Globe Magazine - september 2016

Magazine voor Internationaal Ondernemen

► September 2016 | nummer 412

Herculan p.12

“Grondlegger van sportieve prestaties.”

18 Internationaal ondernemen na de Brexit Wat zijn de gevolgen voor douane en btw?

34 Mozambique pakt de draad weer op Grijp uw kans in dit mooie maar uitdagende land.

42 Compliance bij dropshipments niet eenvoudig Hoe houdt u het overzicht op uw keten?

Global network, here I come

We’ve been to the moon and back. We’ve mapped every square inch of our planet and yet there’s still so much more to discover. It’s a matter of seeing opportunities, not obstacles. And then being flexible enough to roll with them.

To find out how our global team can help you connect in over 40 countries, go to ingwb.com.

World, here I come

Magazine voor internationaal ondernemen

GLOBE MAGAZINE

Op de cover Colofon Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen is het maandblad van Fenedex en richt zich op exporterende en internationaliserende Nederlandse bedrijven. Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen verschijnt 11x per jaar.

Redactie Bart Jan Koopman (hoofdredacteur) Elmar Otten (eindredacteur) Marianne Elissen (redacteur) Frannie Flinterman (redacteur) Willemijn Gwanmesia (redacteur) Dorine Noordam (redacteur)

Bas Verhagen International Sales Manager Herculan B.V. Herculan levert overal ter wereld sportvloeren, maar is ook actief in andere sectoren. Sales manager Bas Verhagen en hoofd verkoop binnendienst Raymond Maatman zien veel potentie in mariene toepassingen.

Lees het interview op pagina 12.

Contact redactie Fenedex Postbus 90409, 2509 LK DEN HAAG T 070 – 330 56 20 F 070 – 330 56 56 E redactie@globemagazine.nl Vormgeving Silo, Den Haag Druk Veenman+, Rotterdam Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen wordt milieuvriendelijk en op chloorvrij papier (TCF) gedrukt.

Abonnementen Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen wordt verspreid onder leden van Fenedex. Ontvangt u het magazine nog niet? Neem dan contact op met de redactie.

Overige verspreiding Relaties van Fenedex in de politiek, bij ambassades en consulaten in het buitenland, werkgeversorganisaties, brancheorganisaties en docenten internationaal ondernemen in het HBO en MBO kunnen Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen toegestuurd krijgen. Verspreiding vindt plaats in controlled circulation.

Overname Overname van artikelen en andere informatie is alleen toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie, mits met bronvermelding.

Disclaimer Aan de totstandkoming van deze uitgave is uiterste zorg besteed. Fenedex en haar auteurs aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden noch voor de gevolgen hiervan. De inhoud van de artikelen hebben een informatieve strekking, zijn globaal en beschrijvend van opzet en kunnen niet worden gezien als juridisch advies. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend.

Foto: Ivo van der Bent

Advertenties Mooijman Marketing & Sales, Julius Röntgenstraat 17 2551 KS DEN HAAG T 070 – 323 40 70 E dm@mooijmanmarketing.nl

“We hebben atletiekbanen in Ethiopië aangelegd waarop Olympiërs zoals Haile Gebrselassie en Kenenisa Bekele hebben getraind. Onze banen hebben doorgaans een hogere schokabsorptie.”

ISSN: 2352-5843 September 2016 / Nr. 412

3

Thuis in Nederland.

Thuis in de wereld.

11 International Desks in Europa.

Internationaal Zakendoen? De Rabobank is met 11 International Desks thuis in de belangrijkste Europese landen. We kennen er de markt, de wet- en de regelgeving en we hebben het netwerk waar u als ondernemer ĂŠcht wat aan hebt.

Kijk op rabobank.nl/internationaal Samen sterker. Dat is het idee van coĂśperatief bankieren.

GLOBE MAGAZINE

Voorwoord Rubriek

Engelse zomer Naar goed Engels gebruik beginnen we met het weer. Veel bewolking en regelmatig regen met matige temperaturen. Zelfs na het Brexit-referendum kunnen we hier vrees ik geen afscheid van nemen. Ligt dat voor het Verenigd Koninkrijk zelf anders?

De nieuwe premier neemt haar tijd om te bepalen wanneer ze het beroemde artikel 50 in gang zal zetten en daarmee de facto het vertrek van het VK. Uiteraard zijn de onderhandelingen op de achtergrond al wel begonnen en zijn de hoofdonderhandelaars vanuit het VK en de EU (een Fransman!) benoemd. Het meest zichtbare effect van het referendum is vooralsnog de koersval van het pond, die het Verenigd Koninkrijk minder aantrekkelijk maakt als exportbestemming en onze concurrentiepositie verslechtert. In het VK zelf zijn het consumenten- en ondernemersvertrouwen door alle sombere toekomstscenario’s verslechterd.

Dit alles geschiedt tegen de achtergrond van toenemende politieke onzekerheid en een slechts bescheiden groeiende wereldeconomie en een lagere groei van de wereldhandel. Vertragende groei in zowel de VS als in China, met een beeld van een wat doormodderende eurozone, geven de nodige uitdagingen om voor 2016 de groeidoelstellingen te halen.

De Olympische Spelen zijn inmiddels in vol bedrijf en het eerste goud voor Nederland is op het moment van schrijven binnen. Voor ondernemers is Brazilië helaas minder en minder een gouden bestemming.

De centrale banken in de wereld breken record op record als het gaat om maatregelen om de economie een impuls te geven. Zowel de Amerikaanse Federal Reserve, de Bank of Japan, de ECB en nu dus vanwege de Brexit ook de Bank of England zijn op Olympisch niveau bezig. Alle inspanningen ten spijt is het uiteindelijk toch de reële economie die zelf de klus zal moeten klaren.

Laten we hopen dat we na deze zomer weer voldoende energie en zon hebben getankt om de uitdagingen aan te gaan! En zoals de Engelsen het zo mooi kunnen zeggen: “Gardening is highly overrated anyhow.”

Bart Jan Koopman Directeur Fenedex

September 2016 / Nr. 412

5

GLOBE MAGAZINE

Inhouds opgave

Grondlegger van zichtbare kwaliteit

Olympisch kampioenen als Haile Gebrselassie trainen op de vloeren van Herculan. Wat maakt hun product en aanpak zo bijzonder dat ze de besten wereldwijd mogen ondersteunen? l

12

Voorwoord 05

Engelse zomer

Column 09

Naar Kalamata

Ervaring 12

Grondlegger van zichtbare kwaliteit

Brexit 18

Langs de douane

22

Brexit en BTW

Verkenningen 26

Azië blijft koploper

30

Mozambique: tijd om de draad op te pakken

38

Scenario’s voor Brazilië

Expertise 34

E-commerce: naar de VS in 6 tips

42

Handelscontrole en dropshipments

Elke maand 03

Colofon

10

Kort

44

Export matters: Q&A

46

Agenda

48

Fenedex Member Benefits

48

Verenigingsnieuws

49

Expats

6

September 2016 / Nr. 412

Brexit en btw

De aanstaande Brexit zal ook op btw vlak forse consequenties gaan hebben. Hoe de nieuwe btwwetgeving er precies uit gaat zien is nog onduidelijk, maar een aantal veranderingen zullen onvermijdelijk zijn. We zetten ze voor u op een rijtje. l

22

GLOBE MAGAZINE

Scenario’s voor Brazilië

Welke kant Brazilië politiek en economisch opgaat is nog moeilijk te voorspellen. We zetten de gevolgen voor Nederlandse ondernemingen van de twee belangrijkste politieke kampen onder elkaar. l

38 26 Azië blijft koploper

Na twee moeilijke jaren lijken emerging markets zoals China de weg naar groei weer gevonden te hebben. Wat zijn de macro-economische verwachtingen voor het komend jaar? l

Handelscontrole en dropshipments

Bij dropshipments zijn meerdere landen betrokken, u krijgt daardoor te maken met regelgeving en aandachtspunten. Hoe houdt u toch de volledige keten onder controle en blijft uw voldoen aan uw compliance verplichtingen? l

42 30 Tijd om de draad op te pakken

Voor bedrijven uit onder meer de sectoren landbouw, energie, water en maritiem liggen er volop kansen in Mozambique. Special Economic zones en handelsverdragen maken export naar dit land aantrekkelijker. l September 2016 / Nr. 412

7

Vertrouwen verzekerd.

Waar gehandeld wordt is Atradius.

Wij helpen voorkomen dat bedrijven ten onder gaan aan vorderingen die te laat of niet worden betaald, wereldwijd.

Door onze jarenlange ervaring en kennis van de markt kunnen onze klanten met vertrouwen de toekomst tegemoet zien – zelfbewust, veerkrachtig en vooruitstrevend.

Het is de perfecte balans tussen risicobeheersing en het bevorderen van handeldrijven, tussen zekerheid en vrijheid, tussen veiligheid en vertrouwen.

Grijp uw kans en ontdek meer.

Bel: 020 553 3131 Mail: sales.nl@atradius.com Bezoek: www.atradius.nl

Kredietverzekering | Incasso | Bedrijfsinformatie

GLOBE MAGAZINE

PAUL SCHNABEL

Naar Kalamata Van het vliegveld van Athene naar Kalamata op het zuidelijkste punt van de Peloponnesus, 240 kilometer, in minder dan drie uur? Ik geloofde er niets van. Dat wordt een dag rijden, dacht ik uit eigen ervaring te weten.

Maar dat was lang geleden en inderdaad, een prachtige tolweg met over vier banen nauwelijks verkeer bracht ons in no time naar Kalamata. We moesten toen nog wel 50 kilometer verder en dat kostte toch nog bijna twee uur extra.

Column

Senator, hoogleraar en voormalig SCP-directeur Paul Schnabel observeert de Nederlandse handelsinspanningen.

Ik was lang niet in Griekenland geweest en na zeven jaar economische en financiële crisis verwachtte ik in een zichtbaar verpauperd en vervallen land aan te komen. Op de ranglijst van het World Economic Forum staat Griekenland op plaats 81 van 140 economieën; lager dan de buurlanden Bulgarije (54) en Turkije (51) en nog maar net boven Albanië (93). In een paar jaar tijd is de koopkracht per hoofd van de bevolking meer dan 20% teruggevallen en nu nog niet de helft van wat een Nederlander te besteden heeft. Dat zou je niet zeggen als je kijkt naar hoe alles er bij staat en ook hoe iedereen er bij loopt.

De meeste auto’s zijn nieuw, de terrassen en restaurants zitten behoorlijk vol – met Grieken. Nafplio en Monemvassia waren ooit verstofte kustplaatsjes, nu zijn de oude huizen mooi gerestaureerd en rijgen in de autovrije straten de boetiekjes zich aaneen. Veel van de restauraties en van het duidelijk sterk verbeterde wegenstelsel zijn mogelijk geworden dankzij steun van de EU. De blauwe vlag met de gouden sterren is overal te zien.

Griekenland heeft het nog steeds heel moeilijk, al gaat het iets beter. Veel hoogopgeleide jongeren hebben het land verlaten en de verhoogde en nu ook geïnde BTW is voor kleine ondernemers een groot probleem. De informele economie is nog altijd heel groot, er is geen goed kadaster en juist de rijkste mensen betalen geen belasting. Heel lang werd Griekenland benijd om zijn hoge levensverwachting. Niemand stond er bij stil dat de burgerlijke stand niet goed functioneerde en nationale statistieken politiek gecontroleerd werden.

Anders gezegd, het West-Europese vertrouwen in de objectiviteit van de cijfers was naïef. Nog anders gezegd, wij weten niet hoe arm of rijk de Grieken echt zijn, zoals we dat ook van de Italianen en Spanjaarden niet weten. Wat er op basis van de officiële gegevens heel goed of juist heel slecht uitziet, hoeft geen spiegel te zijn van de werkelijke situatie. Hoe langer oma of opa op papier blijven leven, hoe langer het pensioen(tje) blijft komen. Correcte, complete en recente gegevens zijn essentieel voor een moderne economie en overheid. Nederlandse vrienden die in Griekenland wonen, noemen het een derdewereldland dat in de eerste wereld terecht is gekomen. Dat schuurt en staat een goede ontwikkeling in de weg.

Toch zou die mogelijk moeten zijn. Die mooie snelweg tot diep in de Peloponnesus zou daarbij kunnen helpen. Bedrijven kunnen zich nu gemakkelijker buiten de megalopolis Athene vestigen en vervoer van groente en fruit naar het internationale vliegveld is nu een kwestie van een paar uur geworden.

Maar ja, de weg is nog wel erg leeg.

September 2016 / Nr. 412

9

GLOBE MAGAZINE

Kort nieuws

Kort China Business Awards 2016 open voor inschrijving Nederlandse bedrijven die zaken doen in China of Hongkong kunnen zich weer inschrijven om kans te maken op de China Business Award 2016.

2016

De China Business Award huldigt Nederlandse bedrijven die toonaangevend zijn in Hong Kong en China.

De China Business Award is een jaarlijkse prijs voor het meest succesvolle Nederlandse bedrijf in China.

De China Business Award zal dit jaar op 22 november 2016 op Landgoed Duin & Kruidberg in Santpoort voor de twintigste keer worden uitgereikt.

Bedrijven kunnen zich tot eind september online aanmelden via www.cathaypacific.nl/cba. l

Brexit remt groei economie Volgend jaar groeit de Nederlandse economie naar verwachting met 1,6%.

De groei is naar beneden bijgesteld door het Centraal Planbureau (CPB) dat in juni nog een groei van 2,1% voorzag.

De onzekerheid na het Brexitreferendum heeft op korte termijn negatieve effecten op de consumptie en investeringen en ook op de voor 2016 relevante wereldhandel.

Nederland 10

September 2016 / Nr. 412

Het effect van deze onzekerheid op het bbp is tijdelijk.

De lage groei in opkomende economieën drukt de mondiale economische groei. De wereldhandel groeit eveneens langzaam. De economische groei van het eurogebied ondervindt een negatief effect van de Brexit, en komt uit op 1,6% in 2016 en 1,5% in 2017. Samen met de terugloop in de handel met het Verenigd Koninkrijk, leidt dit tot een lagere relevante wereldhandel, waardoor de groei van de Nederlandse uitvoer volgend jaar wat terugvalt. l Bron: http://www.cpb.nl/persbericht/brexit-remt-groei-nederlandse-economie

Weegplicht zeecontainers De Internationale Maritieme Organisatie (IMO), onderdeel van de Verenigde Naties, besloot in 2014 een wereldwijde weegverplichting van containers in te stellen.

Doordat de IMO de exacte invulling van de2016 regels aan de afzonderlijke lidstaten heeft overgelaten, verschillen rekenmethode en toegestane marges per land. Meer informatie over de weegplicht vindt u op: http://www.evo.nl/site/weegplichtzeecontainers De regels omtrent de mondiale containerweegplicht zijn een kleine maand geleden ingegaan. Een mooi moment om de eerste ervaringen bij u op te halen. EVO-Fenedex heeft al berichten ontvangen dat rederijen

en expediteurs toeslagen in rekening brengen, als administratie fee voor het communiceren van het VGM. Dit is uiteraard uit den boze als je als verlader voldoet aan de wettelijke voorwaarden! Alle ervaringen willen we Europees breed inventariseren en daarom het vriendelijke verzoek om spoedig een korte vragenlijst in te vullen. l Vragenlijst: http://goo.gl/forms/ aQ5BZG06wtIonsDU2.

China ratificeert TIR-conventie China doet vanaf 2017 mee met de TIR-conventie.

2016 Dit meldt de IRU, een organisatie in het wegtransport waarbij organisaties uit 73 landen zijn aangesloten.

TIR (‘Transport International de Marchandises par la Route’) is een conventie die het vervoeren van goederen naar of van een niet-Europese lidstaat vereenvoudigt. In totaal doen 66 landen mee aan het systeem.

Als alles volgens plan verloopt, doet China vanaf 5 januari 2017 mee met de TIR-conventie.

EVO-beleidsadviseur Godfried Smit voorziet vooral op de lange termijn mogelijk verbeteringen in het internationale handelsverkeer met China. l Bron: http://www.evo.nl/site/ china-ratificeert-tir-conventie

LSP Solutions is dé douane entrepot specialist!

