20 09 2013 lr by Fréttatíminn

indversk-íslenska angela jónsson, ein eftirsóttasta kona indlands, vill eyða meiri tíma á íslandi. hún á níu alsystkini og eru þrjú þeirra búsett hér. viðtal 30

móðir ragnheiðar elínar árnadóttur ráðherra greindist með alzheimerssjúkdóm þegar ragnheiður var um tvítugt. ragnheiður vildi óska að hún hefði sýnt móður sinni meiri þolinmæði og nærgætni. alzhEimErsdagurinn sérblað

michelsenwatch.com

helgaRblað

20.–22. september 2013 38. tölublað 4. árgangur

ókeypis  Viðtal RagnheiðuR RagnaRsdóttiR sundkona

Sunddrotting á tímamótum ragnheiður ragnarsdóttir eignaðist frumburðinn breka í febrúar. hún þyngdist um 45 kíló á meðgöngunni en hefur gengið vel að koma sér aftur í form. ragnheiður og eiginmaður hennar, atli bjarnason, gengu í það heilaga í sumar en þau trúlofuðu sig eftir að hafa aðeins þekkst í mánuð. hún er andlit nýrrar förðunarlínu og hvetur nýbakaðar mæður til að gefa sér tíma til að dekra við sig.

snýr aftur Rödd Gunnu Dísar mun brátt heyrast að nýju á virkum morgnum viðtal 16

Spergilkál Rófa Kartöflur

Þeytingar

Hitaeiningasnauðar

Drekktu grænmetið!

C-vitamín bomba

Gott fyrir ónæmiskerfið

ænmeti íslenskt gr

Alzheimersdagurinn

hauSt 2013

geymi ð

manna

Sölufélag

blaðið

21. september 2013

garðyrkju

 FA AS StoFnAð 14. mArS m 1985

Fyrsta Alzheimersfélagi

ð á Norðurlöndum

Ölfusi Hraunsós í rófur frá árinu

1975.

snauðar og fullar

af C vítamíni

Listakokkar Höfundar uppskrifta nanna í blaðinu eru: ttir, rögnvaldsdó og Helga mogensen margrét leifsdóttir.

að styrkja reksturinn enn betur og vera í náinni samvinnu með okkur.“

Dagþjálfun viðheldur

færni

Í stóru og virðulegu húsi Reykjavík er Hlíðabær við Flókagötu í sem var fyrsta sérhæfða dagþjálfunin fyrir fólk með heilabilun og var opnuð fyrir tuttugu

og sjö árum fyrir tilstilli Það velur FAAS. Í dag býður FAAS upp á sérhæfðar dagþjálfanir á þremur stöðum þar sem á sér engmilli fimmtíu og fimm til sextíu manns fá aðstoð þjálfun alla virka daga og ársins. Þar og á öllum inn Alzsérhæfðum dagþjálfunum er rekið öflugt starf þar sem um tuttugu heimers manns mæta á hvern stað hvern virkan dag ársins. líðan skjólstæðinganna Í dagþjálfuninni er og fólk bætt með markvissri þjálfun, möguleikar þeirra til að búa lengur á eigin heimili auknir úr öllum auk þess sem aðstandendum er veittur stuðningur og hvíld. Segir stigum Fanney að þannig sé hægt þeirra að hluta. Vandinn að viðhalda færni sé þó sá að oft þurfi þjóðfólk að bíða í marga mánuði inn í sérhæfða dagþjálfun. eftir að komast Um hundrað manns félagsins eru á biðlista eftir að komast í dagþjálfun. Á þessum langa biðtíma hraki fólki mikið og getur orðið mjög veikt þegar sé það loksins kemst að í dagþjálfun. „Þá getur fengið fólk síður nýtt sér þá þjónustu sem í boði er og á því stutt tímabil þar sjúkdóm- áður en það fer inn á hjúkrunarheimili.“ FAAS hefur nú markað sér þá stefnu til framtíðar að hætta sjálft inn. rekstri sérhæfðra

stefnubreytingu heilbrigðisyfirvalda að flytja alla slíka þjónustu til sveitarfélaganna.

Baráttan við kerfið

endalaus

FAAS hefur á undanförnum árum barist fyrir viðurkenningu á því að aðstandendur sem þurfi oft og tíðum að hætta að vinna til að sinna mökum sem greinst hafa með heilabilun fái fjárhagsaðstoð. „Þegar annar makinn er veikur og hinn í skertri vinnu getur verið erfitt að láta hlutina ganga upp fjárhagslega,“ segir Fanney. Yfirleitt sé það þannig fyrstu árin eftir greiningu að aðstandendur taki mikinn þátt í umönnuninni. „Fólk fær veikindadaga vegna barna sinna en ekki maka.“ Fyrir síðustu alþingiskosningar reyndi félagið að vekja sérstaka athygli á réttindabaráttu sinni og segir Fanney útlit fyrir að núverandi heilbrigðisráðherra sýni málefninu skilning. „Við stefnum að því að koma miðstöð. Þá gætu sjúklingar upp upplýsingaog aðstandendur komið á einn stað og fengið allar nauðsynlegar upplýsingar þar.“ Að sögn Fanneyjar er engin tölfræði til á landi í dag um það hve margir eru greindir ÍsAlzheimers eða aðra með tengda sjúkdóma og það þykir þeim í félaginu það notuð þumalputtareglan mjög slæmt. Hér sé um að það sé um eitt prósent landsmanna með slíkan sjúkdóm svo reikna má út að það séu margir greinist árlega um 3300 manns en hve sé ekki vitað með vissu.

sérBLÖÐ um ALzheimersdAginn og ísLenskt grænmeti fyLgjA fréttAtímAnum í dAg

FLOTTAR

hari

heilbrigðisstarfsstétta og almennings almenning á sjúkdómnum og þeim vandamálum sem fólk með me heilabilun og fjölskyldur fjölskyldu þeirra glíma við.“ Þá sé það markmið félagsins fél að opna umræðuna um Alzheimerssjúkdóminn Alzheimerssjúkdóm og að auka skilning almennings á honum. honum „Það velur sér enginn Alzheimers og fólk úr öllum stigum þjóðfélagsins þ getur get fengið sjúkdóminn. Ekki Ekk aðeins eldra fólk heldur líka þeir yngri því fólk undir un fimmtugu hefur einnig greinst með sjúkdóminn.“ sjúkdóminn Að sögn Fan Fanneyjar er gott fyrir aðstandendur að hafa einh einhvern að leita til þegar þá grunar að einhver nákominn sé að veikjas veikjast af heilabilun. „„Þá er gott að tala við fólk sem veit hvernig heilabilun lýsir sér og getur leiðbeint um hvað beri aað gera. Fólk getur pantað viðtal hjá okkur eða spjallað í síma. Svo stöndum við fyrir ý ýmis konar fyrirlestrum um mál, tengd heilabilun, sem við finnum að fólk er að velta fyrir sér.“ Rúmlega tólf hundru hundruð manns eru í félaginu og hefur það engar fastar tekjur nema af félagsg félagsgjöldum. Félagið tekjur af sölu minningarkorta hefur félagsins og hefur fengið arf auk þess að fá styrki frá félagasamtökum, sveitarfélögum og einstaklingum. „Við fáum aldrei fast framlag á fjárlögum ríkisins og þar er alltaf verið að skera meira og meira niður. Þar sem okkar starfsemi er mjög umfangsmikil og

Magnúsdóttir

hafa ræktað

hitaeininga villt í Rússlandi. hún einnig vaxið var farin að eru seðjandi, trefjaríkar, líklega hefur yldan í Bretlandi árið 1669 og nái vart 100 Konungsfjölsk sínum að uppskeran matjurtagarði Fyrst er Nú telur Hrafnkell rækta rófur í í Frakklandi. ræktun hafin í norður rófum, betur hjá okkur, tonnum. um 1700 var tvo stofna af í rituðum heimildum í að hefur oft gengið „Við erum með er upprunninn frá sett strik í reikninginn getið um rófur hófst rófnarækt mikil , sem en veðráttan hefur 1817, en þar Sandvíkurrófu sem er íslenskt afbrigði, hefur verið mjög uppskera Ameríku árið ni, er frá þetta árið. Það Illinois. fyrir að upprunninn Kálfafellsrófun en andstætt stórum stíl í sól og lítur út n við stofn sem káltegundum úrkoma og lítil meðallagi“, segir Hrafnkell einnig ræktum segir Hrafnkell. Sandvíkurrófa blöðin heldur Rófan er skyld við ekki af henniog við köllum rófu verði langt undir Hrauni í Ölfusi og formaður norður Noregi“, Hún er ljósari en norska þeim nýtum á hans hún myndar Karlsson bóndi myndast úr er mjög bragðgóð.gulleitt. Fullkomnar . Hann og kona forðarótina sem er Rófan eða forðarótin stöngli og sem reistar Félags gulrófnabændahafa ræktað rófur frá afbrigðið, sem í daglegu tali. sem samsvarar notaðar á Hrauni, eru Gestsdóttir plöntunnar rekstrarfélagið Sigríður hófst. kæligeymslur þeim hluta hjón stofnuðu eftir að rófnaræktsem matjurt hér eignir árið árinu 1975. Þau voru fljótlega rót. jörðina og fleiri er töluverð mikla þýðingu Hraunsós um borðað meira Rófan hefur hross og einnig söl er ræktað og gildi 2002. Þau rækta Einnig hafa þau nytjað á landi því aðeins þroskast ágætlega í íslensku næringar og er rík af alda matjurt jörðinni. Hún og frá á Ræktun trjárækt af kartöflum. er stundum Rófa er mikilvæg verið á jörð þeirra Selfossi, auk þess vel. og steinefnum. Hún hversu eins og gert hefur í Reykjavík, loftslagi og geymist í löndum norður Evrópu vítamínum og norðursins“ vegna þess flutt í verslunum mest kölluð einnig eru söl öðli. Þau fást neysla rófu er þess er í henni nefnd „appelsína . Hún er stundumsaman m og víðar, en er C vítamíni. Auk Vestmannaeyju helst á Norðurlöndum þeirri nafngift rík hún er af karótíns. Hún 13. rugla – formi má í 12. á ekki Danmerkur. (kcal) út til kálrabi, en ræktað í Þýslalandi hafi byggst upp mikið af A vítamíni uð, aðeins 49 sem mikið er Íslenskar Talið er að Hraun getið í rituðum heimildum við hnúðkál, sem millibiti, trefjarík og hitaeiningasna á nafninu kohlrabi. er því upplögð öld og er jarðarinnar átök sem urðu og gengur undir mest allt árið en framboð í 100 gr. Hún eru sagnir um fógeti var veginn um 1400. Til hefur tekist með rófur eru fáanlegan seðjandi og trefjarík. þegar Lénharður því hvernig til að rækta um uppalinn á Hrauni Hrauni 1502, fer mest eftir er fæddur og Rófur er hægt á þar. Hrafnkell hans í beinan karllegg búið sem næst ræktun árið áður. þeirra gangi einna best geymsla í kæli við hita úr og hafa forfeður laust eftir aldamótin 1800. allt land, þó ræktun Rófur á að geymaraka.Venjulega má draga því Selfossi, en er rófu eru á Hrauni frá Suðurlandi. 0° í sem mestum með því að sveipa þær og uppalin á heimildir um er Sigríður er fædd og Ásahreppi í Rangárþingi. Fyrstu prentuðu segir svissneskur bóndi vatnstapi í geymsluað nota aðeins plast sem 1620 ættuð úr Landsveit hófu bússkap á Hrauni frá Sviss. Árið tekur fram að rófan sé plastfilmu. Muniðgrænmeti og ávexti. Sigríður og Hrafnkell og frá rófnarækt vaxi hún villt. viðurkennt fyrir um Svíþjóð og þar og árið 1973. upprunnin í ræktaðar á Hrauni norðurslóðum á verið hafa Rófur hefur uppskeran Rófan er upprunnin Undanfarin ár 200 tonn á ári. áratugaskeið. og upp í tæplega verið frá 100 norðursins – rófur

Elsa Björg

og sigríður gestsdóttir

– rækta appelsínur

élag áhugafólks og Félag áhugafólks aðstandenda Alzheimerssjúklinga og aðstandenda og annarra skyldra sjúkdóma Alzheimers Alzheimers hefur skrifstofu sína í Reykjavík en hefur á undanförnum sjúklinga og og árum víkkað árum víkk starfsemina út um landið. Að annarra annarra skyldra sögn Fanneyjar Proppé Propp Eiríksdóttur, formanns félagsins, eru sjúkdóma eða nú starfandi tenglar á tíu stöðum vítt og breitt um landið og FAAs FAA AAs s er nú á getur fólk leitað l til þeirra eftir fræðslu tuttugasta og og stuðningi. „Svo förum við á þessa staði einu sinni á ári með níunda níunda aldursári. fræðslu auk þess sem tengiliðirnir halda sjálfstæ fundi hver sjálfstæða megin megin stefn stefnumál ste fnumá fn á umáll umá sínum stað,“ stað, segir Fanney. félagsins eru að Eru til staðar fyrir skjólstæðinga fyri gæta hagsmuna sína Flestir félagsmenn í FAAS eru aðstandskjólstæðinga endur og áhugafólk um Alzheimerssjúkdóminn og tengda sinnaa og auka sinn sjúkdóma. „Okkar skjólstæðingar skjólstæ missa tökin á tilverunni skilning stjórn og þurfa á miklum stuðningi stu að halda. Oft valda, heil gera ra þau sér ekki heil h eil eil e grein fyrir veikindum sínum nema nem kannski til að brigðisstétta byrja með en svo glatast glat sá skilningur eftir og almennings því almennings sem sjúkdómurinn sjúkdómuri ágerist. Þeir geta ekki barist fyrir sínum á Alzheimers Alzheimers hag sjálfir og því gerum við það.“ sjúkdómnum. sjúkdómnu m. Markmið félagsins Fanney Proppé er f formaður FAAS en slagorð s lagorð lagor ð félagsins muna skjólstæðinga er að gæta hagsfélagið berst fyrir þeir eru frá vinnu því að aðstandendur sinna auk þess að vegna umönnunar Alzheimerssjúklinga efla samvinnu og samheldni ástvina sinna. Ljósmynd/Hari. er „m „„munum munu unum öðlist rétt á veikindadögum m þá aðstandenda. þegar „Við viljum líka auka skilning og þekksem gleyma.“ þörf finnst mér að ingu stjórnvalda, ríkið ætti stjórn

Minningarkort

hari

hrafnkell Karlsson

dagþjálfana og snúa sér enn frekar að fræðslu, ráðgjöf og kynningu og er það til samræmis við þá

Dagný Hulda Erlendsdóttir

dagnyhulda@frettatiminn.is

Móttaka minningarko 533 1088 og á netfanginurta félagsins er í síma alzheimer@alzheimer.is. Minningarkortin eru einnig fáanleg í Gallery 8, Hafnargötu 26 í Reykjanesbæ , í Blómabúð Akureyrar, í Blómabúðinni Akur á Akureyri, í Eymundsson á Akureyri og í Reykjanesbæ.

