ISSN 2233-3118
ვრცელდება უფასოდ #1 / 07 / 2012 მშობლებს რჩევები
ჟურნალი საქმიანი ადამიანებისათვის #12 / 07 / 2012 ვრცელდება უფასოდ
ბრენდის ისტორია
სიახლეები
ტექნოლოგიები
სხვადასხვა
პროდუქცია
Bon voyage
Moods
Style
გასტრონომია
სამომხმარებლო კალათი
Cover photo by: LuminaStock
საბავშვო წიგნი თანამედროვე ქართველი ავტორებისაგან
event
იუბილე - special project
08 06 „გუდვილი“ - ონლაინ კომერციის მხარდამჭერი კომპანია
08 იცნობდეთ, ეს მარშეა
16 "კინო პერსპექტივა"
22
29 Mr.Shavit
30 ბარსელონა
როგორ შევიცნოთ საკუთარი შვილები
ფილმები საზაფხულო განწყობისათვის
36
ოცნების კორპორაცია
10
ჯანსაღი კვება თქვენი შვილებისათვი
July feelS
სპორტი = ჯანმრთელობა
like a long
როგორ შევაყვაროთ ბავშვებს კითხვა
24
ახალი ფასები „გუდვილი“
20 38
41
თავის მოვლის რეცეპტები ბუნებრივი ხილის საშუალებები ნამცხვრებისათვის გართობა და დასვენება
vacation
16
46 მომხმარებლის გიდი
გასტრონომია
in the Sun
11 ჯანმრთელი თაობა
12
04
სხვადასხვა
„გუდვილის“ ქეთერინგ სერვისი წინანდალში“
50 ერუდიცია
ჯაზ ფესტივალი ბათუმში
52 ჟურნალი „გუდვილის“ ერთი წლის იუბილე
რედაქტორის წერილი
მ
ე დღემდე მეტირება იმის გაფიქრებაზე, რომ ოდესღაც დიდი მხიარული ოჯახის ყველაზე პატარა, გათამამებული წითური წევრი ვიყავი და თუ მესამე ფილა შოკოლადს აღარ მაჭმევდნენ აუცილებლად იცოდა ყველა
მეზობელმა. კადრებად მახსენდება გარგარის ჯემიანი ნაყინი მუშტაიდის ბაღში, რამდენიმე საყვარელი სათამაშო, პირსახოცში გახვეული პატარა მე რომ მამას ხელში აყვანილი გამოჰყავს სააბაზანოდან - ესეც. ზუსტად ვიცი, ბავშვობისდროინდელი ნივთების დანახვისას ყველას ჩემსავით უცნაური ტკბილი სევდა შეუჩნდება ხოლმე და თავს არ ანებებს. ხშირად ვამბობთ, რომ ბავშვობაზე უდარდელი ეტაპი არ არსებობს, იშვიათად თუ ვაქცევთ ყურადღებას იმ ფაქტს, რომ ზრდა რთული და მტკივნეული პროცესია... რომ უდარდელს წინ სიტყვა „შედარებით“-ს თუ დავურთავთ, უფრო ლოგიკური იქნება. მცირეწლოვან ბავშვებსაც და თინეიჯერებსაც უამრავი რთულად გადასალახი პრობლემა და თავისებურება აქვთ. სწორედ ამიტომ, „კინალოკო“ - ჟურნალ „გუდვილის“ დამატება, არ იქნება სავსე კროსვორდებით, თამაშებით, ან გასაფერადებლებით - უფრო სწორედ, მშობლებზე ორიენტირდება. ვეცდებით, ამომწურავი ინფორმაცია მოგაწოდოთ თქვენთვის საინტერესო საკითხებზე, გირჩიოთ და შეძლებისდაგვარად დაგეხმაროთ კიდეც... რა თქმა უნდა, არავის დავიწყებია ბავშვებიც კინალოკო სავსე იქნება სიურპრიზებით და ათასგვარი გასართობით. გვისურვეთ წარმატებები : ) ნატუკა ნაცვლიშვილი
natuka@flit.ge
ერუდიცია
როგორ შევაყვაროთ ბავშვებს კითხვა ალბათ ნებისმიერი გეტყვით, რომ არსებობს ”აუცილებლად წასაკითხი წიგნების სია” - განსაკუთრებით საქართველოში, და რომ ეს, ასე ვთქვათ, ”სილაბუსი” თაობიდან თაობამდე გადადის: „როგორ, რობინზონ კრუზო არ გაქვს წაკითხული?!“ - ამ მოვლენას რასაკვირველია, თავისი დადებითი და უარყოფითი ტენდენციებიც აქვს. ერთი მხრივ, ”ძალით” წაკითხული წიგნი მეხსიერებაში არ რჩება და თითქოს სიტყვა ”განათლების” არსს უარყოფს, მეორე მხრივ - ლიტერატურა
4
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
ერუდიცია
არ ემსახურება მხოლოდ გართობას - ასეთ შემთხვევაში კი მსუბუქი საკითხავი თავისუფლად მართლდება - წიგნის გამარტივება - ის, რაზეც მთელი მსოფლიო დღეს პრეტენზიას გამოთქვამს. ამ აურზაურში შესაბამისი ლიტერატურის რჩევა-გადაკითხვა ბნელში ხელების ცეცებას ჰგავს, სადაც მხოლოდ კომპეტენტური ადამიანების რჩევებს უნდა მივყვეთ და დარწმუნებულები თუ არა, ნდობით აღსავსენი მაინც უნდა ვიყოთ, რომ ახალგაზრდა ადამიანი – ბავშვი – რამენაირად მოახერხებს, და გაიკვლევს გზას ლიტერატურის ლაბირინთებში. მით უმეტეს მაშინ, როცა წინ ამხელა მასალაა და იმდენად დამაბნეველი, რომ ბავშვის გონება შეიძლება დანებდეს, ინტერესი გაუქრეს. თუმცა - ალბათ ინტერესებზე საუბარი ნაადრევია, როდესაც საქართველოში კითხვის კულტურა შედარებით დაბალია და წიგნებს ჯერ კიდევ ”თაროების დამამშვენებლის” ფუნქცია აქვს. თუ რომელიმე მშობელი ამ ძირძველ და
გამჯდარ თავისებურებას აფიქსირებს, ბუნებრივია, უჩნდება სურვილი, შვილს ეს ჩვევა აარიდოს და ელემენტარული განათლება მისცეს. ამიტომაც ვისაუბრებთ სხვადასხვა ხერხებსა და გზებზე, ვისაუბრებთ იმაზე, თუ როგორ შევაყვაროთ ბავშვს კითხვა ნაადრევი ასაკიდან. ეს საკმაოდ კომპლექსური პროცესია - კითხვის სურვილი ხომ, პირველ რიგში, არა სტრიქონების დევნა, არამედ ცნობისმოყვარეობის გაღვივებაა, იმის გააზრების საშუალებაა, რომ სამყარო დიდია და ძალიან ბევრი რამაა აღმოსაჩენი, გასარკვევი და ნაბეჭდ სიტყვას ამ გზებზე მიმართულების მოცემა შეუძლია. მოკლედ, როგორ გავაკეთოთ ისე, რომ ბავშვი ”აი ლომი, აი ბაჭია”-თი არ დაკმაყოფილდეს და კითხვის ნამდვილი გამოცდილების მოთხოვნილება გაუჩნდეს. 1. რასაკვირველია, ილუსტრირებული წიგნები ბავშვის სამყაროს ალამაზებს, ინტერესსაც აღვივებს და ამბავს უფრო კარგად აღქმადს ხდის. თუმცა, ბავშვებს ძალიან ხშირად თავად
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
5
ერუდიცია
6
აქვთ ძლიერი წარმოსახვის უნარი და ამა თუ იმ ავტორის ინტერპრეტაცია ნაკლებად სჭირდებათ. 4-დან 9 წლამდე ბავშვისათვის ასეთი მეთოდიც შეგიძლიათ სცადოთ: თავად დაახატინოთ წიგნის გმირები. დავალებას ისინი სიხარულით შეასრულებენ, რადგან, ალბათ არაფერი უყვარს ბავშვს ისე, როგორც ”დიდებთან” გაიგივება მას ხომ აზრს ეკითხებიან, სთხოვენ საკუთარი მოსაზრების გამოთქმას - ისინი სიხარულით წაიკითხავენ და გაგიზიარებენ ”როგორი სახლი ჰქონდა ტომ სოიერს”, ”რა ფერის ხალიჩა ჰქონდა ალადინს” და ”სად არის საიდუმლო კუნძული.”
თამაში შეიძლება შესთავაზოთ. სცადონ და შეამოწმონ, მაგალითად, ემთხვევა თუ არა ჰარი პოტერის გმირი მის ლიტერატურულ ანალოგს. ეს კი საშუალებას მისცემს აქტუალურ საკითხში უფრო ჩახედული იყოს ”წიგნში რომ ასე არაა” მეგობრებსაც გაუზიაროს, მოტივაცია უბრალო ტრაბახით შეიძინოს - შემდეგში კი, უბრალოდ, წიგნის სიყვარულში გადაეზარდოს. არსებობენ ბავშვები, რომლებსაც კარგი საქმეებისკენაც წაქეზება სჭირდებათ. ”აბა, თუ გაარკვევ?”, ”აბა, თუ შეძლებ?” - ეს თავგადასავალსა და თამაშს, აზარტს აღვიძებს და სწორედ ეს გამოწვევა შეიძლება გამოვიყენოთ კითხვის შემთხვევაშიც.