• Een voorraad dossieradministra�e van douane en vrije goederen, incl. voorraadverloop • Geautoma�seerde Periodieke Aangi�e (GPA) • Grensoverschrijdende vergunning (SASP) • DTV controles voor een op�male GPA kwaliteit • Op�male integra�e van douaneprocessen met douane entrepot via LSPiShip: - Flexibel te koppelen aan uw ERP of WMS Met LSPiShip zijn uw - Gecondi�oneerde import en export workflow douaneprocessen - Procesbewaking, export alerts en exportdocumenten In-Control.

- Elektronische dossiervorming - Geïntegreerde verwerking van NCTS en uitvoer aangi�es - Koppelingen met Portbase en Kamer van Koophandel (KVK)

Nieuw:

LSPiShip!

SaaS: why buy the cow if you only need milk?

Plug & Play douaneso�ware in een abonnementsvorm: geen hoge ini�ële kosten, maar maandelijks een vast bedrag voor de modules, hardware en beheer. Inclusief onderhoud van de so�ware en de we�elijke wijzigingen, zoals DWU, AGS3 en AGS4!

Tel. (088) 20 20 300 mp@LSPsolutions.com LSPsolutions.com

Nationaal Export Event 2016 Kom naar dé dag voor de exportdirectie en -sales!

Volg workshops, breid uw netwerk uit, laat u inspireren door praktijkverhalen of ga adviesgesprekken aan met medewerkers van Nederlandse Ambassade in het buitenland. U stelt uw eigen programma samen!

Informatie & inschrijven: www.nationaalexportevent.nl

Nationaal Export Event 2016 2 november 2016 ► De Woonindustrie Nieuwegein ► ►

GLOBE MAGAZINE

MARIANNE ELISSEN, ANNEKE HUYBENS IVO VAN DER BENT

Al meer dan 25 jaar produceert en installeert Herculan B.V. kunststofvloeren voor onder meer sportfaciliteiten. Herculan gaat zich de komende tijd focussen op een andere tak van sport: mariene toepassingen.

Herculan

Grondlegger van zichtbare kwaliteit!

Miljoenen vierkante meters aan Herculan-sportvloeren voorzien overal ter wereld in de behoeften van tal van atleten. De vloersystemen vinden hun weg echter ook naar andere markten. Herculan is onderverdeeld in de divisies Sports, Utility, Specials en Marine.

De vloeren worden in meer dan 80 landen geleverd en ter plekke geïnstalleerd. Herculan is onderdeel van de Eputan Groep. We spreken met Bas Verhagen, international sales manager en Raymond Maatman, hoofd verkoop binnendienst.

eisen van internationale sportfederaties. De EU loopt hierin voorop, hierdoor voldoen we automatisch ook aan de normen zoals die buiten de EU gelden. Wij zijn nauw betrokken bij het vaststellen van de normering doordat we zelf in de normcommissie zitten. In het buitenland zijn sportvloeren vaak minder multifunctioneel. Er zijn minder sporten per sporthal, waardoor er minder verschillende belijning nodig is. Ook kan de kleur van de lijn verschillen.”

“Procesbeheersing is de rode draad in ons bedrijf.”

“De divisie ‘Sports’ heeft het grootste aandeel als je kijkt naar de omzet; 90% is export waarvan het grootste deel binnen de EU gerealiseerd wordt”, vertelt Bas. “De sportvloeren zijn geschikt voor diverse sporten en voldoen zowel indoor als outdoor aan de Europese normeringseisen en aan de 12

September 2016 / Nr. 412

Olympische kampioenen “Een interessant project waar we op dit moment met onze agent in Chili mee bezig zijn, is de plaatsing van een atletiekbaan voor de Pan American Games die in 2019 in Peru zullen plaatsvinden”, vervolgt Bas. “Qua concurrentie hebben we te maken met vijf wereldwijde spelers die met name in West-Europa zitten. Evenementen als het WK

GLOBE MAGAZINE

September 2016 / Nr. 412

13

GLOBE MAGAZINE

en de Olympische Spelen worden gedomineerd door bedrijven die tevens ook flink sponsoren. Wijzelf treden niet op als sponsor bij dergelijke grote evenementen. Maar we hebben wel degelijk ons steentje bijgedragen aan het succes van enkele Olympische kampioenen. Via onze Nederlandse partner GCC, hebben we in het verleden atletiekbanen in Ethiopië gelegd waarop Olympische kampioenen zoals Haile Gebrselassie en Kenenisa Bekele hebben getraind. Herculan-atletiekbanen hebben doorgaans een hogere schokabsorptie dan de gebruikelijke wedstrijdbanen, waardoor gewrichten minder belast worden. Hierdoor zijn ze bij uitstek geschikt als trainingsbaan voor lange afstandlopers.

bewerkstelligen. Een aantal jaar geleden hebben we ook de ‘reispot’ geïntroduceerd. We merkten dat onze agenten wat terughoudend waren met het maken van vliegreizen vanwege de kosten. Omdat juist persoonlijk contact zo belangrijk is in onze business vergoeden we nu trips tot een bepaald bedrag. We merken dat er nu meer bezoeken worden afgelegd dan voorheen, hetgeen zich ook weer uitbetaalt. Onze agenten stellen zelf de offertes op binnen door ons bepaalde grenzen; hij heeft dus enige vrijheid hierbij. Voor de Europese markt hebben we onlangs een verkoper aangesteld die in loondienst is bij ons. Dit werkt heel goed. Het voordeel van een eigen verkoper boven een agent is dat je bij een agent je positie moet bevechten. Deze verkoper is geheel toegewijd aan ons en in Europa zijn in het algemeen de cultuurverschillen wat minder groot. Met onze (nieuwe) agenten en distributeurs, werken we al enige tijd met contracten.

We hebben zelf een concept-contract op laten stellen dat we kunnen aanbieden.

We zien deze documenten echter meer als een soort intentieverklaring”.

“Draai je hoofd niet weg bij problemen.”

Agenten en distributeurs Herculan werkt wereldwijd met drie agenten, een in Chili, een in Maleisië en een in Qatar. Bas: “Deze agenten zoeken voor ons naar distributeurs die naast de verkoop ook verantwoordelijk zijn voor de applicatie. Deze distributeurs worden op exclusieve basis door ons aangesteld voor ofwel de indoor, tennis of de outdoormarkt. Naast commissie betalen we onze agenten een vaste vergoeding. Door deze vaste vergoeding bieden we hun wat comfort en proberen we nog meer betrokkenheid van hun kant te

Supervisors Hoe waarborg je de kwaliteit van de applicatiewerkzaamheden door de distributeurs? “Door ons aangestelde (lokale) supervisors begeleiden het project ter plaatse.

Dit kunnen ook externe partijen zijn, waarmee we al langere tijd samenwerken. Herculan verzorgt de opleiding en ondersteuning van deze supervisors, zodat we wereldwijd een professionele advisering en installatie kunnen garanderen.

Een supervisor checkt onder meer de ondergrond waarop de baan gelegd moeten worden. Het komt voor dat het asfalt niet voldoet aan de vereisten. Het gebeurt dan wel eens dat de opdrachtgever toch door wil; dit kan grote spanning opleveren maar de kwaliteit staat voorop!”

Onderscheidend vermogen zichtbaar maken “Onze producten zijn lastig te verkopen”, vervolgt Bas. “We verkopen geen tafels en stoelen, de klanten zien alleen maar twee blikken chemicaliën; A- en B-componenten. We trainen onze mensen dan ook in presentatietechnieken. Met Product Management en onze Sales & Support afdeling proberen we het verschil te maken. We steken daar veel tijd en moeite in. Een keer per jaar hebben we een sales meeting met onze agenten en verkopers. De laatste keer hebben we een expert een presentatie laten geven over presenteren. Daarnaast is het voor ons essentieel om ons onderscheidend vermogen en toegevoegde waarde zichtbaar te kunnen maken. Daarom zijn allereerst referentieprojecten van groot belang. Verder loopt procesbeheersing als een rode draad door ons bedrijf.

14

September 2016 / Nr. 412

GLOBE MAGAZINE

te halen en hen verdergaand te adviseren. We zijn van oudsher een productgeoriënteerd bedrijf met een sterke focus op R&D. We hebben nu de omslag gemaakt naar een klant- en marktgerichte organisatie. Met een goede offerte en niet wegkijken bij problemen maak je echt een groot verschil. Hierbij bekijken we de situatie lokaal; je kunt wel voor een global oplossing gaan maar dat werkt in de praktijk vaak niet.”

Werken jullie ook samen met leveranciers van aanverwante producten zoals bijvoorbeeld leveranciers van turntoestellen?

Bas: “Dit doen wij zelf niet maar onze lokale partners hebben wel contacten met dergelijke leveranciers”.

Dit gaat heel ver. Zo werken we structureel samen met onafhankelijke testinstituten. En van elke batch die hier de deur uitgaat houden we een controle-hoeveelheid achter. Daarnaast worden door laboratoria emissietesten op onze producten uitgevoerd.” Herculan neemt haar verantwoordelijkheid als het gaat om het milieu.

Bas: “Dit is van belang voor zowel de gebruiker als verwerker. Waar mogelijk maken we gebruik van milieuvriendelijke materialen en herwinbare grondstoffen.

De hoeveelheid restafval beperken we door onder andere recycling. Zo verminderen we onze ecologische voetafdruk en ontzien we het milieu.”

Iran Herculan ziet zeker mogelijkheden in Iran. “Zo’n zeven à acht jaar geleden hebben we een vloer in een grote topsporthal in Teheran gedaan via een lokale distributeur.

Deze distributeur nam medio vorig jaar weer contact op om de mogelijkheden voor projecten in Iran te bespreken.

Deze partij is interessant voor ons vanwege zijn contacten bij lokale universiteiten en ministeries. Ik heb hem uitgenodigd om bij ons langs te komen in Nederland, ook om te zien of hij wel serieus was. Dit bleek het geval te zijn; het afgelopen half jaar heeft hij ons twee keer bezocht en we zijn nu aan het bekijken of we weer business kunnen genereren in Iran. We worstelen nu eigenlijk alleen nog met de vraag hoe we betalingen kunnen ontvangen uit dit land.”

Professionaliseringsslag Zo’n 2,5 jaar geleden hebben de medewerkers van Herculan deelgenomen aan een ‘hei-sessie’. Deze bijeenkomst heeft aanleiding gegeven tot een professionaliseringslag. “Sindsdien werken we met goed onderbouwde business-plannen. Tevens hebben we een checklist met puntensysteem opgesteld voor de selectie van distributeurs. Minimaal een keer per jaar gaan we bij al onze partners langs. Onze verkoopbinnendienst hebben we opgesplitst zodat klanten een vast aanspreekpunt hebben. De collega’s van verkoopbinnendienst hebben allen interne cursussen gevolgd om hun productkennis naar een hoger niveau te brengen. Er wordt nu nog meer dan voorheen met de klant meegedacht. Ze zijn nu meer een volwaardige gesprekspartner en de kennis is aanwezig om eventuele fouten uit de berekening van opdrachtgevers September 2016 / Nr. 412

15

Bent u al AGS-proof? Wij wel!

De douanemodules van CustomsController®, direct duidelijk AGS is de nieuwe standaard voor uw douaneaangiften.

Bestaande aangiftesystemen als Sagitta Invoer en Sagitta Uitvoer komen te vervallen.

Bent u nog niet klaar voor AGS? Of heeft u uw douaneaangifte uitbesteed en wilt u in de toekomst meer grip op uw aangiften en écht in control zijn? Met CustomsController bent u optimaal voorbereid op de komst van AGS. Profiteer van onze direct duidelijke aanpak en dito support.

Kijk voor meer informatie over AGS en de mogelijkheden van CustomsController op www.beurtvaartadres.nl/douane.

Over CustomsController® Met CustomsController doet u gemakkelijk en snel uw douaneaangifte. CustomsController is een webbased applicatie met een scala aan functionaliteiten.

Een efficiënt online loket waarbij u zich nooit zorgen hoeft te maken over updates. Daar zorgen wij namelijk voor.

CustomsController biedt onder andere de volgende modules: • AGS • Sagitta • Transit (Doorvoer) • EMCS • Trader at Exit • Portbase • E-Balie (APCS Antwerpen) • Management • Koppeling ERP/WMS/TMS • Automatische aangifteverwerking

Postbus 24023, 2490 AA Den Haag E info@beurtvaartadres.nl I www.beurtvaartadres.nl T 088 55 22 152 F 088 55 22 103

GLOBE MAGAZINE

Brexit Ervaart Herculan nadelige gevolgen van de Brexit?

“Jazeker. We hebben een leveringscontract met een afnemer in Engeland die gefactureerd werd in Engelse ponden waardoor we door de koersval onder de kostprijs kwamen te zitten. Het betreft een commodity product met weinig marge voor ons. Met de Engelse klant is overeengekomen dat de laatste facturen gecrediteerd worden en dat deze vervolgens in euro’s worden opgemaakt tegen een gereduceerd tarief. Hierbij hebben we afgestemd dat we kunnen middelen voor de rest van dit jaar en hebben we een nieuwe bandbreedte afgesproken. Het is nog steeds een aderlating voor ons maar op deze manier hebben we de schade enigszins kunnen beperken. Aan het eind van het jaar gaan we weer om de tafel. Als we er niet goed uitkomen trekken we mogelijkerwijs de stekker eruit.”

jaren zullen we ons meer gaan richten op de verkoop van kunststofvloeren bestemd voor schepen. Tot voor kort werd deze toepassing verkocht aan één partij onder private label. Hier liggen echter zeer grote kansen voor ons. Daarom is besloten om de verkoop en marketing hiervoor ook onder eigen naam te gaan doen. Het is een zeer interessante en groeiende markt omdat er voor schepen steeds strengere eisen worden gesteld op het gebied van ondermeer brandwerendheid, rook- en gasontwikkeling, gewicht van de vloeren en geluidsisolerende eigenschappen.

Deze eisen worden vastgesteld door de IMO (International Marine Organisation). Onze producten voldoen hier ruimschoots aan en zijn getest en gecertificeerd door het onafhankelijke instituut DNV. Inmiddels hebben we samenwerkingen tot stand kunnen brengen met vijf partijen die wereldwijd vloeren op schepen aanbrengen. Deze zijn gespecialiseerd in vloeren voor cruiseschepen, binnenvaartschepen en jachten voor de rich and famous. Deze partners zijn onlangs in Nederland geweest voor een technische training. De eerste opdrachten zijn inmiddels geplaatst en de verwachting is dat we hiermee de komende jaren een aanzienlijke groei gaan doormaken. Een andere tak van sport dus voor Herculan, met veel potentie. ”

”De Brexit heeft nadelige gevolgen voor ons.”

Focus op Marine Wat zijn de plannen voor de toekomst? “Onder meer vanwege de huidige aandacht in veel landen voor het tegengaan van obesitas, voor bewegen en sport & spel, zullen de sportvloeren belangrijk voor ons blijven.

Daarnaast zullen we inzetten op het verder uitbreiden van de projecten binnen de divisie Marine, licht Bas toe.

Collega Raymond Maatman, Hoofd Verkoop binnendienst, schuift aan om hier meer over te vertellen. “De komende

September 2016 / Nr. 412

17

GLOBE MAGAZINE

SANDER VAN LENT

Brexit

Niemand kan voorspellen waar het Brexit-avontuur zal eindigen.

Toch zijn er voor de gevolgen op douanegebied een aantal scenario’s voorstelbaar.

Langs de douane

Stakingen in de haven van Calais veroorzaakten in 2015 eindeloze wachtrijen op de Britse M20 snelweg.

18

September 2016 / Nr. 412

GLOBE MAGAZINE

De Brexit lijkt een feit. De gevolgen voor Europa en voor het Verenigd Koninkrijk zijn nog niet te overzien en eigenlijk ook niet te voorspellen.

Dat er op het gebied van douane een andere tijd aankomt in relatie tot onze Engelse buren is echter zeker.

Er zijn in dat kader meerdere scenario’s met verschillende gevolgen en consequenties voor de douanepraktijk.

