indversk-íslenska angela jónsson, ein eftirsóttasta kona indlands, vill eyða meiri tíma á íslandi. hún á níu alsystkini og eru þrjú þeirra búsett hér. viðtal 30
móðir ragnheiðar elínar árnadóttur ráðherra greindist með alzheimerssjúkdóm þegar ragnheiður var um tvítugt. ragnheiður vildi óska að hún hefði sýnt móður sinni meiri þolinmæði og nærgætni. alzhEimErsdagurinn sérblað
michelsenwatch.com
helgaRblað
20.–22. september 2013 38. tölublað 4. árgangur
ókeypis Viðtal RagnheiðuR RagnaRsdóttiR sundkona
Sunddrotting á tímamótum ragnheiður ragnarsdóttir eignaðist frumburðinn breka í febrúar. hún þyngdist um 45 kíló á meðgöngunni en hefur gengið vel að koma sér aftur í form. ragnheiður og eiginmaður hennar, atli bjarnason, gengu í það heilaga í sumar en þau trúlofuðu sig eftir að hafa aðeins þekkst í mánuð. hún er andlit nýrrar förðunarlínu og hvetur nýbakaðar mæður til að gefa sér tíma til að dekra við sig.
snýr aftur Rödd Gunnu Dísar mun brátt heyrast að nýju á virkum morgnum viðtal 16
Spergilkál Rófa Kartöflur
Þeytingar
Hitaeiningasnauðar
Drekktu grænmetið!
C-vitamín bomba
Gott fyrir ónæmiskerfið
ænmeti íslenskt gr
Alzheimersdagurinn
hauSt 2013
geymi ð
manna
Sölufélag
blaðið
21. september 2013
garðyrkju
FA AS StoFnAð 14. mArS m 1985
Fyrsta Alzheimersfélagi
ð á Norðurlöndum
F
Ölfusi Hraunsós í rófur frá árinu
1975.
snauðar og fullar
af C vítamíni
Listakokkar Höfundar uppskrifta nanna í blaðinu eru: ttir, rögnvaldsdó og Helga mogensen margrét leifsdóttir.
að styrkja reksturinn enn betur og vera í náinni samvinnu með okkur.“
Dagþjálfun viðheldur
færni
Í stóru og virðulegu húsi Reykjavík er Hlíðabær við Flókagötu í sem var fyrsta sérhæfða dagþjálfunin fyrir fólk með heilabilun og var opnuð fyrir tuttugu
og sjö árum fyrir tilstilli Það velur FAAS. Í dag býður FAAS upp á sérhæfðar dagþjálfanir á þremur stöðum þar sem á sér engmilli fimmtíu og fimm til sextíu manns fá aðstoð þjálfun alla virka daga og ársins. Þar og á öllum inn Alzsérhæfðum dagþjálfunum er rekið öflugt starf þar sem um tuttugu heimers manns mæta á hvern stað hvern virkan dag ársins. líðan skjólstæðinganna Í dagþjálfuninni er og fólk bætt með markvissri þjálfun, möguleikar þeirra til að búa lengur á eigin heimili auknir úr öllum auk þess sem aðstandendum er veittur stuðningur og hvíld. Segir stigum Fanney að þannig sé hægt þeirra að hluta. Vandinn að viðhalda færni sé þó sá að oft þurfi þjóðfólk að bíða í marga mánuði inn í sérhæfða dagþjálfun. eftir að komast Um hundrað manns félagsins eru á biðlista eftir að komast í dagþjálfun. Á þessum langa biðtíma hraki fólki mikið og getur orðið mjög veikt þegar sé það loksins kemst að í dagþjálfun. „Þá getur fengið fólk síður nýtt sér þá þjónustu sem í boði er og á því stutt tímabil þar sjúkdóm- áður en það fer inn á hjúkrunarheimili.“ FAAS hefur nú markað sér þá stefnu til framtíðar að hætta sjálft inn. rekstri sérhæfðra
stefnubreytingu heilbrigðisyfirvalda að flytja alla slíka þjónustu til sveitarfélaganna.