2. ხშირად პირიქითაც ხდება, რადგან თითქმის ყველა საბავშვო წიგნის ეკრანიზაცია არსებობს. ბავშვი უკვე შექმნილი გმირით შეიძლება დაინტერესდეს და სწორედ ამიტომ აიღოს წიგნი წასაკითხად. ამბობენ, რომ ფილმები აზარმაცებს და აშორებს ლიტერატურას. თუმცა ბავშვებს, ამ შემთხვევაში, კიდევ ერთი, საინტერესო
3. ჯილდო - თუ ბავშვი ამ კუთხით პრობლემურია და კითხვას მანქანებით, თოჯინებით ან სულაც კომპიუტერით თამაშს ამჯობინებს, თითო წაკითხულ წიგნზე მნიშვნელოვანი საჩუქარი - ალბათ ყველაზე კარგი ხერხია. მართალია, თავიდან ეს შეიძლება მცდარ აღმზრდელობით მეთოდად მოგეჩვენოთ. მაგრამ თუ ბავშვს ამ,
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
ერუდიცია
ერთი შეხედვით, ”ვაჭრობამ” რაიმე უარყოფითი შეიძლება დაუტოვოს, ამას რამდენიმე კარგი მოთხრობაც გაუბათილებს. მოდით, ვაღიაროთ, რომ დღევანდელი ბავშვები საგრძნობლად განსხვავებულები არიან 21–ე საუკუნემ მათ სრულიად რეალისტური, მატერიალური ღირებულებები და უნარები გაუღვივა. როდესაც 4 წლის ბავშვი „ფეისბუქის“ აპლიკაციებს უპრობლემოდ მართავს და მატერიალური სამყაროს წყობა მისთვის საიდუმლო ნამდვილად აღარაა - არარეალური ისტორიებით მისი დაინტერესება ცოტა უფრო რთულია, მით უმეტეს, თუ საქმე კლასიკას ეხება და ნაწარმოების ტემპორიტმი ბევრად ნელია ჩვენი საუკუნის თანამედროვე, ფრაგმენტულ და კოლაჟურ აზროვნებასთან შედარებით. თქვენ კი კვირაში ერთხელ მაინც უნდა გაასეირნოთ ბავშვი - კულტურული აქტივობები და ტკბილეულის შეძენა ბავშვის ცხოვრების განუყოფელი ნაწილია - აქციეთ ეს ერთი წიგნის საფასურ ჯილდოდ და თქვენ არაფერს დაკარგავთ გარდა იმისა, რომ ბავშვს კითხვას შეაყვარებთ. ამასობაში კი ის წიგნების რაოდენობაზე კონცენტრირდება – შეეცდება, რაც შეიძლება მეტი წიგნი წაიკითხოს - ეს კი აუცილებლად გადაიზრდება ნამდვილ ინტელექტუალურ განვითარებაში.
ძალისხმევა იყო საჭირო - თუმცა, წიგნთა მრავალფეროვნება ახლა უკვე დიდია არსებობს ხმოვანი, 3D და ინტერაქტიული წიგნები - რომლებიც მომნუსხველად მოქმედებს და წიგნში არსებობის, სწორედ ამ საინტერესო სამყაროში შებიჯების სრულ ეფექტს ქმნის. ალბათ თავადაც მოგდომებიათ ბავშვობაში ლინდგრენის გმირებთან ერთად თამაში, ჯადოსნურ ქვეყნებში სეირნობა, ან სულაც გმირების თავგადასავალში მნიშვნელოვანი ცლილებების შეტანა - გაუცოცხლეთ ბავშვს წიგნი და ის საკუთარ, ყველაზე ნამდვილ და სწორ რეალობას იპოვის. და კიდევ ერთი - ის რაზეც დასაწყისში გვქონდა საუბარი - რა უნდა წაიკითხოს ბავშვმა? ვინ უნდა შეურჩიოს ლიტერატურა და როგორ უნდა მივხვდეთ, სასარგებლოა თუ არა ამა თუ იმ ნაწარმოებში ჩახედვა ახალგაზრდა გონებისათვის? რასაკვირველია, არსებობს ასაკობრივი ცენზურა და ამ წიგნებს თუ გამოვრიცხავთ, ალბათ პასუხი ასეთი იქნება: ბავშვს შეუძლია, ყველაფერი წაიკითხოს, რადგან ნებისმიერი სახის ლიტერატურა აზროვნებისაკენ უბიძგებს. მიეცით საშუალება, თვითონ აირჩიოს წიგნი კითხვა ხომ დიდი გზაა, ერთი წიგნი კი მეორე, ახალ ნაბიჯს კარნახობს.
4. ყველაზე დიდ გენიოსებსაც არაერთხელ აღუნიშნავთ, რომ ბავშვის ფანტაზიაზე ძლიერი ამქვეყნად არაფერია. მათ ძალიან ცოტა რამ სჭირდებათ იმისათვის, რომ ყოველდღიური ნივთები ცოცხალ არსებებად გადააქციონ და საკუთარი, სრულიად უნიკალური სამყაროთი გაგვაკვირვონ. წიგნი კი სხვა რა არის, თუ არა ახალი სამყაროს გაცნობა. მიახვედრეთ ბავშვები, რომ პირველი გვერდის გადაშლა მათი ყველაზე საყვარელი საქმიანობის - ოცნების დაწყებას უდრის. აუცილებლად გაუჩნდებათ სურვილი, თვალყური ადევნონ წიგნის გმირებს, მათ გარემოსა და ცხოვრებას - მხოლოდ იმიტომ, რომ ეს გმირები მათგან დამოუკიდებლად აგრძელებენ არსებობს. ბავშვის ცნობისმოყვარეობას ძალიან პატარა ბიძგი სჭირდება. ადრე ამისათვის მეტი ელენე ფასური ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
7
ერუდიცია
5 საბავშვო წიგნი თანამედროვე ავტორებისგან
ს
აჭოთა კავშირის შემდეგ საბავშვო წიგნებმა სახე იცვალა. ფორმის თავისუფლება და ინტერპრეტაციის სითამამე შეიძინა - საუბარია მათ ვიზუალურ მხარეზე - იქნება ეს ყდა, დიზაინი თუ თავად ილუსტრაციები. ადრე წიგნებს ”ასურათებდნენ”, თუმცა მეტ ყურადღებას ტექსტს ანიჭებდნენ, ახლა, როცა საბჭოთა ფორმები ნელ-ნელა დავიწყებას ეძლევა და საქართველოსაც საბავშვო წიგნებში - ისევე, როგორც ცხოვრებაში მეტი ფერი შემოაქვს, ასორტიმენტი უფრო და უფრო იზრდება და მაღაზიებში ფორმატის მრავალფეროვნება შეიმჩნევა. როგორ წიგნებს არ ნახავთ აქ -
ხმოვანს, ინტერაქტიულს, რბილი სათამაშოს მსგავსს, 3D ფორმატის წიგნებს. თუმცა პროდუქტი ძირითადად დასავლურია, საქართველოში წიგნის ინდუსტრია ჯერ კიდევ ახალგაზრდაა, ალბათ დიდი დრო გავა, სანამ ფორმატებისა და ჟანრების მრავალფეროვნებით სხვა ქვეყნებს გაუტოლდება - ქართულ წიგნებზე მაქვს საუბარი. ქართულ საბავშვო წიგნებზე. ძალიან რთულია, ქართველმა არტისტებმა ასე მალე აუწყონ ფეხი მსოფლიოში არსებულ ტენდენციებს. თუმცა, 2012 წლის დასაწყისში წიგნის მაღაზიებში ხუთი დასურათებული საბავშვო წიგნი გამოჩნდა, პირველი ე.წ. ”Picture Book”-ები, სადაც ტექსტი მინიმუმადეა დაყვანილი და მთავარ ელემენტად ნახატია წარმოჩენილი. ასეთი სახის წიგნები, ძირითადად, მაგარყდიანი და თხელია. სწორედ ის წიგნებია, ბალიშის ქვეშ რომ ამოიდებს ბავშვი და ათასჯერ სთხოვს დედას, ძილის წინ წაუკითხონ. შემდეგ ჩამონათვალში შესული წიგნები, არათუ უნიკალურია ბაზარზე, არამედ საზღვარგარეთაც უფრო და უფრო პოპულარული ხდება. წიგნის სახელოსნო ”ვირგამის” ახალგაზრდა არტისტებმა თავად დაწერეს ტექსტი, შექმნეს ილუსტრაცია და თავადვე არიან იდეის ავტორებიც.
01
„პატარა ობობას საათი“
თ
| ეკა ტაბლიაშვილი |
უ საყვარელი ობობები არსებობენ, ამ წიგნის გმირი ყველაზე საყვარელი ობობაა დედამიწაზე. ის ქსელურ დიზაინში მეცადინეობს, ტენისს თამაშობს და სულ სადღაც მიეჩქარება, მას ხომ ყველა წუთი განსაზღვრული აქვს თავის პატარა საათზე. გაგიკვირდებათ, მაგრამ ობობების ცხოვრება თურმე დიდად არ განსხვავდება ჩვეულებრივი ბავშვების ცხოვრებისაგან - მანაც უნდა დაიძინოს თავის დროზე, უნდა იმეცადინოს, ის კი არა, თურმე სპაიდერმენიც ძალიან ჰყვარებია. ილუსტრაციები ძალიან საინტერესოდაა განაწილებული, ობობა კი ფანქრის წრიული მოძრაობებითაა დახატული - თითქოს ნახევრად უჩინარი იყოს. ტექსტიც კი სპეციალური ტექნიკითაა დახატული აქ გრაფიკა თამაშობს მთავარ როლს, თუმცა აქა-იქ ფერადი ლაქების კონტრასტები გემოვნებით ასრულებს სურათებს. ყველაზე კარგად და ადვილად შესამჩნევი კი ციფრებია - წიგნი პატარებს საათის ცნობასა და დროის განაწილებას ასწავლის, ხოლო ილუსტრაციების წყალობით ობობების ალბათ აღარასდროს შეეშინდებათ.
8
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
ერუდიცია
02 „აი ია“
| სონია ელიაშვილი | ”შენ ჯერ პატარა ხარ და არ გათამაშებთ!” ყველა აქვს ეს გამოცდილი. აი, იაც ასეა - ირინა და ოთარი მთელი დღე ბურთით თამაშობენ, ხეებზე ძრომიალობენ და ძაღლს ასეირნებენ. ია ხან ძირს ვარდება, ძაღლიც მასზე ბევრად დიდია და ბურთის სიმძიმესაც ვერ უძლებს. თუმცა გაბუტულ იას, ირინასაც და ოთარსაც ერთი პატარა შემთხვევა ასწავლის - სულაც არ აქვს მნიშვნელობა ადამიანის ზომასა და ასაკს.
03 „მდინარე“
| თამარ ნადარეიშვილი |
მ
შობლებმა არც კი იციან, მაგრამ როდესაც არდადეგებზე ბავშვებს სოფლებში უშვებენ დასასვენებლად, ისინი თავიანთ საყვარელ ადგილს ირჩევენ და შეიძლება, ეს ადგილი ჯადოსნურიც იყოს. აი, მაგალითად შავი მდინარე, რომელმაც პატარა გოგონა მოაჯადოვა. თურმე ყველაფერი, რასაც ”წყურგილეს” წყალი ედებოდა - შავი ფერის ხდებოდა. თევზები, ლოკოკინები, ძაღლსაც კი შავი ლაქები ჰქონდა - ალბათ მდინარეზე გადაიარა. წიგნი ბავშვის წარმოსახვას, მის ფანტაზიას ეძღვნება და ადამიანს ბუნებასთან სიახლოვეს შთააგონებს. ილუსტრაციები განსაკუთრებით საინტერესოა - ნაივური ფორმები ოდნავ იაპონურ იუკიოებს მოგვაგონებს - განსაკუთრებით მდინარესთან ახლოს მყოფი მცენარეები. მხოლოდ სამი ფერი დომინირებს: წითელი, შავი და თეთრი, რაც უჩვეულო, მაგრამ ეფექტური გადაწყვეტაა საბავშვო წიგნისათვის. მთლიანობაში ნამუშევრი ძალიან ნაზ, მაგრამ მისტიურ ვიზუალს ქმნის - სწორედ ისეთს, როგორიც შეიძლება იყოს პატარა გოგონას ფანტაზიები.