Het Verenigd Koninkrijk (VK) maakt op dit moment nog altijd deel uit van de in 1993 uitgeroepen interne markt van de EU. Op 1 januari van dat jaar schaften de lidstaten van de Europese Unie alle douaneformaliteiten aan de binnengrenzen af. De EU werd één enkel grondgebied zonder grenscontroles. Goederen, diensten en kapitaal mogen sinds die tijd vrij van het ene naar het andere land worden verplaatst.

Voor goederen die worden geïmporteerd naar de Unie, bestaan nog wel invoerrechten: het gemeenschappelijk buitentarief. De douanetarieven op import uit het buitenland zijn één van de belangrijkste directe inkomstenbronnen van de Europese Unie. De lidstaten dragen de opbrengsten van deze tariefheffingen grotendeels af aan de Europese Unie.

Het Verenigd Koninkrijk is lid van de EU en als zodanig is haar grondgebied onderdeel van de interne markt.

De handel tussen EU-lidstaten en het VK is als zodanig niet onderhavig aan invoerrechten (uitgaand van goederen in het vrije verkeer van de Unie).

Artikel 50 VWEU

Als artikel 50 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) daadwerkelijk in werking wordt gesteld, zal het VK geen onderdeel meer zijn van de interne markt, in ieder geval niet van de EU in de huidige vorm. Dit artikel voorziet in de procedure van het vrijwillig uittreden van een lidstaat uit de Unie.

Echter, de vraag is of dit ook betekent dat de gedachte van de interne markt tussen het VK en de EU daadwerkelijk komt te vervallen. Dit is allerminst zeker.

Er zijn een aantal scenario’s te bedenken waarbij de gevolgen voor wat betreft douane meer of minder ingrijpend zijn. Overigens kan het nog vele jaren duren voordat de onderhandelingen in dit kader zijn afgerond.

Tot die tijd zal er veel financiële en politieke onzekerheid zijn.

Denkbare scenario’s

Hieronder volgen enkele mogelijke scenario’s.

Toetreding EER

Het VK treedt toe tot de Europese Vrijhandelsassociatie (EFTA) en Europese Economische Ruimte (EER) om op die manier, net als Noorwegen, IJsland en Liechtenstein toegang te houden tot de interne markt van de EU. Douane-unie

De EU en het VK vormen een zogenaamde douane-unie, waarbij er geen importheffingen onderling gelden en er wel een gemeenschappelijk buitentarief geldt. Hierbij is geen sprake van vrij verkeer van arbeid en kapitaal.

September 2016 / Nr. 412

19

13 OKT

2016

Organisatie:

AHOY

NATIONAAL 2016 DOUANECONGRES 1 3 O K T O B E R 2 0 1 6 , R O T T E R D A M A H OY

Douane in beweging Zorg dat u in ĂŠĂŠn dag uw kennis weer up-to-date krijgt. Krijg alle ins en outs te horen op het gebied van onder andere het DWU. Niet wat de wijzigingen zijn, maar vooral de gevolgen en de huidige problematiek komen aan de orde. > > > >

U volgt inspirerende plenaire sessies gecombineerd met praktische themasessies De dag wordt voorgezeten door sportpresentator Toine van Peperstraten Er wordt een bijdrage geleverd door Douane Nederland, Ministerie van Buitenlandse Zaken, EVO, Fenedex en Fenex Laat uw specifieke vragen behandelen door deze vooraf in te dienen

Kijk voor meer informatie op onze vernieuwde website www.douanecongres.nl Partners:

Kennispartner:

Sponsoren:

GLOBE MAGAZINE

Zelfstandige vrijhandelsovereenkomst

De EU en het VK gaan – bilateraal – een zelfstandige vrijhandelsovereenkomst aan waarbij afspraken worden gemaakt over invoerrechten maar waarbij geen gemeenschappelijk buitentarief geldt.

Sectorafspraken

Het VK bewandelt dezelfde route als Zwitserland en sluit bilaterale akkoorden per sector. Dit zal een langlopend, om niet te zeggen slepend, onderhandelingskarakter hebben.

Meest begunstigde natie (MFN)

Het VK zou de status van ‘meest begunstigde natie’ kunnen krijgen. In dit scenario zijn de banden tussen de EU en het VK het ‘minst vast’. Er is geen gemeenschappelijke regelgeving noch een gezamenlijk buitentarief.

Hetzelfde geldt voor de vergaande vereenvoudigingen (en de relatie tot AEO-eisen). Het ligt voor de hand dat het VK aan de wetgeving in dit kader zal blijven vasthouden en dit model zal repliceren indien er eigen douanewetgeving in het VK zou worden gemaakt.

Eigenlijk valt niet in te zien waarom het VK niet gewoon zou aansluiten bij de (tekst van de) zojuist van toepassing geworden (1 mei 2016) Douanewetboek van de Unie en de guidance-documents die daarbij horen. Het VK heeft immers haar rol nog als volwaardig EU lid gespeeld bij de totstandkoming van deze wetgeving die in beginsel de komende decennia mee zou moeten kunnen gaan.

“Het VK zal geen onderdeel meer zijn van de Europese interne markt.”

Op dit moment valt er nog geen pijl op te trekken en zal veel afhangen van de politieke ontwikkelingen. De eerst optie zou voor zowel de EU als het VK de minst ingrijpende wijziging zijn. In de praktijk blijven dan veel van de bestaande voordelen in stand. Echter, het zou ook betekenen dat er nog steeds een vrij verkeer van personen blijft bestaan. De vraag is of hier politiek draagvlak voor is.

Het 5e scenario resulteert niet in een vrij verkeer van personen maar zorgt voor andere grote economische haken en ogen.

De ‘tussenoplossingen’ zijn ook geen van alle zaligmakend.

Zo behoeft het netwerk van bilaterale overeenkomsten met Zwitserland voortdurend onderhoud en is bijvoorbeeld de douane-unie met Turkije beperkt tot goederen (en dus geen diensten), iets wat in de relatie tussen het VK en de EU bepaald te beperkt lijkt.

Conclusie

Vastgesteld kan worden dat de voorgenomen Brexit tot een “black-box” leidt. Er zijn echter uit het verleden voldoende modellen bekend die kunnen worden gebruikt om tot een snel inzicht te komen over de weg voorwaarts. Daar zijn alle partijen bij gebaat. Een langdurig vacuüm kan slechts tot verdergaande economische schade leiden, zowel voor de EU als het VK.

Heffingsgrondslagen en AEO

De hierboven beschreven scenario’s zien met name toe op de vorm waarin een douanesamenwerking zou moeten worden gegoten. Er zal nog vele jaren over moeten worden onderhandeld. Het eindresultaat is uiterst ongewis.

Gelukkig hoeft er voor wat betreft de heffingsgrondslagen weinig te veranderen. De uitgangspunten bij het classificeren van goederen, het bepalen van douanewaarde en oorsprong is in beginsel op GATT/WTO-niveau bepaald, dus fundamentele veranderingen zijn daar niet te verwachten.

De status van AEO heeft binnen de EU voor een verlichting van de administratieve lasten gezorgd.

Sander van Lent van Customs Knowledge is jurist, adviseur en docent in het douanerecht.

Sander procedeert bij de diverse rechtbanken, gerechtshof, Hoge Raad en Hof van Justitie en adviseert middelgrote bedrijven tot multinationals op het gebied van douaneformaliteiten.

September 2016 / Nr. 412

21

GLOBE MAGAZINE

ARIANE VAN DEN BERG

Hoewel niemand nog weet welke consequenties de Brexit exact gaat hebben, lijken de gevolgen voor btw voorspelbaar.

Brexit en btw Of de Brexit een succes gaat worden zoals de kersverse minister president van GrootBrittannië Theresa May recent de Britten beloofde, zullen we moeten afwachten. Het duurt waarschijnlijk jaren voordat we hierover echte conclusies kunnen trekken. Voorlopig hebben de Britten, maar ook de EU-blijvers, het druk genoeg met de kortetermijngevolgen.

Uit btw-perspectief gaat de relatie met de Britten voor een deel terug in de tijd. Mogelijk wordt deze trip ‘back into the future’ beïnvloed door de afspraken die gemaakt zullen worden maar als wij naar de alternatieven kijken zal Groot-Brittannië waarschijnlijk haar eigen btw-beleid gaan voeren en hoeft zij zich niet meer te conformeren aan de Europese Btw-Richtlijn. Zij kan zich hierop echter ook niet langer beroepen als lidstaat. Hoe nauwer de samenwerking, hoe meer de EU toch indirect haar ‘wetten’ zal kunnen opleggen. Op grote lijnen lijken de btw-consequenties echter voorspelbaar.

Wij zetten ze hieronder vast voor u op een rij.

Intracommunautaire leveringen worden export Zowel leveringen die vanuit een EU-land gedaan worden naar Groot-Brittannië als de leveringen vanuit Groot-Brittannië naar de EU zijn niet langer intracommunautaire leveringen maar worden wederom exportleveringen. Voor deze transacties is geen opgaaf ICP of INTRASTAT 22

September 2016 / Nr. 412

aangifte meer nodig en er is geen noodzaak meer om te beschikken over het btw-nummer van de afnemer. Wel zal nog steeds de leverancier moeten kunnen aantonen dat de goederen het EU-gebied of Groot-Brittannië verlaten hebben. Dit wordt waarschijnlijk zelfs makkelijker door de mogelijke herinvoering van formaliteiten aan de grens.

De prijs daarvoor is dan wel vertraging van het feitelijke transport.

Intracommunautaire verwervingen worden invoer Als er geen sprake meer is van een intracommunautaire levering kan er ook geen sprake meer zijn van een intracommunautaire verwerving. Dit betekent invoer-btw en wellicht douanerechten voor de EU-ondernemingen in Groot-Brittannië en visa versa.

Dus voorfinanciering van de Britse import-btw voor Nederlandse ondernemingen die in GrootBrittannië goederen importeren.

ABC-transacties Partijen met een UK btw-nummer kunnen niet langer onderdeel uitmaken een vereenvoudigde abc-levering. Bij een dergelijke levering worden de goederen direct van partij a naar partij c vervoerd in opdracht van partij b zonder dat een btw-registratie in een andere lidstaat nodig is.

Het vereiste voor deze regeling is dat de drie

GLOBE MAGAZINE

partijen een btw-nummer hebben uit drie verschillende EU-lidstaten. Een UK-btw-nummer voldoet dus na de Brexit niet langer.

is nog steeds verplicht de btw af te dragen op aangifte. In Nederland nu niet langer via rubriek 4b maar rubriek 4a.

Diensten aan UK ondernemers Naar de B2B hoofdregel van de Europese Btw Richtlijn zijn de meeste diensten belast in het land van de afnemer en wordt de btw verplicht verlegd naar deze EU-opdrachtgever. De dienstverlener moet beschikken over het UK-btw-nummer van de Britse opdrachtgever om deze btw te kunnen verleggen. Na de Brexit is deze dienst ‘out of scope of EU VAT’; er is geen plicht meer een btw-nummer van de afnemer te vermelden en geen plicht meer deze diensten op te nemen in de Opgaaf ICP en de btw-aangifte. Een lastenverlichting! Maar de vraag is hoe de diensten van Nederlandse ondernemers dan in GrootBrittannië belast worden. Kan in Groot-Brittannië btw toch nog naar de afnemer verlegd worden of moet de dienstverlener deze zelf afdragen en zich daartoe in Groot-Brittannië voor de btwregistreren, misschien zelfs wel via een fiscaal vertegenwoordiger zoals vroeger?

Voorraad in UK EU-ondernemingen die hun voorraad in GrootBrittannië aanhouden kunnen eventueel niet langer zonder invoer-btw en mogelijk douaneheffingen goederen heen en weer laten gaan tussen de EUlidstaten en Groot-Brittannië. De overbrenging van eigen goederen naar Groot-Brittannië is nu gelijkgesteld aan een intracommunautaire transactie. Na Brexit is dat een invoer in Groot-Brittannië met als gevolg dus heffing van invoer-btw (voorfinanciering) en wellicht douanerechten afhankelijk van de gekozen vorm van samenwerking.

In geval van een tijdelijke overbrenging van goederen naar Groot-Brittannië (tentoonstellingsgoederen, gereedschap en machines van ondernemers, etc) kan na de Brexit een aanvraag voor een douaneregeling tijdelijke invoer nodig zijn, terwijl deze goederen zich nu vrij van formaliteiten heen en terug kunnen bewegen tussen de EU en Groot-Brittannië.

Met andere woorden: meer douaneformaliteiten en aansprakelijkheden.

Diensten van UK ondernemers Diensten die UK-ondernemers leveren aan ondernemingen in Nederland of andere EUlidstaten vallen nu onder dezelfde B2B-hoofdregel als hierboven. De btw-plicht wordt verlegd naar de opdrachtgever. De Britse ondernemingen hoeven het btw-nummer van de afnemer niet meer te vermelden na de Brexit maar de opdrachtgever

Afstandsverkopen vanuit Nederland De regeling afstandsverkopen verplicht ondernemingen binnen de EU zich in een lidstaat voor de btw te registeren als een bepaalde omzetdrempel voor verkopen aan particulieren

Medewerkers van UPS laden pakketten uit op Borough Market in Londen.

September 2016 / Nr. 412

23

MAKING THE DIFFERENCE SGS is the world’s leading inspection, verification, testing and certification company. We are recognized as the global benchmark for quality and integrity. With more than 85.000 employees, we operate a network of more than 1.650 offices and laboratories around the world.

Whether you are exporting for the first time or are an experienced international company, SGS can provide complete solutions to meet your requirements. We assist companies to achieve compliance of their exports to applicable standards and regulations of many countries in Africa, Asia and the Middle East. We also carry out pre-shipment inspections that support efficient customs clearance.

To learn more about our services, contact us:

SGS NEDERLAND B.V. Governments & Institutions Malledijk 18 3208 LA Spijkenisse t +31 (0)181 69 3971 e eddy.postma@sgs.com www.sgs.com/pca

GLOBE MAGAZINE

overschreden wordt. Zo moeten webshops die deze drempel in Groot-Brittannië bereikt hebben Britse btw berekenen aan hun Britse particulieren afnemers. Na Brexit is deze regeling niet meer van toepassing op leveringen aan Britse particulieren. Er is sprake van uitvoer uit Nederland en invoer in Groot-Brittannië (zie eerder). Btw registratie zal vanaf de eerste euro verplicht zijn indien de webshop zoals gebruikelijk DDP levert.

Afstandsverkopen vanuit UK Dezelfde consequenties gelden voor de UKwebshopondernemingen die verkopen aan particulieren in Nederland. Er is geen sprake meer van een drempel tot aan welke de Britse btw aan de particulieren berekend mag worden. Na de Brexit is er sprake van uitvoer in Groot-Brittannië en invoer in NL (zie eerder) en zijn er Nederlandse invoer-btw en eventueel douanerechten van toepassing. Voor een UK-webshop die DDP levert aan Nederlandse particulieren is btw-registratie vanaf de eerste euro omzet dan naar verwachting verplicht.

Diensten aan particulieren Diensten ten aanzien van onroerend goed in Groot-Brittannië, evenementen e.d. in opdracht van UK-particulieren zijn nu belast met UKVAT en Nederlandse ondernemingen die deze diensten verlenen moeten zich in de regel voor de btw registreren in Groot-Brittannië. Na de Brexit vallen de diensten buiten het bereik van de EU btw Richtlijn (out of scope EU VAT) en is het afwachten of er in Groot-Brittannië alsnog een btw-heffing plaatsvindt bij de leverancier.

Terugvragen btw Btw-teruggaveverzoeken met betrekking tot kosten gemaakt in Groot-Brittannië kunnen na de Brexit niet meer verwerkt worden via de eenvoudige digitale procedure bij de Nederlandse belastingdienst.

Het verzoek zal naar verwachting wederom op papier ingediend moeten worden bij de lokale belastingdienst in Groot-Brittannië en de termijn voor indiening zal verkort worden met drie maanden.

De ondernemer in Groot-Brittannië kan ook geen gebruik meer maken van de digitale portal en zal in alle landen van de Europese Unie haar btw-teruggaveverzoeken in moeten dienen op papier bij de lokale belastingdiensten. Echt een stap terug in de tijd!

Ariane van den Berg werkt als zelfstandig btw-adviseur voor Van Driel Fruijtier btw-advies bv / BTW-PLAZA. Zij is gespecialiseerd in het adviseren van ondernemingen over de btwconsequenties van het internationaal zaken doen.