ÚLPUR

N Í SKÓLAN0.900 1 FRÁ KR.

Ð UBÚSIN S TÍSGK A FÓLK

ljósmynd/hari

Einnig í Fréttatímanum í dag: Pistill möggu Pálu um heim barnsins – 6 Fæðutegundir sem styrkja ónæmiskerFið – blásnir karlmannslokkar á vetrardögum

„i love vildi að ég hefði plokkfiskur“ verið þolinmóðari

síða 22

TILBOÐSDAGAR Í AUGASTAÐ

15–80% afsláttur af umgjörðum

OUTFITTERS NATION ICELAND - KRINGLAN

Umgjarðir frá 2.500 kr. Tilboðið gildir 18. sept.–4. okt.

FIRÐI Fjarðargötu 13–15 Opið: virka daga 10–18 og laugardaga 11–15

MJÓDDINNI Álfabakka 14 Opið: virka daga 9–18

SELFOSSI Austurvegi 4 Opið: virka daga 10–18

Gleraugnaverslunin þín

fréttir

Helgin 20.-22. september 2013

 SkipulagSmál FreStur til að Skila athugaSemdum við aðalSkipulag reykjavíkur rennur út í dag

Skila undirskriftum í dag Dagný Hulda Erlendsdóttir dagnyhulda@ frettatiminn.is

Rúmlega 68.000 undirskriftum hefur verið safnað á vefnum lending.is og verða þær afhentar borgaryfirvöldum í dag, föstudag, sem athugasemd við aðalskipulag Reykjavíkur til ársins 2030 sem kveður á um að flugvöllurinn flytji úr Vatnsmýri. Að sögn Friðriks Pálssonar, hótelhaldara og eins aðstandenda undirskriftasöfnunarinnar, eru þeir bjartsýnir á að athugasemdir þeirra við aðalskipulagið verði teknar til greina. „Þegar svo stór hópur landsmanna skorar á borg-

aryfirvöld þá er ég viss um það hafi áhrif. Þetta er mesti fjöldi sem skrifað hefur undir áskorun á Íslandi,“ segir hann. Aðspurður hvort að með undirskriftasöfnuninni sé þess sérstaklega krafist að flugvöllurinn verði alltaf í Vatnsmýri eða hvort það sé frekar nálægð við Landspítala og stjórnsýslu sem hópnum sé umhugað um segir Friðrik mikilvægt að hafa í huga að hugmyndir um aðra staðsetningu í nálægð við Reykjavík séu ekki komnar á það stig að

þær séu raunhæfar. „Það er alveg ljóst að flugvöllurinn verður í Vatnsmýrinni um töluverðan tíma, að minnsta kosti þangað til önnur lausn finnst. Undirskriftasöfnunin er fyrst og fremst viðbrögð okkar við því að í aðalskipulagi er gert ráð fyrir að á næstu árum eigi að loka þessari gríðarlega mikilvægu samgöngumiðstöð. Meðan engin önnur lausn á höfuðborgarsvæðinu er í stöðunni er ekkert um annað að ræða en að völlurinn verði þar sem hann er.“

Friðrik Pálsson segir að hugmyndir um aðra staðsetningu flugvallarins í Reykjavík séu ekki komnar á það stig að hægt sé að líta á þær sem raunhæfan kost. Ljósmynd/ Skýrsla samgönguráðuneytis 2006

 Bíó hr aFn gunnlaugSSon mun leikStýr a orðStír deyr aldrei

Bók um fjármálalæsi kærkomin þingmönnum Í tilefni útgáfu nýrrar bókar um hagfræði fyrir almenning sem ber heitið „Auður – hagfræði fyrir íslenska þjóð“ gaf Stofnun um fjármálalæsi öllum alþingismönnum eintak af bókinni í gær, föstudag. Einar K. Guðfinnsson, forseti alþingis, veitti bókunum viðtöku fyrir hönd þingmanna. „Það er afar mikilvægt að allir hafi skilning á því hvernig hagkerfið virkar,“ segir Breki Karlsson forstöðumaður Stofnunar um fjármálalæsi. Auður er

Hrafn og Ólafur skrifa víkingamynd

Breki Karlsson, forstöðumaður Stofnunar um fjármálalæsi, Einar K Guðfinnsson, forseti alþingis og Inga Lára Gylfadóttur, höfundur bókarinnar. Mynd

Ólafur Gunnarsson og Hrafn Gunnlaugsson hafa síðan 2006 unnið að ritun kvikmyndahandritsins Orðstír deyr aldrei. Hrafn mun leikstýra myndinni og reyna sig enn og aftur við víkingamyndaformið.

Stefán Hörður Biard

hugsuð fyrir almenning og er grunnrit í hagfræði og efnahagsmálum. „Ég fagna þessu framtaki,“ segir Einar K. Guðfinnsson, forseti alþingis. „Bókin kemur sér vel nú

þegar fjárlagafrumvarpið er að koma fram... Hún er því kærkomin fyrir okkur þingmenn í þeirri umræðu sem mun fara fram og verður áberandi á næstunni.“ - jh

HjólaskautaRétt hreyfdiskó í Ráðhúsi ing finnst á Svokallað hjólaskautadiskó Hreyfitorgi

Pílagrímsganga um Reykjavík Reykjavík Bókmenntaborg UNESCO og Sögufélagið bjóða borgarbúum og öðrum gestum í bókmennta- og sögugöngu um miðborg Reykjavíkur á morgun, laugardag, undir leiðsögn Jóns Karls Helgasonar. Hann hefur nýlega sent frá sér bókina Ódáinsakur: Helgifesta þjóðardýrlinga. Safnast verður saman við Hljómskálann klukkan 15 og byrjað á því að heimsækja myndlhöggvarann Bertel Thorvalssen. Gangan tekur um eina og hálfa klukkustund. -jh

fer fram í bílakjallara Ráðhússins í Reykjavík á föstudag í tilefni af samgönguviku. Diskókúlur, ljósadýrð og annað skemmtilegt er hluti af umgjörðinni sem ungt fólk í arkitektúr ætlar að skapa, að því er fram kemur á vef Reykjavíkurborgar. Þar segir jafnframt að allir séu velkomir hvort heldur á venjulegum hjólaskautum eða línuskautum. Einnig verða á staðnum hjólaskautar sem mögulegt er að fá lánaða. Mælt er með að allir mæti með hjálma.

Gagnvirki vefurinn Hreyfitorg opnaði nýverið. Meginmarkmið Hreyfitorgs er að auðvelda þeim sem leita eftir þjónustu fyrir sig eða aðra að finna hreyfingu sem samræmist getu og áhuga hverju sinni og stuðlar að heilbrigði og vellíðan. Hreyfitorgi er þannig m.a. ætlað að styðja við uppbyggingu kerfis um ávísun á hreyfingu, svonefnds Hreyfiseðils. Sérstök áhersla er á að stuðla að auknu framboði á einfaldri og ódýrri hreyfingu sem flestir ættu að geta stundað. Embætti landlæknis hafði umsjón með uppbyggingu Hreyfitorgs en Íþrótta- og ólympíusamband Íslands hefur nú tekið við umsjón vefsins. -jh

H V Í TA H Ú S I Ð / S Í A

tilboð

pizzaostur á tilboði

Þú finnur girnilegar uppskriftir á gottimatinn.is

Ljósmynd/Jóhann Páll

Ljósmynd/Nordicphotos/Getty

Tveir af fremstu listamönnum þjóðarinnar leiða saman hesta sína í fyrsta sinn við ritun kvikmyndahandritsins Orðstír deyr aldrei. Rithöfundurinn Ólafur Gunnarsson segir að þegar hann hitti Hrafn Gunnlaugsson í fimmtugsafmæli Bubba Morthens þá hafi þeir verið sammála um leikstjórinn ætti að gera eina víkingamynd til.

Hann er kvikmyndagerðarmaður á heimsmælikvarða.

egar Hrafni tekst vel upp – þegar hann er í virkilegum ham – þá ber hann höfuð og herðar yfir alla íslenska kvikmyndagerðarmenn. Hann er kvikmyndagerðarmaður á heimsmælikvarða,“ segir Ólafur Gunnarsson rithöfundur. Ólafur hefur undanfarið setið við skriftir ásamt Hrafni Gunnlaugssyni kvikmyndaleikstjóra. Þeir hafa skrifað kvikmyndahandrit sem ber yfirskriftina Orðstír deyr aldrei. Um er að ræða víkingamynd sem ætti að gleðja aðdáendur Hrafns, en margir telja Hrafninn flýgur og Í skugga hrafnsins hans bestu myndir. Ólafur vill lítið gefa upp um söguþráð myndarinnar. „Þetta eru að mörgu leyti ný efnistök en ég vil nú svosem ekki fara neitt lengra með að segja um hvað myndin fjallar eða neitt slíkt,“ segir Ólafur. Ólafur og Hrafn hafa fengið handritsstyrk frá Kvikmyndamiðstöð Íslands og vinna nú með framleiðslufyrirtækinu Pegasus að þróun verkefnisins. Rithöfundurinn kveðst ekki vita hvenær búast megi því að myndin fari í framleiðslu. „Kvikmyndir eru ekkert áhlaupamál. Við þurfum að ganga endanlega frá handritinu. Það yrði þá væntanlega Pegasus sem sæi um að láta þýða það og leita eftir því hvort einhverjir erlendir aðilar hefðu áhuga á að koma inn í verkið. Sem mér finnst nú mjög sennilegt.“ Handritsskrifin eiga sér talsverðan aðdraganda, eða rúmlega sjö ár. „Við þekktumst þegar við vorum ungir menn, hann í Menntaskólanum í Reykjavík og ég í Verslunarskólanum, og höfum síðan vitað hvor af öðrum. Ég hafði gífurlega

ánægju af Hrafninn flýgur á sínum tíma og hélt mikið upp á Í skugga hrafnsins. Ég hef reyndar alltaf haft mikla trú á Hrafni. Hann er einn fárra manna sem hafa handbragð við kvikmyndagerð sem til dæmis einkennir menn á borð við Sam Peckinpah og Kurosawa. Svo þegar við hittumst í fimmtugsafmæli Bubba Morthens þá impraði ég á því við Hrafn hvað mér þykir vænt um myndir hans. Við töluðum um það hvort ekki væri ennþá ein víkingamynd sem hægt væri að setja saman og gera og höfum verið að kasta á milli okkar ýmsum hugmyndum í þessi ár síðan. Nú erum við komnir með handrit og ég held að þetta sé býsna gott hjá okkur, ég er að minnsta kosti ánægður,“ segir Ólafur sem staðfestir að Hrafn muni leikstýra myndinni þegar þar að kemur. „Það er ætlunin, enda hefur hann þetta einstaka handbragð.“ Ekki náðist í Hrafn við vinnslu fréttarinnar. Þetta er ekki eina kvikmyndaverkefnið sem Ólafur vinnur að. Hann er að vinna að handriti upp úr bók sinni Öxin og jörðin með erlendum framleiðanda. Þá hefur Hilmar Oddsson lengi verið með í bígerð að gera mynd upp úr annarri bók Ólafs, Vetrarferðinni. Ólafur sendi frá sér hina ágætu skáldsögu Málarinn fyrir síðustu jól en hann hyggst ekki gefa út bók í ár. „Ég hugsa að ég verði með bók á næsta ári og svo ég sleppi kannski andanum úr leirkrúsinni þá verður sú framhald á síðustu skáldsögu.“ Höskuldur Daði Magnússon hdm@frettatiminn.is

NÝR PROACE

ýj

ra f

ve r

rin

fr á

ÍSLENSKA/SIA.IS/TOY 65669 09/13

STARFI ÞÍNU VAXINN

PROACE sýning á morgun

PROACE er fjölhæfur vinnufélagi, bæði traustur og snar í snúningum. En hann rúmar meira en það. Þrennskonar yfirbygging, hleðslurými og farmþungi gefa einstakt svigrúm til athafna og tveggja tonna dráttargeta eykur enn á afköstin. Njóttu góðs aðbúnaðar á vinnustað með hita í sætum undir stillanlegu stýri í liprum og öruggum akstri. Komdu við hjá viðurkenndum söluaðilum Toyota laugardaginn 21. september kl. 12–16 og sjáðu hvernig PROACE er starfi þínu vaxinn. Sýningargestir í Toyota Kauptúni geta að auki skoðað sýningu Sindra á rafmagnsverkfærum frá DeWALT. Komdu og reynsluaktu PROACE. Fáðu nánari upplýsingar á www.toyota.is Erum á Facebook - Toyota á Íslandi Verð frá: 5.025.000 kr.