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
9
ერუდიცია
04 „ლაშას და ლუკას თავგადასავალი““ | სოფო კირთაძე |
რ
ას არ ასწავლიან პატარებს მეგობრობის შესახებ, ეს წიგნის სწორედ ერთგულ მეგობრებზეა. ლაშა და კურდღელი ლუკა განუყრელნი არიან, ერთხელ აგარაკზე ჩასვლისას ლუკა მოულოდნელად გაუჩინარდება. ლაშა კი მას მთელი ღამის განმავლობაში ეძებს, ტყესა და სახლის ბნელ ადგილებში - როგორია სულ პატარა ბიჭისათვის სოფლის ღამის ხმები, უღრანი ტყე და ძველი სარდაფი! მაგრამ ლაშა გულადი ბიჭია და მეგობრის მოსაძებნად ძალებს არ დაიშურებს. თუმცა ამაოდ - ლუკა არსად ჩანს...
05 „ზოლემია“
| სოფო კირთაძე |
ე
ს ამბავი მამა ზებრას შეემთხვა. ერთხელაც აღმოაჩინა, რომ ნელ-ნელა ზოლები უქრებოდა და საგონებელში ჩავარდა. სად არ ეძება დაავადების მიზეზები, ხან ინტერნეტში, ხან ექიმბაშებში, ბოლოს აღმოჩნდა, რომ ასეთი იშვიათი დაავადება არსებობს ”ზოლემია” - ზებრა შეიძლება სულ თეთრი დარჩეს. მამა ზებრამ მთელი ქალაქი მოიარა და მრავალ ხიფათს გადაურჩა - ძალიან განიცდიდა თავისი ზოლების დაკარგვას. თუმცა ამბავი იმის შესახებაა - როგორ შეიძლება მეგობრის დახმარებამ სულ დაგავიწყოს საკუთარი პრობლემები. ილუსტრაციები მსუბუქ, თბილ ფერებსა და ნეიტრალურ ტონებშია შესრულებული. ნახატის კომიკური ხასიათი კი უფრო მეტად აცოცხლებს მთავარ გმირს, მას ყველაზე დიდი პოტენციალი აქვს, ბავშვების საყვარელი პერსონაჟი გახდეს. ელენე ფასური
10
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
ჯანმრთელი თაობა
sporti= janmrTelobas ფ
იზიკური ვარჯიში და სპორტის სხვადასხვა სახეობით ბავშვის დატვირთვა მნიშვნელოვანია მოზარდი ორგანიზმის ჰარმონიული ზრდა-განვითარებისთვის. ამგვარი აქტივობა
დადებითად მოქმედებს ორგანოებსა და ნივთიერებათა ცვლაზე, მნიშვნელოვნად აუმჯობესებს ბავშვის ფიზიკურ, ემოციურ და ფსიქოლოგიურ მდგომარეობას. ამერიკის დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის მონაცემებით, ბავშვი დღეში ერთი საათის განმავლობაში მაინც უნდა დაიტვირთოს ფიზიკურად. სამწუხაროდ, სტატისტიკა მოწმობს, რომ ბევრი ამ მინიმუმს ვერ ასრულებს და თანამედროვე ცხოვრებისეული პირობების გათვალისწინებით, ეს არცაა გასაკვირი. თუმცა, სურვილისა და მონდომების შემთხვევაში ყველას შეუძლია დღის განმავლობაში ათი ან თხუთმეტი წუთის გამოყოფა და ბავშვთან ერთად სასიამოვნო და სასარგებლო ვარჯიშების შესრულება. თანაც, თუ ბავშვთან ერთად ვარჯიშებს თავადაც შეასრულებთ, ამით „ორ კურდღელს ერთდროულად დაიჭერთ“ – გარდა ფიზიკური დატვირთვისა, ეს დროის ერთად გატარების და უკვე წამოზრდილ შვილთან ურთიერთობის საუკეთესო საშუალებაც არის. სპორტის სახეობებისა და ვარჯიშთა კომპლექსის შერჩევისას მშობელმა აუცილებლად უნდა გაითვალისწინოს ბავშვის ასაკობრივი თავისებურებები, მისი ფიზიკური მონაცემები და აგრეთვე, ინტერესები. ამ საკითხებთან დაკავშირებით კვალიფიციური რჩევების მისაღებად „გუდვილი“ ბავშვთა ნევროლოგს, თეა გაჩეჩილაძეს დაუკავშირდა:
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
11
ჯანმრთელი თაობა
?
რა ასაკიდანაა რეკომენდებული ბავშვების დატვირთვა ფიზიკური ვარჯიშით ან სპორტით?
„იდეალურ შემთხვევაში, მშობელი უნდა შეეცადოს და ვარჯიში ისეთივე ჩვევად ჩამოუყალიბოს ბავშვს, როგორიც, ვთქვათ, კბილების გამოხეხვა ან ძილის წინ შხაპის მიღებაა. სასარგებლო ჩვევების ათვისება არასოდეს არის გვიანი, თუმცა სპორტი და ფიზკულტურა ჯობს, ადამიანმა ადრეული ასაკიდანვე აითვისოს. ერთ წლამდე ასაკის ბავშვისთვის სპეციალურ მასაჟს და სავარჯიშო კომპლექსს პედიატრი ნიშნავს სხვადასხვა საჭიროების გათვალისწინებით. მნიშვნელოვანია, რომ სპეციალისტი, რომელსაც მიმართავთ, გამოცდილი იყოს და ზუსტად იცოდეს, რა ჩვენებით მიიყვანეთ პატარა. ბავშვის ზრდასთან ერთად ვარჯიშის დანიშნულებები ბუნებრივია, იცვლება. სასურველია, პასიური დატვირთვა თანდათან აქტიურით შეიცვალოს. თუმცა, სიფრთხილე აქაც მნიშვნელოვანია, რადგან სასკოლო ასაკამდე პატარას ორგანიზმი ჯერ სათანადოდ არ არის მომზადებული, ძვალ–კუნთოვანი სისტემა – გამაგრებული. ამ ეტაპზე მშობლის მიზანია, მიაჩვიოს პატარა ფიზიკური კულტურის ელემენტებს, დაეხმაროს მოძრაობების დახვეწაში. ისევე, როგორც უფრო მოზრდილ ასაკშიც, სკოლამდელი პერიოდის განმავლობაში დიდი ყურადღება უნდა მივაქციოთ ხერხემალს – ჯდომა და სიარული ბავშვისთვის საკმაოდ დიდ დატვირთვაა, ამიტომ ზურგის კუნთების გამაგრებაზე ზრუნვა ნაადრევი არასოდეს არის. გარდა ზურგის კუნთებისა, სკოლამდელი ასაკისთვის შესაფერის სავარჯიშო კომპლექსში კისრისა და მენჯ-ბარძაყის კუნთების განმავითარებელი ვარჯიშებიც უნდა ჩაერთოს. გაითვალისწინეთ, რომ ბავშვი ამ ასაკში ყველაზე უკეთ მიბაძვითა და უფროსების მაგალითით სწავლობს, ამიტომაც,
12
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
მითითებებისა და ზეპირი ინსტრუქციების ნაცვლად სასურველია, აჩვენოთ სწორი მოძრაობები. ამასთან, არასოდეს დააძალოთ ბავშვს ვარჯიში! ეს გართობად აქციეთ და თუ შემოთავაზებაზე უარს მიიღებთ, უმჯობესია, ცოტა ხნით გადადოთ. არსებობს სახლის პირობებში საკმაოდ ადვილადშესასრულებელი სავარჯიშო – თამაშები, რომლებიც სხეულის სწორად განვითარებას უწყობს ხელს. როგორც უკვე აღვნიშნე, ამ ასაკში ბავშვის ძირითადი „ინტერესის სფერო“ თამაშია, სწორედ ამიტომ, თამაშები, რომლებსაც ქვემოთ შემოგთავაზებთ, გაახალისებს მათ და სარგებლობასაც მოუტანს: დაიწყეთ მარტივი თამაშებით: შეიძინეთ ბუშტები, გაბერეთ, შესთავაზეთ პატარას ასეთი პირობა: „ბუშტი იატაკს არ უნდა შეეხოს“! ეს თამაში ძალიან გაამხიარულებს და ხელის კუნთებსაც გაუვარჯიშებს, ხოლო თუ ბუშტისთვის ხელის აკვრისას ხტის კიდეც „საქმეში“ ფეხის კუნთებიც ჩაერთვება. ფეხის კუნთების განსავითარებლად კარგია ასეთი თამაშიც: ბავშვი ხალიჩაზე გადააწვინეთ და უთხარით, გამართული ფეხები მაღლა ასწიოს, შემდეგ საჩვენებელი თითი ფეხის თითებთან მიუტანეთ და სთხოვეთ, თქვენს თითს შეეხოს. შემდეგი ვარჯიში კისრისა და ზურგის კუნთებს განავითარებს – შესთავაზეთ პატარას, ოთხზე დამდგარი მაგიდის ქვეშ გაძვრეს. შემდეგ მაგიდასთან სკამი მიიტანეთ და უთხარით, რომ იატაკიდან სკამზე აძვრეს, სკამიდან - მაგიდაზე. შემდეგ იმავე გზით ჩამოვიდეს დაბლა და ისევ მაგიდის ქვეშ გაძვრეს. ეს ვარჯიში რამდენჯერმე გაიმეორეთ. ვარჯიში, რომელსაც შეგიძლიათ დაარქვათ – „კალათი“– სთხოვეთ ბავშვს, დაწვეს მუცელზე, სხეული მოადუნოს და ფეხები მუხლებში მოხაროს. თუ იგი გაჭიმული ხელებით კოჭებს მოეჭიდება და თავს და ფეხებს შეძლებისდაგვარად მაღლა ასწევს, გამოუვა „ კალათისმაგვარი“ პოზა. დაითვალეთ ათამდე და დაასრულეთ სავარჯიშო. ამგვარი „ გართობას“ შეგიძლიათ რიტმული და სასიამოვნო მუსიკაც დაურთოთ. გაითვალისწინეთ: ამ დროს ფიზიკურ განვითარებაზე არანაკლებ მნიშვნელოვანია ხალისი და სიამოვნება, რასაც ბავშვი მშობელთან სიახლოვისას განიცდის.
ჯანმრთელი თაობა
?
რამდენ ხანს უნდა გაგრძელდეს ვარჯიში სკოლამდელი ასაკის ბავშვისთვის?