“Btw-teruggaveverzoeken kunnen niet meer via de eenvoudige digitale procedure.”

Installatieleveringen Op dit moment kan een Nederlandse leverancier die installatieleveringen uitvoert in GrootBrittannië opteren voor de verleggingsregeling in Groot-Brittannië waarbij de btw-plicht over gaat op de afnemer. Of Groot-Brittannië ook na de Brexit een dergelijke verlegginsregeling zal behouden, valt te bezien. Het overbrengen van goederen in het kader van installatieleveringen wordt nu binnen de EU lidstaten voor de btw genegeerd. Na de Brexit zal er sprake zijn van invoer-btw (voorfinanciering) en wellicht douanerechten.

Goederenvervoer in opdracht particulieren Met name verhuisbedrijven die nu hun diensten moeten belasten in de EU-lidstaat van vertrek zullen voordeel kunnen behalen uit het feit dat na de Brexit de vervoersdienst belast is waar deze feitelijk plaatsvindt. Voor zoverre het vervoer plaatsvindt in de EU zal het 0%-tarief van toepassing zijn omdat het diensten betreft met een bestemming buiten de EU.

Wat moet ik als Nederlandse onderneming nu doen?

Het blijft voorlopig de vraag wanneer de Brexit dan ook daadwerkelijk een feit zal zijn.

Welke afspraken zullen er gemaakt worden met de lidstaten van de Europese Unie? Maar bovenvermelde consequenties zullen grotendeels onvermijdelijk zijn. Behalve als de lidstaten van de EU samen met Groot-Brittannië een nieuwe samenwerkingsvorm introduceren, een ‘Btw-Unie’ waarbij Groot-Brittannië zich conformeert aan de EU Btw-Richtijn en er dus voor de btw niets verandert. Dit is naar onze mening een utopie en wij raden ondernemingen dan ook aan zich nu al op de boven besproken gevolgen voor te bereiden en de financiële consequenties door te rekenen of in ieder geval rekening te houden met de Brexit bij het opstellen van beleidsplannen voor de toekomst over bijvoorbeeld internationaal voorraadbeheer en leveringsafspraken met leveranciers en afnemers in Groot-Brittannië.

September 2016 / Nr. 412

25

GLOBE MAGAZINE

MARIJKE ZEWUSTER

De invloed van de Brexit op opkomende markten lijkt gering, maar er blijven genoeg risico’s over.

Opkomende markten

Azië blijft koploper

Het futuristische Wangjing SOH

In de afgelopen jaren is de economische groei in de opkomende markten onder druk gekomen door een combinatie van factoren.

Hierdoor daalde het groeiverschil tussen de opkomende markten en de welvarende landen van ruim 6%-punt in 2007 tot nog slechts 2%-punt in 2015. Onze verwachting is dat dit verschil de komende jaren weer toeneemt.

De groei in de welvarende landen zwakt dit jaar iets af. Als gevolg van de uitkomst van het Brexit referendum is dit volgend jaar waarschijnlijk ook het geval.

Voor de opkomende markten lijkt de sterkste groeidaling achter de rug, vooral dankzij de stabilisatie van grondstoffenprijzen. We verwachten dat volgend jaar de groei in die landen weer iets aantrekt. Wel plaatsen we hierbij de kanttekening dat de toch al niet geringe onzekerheden door de uitkomst van het Brexit referendum verder zijn toegenomen.

2015 een niet al te best jaar 2015 was in economisch opzicht voor veel opkomende markten een teleurstellend jaar.

In de opkomende markten als geheel daalde de 26

September 2016 / Nr. 412

groei van 4,6% in 2014 naar circa 4%.

Belangrijke oorzaak van de daling was de scherpe en aanhoudende daling van de grondstoffenprijzen, die veel grondstoffenexporteurs heeft geraakt. De daling kwam door een combinatie van aanbod- en vraagfactoren en angst over ontwikkelingen in China.

Terwijl de economie in China voortging op het pad van een geleidelijke groeivertraging, kromp de importvraag in volumetermen met naar schatting 5%. Dit had een direct effect op de vraag naar en de prijs van grondstoffen. Daarnaast wakkerde hierdoor ook de angst voor een harde landing in China aan.

Samen met de vrees voor renteverhogingen door de Federal Reserve zorgde dit voor een toename van de risico-aversie en een verkrapping op de financiële markten. De munten van

met name grondstoffen exporterende opkomende markten kwamen door dit alles verder onder druk te staan en de inflatie liep op. Dit beperkte de ruimte voor accommoderend monetair beleid, terwijl de meeste van deze landen ook geen ruimte hadden voor budgettaire stimulering. Voor grote opkomende markten als Brazilië en Rusland werd de situatie verergerd door (geo) politieke ontwikkelingen, waardoor beide landen in een diepe recessie belandden.

“India heeft China inmiddels voorbijgestreefd wat groei betreft.”

Tij lijkt gekeerd Begin 2016 was er nog weinig hoop op verbetering. De eerste renteverhoging van de Fed was in december 2015 een feit. De vrees was dat er meer zouden volgen. Tegelijkertijd ontstond er grote onzekerheid over het Chinese valutabeleid en laaide de angst over een harde landing weer

GLOBE MAGAZINE

HO in Beijing biedt onderdak aan kantoren en winkels.

op. Maar vanaf februari leek het tij te keren. De angst voor een harde landing in China nam dankzij een verbetering van de beleidscommunicatie vanuit Beijing weer af. Daardoor ebde vrees voor een grootschalige depreciatie van de yuan ten opzichte van de US dollar weg. Bovendien verbeterde het macro-economische beeld, mede dankzij stimuleringsmaatregelen door de overheid. Hierdoor en door aanbodfactoren kwamen grondstofprijzen weer in de lift. Onze verwachting is dat deze trend doorzet. Bovendien gingen financiële markten minder renteverhogingen door de Federal Reserve inprijzen, wat een positief effect had op de kapitaalstromen naar de opkomende landen.

Brexit De precieze politieke, economische en financiële gevolgen van uitslag van het Britse referendum blijven nog zeer onzeker. In ons basisscenario gaan we er vanuit dat bedrijven

zich vooral in het VK voorzichtiger opstellen, maar dat er in 2017 ook enige besmetting naar de rest van Europa plaatsvindt. Per saldo blijft onze groeiraming voor de eurozone in 2016 gelijk, met een verwachte groei van 1,3%. Voor 2017 gaan we nu uit van een groei van 1%, in plaats van een eerdere raming van 1,6%. De groeiraming voor de VS voor 2017 hebben we aangepast van 2,1% naar 1,8%.

Kijken we naar de opkomende markten, dan lijkt Azië het best gepositioneerd om de negatieve invloed van een zwakkere mondiale vraag op te vangen, terwijl opkomend Europa de meeste hinder ondervindt. De overheden in Azië beschikken in het algemeen nog over voldoende ruimte om externe schokken te compenseren door stimulerend begrotings- en/ of monetair beleid. Dit geldt zeker voor China. We houden daarom vast aan onze verwachting dat de Chinese economie voortgaat op het

pad van geleidelijke groeivertraging en voorzien voor dit jaar een groei van 6,5% en 6% in 2017. Ook in het geval van India en Indonesië denken we dat de invloed nihil is. India heeft inmiddels China voorbij gestreefd wat groei betreft. Gemeten naar welvaart en de omvang van het BBP loopt het land echter een stuk achter. Daardoor is de invloed van India op de mondiale economie geringer. India heeft nog een lange weg te gaan voordat ze zich in dat opzicht met China kan meten. Vooral de kleine open economieën zoals Hong Kong en Singapore zullen wel hinder ondervinden van een minder sterke vraag uit de welvarende landen. Al met al zal voor de regio als geheel de groei als gevolg van Brexit echter slechts marginaal lager uitvallen. Met een verwachte groei van 5,9% in 2016 en 5,7% in 2017, blijft de regio dan ook de onbetwiste koploper.

De nadelige gevolgen van de Brexit zullen wel duidelijk voelbaar zijn September 2016 / Nr. 412

27

Wij geven uw grenzeloze ambities een vliegende start.

Een vreemde taal, cultuur en manier van zakendoen; kennis waarover wij beschikken en die wij graag met u delen.

Wij zoeken voor u een lokale collega, met kennis van het land ĂŠn de markt. En die qua ambitie matcht met uw ambitie.

Met de juiste aanpak en mensen ligt de wereld voor u open!

Wij matchen internationale ambities www.velde.nl/internationaal BelgiĂŤ | Duitsland | Frankrijk | United Kingdom

GLOBE MAGAZINE

in opkomend Europa. Niet zozeer omdat het VK zeer waarschijnlijk in een recessie terecht komt, maar meer door de invloed die dit heeft op de groei in de rest van de Europese Unie. Hierdoor verwachten we nu voor de landen in CentraalEuropa dat de groeivertraging die begin dit jaar intrad ook volgend jaar doorzet. Eerder gingen we uit van een tijdelijke dip.

maar per saldo blijven deze landen het beduidend beter doen. Voor volgend jaar gaan we dankzij een verder aantrekkende export uit van een matig herstel. De verzwakking van de munten heeft in veel landen al gezorgd voor een stijging van de export. Daarnaast verwachten we dat de invoervraag vanuit China dit jaar stabiliseert en grondstoffenprijzen iets aantrekken.

Latijns-Amerika heeft na een krimp met 3,7% in 2015 en een verwachte krimp van ruim 1% dit jaar, vele redenen om zich zorgen te maken over de economische vooruitzichten, maar Brexit lijkt daar vooralsnog één van de minste van. Structurele onevenwichtigheden en politieke ontwikkelingen vormen belangrijker obstakels. Van de grootste zeven landen bevinden Brazilië, Argentinië en Venezuela zich in een recessie.

Venezuela spant daarbij de kroon met een verwachte krimp van ruim 12% dit jaar. Ook de groei in de landen van de Pacific Alliance (Chili, Colombia, Mexico, Peru) valt terug,

Andere risico’s Vooralsnog gaan we er daarom vanuit dat de gevolgen van een Brexit lijken mee te vallen en op korte termijn voor sommige opkomende markten zelfs positief kunnen zijn, dankzij een toestroom van buitenlandse kapitaal op zoek naar rendement. Dat neemt niet weg dat er nog genoeg onzekerheden en risico’s over blijven.

Ten eerste kunnen de gevolgen van een Brexit nadeliger uitpakken dan we in ons basisscenario verwachten.

Dit zal met name afhangen van hoe lang de onzekerheid over de toekomstige status van het VK voortduurt en van de mate van besmetting richting

de overige lidstaten, zowel in economisch als in politiek opzicht. Ook de uitslag van presidentsverkiezingen in november dit jaar in de VS kan voor onzekerheid zorgen. Verder blijft een harde landing in China - bijvoorbeeld als gevolg van de hoge schuldenlast van het bedrijfsleven – een ander risico dat boven de markt hangt. Ons basisscenario is dit overigens niet.

(Geo)politieke factoren en structurele tekortkomingen blijven daarnaast belangrijke endogene risicofactoren voor een herstel in opkomend Europa en Latijns-Amerika. Dit zijn echter zaken die in mindere mate de groei in andere delen van de wereld zullen aantasten. Verder zal de Fed vroeg of laat de rente verder verhogen.

Wij gaan uit van 75 basispunten in 2017. Al met al genoeg reden om te verwachten dat zo nu en dan risicoaversie weer sterk de kop op kan steken. Landen met een (hoog) tekort op de lopende rekening en/of hoge buitenlandse schuld zullen hiervoor het meest gevoelig blijven.

BBP-groei (%)

2014

2015e

2016e 2017e

Inflatie (%)

2013

2014e

2016e

2017e

Opkomend Azië

6,4

6,1

5,9

5,7

Opkomend Azië

3,6

2,5

2,9

3,1

Opkomend Europa

1,5

-0,3

1,0

2,0

Opkomend Europa

6,1

10,5

5,9

5,1

Latijns-Amerika

1,0

-0,4

-1,4

1,2

Latijns-Amerika**

9,1

8,7

9,9

6,3

Midden-Oosten/ Noord-Afrika

2,7

2,7

2,4

3,0

Midden-Oosten/ Noord-Afrika

6,8

6,3

6,5

7,1

Opkomende landen totaal

4,6

4,0

3,9

4,3

Opkomende landen totaal

5,1

4,8

4,7

4,3

Eurozone

0,9

1,6

1,3

1,0

Eurozone

0,4

0,0

0,3

1,5

VS

2,4

2,4

1,7

1,8

VS

1,6

0,1

1,4

1,9

Wereld

3,4

3,1

2,9

3,1

Wereld

3,5

2,9

3,1

3,2

Overheidssaldo (%BBP)

2014

2015e 2016e

2017e

Lopende rekening (%BBP) 2014

2015e

2016e

2017e

Opkomend Azië

-2,0

-3,0

-3,5

-3,5

Opkomend Azië

2,0

2,5

2,5

2,0

Opkomend Europa

-1,5

0,5

0,0

-2,5

Opkomend Europa

0,0

1,5

1,5

1,0

Latijns-Amerika

-5,0

-7,5

-6,5

-5,0

Latijns-Amerika

-3,0

-3,5

-2,5

-2,5

Midden-Oosten/ Noord-Afrika

-3,0

-9,0

-8,5

-5,5

Midden-Oosten/ Noord-Afrika

6,0

-3,5

-5,0

-1,5

Eurozone

-2,6

-2,1

-2,0

-1,8

Eurozone

2,9

2,9

2,5

2,4

VS

-2,8

-2,4

-2,4

-2,2

VS

-2,3

-2,6

-2,7

-2,8

Marijke Zewuster is hoofd opkomende markten, Economisch Bureau ABN AMRO

September 2016 / Nr. 412

29

GLOBE MAGAZINE

NEDERLANDSE AMBASSADE IN MAPUTO NEDERLANDSE AMBASSADE IN MAPUTO

Mozambique probeert met Special Economic Zones en gunstige handelsverdragen het ondernemingsklimaat in het moeizaam opkrabbelende land te verbeteren.

Mozambique

Tijd om de draad op te pakken Mozambique is een land met grote potentie maar kent ook grote uitdagingen. De economie groeide met 8% en Mozambique heeft grootse onontgonnen gasvondsten die het land het derde gas-exporterende land ter wereld kunnen maken. Tegelijkertijd kampt het land met haar 3000 kilometerlange kustlijn aan de Indische Oceaan met grote problemen. De politieke situatie in de centrale regio is instabiel, de grondstoffenprijzen zijn gedaald en sinds april 2016 is er een economische crisis ontstaan vanwege grote –buiten het budget gehouden- leningen met staatsgaranties.

Ambassadeur Grotenhuis op werkbezoek.

30

September 2016 / Nr. 412

De Mozambikaanse overheid dient het vertrouwen van de internationale gemeenschap en het bedrijfsleven terug te winnen en daarmee de draad naar verdere economische ontwikkeling weer op te pakken en de toegezegde verbeteringen in het ondernemingsklimaat daadwerkelijk te realiseren. Met het huidige overheidsbeleid wordt daar in ieder geval aan gewerkt door fiscale voordelen af te geven aan bedrijven die aantoonbaar een bijdrage leveren aan economisch inclusieve groei. De Special Economic Zones (SEZ) zijn daar het pronkstuk van. In deze SEZ krijgen internationale bedrijven, in een voor hen interessant economisch afgebakend gebied, voor een beperkte periode unieke belastingvoordelen en gunstige wetten die bedrijvigheid bespoedigen zodra zij de markt betreden.

GLOBE MAGAZINE

Hoofdstad Maputo is tevens de meest zuidelijke internationale haven van Mozambique. Foto: Istockphoto.

Het behoort tot het takenpakket van de Nederlandse Ambassade om bij te dragen aan een aantrekkelijk bedrijfsklimaat. Door het openen van deuren bij de overheid, door middel van verschillende ondersteunende instrumenten, het sterke informatienetwerk en de identificatie van kansrijke sectoren tracht de Ambassade het Nederlandse bedrijfsleven te faciliteren, banen te creëren en de economische groei verder te stimuleren.

