Zmiany w regulacjach opakowań żywności z tworzyw sztucznych w 2021 r. (Patryk Kalinowski, CPŻ

Zmiany w regulacjach opakowań żywności z tworzyw sztucznych w 2021 r.

Chociaż zmiany dotyczące opakowań (nowe materiały, nowe technologie ich produkcji i wtórnego zagospodarowania) można zaliczyć do megatrendów, jakie mają miejsce w ramach rewolucji przemysłowej 4.0 i nowego unijnego Zielonego Ładu, to największe zmiany w ich regulacji stoją dopiero przed nami. Podobnie jak dotychczas Unia Europejska położyła nacisk na problem wytwarzania i zagospodarowywania opakowań z tworzyw sztucznych. Przykładowo zgodnie z przyjętą jeszcze w 2019 r. tzw. dyrektywą plastikową, od roku 2021 r. ma obowiązywać szereg zakazów i ograniczeń, które powinny zostać przyjęte przez państwa członkowskie UE. W Polsce odpowiednie przepisy w tym zakresie powinny zostać uchwalone już w tym roku, co będzie dużym wyzwaniem zarówno dla producentów i wprowadzających do obrotu opakowania, jak i dla producentów żywności opakowanej.

Wymogi dyrektywy plastikowej

Dyrektywa plastikowa, czyli dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, dotyczy głównie stosowania jednorazowych opakowań z tworzyw sztucznych, które nie są przeznaczone, zaprojektowane lub wprowadzane do obrotu tak, aby osiągnąć w swoim cyklu życia wielokrotną rotację poprzez zwrócenie go do producenta z zamiarem powtórnego napełnienia lub ponownego użycia do tego samego celu, do którego był pierwotnie przeznaczony.

Dyrektywa określa szereg zakazów wprowadzania do obrotu określonych produktów (np. wykonane z polistyrenu ekspandowanego jednorazowe kubki na napoje), ograniczeń ilościowych (np. jednorazowe kubki na napoje inne niż z polistyrenu ekspandowanego) i obowiązków dotyczących opakowań z tworzyw sztucznych (np. używanie odpowiedniego poziomu recyklatów do butelek PET, wymogi w zakresie oznakowania, zbiórki odpadów, upowszechniania wiedzy oraz rozszerzonej odpowiedzialności producenta). Część z tych obowiązków powinna mieć zastosowanie już w 2021 r.

Nowe obowiązkowe oznaczenia opakowań z tworzyw sztucznych

Część rozwiązań przyjętych w ramach dyrektywy plastikowej wymaga przyjęcia dodatkowych aktów prawnych przez Komisję Europejską. Dotyczy to m.in. oznakowania (słownego oraz w formie symboli) produktów jednorazowego użytku takich, jak np. kubki na napoje. W tym celu wydano rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2020/2151 z dnia 17 grudnia 2020 r. ustanawiające zasady dotyczące zharmonizowanych specyfikacji w odniesieniu do oznakowania produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienionych w części D załącznika do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko. Co więcej, w opublikowanej w grudniu 2020 r. polskiej wersji rozporządzenia był błąd w tłumaczeniu obowiązkowych oznaczeń na j. polski, stąd Komisja Europejska 5 marca 2021 r. opublikowała do niego sprostowanie.

Pozostało niewiele czasu na zmianę opakowań, gdyż rozporządzenie nr 2020/2151 będzie stosowane od dnia 3 lipca 2021 r.

Wdrożenie dyrektywy plastikowej do polskiego prawa

Dyrektywa jest tego rodzaju unijnym aktem prawnym, że obowiązki nakładane przez nią na przedsiębiorców i obywateli mają zastosowane dopiero od momentu przyjęcia krajowych regulacji implementujących (wdrażających) te obowiązki. W tym przypadku dyrektywa plastikowa, chociaż weszła w życie jeszcze w 2019 r., to pierwsza grupa obowiązków i ograniczeń przez nią określonych ma być stosowana od 3 lipca 2021 r. Ma to dotyczyć zakazu wprowadzania takich produktów, jak np.: jednorazowe sztućce i słomki z tworzyw sztucznych czy pojemniki na żywność wykonane z polistyrenu ekspandowanego (do bezpośredniego spożycia, na miejscu lub na wynos).

