voor het laatste

@

facebook.com/evofenedex

Website met het archief van globe magazine

nieuws over logistiek en internationaal onder-

Volg de activiteiten van evofenedex op

voor internationaal ondernemen.

nemen.

Facebook.

evofenedex is dé vereniging voor bedrij-

Postadres

Contact

ven met een logistiek of internationaal

Postbus 350

belang. Via evofenedex nemen zij hinder-

2700 AJ Zoetermeer

nissen in de logistiek en internationaal

Ledenservice ledenservice-io@evofenedex.nl

ondernemen weg en voegen zij kansen

Bezoekadres

toe. Regionaal, nationaal en internatio-

Signaalrood 60

Opleidingen en trainingen

naal. Van een veiliger en efficiënter ma-

2718 SG Zoetermeer

opleidingen-io@evofenedex.nl

gazijn, slimmer vervoer, goede opslag

T +31 (0)79 346 73 46

+31 (0)79 346 69 90

van gevaarlijke stoffen tot meer export.

Bedrijfsjuristen Met ruim 15.000 leden is evofenedex een krachtig collectief van handelaren, producenten en exporteurs die samen werken aan 360 graden logistiek en internationaal ondernemen.

38

globe magazine voor internationaal ondernemen | mei 2019

bedrijfsjuristen@evofenedex.nl

EXPORT OPLEIDINGEN

Boost jouw exportcarrière

Investeer in een goede basis van jouw carrière met een exportopleiding Leg nu een goede basis voor jouw verdere exportcarrière.

Ontdek wat de Incoterms® nu daadwerkelijk regelen.

Of investeer drie dagen om inzicht te krijgen in douaneprocedures of Europese btw.

Onze docenten hebben ruime ervaring in het veld van internationaal ondernemen. Zij weten je uit te dagen om kennis en kunde om te zetten naar resultaten op de internationale werkvloer.

Met ruim 75 jaar ervaring, meer dan 100 opleidingen en 20 opleidingslocaties in heel Nederland hebben we een breed en divers aanbod, dat aansluit bij iedereen die in de logistieke of internationale operatie werkt. Van strategisch tot operationeel niveau bieden we je opleidingen.

www.evofenedex.nl/opleidingen

Exportopleidingen in de komende maanden: •

Export van A t/m Z

•

Documenten bij export

•

Export sales for young professionals

•

Incoterms®

•

Letters of Credit

•

Douaneprocedures in de praktijk

•

Basisopleiding btw

Vertrouwen verzekerd.

Waar gehandeld wordt is Atradius.

Wij helpen voorkomen dat bedrijven ten onder gaan aan vorderingen die te laat of niet worden betaald, wereldwijd.

Door onze jarenlange ervaring en kennis van de markt kunnen onze klanten met vertrouwen de toekomst tegemoet zien – zelfbewust, veerkrachtig en vooruitstrevend.

Het is de perfecte balans tussen risicobeheersing en het bevorderen van handeldrijven, tussen zekerheid en vrijheid, tussen veiligheid en vertrouwen.

Grijp uw kans en ontdek meer.

Bel: 020 553 3131 Mail: sales.nl@atradius.com Bezoek: www.atradius.nl

Kredietverzekering | Incasso | Bedrijfsinformatie