5 ÁRA ÁBYRGÐ

Toyota Kauptúni Kauptúni 6 Garðabæ Sími: 570-5070

Toyota Akureyri Baldursnesi 1 Akureyri Sími: 460-4300

Toyota Selfossi Fossnesi 14 Selfossi Sími: 480-8000

*Bíllinn á myndinni kann að vera búinn aukahlutum sem ekki eiga við uppgefið verð og allar upplýsingar eru birtar með fyrirvara um villur.

fréttir

Helgin 20.-22. september 2013

veður

Föstudagur

laugardagur

sunnudagur

Hæglæti lengst af um helgina eftir rosa síðustu helgar og framan af vikunni er útlit fyrir hæglætisveður þessa helgina. Reyndar fer dálítil lægð fer norðaustur yfir landið í dag og nótt. Rigning framan af, en léttir síðan til og á morgun, laugardag, sést víða til sólar, sérstaklega sunnanog austanlands. á sunnudag er spáð hægum a-vindum, skýjað víða, en úrkomulaust að heita má. strax eftir helgi getur síðan dregið til tíðinda. Einar sveinbjörnsson vedurvaktin@vedurvaktin.is

RigNiNgaRbakki á lEið Na yfiR laNdið. léttiR til á EftiR.

RigNiNg fRamaN af N-til. léttiR aNNaRs HElduR til. slEppuR til mEð NætuRfRost.

að mEstu þuRRt. vaxaNdi Na-átt uNdiR kvöld og RigNiNg s-laNds.

HöfuðboRgaRsvæðið: Rigning fyRst, en léttiR síðan til.

HöfuðboRgaRsvæðið: HæguR vinduR og sólRíkt, en þó Hætt við smáskúRum.

HöfuðboRgaRsvæðið: HæguR vinduR og skýjað með köflum. þuRRt.

 landbúnaður einn þriggja mjólkurbænda missti vottun

Nýjar brýr yfir Elliðaárósa opnaðar Nýjar brýr yfir Elliðaárósa verða formlega opnaðar á morgun, laugardag, klukkan 11. dagur B. eggertsson, formaður borgarráðs og Hreinn Haraldsson vegamálastjóri opna nýju hjóla- og gönguleiðina formlega og er athöfnin einn viðburða samgönguviku. dagur og Hreinn undirrituðu fyrir rúmu ári samning

um átak í gerð hjóla- og göngustíga og fór sú undirritun fram á sama stað og nýi hjóla- og göngustígurinn liggur nú. „markmiðið er að Reykjavík verði framúrskarandi hjólaborg,“ sagði dagur við það tækifæri, að því er fram kemur í tilkynningu Reykjavíkurborgar. arkitektar nýju brúnna eru ánægðir með fram-

diskur og útgáfutónleikar þrítugra spaða Hinir ástsælu spaðar eru þrítugir í ár og minnast tímamótanna með diski sem kemur út á morgun, laugardag, og heitir áfram með smjörið. útgáfutónleikar verða það kvöld á Café Rosenberg og hefjast klukkan 22. Hljómsveitina spaða skipa: guðmundur andri thorsson gítar og söngur, guðmundur ingólfsson bassi og söngur, aðalgeir arason mandólín og söngur, þorkell Heiðarsson harmonikka og hljómborð, magnús Haraldsson gítar og söngur, Guðmundur Pálsson fiðla og sigurður valgeirsson trommur.

skráningar sjóvár í kauphöll undirbúin fyrirtækjaráðgjöf íslandsbanka hefur verið ráðin sem umsjónaraðili með almennu hlutafjárútboði og skráningu sjóváralmennra trygginga hf í kauphöllina. markmiðið með útboðinu er, að því er fram kemur í tilkynningu íslandsbanka, að tryggja almenna og góða dreifingu á eignarhaldi félagsins. Hluthafar félagsins í dag eru sf1 slhf., fagfjárfestasjóður á

kvæmdirnar og finnst mannvirkjagerðin hafa tekist mjög vel. „það er gaman að sjá hvað það er mikið samræmi milli hins byggða mannvirkis og upphaflegu tölvumyndanna. Helsti munurinn er að það var betra veður á tölvumyndunum,“ segir Hans-olav andersen, arkitekt og einn hönnuða.

vegum stefnis hf., sat eignarhaldsfélag hf. sem er félag í eigu glitnis banka hf. og íslandsbanki hf. stefnt er að því að hlutabréf félagsins verði tekin til viðskipta á nasdaq omX iceland á árinu 2014. -jh

málþing í tilefni af 20 ára afmæli átak – félag fólks með þroskahömlun hefur síðastliðin 20 ár starfað að baráttumálum sínum en það var stofnað 20. september 1993. í tengslum við afmælið stendur félagið fyrir stuttu málþingi og afmælishátíð í dag, föstudag, frá klukkan 17-19, fyrir félagsmenn, vini og vandamenn að Háleitisbraut 13. mikið verður um dýrðir, að því er fram kemur í tilkynningu félagsins, gómsætar veitingar, fróðleg erindi, skemmtiatriði, tónlist og óvæntir gestir. Meginstarfsemi félagsins frá upphafi hefur falist í fræðslu um þroskahömlun, baráttu fyrir jafnrétti og baráttu gegn fordómum. „þetta höfum við gert með því fræða um líf okkar með þroskahömlun, með að auka sýnileika okkar og með markvissri vinnu að sjálfseflingu félaga okkar sem eru þroskahamlaðir,“ segir aileen soffía svensdóttir formaður. -jh

Stærsta föndurverslun landsins Glæsilegt úrval

Holtagörðum - 553-1800 • facebook.com/fondurlist

afar strangar kröfur eru til framleiðenda lífrænnar mjólkur og mega engar lyfjaleifar vera í mjólkinni.

Engin lífræn mjólk fáanleg í verslunum engin lífræn mjólk fæst í verslunum eftir að mannleg mistök urðu til þess að einn þriggja mjólkurbænda með lífræna vottun missti vottunina. mjólkurbóndinn vinnur að því að fá vottunina að nýju en finnst viðbrögðin heldur harkaleg. Óvíst er hvenær lífræn mjólk verður aftur fáanleg.

lífræn mjólk inniheldur meira af omega 3-fitusýrum og minna af mjólkursykri en venjuleg mjólk.

ramleiðslu á lífrænni mjólk hefur verið hætt tímabundið eftir að einn þriggja mjólkurbænda sem hafði lífræna vottun missti vottunina. Lífræn mjólk hefur undanfarin ár verið framleidd á bæjunum Búlandi í Austur-Landeyjum, Neðra Hálsi í Kjós og Finnastöðum Eyjafirði en það er sá síðastnefndi sem missti lífræna vottun á dögunum. „Þetta voru mannleg mistök. Hér voru þrjár kýr með júgurbólgu sem þurftu pensilín, sem er auðvitað ekki fyrsti kostur í lífrænni ræktun, og fyrir mín mistök blandaðist mjólkin úr þeim kúm saman við hina mjólkina. Mjólkin frá mér var sett í sérhólf í bíl frá Mjólkursamsölunni og þegar hún var prófuð kom í ljós að í henni var pensilín og henni því fargað,“ segir Gunnbjörn Rúnar Ketilsson, bóndi á Finnastöðum. „Þessi mjólk blandaðist aldrei við aðra mjólk og hún kom aldrei inn í mjólkurbúið. Þetta var á mánudegi og næstu daga fæ ég heimsókn frá eftirlitsmanni sem staðfestir að engar leifar af lyfjum séu í mjólkinni enda voru þetta ein mistök. Ég ætlaði því að halda áfram framleiðslu en fæ þá óvænt bréf frá vottunarstöðinni Tún um að ég hafi misst vottunina.“ Gunnbjörn er nú að leggja lokahönd á að afla þeirra gagna sem Tún krefst til að geta endurskoðað sviptingu á lífrænu vottuninni. „Þetta eru gögn frá dýralækni, Matvælastofnun og fleirum. Ég þarf síðan að leggja þessi gögn fyrir vottunarnefnd og vonast til að fá

grænt ljós,“ segir hann og finnst skrifræðið heldur mikið. „Mér finnst þetta óvenju harkaleg viðbrögð miðað við aðstæður. Það er mjög mikið vesen að standa í þessu. Kröfurnar eru svo margfalt meiri heldur en þegar kemur að hefðbundinni mjólkurframleiðslu,“ segir Gunnbjörn. Hann vonast til að fá vottun að nýju, jafnvel í næstu viku, en viðurkennir að um tíma hafi hann íhugað að hætta framleiðslu af persónulegum ástæðum. „Það er hins vegar greinilegt að neytendur vilja þessa mjólk því það er mikil eftirspurn,“ segir hann. Mjólkursamsalan hefur framleitt lífrænu mjólkina, fyrirtækið Biobú hefur nú forgang á vinnslu úr lífrænni mjólk en Biobú framleiðir meðal annars lífrænt jógúrt, skyr, smjör og rjóma. „Þriðjungur af lífrænni mjólkurframleiðslu á landinu datt niður eftir að þessi einni bóndi missti vottunina. Mjólkursamsalan ákvað að leyfa okkur að hafa forgang á þá lífrænu mjólk sem fengist því það eru stærri hagsmunir í húfi fyrir okkar fyrirtæki. Allur rekstrargrundvöllur okkar væri hreinlega í hættu ef við fengjum ekki mjólk í okkar framleiðslu,“ segir Helgi Rafn Gunnarsson, framkvæmdastjóri Biobú sem sérhæfir sig í framleiðslu á lífrænum mjólkurvörum. Hann hefur fengið fjölda fyrirspurna frá neytendum eftir að lífrænu mjólkina fór að vanta í verslanir. „Það einfaldlega vantar fleiri lífræna mjólkurframleiðendur. Eftirspurnin er mikil og það sést best hvað það hefur nú miklar afleiðingar þegar einn framleiðandi dettur tímabundið út,“ segir hann. Erla Hlynsdóttir erla@frettatiminn.is

Skíðaveisla VITA í vetur

Ljósmyndari: Randy Lincks

Ítalía – Austurríki og Ameríka

Morgunflug til Verona með Icelandair

Ítalía – eingöngu með VITA

Austurríki – Dalirnir 3 – Flachau

Allir vinsælustu skíðastaðirnir: Selva, Madonna di Campiglio, Val di Fiemme og Paganella

Fallegur skíðabær með aðgengi að Ski-Amadé, einu besta skíðasvæði austurísku Alpanna.

Verð frá 124.900 kr.*

Verð frá 169.900 kr.*

og 12.500 Vildarpunktar

á mann í tvíbýli með morgunverði á Garni Christiania í Madonna 18. – 25. janúar. Innifalið: Flug, flugvallarskattar, gisting með morgunverði og íslensk fararstjórn.

á mann í tvíbýli með hálfu fæði á hótel Unterberghof 25. janúar – 1. febrúar. Innifalið: Flug, flugvallarskattar og gisting með morgunverði.

* Verð án Vildarpunkta 134.900 kr.

* Verð án Vildarpunkta 179.900 kr.

Flugáætlun: 8., 18., og 25. janúar 1., 8., 15. og 22. febrúar

Beint flug til Denver með Icelandair

ÍSLENSKA SIA.IS/ VIT 65512 09/13

Morgunflug til München með Icelandair

Flugáætlun: 25. janúar 1., 8. og 15. febrúar

Beint flug til Denver með Icelandair

Aspen - Colorado

Vail - Colorado

Aspen – frægasti skíðastaður heims, sem allir skíðamenn þurfa að prófa einu sinni á ævinni.

Vail í Klettafjöllum, stærsta samfellda skíðasvæði í Bandaríkjunum.

Verð frá 229.900 kr.*

Verð frá 308.800 kr.*

og 12.500 Vildarpunktar

á mann í tvíbýli með morgunverði á hótel Aspen Meadows 4. – 12. febrúar. Innifalið: Flug, flugvallarskattar og gisting með morgunverði.

á mann í tvíbýli með morgunverði á hótel Vail Marriott 4. – 12. febúar. Innifalið: Flug, flugvallarskattar og gisting með morgunverði.

* Verð án Vildarpunkta 239.900 kr.

* Verð án Vildarpunkta 318.800 kr.