Po wielu miesiącach prac legislacyjnych 1 kwietnia br. w końcu ukazał się projekt polskich przepisów w tym zakresie. Projektowana ustawa o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw, która trafiła właśnie do konsultacji społecznych, zakłada przyjęcie w polskim prawie zakazów i ograniczeń wskazanych w dyrektywie plastikowej. W ramach ich doprecyzowania przewiduje się m.in. nową opłatę za wprowadzanie do obrotu m.in. jednorazowych butelek i kubków czy wprowadzenie zasad realizowania przez przedsiębiorców obowiązku finansowania kampanii edukacyjnych w związku z wprowadzaniem do obrotu opakowań. Nowe przepisy mają wejść w życie już 3 lipca tego roku, lecz dla niektórych produktów przewidziano m.in. możliwość ich sprzedaży po tej dacie do wyczerpania zapasów. Jest to jednak dopiero projekt ustawy, a droga do jego przyjęcia jest jeszcze długa. Możliwy pośpiech w przyjmowaniu nowych przepisów prawdopodobnie będzie skutkował tym, że przedsiębiorcy będą mieli bardzo mało czasu na zapoznanie się ze szczegółami, a przez to do przygotowania się do nowej regulacji

Podatek od plastiku

Kolejną regulacją dotyczącą wprowadzania do obrotu opakowań z tworzyw sztucznych (niepoddanych recyklingowi) jest tzw. podatek od plastiku przyjęty w ramach Konkluzji Rady Europejskiej o planie odbudowy i wieloletnich ramach finansowych na lata 2021–2027 z lipca 2020 r. Ustalony na poziomie unijnym podatek wynosi 0,8 euro od każdego kilograma tworzyw sztucznych, które nie zostaną poddane ponownemu przetworzeniu w każdym kraju członkowskim. Chociaż bezpośrednim płatnikiem tego podatku do budżetu UE są państwa członkowskie UE (w tym Polska), to obecnie nie jest przesądzone, czy nie zostanie on – w całości lub w części – przerzucony na przedsiębiorców.

Rozszerzona odpowiedzialność wprowadzającego opakowania

Jeszcze w 2018 r. – zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającą dyrektywę 2008/98/WE (nowelizacja dyrektywy odpadowej) – Polska została zobowiązana do opracowania i wdrożenia systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP). Pod pojęciem tym rozumie się zestaw działań zobowiązujących producentów produktów wprowadzanych na rynek do ponoszenia finansowej lub finansowej i organizacyjnej odpowiedzialności za gospodarowanie nimi w całym cyklu życia produktu, czyli zarówno w okresie użytkowania, jak również gdy staje się on odpadem, w tym za selektywną zbiórkę, sortowanie i przetwarzanie. Termin na przyjęcie tych przepisów przez Polskę już minął, ale trwają intensywne prace legislacyjne i prawdopodobnie jeszcze w tym roku zostaną one przyjęte (projekt obecnie jest na etapie konsultacji społecznych). Gdy odpowiednie przepisy zostaną przyjęte, przyniosą one szereg dodatkowych obowiązków i obciążeń, do których już teraz warto zacząć się przygotowywać.

Patryk Kalinowski

Prawnik w Centrum Prawa Żywnościowego. Doradza przedsiębiorstwom branży spożywczej we wszystkich aspektach prawa żywnościowego. Doktorant w Pracowni Prawa Żywnościowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego; przygotowuje pracę doktorską w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego; ekspert Instytutu Prawa Wschodniego im. G. Szerszeniewicza; autor publikacji z zakresu prawa rolnego i żywnościowego Polski, Unii Europejskiej oraz państw obszaru postradzieckiego; prelegent na krajowych i zagranicznych konferencjach i panelach dotyczących sektora spożywczego. p.kalinowski@food-law.pl