სპეციალისტების დაკვირვებით, ბავშვი სუფთა ჰაერზე ფიზიკური აქტივობით ყოველდღიურად ერთი საათის განმავლობაში უნდა იყოს დატვირთული. ამ შემთხვევაში ცხადია, მხოლოდ სავარჯიშო კომპლექსი არ იგულისხმება. აქ შედის სხვადასხვა ფიზიკური აქტივობა, თამაში (რომელიც ამ ასაკში, ძირითადად, მოძრავი და არასიუჟეტურია – დაჭერობანა, ბურთი, სილაში თამაში და ა.შ). თუმცა თანამედროვე ცხოვრების ტემპისა და სხვადასხვა პირობის გათვალისწინებით, აუცილებელ მინიმუმად 10-15 წუთს მაინც დავასახელებდი – ეს უმოძრაობის თავიდან აცილების გარანტიად შეიძლება იქცეს. აქვე ერთი მნიშვნელოვანი ინფორმაციაც მინდა გაგიზიაროთ: სტატისტიკური მონაცემებიც და სპეციალისტთა დაკვირვებებიც ცხადყოფს, რომ შემცირდა ფიზიკურად აქტიური ბავშვების რიცხვი. დღესდღეობით
მშობლები მეტ დროს და რესურსს ბავშვის ინტელექტუალურ განვითარებას უთმობენ. ამერიკაში ჩატარებული კვლევების მიხედვით, გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებს, რომლებიც ბოლო დროს გახშირდა და „გაახალგაზრდავდა“, საფუძველი სწორედ 5-8 წლის ასაკში ეყრება, მაგრამ თუ ბავშვი ამ პერიოდში აქტიურად დაიტვირთება სპორტით, ამგვარი პრობლემებისგან მეტნაკლებად დაცული იქნება. იმაზე, რომ სპორტი მოზარდი ორგანიზმისთვის აუცილებელია, შემდეგი ფაქტებიც მეტყველებს: სკოლამდელი ასაკის ბავშვთა 30%-ს ტანადობის დარღვევა აღენიშნება, ხოლო პირველ კლასელებში ეს მაჩვენებელი კიდევ უფრო მაღალია – 65%-ს აღწევს. ბავშვთა 30%-ს ჭარბი წონა აქვს. ამასთანავე, ცნობილია, რომ ბავშვთა სიმსუქნესთან ბრძოლა ძალიან რთულია. მოზარდთა 20-25%-ს ვეგეტოსისხლძარღვოვანი დისტონია აწუხებს. მოსწავლეთა 40% კი ზურგის ტკივილს უჩივის. ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
13
ჯანმრთელი თაობა
?
რა ფიზიკური აქტივობებია მიზანშეწონილი სასკოლო და უფრო მოზრდილი ასაკის ბავშვებისთვის?
ამ ასაკობრივი ჯგუფისთვის განკუთვნილ კომპლექსში ყველა ჯგუფის კუნთთა ჰარმონიული განვითარების ხელშემწყობი და ტანდეგობის გასაუმჯობესებელი ვარჯიშებია მნიშვნელოვანი. ამ ასაკში ასევე აქტუალურია სქოლიოზის პრევენცია და მისი პროგრესირების შეჩერება. მით უმეტეს, რომ სქესობრივი მომწიფების დროს ძვლოვანი სისტემა ინტენსიურად იზრდება. ამავე პერიოდს ემთხვევა სასკოლო დატვირთვაც და ბავშვს მერხსა თუ საწერ მაგიდასთან უფრო მეტხანს ჯდომა უხდება. ექვსი წლის ასაკიდან უკვე რეკომენდებულია სხვადასხვა სპორტული სახეობებით ბავშვების დატვირთვა. ამ შემთხვევაში არჩევანი მშობელმა ბავშვის სურვილის და ინტერესის მიხედვით უნდა გააკეთოს. ზემოთ ჩამოთვლილი პრობლემების თავიდან ასაშორებლად ძალიან კარგი საშუალებაა ცურვა, თუმცა, თუკი ბავშვს მაინცდამაინც არ იზიდავს წყლის პროცედურები, ან ეშინია, სასურველია, თავი შევიკავოთ ძალდატანებისგან. ამ პერიოდში სახლის პირობებში შესასრულებელი სავარჯიშო კომპლექსი უკვე გაცილებით მრავალფეროვანია და სპეციალისტის დახმარებით ნებისმიერს შეუძლია შესაფერისი აქტივობების დაგეგმვა. მთავარი ისევ რეჟიმი და ფიზიკური კულტურის დანერგვაა. თუ ბავშვი ხედავს, რომ მშობელი თავადაა დაინტერესებული საკუთარი ფიზიკური ჯანმრთელობით, მასაც ბუნებრივად უჩნდება სურვილი, ჩაერთოს და გააკეთოს იგივე. ამ პერიოდში არაჩვეულებრივია შესაბამისი დატვირთვის სირბილი, სწრაფი სიარული, ველოსიპედებით ერთობლივი სეირნობა – არჩევანი უკვე ნამდვილად დიდია და მონდომების შემთხვევაში უკვე მარტივია ჩანაფიქრის განხორციელება.
14
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
ჯანმრთელი თაობა
?
რა უნდა გაითვალისწონოს მშობელმა სპორტის სახეობების შერჩევისას?
როგორც უკვე ვთქვი, აუცილებელია ბავშვის ინტერესების, მისი სურვილის და ფიზიკური შესაძლებლობების გათვალისწინება. ამას გარდა, სპორტის ზოგიერთი სახეობა ჯგუფურია, ზოგიერთი კი ინდივიდუალური. ამ შემთხვევაში ფსიქოლოგიურ მხარესაც ენიჭება მნიშვნელობა. თუ ბავშვს პრობლემები აქვს თანატოლებთან ურთიერთობაში, ან ზედმეტად მორცხვი და უინიციატოვოა, სასურველია, მას ჯგუფური სპორტის სახეობა შევურჩიოთ. მიუხედავად დასაწყისში არსებული სავარაუდო პრობლემებისა, ჯგუფური სპორტი მას დაეხმარება სოციალიზაციასა და საკუთარი შესაძლებლობების კოლექტივთან ერთად გამოვლენაში. კომუნიკაცია, გუნდური შემართება და თანატოლებთან საკუთარი შესაძლებლობების წარმოჩენის სურვილი აუცილებლად გააუმჯობესებს ბავშვის ფსიქოემოციურ ფონს. არსებობს სეზონური სპორტული სახეობებიც, მაგალითად, სათხილამურო სპორტი, რომელიც არაჩვეულებრივად ავითარებს კოორდინაციას და ძვალ–კუნთოვან სისტემას. ამ მხრივ, სასურველია, ზამთრის არდადეგების დროს ბავშვი კვალიფიციურ სპეციალისტს მიაბაროთ ტრავმატიზმის თავიდან ასაცილებლად. ცალკე საკითხია სხვადასხვა საბრძოლო
სახეობები. ვფიქრობ, ოპტიმალური ასაკი ამ ტიპის დატვირთვისთვის რვა წლიდანაა. დღესდღეობით ძალიან პოპულარულია აღმოსავლური ორთაბრძოლების სხვადასხვა მიმდინარეობა, რაც ძალიან კარგად ავითარებს მუსკულატურას, კოორდინაციასა და რეაქციას. ასეთ დროს მშობელმა უნდა გაითვალისწინოს, რომ ცენტრალური ნერვული სისტემის დაზიანების, ან არამდგრადი ფსიქიკის და სხვადასხვა ფსიქოლოგიური პრობლემის მქონე ბავშვისთვის სპორტის სახეობა სპეციალისტის, სასურველია, ფსიქოლოგის კონსულტაციის და რეკომენდაციის მიხედვით შეირჩეს. აქვე უნდა აღვნიშნოთ ფიზიკური დატვირთვის ისეთი ხერხიც, როგორიცაა ცეკვა. შერჩევის დროს გააცანით ბავშვს სხვადასხვა ვარიანტი და შეძლებისდაგვარად, დეტალურად აღუწერეთ თითოეული მათგანი. იმუშავეთ იმაზეც, რომ სხვადასხვა სპორტულ შეჯიბრებაში დამარცხება არ ექცეს მატრავმირებელ მიზეზად. ფიზიკური ვარჯიში და სპორტი ბუნებრივი და სავსებით ხელმისაწვდომი საშუალებაა - დადებით ზეგავლენას ახდენს ბავშვის ორგანიზმის ზრდა-განვითარებაზე. სასურველია, ეს კულტურა ფართოდ იყოს გამოყენებული პედიატრიულ პრაქტიკაში პროფილაქტიკისა და მკურნალობის მიზნით. ასევე მნიშვნელოვანია ამ კუთხით მშობლების კომპეტენციის ამაღლებაც. ნინო ლომიძე
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
15
გასტრონომია
jansaRi kveba Tqveni SvilebisTvis ბავშვთა კვების მნიშვნელოვანი დეტალები თანამედროვე მედიცინაში
16
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
ბავშვთა კვება და მასთან დაკავშირებული საკითხები ყოველთვის წამოადგენდა მშობლებისათვის ერთ-ერთ უმთავრეს საზრუნავს, თუმცა მედიცინაში, ამ მიმართულებით, ყოველთვის არაერთგვაროვანი დამოკიდებულება იყო. მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეებში, სხვადასხვა ეპოქაში, ბავშვთა კვების სტანდარტები ერთმანეთისაგან თვისობრივად ძალიან განსხვავდებოდა. მაგალითად, პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში, თუნდაც საქართველოში, ამ მიმართულებით, დღემდე შემორჩენილია საბჭოთა მედიცინის ტიპური მიდგომები - თანაც, არა
გასტრონომია
მხოლოდ ბავშვთა კვებაში, არამედ ზოგადად, ჯანდაცვის სფეროში, რაც განაპირობებს ერთიანი სამედიცინო პოლიტიკის ჩამოუყალიბებლობას: საზოგადოებას ჯერ ვერ გადაუწყვეტია - მიჰყვეს თანამედროვე მსოფლიოს სტანდარტებს, თვალი ადევნოს სწრაფადცვალებად პროცესებს და ჩაერთოს მათში, თუ ახალ შესაძლებლობებს კარგად ნაცნობი, ძველი მეთოდები ამჯობინოს. პრობლემაც სწორედ აქ ჩნდება - თუ საბჭოთა ბავშვის სტანდარტული საბჭოთა ცნობიერებით და დამჯერი, მომთმენი ხასიათით შედარებით ადვილად სამართავი იყო, თანამედროვე ბავშვები უფრო დამოუკიდებლები, უფრო ინდივიდუალურები არიან - მათი მართვა რთულია. აუცილებელია, ბავშვებს სრულფასოვნად ჩამოყალიბებისათვის საჭირო ელემენტები და აღზრდის მეთოდები ისეთი ფორმით შევთავაზოთ, რომელიც ნაკლებად გააღიზიანებთ, არ დათრგუნავს მათ მიდრეკილებას თავისუფლებისადმი, დამოუკიდებლობისადმი, გზისადმი - თავად გააკეთონ არჩევანი და რაც მთავარია, არ წარმოშობს კონფლიქტს. თანამედროვე მედიცინა, ამ მხრივ, შესაძლებლობების მრავალფეროვან პალიტრას გვთავაზობს, თუმცა