Flugáætlun: 1., 4. og 15. febrúar 2. mars

Flugáætlun: 1. og 4. febrúar 2. mars

fréttir

Helgin 20.-22. september 2013

 Forminjar Þjóðminjavörður gagnrýnir eFtirlíkingar aF Fornminjum

Vill torfbæi á heimsminjaskrá Margrét Hallgrímsdóttir, þjóðminjavörður hjá Þjóðminjasafni Íslands og fráfarandi formaður Heimsminjanefndar Íslands, hefur haft forgöngu um að hinn íslenski torfhúsaarfur ásamt tengdu búsetulandslagi verði tilnefndur á heimsminjaskrá UNESCO. Torfbæirnir eru nú á yfirlitsskrá sem ríkisstjórn Íslands samþykkti árið 2011 að tillögu Heimsminjanefndar en þar er að finna minjar sem til stendur að tilefna á heimsminjaskrána. Ekki er vitað hvenær torfbæirnir verða formlega tilnefndir en tilnefningar eru háðar ákvörðun ríkisstjórnar á hverjum tíma. Verið er að ljúka samnorrænni tilnefningu á víkingaminjum og eru

Þingvellir þar framlag Íslands en þeir hafa raunar verið á heimsminjaskrá UNESCO frá árinu 2004. „Þetta snýst ekki um einn og einn torfbæ. Við erum hér með torfhúsaarfinn sem myndar einstæða heild, þ.e. torfhúsin sjálf, handverkið, umhverfið og menningarsagan. Það er langt og flókið ferli að koma minjum á heimsminjaskrá og við þurfum að færa rök fyrir að minjarnar og minjaheildin sé einstök í heiminum. Torfbæirnir hafa notið þess að vera komnir inn í þetta ferli og því er sérstaklega gætt að allri verndun þeirra og varðveislu á vegum Þjóðminjasafnsins,“ segir Margrét. Hún bendir á hversu dýr-

mætur torfhúsaarfurinn sé sem upprunalegar minjar með ríkulegt sanngildi, og tekur til samanburðar hið gagnstæða þar sem um eftirlíkingar er að ræða. „Dæmi um slíkt eru fyrirhugaðar hugmyndir um eftirlíkingu af miðaldakirkju í Skálholti. Of mikil áhersla hefur á stundum verið á eftirlíkingar í stað þess að stuðla að varðveislu raunverulegra minja sem ég tel að muni hafa mun meira aðdráttarafl að ekki sé talað um gildi fyrir íslenska menningu. Torfhúsin eru þegar komin á skrá yfir minjar sem yfirvöld telja að eigi erindi á heimsminjaskrána og ég myndi halda að það væri sóknarfæri í því fyrir ferðaþjónustuna,“ segir hún. -eh

Laufás í Suður-Þingeyjarsýslu er meðal þeirra bæja sem eru á yfirlitsskrá Heimsminjanefndar. Ljósmynd/ Guðmundur L. Hafsteinsson. Þjóðminjasafnið

 endurvinnsla r auði krossinn tekur við hverri einustu tusku

Frábærar daglinsur á sama góða verðinu 2.800 kr. pakkinn Verið velkomin í eina glæsilegustu gleraugnaverslun landsins

FÍTON / SÍA

Ný verslun í göngugötu

„Megnið af fötunum sem við fáum er í mjög góðu standi og við höfum reyndar verið með svolítið mikinn áróður um að ná líka í það sem fólki finnst vera ónýtt,“ segir Örn Ragnarsson, hjá Rauða krossinum, sem sendir notuð föt úr landi í tonnavís mánaðarlega. Ljósmynd/Hari

Sendir 100 tonn af fötum úr landi mánaðarlega

KAUPUM Á ALLRA VÖRUM GLOSS FRÁ DIOR Þú færð Á allra vörum glossin frá Dior á eftirtöldum sölustöðum: Fríhöfnin, Flugstöð Leifs Eiríkssonar Debenhams, Smáralind Lyf og heilsa um land allt Lyfja um land allt Ólöf snyrtistofa, Selfossi Make Up Gallery, Akureyri Sigurboginn, Laugavegi Snyrtivöruverslunin Glæsibæ Snyrtivöruverslanir Hagkaups um land allt

Í fyrra sendi Rauði kross Íslands 1350 tonn af fatnaði úr landi en alla jafna flytur Rauði krossinn út um 100 tonn af flíkum úr fatasöfnun sinni til útlanda. Flokkunarfyrirtæki í Hollandi og Þýskalandi kaupa fötin og ágóðinn rennur í hjálparstarf samtakanna. Rauði krossinn leggur mikla áherslu á að hann taki við öllum fötum, ekki síst þeim sem fólk telur ónýt. Þær flíkur leyna nefnilega á sér og þannig mun vera hægt að endurnýta ónýtar gallabuxur fimm sinnum.

Sykurminnsta morgunkornið PIPAR\TBWA

Sykurinnihald er það lægsta sem gerist í morgunkorni.

•

SÍA •

120578

4,4 g sykur í 100 g

Á síðasta ári fluttum við út 1350 tonn. •

Weetabix er frábær leið til að byrja daginn. Veldu næringarríkan morgunverð sem heldur þér gangandi fram að hádegi.

•

ORKA SEM ENDIST

atasöfnun Rauða krossins hefur sótt í sig veðrið eftir samdrátt í kjölfar efnahagshrunsins. Hjálparsamtökin senda mest af því sem safnast til útlanda og lætur nærri að 100 tonn af fötum séu send úr landi mánaðarlega. „Lunginn af því sem safnast fer úr landi og þá í tvennum tilgangi,“ segir Örn Ragnarsson, verkefnisstjóri hjá Rauða krossinum. „Annars vegar seljum við það sem við getum ekki notað sjálf og notum svo peningana í hjálparstarfið. Síðan sendum við nokkra gáma á ári til Hvíta-Rússlands en það eru sérvalin og sérpökkuð föt, aðallega fyrir smábörn og svo barnafjölskyldur.“ Rauði krossinn úthlutar fatnaði innanlands einu sinni í viku til þeirra sem þurfa á að halda. „Og síðan rekum við fjórar verslanir hérna á höfuðborgarsvæðinu og nokkrar úti á landi,“ segir Örn og þangað rata margar eigulegar flíkur. Örn segir ljóst að fólk sé að verða meðvitaðara um að föt sem það er hætt að nota geti enn gert gagn og komi þeim í söfnunargáma frekar en henda. „Það er greinilegur vöxtur. Það varð náttúrlega mikill samdráttur í hruninu en svo fór þetta að taka við sér aftur 2010 og hefur verið á

uppleið síðan. Á síðasta ári fluttum við út 1350 tonn.“ Örn segir Rauða krossinn taka við öllu enda séu nýtingarmöguleikarnir margir. „Við tökum við öllu sem heitir tuska. Öllum fatnaði alveg sama í hvaða ástandi hann er, rúmfötum, borðdúkum og gluggatjöldum. Bara ef það heitir tuska og sé hægt að nýta það.“ Og það á oftast við. Ónýtar gallabuxur er hægt að endurnýta allt að fimm sinnum og prjónavara er rakin upp og nýr þráður spunninn. „Það er einhver misskilningur í gangi sem ég sá í einhverju blaði nýlega að fötin sem héðan væru flutt út væru urðuð. Ég held að 95% af því sem kemur frá okkur fari í endurnotkun.“ Örn leggur áherslu á að Rauði krossinn þiggi flíkur sem fólk telur ónýtar. Nærföt og brjóstahaldarar séu til dæmis eftirsóknarverð. „Við höfum fengið tiltölulega lítið af nærfötum en þörfin fyrir þessar flíkur er eftir sem áður töluverð og eftir átak í fyrra verðum við vör við það að fólk er farið að gefa miklu meira af nærfötum.“ Þórarinn Þórarinsson toti@frettatiminn.is

style

living with

nýtt

Ljósadagar 19.-29. september ALLt Að

40%

Af VöLdum Ljósum, Lömpum, Lugtum og Kertum

50% AfsLáttur Af öLLum osrAm perum wHeel

cabaret

spArAðu 20.000

spArAðu 6.000

29.995

13.995

skrautkertum

cABAret ljósakróna. Ø 53 cm 19.995,NÚ 13.995,einnig til svört.

portHole

47.995

gaudy globe

5.995

spArAðu 32.000

spArAðu 3.000 wheeL hvítur

gólflampi. H 135 cm

40% ttur

49.995,- NÚ 29.995

afslá

gAudy gLoBe loftljós. Ø 36 cm 8.995,- NÚ 5.995,-

form

9.995

bulb

5.395

spArAðu 8.000

spArAðu 3.600

40% afsláttur

porthoLe svartur

gólflampi. Stillanlegur

79.995,- NÚ 47.995

vextir

2af0öl% lum

1 form borðlampi, svartur. H 37 cm. 17.995,- NÚ 9.995,- 2 coLoNy borðlampi, án skerms. H 50 cm. 27.995,NÚ 16.795,- 3 oceAN borðlampi án skerms. H 43 cm. 11.995,- NÚ 6.995,- 4 tummy borðlampi án skerms. H 22,5 cm. 5.995,- NÚ 3.495,- 5 BuLB borðlampi, ýmsir litir. H 22 cm. 8.995,- NÚ 5.395,-

Kauptu núna

*Nú getur þú fengið 12 mánaða vaxtalausa greiðsludreifingu þegar verslað er með VISA eða MasterCard.

sendum um allt land

ILVA Korputorgi, s: 522 4500 www.ILVA.is

einföld beygla

Beygla að eigin vali með skinku, osti, smjöri og sultu.

595,-

mánudaga - föstudaga 11-18:30, laugardaga 10-18, sunnudaga 12-18

fréttir

Helgin 20.-22. september 2013

 Fasteignamark aður Lúxusíbúðir seLjast veL og FLeiri í byggingu

Lúxusíbúðirnar rjúka út Næg eftirspurn er eftir lúxusíbúðum á höfuðborgarsvæðinu. Stærstu íbúðirnar eru um 250 fermetrar og fermetraverðið slagar upp í sex hundruð þúsund krónur. Flottustu íbúðirnar eru nánast einbýli á einni hæð sem er eftirsóttur lúxus, segir fasteignasali.

argir virðist hafa peninga á milli handanna og geta leyft sér að festa kaup á eign sem þeim þykir henta, hvort sem það eru lúxusíbúðir eða hefðbundnar nýjar íbúðir. Ef fólk finnur réttu eignina setur það verðið ekki endilega fyrir sig og margir eru tilbúnir að bíða eftir réttu íbúðinni,“ segir Óskar R. Harðarson, framkvæmdastjóri fasteignasölunnar Mikluborgar en á næstu misserum mun framboð af nýbyggingum á eftirsóttum svæðum aukast verulega. Samkvæmt upplýsingum Fréttatímans er mikil eftirspurn eftir lúxusíbúðum á fasteignamarkaði um þessar mundir og seljast eftirsóttustu íbúðirnar á háu verði. Aðeins tíu íbúðir eru óseldar í háhýsinu að Lindargötu 37 sem afhent verður í nóvember. Það er ellefu hæða og stærsta íbúðin er 254 fermetrar að stærð. Að sögn Óskars eru allar íbúðirnar á þremur efstu hæðunum seldar en enn er hægt að næla sér í stærri íbúðir á sjöundu og

áttundu hæð auk þess sem sex minni íbúðir eru óseldar. Nýlega hófust framkvæmdir við glæsilegt fjölbýlishús á Hrólfsskálamel á Seltjarnarnesi en fyrir var eitt nýlegt hús þar sem bróðurparturinn af íbúðunum er þegar seldur. 31 íbúð verður í nýja húsinu, þær minnstu eru 90 fermetrar en sú stærsta er um 260 fermetrar. Ekki er enn farið að auglýsa íbúðirnar til sölu en þó hafa tilvonandi kaupendur þegar látið taka sex íbúðir frá. Þar á meðal eru tvær stærstu íbúðirnar. Sömuleiðis hefur þegar verið selt töluvert af íbúðum í byggingu sem er að rísa við Mýrargötu 26, við höfnina í Reykjavík. Alls verða 68 íbúðir í húsinu og er tuttugu og ein þegar seld. Fermetraverðið í húsinu er á bilinu 400 þúsund til 590 þúsund krónur. Samkvæmt upplýsingum Fréttatímans seldist ein íbúð á sjöundu hæð með útsýni yfir höfnina og til Hörpunnar á því toppverði á dögunum. Fleiri nýbyggingar með íbúðum á eftirsóttum svæðum munu rísa á næstu

Á Hrólfsskálamel verða stærstu íbúðirnar 260 fermetrar. Tvær stærstu Aðeins eru tíu íbúðir óseldar í húsinu að Lindargötu 37 sem er til vinstri á myndinni. Allar íbúðirnar á þremur efstu hæðunum eru seldar. íbúðirnar eru fráteknar þó ekki sé byrjað að auglýsa íbúðirnar.

Lýsisreiturinn í Vesturbæ Reykjavíkur. Þarna mun níu hæða fjölbýlishús með 144 íbúðum rísa.

misserum. Á Lýsisreitnum í Vesturbæ Reykjavíkur munu rísa 144 íbúðir, meðal annars í níu hæða húsi og þar verða glæsilegar lúxusíbúðir með sjávarútsýni. Óskar hjá Mikluborg segir að Lýsisreiturinn sé mjög áhugavert verkefni enda hafi það ekki gerst í háa herrans tíð að byggt sé af krafti í Vesturbænum sem er ávallt vinsælt hverfi.

Í Mánatúni í Reykjavík er nú unnið að byggingu þriggja fjölbýlishúsa þar sem samanlagt verða um 175 íbúðir. Margar af þeim verða með glæsilegu útsýni og falla í flokk lúxusíbúða. Á Garðatorgi í Garðabæ rísa allt að átta hæða byggingar sem verða á besta stað í miðbæ bæjarins. „Þetta er mjög spennandi svæði sem gjörbreyta mun ásjónu

Á Mýrargötu 26 er fermetraverðið á bilinu 400 til 590 þúsund krónur. Ljósmyndir/Hari

bæjarins,“ segir Óskar sem sjálfur býr í Garðabæ. „Þarna verða vandaðar íbúðir í háum gæðaflokki, örstutt frá verslun og þjónustu.“ Allra stærstu lúxusíbúðirnar á efstu hæðum sem seljast hér á landi kosta sumar hverjar vel yfir eitt hundrað milljónir króna. Óskar segir að ekki séu margar slíkar í boði og því kosti það sitt að festa sér eina slíka. Þessar

íbúðir eru enda oft á tíðum það stórar að þær eru nánast eins og einbýli á einni hæð sem þykir eftirsótt. „Þess ber þó að geta að í öllum þessum húsum verða íbúðir sem henta kaupendum sem leita að nýjum vönduðum íbúðum í öllum verðflokkum, miðað við stærð, gæði og staðsetningu.“ Höskuldur Daði Magnússon hdm@frettatiminn.is

 Farsímar samsung og iPhone stinga aF

Laaaaaaaaaangbestar?