Kansen In samenwerking met het Ministerie van Buitenlandse Zaken is er een aantal kansrijke sectoren geïdentificeerd, waarin het Nederlandse bedrijfsleven enerzijds internationaal competitief is, en anderzijds bijdraagt aan de economische ontwikkeling van Mozambique. Landbouw, Energie, Water en Maritiem zijn kansrijke sectoren die een wederzijds voordeel opleveren voor beide landen.

Sinds 2001 heeft de Europese Unie (EU) maatregelen getroffen om deze sectoren verder te optimaliseren.

Mozambique is al sinds dat jaar onderdeel van het Everything but Arms-verdrag (EBA). Dit verdrag garandeert dat goederen en diensten uit Mozambique, belasting- en quotavrij de Europese en Nederlandse markt kunnen betreden. Ook op Amerikaanse bodem wordt er middels de African Growth and Opportunity Act (AGOA) eenzelfde beleidsklimaat gecreëerd om Mozambique ook toegang

tot de Amerikaanse markt te verlenen.

Wat betreft Nederland is er in lijn met het EBA in samenwerking met de Nederlandse Ambassade in Mozambique en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) een pakket aan Private Sector Ontwikkelingsinstrumenten – ook wel bedrijfsleveninstrumenten genoemd – ontwikkeld. Mozambikaanse private sectorprojecten worden – liefst in samenwerking met Nederlandse ondernemers in de kansrijke sectoren - ondersteund met financiering, expertise, het opbouwen van capaciteit, het delen van kennis en het faciliteren van bedrijfsrelaties. Zo zijn er in Mozambique Nederlandse en Mozambikaanse ondernemers die succesvol een kippenboerderij/-slachterij en cashewnotenverwerking hebben gestart. Ook zijn er grotere infrastructurele projecten voor stedelijke drinkwatervoorziening, geïrrigeerde commerciële landbouw en de bouw van ziekenhuizen, die helpen het ondernemingsklimaat in Mozambique te verbeteren.

Landbouw De totale hoeveelheid aan vruchtbare landbouwgrond bedraagt 36 miljoen hectare, een oppervlak dat bijna 11 keer zo groot is als Nederland. Momenteel wordt daarvan slechts 8 miljoen hectare voor landbouwproductie gebruikt. Dat hier een grote kans ligt voor de private sector weet ook José Pacheco, de Minister van Landbouw en September 2016 / Nr. 412

31

GLOBE MAGAZINE

landbouwgronden benut worden. Omdat momenteel slechts 20% van de totale landbouwopbrengst via de markt wordt verhandeld en de meerderheid van de Mozambikaanse boeren zelfvoorzienend is, zal de Nederlandse ondernemer als de missende link kan fungeren tussen de boeren met hun productie en de (inter) nationale waardeketens.

Dat de potentie groot is, blijkt uit het feit dat de landbouwproductie gemiddeld 23% bijdraagt aan het Bruto Binnenlands Product (BBP) en 20% van het totale aantal Mozambikaanse exportproducten in beslag neemt. De voornaamste landbouwexporten zijn tabak, suiker, bananen en sesam. Momenteel zijn er diverse Nederlanders en Nederlandse bedrijven actief in onder andere pluimvee, fruit, conservering van groenten, aardnoten, cashewnoten en cassaveproductie. Nederlandse ondernemers slagen er in zelfvoorzienende boeren waardeketens in te trekken en daarmee bij te dragen aan meer werkgelegenheid, hoger inkomen en een grotere voedselzekerheid.

Baixo do Pinda, Mozambique. Foto: Stig Nygaard.

Voedselzekerheid, die stelt dat “Landbouw de hoeksteen is en zal blijven voor de economische en sociale ontwikkeling van Mozambique.”

Het potentieel wordt door een studie in opdracht van de Nederlandse Ambassades in Mozambique en ZuidAfrika uit 2014 bevestigd. Landbouw is voor 80% van de bevolking de hoofdinkomstenbron. Daarnaast is 98% van het totaal aantal boeren kleinschalig met gemiddeld 1,1 hectare land. Dat ook de meerderheid van de armoede geconcentreerd is in de landbouwgebieden, bestendigt verder de noodzaak om juist in deze regio’s de focus te leggen op landbouwontwikkeling, met als doel meer werkgelegenheid en voedselzekerheid.

In samenwerking met de Voedsel- en Bioonderzoeksafdeling van de Wageningen Universiteit is uit een onderzoek uit 2015 gebleken dat slechts 6,5 miljoen dollar aan voedselproducten door Mozambique vanuit Nederland geïmporteerd wordt. In de supermarkten wordt Nederland sterk overschaduwd door producten uit Zuid-Afrika, Portugal en Brazilië. De verklaring is simpel: Zuid-Afrika heeft goed ontwikkelde landbouwsystemen en grenst aan Mozambique, waardoor import goedkoper en gemakkelijker is.

Wat betreft Portugal en Brazilië: het historische verleden tussen de landen en het feit dat de Portugese taal de drie landen verbindt, bespoedigen de onderlinge handel.

Het Nederlandse bedrijfsleven kan zich daarom beter richten op het opzetten van de interne landbouwsystemen in Mozambique, zodat de grote hoeveelheden vruchtbare

Energie Mozambique heeft grote onaangebroken gasreserves.

Ongeveer 130 triljoen kubieke voet om precies te zijn.

Om een beeld te krijgen van de hoeveelheid gas: Nederland kan hiermee zo’n 155 jaar lang in zijn gasbehoefte voorzien. De komende jaren worden er tientallen miljarden dollars aan investeringen voor de winning ervan verwacht.

Uiteraard is het noodzakelijk om een goed functionerende infrastructuur te hebben. In het meerjarenprogramma van de overheid, dat loopt van 2014 tot 2017, wordt een sterke nadruk gelegd op het aansporen van investeringen in de infrastructuurontwikkeling binnen de transport-, energieen irrigatiesector.

Daarnaast worden ook miljardeninvesteringen verwacht in het (her)bouwen van spoorwegen, autowegen en havens, het aanleggen van pijpleidingen, LNGproductie, methanolproductie, GTL, kunstmestfabrieken, energiecentrales en mogelijk cement-, aluminium- ijzer- en staalfabrieken. Deze ontwikkelingen bieden grote kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven.

De gasvoorraden in het noorden zijn niet de enige energiebronnen die zich binnen de Mozambikaanse grenzen bevinden. Het Energie Onderzoekscentrum Nederland (ECN) heeft halverwege 2014 uitgebreid de overige onderdelen van de energiesector van Mozambique in kaart gebracht. Zo zijn er tevens steenkoolreserves die 8000 megawatt kunnen genereren en is er ruim 16000 megawatt potentieel aan duurzame energie. Ook wordt er olie geëxploiteerd in de provincie Inhambane en zijn

“Landbouw is en blijft de hoeksteen voor Mozambique.”

32

September 2016 / Nr. 412

GLOBE MAGAZINE

er verschillende duurzame energieprojecten, met name waterkrachtcentrales.

Voor het Nederlandse bedrijfsleven liggen er diverse kansen. De immense offshore gasvondsten in het noorden en de aanwezigheid van de onshore energiebronnen, in combinatie met het ontwikkelingsproces daaromheen, hebben al tot het aantrekken van grote internationale spelers geleid. Het is een kwestie van tijd totdat de investeringsbeslissingen voor LNG- en GTL-ontwikkeling genomen zullen worden. De verwachting is dat de bedrijvigheid binnen de energiesector dan snel zal toenemen.

Water Dat Nederlandse bedrijven internationaal het meest competitief zijn in de watersector is alom bekend. Ook Mozambique zou enorm kunnen profiteren van de Nederlandse expertise in water resource management, watervoorziening, sanering en hygiëne.

Een marktstudie van de RVO uit 2015 laat zien dat in het waterbeheer aantrekkelijke kansen voor de Nederlandse ondernemer liggen. Mozambique heeft frequent te kampen met droogte, overstromingen en cyclonen. Het feit dat Mozambique gevoelig is voor klimaatverandering zwengelt de vraag naar structurele oplossingen verder aan.

Met betrekking tot het verbeteren van de drinkwatervoorziening, sanering en hygiëne geldt dat in de Mozambikaanse steden gemiddeld 64% van de inwoners toegang heeft tot verbeterde drinkwaterfaciliteiten en 51% toegang heeft tot saneringsfaciliteiten.

De overheid maakt zich al jaren hard om het bestaande netwerk verder te verbeteren. Voor het Nederlandse bedrijfsleven liggen er daarom mogelijkheden hier op in te spelen en diensten en producten aan te leveren voor ontwerp, haalbaarheid en aanleg van watervoorzieningsen saneringssystemen in steden.

Maritiem Ook in de maritieme sector is Nederland internationaal enorm competitief. Momenteel zijn er drie internationale havens in Mozambique: Maputo, Beira en Nacala, waarvan Maputo de zuidelijke ingang is, Beira de centrale en Nacala die van het noorden. De havens dienen als een corridor van en naar de rest van de Zuidelijk Afrikaanse regio en bedienen daarom een aantrekkelijke markt van ruim 130 miljoen consumenten met daarin een groeiende middenklasse, mobiele arbeidskrachten en ondernemende karakters.

Specifiek is er voor de stad Beira een master plan opgezet om de economische groei van de afgelopen twee decennia te kanaliseren in het laagdeltagebied waarin de stad gelegen is. Zwakke zeeweringssystemen, het stijgende zeeniveau, perioden van zware neerslag, grote getijverschillen en zwakke afvoersystemen in combinatie met de sterke (bevolkings)groei van Beira, leveren een mogelijk doemscenario op.

Het Masterplan wordt mede aangestuurd door de Nederlandse Ambassade waardoor er kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven geïdentificeerd zijn. Er is vraag naar landontwikkeling, sociale woningbouw, een veilige leefomgeving, geconsolideerde zeeweringssystemen, een goed functionerend stedelijk afvoersysteem, verbeterde drinkwatervoorziening en verbeterde toegang tot de haven over de weg.

Vanuit de Mozambikaanse ministeries van Transport en Communicatie, Visserij en Defensie zijn er in combinatie met het netwerk van de Nederlandse Ambassade verschillende kansen voor de internationale havens geïdentificeerd of in kaart gebracht. Voor de Nederlandse bedrijven zijn dat: haveninfrastructuur en -logistiek, ontwikkeling van semi-industriële visserij, zeeweringssystemen, baggeren rondom en tussen havens, havenmanagement, uitbreiding van kustvaart tussen de havens en aanleveren van goederen voor de infrastructurele ontwikkeling.

Bodemonderzoeker Fugro heeft een thuisbasis in Maputo.

September 2016 / Nr. 412

33

GLOBE MAGAZINE

HANS SIEBUM

E-commerce

Naar de VS in 6 tips

Een cargoschip arriveert in de haven van Miami.

34

September 2016 / Nr. 412

Wie wil, kan volgende week al een online shop openen in de VS. We geven zes tips om dit tot een succes te brengen.

GLOBE MAGAZINE

Online verkopen in de VS, het lijkt een niet al te ingewikkelde droom.

Een nieuwe markt met liefst 173.6 miljoen onlineshoppers veroveren.

Alles wat er nodig is, is een Engelstalige site en een slimme oplossing voor fulfilment. Toch?

Op het eerste gezicht lijkt dit een echte no-brainer. Maar hoe interessant en groot deze markt ook is, hij is wel degelijk ook uitdagend.

“Wie in de VS succes wil boeken en geen bodemloze put voor zijn investeringen wil creëren, moet zowel over zijn e-commerce strategie als de planning van de operationele kant heel goed nadenken,” zegt Timon van den Berg, Country Manager VS bij internationaliserings-dienstverlener Salesupply. Wij hebben een aantal weetjes en trucs voor u verzameld.

Een duidelijk USP

“Wie geen bodemloze put voor zijn investeringen wil creëren, moet goed over zijn strategie en de operationele kant nadenken.”

De e-commerce-markt in de VS staat aan de wereldtop. De jaarlijkse omzet van 595.12bn dollari en een online uitgavenpatroon per persoon per jaar dat met 3,428 dollar ver boven het Europese gemiddelde ligt, liegen er niet om. De VS is dan ook de thuismarkt van een groot aantal zeer succesvolle e-commerce bedrijven en de favoriete cross-border shopbestemming van de wereld. Van den Berg: “Een volwassen markt biedt veel kansen, maar tegelijk zijn de marktstandaarden hoog en heeft de klant hoge verwachtingen. Een verkoper moet voor zichzelf heel duidelijk hebben hoe hij zichzelf denkt te onderscheiden.” Hierbij is een duidelijk USP belangrijk.

Wees bewust van de diversiteit

In vergelijking met Europa heeft verkopen in de VS twee grote voordelen: bij een populatie van ca. 315 miljoen mensen spreken we immers van slechts één officiële taal en één munteenheid. Maar of er cultureel een harmonischer beeld is dan in Europa is nog maar de vraag. De VS is een enorm land met verschillen in klimaat, landschap, structuur, levensstijl en tradities. Daarnaast is de VS een federale staat. Hierdoor deelt de overheid de soevereiniteit met de deelstaatregeringen. Verder zijn er ook nog de lokale regeringen, bestaande uit een soort provincies (counties) en

de gemeentes. Dat leidt tot variaties in het politieke beleid, wat voor de handel bijvoorbeeld een groot effect heeft op het gebied van belastingen (sales tax), zoals we verderop in dit artikel zullen uitleggen. Ook spreekt in sommige gebieden een groot gedeelte van de bevolking voornamelijk Spaans. Dit is dan wel geen officiële taal, maar toch vormen deze inwoners van de VS een aanzienlijke doelgroep. En volgens PayPal en Ipsosii is 35% van de Amerikaanse online shoppers eerder geneigd iets in het buitenland te kopen als de site in hun eigen taal beschikbaar is.

“If you can’t beat them, join them”: verkopen via marktplaatsen

Het kost een deel van de marge, maar verkopen via de grotere marktplaatsen in de VS heeft een hele reeks voordelen. Verkopers kunnen de markt met een relatief laag risico ‘testen’ door via marktplaatsen enkele producten te lanceren. Ook kunnen zij de marktplaats gebruiken om hun merk bij een groot publiek bekender te maken- zelfs aanvullend op andere online verkoopkanalen. Daar komt bij dat 64 procent van de Amerikanen aangeeft liever via bekende, grote aanbieders zoals Amazon iets te kopen dan van een buitenlandse aanbieder. Aldaar voelen de kopers zich veiliger omdat ze prijzen kunnen vergelijken, reviews kunnen lezen en gebruik kunnen maken van de infrastructuur van de marktplaats, zoals bijvoorbeeld de gratis levering met Amazon Prime.

Levering: Liever ‘free’ dan ‘fast’

Ook op het gebied van levering van online bestellingen is de Amerikaanse klant veeleisend. Hierbij is de prijs voor de Amerikaanse klant net iets belangrijker dan de snelheid: terwijl 47% een aankoop niet door laat gaan omdat de leverkosten te hoog blijken en 50% afgaat op sites die gratis levering September 2016 / Nr. 412

35

Streamlines Logistics • Stroomlijnt de logistiek met geïntegreerde oplossingen ontworpen voor industriële verzenders, logistieke dienstverleners en douane-agenten • Levert geïntegreerde oplossingen die uw zakelijke processen stroomlijnen, uw management ondersteunen en een platform bieden voor de toekomst

DOUANE EN ACCIJNZEN De Customs Streamliner® is de one-stop oplossing voor douanetechnische en fiscale optimalisatie van douaneagentschappen en departementen in de Benelux: GC, Fiscale Vertegenwoordiging, douane entrepots, economische regimes, PLDA, NCTS, EMCS, Sagitta en GPA in één high-tech communicatie omgeving.

LOGISTIEKE DIENSTVERLENERS Expediteurs en groupage bedrijven, scheepsagenten en logistieke dienstverleners hebben specifieke behoeften in automatisering. Stream Software is gespecialiseerd in deze zaken en biedt bedrijfsomvattende en flexibele oplossingen.

INDUSTRIELE VERZENDERS Industriële bedrijven hebben core ERP, maar wat met de logistiek? Stream Software brengt een oplossing om de logistieke departementen van de industriële bedrijven volledig te stroomlijnen en te integreren met ERP systemen zoals SAP.

