ida i italia
ingrid z. aanestad
Ida i Italia
Roman
forlaget oktober 2024
Nokon seier at det har flytta inn ei ny kvinne i nabolaget. Ein bilethoggar, seier dei. Eg trur det er ei redning. Eg har allereie begynt å oppsøkja dei få kunstnarane som finst i nærleiken. Eg spør dei kva kunst er. Eg spør om eg kan få sjå litt på medan dei jobbar. Bilethoggaren heiter Sofia, veit eg. Ho har budd mange år i Italia, utdanna seg der. Ho har ein liten son. Ein kvit italienar, seier far min og ler. Ho har blitt kjærast med naboen vår og flytta inn til han. Eg har aldri vore inne i det brune huset bak vårt før, men ein dag tek eg på meg ytterjakka etter middag og går opp for å ringa på. Det er ho som opnar. Ute er det mørk vinterettermiddag, ho ber meg koma inn i gangen. Ho lyttar medan eg prøver å forklara kvifor eg er der. Det er noko i blikket hennar, som om ho verkeleg prøver å forstå kva eg seier. Ho kallar det ikkje atelier, ho seier studio. Eg kan få vera med der ein dag.
Studioet er eit lite, kvitt hus, det liknar eit kapell.
Rundt står campingvogner på alle kantar. Ho viser meg arbeidsrommet, stablane av materiale og halvferdige skulpturar. Ei stor kvinne av tre.
Marmorblokker, støv og verktøy. Campingstolar, og ei kasse snudd opp ned til bord. Ho har skissa og notert litt på dei kvitkalka veggene. Noko på italiensk, om draumar: la fabricca dei sogni . Ho omset. Noko som er laga av draumar. Eller noko som lagar draumar? Det er kaldt, ho kokar kaffi, espresso som me drikk frå små brune koppar, ho set på ei kanne til. Det er ho som lærer meg det, å drikka kaffi, eg har aldri hatt lyst til det før. Espressoen boblar opp i aluminiumskanna. Eg gjer som henne, rører ned ein halv pose brunt sukker, drikk i to slurkar. Eg er ikkje van, begynner å skjelva på hendene av den konsentrerte koffeinen. Ho liknar ikkje dei vaksne eg kjenner frå før, verken kvinnene eller mennene. Ho snakkar fort og gestikulerer, eg ser armmusk lane hennar gjennom trøya, eg ser henne løfta tunge steinblokker aleine. Når ho
lyttar, legg ho hovudet litt på skrå og smiler med den breie munnen. Eg får lyst til å bruka ordet vakker, sjølv om det ikkje passar inn i dialekta mi.
Ingen klede sit bra på meg. Eg er for kantete og rar i kroppen. Håret mitt krusar seg, vil verken ligga glatt eller krølla seg fint. Gutane i klassen synest det er ekkelt at eg har synlege mørke hår på armane. Eg vil ikkje bry meg, men eg kjenner meg stygg, heile tida. Sveitt og bustete, for mager. Det er noko med å stå i trappa, eller nede på skuleplassen. Er det dei populære som står der oppe og alle me andre nede? Nei, for av og til står me også der oppe. Eit sinnrikt system av over- og underordning. Eg skriv i dagboka mi at eg vil slutta på skulen. Det finst noko bratt inni meg. Eg anar ikkje kva alternativet er, til å vera her. Eg smør hårfjerningskrem på armane, og dei er heilt glatte etterpå. Ei kjemisk lukt sit igjen. Etter nokre dagar veks det ut små piggar. Kan det vakre trenga inn i meg viss eg ser nøye på det? Viss eg blir fortruleg med det? Kan venleiken hennar smitta meg?
På vaskerommet i huset vårt er det eit smalt vindauge som vender mot baksida. Oppe i skråninga ligg huset der Sofia bur. Eg står ved vindauget og ser opp. Av og til får eg eit glimt av henne, ein mørk skikkelse raskt forbi. Ei flaske vin står på kjøkkenbordet, skåler og gryter når dei skal eta. Eg står der i mange timar til saman. Eg vil eta maten hennar.
Lydar frå vaskemaskinen, tørketrommelen, foreldra mine som skramlar med noko på kjøkkenet. Dei raude, syntetiske fotballkleda til bror min heng til tørk oppunder taket.
Du kan ta igjen, seier far min. Han har fått med seg at nokon seier stygge ting til meg.
Du må ta igjen.
Eg trur ikkje han meiner at eg skal slå.
Eg trur han meiner at eg skal bruka orda mine, seia noko skarpt, noko morosamt og mangebotna som får dei til å tenka seg om. Men eg har færre og dummare ord enn han trur.
Eg har lyst til å slå.
Eg er sterkare enn dei veit.
Nei, eg har lyst til å stiga opp, bli stor, sjå ned på dei som seier at eg er ekkel.
Sjå, så små dei er.
Det er kald, rå vår i den vesle byen, det er før senteret har kome, før alle butikkane i Storgata legg ned. Eg veit kor eg skal, eg går dit, til parfymeriet. Der inne er det berre vaksne kvinner, det luktar dyrt, framandt. Eg søkjer gjennom hyllene med blikket, til slutt finn eg det eg skal ha: ei flaske sjampo frå Decleor med gul kork. Eg har sett at Sofia har ei slik, eg har kjent den milde, parfymerte lukta frå håret hennar. Sjampoen kostar over hundre kroner. Foreldra mine har ikkje dårleg råd, men eg ber dei aldri om pengar, har ikkje gjort det på fleire år. Annakvar helg vaskar eg legevakta grytidleg om morgonen. Tømmer søppel med blodige kompressar, moppar over linoleumsgolva, ryddar i leikene på venterommet. Eg får pengar inn på kontoen, tenker på ting eg har råd til. Eg betaler for sjampoen. Heime flyttar eg den billige eplesjampoen vekk frå mi hylle i dusjen.