Mörgum finnst Superfries vera laaaangbestu frönskurnar og þær eru nú betri en nokkru sinni áður. Sérvaldar kartöflur, steiktar í repjuolíu og kryddaðar með sjávarsalti. Prófaðu núna!

Tveir þriðju eiga snjallsíma Tveir þriðju Íslendinga eiga snjallsíma en MMR kannaði á tímabilinu 30. ágúst til 3. september farsímanotkun Íslendinga og viðhorf til ólíkra farsíma tegunda. „Vinsældir snjallsíma meðal Íslendinga halda áfram að aukast,“ segir í greinargerð með könnuninni. „Af þeim sem tóku afstöðu sögðust 66,4% eiga snjallsíma nú, borið saman við 53,8% í október 2012 og 38,0% í nóvember 2011. Til samanburðar sögðust 68% í Bretlandi eiga snjallsíma, 52% í Bandaríkjunum, 64% í Rússlandi og 60% í Brasilíu. Af þeim sem tóku afstöðu sögðust flestir nota farsíma frá Nokia eða 32,6%. Þegar svarendahópnum var skipt eftir því hvort símtæki svarenda voru snjallsímar eða ekki kom hins vegar í ljós verulegur munur á fjölda notenda með Nokia síma. Þannig voru 78,0% þeirra sem nota hefðbundin símtæki sem sögðust mest nota Nokia síma. Á móti voru aðeins 10,1% þeirra

Snjallsímar njóta sífellt meiri vinsælda meðal Íslendinga. Ljósmynd/NordicPhotos/ GettyImages

sem sögðust vera með snjallsíma með símtæki frá Nokia. Hlutdeild Nokia meðal snjallsímanotenda var því lægri en meðal notenda á hefðbundnum farsímum. Hlutdeild Nokia á meðal snjallsímanotenda hefur lækkað stöðugt frá því í nóvember 2010 þegar hún mældist 50,8%. Flestir snjallsímanotendur voru með símtæki frá Samsung eða 36,7% þeirra sem tóku afstöðu til spurningarinnar. Hlutdeild Samsung meðal snjallsímanotenda hefur aukist stöðugt frá því í nóvember 2010 þegar hún mældist 3,8%. Hlutdeild Apple (iPhone) á snallsímamarkaði hefur einnig aukist og mælist nú 32,3%, borið saman við 5,6% árið 2010. Hlutdeild annarra framleiðenda á snjallsímamarkaði hefur ýmist staðið í stað eða dregist saman.“ Þegar spurt var hvaða vörumerki yrði líklegast fyrir valinu ef keyptur væri snjallsími í dag sögðu flestir Samsung og næst flestir sögðu Apple (iPhone). - jh

Litli tónsprotinn Áskrift að skemmtun fyrir alla fjölskylduna þar sem ungir tónlistarunnendur fá tækifæri til að kynnast töfrum tónlistarinnar. Verð á korti með fernum tónleikum aðeins 6.080/7.360 kr.

Skilaboðaskjóðan

Jólatónleikar

Jabba-dabba-dú!

Maxímús kætist í kór

Lau. 28. sept. 2013 » 14:00 & 16:00

Lau. 14. des. 2013 » 14:00 & 16:00

Lau. 15. feb. 2014 » 14:00

Lau. 26. apríl 2014 » 14:00 & 16:00

Á tónleikunum lifnar töfraheimur kvikmyndanna við í meðförum Sinfóníunnar sem flytur eftirlætislögin úr uppáhaldskvikmyndum á borð við Mary Poppins, Stjörnustríð og Sjóræningja Karíbahafsins. Tónlistin öðlast nýja vídd í líflegum kynningum leikarans Góa.

Nýtt ævintýri um Maxímús Músíkús þar sem tónelska músin slæst í för með stórum hópi kórbarna sem syngja skemmtilega söngva og herma eftir dýrahljóðum, Maxa til mikillar skemmtunar. Sögumaður er Valur Freyr Einarsson og flytjendur með Sinfóníunni eru hinir ýmsu barnakórar.

Heillandi, litrík og fjörug tónlist úr ævintýrasöngleiknum Skilaboðaskjóðunni eftir Þorvald Þorsteinsson í nýrri útsetningu tónskáldsins, Jóhanns G. Jóhannssonar, fyrir Sinfóníuhljómsveit Íslands. Flytjendur: Eyþór Ingi Gunnlaugsson Jóhanna Vigdís Arnardóttir Sigríður Thorlacius Örn Árnason

Sun. 15. des. 2013 » 14:00 Tónleikarnir eru fastur liður í jólaundirbúningi margra fjölskyldna á Íslandi. Hátíðleikinn heillar, með sígildum jólalögum og klassískri balletttónlist í forgrunni. Einsöngvarar eru Sigrún Hjálmtýsdóttir og Kolbrún Völkudóttir. Einnig koma fram ungir hljóðfæraleikarar, kórar og dansarar. Kynnir er leikarinn góðkunni, Gói.

Hljómsveitarstjóri á tónleikum Litla tónsprotans er Bernharður Wilkinson. Miðasala » www.sinfonia.is » www.harpa.is » Miðasala í anddyri Hörpu » Sími: 528 5050 » Opið 10–18 virka daga og 12–18 um helgar

fréttir

Helgin 20.-22. september 2013

 Heilbrigðismál lögð var áHersla á skólabr ag í Flensborg

22 framhaldsskólar taka geðrækt fyrir í vetur „Við lögðum núna mesta áherslu á skólabrag og líðan,“ segir Bryndís Jóna Jónsdóttir, mannauðsstjóri Flensborgarskóla í Hafnarfirði. Skólinn er forystuskóli í verkefninu „Heilsueflandi framhaldsskóli“ og á síðasta skólaári var þar sérstök áhersla á geðrækt. Í verkefninu eru fjögur meginþemu; næring, hreyfing, lífsstíll og geðrækt, en að loknu einu undirbúningsári er eitt viðfangsefni tekið fyrir á hverju skólaári. Því eru viðfangsefnin jafn mörg og námsár flestra framhaldsskólanema. Flensborgarskóli er fyrsti skólinn til að leggja áherslu á geðrækt og segir

Bryndís frá reynslunni á málþingi um geðrækt í framhaldsskólum sem fer fram á Hilton Reykjavík Nordica í dag. Héðinn Svarfdal Björnsson, verkefnisstjóri Heilsueflandi framhaldsskóla hjá embætti landlæknis, segir að 22 framhaldsskólar taki geðrækt fyrir á þessu skólaári og því dýrmætt að heyra af reynslu Flensborgarskóla. Undanfarin ár hefur Skólapúlsinn staðið fyrir könnun hjá grunnskólanemendum á skólabrag, líðan nemenda og fleira. Embætti landlæknis og Flensborgarskóli vinna saman að því að þróa Skólapúls fyrir framhaldsskólanema og í vor

var fyrsta könnunin lögð fyrir. Bryndís segir að niðurstöðurnar séu ekki birtar opinberlega heldur aðeins fyrir starfsmenn skólans til að átta sig á stöðunni og sjá hvað þarf að bæta. Næsta könnun verður gerði í vetur og fæst þá samanburður. „Ef við sjáum að kvíði meðal nemenda eykst þá getum við brugðist við því,“ segir hún. Öllum framhaldsskólum stendur til boða að gera slíka kannanir í samstarf við Skólapúlsinn, en þær eru ekki persónurekjanlegar. Erla Hlynsdóttir erla@frettatiminn.is

Flensborgarskóli er forystuskóli verkefninu Heilsueflandi framhaldsskóli. Ljósmynd/Flensborg

 sjávarútvegur skýrsla íslandsbank a

Eygló Erla Ingvarsdóttir Eymundsson

Verðmæti útfluttra sjávarafurða nam tæpum 269 milljörðum króna árið 2012 og jókst um tæp 7% frá árinu 2011.

Skuldsetning dregst saman Framlegð aldrei meiri. Fyrirtækin greiða um 7 milljarða í sérstakt veiðigjald fyrir fisikveiðiárið 2012-2013.

Kringlan er einn fjölsóttasti verslunar- og þjónustukjarni Íslands og einn fjölmennasti vinnustaður landsins. Hátt í 1.000 hjálpfúsir starfsmenn eru þér ávallt innan handar, þakklátir fyrir innlitið og viðskiptin.

TAKK FYRIR AÐ STYÐJA ÍSLENSKA VERSLUN

… sjávarafurðir eru mikilvægur hluti af fæðu Íslendinga og er neysla þeirra sú mesta á alþjóðavísu.

ekstur sjávarútvegsfélaga á Íslandi er almennt góður og ytri skilyrði hagkvæm þó svo að afkoman sé misgóð milli fyrirtækja. Þrátt fyrir að nokkuð verðfall hafi orðið á mikilvægum fisktegundum hefur greininni tekist vel að aðlaga sig að þeim aðstæðum. Þetta er meðal þess sem kemur fram í nýrri skýrslu Íslandsbanka sem kynnt var á miðvikudaginn. Í skýrslunni kemur fram að forsenda þess að unnt sé að stuðla að frekari framþróun í sjávarútvegi sé að grunnur greinarinnar verði styrktur og efldur. Lykilatriði skýrslunnar eru þau að sjávarafurðir eru mikilvægur hluti af fæðu Íslendinga og er neysla þeirra sú mesta á alþjóðavísu. Íslenskur sjávarútvegur var með um 11,5% beint framlag til vergrar landsframleiðslu árið 2012 og hefur það farið vaxandi síðustu fimm ár. Rúmlega 12% starfa á landsbyggðinni er í sjávarútvegi samanborið 1,5% á höfuðborgarsvæðinu. Fjöldi starfa í sjávarútvegi hefur aukist um fjórðung síðustu fimm ár. EBITDA framlegð íslenskra sjávarútvegsfyrirtækja hefur aldrei verið hærri en árið 2011 og jókst hún um 26% frá fyrra ári. Síðustu ár hefur skuldsetning fyrirtækja í sjávarútvegi dregist saman og árið 2011 nam hún 442 milljörðum króna. Sjávarútvegsfyrirtæki greiða um 7 milljarða króna í sérstakt veiðigjald fyrir fiskveiðiárið 2012/2013 þegar búið er að gera ráð fyrir frádráttarliðum. Greiddur tekjuskattur sjávarútvegsfyrirtækja á árinu 2013 (rekstrarár 2012) var um 9 milljarðar króna, samanborið 5,5 milljarða árið 2012 (rekstrarár 2011). Verðmæti útfluttra sjávarafurða nam tæpum 269 milljörðum króna árið 2012 og jókst um tæp 7% frá árinu 2011. Fiskeldi á Íslandi jókst nokkuð á milli áranna 2011 og 2012. Um 7.800 tonnum var slátrað árið 2012 en um 5.000 tonnum árið 2011. Að því er fram kemur í tilkynningu Íslandsbanka er áætlað að 8.500 tonnum verði slátrað á árinu 2013. Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is

ERIKUR

3 setinks. að

999kr gildir til sunnudags

A L A S T Ú

! HAUSTLAUKARNIR KOMNIR • LÆGRA VERÐ HAUSTLAUKAR

ESTAS M T T I E IN LANDS

MAGNPAKKNINGAR

ÚRVAL

TÚLÍPANAR 50 stk. TILBOÐ UM HELGINA – 1.499 KR

UM STLAUK U A H F A

KRÓKUSAR 50 stk. 1.699 KR PÁSKALILJUR 20 stk. 1.699 KR

RI STÆRA R LAUKBLÓM BETRI

POTTAPLÖNTUÚTSALA! 7 Rósir

Ástareldur

föstudag til sunnudags

999

Orkidea

1.5900kr

kr.

Blómavali Skútuvogi

Heilsubók Jóhönnu Kynningarverð til sunnudags!

699 kr 999

1.99

ð garver Kynnin

kr 0 9 9 . 3 0

4.99

Skútuvogur - Grafarholt - Hafnarfjörður - Akureyri - Egilsstaðir Vestmannaeyjar - Akranes - Ísafjörður - Selfoss - Reykjanesbær

fréttir

Helgin 20.-22. september 2013

 Heilbrigðismál matís eFnir til landsátaks um Fiskneyslu í vetur

Fiskneysla minni á íslenskum heimilum Ungmenni á aldrinum 16-26 ára ná ekki lýðheilsumarkmiðum þegar kemur að fiskneyslu. Verulega dregur úr því unglingar borði fisk þegar þeir hætta í grunnskóla – líklega vegna þess að þau hætta þá að fá fisk í skólamötuneytinu. Matís efnir til sérstaks fiskneysluátaks síðar í þessum mánuði þar sem meðal annars er lögð áhersla á að kenna fólki að matbúa fisk.

iskneysla unglinga minnkar verulega þegar þeir hætta í grunnskóla. Líklega er þetta vegna þess að þá hætta þeir að borða fisk í skólamötuneytinu,“ segir Gunnþórunn Einarsdóttir, verkefnisstjóri hjá Matís. Hún ásamt Ingunni Jónsdóttur, stöðvarstjóra hjá Matís, eru skipuleggjendur landsátaks í fiskneyslu sem hefst formlega síðar í þessum mánuði en markmiðið er að auka fiskneyslu Íslendinga, meðal annars með því að fræða fólk um fisk og sýna fram á óþrjótandi möguleika sjávarfangs. Átakið er styrkt af AVS rannsóknasjóði í sjávarútvegi.