STREAM SOFTWARE POTVLIETLAAN 4 | B-2600 BERCHEM | T +32 3 825 77 74 | F +32 3 830 19 28 | INFO@STREAMSOFTWARE.BE | WWW.STREAMSOFTWARE.BE

NeedNeed assistance complying with the helpco with U.S. U.S. Food Drug Administration?

S F d&D g Ad i i i

FDA compliance?

TABS is here to assist you! Contact us today at fda@tabsinc.com FOOD & BEVERAGES · COSMETICS · DRUGS · MEDICAL DEVICES Services starting at only $225/year.

www.tabsinc.com

GLOBE MAGAZINE

aanbieden, baseert 35% van de Amerikanen hun keuze voor een webshop op de leversnelheid en haakt 38% af als de levering te lang duurt. Bij retourneren is dit ook het geval, en gratis retouroptie zou 38% van de Amerikanen zelfs over kunnen halen om tóch iets over grens te kopen.iii Maak geen blunders met de ‘sales tax’

Ondernemers in Nederland en Europa zijn het gewend om belasting, in de vorm van btw, over hun omzet te betalen. Sales tax in de VS is echter een heel ander verhaal. Er zijn 12.000 rechtsgebieden in de VS die ieder bevoegd zijn om de hoogte en wetgeving van belastingen zelf vast te stellen en te veranderen. Dit leidt tot meer dan 100.000 veranderingen in belastingregels per jaar. Sales Tax wordt, anders dan bij btw, berekend bij de finale verkoop van een product en moet door de verkoper worden aangegeven als er sprake is van Nexus. Nexus betekent in de ruimste zin dat een verkoper een fysieke aanwezigheid in een staat heeft, maar ook lokale salesmensen, distributeurs of betaald personeel, voorraad, beursbezoeken of affiliates kunnen al genoeg zijn. Zoek dit grondig uit, nalatigheid kan u hoge boetes opleveren.

Benader net als Vestiaire Collective de markt stapsgewijs

Onlangs vertelde Franck Boniface, VP Legal and Payments van het Franse ‘re-commerce’ luxe label Vestiaire Collective in een interview met het Cross-Border Magazine, dat het bedrijf het Verenigde Koninkrijk gebruikte om te toetsen of ze al klaar waren voor een stap ‘overseas’: “We hadden vanaf het begin al Amerikaanse klanten en wisten dat ons concept potentie had in deze markt. Maar we zagen ook andere Franse bedrijven de mist in gaan en wilden niet dezelfde fouten maken,” vertelde hij. In de eveneens zeer uitdagende Britse markt werd het bedrijf dus klaargestoomd om verder uit te breiden, ook naar de VS. Eind 2015 kwam er opnieuw een grote financieringsronde, die concrete stappen mogelijk maakte: “We hebben de VS benaderd met een soort tweestappenplan. Eerst hebben we zonder al te veel investeringen geprobeerd om de markt goed te begrijpen, met een kleine groep mensen. Wel lokaal zijn dus, maar zonder een groot risico. Dit hebben we twee jaar lang gedaan. Nu hebben we wél een countrymanager en gaan we ook qua marketing pushen.”

Op deze manier heeft het bedrijf eerst kennis vergaard en de markt onderzocht, om daarna beter te kunnen beoordelen hoe en wanneer te investeren in een verdieping van de lokalisering in de VS.

“De VS kent meer dan 100.000 veranderingen in belastingregels per jaar.”

Nuttige links Gelukkig is er al heel wat onderzocht en op papier gezet, waardoor u niet het wiel opnieuw hoeft uit te vinden.

Hier enkele nuttige documenten:

• Ecommerce Foundation B2C

E-Commerce Report of the United States 2016: bit.ly/2bbguEZ • Paypal Cross-Border Consumer Research 2015 by IPSOS: bit.ly/2baTse0 • Avalara: The trials and tribulations of selling in the United States (uitleg over sales tax) bit.ly/2aInerf • Verkopen op Amazon US (Whitepaper van Salesupply) www.salesupply.nl/amazon

Hans Siebum is country manager Benelux voor Salesupply. Sinds acht jaar is hij actief in de e-commerce wereld.

Dagelijks neemt hij een kijkje in de keukens van de mooiste webwinkels van de Benelux. Samen met deze ondernemingen bepaalt hij doelen en bekijkt hij wat over de grens haalbaar is.

i Ecommerce Foundation, 2015 ii Paypal Cross-Border Consumer Research 2015 by IPSOS: https:// www.ipsos-mori.com/Assets/Docs/ Publications/ipsos-paypal-crossborder-consumer-research-2015. pdf iii Paypal Cross-Border Consumer Research 2015 by IPSOS September 2016 / Nr. 412

37

GLOBE MAGAZINE

HANS MULDER

Achter de politieke crisis in Brazilië gaat nog altijd het veelbelovende land schuil.

Na de crisis

Scenario’s voor Brazilië Weinig landen ter wereld laten zich zo slecht vergelijken met andere als Brazilië. Ter illustratie: we hebben de neiging om het ‘goed of slecht’ gaan van een land af te lezen aan graadmeters als BNPgroei, concurrentiekracht, handelsbalans, valutastabiliteit van de munt, enzovoort. Voor Brazilië zijn veel van deze invalshoeken echter minder relevant.

Ten eerste kende het land tussen 2002 en 2014 een ontwikkeling die meer te danken was aan de verbetering van inkomensverdeling dan aan de groei van het nationale bruto product op zichzelf.

Ten tweede is het voor de Braziliaanse industrie geen prioriteit om te concurreren op de wereldmarkt. De thuismarkt is immers groot is en de nationale industrie is van nature en door overheidsmaatregelen redelijk afgeschermd.

Ten derde is minder dan 14% van het Braziliaanse BNP gerelateerd aan internationale betrekkingen, waarbij 38

September 2016 / Nr. 412

dat laatste zich nog voornamelijk beperkt tot de export van ‘commodities’.

Daardoor is de invloed van valutaschommelingen van relatief kleine invloed op de interne economie.

In Brazilië zelf is alles aanwezig: tweehonderd miljoen consumenten, vruchtbare landbouwgronden, een ontwikkelde eigen industrie, een rijke hoevelheid grondstoffen en energiebronnen van aardolie tot waterkracht en daartussen.

Desallniettemin volgt het land officiëel een politiek van open grenzen.

De gemiddelde invoerrechten bedragen veertien procent. Om de eigen markt te beschermen, waarvan de industrie immers slecht internationaal kan concurreren, grijpt men echter op vele creative manieren terug op de zogenaamde ‘non-tariff barriers’.

Wat ging er mis?

Politieke onlusten zijn vaak het gevolg van economische malaise, maar ook daarin lijkt Brazilië alle logica om te draaien. Tot en met het jaar 2014 leek er economisch namelijk geen

vuiltje aan de lucht. Maar de regerende arbeiderspartij (PT) was wel al door een een corruptie-schandaal in kwaad daglicht komen te staan. Dat was het schandaal van de “Mensalão”, oftewel “Maandelijkse toelage”, waarmee congresleden werden omgekocht om positief te stemmen op regeringsvoorstellen. Ook dat behoeft enige toelichting: sinds de grondwet van 1988 heeft Brazilië een vrij moeilijk besturingsmodel. Veel autonomie ging daarbij namelijk van de federale overheid naar de deelstaten, die daarnaast ook nog eens zijn vertegenwoordigd in de Senaat en het Congres. De macht die een president in de praktijk kan uitoefenen hangt daardoor sterk af van hun medewerking. Waarbij het ‘kopen’ van die medewerking natuurlijk niet goed te praten valt. Alhoewel er nooit bewijs is geleverd voor haar persoonlijke betrokkenheid, was het gevolg van de negatieve publiciteit rond dat schandaal wel dat President Dilma Rousseff, opvolgster van de populaire Luis Inácio “Lula” da Silva, maar met

GLOBE MAGAZINE

de hakken over de sloot werd herkozen voor haar tweede ambtstermijn.

Die moest ze bovendien beginnen temidden van sterke oppositie. Ze ondervond van meet af aan tegenwerking, en zelfs een uitgesproken boycot, van gouverneurs, senatoren en congresleden.

Ondertussen bracht een ander onderzoek, “Operação Lava-Jato”, oftewel “Operatie Wasstraat”, een nieuw aantal grote schandalen naar boven, waaronder ook corruptie-affaires binnen de staatsoliemaatschappij Petrobrás.

bleek kort daarop dat deze grotendeels was samengesteld uit politici die zelf een alles behalve schoon verleden hadden. Drie ministers moesten al meteen weer aftreden wegens de bewijsstukken die tegen hen naar boven kwamen.

Mede door dit alles en vanwege het feit dat het land niet of nauwelijk bestuurd werd gedurende deze lange periode van politieke onzekerheid, maakten positieve ontwikkelingen langzaam maar zeker plaats voor stagnatie en recessie.

De bevolking was het beu, en de oppositie zag de kans om president Dilma – vooralsnog tijdelijk - uit haar ambt te zetten, en een interimregering te vormen onder de vice-president Michel Temer. Ironisch genoeg

Tussen het optimisme van nog maar een paar jaar geleden en het pessimisme van heden kunnen we aantal simpele feiten op een rijtje zetten: De ontwikkeling van Brazilië tussen 2002 en 2014 leerde ons dat

Wat is de status quo?

de markt ruimte heeft om harder te groeien dan haar eigen macro-economische cijfers weerspiegelen. Economische groei en sociale ontwikkeling zijn nu eenmaal geen synoniemen.

De huidige economische crisis was het gevolg van een politieke crisis en niet omgekeerd. Dat maakt herstel ook weer snel mogelijk zodra de politieke stabiliteit terug komt.

De bevolking oefent, mede ook dankzij de alternatieve kanalen van sociale media, in groeiende mate druk uit op overheden en eist verdere corruptiebestrijding.

Efficiëntere corruptiebestrijding wordt verder versterkt door nieuwe instrumenten waarop we later in dit artikel zullen ingaan.

Een kabelbaan vertrekt vanaf de Pão de Açúcar (Suikerbroodberg) in Rio de Janeiro.

September 2016 / Nr. 412

39

GLOBE MAGAZINE

Waar gaat het naartoe?

De interimregering van Michel Temer is inmiddels bijna even onpopulair als die van Dilma Rousseff. Of zijn regering stand houdt tot de volgende verkiezingen eind 2017 is maar de vraag. We zien onder een gedeelte van de bevolking een polarisatie tussen beide kampen, maar onder een groeiend gedeelte ook een algehele verwerping van beiden. Het enige waarover iedereen het eens is is dat de corruptie verder bestreden moet worden.

Welke kant Brazilië politiek gezien opgaat, valt moeilijk te voorspellen, maar wel kunnen we alvast een onderscheid maken tussen de prioriteiten aan beide kanten en hun directe gevolgen voor Nederlandse ondernemers.

Kamp A: Liberaal-conservatief:

Kamp B: Sociaal-developmentalistisch:

• Rem op sociale programma’s ; • Rem op uitgaven voor cultuur, onderwijs, en openbare gezondheidszorg; • Stringenter monetair beleid; • Privatiseringen; • Stimulans voor export en non-tariff barriers tegen import; • Corruptiebestrijding (door publieke druk).

• Voortzetting van sociale programma’s en inkomensnivellerende maatregelen; • Toegang tot gratis onderwijs, cultuur en gezondheidszorg voor méér mensen; • Nadruk op ontwikkeling boven groei; • Bescherming van staatsbedrijven; • Binnenlandse marktontwikkeling en nontariff barriers tegen import; • Corruptiebestrijding (door publieke druk).

Uitwerking en gevolgen voor Nederlandse ondernemers:

Uitwerking en gevolgen voor Nederlandse ondernemers:

• Minder geld voor BNDESontwikkelingsbank: kleinere noodzaak tot lokale productie; • Solide investeringskansen in financiële markten; • Kansen door privatisering van bedrijven en internationale aanbestedingen kunnen de noodzaak van een eigen vestiging verkleinen.

• Voortzetting van BNDES-programma’s: lokale productie houdt voordelen; • Groeiende markt voor alles wat aan consumptie is gerelateerd; • Leverantie aan staatsbedrijven en nationale aanbestedingen behouden de voordelen van een eigen vestiging.

Wat weten we zeker?

De achtste stad van Brazilië, Curitiba, telt 1,8 miljoen inwoners.

40

September 2016 / Nr. 412

Ten eerste zal de Braziliaane markt mooie kansen blijven bieden, al kunnen ze uit verschillende hoeken komen. Bij het ene beleid kunnen we ons daarbij privatiseringen, liberalisaties van de markt en alles dat export stimuleert voorstellen, bij het andere beleid ligt de nadruk op alles dat consumptiegerelateerd is, van basisbehoeften tot diensten, luxere artikelen, en producten voor sectoren als onderwijs en gezondheidszorg.

Ten tweede weten we dat de Braziliaanse markt voorlopig sowieso afgeschermd zal blijven door een aantal ‘non-tariff barriers’. Denk daarbij aan specifieke licenties en vergunningen, ‘getreiter’ aan de grens, en bureaucratische hindernissen in het algemeen.

Nederlandse ondernemers doen er dan ook goed aan in hun voorstudies de voorkeur te geven aan neutrale partijen met ruime lokale ervaring ter plekke boven Nederlandse adviseurs die kopiëen in huis hebben van de Braziliaanse wetgeving. Er bestaat

namelijk vaak een groot verschil tussen wat op papier is toegestaan maar wat in de praktijk wel of niet haalbaar blijkt.

Ook niet te onderschatten is de invloed van financieringsmogelijkheden door de Braziliaanse ontwikkelingsbank, de BNDES, die is voorbehouden en/of afhangt van de mate waarin producten van nationale bodem zijn.

Om dat belang duidelijk te maken: de portfolio van de Braziliaanse BNDES is groter dan die van de Wereldbank.

Ten derde weten we dat corruptie verder zal worden aangepakt. Dat gebeurt op een manier en via instrumenten die ook voor Nederlandse ondernemers van belang zijn, en die we hieronder zullen samenvatten.

Anti-corruptie maatregelen en compliance

De vele Braziliaanse corruptieschandelen die de afgelopen tijd in het nieuws kwamen mogen de indruk wekken dat de corruptie in Brazilië alleen maar toeneemt, maar het

GLOBE MAGAZINE

tegendeel is waar. Ze worden juist nu ontdekt en aangepakt, dankzij een aantal zaken zoals daar zijn: • SPED: Brazilië beschikt sinds een jaar of tien over een uiterst modern electronisch belastingssysteem, waarbij BTWbonnen niet langer door bedrijven zelf worden afgegeven, maar online worden ingevuld door een systeem van de belastingdiensten zelf. Dit systeem koppelt bedrijven aan hun leveranciers en afnemers en sluit ook aan op het douane-inklaringssysteem bij import of export. De ‘grijze economie’ werd daardoor met succes de kop in gedrukt, en het houden van een parrellelboekhouding onmogelijk gemaakt.

• Bronbelastingen: Veel van de Federale- Deelstaat- en Gemeentelijke belastingen moeten door afnemers namens hun leveranciers worden ingehouden en afgedragen.

Bij ingebreke blijven worden beide partijen verantwoordelijk gesteld.

• Internationale akkoorden: Doordat ‘buitenom betalingen’ binnen Brazilië zelf zo goed als onmogelijk zijn geworden, groeiden circuits voor de overdracht van steekpenningen in andere landen. Brazilië wist echter met vele landen bilaterale akkoorden te realizeren ter uitwisseling van persoonsgegevens, waardoor vele niet aan de belastingdienst opgegeven bankrekeningen aan het daglicht kwamen. Het succes van de “Operação Lava Jato” is daar in grote mate aan te danken.

• Omgekeerde bewijslast: In Brazilië dienen bedrijven met regelmaat “Certidões Negativas” te overleggen, door overheidsinstellingen afgegeven verklaringen dat er geen schulden of achterstallige betalingen zijn. Daartoe dient men alle bewijsstukken aan te laten leveren door geregistreerde boekhoudkanto-

ren, die bovendien zelf ook medeverantwoordlijkheid dragen, op straffe van hun licentie.