Frå klasserommet er det utsikt over kyrkjegarden.
Eg har to venninner, dei heiter nesten det same. Eg trur dei liker meg, men dei forstår meg ikkje. Eg forstår ikkje meg sjølv. Eg er flink, men eg finn ingenting å bruka det til. Me får ein vikarlærar, ein mann med breie, sterke skuldrer, han ser på meg. Han gjer meg litt verkeleg, blikket hans gjer at eg forstår at eg har ein kropp som går gjennom romma. Iblant førestiller eg meg at me har sex på kateteret i eit tomt klasserom, at me høyrer steg i gangen.
Sidan me er eldst på skulen, får me lov til å gå til sentrum i matfriminuttet. Sentrum er ein matbutikk, ein kiosk, ein handarbeidsbutikk, lokal banken. Sentrum er bilar som køyrer gjennom. Det er berre barn og flyktningar som går på beina. Kvar dag går eg til kiosken med venninnene mine, eg kjøper ein kjærleik på pinne med lakrissmak som eg syg på medan me går langsamt tilbake til skulen. Når me kjem tilbake til skuletrappa, bit eg gjennom, og sterkt salmiakkfyll flyt ut i munnen.
Det er eit lite symjebasseng i kjellaren under gymsalen, kvar veke stig klassen min ned dit, det liknar eit underjordisk akvarium, det lyser turkis frå flisene, vatnet. Alle som har gått på den same barneskulen som eg, er dårlege til å symja. Me hadde ikkje basseng, men måtte ta bussen til ein annan bygdeskule, me fekk berre vera i vatnet eit kvarter i veka. No skal me læra krål og livredning, stuping, fine vendingar. Eg har ei blå badedrakt med stropper i kryss på ryggen, det er først langt seinare eg lærer at ein ikkje skal ha blått badetøy, ein blir usynleg i det blå vatnet. Læraren held ein av gutane som eit barn, handa under brystet, instruerer i kråltak: ligga i vassflata, pusta først til den eine sida, så til den andre. Eg liker ikkje å ha hovudet under vatn. Han er eldgammal, læraren, har stive grå krøller rundt det rynkete fjeset, han lærer oss Holger Nielsens metode for livredning, meiner det er minst like effektivt som moderne hjarte- og lungeredning. Han bruker meg som eksempel, eg er den livlause, han legg meg på magen, plasserer hendene mine under panna, han står over meg og pressar overkroppen min ned i det harde underlaget. Så tek han tak i armane mine og rører dei fort opp og ned, som om han vil få dei til å flaksa, flyga.
Skulebussen tek over ein halvtime, han plukkar opp alle dei som bur ytst i krinsen. Eg sit på eit dobbelsete aleine. På ein av gardane langs vegen er det ein hest med eit føl, dei har eit stykke mark for seg sjølv. Det trøystar meg å sjå dei, eg kan ikkje seia det på ein annan måte. Varmblodshestar. Bussen køyrer også forbi studioet til Sofia, eg strekker litt på meg for å sjå det skikkeleg mellom tre og campingvogner. Eg tenker på håret hennar i vinden, viss ho løyser spennene. Når eg kjem heim frå skulen, ser eg på ein australsk dramaserie. Eg kan merka mor sin irritasjon når ho kjem frå jobb og eg ligg på golvet framfor fjernsynet. Eg ser opp, eg unnskyldar meg ikkje, det blir verre då. Tida er dyrebar, eg sløser med henne. Eg burde ha kome så mykje lenger, eg som har det i meg.
Kunst er det som ikkje er lett.
Kunst set eit merke i tida.
Kunst kan trøysta, men det er ikkje derfor han er til.
Kunst er den høgaste måten menneska kan drøyma på.
Eg hugsar ikkje alle svara.
Eg er ikkje så dum at eg trur kunsten berre er noko pent.
Eg går til biblioteket og kopierer sider frå fotobøker, betaler for kopiane med myntar i ei skål. Smijernsportar, hus, kroppar på stranda. Ei av fotobøkene har berre bilete av symjebasseng, nye og gamle, ikkje alle er fylte av vatn. Eg samlar dei kopierte sidene i ei mappe, det er eit framtidskartotek. Eg veit at eg treng eit større vokabular.
Av og til går eg opp til den vesle gravhaugen. Det ligg ingen der no, det var ei dronning for fleire tusen år sidan. Det er berre ei samling steinar. På skulen har me lært at ho hadde med seg verdifulle ting i grava, ting frå andre land. Glaskuler og skinn. Men det er ingenting igjen av det, ingenting igjen av skjelettet hennar. Eg kjenner at beina mine er sterke opp den bratte bakken. På toppen kan eg sjå utover. Det er så audt, berre marker, og sjøen langt der ute. Det liknar ikkje eit dronningrike. Bilar gjennom landskapet, nokre traktorar ute på markene. Folka er inne i husa eller for små
til at eg kan sjå dei frå her eg står. Det blæs inn i øyra mine, det blæs i auga. Vinden blæs tårer ut or auga mine.