Tvisvar í viku er lágmark

Matís gerði rannsókn á viðhorfum og fiskneyslu landsmanna á aldrinum 10-80 ára í vor til að hafa samanburðargögn fyrir rannsókn þegar átakinu lýkur. Þarna voru grunnskólabörn í fyrsta skipti með í neyslukönnuninni. Niðurstaðan var að 10-15 ára börn neyta fisks ríflega 2 sinnum í viku að jafnaði. „Meira en helmingur fiskneyslunnar fer fram utan heimilis og því má álykta að þau borði um helming þess fisks sem þau borða í skólamötuneytum eða veitingastöðum,“ segir Gunnþórunn. Næsti aldurshópur, ungmenni á aldrinum 16-26 ára, neyta fisks hins vegar 1,5 sinnum í viku að meðaltali. Lýðheilsumarkmiðin segja til um að fólk eigi að borða fisk minnst tvisvar sinnum í viku þannig að þessar niðurstöður sýna að þessi aldurshópur er ekki að ná þessum markmiðum.

Mikið úrval er í íslenskum fiskbúðum og þó ýsa sé oftast á borðum Íslendinga eru aðrar tegundir í sókn. Ljósmynd/Hari

Vilja frekar lax en ýsu

Gunnþórunn Einarsdóttir, verkefnisstjóri hjá Matís, og Ingunn Jónsdóttir, stöðvarstjóri hjá Matís, eru skipuleggjendur landsátaks í fiskneyslu. Ljósmynd/Kristín Edda Gylfadóttir

Því fleiri börn sem eru á heimilinu því oftar eru pastaréttir og skyndibitar á boðstólum en fiskur síður.

Börn 10-15 ára voru spurð um hvaða fisk þau borðuðu oftast. Þar var ýsan oftast nefnd og síðan þorskurinn. „Þegar við spurðum hvað þau langaði helst að borða nefndu margir eitthvað annað, til dæmis lax. Við getum notað mun fleiri fisktegundir í matreiðslu og því tilvalið tækifæri að kynna krökkum þær tegundir þar sem neysluvenjur þeirra eru enn að mótast,“ segir hún. Matís framleiddi ásamt Sagafilm þættina Fagur fiskur sem fyrst voru sýndir í Ríkissjónvarpinu fyrir tveimur árum. Þættirnir voru styrktir af AVS-rannsóknarsjóðnum, en markmiðið með þeim er að sýna hvernig matbúa megi hinar ýmsu tegundir af fiski á spennandi og fjölbreytilegan

hátt. Ekki voru gerðar sérstakar fiskneyslukannanir í tengslum við sýningu fyrstu þáttaraðarinnar en verið er að sýna aðra þáttarröðina sem er hluti af fiskneysluátakinu. Að þeim þáttum loknum taka við innskotsþættir á vegum Matís í Kastljósi þar sem Sveinn Kjartansson matreiðslumeistari mun ásamt börnum elda spennandi fiskrétti. Sérstök áhersla er á börn og ungt fólk í átakinu en almennt er fiskneysla meiri hjá þeim sem eldri eru. Fiskur er góður próteingjafi og hann inniheldur einnig ýmis önnur næringarefni svo sem selen og joð. Feitur fiskur er auðugur af ómega 3-fitusýrum og D-vítamíni. Sér í lagi er mikilvægt fyrir Íslendinga að huga að neyslu D-vítamínríkra matvæla yfir vetrartímann þegar varla sést til sólar. Næringarfræðingar leggja því almennt mikla áherslu á neyslu fisks.

Fiskneysla í æsku hefur áhrif

Í rannsókn Matís frá 2006 á viðhorfum og fiskneyslu var fólk spurt hvað hefði áhrif á fiskneyslu þess. Neysla foreldra á fiski hafði þar mest hvetjandi áhrif, svo og neysla maka, matreiðsluþættir í sjónvarpi, næringarfræðingar og læknar. „Það var einmitt út af þessu sem við réðumst upphaflega í gerð Fagur fiskur, út af áhrifum matreiðsluþátta. Fiskneysla í æsku hefur síðan áhrif á hversu mikið af fiski fólk borðar þegar það verður eldra,“ segir Gunnþórunn. Fiskiðnaðurinn sem slíkur hafði hins vegar letjandi áhrif á fiskneyslu. Hins vegar höfum við fundið fyrir meðbyr frá nýjum stjórnendum í sjávarútvegi þar sem þeir sjá hvað þeir geta gert til að sýna samfélagslega ábyrgð, meðal annars með því að styrkja svona átaksverkefni. Athygli vekur að í þessari rannsókn kemur fram að því fleiri börn sem eru á heimilinu því oftar eru pastaréttir og skyndibitar á boðstólum en fiskur síður. Fiskiátakið verður formlega sett í Smáralind 28. september með sérstakri opnunarhátíð þar sem sett verður upp viðamikil fiskikynning þar sem fólk getur smakkað ólíkar fisktegundir. Samhliða þessu verður opnuð sérstök heimasíða átaksins með ýmiskonar fræðslu. Erla Hlynsdóttir erla@frettatiminn.is

Sjáumst með F plús Viðskiptavinir VÍS með F plús fjölskyldutryggingu geta sótt flotta og hlýja húfu með endurskini á næstu þjónustuskrifstofu. VÍS | ÁRMÚLA 3 | 108 REYKJAVÍK | SÍMI 560 5000 | VIS.IS

coffee

hannaðu þinn eigin sófa.... Komdu með málin af rýminu sem þú hefur til okkar og við aðstoðum þig við að teikna upp sófa sem hentar þér best og uppfyllir þínar þarfir. Java

Jamaica

12x

þú velur arma sem passa sófanum.

þú velur áklæði eða leður eftir þínum smekk og þörfum.

Kenya

Verð frá kr. 326.000 - stærð 240x280

Verð frá kr. 338.800 - Stærð 360x167

þú velur einingar og raðar saman svo úr verði sófi sem passar í þitt rými.

Frábært úrval af áklæðum og leðri í boði.

4 5

þú velur viðar eða stálfætur.

Draumasófinn er framleiddur eftir þinni samsetningu.

Kave

Verð frá kr. 433.300 - Stærð 280x364

Verð frá kr. 283.780 - Stærð 210x295

10x

Ótal möguleikar á útfærslum. Allt frá því að vera stóll upp í stóran hornsófa.

Verð frá kr. 156.900 - Stærð 232 cm

Verð frá kr. 252.800 í áklæði - stærð 252x151

Verð frá kr. 180.700 - stærð 230 cm

BÆJARLIND 16 I 201 KÓPAVOGUR I SÍMI 553 7100 I LINAN.IS OPIÐ MÁNUDAGA TIL FÖSTUDAGA 12 - 18 I LAUGARDAGA 11 - 16

viðhorf

Helgin 20.-22. september 2013

Alzheimers og aðrir heilabilunarsjúkdómar

 Vik An sem VAr En skoðanirnar? Sjálfstæðisflokkurinn er mjög ánægður með hárið á mér. Birgitta Jónsdóttir pírati skartar nú bláu hári við lófaklapp blárra handa.

Kallað eftir stefnumótun

Alþjóðlegi Alzheimersdagurinn er á morgun, laugardag. Af því tilefni fylgir Fréttatímanum í dag sérblað Félags aðstandenda Alzheimerssjúklinga. Full þörf er á þeirri kynningu. Heilabilun er samheiti yfir nokkra sjúkdóma. Eins og fram kemur hjá Birgi Óla Sigmundssyni heilsuhagfræðingi í sérblaðinu eru einkenni hennar margvísleg en þau helstu eru minnisleysi, ruglingur og erfiðleikar með tal og að skilja mælt mál. Langalgengasta tegund heilabilunar er Alsheimerssjúkdómurinn en aðrar tegundir eru til. Fram kemur hjá Birgi Óla að heilabilun byrjar að öllu jöfnu ekki að hrjá fólk fyrr en það er komið á efri ár. Talað er um algengi heilabilunar hjá þeim sem eldri eru en 65 ára. Alsheimersjúkdómurinn leggst þó einnig á yngra fólk, allt niður í 45 ára aldur, eins og Ragnheiður K. Karlsdóttir, varaformaður Félags aðstandanda Alzheimerssjúklinga og umönnunaraðili, bendir á grein í sérblaðinu. Jónas Haraldsson Þau Birgir segja að allar rannsóknir sýni að jonas@frettatiminn.is vænta megi mikillar aukningar á Alzheimerstilfellum næstu ár og áratugi. Vandinn sé hins vegar sá að lítill skilningur hafi fram til þessa verið á sjúkdómnum. Hann leggst þungt á þann veika en veikir líka, eins og Ragnheiður rekur, alla fjölskyldu viðkomandi og ekki síst þann sem næst hinum sjúka stendur og annast hann. Það er binding allan sólarhringinn, allt árið. Þótt heldur hafi miðað hérlendis undanfarin fimm ár segir varaformaðurinn að við stöndum enn nánast á byrjunarreit. Samfélagið verði að opna augun og ríkið að viðurkenna að Alzheimerssjúkdómurinn og aðrir minnissjúkdómar séu verulega stór hluti af veikindum í heilbrigðiskerfi okkar. Með þeirri viðurkenningu móti ríkið stefnu og komi fram með áætlun sem styðji umönnunaraðila og meti að verðleikum framlag þeirra. Þeir sem heppnir eru í dag fá inni í dagþjálfun fyrir ástvini þegar sjúkdómurinn fer að ágerast en ekki eru allir svo

Leið til leiðréttingar Vonandi sé ég ykkur, og peningana ykkar, á Íslandi. Sigmundur Davíð Gunnlaugsson forsætisráðherra og uppskar hlátur fyrir í lok erindis síns á Iceland Investment Forum á hótel Waldorf Hilton í Lundúnum á fimmtudagsmorgun. Þegar risaeðlur þrömmuðu um héruð? Hér í eina tíð var Sjálfstæðisflokkurinn táknmynd trausts, ráðdeildar og heiðarleika í íslenskum stjórnmálum. Jakob F. Ásgeirsson, ritstjóri Þjóðmála, snuprar borgarfulltrúa Sjálfstæðisflokksins fyrir klíkuskap í nýjasta tölublaði. Loðið og teygjanlegt Við misskildum hvernig þetta kvöld ætti að vera og um leið og við sáum hvað þetta væri þá ákváðum við að bakka út úr þessu. Forsvarsmaður Sjallans útskýrir fyrir Akureyri Vikublaði hvers vegna hætt var við svokallað Dirty Night á skemmtistaðnum eftir athugasemd frá Jafnréttisstofu. Zzzzzzzzzzzzzzzzz........ Syfjuðu og lögfræðiskóluðu íhaldskerlingarnar í Útlendingastofnun eru meira en ár að svara bréfum. Þær vita ekkert í sinn haus og biðja sífellt um sömu skírteinin aftur og aftur. Jónas Kristjánsson lætur Útlendingastofnun fá það óþvegið á bloggi sínu.

lánsamir því nær 100 manna biðlisti er á flestum stöðum á höfuðborgarsvæðinu og lítið er um slíka þjálfun á landsbyggðinni. Félag aðstandenda Alzheimerssjúklinga bendir á að breytt afstaða gagnvart sjúkdómnum hafi átt sér stað í sumum löndum í kjölfar þess að stjórnvöld tóku höndum saman við Alzheimersfélög og heilbrigðisstarfsfólk. Ragnheiður vill, fyrir hönd umönnunaraðila Alzheimerssjúklinga, forgangsraða með því að móta sem fyrst stefnu í málum sjúklinganna og umönnunaraðila þeirra. Í annan stað að sett verði í gang vinna við að koma upp gagnagrunni hjá landlækni yfir fjölda greindra einstaklinga í landinu og í þriðja lagi að opnað verði húsnæði þar sem hægt verði að sinna umönnunaraðilum, styrkja þá og leiðbeina þeim gegnum verkefnið fram undan, líkt og Ljósið er fyrir fjölskyldur krabbameinssjúkra. Miðað við mannfjöldaspá Hagstofu Íslands má, að því er fram kemur í grein Birgis Óla, sjá að fjölgun einstaklinga frá 2013 til 2040 í hópi 67 til 80 ára verður á bilinu 99-101% og 143-144% í hópi 80 ára og eldri. Íslenska þjóðin er að eldast og óhjákvæmilega fylgir því, meðal annars, aukið álag á einstaklingana og heilbrigðiskerfið vegna heilabilunarsjúkdóma en ágengi þeirra eykst með aldri. Miðað er við að um 7% einstaklinga á aldursbilinu 67-80 ára þjáist af einhvers konar heilabilun og 20-25% þeirra sem eldri eru en 80 ára. Beinn kostnaður mun því falla á heilbrigðiskerfið vegna aukningarinnar þegar þessir einstaklingar þurfa dagvistun eða varanlega vistun á hjúkrunarheimili. Óbeinn kostnaður fellur síðan á efnahagskerfið, eins og Birgir Óli bendir á, þegar vinnufærir einstaklingar, sem greinast með heilabilun, verða að hætta að vinna eða draga úr vinnuframlagi – en ekki síður þegar aðstandendur verða að draga úr vinnuframlagi eða yfirgefa vinnumarkaðinn til þess að annast veikan fjölskyldumeðlim. Kallað er eftir stefnumótun stjórnvalda til að mæta þeim vanda sem við blasir.

Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjórar: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is og Sigríður Dögg Auðunsdóttir sigridur@frettatiminn.is. Fréttastjóri: Höskuldur Daði Magnússon hdm@frettatiminn.is. Framkvæmda- og auglýsingastjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Útgáfustjóri: Teitur Jónasson teitur@frettatiminn.is . Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.