საფუძველშივე სპობს ბავშვზე დომინანტურ, ძალადობრივ მეთოდებს. საკვები, რომელიც სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია ყველა ადამიანისათვის, არ არის მხოლოდ ენერჯაიზერი ყოველდღიურად განსაზღვრული ენერგიის დოზა, არამედ ის გვევლინება გაჯანსაღების საშუალებად: სწორად შერჩეული საკვები მკურნალობის ხანგრძლივი კურსის ტოლფასია. კარგი კვება და სწორი დიეტა არამხოლოდ აჯანსაღებს ბავშვს, არამედ იცავს მას სხვადასხვა დაავადებებისაგან აწმყოსა და მომავალში. იმისათვის, რომ სწორად განვსაზღვროთ ჩვენი ბავშვებისათვის აუცილებელი რაციონი, საჭიროა, ვიცოდეთ, რა ნივთიერებების მიღებაა მათთვის აუცილებელი. ყურადღება მიაქციეთ, რომ ბავშვმა რეგულარულად მიიღოს ყველა საჭირო ნივთიერება სხვადასხვა სახით, მაგალითად, ნახშირწყლები არის პურში, მაკარონში, წიწიბურაში, კარტოფილში - დღის განმავლობაში, სხვა საკვებთან ერთად, პატარას ამ ვარიანტებიდან ერთერთი აუცილებლად უნდა შევთავაზოთ. ასევე, მნიშვნელოვანია რკინა - რომლის დეფიციტიც, ძირითადად, ჩვილებსა და სკოლამდელი ასაკის ბავშვებშია გავრცელებული. რკინა არის ხორცში, მუქ მწვანე ბოსტნეულში, მშრალ ხილში, მაგალითად, ვაშლში. აუცილებელია
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
17
გასტრონომია
კალცი, რომელიც რძის პროდუქტებში გვხვდება და A, C და D ვიტამინები. A ვიტამინი საჭიროა ჯანმთელი კანისთვის, თვალებისათვის, D ვიტამინი ერთგვარი მზის ენერგიაა სხეულისათვის - იგი აჯანსაღებს კანს. ზამთარში, როცა ჩვენს ბავშვებს თბილად აცვიათ, სასურველია მათი ორგანიზმის D ვიტამინით გამდიდრება, რათა სხეული ისეთივე სიცოცხლისუნარიანი იყოს, როგორც ზაფხულში. C ვიტამინი საუკეთესო საშუალებაა სიმაღლეში ზრდისთვის, ძლიერი იმუნური სისტემისათვის - იგი მრავლად მოიპოვება ხილსა და ბოსტნეულში, განსაკუთრებით ციტრუსებში. ხილი და ბოსტნეული უმათავრეს როლს თამაშობს პატარების სრულფასოვან ჩამოყალიბებაში, რადგან ყველაზე ჯანსაღ პროდუქტად ითვლება. რაც უფრო მეტ ხილს ჭამს ბავშვი, მისთვის უკეთესია, თუმცა, ამას ის თავისი სურვილით უნდა აკეთებდეს. კვებისას მშობლის ბავშვთან ურთიერთობა, მიდგომა და დამოკიდებულება ძალიან მნიშვნელოვანია. არ არსებობს ჯანსაღი კვება ჯანსაღი გარემოს გარეშე მარტივად რომ ვთქვათ, ყველაფერი, რასაც ბავშვი იღებს, უნდა „შეერგოს“- ამიტომ, არასოდეს დააძალოთ ჭამა, მაშინაც კი, როცა ეს მისთვის აუცილებელია - პატარისათვის მისაღები ფორმის მოძებნა ყოველთვის შესაძლებელია. თანამედროვე მედიცინა კვების დაძალებას ან განსაზღვრულ რეჟიმს საფუძველშივე უარყოფს. მშობლები ასეთ მეთოდებს, ძირითადად, სკოლამდელი ასაკის და დაბალ კლასებში მყოფ ბავშვებთან მიმართავენ, რადგან სწორედ ამ პერიოდში ჭირვეულობენ პატარები საკვების მიღებისას. დაიმახსოვრეთ - ბავშვი არასოდეს მიიღებს იმაზე ნაკლებს, რაც მას სჭირდება. ამ ასაკში ის ყველაზე უკეთ არეგულირებს საკვების რაოდენობას.ბავშვის ენერგია ძალიან დიდია, მადა კი პატარა, თუმცა ის ყოველთვის ახერხებს მიიღოს საკმარისი რაოდენობის საკვები. კვების დაძალება, ან
18
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
პირიქით, „ზედმეტი“ საკვების მიღების აკრძალვა ამ ასაკში მხოლოდ უარყოფით შედეგებამდე მიგვიყვანს - ამით ჩვენ ვცვლით ბუნებრივ მოთხოვნილებას და ახალ რეჟიმს ვაყალიბებთ, თანაც, საკვების მიღება აღარ ხდება ჰარმონიულ გარემოში - ბავშვები ფსიქოლოგიურად იძაბებიან, როცა მათ ჭამაში ვზღუდავთ, ამიტომ სათანადოდ ვერ ითვისებენ მიღებულ საკვებს. მშობლებმა იციან, რა არის აუცილებელი მათი შვილებისათვის, თუმცა მუდმივად ამ ყველაფრის შეთავაზება მხოლოდ უკურეაქციას გამოიწვევს. თუ თქვენს შვილს არ უყვარს ხილი და ბოსტნეული, ან არ ჭამს მათ ცალკე, ჩამალეთ ისინი კერძებში, ნამცხვრებში, გამოიყენეთ, როგორც მისაყოლებელი, დანამატი. გაურიეთ სოუსებში, პიცებში, სუპებში. გაყინული და კონსერვირებული ხილი და ბოსტნეული ისეთივე მდიდარია ვიტამინებით, როგორც ცოცხალი. შეგიძლიათ გამოაცხოთ, მოხარშოთ - თუმცა ისე, რომ „სიხრაშუნე“ შეინარჩუნოს, ძალიან არ დარბილდეს. რძე და ზოგადად, რძის პროდუქტები, რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვანია, თუმცა არა იმდენად, რომ მათი მიღება ყოველდღე აუცილებელი იყოს. მთავარი ღირსება ისაა, რომ რძის პროდუქტები, ფაქტობრივად, კალციუმის მთავარი წყაროა. კალციუმი კი მნიშვნელოვანი კომპონენტია კბილების, ძვლებისა და თმის სიჯანსაღისათვის. თუმცა, არ არის აუცილებელი დავაძალოთ ბავშვს რძის სმა შეგვიძლია სხვადასხვა სასმელში, სოუსში, ნამცხვარში გავურიოთ. ყველი შეგვიძლია გამოვიყენოთ ბუტერბროდებში. თუ ბავშვი ყველს საერთოდ არ ჭამს შევთავაზოთ იოგურტი დესერტად, ან ორ კვებას შორის, მადის გასაუმჯობესებლად, ხილთან ერთად ან ხილის გარეშე. კარგი იქნება, თუ ხშირად ჩავრთავთ კვების რაციონში კვერცხს, მომზადების ყველა შესაძლო ფორმით - ის მდიდარია ცილებით. რაც შეეხება ხორცსა და თევზს, რა თქმა უნდა, სასურველია მისაღებად,
გასტრონომია
თუმცა არც ისე ხშირად. თანამედროვე კვლევების მიხედვით, ბავშვებისათვის ხორცისა და თევზის არაუმეტეს კვირაში ორჯერ მიღება სავსებით საკმარისია. უმჯობესია, ვაჭამოთ ქათმის, ხბოს ხორცი, და არა, მაგალითად, ღორის ან ცხვრის, ზედმეტი ცხიმიანობის გამო. გავითვალისწინოთ, რომ სასარგებლო პროდუქტების გარდა, არსებობს საკვები, რომელმაც შეიძლება, პირიქით იმოქმედოს - ზიანი მიაყენოს თქვენი და თქვენი შვილების ორგანიზმს. რასთანაც მშობლები ყოველთვის ფრთხილად უნდა იყვნენ - ესაა, ძირითადად, ტკბილეული და ცხიმიანი კერძები. შაქარი, ფუნთუშები, კანფეტები, შოკოლადი, ნაყინი, ტკბილი სასმელები, ჩიფსები - უმჯობესია, თუ ასეთი პროდუქტებით პატარების განებივრებას მაქსიმალურად შევამცირებთ, და თუ მივცემთ საშუალებას, მიირთვან, მაშინ აუცილებლად უნდა გადავამოწმოთ პროდუქტის ხარისხი. ბავშვებს, რომლებიც ხშირად იღებენ ტკბილეულს და ცხიმიან სასუსნავებს, საკვების მიღებისადმი განსხვავებული დამოკიდებულება უჩნდებათ - ეჩვევიან ტკბილს, ცხარეს, ცხიმიანს და მოთხოვნილება ეცვლებათ, რასაც არც ისე ჯანსაღ კვებასთან მივყავართ და უკვე გაზრდილთ, ისეთი პრობლემები აწუხებთ, როგორიცაა ქოლესტერინის დიდი რაოდენობა სისხლში, შაქარი, დიაბეტი, კუჭის პრობლემები და ასე შემდეგ. ტკბილი პროდუქტები და წვენები ასევე ცუდად მოქმედებს კბილებზე, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ბავშვები მათ საკვების მიღებამდე, ცალკე მიირთმევენ. კბილებისთვის საშიშია სპეციალურად უშაქრო, დიეტური ტკბილეულიც, რომელიც ხშირად მინანქრისათვის საზიანო მჟავას შეიცავს. ძალიან კარგი იქნება, თუ შეეცდებით, განსაზღვროთ კანფეტებისა და ტკბილეულის ის კონკრეტული რაოდენობა, რომელსაც თქვენი ბავშვი ყოველდღიურად იღებს. ასევე, უნდა დავაკვირდეთ რაზე აქვს ჩვენს პატარას ალერგია და რაც არ უნდა სასარგებლოდ ითვლებოდეს, არ მივცეთ მას ის
პროდუქტი. მაშ ასე, თანამედროვე მედიცინის სტანდარტები და რჩევები მშობლებისათვის ასეთია: აჭამეთ ბავშვს, რამდენიც სურს, არ შეზღუდოთ და არ დააძალოთ ჭამა - მთავარია, ის სუფთა და საჭირო ინგრედიენტებს იღებდეს. კვება უნდა სრულდებოდეს ჯანსაღ, ჰარმონიულ გარემოში. მნიშვნელოვანია, როდესაც მთელი ოჯახი ერთად საუზმობს, ვახშმობს და სადილობს. ამ დროს ბავშვებს კოლექტიური კვების კულტურა უყალიბდებათ და აღარ აქვთ განცდა, რომ ჭამა უფროსების მიერ დაკისრებული დავალებაა, რომელიც უნდა შეასრულონ. ჩართეთ - საყიდლებში, მონაწილეობა მიაღებინეთ საჭმლის მომზადებაში - ეს მათ ინტერესს გაუღრმავებს და თქვენს შრომასაც მეტად დააფასებენ. ყოველთვის დაუდეთ პატარა პორცია პატარა თეფშზე - დამიჯერეთ, თუ ბავშვს საკვები სჭირდება, განმეორებას აუცილებლად მოგთხოვთ და ისე მოიქეცით, თითქოს უფლებას აძლევთ, კიდევ შეჭამოს. დიდი ულუფები მხოლოდ უკურეაქციას იწვევს და პროტესტს აღძრავს. იყავით მშვიდი და აუღელვებელი. თუ თქვენ მიერ მომზადებული კერძის გასინჯვა ბავშვმა კატეგორიულად არ მოინდომა, წაიღეთ იგი და შესთავაზეთ რამდენიმე დღის შემდეგ - საბოლოოდ თავად დაინტერესდება „ახალი ხილით“. მიეცით თქვენს ბავშვებს მაქსიმალური თავისუფლება და დამოუკიდებლობა, შეუქმენით მათ ჰარმონიული გარემო, ჯანსაღი სიტუაცია - თუმცა, ერთი პირობით: ყველანაირი ტკბილეული უნდა იყოს თვალისაგან შორს, სანამ მთავარი კერძი არ შეიჭმება! ალექსანდრა აროშვილი
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
19
გართობა და დასვენება
„დისნეილენდი მანამ იარსებებს, სანამ ადამიანებს წარმოსახვის და ფანტაზიის უნარი შერჩებათ“,-ამბობდა უოლტ დისნეი...აგერ უკვე ექვს ათეულ წელზე მეტია, რაც ეს გასართობი კომპლექსი აოცებს და აბედნიერებს ვიზიტორებს, აბრუნებს დიდებს ბავშვობაში და დაუვიწყარ მოგონებებს უტოვებს პატარებს. ამ ადგილს მსოფლიოში ყველაზე ბედნიერი ადგილის სტატუსიც კი მიენიჭა (the Happiest Place on Earth).