• Nieuwe anti-corruptiewet: De specifieke anti-corruptiewet 12.846/2013 voorziet in de verplichting van een aantal pro-actieve maatregelen, zoals een kanaal voor ‘klokkenluiders’ en andere interne systemen die aanwezig moeten zijn.

Zowel Nederlandse bedrijven met lokale investeringen als exporteurs die zaken doen met Braziliaanse afnemers dienen zich hierin te verdiepen.

• Gecontroleerde valuta-wissels: De Braziliaanse munt (‘Real’) is niet vrij converteerbaar. Voor alle valuta-wissels dienen ‘wisselcontracten’ bij de Centrale Bank te worden aangevraagd, waarbij alle bewijsstukken moeten worden overlegd.

Privé-banken worden streng gecontroleerd op de navolging van deze verplichting door hun rekeninghouders en zijn daardoor in feite controlerende diensten geworden.

• Identificatieplicht van aandeelhouders: Van elke onderneming dienen de ‘Ultimate Beneficiary Shareholders’ duidelijk te zijn geïdentificeerd.

• Wettelijk verplichte procuratiehouders: Elke buitenlandse aandeelhouder dient een in Brazilië woonachtige ‘Legal Representative’ aan te stellen namens diens statutaire verantwoordelijkheden.

• Nominale aansprakelijkheid van bestuurders: Procuratiehouders, bestuurders en met name aandeelhouders kunnen nominaal, oftwel hoofdelijk en persoonlijk, verantwoordelijk worden gesteld voor alles waarin het bedrijf in gebreke blijft. Bedrijven kunnen bovendien onder sommige omstan-

“De corruptie in Brazilië neemt niet toe maar juist af.”

digheden als ‘economische groep’ in aansprakelijkheden samengevoegd worden als er sprake is van gemeenschappelijke aandeelhouders.

‘Grey list’ voor Nederlandse holdings

Begin dit jaar bestempelde de Braziliaanse belastingdienst Nederland als gunstig belastingregime voor holdingstructuren, waardoor Nederlandse ondernemers last kunnen krijgen van extra strenge transferprice-regels, ‘withholding tax’ op de overwijzing van dividenden en dergelijke zaken.

Waar mogelijk verdient het daarom aanbeveling om Braziliaanse investeringen onder te brengen bij dochterbedrijven die ‘considerable economic activity’ kunnen aantonen op hun eigen KvK-inschrijvingnummer.

Dutcham seminar De onderwerpen in dit artikel en meer komen ook aan bod op het 14e Technische Brazilië Seminar van Dutcham, de Nederlands-Braziliaanse Kamer van Koophandel, dat gehouden zal worden op 16 september in Amstelveen. www.bradutch.com/events/

Hans Mulder woont sinds 1987 in Brazilië, waar hij werkt als MD van de NederlandsBraziliaanse Kamer van Koophandel, procuratiehouder is voor Nederlandse investeerders, en HR management services verleent als partner van het bedrijf Staffing Ltda.

Vraag de Kompas-gids over ondernemen in Brazilië aan op: www.dutcham.com.br/index.php/kompas-guide/

September 2016 / Nr. 412

41

GLOBE MAGAZINE

YURI FLORENTINUS

Het lijkt voor de hand liggend in het kader van internationale handel maar toch even de vraag: kent u uw klant, leverancier en product eigenlijk wel?

Stel de juiste vragen

Handelscontrole en dropshipments Vaak zijn diverse landen en subleveranciers betrokken bij de levering van producten. Of het gaat om zorgwekkende landen, subleveranciers en producten moet ruim voorafgaand aan de levering zijn onderzocht.

Deze verplichting vloeit voor uit de regelgeving rond handelscontrole en compliance.

Dit artikel gaat over enkele ins en outs van trade & compliance bij zogenaamde dropshipments. Oftewel leveringen aan de klant rechtstreeks vanuit de subleverancier of producent. Bij zulke leveringen moet u zichzelf de nodige vragen stellen.

Worden de producten gefabriceerd volgens de geldende regelgeving en normen en waarden, waarbij bijvoorbeeld zaken zoals kinderarbeid en dubieuze financiering vermeden moeten worden?

Wat wordt er geproduceerd en met welke bestanddelen? Zou het geproduceerde product aangemerkt kunnen worden als een gevoelig product? Hierbij valt te denken aan een product dat zowel een civiele als militaire toepassing kan hebben. Of een product dat ingezet kan worden voor het schenden van mensenrechten of zelfs een “act of terrorism”.

Deze handelscontrole is beheersbaar bij ‘eigen productie’

maar beslist een stuk lastiger bij dropshipment scenario’s.

De volledige keten moet in beeld en onder controle zijn.

Zo kunnen er restricties gelden op leveringen tussen de diverse betrokken landen en zelfs de betrokken (rechts-) personen. Hierbij valt te denken aan sanctieen embargoregelgeving. In een korte casus vindt u een overzicht van mogelijke aandachtspunten.

Casus

Uw mogelijke klant in Singapore wil specifieke buizen bestellen voor een project. U wilt deze buizen leveren via uw mogelijke leverancier in Japan. Enkele aandachtspunten:

“De volledige keten moet in beeld en onder controle zijn.”

42

September 2016 / Nr. 412

• Kent u uw klant?

Screen uw klant voordat u hiermee zaken doet. Onderzoek wat uw klant wil doen met de buizen, of dit wel past in zijn productportfolio en wat eventuele eindgebruikers hiermee willen doen.

Besef dat dergelijke eindgebruikers (uw) indirecte klanten zijn. Het is mogelijk dat eindgebruikers gevestigd zijn in landen waartegen embargo’s zijn overeengekomen. U verkoopt en levert dan indirect aan deze landen. Is de geldstroom in orde? (vermijd witwassen van gelden).

GLOBE MAGAZINE

• Kent u uw leverancier?

Screen uw leverancier voordat u hiermee zaken doet. Borg o.a. dat een integere compliance gedragscultuur wordt nageleefd.

• Kent u uw product?

Los van de gebruikelijke indeling van producten (op basis van het Geharmoniseerd Systeem) moet u ervoor zorgen dat alle technische kenmerken van de buizen worden vergeleken met de lijsten van gevoelige goederen die gelden in betrokken landen. Conclusie kan zijn dat het product onder restricties valt.

• Wie is exporteur?

Het is mogelijk dat u zelf exporteur bent in Japan zoals bijvoorbeeld in een EXW Japan-scenario. Onderzoek of specifieke machtigingen noodzakelijk zijn om te kunnen optreden als exporteur. Dit betekent dat u de Japanse regelgeving goed in beeld moet hebben. Besef dat u dan ook verantwoordelijk kunt zijn voor het verkrijgen van noodzakelijke uitvoervergunningen. De definitie van exporteur kan zelfs per regelgeving verschillen (denk bijvoorbeeld aan douaneregelgeving versus exportcontroleregelgeving) • Wie is importeur?

Indien u zelf DDP Singapore moet leveren, krijgt u onherroepelijk te maken met de invoerreglementen van Singapore. Dit verdient de nodige aandacht zodat ook daadwerkelijk als importeur kan worden gehandeld en eventuele invoervergunningen tijdig verkregen zijn.

• Is er enig raakvlak met de Verenigde Staten?

Als blijkt dat de buizen van oorsprong VS zijn, is tevens de VS-regelgeving van toepassing. Dit is zelfs mogelijk indien er slechts VS bestanddelen in de buizen zijn verwerkt. Houd er dus rekening mee dat de VSregelgeving een extraterritoriale reikwijdte kent. U kunt hierdoor in aanraking komen met vergunningsbepalingen of verboden van de VS die zelfs betrekking kunnen hebben op eigen personeel op grond van hun nationaliteit.

Ook als het grondgebied van de VS niet wordt aangedaan.

Eenvoudig gesteld zou je kunnen zeggen dat zodra een transactie een VS-tintje heeft (denk ook aan betalingen in US Dollars of betrokkenheid van VS-personen), het raakvlak met de VS-regelgeving wordt vergroot.

Dit betreft uiteraard een beknopt overzicht van mogelijke aandachtspunten. De kern is echter dat bij dropshipments meerdere landen zijn betrokken en dus per definitie ook meer regelgeving en aandachtspunten.

Marina Bay in Singapore.

zin van het woord verdienen hier alle aandacht.

Goede screeningprocedures, trainingen en heldere afspraken met betrokken partijen, bij voorkeur in de vorm van overeengekomen clausules, zijn hier een uitstekend hulpmiddel. Zet bij twijfel altijd een ‘rode vlag’ in om uw business, personeel en uzelf te beschermen en laat u eventueel verder adviseren. In beginsel bent u als verkopende partij in de keten volledig verantwoordelijk voor de handelscontrole en compliance maar ook uw subleverancier heeft hier uiteraard verantwoordelijkheden.

Dropshipments zijn vaak vanuit een logistiek of business concept gewenst. Het is dan wel zaak de tradecompliancefunctionaris hier in een zo vroeg mogelijk stadium bij te betrekken. U wordt dan niet onverhoopt verrast door vertragingen in het proces of zelfs onmogelijkheden.

Yuri Florentinus is country manager exportcontrole en douanezaken bij Siemens en als gastdocent verbonden aan EVO-Fenedex.

Ook regelgeving ten aanzien van andere bijzondere goederen zoals gevaarlijke goederen of medische producten, of ten aanzien van marktbescherming, strenge milieueisen, gebruikelijke douanezaken, oorsprongsbepalingen en ketenbeveiliging in de breedste September 2016 / Nr. 412

43

GLOBE MAGAZINE

Q&A

Export matters Preferentieel oorsprong bij reparatiegoederen Op het moment ben ik een en ander uit aan het zoeken over de preferentiële oorsprong van reparatiegoederen. Aan de hand van het gedeelte “8.00.00 Preferentiële oorsprong en herkomst” uit het Handboek Douane (het wetboek nog) en de diverse cursussen (Leveranciersverklaringen & Certificaten van Oorsprong, EUR.1 en factuurverklaringen), welke ik gevolgd heb, probeer ik er achter te komen wat te doen. Helaas kom ik er niet uit en ben ik erg benieuwd naar uw mening.

Naar mijn idee mogen wij nu niet zomaar de preferentiële oorsprong claimen na reparatie, alleen omdat het artikel oorspronkelijk uit Nederland (EU) komt. Dit zie ik ook terug in het Handboek Douane. Wij vragen ons af hoe we te werk moeten gaan bij deze reparaties.

Mogen we toch preferentie toepassen als goederen wederom naar Korea gaan of moeten wij aan de hand van de reparatie opnieuw een berekening maken?

Je kunt dit probleem als volgt oplossen: Voer het te repareren onderdeel in uit Rep. Korea ( = ZuidKorea) met een factuurverklaring waarop de Koreaanse klant vermeldt dat de goederen van preferentiële EUoorsprong zijn.

Overleg vooraf wel even met de klant, want jullie eindproducten van preferentiële oorsprong kunnen natuurlijk ook delen en onderdelen bevatten die niet van preferentiële EU-oorsprong zijn!

Ons proces loopt als volgt: 1. Wij produceren eindproducten en onderdelen voor deze producten.

2. De goederen worden verkocht naar bijv. Zuid-Korea (met FTA wanneer dit toegepast mag worden).

3. Een onderdeel gaat vervolgens stuk en wordt teruggestuurd naar Nederland voor reparatie.

4. Na reparatie gaat het onderdeel retour naar Zuid-Korea.

Op goederen die van preferentiële EU-oorsprong zijn, krijg je geen preferentie bij invoer in de EU. Mijn advies is dus om de te repareren onderdelen in Nederland tijdelijk in te voeren onder de regeling ‘actieve veredeling’. Het Douanerecht wordt dan geschorst op voorwaarde van wederuitvoer binnen een vooraf vastgestelde periode.

Na reparatie weet ik helaas niet precies wat er gebeurd is met het artikel en wat eventuele toevoegingen zijn. Daar dit artikelen zijn die in onze fabriek gemaakt worden, durf ik wel te claimen dat eventueel nieuw toegevoegde onderdelen ook van Nederlandse oorsprong zijn.

Als de reparatie in Nederland plaatsvindt en het product voldoet weer of nog steeds aan de eis ter verkrijging van de preferentiële EU-oorsprongsstatus dan kan bij de wederuitvoer naar Zuid Korea o.i. gewoon weer een factuurverklaring worden gebruikt. Je moet dus wel kijken welke onderdelen en arbeid je in Nederland aan het onderdeel toevoegt en of er dan nog aan de eis wordt voldaan.

44

September 2016 / Nr. 412

GLOBE MAGAZINE

Q&A Het bovenstaande geldt alleen voor goederen die van de EU naar Korea zijn gegaan en terug komen zonder dat ze eerst ook nog in een ander land zijn gebruikt of ingevoerd. l

Weegplicht zeecontainer bij deelzendingen

Maak kennis met:

Alice Boonstoppel Accountmanager bij het Kennisen Adviescentrum van Fenedex

Ik ben het aanspreekpunt voor onze leden in West-Nederland en de contactpersoon van onze Turkije Desk.

Wij willen weten hoe het zit met de nieuwe weegplicht van zeecontainers van het SOLAS-verdrag bij deelzendingen ofwel LCL/ groupage-zendingen. Wij krijgen verschillende informatie van expediteuren. Er staat er een FCA-zending bij onze fabriek klaar voor vertrek en de expediteur vraagt ons om op een formulier aan te geven hoe wij aan het gewicht (Verified Gross Mass) zijn gekomen. Wij zijn tevens AEO-gecertificeerd.

Samen met mijn collega’s van het Kennis- en Adviescentrum beantwoord ik jaarlijks meer dan duizend vragen van aangesloten leden. Soms gaat het om problemen van praktische aard, bijvoorbeeld het juiste gebruik van Incoterms. Maar ook strategische vraagstukken over bijvoorbeeld marktentree komen regelmatig langs. Ook voor actuele onderwerpen als het nieuwe douanewetboek of de ontwikkelingen in Iran kunt u bij ons terecht.

Bij LCL/ deelzendingen komt de expediteur als shipper op de Master Bill of Lading te staan, hij draagt ook de verantwoordelijkheid om de juiste informatie m.b.t. Verified Gross Mass (VGM) door te geven aan de rederij.

Uiteraard heeft hij die informatie nodig van zijn opdrachtgevers (jullie dus). Dit gewicht bestaat uit de goederen en het verpakking- en stuwmateriaal van jullie zending. Het tara-gewicht van de container en van de overige zendingen hebben jullie geen zicht op.

In Nederland is het besluit genomen dat wanneer een bedrijf voor de rekenmethode kiest, het niet de verplichting heeft om ISO- of AEO-gecertificeerd te zijn. Het feit dat jullie AEO-gecertificeerd zijn, versterkt wel dat jullie rekenmethode en bedrijfsprocessen in orde zijn. Wanneer de expediteur wordt gecontroleerd en blijkt dat het VGM niet overeenkomt, dan is hij voor SOLAS in eerste instantie de verantwoordelijke. Indien de uiteindelijke fout bij de opdrachtgever ligt, dan heeft de expediteur het recht om bij de opdrachtgever aan te kloppen. In deze situatie wordt er dan gekeken naar het contract tussen expediteur en opdrachtgever. Ons advies is om goed naar de voorwaarden te kijken van deze contracten en eventuele verklaringen die worden afgegeven.

Neem gerust contact met me op om uw vraag voor te leggen!

Contactinformatie Kennis- en adviescentrum Fenedex 070-3305680 keac@fenedex.nl

September 2016 / Nr. 412

45

GLOBE MAGAZINE

Agenda

di 27 Documenten bij export Cursus · Zwolle

September

Oktober

vr 16

wo 28

di 4

Scenarios for Brazil

De fiscale en juridische aspecten van het zakendoen in de VS

Export Binnendienst

Seminar Dutcham, Fenedex · Amstelveen

Training · Bunnik

Cursus · Utrecht

Export Control & Sanctiebeleid Training · Eindhoven

ma 19 Algemene Voorwaarden Workshop · Zoetermeer

di 20

do 29

Douane en Logistieke zaken in Turkije

Export Binnendienst Cursus · Eindhoven

Praktijktraining · Apeldoorn

do 22

do 29

Letter of Credit

Export Binnendienst

Masterclass · Rosmalen

Cursus · Eindhoven

Certificaten van Oorsprong, EUR.1 en factuurverklaringen

Evenement · DHNK · Utrecht

Duitslanddag 2016

Training · Eindhoven

Leer waar u welke documenten voor gebruikt en hoe u ze invult.