Veldu notaðan Kia með lengri ábyrgð 6 ár eftir af ábyrgð

5 ár eftir af ábyrgð

6 ár eftir af ábyrgð

Kia Rio EX 1,4 Árg. 2011, ekinn 24 þús. km, bensín, 90 hö., sjálfskiptur, eyðsla 6,4 l/100 km*.

Verð: 2.790.000 kr. Greiðsla á mánuði

Kia cee’d Sportswagon EX 1,6

Kia cee’d EX 1,6

Árg. 2012, ekinn 19 þús. km, dísil, 128 hö., 6 gíra, eyðsla 4,3 l/100 km*.

Árg. 2012, ekinn 4 þús. km, dísil, 128 hö., sjálfskiptur, eyðsla 5,5 l/100 km*.

Verð 3.890.000 kr.

Verð: 3.890.0 00 kr.

26.690 kr. M.v. 50% innborgun og 72 mán. óverðtryggt lán á 9,7% vöxtum. Árleg hlutfallstala kostnaðar: 11,37%.

H V Í TA H Ú S I Ð / S Í A – 1 3 - 2 4 9 3

5 ár eftir af ábyrgð

6 ár eftir af ábyrgð

5 ár eftir af ábyrgð

Kia Sorento EX Luxury 4wd

Kia Sportage EX 4wd

Kia picanto EX 1,2

Kia cee‘d LX 1,6

Árg. 2011, ekinn 30 þús. km, 198 hö., dísil, sjálfskiptur, eyðsla 7,4 l/100 km*. Verð: 6.690.000 kr.

Árg. 2011, ekinn 42 þús. km, dísil, 136 hö., sjálfskiptur, eyðsla 6,9 l/100 km*.

Árg. 2012, ekinn 7 þús. km, bensín, 84 hö., sjálfskiptur, eyðsla 5,6 l/100 km*.

Árg. 2012, ekinn 41 þús. km, dísil, 116 hö., sjálfskiptur, eyðsla 5,6 l/100 km*.

Tilboðsverð: 6.390.000 kr.

Verð: 5.390.000 kr.

Verð 2.250.000 kr.

Verð 2.850.000 kr. * Skv. uppgefnum meðaleyðslutölum frá framleiðanda.

NOTAÐIR BÍLAR

Kletthálsi 2 · 110 Reykjavík · Sími 590 2160 · www.notadir.is

Opið virka daga kl. 10-18 og laugardaga kl. 12-16

ÍSLENSKA/SIA.IS/TOY 65635 09/13

NÝR AURIS HYBRID TOURING SPORTS LANGBAKUR SKUTBÍLANNA

ÁSTÆÐA TIL AÐ PRÓFA HYBRID

Stórglæsilegt útlit Auris Hybrid Touring Sports er aðeins ein af ástæðum þess að þú verður að prófa þennan skutbíl – þennan langbak sem skilar þér mjúkum, hljóðlátum akstri í skjóli sjö loftpúða. Afburðargott rými fyrir bæði fólk og farangur er enn ein ástæðan til að njóta tæknilegra þæginda á borð við Toyota Touch margmiðlunarkerfi og bakkmyndavél. Hagkvæmt hybrid-kerfi og hugvitsamleg hönnun sparar eldsneyti og dregur úr útblæstri. Komdu og reynsluaktu LANGBAKI SKUTBÍLANNA. Fáðu nánari upplýsingar á www.toyota.is Erum á Facebook - Toyota á Íslandi Verð frá: 4.770.000 kr.

5 ÁRA ÁBYRGÐ

Toyota Kauptúni Kauptúni 6 Garðabæ Sími: 570-5070

Toyota Akureyri Baldursnesi 1 Akureyri Sími: 460-4300

Toyota Reykjanesbæ Njarðarbraut 19 Reykjanesbæ Sími: 420-6600

*Bíllinn á myndinni kann að vera búinn aukahlutum sem ekki eiga við uppgefið verð og allar upplýsingar eru birtar með fyrirvara um villur.

Toyota Selfossi Fossnesi 14 Selfossi Sími: 480-8000

viðtal

Helgin 20.-22. september 2013

Gefur barninu ekki brjóst í stúdíóinu Útvarpskonan vinsæla Gunna Dís hefur verið fjarri góðu gamni á Virkum morgnum á Rás 2 síðustu fjóra mánuði sem hún hefur eytt með nýfæddum syni sínum. Andri Freyr, félagi hennar í þættinum, hefur staðið vaktina á meðan en nú styttist í endurkomu Gunnu Dísar. Hún hefur þó fylgst náið með Andra Frey og hlustað á þáttinn með barnið á brjósti. Hún vonast til þess að Andri hafi saknað sín eitthvað þótt hún efist um að hann telji dagana þangað til hún kemur aftur.

ann er voða rólegur þessi elska og þetta er bara búið að vera rosa ljúft,“ segir útvarpskonan Gunna Dís um son sinn, Magnús Hlíðar, sem er að verða fjögurra mánaða. Gunna Dís hefur verið fjarri hljóðnemanum og félaga sínum í þættinum Virkir morgnar á Rás 2 þessa mánuði en nú styttist í endurkomu hennar. „Hann er bara hérna á brjósti og er þar öllum stundum þannig að þetta er löngu hætt að vera feimnismál,“ segir Gunna Dís og hlær. „Tíminn hefur flogið og það er eiginlega svakalega skrýtið að vera að fara að vinna eftir þrjár vikur. En þetta er bara að bresta á.“ Gunna Dís stefnir þó ekki að því að mæta með þann stutta á brjósti í hljóðver. „Nei, ég reikna nú ekki með því. Ætli hann þurfi ekki bara að fara að verða sjálfstæður?“ Segir hún og hlær. „Nei, nei. Nú tekur bara pabbinn við og við ætlum bara að skiptast svona á.“ Gunna Dís hefur fylgst nokkuð vel með Andra Frey í sumar með því að hlusta á þátt inn þeirra. „Já, já. Ég er að hlusta á Andra og Dodda núna, að bjóða upp skóna hans Sigmundar Davíðs. Ég er eiginlega búin að fylgjast með þessu í allt sumar, samt ekki alveg. Ég kúplaði mig út kannski svona fyrstu tvo mánuðina en nú fer maður að þurfa að vera tilbúinn í slaginn aftur.“ Gunna Dís segist ekki hafa fundið neina sérstaka þörf fyrir að grípa fram í fyrir Andra Frey eða svara honum þegar hann hefur skellt á skeið í fjarveru hennar. „Nei, nei. En það hefur alveg komið fyrir að ég sendi hon um SMS. Annars stendur hann sig vel þessi elska og spjarar sig fínt. Doddi litli er líka góður með honum. Enda vanur maður.“

Fínt að komast út úr húsi

Gunna Dís mætir til leiks á ný í annarri viku október og segir tilfinninguna óneitanlega sérkennilega. „Það eru bara þrjár vikur þangað til maður þarf að fara að stilla vekjara klukkur í fyrsta skipti í einhverja fjóra mán uði. Það verður frekar skrýtið. Heldurðu að það verði ekki viðbrigði? Það verður reyndar fínt að komast út úr húsi. Þetta er náttúrlega búið að vera, held ég, versta sumar í Reykjavík í ein 30 ár. Ég var svo heppin að lenda í fæðingarorlofi á því sumri. Þannig að ég get ekki sagt að maður sé búinn að vera mikið að spóka sig úti með barnavagninn. Fara niður í bæ eða gera neitt. Maður er bara búinn að hafa það kósí heima og hlusta á útvarpið, þannig að það verður kannski fínt að komast út úr húsi.“ Gunna Dís segir þó að sjálfsögðu nauðsyn legt að taka hringinn með vagninn og sýna sig þannig en tækifærin hafi verið fá. „Mann hefði bara annað hvort rignt niður eða fokið eitthvað. Þetta er búið að vera dálítið þannig.“

Sá sólina fyrst á Egilsstöðum

Gunna Dís segir þetta sólarlitla sumar í fyrstu hafa valdið sér umtalsverðu hugarangri. „Ég vældi eins og stunginn grís til að byrja með og fannst þetta alveg ömurlegt. Svo er ég bara búin að taka nýjan pól í hæðina og líta bara á þetta sem frábæran tíma sem ég hef átt inni í rólegheitum með barninu. Njóta þess bara

Gunna Dís hefur notið lífsins með Magnúsli litla Hlíðari síðustu fjóra mánuði og lagði meðal annars land undir fót í sumar til þess að barnið fengi að sjá sólina í fyrsta sinn. Það gerðist á Egilsstöðum þegar drengurinn var um tveggja mánaða gamall. Mynd/Hari

að vera með honum. Og svo drífur maður sig bara út þegar prógrammið byrjar upp á nýtt.“ Gunna Dís lagði land undir fót með Magnús litla í sumar og yfirgaf suddann í Reykjavík. „Jájá. Við fórum bara hringinn í kringum landið með krakkann. Maður er náttúrlega utan af landi. Hann sá sól í fyrsta skipti þegar við fórum á Egilsstaði. Þá var hann orðinn sjö eða átta vikna en það er nú svosem ekkert slæmt að sjá hana í fyrsta skipti á Egilsstöð um. Það gæti verið verra.“

Andri sér um kristilegt uppeldi

Gunna Dís segist gera sér vonir um að Andri Freyr hafi saknað hennar eitthvað í fæðing arorlofinu. „En ég efast samt stórkostlega um að hann sé að telja dagana. Ég held ég sé ekki það ómissandi. Hann kíkir líka í kaffi annað slagið. Strákurinn er náttúrlega guð sonur Andra, þannig að hann hefur ákveðnar

skyldur og á að koma hér og sjá um kristilegt uppeldi barnsins. Þannig að hann kíkir í kaffi til okkar reglulega og það er nú ekki leiðin legt að hann hafi þessu hlutverki að gegna.“ Gunna Dís segir óhjákvæmilega dálítinn aðskilnaðarkvíða hafa gert við sig þegar fríið er farið að styttast svona í annan endann. „Ég held reyndar að það sé alltaf smá kvíði í konum. Bara til að byrja með, en svo held ég að þetta sé miklu minna mál en maður heldur. Þegar þú ert búin að loka þig af, innan veggja heimilisins, og tileinka þig þessu alveg þá er rosalega skrýtið að fara að stíga út fyrir rammann. Það er bara einhvern veginn þann ig.“ Segir Gunna Dís sem er þó að komast í gírinn og verður til í slaginn með guðföður sonar síns þegar ballið byrjar á ný. Þórarinn Þórarinsson toti@frettatiminn.is

Andri Freyr hefur ákveðnar skyldur og á að koma hér og sjá um kristilegt uppeldi barnsins.

lambakjöt lambakjöt af af nýslátruðu! nýslátruðu!

frábært verð af nýslátruðu lambahryggur hálfur, lundarhluti

1799kr/kg verð áður 2298

af nýslátruðu! tilboð

tilboð

25% afsláttur á kassa

lambalæri

1399kr/kg verð áður 1799

25% afsláttur á kassa

Ungnautahamborgarar 4 stk m/ brauði

kjúklingur heill, ferskur

verð áður 999

749kr/pk

749kr/kg

Gildir til 22. september á meðan birgðir endast.

tilboð

20% afsláttur á kassa

nýtt

hættulega gott!

tilboð

599kr/stk verð áður 659

Hatting brauð

Panino Rustico, pítubrauð 6 stk., lífræn Veggen speltbrauð.

sætar kartöflur

Loksins á ísLandi!

stöKKaR oG bRaGðGóðaR fRansKaR sem henta með öllum mat. aðeins 22 mínútuR í ofni.

Nabisco Oreo

Kremkex, kremkex hjúpað hvítu súkkulaði, kremkex hjúpað mjólkursúkkulaði.

Dönsk prinsessustöng fyrir prinsa og prinsessur.

nýtt

viðtal

Helgin 20.-22. september 2013

„I love plokkfiskur“ Angela Jónsson á íslenskan föður og indverska móður. Hún hefur setið fyrir á forsíðum helstu tískutímarita í Indlandi og eru töluvert þekkt í heimalandinu. Angela á fjögur alsystkini á Íslandi og hefur hún heimsótt þau á hverju sumri síðustu árin. Hana langar að efla enn tengslin við Ísland, ætlar að læra íslensku og langar að koma sér hér á framfæri sem fyrirsæta.

lestir í Indlandi og Asíu verða hissa þegar ég segist vera hálf íslensk. Oft veit fólk ekki einu sinni hvar Ísland er og halda að hér sé allt ísilagt. Ég segi þeim þá yfirleitt söguna um hvernig nöfnunum á Grænlandi og Íslandi hafi í raun verið víxlað,“ segir Angela Jónsson. Hún á íslenskan föður og indverska móður, hefur þegar haslað sér völl sem vinsæl fyrirsæta í Indlandi og langar að reyna fyrir sér sem fyrirsæta á Íslandi. Angela er aðeins 23 ára gömul en á þriggja ára fyrirsætuferli hefur hún þegar setið fyrir á forsíðum þekktra tískublaða í Indlandi á borð við Vouge, Elle, Cosmopolitan, Maxim og Harper´s Bazaar. „Ég kom í fyrsta sinn til Íslands þegar ég var 18 ára og hef komið á hverju sumri síðan,“ segir hún. Angela kann aðeins stöku orð í íslensku en miðað við hvernig hún talar ensku myndi ég giska á að hún væri uppalin í Bandaríkjunum. Það eru hins vegar aðeins um þrír mánuðir síðan hún flutti til Los Angeles ásamt indverskum kærasta sínum. „Hann er leikari og ég ætla að fara í leiklistartíma. Þetta er auðvitað mikil kvikmyndaborg. Ég var í viðræðum við kvikmyndaframleiðendur í Indlandi en ég ætla að einbeita mér að fyrirsætuferlinum í bili og þá reyna við leiklistina síðar.“

Ég hef grætt mjög mikið á því að eiga foreldra frá tveimur ólíkum menningarsvæðum.