Baráttan við kerfið
endalaus
FAAS hefur á undanförnum árum barist fyrir viðurkenningu á því að aðstandendur sem þurfi oft og tíðum að hætta að vinna til að sinna mökum sem greinst hafa með heilabilun fái fjárhagsaðstoð. „Þegar annar makinn er veikur og hinn í skertri vinnu getur verið erfitt að láta hlutina ganga upp fjárhagslega,“ segir Fanney. Yfirleitt sé það þannig fyrstu árin eftir greiningu að aðstandendur taki mikinn þátt í umönnuninni. „Fólk fær veikindadaga vegna barna sinna en ekki maka.“ Fyrir síðustu alþingiskosningar reyndi félagið að vekja sérstaka athygli á réttindabaráttu sinni og segir Fanney útlit fyrir að núverandi heilbrigðisráðherra sýni málefninu skilning. „Við stefnum að því að koma miðstöð. Þá gætu sjúklingar upp upplýsingaog aðstandendur komið á einn stað og fengið allar nauðsynlegar upplýsingar þar.“ Að sögn Fanneyjar er engin tölfræði til á landi í dag um það hve margir eru greindir ÍsAlzheimers eða aðra með tengda sjúkdóma og það þykir þeim í félaginu það notuð þumalputtareglan mjög slæmt. Hér sé um að það sé um eitt prósent landsmanna með slíkan sjúkdóm svo reikna má út að það séu margir greinist árlega um 3300 manns en hve sé ekki vitað með vissu.
sérBLÖÐ um ALzheimersdAginn og ísLenskt grænmeti fyLgjA fréttAtímAnum í dAg
FLOTTAR
hari
Þ
heilbrigðisstarfsstétta og almennings almenning á sjúkdómnum og þeim vandamálum sem fólk með me heilabilun og fjölskyldur fjölskyldu þeirra glíma við.“ Þá sé það markmið félagsins fél að opna umræðuna um Alzheimerssjúkdóminn Alzheimerssjúkdóm og að auka skilning almennings á honum. honum „Það velur sér enginn Alzheimers og fólk úr öllum stigum þjóðfélagsins þ getur get fengið sjúkdóminn. Ekki Ekk aðeins eldra fólk heldur líka þeir yngri því fólk undir un fimmtugu hefur einnig greinst með sjúkdóminn.“ sjúkdóminn Að sögn Fan Fanneyjar er gott fyrir aðstandendur að hafa einh einhvern að leita til þegar þá grunar að einhver nákominn sé að veikjas veikjast af heilabilun. „„Þá er gott að tala við fólk sem veit hvernig heilabilun lýsir sér og getur leiðbeint um hvað beri aað gera. Fólk getur pantað viðtal hjá okkur eða spjallað í síma. Svo stöndum við fyrir ý ýmis konar fyrirlestrum um mál, tengd heilabilun, sem við finnum að fólk er að velta fyrir sér.“ Rúmlega tólf hundru hundruð manns eru í félaginu og hefur það engar fastar tekjur nema af félagsg félagsgjöldum. Félagið tekjur af sölu minningarkorta hefur félagsins og hefur fengið arf auk þess að fá styrki frá félagasamtökum, sveitarfélögum og einstaklingum. „Við fáum aldrei fast framlag á fjárlögum ríkisins og þar er alltaf verið að skera meira og meira niður. Þar sem okkar starfsemi er mjög umfangsmikil og
Magnúsdóttir
hafa ræktað