20
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
გართობა და დასვენება
ocnebis korporacia გრანდიოზული, თემატური გასართობ– შემეცნებითი პარკის შექმნის იდეა ამერიკელ მხატვარ–მულტიპლიკატორს და რეჟისორს, უოლტ დისნეის ეკუთვნის. „ამერიკაში უნდა იყოს ადგილი, სადაც უფროსებიც და ბავშვებიც ერთდროულად გაერთობიან და ისიამოვნებენ ზღაპრულ სამყაროში“, თქვა და თვითონ შეუდგა ჩანაფიქრის განხორცილებას. მისი ბავშვობა უზრუნველი და ზღაპრული ნამდვილად არ ყოფილა. 1901 წლის 5 დეკემბერს დაიბადა, ჩიკაგოში. მოგვიანებით ოჯახი მისურის შტატში, ქალაქ მარსელაინთან ახლოს მდებარე პატარა ფერმაში გადავიდა საცხოვრებლად. დისნეის მამა, ელიას დისნეი მკაცრი, პურიტანი და მორწმუნე კაცი გახლდათ, შვილებს არასოდეს ანებივრებდა სათამაშოებით, კანფეტებითა და მსგავსი "სისულელეებით", სამაგიეროდ, შეეძლო, უმოწყალოდ დაესაჯა ისინი სულ მცირედი ანცობისთვის.უოლტს პატარაობიდანვე იტაცებდა ხატვა, მაგრამ იცოდა, მამა არასოდეს აჩუქებდა ფერადფანქრებიან ყუთს, ალბომზე ხომ ლაპარაკიც ზედმეტი იყო... და რადგან სხვაგვარი ქაღალდი შინ არ ებადათ, მომავალი მულტიმილიონერი თავის შედევრებს... ტუალეტის ქაღალდებზე ქმნიდა... სკოლის დამთავრების შემდეგ კანზას-სიტის ხელოვნების უნივერსიტეტში, კურსებზე ჩაეწერა. შემდეგ მისი ოჯახი კვლავ ჩიკაგოში გადაბარგდა და დისნეიმაც აქაურ ხელოვნების აკადემიაში ჩააბარა, თუმცა კურსის დამთავრება ვერ შეძლო - დაიწყო პირველი მსოფლიო ომი. ერთი წლის განმავლობაში უოლტ დისნეი წითელი ჯვრის საერთაშორისო ორგანიზაციის სანიტარული მანქანის მძღოლად მუშაობდა საფრანგეთში. თუმცა, საბედნიეროდ, სამხედრო კარიერასა და საბრძოლო პერიპეტიებს ასცდა, რადგან მისი ქვედანაყოფი საფრანგეთში საომარი მოქმედებების შეწყვეტის შემდეგ ჩავიდა, უოლტმაც საკუთარი ნიჭის შესაბამისად გამოყენება დაიწყო და მეომრებს სულ რამდენიმე ფრანკად პლაკატებს, ხან კი მუნდირებზე საბრძოლო ორდენებს
უხატავდა, რომელთა ნამდვილისგან გარჩევა შეუძლებელი გახლდათ. მისი პირველი გასამრჯელოც სწორედ ამ საქმისათვის აიღო. აქვე მიიღო გადაწყვეტილება, მომავალი და საქმიანობის სფერო საყვარელი საქმისთვის დაეკავშირებინა – მას უყვარდა ხატვა, კარგად გამოსდიოდა და როგორც აღმოჩნდა, ამ საქმეში ფულის გადახდის მსურველებიც არც თუ ცოტანი იყვნენ. სწორედ ამიტომ, შინ დაბრუნების შემდეგ უოლტმა სასტიკი უარი განუცხადა მამას, რომელსაც სურდა, შვილი ახალ ბიზნესში ხილის ჟელესა და მარმელადის წარმოებაში დახმარებოდა. ამავე დროს, მისი ყველა მცდელობა - მოწყობილიყო გაზეთში მხატვრად ან კარიკატურისტად, უშედეგოდ მთავრდებოდა. რედაქტორებს მიაჩნდათ, რომ „ახალგაზრდას პოლიტიკური ხედვა და სიმძაფრე აკლდა“. არცაა გასაკვირი – მისი ნახატები ზედმეტად„ კეთილშობილური“და პოზიტიური იყო. ხელმოცარულმა დისნეიმ გადაწყვიტა, სარეკლამო ბიზნესში ეცადა ბედი, გაიცნო ახალგაზრდა, ძალიან ნიჭიერი მხატვარი იუბ აივერკსი. ნაცნობობა ორივესთვის იღბლიანი გამოდგა და 1920 წელს მათ ერთად დაიწყეს მუშაობა
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
21
გართობა და დასვენება
თვალსაზრისით, საკმაოდ შეზღუდული იყო და უფრო სერიოზული სამუშაოსკენ ისწრაფვოდა. სწორედ მაშინ "გააცოცხლა" ცნობილი ზღაპრის გმირები - კონკია, წითელქუდა, ჩექმებიანი კატა... თუმცა მალე ფინანსურმა სიძნელეებმა იჩინა თავი და დისნეიც იძულებული გახდა, თავი გაკოტრებულად გამოაცხადებინა. პარადოქსია, მაგრამ ამ მეოცნებე, შემოქმედებით ადამიანს ხასიათი „შეუსაბამოდ“ მიზანსწრაფული და ჯიუტი ჰქონდა. მხატვარმა მიატოვა ჩიკაგო და საცხოვრებლად ჰოლივუდში გადაბარგდა. დღედაღამ მუშაობდა, ფულს ნათესავებისგან სესხულობდა. პარტნიორებად იუბ აივერკსი და თავისი უფროსი ძმა - გამოცდილი ბუღალტერი, როი დისნეი მიიწვია და ასე ნელ-ნელა, ნაბიჯნაბიჯ მოახერხა სტუდიის შექმნა, (დისნეის მულტიპლიკაციის სახელგანთქმული სკოლა) რომელიც თანდათან უმსხვილეს იმპერიად იქცა. უოლტ დისნეის განსხვავებული გასართობი კომპლექსის შექმნის სურვილი თავის ქალიშვილებთან ერთად პარკებში სეირნობის დროს გაუჩნდა. დისნეილენდის არსებობამდე სხვა თემატური და რეკრეაციული ტერიტორიები, ამერიკაში, ცხადია, არსებობდა, მაგრამ ასეთი ორიგინალური კონცეფციის და მასშტაბების მქონე – არსად. „ჩემი მულტიპლიკაციური გმირების თაყვანისმცემლები ხშირად მთხოვდნენ, ტურისტული ტურების ორგანიზებას სტუდიაში, სადაც მულტფილმები იქმნებოდა, თუმცა ამ სამუშაო პროცესში სანახაობრივი და მიმზიდველი ბევრი არაფერია. სტუდია ჩვეულებრივი სამუშაო ტერიტორიაა და ტურისტს იქ არაფერი ესაქმება. შემდეგ დავფიქრდი და გადავწყვიტე, გამეთვალისწინებინა მაყურებლის აზრი და მივხვდი – სტუდიის გვერდით შეიძლებოდა სპეციალური ტერიტორიის გამოყოფა, სადაც ნებისმიერ მსურველს შეეძლებოდა საყვარელ პერსონაჟთან ფოტოს გადაღება. ამასთან, ქალიშვილებთან ერთად ხშირად მისეირნია პარკებსა და გასართობ ცენტრებში და ერთ რამეს დავაკვირდი – ყველა სარეკლამო სტუდიაში, რომელიც ქალაქის მათგანი ბავშვებზეა გათვლილი. უფროსებს კინოთეატრებს ემსახურებოდა. კომპანიონებს მხოლოდ მოაჯირს მიღმა დგომა და ყურება სარეკლამო რგოლებში უნდა გამოეყენებინათ დარჩენიათ. მე კი მუდამ მინდოდა, თავადაც ეკრანზე გაცოცხლებული ნახატი-მულტიპლიკაცია კარგად გამეტარებინა დრო. გართობა და უოლტიც მიხვდა - ეს იყო საქმე, რომლის დიდებისთვისაც მნიშვნელოვანი არაა?“ – წერს საშუალებითაც საკუთარი ნიჭის და ფანტაზიის დისნეი ერთ–ერთ ინტერვიუში. ამ კაცს რომ გამოყენებით ახალი მწვერვალების დაპყრობას ჩანაფიქრის და ოცნებების განხორციელების შეძლებდა. ასეც მოხდა – თავის პირველ ოპუსებს უნარი ჰქონდა, მისი ბიოგრაფიის გადაკითვისას დისნეი "სიცილოგრამებს" უწოდებდა. ეს იყო მცირე სარეკლამო რგოლები, რომელთა მიზანიც მიხვდებოდით, ალბათ, ჰოდა – პირველი არა ობიექტების დემონსტრირება, არამედ თემის თემატური გასართობი პარკის შექმნის იდეიდან რეალობამდე ბევრიც არაფერი იყო დარჩენილი კომიკურად დამუშავება იყო. დისნეი მუშაობისას ყველა ცნობილ (აგრეთვე თავისივე გამოგონილ) – 1955 წლის 18 ივლისს კალიფორნიაში, ქალაქ ტრიუკს იყენებდა და ცდილობდა, შეექმნა ანაჰეიმში (Anaheim) გაიხსნა დისნეილენდის მხიარული, კარიკატურებით სავსე სიუჟეტი. პირველი პარკი. იდეამ გაამართლა. პირველივე დისნეის კარგად ესმოდა, რომ სარეკლამო წელს პარკს ხუთ მილიონზე მეტი ადამიანი ჟანრის შესაძლებლობები, მხატვრული ეწვია. მნახველები ამ საოცნებო, ზღაპრული ადგილის მოსანახულებლად მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდანაც ჩამოდიოდნენ. პირველი დისნეილენდი ("დისნეის ქვეყანა") კალიფორნიაში 70 ჰექტარს იკავებდა. დღესდღეობით პარკი ყოველწლიურად უკვე 12-13 მილიონზე მეტ დამთვალიერებელს მასპინძლობს. მეორე პარკის გახსნის აუცილებლობაც მალე დადგა და გასაკვირი