46

September 2016 / Nr. 412

De Duitslanddag is een informatiebijeenkomst waar Nederlandse ondernemers advies kunnen inwinnen voor hun activiteiten op de Duitse markt.

Ook EVO-Fenedex is deze dag aanwezig.

Laat u informeren en inspireren over het optimaliseren van compliance processen. Onze experts geven u tools om zelf aan de slag te gaan met het (verder)opzetten van (interne) procedures m.b.t. exportcontrole en sanctiebeleid.

GLOBE MAGAZINE

wo 5

wo 12

ma 24

Export van A t/m Z

Incoterms 2010

Documenten bij export

Cursus · Arnhem

Training · Eindhoven

Cursus · Utrecht

Ondernemen en werken in het buitenland Masterclass · Zoetermeer

do 6 Logistiek Congres Iran Congres · Maarssen

Letter of Credit bij export Workshop · Zoetermeer

Het effectief selecteren en managen van je zakenpartner in het buitenland

Leer de kosten en risico’s van werken of zakelijk reizen in het buitenland op deskundige en verantwoorde wijze te managen. Tijdens de masterclass komen de vijf thema’s aan bod die bij iedere grensoverschrijding van belang zijn: migratie, sociale verzekeringen, arbeidsrecht- en voorwaarden, fiscaal en pensioen.

Cursus · Utrecht

Veel exporteurs zetten de stap naar het buitenland door te werken met een agent of importeur. Maar hoe kiest u deze uit? Waar moet u op letten in de contracten, hoe stuurt u uw agent of importeur aan? Hoe komt u weer van uw zakenpartner af als de resultaten achterblijven? U krijgt de antwoorden in onze cursus.

vrij 7 Documenten bij export Cursus · Eindhoven

do 13 Logistiek en Transport Cursus · Rotterdam

Douanecongres 2016 Evenement · SDU, Customs Knowledge

Het thema van deze 11e editie is ‘beweging’, waarbij DWU weer hoog op de agenda staat. EVO-Fenedex is partner van het Douanecongres.

di 11

vrij 14

Indeling douanetarief

Export Sales for Young Professionals

Workshop · Utrecht

Cursus · Apeldoorn

Meer info over de trainingen of inschrijven: www.exporttrainingen.nl Vragen: per e-mail oet@fenedex.nl of telefonisch 070-330 56 60

September 2016 / Nr. 412

47

GLOBE MAGAZINE

Verenigings nieuws Nominatieronde Exportmanager Award van start Volgt u Robbert Birkhoff op als beste Exportmanager van Nederland? Nomineer u nu voor de Nationale Exportmanager Award 2016. Laat zien hoe de export zich onder uw verantwoordelijkheid heeft ontwikkeld en nog succesvoller is geworden.

Geef uw bedrijf (en uzelf) een extra kans om zich te profileren en stuur uw nominatie vandaag nog toe via het online nominatieformulier.

De Exportmanager Award wordt dit jaar voor de 10e keer uitgereikt tijdens het Nationaal Export Event op 2 november in Nieuwegein. Met de verkiezing van de exportmanager van het jaar, vraagt Fenedex aandacht voor de individuele kwaliteiten van de exportmanager die garant moeten staan voor duurzame successen op buitenlandse markten.

Meer informatie over de procedure en de voorwaarden vindt u op www.exportmanagervanhetjaar.nl.

Download Checklist Letters of Credit De Letter of Credit (L/C) is een populair instrument om zowel koper als verkoper zoveel mogelijk zekerheid te bieden over het geleverde en de betaling ervan. Maar tegelijkertijd is het een procedure die nogal wat vraagt van de gebruikers, want een L/C moet echt nauwkeurig nageleefd worden. Fouten liggen op de loer en hebben vaak vervelende consequenties.

Om niets aan het toeval over te laten, heeft Fenedex met haar kennispartners de checklist Letter of Credit uitgebracht. De versie 2016 is volledig herzien en gratis beschikbaar als download, zowel in het Nederlands als Engels.

Kijk snel op: www.exportpublicaties.nl/checklists.html.

48

September 2016 / Nr. 412

Member Benefits Fenedex Member Benefits zijn diensten en producten die uw export versterken. Omdat Fenedex een grote groep exporteurs vertegenwoordigt, hebben wij bij diverse aanbieders scherpe prijzen en voorwaarden onderhandeld voor onze leden. De kortingen kunnen oplopen van 10% tot 75% ten opzichte van de reguliere prijzen. Sommige diensten zijn zelfs gratis voor onze leden. Exclusief Fenedex-leden kunnen gebruik maken van de acties binnen Fenedex Member Benefits.

Het Fenedex Membership Benefits-programma wordt mede mogelijk gemaakt door: Btw-advisering 20% korting op diverse diensten van BTW-PLAZA.

Douaneopleidingen en AEO-advisering 15% korting op douanevakopleidingen en op het uurtarief voor AEO-advisering.

Exportadvies en -ondersteuning 20% korting op internationalisatie scan, business partner search en potentiĂŤle klanten scan.

Expresszendingen 20% tot 75% korting op de Expressvervoer.

Innovatie en subsidies Gratis subsidieadvies inzake internationaal ondernemen.

Kredietmanagement Tot 70% korting op kredietinformatierapporten.

L/C-advies Kostelozeadvisering en scan van uw L/C.

Legalisatie- & Visumdienstverlening Twee gratis opdrachten voor legalisatie van exportdocumenten en aanvraag van visa.

Persondersteuning 10% korting op het gebruik van internationale perslijsten.

Reizen & overnachtingen Kosteloos exclusieve toegang tot de Fenedex Travel Portal.

Taaltrainingen 10% tot 15% korting op individuele of groepstaaltrainingen.

Vertalingen 15 tot 20% korting op vertalingen.

Werving & selectie 20% Verlaging van de wervingskosten voor het invullen van een exportmanager vacature.

Kijk voor het complete aanbod op www.fenedex.nl/ memberbenefits

GLOBE MAGAZINE

Expats

ELMAR OTTEN

Expats

Standplaats Brasilia Hoe is het om als Nederlandse expat in het buitenland te wonen? Globe Magazine vroeg het economisch medewerker Jan Bruin.

Wat doe je in Brazilië voor werk?

“Als senior economisch medewerker bij de Nederlandse Ambassade te Brasilia ondersteun ik met mijn collega’s de circa tweehonderd Nederlandse bedrijven die in Brazilië gevestigd zijn en een veelvoud bedrijven dat de wens heeft dit te worden.”

Wat vond je het meeste wennen?

“De ongelijkheid is iets waaraan ik in Brazilië enorm heb moeten wennen. Als Nederlander is het moeilijk voor te stellen dat de ober die jou in het restaurant bedient een salaris verdient wat tien keer lager is dan dat van jezelf. Met de werkethiek in Brasilia is voor mijn gevoel niet zoveel mis. Het is wel zo dat in Brazilië alles lijkt te draaien om de overheid. Dit maakt zaken doen stroperig en onvoorspelbaar, belangen liggen vaak anders dan je denkt.“ Wat voor stad is Brasilia?

“Brasilia is een geplande stad, gebouwd in de jaren ‘50 en wordt ook wel een ‘machine om te wonen en te werken’ genoemd. Dit maakt de stad bijzonder efficiënt, maar ook erg voorspelbaar. Om van A naar B te komen ben je maar zelden langer dan een kwartier onderweg.

Het is absoluut een echt bestuurscentrum.

Wanneer je de stad van bovenaf bekijkt heeft deze de vorm van een vliegtuig, de senaat, het presidentiele paleis en de tweede kamer bevinden zich in de cockpit, de ministeries staan in de cabine, de woonwijken staan op de vleugels en hier wonen dus alle ambtenaren.”

Wat krijg je mee van de Olympische Spelen?

“Een groot deel van ons netwerk is op dit moment aan het werk in Rio bij de pop-up ambassade in het Holland Huis of als ondersteuning van bezoeken van bijvoorbeeld de ministerpresident. Ik ben met een paar collega’s achtervang voor het reguliere werk dat er op ons afkomt als ambassadenetwerk. Gelukkig zijn er ook een paar voetbalwedstrijden in Brasilia in deze periode, dus we kunnen ook hier van de sfeer proeven.”

Jan Bruin Bedrijf: Nederlandse Ambassade Brasilia Functie: Senior economisch medewerker Locatie: Brasilia, Brazilië

15° 47’ Z 47° 55’ W

Uit wat voor hout moet je zijn gesneden als expat?

“Ik denk dat het altijd begint bij een hoge mate van nieuwsgierigheid. Door oprecht interesse te hebben in andere culturen en gebruiken, heb je de energie om je de dingen als de taal en omgangsnormen eigen te maken. Toch is er niet één soort expat, ik ken mensen die heel sterk aan hun eigen cultuur en identiteit vasthouden en die toch een bijzonder leuke tijd hebben in Brazilië.”

September 2016 / Nr. 412

49

GLOBE MAGAZINE

Komend nummer In het aprilnummer van Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen kunt u lezen over o.m. de volgende onderwerpen:

Fenedex Fenedex heeft 1200 leden en duizenden klanten die zij dagelijks verbindt, adviseert, opleidt en waarvan zij de belangen behartigt.

Kortom een branche-overschrijdende partner voor expansie in het buitenland.

Fenedex is onderdeel van EVO-Fenedex B.V.

Postadres Postbus 90409 2509 LK Den Haag

Kansen in Marokko

Partnerselectie

Bezoekadres Den Haag Raamweg 14 2596 HL Den Haag T 070-330 56 00 F 070-330 56 56 E info@fenedex.nl Bezoekadres Zoetermeer Signaalrood 60 2718 SG Zoetermeer T 079-346 73 46

Het exportverhaal van Lindor

Zakendoen in Senegal

Online www.globemagazine.nl Website met het archief van Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen en Fenedexpress. www.export.nl Al jaren hĂŠt startpunt voor exporterende ondernemers. twitter.com/fenedex Volg Fenedex op Twitter voor het laatste nieuws over Fenedex en internationaal ondernemen. www.linkedin.com/groups?gid=42534 Discussieer mee met meer dan 1500 betrokkenen in de LinkedIn groep Export en Internationaal Ondernemen. www.fenedex.nl/exportnieuwsbrief Gratis nieuwsbrief met het laatste nieuws en artikelen over export en internationaal ondernemen.

50

September 2016 / Nr. 412

Bestuur Ir. A.M.G. van Hamburg (Voorzitter) Oud-managing director DHV Holding B.V. J.C.M. Albers Managing director export FrieslandCampina A.C.G.M Bastiaansen President iLoc Group B. Bruning Director Atradius Dutch State Business Mw. M.A.C. van Dijk Algemeen directeur Royal Duyvis Wiener B.V. C.E. van Esch Managing Director B&S Bosman Global Supply Mr. E.W. Mehring (Vice-voorzitter) Rechtsanwalt, Advocaat en Partner Van Till Advocaten D.P. Schuilwerve Managing Director ABN AMRO Bank N.V. R.R.J. Smeets RA (Penningmeester) Partner KPMG Accountants

Ere-Leden Jhr. H.J.M. van der Wyck N.P. Knape Jhr. Mr. A.W.G. van Riemsdijk Mr. C.W.H. van Dam F. Hauwert Organisatie Bart Jan Koopman Directeur Directie- en Bestuurszaken 070-330 56 20 directie@fenedex.nl Kennis- en adviescentrum 070-330 56 80 keac@fenedex.nl Juridische desk 070-3305690 juridischedesk@fenedex.nl Ledenservice en -werving 070-330 56 80 accountmanagers@fenedex.nl Opleiding en training 070-330 56 60 oet@fenedex.nl Communicatie 070-330 56 70 communicatie@fenedex.nl FinanciĂŤle administratie 070-330 56 40 administratie@fenedex.nl China Desk 070-330 56 83 chinadesk@fenedex.nl Rusland Desk 070- 330 56 88 ruslanddesk@fenedex.nl Turkije Desk 070-330 56 82 turkijedesk@fenedex.nl

De Duitse markt is voor Nederlandse exporteurs erg

Debelangrijk Duitse markt is voor Nederlandse erg en veelbelovend.

Steeds vaker exporteurs bouwt men aan belangrijk veelbelovend.

Steeds vaker bouwt men aan een eigenenlokale verkooporganisatie ter ondersteuning van een eigen lokale ter ondersteuning distributeurs of verkooporganisatie ter vervanging van agenten.

Toch wordtvan de

Arnhem | Düsseldorf Arnhem | Düsseldorf

distributeurs vervanging van agenten.

Toch werkwijze wordt de “klik” tussenofdeter Duitse zakelijke cultuur, de Duitse en het verwachtingspatroon van de Nederlandse “klik” tussen de Duitse zakelijke cultuur, de Duitse exporteurs werkwijze zoeken naar de geschikte kandidaat niet altijd als enbij hethet verwachtingspatroon van de Nederlandse exporteurs

bijeven het gemakkelijk zoeken naarervaren. de geschikte kandidaat niet altijd als even gemakkelijk ervaren.

Zoekt u personeel in Duitsland?

Zoekt u personeel in Duitsland?

ExportSelect heeft de ervaring en de expertise om de Nederlandse exporteur te ondersteunen bij de lokale werving van

ExportSelect heeft de ervaring en de expertise om de Nederlandse exporteur te ondersteunen bij de lokale

Duitse account-of salesmanagers. Via ons Duitse netwerk en het eigen ExportSelect Support Office in Düsseldorf, kunnen

werving van Duitse account-of salesmanagers. Via ons Duitse netwerk en het eigen ExportSelect Support Office

wij een brug slaan tussen de voor Nederlandse exporteurs gewenste functieprofielen en de lokale Duitse werving en

in Düsseldorf, kunnen wij een brug slaan tussen de voor Nederlandse exporteurs gewenste functieprofielen en de selectie van kandidaten. Kortom, ExportSelect verbindt partijen om te komen tot Duits-Nederlandse HR oplossingen!

lokale Duitse werving en selectie van kandidaten. Kortom, ExportSelect verbindt partijen om te komen tot DuitsVoor meer informatie kunt u contact opnemen met:

Nederlandse HR oplossingen!

ExportSelect ExportSelect

ExportSelect - Duitsland Support Office Düsseldorf ExportSelect - Duitsland +49 (0)211 53 883 437

+31 (0)26 37 64 581

+31 (0)26 37 64 581

+49 (0)211 63 552 454

Email: info@exportselect.de

Email: info@exportselect.nl

Email: info@exportselect.nl

Email: info@exportselect.de

www.exportselect.nl

www.exportselect.nl

www.exportselect.de

agri-food ••machineen farma • chemie agri-food machine-enenmetaalindustrie metaalindustrie • chemie en farma

www.exportselect.de

Exporteren is een vak… . het vinden van de juiste exportmanager ook.

ExportSelect is gespecialiseerd in werving en selectie voor export en internationale managementfuncties zoals exportmanagers, area salesmanagers, international accountmanagers.

Kandidaten via ExportSelect: . hebben voldoende export- en talenkennis. . spreken minimaal twee buitenlandse talen. . hebben de gewenste branchekennis en landen/regio ervaring. . voelen zich goed in andere zakelijke culturen. . zijn gewend om veelvuldig te reizen.

Deze focus heeft er inmiddels toe geleid, dat ExportSelect zich kan profileren met één van de grootste kandidaten-netwerken voor export en internationaal management.

www.exportselect.nl

agri-food • machine- en metaalindustrie • chemie en farma

Tel. 026 37 64 581

Doet u zaken over de grens? Dan begrijpt u als geen ander dat internationaal ondernemen verschilt met zakendoen in Nederland. Uw bankzaken worden complexer en omvangrijker. In ieder land werkt het betalingsverkeer tenslotte weer anders. Dan wilt u inzicht, controle en grip op uw geld- en goederenstromen houden.

Daarom geven wij u graag advies en bieden we u oplossingen voor internationaal betalingsverkeer en internationaal cashmanagement.

Meer informatie: abnamro.nl/internationaal