hitaeininga villt í Rússlandi. hún einnig vaxið var farin að eru seðjandi, trefjaríkar, líklega hefur yldan í Bretlandi árið 1669 og nái vart 100 Konungsfjölsk sínum að uppskeran matjurtagarði Fyrst er Nú telur Hrafnkell rækta rófur í í Frakklandi. ræktun hafin í norður rófum, betur hjá okkur, tonnum. um 1700 var tvo stofna af í rituðum heimildum í að hefur oft gengið „Við erum með er upprunninn frá sett strik í reikninginn getið um rófur hófst rófnarækt mikil , sem en veðráttan hefur 1817, en þar Sandvíkurrófu sem er íslenskt afbrigði, hefur verið mjög uppskera Ameríku árið ni, er frá þetta árið. Það Illinois. fyrir að upprunninn Kálfafellsrófun en andstætt stórum stíl í sól og lítur út n við stofn sem káltegundum úrkoma og lítil meðallagi“, segir Hrafnkell einnig ræktum segir Hrafnkell. Sandvíkurrófa blöðin heldur Rófan er skyld við ekki af henniog við köllum rófu verði langt undir Hrauni í Ölfusi og formaður norður Noregi“, Hún er ljósari en norska þeim nýtum á hans hún myndar Karlsson bóndi myndast úr er mjög bragðgóð.gulleitt. Fullkomnar . Hann og kona forðarótina sem er Rófan eða forðarótin stöngli og sem reistar Félags gulrófnabændahafa ræktað rófur frá afbrigðið, sem í daglegu tali. sem samsvarar notaðar á Hrauni, eru Gestsdóttir plöntunnar rekstrarfélagið Sigríður hófst. kæligeymslur þeim hluta hjón stofnuðu eftir að rófnaræktsem matjurt hér eignir árið árinu 1975. Þau voru fljótlega rót. jörðina og fleiri er töluverð mikla þýðingu Hraunsós um borðað meira Rófan hefur hross og einnig söl er ræktað og gildi 2002. Þau rækta Einnig hafa þau nytjað á landi því aðeins þroskast ágætlega í íslensku næringar og er rík af alda matjurt jörðinni. Hún og frá á Ræktun trjárækt af kartöflum. er stundum Rófa er mikilvæg verið á jörð þeirra Selfossi, auk þess vel. og steinefnum. Hún hversu eins og gert hefur í Reykjavík, loftslagi og geymist í löndum norður Evrópu vítamínum og norðursins“ vegna þess flutt í verslunum mest kölluð einnig eru söl öðli. Þau fást neysla rófu er þess er í henni nefnd „appelsína . Hún er stundumsaman m og víðar, en er C vítamíni. Auk Vestmannaeyju helst á Norðurlöndum þeirri nafngift rík hún er af karótíns. Hún 13. rugla – formi má í 12. á ekki Danmerkur. (kcal) út til kálrabi, en ræktað í Þýslalandi hafi byggst upp mikið af A vítamíni uð, aðeins 49 sem mikið er Íslenskar Talið er að Hraun getið í rituðum heimildum við hnúðkál, sem millibiti, trefjarík og hitaeiningasna á nafninu kohlrabi. er því upplögð öld og er jarðarinnar átök sem urðu og gengur undir mest allt árið en framboð í 100 gr. Hún eru sagnir um fógeti var veginn um 1400. Til hefur tekist með rófur eru fáanlegan seðjandi og trefjarík. þegar Lénharður því hvernig til að rækta um uppalinn á Hrauni Hrauni 1502, fer mest eftir er fæddur og Rófur er hægt á þar. Hrafnkell hans í beinan karllegg búið sem næst ræktun árið áður. þeirra gangi einna best geymsla í kæli við hita úr og hafa forfeður laust eftir aldamótin 1800. allt land, þó ræktun Rófur á að geymaraka.Venjulega má draga því Selfossi, en er rófu eru á Hrauni frá Suðurlandi. 0° í sem mestum með því að sveipa þær og uppalin á heimildir um er Sigríður er fædd og Ásahreppi í Rangárþingi. Fyrstu prentuðu segir svissneskur bóndi vatnstapi í geymsluað nota aðeins plast sem 1620 ættuð úr Landsveit hófu bússkap á Hrauni frá Sviss. Árið tekur fram að rófan sé plastfilmu. Muniðgrænmeti og ávexti. Sigríður og Hrafnkell og frá rófnarækt vaxi hún villt. viðurkennt fyrir um Svíþjóð og þar og árið 1973. upprunnin í ræktaðar á Hrauni norðurslóðum á verið hafa Rófur hefur uppskeran Rófan er upprunnin Undanfarin ár 200 tonn á ári. áratugaskeið. og upp í tæplega verið frá 100 norðursins – rófur