22
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
გართობა და დასვენება
სულაც არაა, რომ „დისნეიუორლდი“ ("დისნეის სამყარო" – ახლა უკვე ფლორიდის შტატში) უფრო „იღბლიანი“ და წარმატებული აღმოჩნდა - ის სიდიდით დისნეილენდს თხუთმეტჯერ აღემატება და მნახველების რაოდენობაც ლამის გაორმაგებულია... პირველი დისნეილენდის გახსნის დღეს იმდენმა უსიამოვნო და ერთი შეხედვით, გადაულახავმა პრობლემამ იჩინა თავი, რომ ნებისმიერს შეეპარებოდა ეჭვი პარკის პერსპექტივასა და ფინანსურ სარგებლიანობაში. ნებისმიერს, მაგრამ არა უოლტ დისნეის: გახსნის დღეს დაემთხვა ადგილობრივი სანტექსნიკოსების გაფიცვა – ისინი ხელფასების მომატებასა და სამუშაო პირობების გაუმჯობესებას ითხოვდნენ. შედეგად – ამხელა ტერიტორია უამრავი მნახველით სასმელი წყლის გარეშე დარჩა. ჯიხურებსა და ტერიტორიაზე განლაგებულ სავაჭრო ობიექტებში პროდუქცია ელვის სისწრაფით გაიყიდა. დახლები ცარიელი იყო, მოშიებული და მოწყურებული ბრბო კი – უკმაყოფილო, უამრავი არაკეთილსინდისიერი ადამიანი ყალბი ბილეთით, ან პირდაპირ ღობეზე გადაძრომით ცდილობდა პარკში მოხვედრას, მათ გასაკონტროლებლად შესაბამისი რესურსი კი პარკს იმ დროისთვის არ გააჩნდა, შესაბამისად, გაჩნდა უზარმაზარი რიგები. რამდენიმე ატრაქციონი გადატვირთვის გამო მწყობრიდან გამოვიდა, ამას დაემატა ისიც, რომ ახალდაგებული ასფალტი და ატრაქციონების მოპირკეთებული იატაკები ქალების იმ დროისთვის მოდურმა მაღალქუსლიანმა ფეხსაცმელმა ერთიანად მოსპო და გაანადგურა... პრობლემები საკმარისზე მეტი იყო. პრესა მეორე დღესვე გამოეხმაურა ამ ამბავს ორგანიზატორები უპასუხისმგებლობასა და
უუნარობაში დაადანაშაულა... თუმცა უოლტ დისნეიმ ამ ყველაფერს გაუგონარი სიმამაცით და შემართებით გაუძლო. მეშვიდე დღეს იძულებული გახდა, პარკი დაეხურა და სარემონტო სამუშაოები დაეწყო. მშენებლობაზე თავად გამოცხადდა სამუშაო ფორმით, ყველა წვრილმანს პირადად აკონტროლებდა, ფერებსა და დიზაინს არჩევდა, მიღებული გამოცდილების შედეგად ნაკლოვანებების გამოსწორება დაიწყო, სამშენებლო პროექტებსა და კონსტრუქციებში სხვადასხვა ასპექტიც თავად დახვეწა და სულ ცოტა ხანში პარკი ხელახლა გახსნა. ბედმა ამჯერადაც გაუღიმა და მნახველები არათუ მოაკლდა, გაუორმაგდა კიდეც. დისნეილენდის ეპოპეა დაიწყო, გასართობი ინდუსტრიის ერთ–ერთი ყველაზე მძლავრი კორპორაცია თანდათან იკრებდა ძალას... დღეს ეს ადგილი ერთ–ერთი ყველაზე სასურველი და საოცნებო ტურისტული მარშრუტია მთელი მსოფლიოსთვის. „თავის დროზე, როცა დაფინანსებას და რესურსებს ვეძებდი ჩემი ოცნების განსახორციელებლად, ვერ შევძელი ფინანსისტების დარწმუნება, რომ პარკი მომგებიანი და სასურველი გახდებოდა მნახველებისთვის. მათ, უბრალოდ, არ სჯეროდათ, რომ ოცნებებს ფულის მოტანაც შეუძლია. ახლა ყველა ხედავს, რომ ისინი ცდებოდნენ, მე კი არა!“ ამაყად განაცხადა ინტერვიუში ახლა უკვე ერთ–ერთმა ყველაზე მდიდარმა და მაღალშემოსავლიანმა მეოცენებემ, არაჩვეულებრივმა და არაორდინალურმა ბიზნესმენმა, უოლტ დისნეიმ. ნინო ლომიძე
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
23
სხვადასხვა
როგორ შევიცნოთ საკუთარი შვილები Я хочу найти сама себя, Я хочу разобраться, в чем дело. Помоги мне, помоги мне. Я хочу, чтоб моя душа тоже пела.
ა
Децл „Письмо“
რის ასეთი რუსული ჯგუფი „Децл“, უფროსწორად, ადრე იყო - ზუსტად მაშინ, როცა ეგრეთ წოდებულ „გარდატეხის ასაკში“ ვიყავი. დიდი არაფერი, მოსკოვური გეტოებისათვის დამახასიათებელი სტანდარტული ტექსტები ჰქონდათ, პატარა, მაგრამ ქარიზმატული, დრედებიანი რეპერი ბიჭუნათი და ცოტა დეპრესიული კლიპებით. ერთი შეხედვით მსუბუქი და ზედაპირული ფსიქოლოგიური პრობლემების წინა პლანზე წამოწევას ცდილობდნენ, რომლებიც დროთა განმავლობაში მივიწყებულია და უცებ საიდანღაც, „რაღაც მანქანებით“ აქტუალური ხდება ხოლმე. ასეთი პრობლემების გაჩენა თინეიჯერული ვნებათაღელვის პირველი უტყუარი ნიშანია და აუცილებლად მეტყველებს იმაზე, რომ სადღაცახლოს მოზარდია - აი, ამის უკეთ გასაგებად კი, ვფიქრობ, ცოტა ხნით გარდატეხის ასაკში უნდა დავბრუნდეთ. პირველად რომ „Письмо“ ტელევიზორში ვნახე, რუსულ Mtv-ზე, ზუსტად ასეთი „მსუბუქი და ზედაპირული“ პრობლემები მაწუხებდა. დაახლოებით 14-15 წლის ვიყავი. ახალი აღმოჩენებისა და იდეოლოგიური გაუგებრობებისაგან თავში მთელი აურზაური მქონდა. უკვე ვუსმენდი ჩემივე შერჩეულ მუსიკას, რა თქმა უნდა, ენერგიულს და აგრესიულს, ცოტა პანკურს, ასე რომ,Децл-ი
24
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
სიახლე არ ყოფილა - არც სიახლე და არც აღფრთოვანება - უბრალოდ, როგორც იტყვიან, კინაღამ „გული გამისკდა“მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან მარტივი და ურყევი სიმართლეებით დაწერილი ტექსტი მოვისმინე და ვნახე ცუდად გაკეთებული, უხარისხო ეფექტებით სავსე კლიპი, მაინც საშინლად მოვიხიბლე - ორივე მათგანი აბსოლუტურ ჭეშმარიტებას ღაღადებდა. ამბობენ, რომ გარდატეხის ასაკი, ეს არის წმინდა ფიზიოლოგიური მეტამორფოზა, სქესობრივი მომწიფების პროცესი. ეგრეთ წოდებულ „პუბერტატულ“ პერიოდში მოზარდების მიერ გამოვლენილ სხვადასხვა ტიპის „უკუჩვენებათა“ ერთობლიობის ხანა, ერთი სიტყვით, ბავშვებისა და მშობლებისათვის ერთ-ერთი ყველაზე ცუდი პერიოდი ცხოვრებაში. სამედიცინო ნორმებით, გოგონები მას დაახლოებით 9-დან 16 წლამდე გადიან, ბიჭებს კი გაცილებით ნაკლებ დროში შეუძლიათ „გაიზარდონ“ – 13-დან 15 წლამდე. ეს ციფრები, ბუნებრივია, პირობითია, რადგან გარდატეხის პერიოდი უამრავ სხვადასხვა ფაქტორს მოიცავს და გაცილებით დიდხანს გრძელდება; ისინი შეიძლება მართლაც სქესობრივი მომწიფებიდან მოდის, თუმცა მალევე ყალიბდება უფრო მასშტაბურ ცვლილებებად და მნიშვნელოვან ღირებულებებად ადამიანში,
სხვადასხვა
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
25
სხვადასხვა
ისინი ყალიბდება მსოფლმხედველობად, იდეებად, გემოვნებად და შესაბამისად – პიროვნებად. გამომდინარე იქიდან, რომ ჰორმონების „ფოიერვერკი“ სწორედ ადამიანის ცნობიერის ჩამოყალიბების დროს ემთხვევა, ან იქიდან, რომ ეს ორი პროცესი თავისთავად მიზეზშედეგობრივია, ფაქტია, რომ ამ დროს მოზარდების აღზრდა, მათი მართვა და გაგება ყველაზე რთულია. მშობლები რეგულარულად აწყდებიან პრობლემებს, რომლებსაც ვერ წყვეტენ - მათ ალბათ გაუცნობიერებლად უჭირთ შეგუება ბავშვის ორგანიზმის ბუნებრივ გარდატეხასთან, რომელიც მას სრულიად დამოუკიდებელ და მშობლებისაგან განსხვავებულ ადამიანად ჩამოაყალიბებს. მშობლებს უჭირთ ყურება, როგორ იქცევა პატარა ანგელოზი დიდ „მონსტრად“ და „სანამ პატარაა, დამემორჩილოს“ პრინციპით ხელმძღვანელობენ – ხშირად სიცოცხლის ბოლომდეც კი. სინამდვილეში, გარდატეხის ასაკში ჩვენი ბავშვები, უბრალოდ, იზრდებიან - ცოტათი ჭირვეულები და აგრესიულები ხდებიან, სამაგიეროდ სასიამოვნოდ გვანცვიფრებენ: მაგალითად, მანამდე არასდროს ყოფილა მათთან საუბარი ასე საინტერესო. ისინი გადაშლილი წიგნებივით „კოსმიურად“ გახსნილები და სიცოცხლისუნარიანები არიან, თუმცა სიცოცხლისა და ენერგიულობის გარდა, მათში საოცარი ძალაა წინააღმდეგობის, პროტესტის და მუდმივად ახლის ძიების, ახლისკენ სწრაფვის: ისინი ეუფლებიან ყველაფერს, რისგანაც ჩვენ უკვე დიდი ხანია, თავი გავითავისუფლეთ. ნოვატორული მისწრაფებები ჩვენში კვდება - ვამჯობინებთ მშვიდ, სტაბილურ და ბედნიერ ცხოვრებას, ამ დროს კი აბსოლუტურად საპირისპირო რამ ხდება ჩვენს „მშვიდ“ კერაში:
26
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
მოზარდებს შემოაქვთ ნამდვილი ცეცხლი, ნამდვილი არამდგრადობა. მუდმივი მზაობა გარდასახვისათვის, ადრენალინი, მაქსიმალური ექსპრესია. კლასიკური სამკუთხასახურავიანი, ორფანჯრიანი სახლის მაგივრად, მათ ნახატებში ჰაერში ველურად გასროლილ ფერებს ვხედავთ, ან მუქ, დეპრესიულ და ცოტა არაჯანსაღ სილუეტებს, ტოტალური უსამართლობის მტკივნეულად განცდის შეგრძნებებს. მთავარია, არ შევშინდეთ. ეს არის გზა, რომელსაც ჩვენ წინ არ უნდა დავუდგეთ. ეს არის გზა, სადაც მან პირველი ნაბიჯები უნდა გადადგას დამოუკიდებლად და რაც არ უნდა დაუმორჩილებელი, ჭირვეული და აგრესიული გახდეს თქვენი შვილი ამ ასაკში, იცოდეთ: ეს არის პირველი ნაბიჯები თავისუფლებისაკენ, თავისუფალი და ძლიერი ადამიანის ჩამოყალიბებისაკენ. აბსოლუტურად ბუნებრივი პროცესია, რომელიც უნდა გაიაროს ყველამ. და თუ თქვენს შვილს ამ ასაკში არაფერი მსგავსი არ აღენიშნება, ეს ბევრად საშიში და დამაფიქრებელია, ვიდრე მისი მოულოდნელი და წარმოუდგენელი ცვლილებები. დაიმახსოვრეთ, ნებისმიერი გადახვევა ნორმიდან, ნებისმიერი „არაადეკვატური“ ქცევა ბუნებრივი რეფლექსია თქვენს პატარაში და ძირითადად, ეს არის ნორმალური რეაქცია არანორმალურ გარემოზე. ნუ შეზღუდავთ მას და ნუ აიძულებთ, აკეთოს ის, რაც თქვენ გსურთ. არასოდეს ეცადოთ, გადაწეროთ მის სუფთა ფურცელზე თქვენი ცხოვრება - ჩაუნერგოთ მას ყველაფერი, რისიც თქვენ გინდათ, გწამდეთ, აარჩევინეთ სპეციალობა, რომელიც თავად ვერ აირჩიეთ. მიუხედავად იმისა, რომ ამას მშობლები არ იაზრებენ და მათი ნაბიჯები
სხვადასხვა
მხოლოდ შვილისათვის კარგის კეთების სურვილითა და საშინელი სიყვარულითაა გაჟღენთილი, ისინი მაინც ცდილობენ, შეძლონ ბავშვებში თვითრეალიზაციის იმ საშუალებების დაძლევა, რომელსაც თავად ვერ გაუმკლავდნენ ცხოვრებაში. რაც, პირველ რიგში, უნდა გააცნობიეროს მშობელმა, იმ აზრთან შეგუებაა, რომ მისი შვილი მისგან აბსოლუტურად განსხვავებული ადამიანია, ავტონომიური არსებაა და დამოუკიდებლად ყალიბდება. ამიტომ, უმჯობესია, ჩამოყალიბებაში ჩვენ თვითონ დავეხმაროთ: მივცეთ საშუალება, ცოტა ხნით გადააგდოს ვიოლინო და აიღოს ხელში დასარტყამი ინსტრუმენტების ჯოხი გაიხადოს სუფთა შარვალი და ჩაიცვას დახეული ჯინსები. იკითხოს ის, რაც სურს, მოუსმინოს იმას, რითაც დაინტერესდება. თუ შემეცნების ამ გზაზე ჩვენს შვილს ხელს არ შევუშლით და პირიქით, გავუღვივებთ მას, მონაწილეობას მივიღებთ მისი ინტერესების გაფართოვებაში, შევთავაზებთ ჩვენს არჩევანს, მისი თვალსაწიერი უფრო გაიზრდება და ბევრი სხვადასხვა, შეიძლება ურთიერთგამომრიცხავი, მაგრამ მნიშვნელოვანი ღირებულებების გადაფასებას ისწავლის. ხშირად ვამბობთ, რომ როცა ჩვენი შვილები გაიზრდებიან და თავად შექმნიან ოჯახებს, მაშინ მიხვდებიან, რას ვგულისხმობდით მათი დარიგებისას. გვგონია, რომ მათი ასაკი უკვე გავიარეთ და ვიცით, რას გრძნობენ ისინი. არგუმენტებს, რომ მათი არ გვესმის, იგივე არგუმენტს ვუპირისპირებთ - მათ არ ესმით ჩვენი, ან მათ საერთოდ არ ესმით არაფერი, რადგან რთული პერიოდი აქვთ. ეს დამოკიდებულება მოზარდებში სერიოზულ ფსიქოლოგიურ პრობლემებს იწვევს - ის, რაც ემართებათ, მათთვის აბსოლუტურად ორგანული, ბუნებრივი და საჭიროა, ჩვენ კი ისე ვუყურებთ, თითქოს განსხვავებულები მხოლოდ გარდატეხის პერიოდის გამო არიან და მათ არაადეკვატურებად ვთვლით. ამ დროს ბავშვი თავს გარიყულად, მარტოდ გრძნობს, ხდება მისი მარგინალიზაცია. პირველადი ჰარმონია, რომელიც ოჯახში ჰქონდა, ნელ-ნელა ირღვევა - მას უჩნდება განცდა, რომ ვერავინ გაუგებს და იკეტება. აქ უკვე იქმნება სერიოზული პრობლემები, რომლებსაც ჩვენ ვეღარ გავუმკლავდებით, რადგან იქამდე მისასვლელი გზები მანამდე ჩავკეტეთ, და მათი აღმოფხვრა უკვე სერიოზულ ტრავმებთან და არანორმალურ ძალისხმევასთანაა დაკავშირებული. ნუ დავუშვებთ ამას. იფიქრეთ იმაზე, რომ თქვენ მართლაც არ გესმით მათი, მიუხედავად იმისა,
იყავით თუ არა ასეთი ოდესმე. თქვენ მათ ვერ გაუგებთ ახლა, რადგან განიცდიან საკუთარი სიმართლის უკომპრომისო განცდას, რომელსაც გამოცდილებით ვერ დაუპირისპირდები. მათთვის თქვენი იდეოლოგიური დამორჩილება (იმ ნორმებისა და ღირებულებების აღიარებისა და ტარების მოთხოვნა, რაც თავად გაქვთ) შეგუებას ნიშნავს, შეგუება კი - პირდაპირ სიკვდილს: ჩაკეტილ გზას განვითარებისაკენ, დამოუკიდებლობისაკენ, გამორჩეულობისა და უნიკალურობისაკენ. შეზღუდვა ყოველთვის უკურეაქციას იწვევს - ამიტომ, ჯობს, ვიმეგობროთ ჩვენს ბავშვთან, დავინტერესდეთ მისი შინაგანი პროცესებით, შინაგანი მდგომარეობით, გავხდეთ მისი ცხოვრებისეული პროცესების თანამონაწილე და შევინარჩუნოთ მშობლისა და შვილის თავდაპირველი, ჰარმონიული სულიერი კავშირი. დავაკვირდეთ მის გარდასახვას, როგორც ერთადერთხელ მომხდარ უნიკალურ პროცესს - გარდაიქმნას ბავშვი ადამიანად. დავინტერესდეთ მათით და ვისწავლოთ მათგან, რადგან რაც არ უნდა დიდი ცხოვრებისეული გამოცდილება გვქონდეს, რაც არ უნდა ზუსტად ვიცოდეთ, რას განიცდიან ისინი, მაინც დავფიქრდეთ, ხომ არ არის აქ რაღაც ისეთი, რაც ჩვენ არ გვინახავს და არ გამოგვიცდია: მით უმეტეს მაშინ, როდესაც ჩვენს შვილებს ჩვენგან რადიკალურად განსხვავებულ ეპოქასა და პოლიტიკურ სისტემაში უწევთ ცხოვრება. ყველანაირი ხსნა მეგობრობასა და თანაგრძნობაშია. წამიერ სენტიმენტალობაზე გსმენიათ? აი, რაღაც რომ გახსენდება და თან მისი აღქმის შეგრძნებაც მოჰყვება ხოლმე წამიერად. საოცრად სენტიმენტალური ვხდები, როცა მახსენდება როგორი თავგანწირვით მღერის თავგადაპარსული გოგონა Децл-ის კლიპში, რომ მას საკუთარი თავის პოვნა უნდა და დახმარებას ითხოვს. მას თავისი სიმართლე აქვს, რომელიც აუცილებლად უნდა თქვას ხავილით და მას ვინმემ აუცილებლად უნდა მოუსმინოს. მოდით ეს ვინმე არ ვაძებნინოთ და სანამ პატარა, მაგრამ ქარიზმატულ, დრედებიან ბიჭუნას დიდ წერილს მიწერს მარტოობაზე, ჩვენ თვითონ დავეხმაროთ. თუნდაც იმიტომ, რომ ერთხელაც, მისივე ჩანაწერს არ გადავაწყდეთ სააბაზანოს სარკეზე: „а мне 15 лет, Правда, а звучит как бред. Ответа на вопрос нет.“ ალექსანდრა აროშვილი
ჟურნალი „კინალოკო“ / #1 / ივლისი / 2012
27