Elsa Björg
og sigríður gestsdóttir
– rækta appelsínur
élag áhugafólks og Félag áhugafólks aðstandenda Alzheimerssjúklinga og aðstandenda og annarra skyldra sjúkdóma Alzheimers Alzheimers hefur skrifstofu sína í Reykjavík en hefur á undanförnum sjúklinga og og árum víkkað árum víkk starfsemina út um landið. Að annarra annarra skyldra sögn Fanneyjar Proppé Propp Eiríksdóttur, formanns félagsins, eru sjúkdóma eða nú starfandi tenglar á tíu stöðum vítt og breitt um landið og FAAs FAA AAs s er nú á getur fólk leitað l til þeirra eftir fræðslu tuttugasta og og stuðningi. „Svo förum við á þessa staði einu sinni á ári með níunda níunda aldursári. fræðslu auk þess sem tengiliðirnir halda sjálfstæ fundi hver sjálfstæða megin megin stefn stefnumál ste fnumá fn á umáll umá sínum stað,“ stað, segir Fanney. félagsins eru að Eru til staðar fyrir skjólstæðinga fyri gæta hagsmuna sína Flestir félagsmenn í FAAS eru aðstandskjólstæðinga endur og áhugafólk um Alzheimerssjúkdóminn og tengda sinnaa og auka sinn sjúkdóma. „Okkar skjólstæðingar skjólstæ missa tökin á tilverunni skilning stjórn og þurfa á miklum stuðningi stu að halda. Oft valda, heil gera ra þau sér ekki heil h eil eil e grein fyrir veikindum sínum nema nem kannski til að brigðisstétta byrja með en svo glatast glat sá skilningur eftir og almennings því almennings sem sjúkdómurinn sjúkdómuri ágerist. Þeir geta ekki barist fyrir sínum á Alzheimers Alzheimers hag sjálfir og því gerum við það.“ sjúkdómnum. sjúkdómnu m. Markmið félagsins Fanney Proppé er f formaður FAAS en slagorð s lagorð lagor ð félagsins muna skjólstæðinga er að gæta hagsfélagið berst fyrir þeir eru frá vinnu því að aðstandendur sinna auk þess að vegna umönnunar Alzheimerssjúklinga efla samvinnu og samheldni ástvina sinna. Ljósmynd/Hari. er „m „„munum munu unum öðlist rétt á veikindadögum m þá aðstandenda. þegar „Við viljum líka auka skilning og þekksem gleyma.“ þörf finnst mér að ingu stjórnvalda, ríkið ætti stjórn
Minningarkort
hari
hrafnkell Karlsson
dagþjálfana og snúa sér enn frekar að fræðslu, ráðgjöf og kynningu og er það til samræmis við þá
Dagný Hulda Erlendsdóttir
dagnyhulda@frettatiminn.is
Móttaka minningarko 533 1088 og á netfanginurta félagsins er í síma alzheimer@alzheimer.is. Minningarkortin eru einnig fáanleg í Gallery 8, Hafnargötu 26 í Reykjanesbæ , í Blómabúð Akureyrar, í Blómabúðinni Akur á Akureyri, í Eymundsson á Akureyri og í Reykjanesbæ.
ÚLPUR
N Í SKÓLAN0.900 1 FRÁ KR.
Ð UBÚSIN S TÍSGK A FÓLK
ljósmynd/hari
Einnig í Fréttatímanum í dag: Pistill möggu Pálu um heim barnsins – 6 Fæðutegundir sem styrkja ónæmiskerFið – blásnir karlmannslokkar á vetrardögum
„i love vildi að ég hefði plokkfiskur“ verið þolinmóðari
síða 22
TILBOÐSDAGAR Í AUGASTAÐ
15–80% afsláttur af umgjörðum
UN
OUTFITTERS NATION ICELAND - KRINGLAN
Umgjarðir frá 2.500 kr. Tilboðið gildir 18. sept.–4. okt.
FIRÐI Fjarðargötu 13–15 Opið: virka daga 10–18 og laugardaga 11–15
MJÓDDINNI Álfabakka 14 Opið: virka daga 9–18
SELFOSSI Austurvegi 4 Opið: virka daga 10–18
Gleraugnaverslunin þín