Á tíu systkini

Faðir Angelu, Vilhjálmur Jónsson, var á ferðalagi í Indlandi fyrir um þremur áratugum þegar hann kynntist ungri konu, Söndru, í gegnum sameiginlega vini. Þau urðu ástfangin og Vilhjálmur settist að í landinu. Saman eiga þau tíu börn, sjö stelpur og þrjá stráka, sem ólust upp á búgarði í fjallaþorpinu Kodaikanal á Suður-Indlandi. Þar stundaði Angela nám í bandarískum skóla og skýrir það af hverju hún talar ekki með indverskum hreim. „Ég hef grætt mjög mikið á því að eiga foreldra frá tveimur ólíkum menningarsvæðum. Þetta hefur veitt mér betri innsýn í alþjóðasamfélagið.“ Foreldrar hennar hafa mikið sinnt hjálparstarfi í gegn um tíðina þó móðir hennar hafi veri mikið bundin heima með börnin tíu. „Það er ekki algengt í Indlandi að eiga svona mörg börn. Það var algengara hér áður fyrr en mömmu langaði að eignast stóra fjölskyldu.“ Angela er hér í heimsókn hjá systkinum sínum en hún á þrjár systur og einn bróður sem eru búsett á Íslandi. Flest eru þau gift Íslendingum og eru jafnvel búin að eignast börn. „Systur mínar eru búnar að vera hér í allt að tíu ár. Pabbi er hérna líka núna en mamma er á Indlandi með yngstu börnin því þau eru enn svo lítil. Foreldrar mínir hafa samt hugsað um að flytja jafnvel til Íslands þegar börnin verða stærri. Mig langaði alltaf að koma til Íslands enda er það okkar annað heimili. Við systkinin erum öll með íslenskt vegabréf.“

Ein eftirsóttasta kona Indlands

Angela hefur setið fyrir hjá öllum helstu tískutímaritum í Indlandi.

Angela hefur í heimsóknum sínum fengið að kynnast matarmenningu Íslendinga, hún segist elska íslenskan mat og kann íslensku heitin á ýmsu. „I love plokkfiskur and harðfiskur and skyr,“ segir hún en biður mig að afsaka framburðinn. „Ég kann fáein orð en nú þegar ég stefni á að koma oftar til Íslands og dvelja hér lendur þá þarf ég að einbeita mér að því að læra íslensku.“ Vegna veðursins hefur hún ekki ferðast mikið um landið í sumar. „Það hefði verið gaman að fá meiri sól,“ segir hún og viðurkennir að veðrið að undanförnu sé ekki að hennar skapi. „Ég er samt búin að fara á Ljósanótt í Keflavík og auðvitað Bláa lónið. Mig dreymir síðan um að sjá norðurljósin. Áður en ég kom hingað núna var ég í London að taka upp sjónvarpsauglýsingu. Jafnvel þó Íslands sé svona stutt frá Englandi fannst fólki mikið til þess koma að ég væri hálf íslensk og væri á leiðinni hingað.“ Ég vann heimavinnuna mína áður en ég hitti Angelu og komst að því að tvö síðustu ár var hún á lista yfir 100 eftirsóttustu konur Indlands. „Jú, það er rétt. Þetta var mikil viðurkenning fyrir mig enda alveg ótrúlega mikið af fallegum konum á Indlandi.“ Hún er komin með umboðsskrifstofu í Los Angeles og finnur þegar mikinn mun á fyrirsætubransanum þar og á Indlandi. „Samfélagið er allt öðruvísi og ég er spennt að sjá hvernig mér gengur og hvernig störf ég fæ. Nú er ég síðan í fyrsta skipti að kynna mig á Íslandi og stefni á að hitta fólk úr tískuiðnaðinum áður en ég fer aftur út. Ég veit eiginlega ekki af hverju ég hugsaði ekki út í það fyrr að starfa á Íslandi. Ég er auðvitað ekki með dæmigert íslenskt útlit en Ísland er að alþjóðavæðast eins og flest önnur lönd. Systur mínar eru vel með á nótunum þegar kemur að íslenskri hönnun. Ég þekki best útivistarmerkin. Ég vona að ég fái tækifæri hér.

Foreldrar Angelu, Vilhjálmur og Sandra Jónsson, eiga tíu börn saman.

Erla Hlynsdóttir

Ljósmynd úr einkasafni

erla@frettatiminn.is

vítamín-fjölskyldan Vítamín sem mæta þörfum allra á heimilinu

icepharma

íslensk framleiðsla litlar töflur nýtt og betra bragð sjá nánar á Vitamin.is

ENNEMM / SÍA / NM51624

KRAFTMEIRI TENGING FYRIR ÍSLENSK HEIMILI

Búðu þig undir framtíðina með Ljósnetinu og Sjónvarpi Símans

London 1999, Haraldur Gíslason segir frá Ég bjó einu sinni í útlöndum með hljómsveitinni minni og var boðið að fara í aðra hljómsveit sem var þá á barmi heimsfrægðar. Eðlilega spái ég stundum í

Sjáðu

því hvað hefði orðið ef ég hefði þegið tilboðið. Þetta var semsagt hljómsveitin

Halla

Coldplay. En mig langaði bara miklu frekar að vera með ykkur á leikskólanum.

segja frá

Vinsælasta leiðin

þér Sjónvarp Símans í snjalltækin.

Vertu í sterkara sambandi við framtíðina

M G Mbb ••18000

40 10 •2

40 • 5

51 02

tengst strax í dag. Í haust er væntanlegt app fyrir iOS og Android sem færir

• 10

5102

Sláðu inn heimilisfangið á siminn.is og sjáðu hvort þú getur

51 02

tryggðu þér hratt og öruggt net og Sjónvarp Símans.

51 02

í sjónvarpsþjónustu og netsamskiptum. Hringdu í 800 7000 og

Með Ljósnetinu er heimilið tilbúið að njóta spennandi nýjunga Ljósnet 1

Ljósnet 2

Ljósnet 3

Ljósnet 4

10GB

50GB

100GB

200GB

Mánaðarverð

4.890 kr.

5.890 kr.

6.990 kr.

8.290 kr.

hár og fegurð

Helgin 20.-22. september 2013

Flasa er svo eitthvað sem enginn vill dreifa á axlirnar. Í þeirri baráttu eru margir byrjaðir að stökkva á þann vagn að þvo aldrei á sér hárið með sápu. Þetta er hörð aðgerð en virkar oft og því tilvalið að prófa. Tekur nokkra daga upp í vikur fyrir hárið að byrja að sjá um sig sjálft. Þannig að ekki örvænta svona fyrst um sinn. Þótt hárið sé slímugt og ógeðslegt.

tæki, tól og efni

Ég vil að þú

Þá er komið að stóru spurningunni. Að blása eða ekki blása? Það er jú efinn. Það þykir ekki mjög karlmannlegt þegar upp kemst um blástur. Það er þó svo að þeir sem ekki eru blessaðir af æðri mætti með fallegum liðum þurfa að blása. Þannig er það bara og því fyrr sem sátt næst, því betra. Til að allrar hreinskilni sé svo gætt er best að kaupa rúllubursta í leiðinni. Nú þarf að greiða makkann. Ekki hræðast efnin. Sum efni haldast klístruð á meðan önnur harðna. Enn önnur gefa smá gljáa svona eins og eftir vel heppnaðan nætursvefn. Það er endalaust val og um að gera nokkrar tilraunir þangað til rétta blandan finnst. Gel er allt gott og blessað en með tímanum myndar hugurinn oft þol gegn því. Því leiðast sumir út í harðari efni. Já, lesandi góður. Við erum að tala um Varanlegt. Permanentið er vissulega hættulegur dans og aðeins fyrir þá sem geta þolað hörð skot fyrstu vikurnar. Þetta er jú varanlegt og því oft betra að sofa á þessari ákvörðun og brúka áfram geldolluna.

eigir góðan hárdag

egar hausta tekur þarf ekki bara að finna kjötsúpuuppskriftina hennar ömmu heldur er tími kominn til að lokkarnir fái að síkka fyrir veturinn. Í sumarhitanum freistast margur karlmaðurinn oft til að klippa hárið stutt. Það var reyndar tilgangslaust þetta sumarið, það kom nefnilega ekki. Því er ekki eftir neinu að bíða. Heldur byrja að safna. En ekki má bara setjast bara upp í sófa og bíða eftir að hárið verði jafn sítt og mannabrjóst á feitabollu í pólóbol. Nei, það þarf að skipuleggja ferlið og fyrsta mál á dagskrá er að velja stíl. Best er að velja stíl sem hentar hártegundinni. Einfaldast er að velja sér Hollywoodstjörnu og spyrja klipparann hvort það sé einhver séns að enda svipaður um kollvikin. Ef hárfræðingurinn er ungur er gott að mæta með mynd. Því það er alls óvíst að hann viti upp á hár hver Kurt Russell sé.

rétta síddin

Uppvöxturinn

Þumalputtareglan er þó sú að láta toppinn og kollinn vaxa fyrst. Ef útlitið krefur má láta síkka í hliðum og að aftan, en ekki fyrr en kollurinn er kominn svolítið af stað. Það kann aldrei góðri lukku að stýra að snúa dæminu við. Margur hefur brennt sig á að vera með ýsuflaks-hár. Eitthvað sem enginn vill. Sér í lagi norðanmegin við þrítugt. Með síðara hári þarf að hugsa um það. Þvotturinn dugir ekki einn og sér. Það þarf næringu. Hárnæringar eru seldar í of mörgum útgáfum til að nýliðar skilji muninn. Því getur verið gott að prófa hjá næsta kvenkyns heimilismeðlimi.

Haraldur Jónasson

Eitt það allra erfiðasta við að safna hári er svo að hafa vit á því að stoppa. Þegar réttu síddinni hefur verið náð skal fara skal nokkuð reglulega í viðhald. Bæði á þykkt og sídd. Ekki láta blindast af eigin hári og söfnunaráráttu. Sá sem lendir í þeim, oft á tíðum fúla, pytti á nefnilega á hættu að enda með sítt hár í tagli. Sem er í raun andstæða þess að eiga góðan hárdag.

hari@frettatiminn.is

HárblástUr Ef blásturs er þörf er gott að byrja að æfa sig þegar síddin á toppnum nær u.þ.b. einn þriðja hring utan um nýja rúlluburstann. Sveigja hárinu utan um burst-

ann með blásaranum og halda hitanum á í smá stund. Fjarlægja svo blásarann en halda burstanum á sínum stað í nokkrar sekúndur á meðan hárið kólnar. Þá

helst sveigjan. Passa bara að ganga ekki of langt. Til að enda ekki eins og gömul kona með vel túperað fjólublátt hár. Strjúka sérlagaðri gel-

blöndunni í allt hárið og muna eftir hnakkanum líka. Gott að fara svo í lokin aðeins yfir kollinn með blásarann á kaldasta. Svona til að losna við þetta nýgreidda

lúkk. Eins má líka stinga hausnum út úr bílnum á allt að 70 kílómetrum á klukkustund til að ná sama markmiði. Ekki er þó endilega mælt með því hér.

MARIBÓ HLÝLEGUR Þessi margverðlaunaði ostur, framleiddur í Mjólkursamlagi KS á Sauðárkróki frá því árið 1965, rekur ættir sínar til danska bæjarins Maribo á Lálandi. Það sem gefur Maribó-ostinum sinn einkennandi appelsínugula lit er annatto-fræið sem mikið er notað í suðurameríska matargerð. Áferðin er þétt en bragðið milt með votti af valhnetubragði. Frábær ostur til að bera fram með fordrykk, í kartöflugratín eða á hádegisverðarhlaðborðið.

www.odalsostar.is

Glútenfrí og sykurlausar kökublöndur

Súkkulaði kökumix

Kökumix

Fiberfin trefjar 400g

Sukrin 2x sætari en sykur

1.178,kr.

998,kr.

1.670,kr.

1.198,kr.

Lág kolvetna lífsstíllinn Lágt innihald af kolvetnu, góður próteingjafi, hátt innihald af trefjum, glútenlaust Sesamhveiti 250g

Brauðmix 250g

Brauðmix 1kg

680,kr.

835,kr.

2.534,kr.

Hollur og náttúrulegur staðgengill sykurs

Sykurlaus og náttúrlegur staðgengill púðursykurs

Sukrin + 250g

Sukrin sykur 500g

Flórsykur 400g

Púðursykur 500g

864,kr.

1.198,kr.

998,kr.

1.440,kr.

Kókoshveiti 400g

1.198,kr.

Möndluhveiti 400g

1.680,kr.

Lág kolvetna ljúfmeti

Lág kolvetna lífsstíllinn

2.790,kr.

2.990,kr.

- Tilvalið gjafakort Opið mánudaga - miðvikudaga frá 09:00 - 18:00, fimmtudaga 09:00 - 18:30, föstudaga 09:00 - 19:00 og laugardaga 10:00 - 16:00, lokað sunnudag - www.fjardarkaup.is

viðtal

Helgin 20.-22. september 2013

Er ekki of hörð við sjálfa mig Líf Ragnheiðar Ragnarsdóttur hefur tekið stakkaskiptum að undanförnu. Hún er ein ástsælasta sunddrottning Íslands og stefndi á síðustu ólympíuleika þegar hún varð ólétt og morgunógleðin tók yfir. Hún kynntist eiginmanni sínum eftir að hann bauð henni á stefnumót í gegnum Facebook, þau voru trúlofuð mánuði síðar og eiga nú saman soninn Breka. Ragnheiður þyngdist um 45 kíló á meðgöngunni en með hollu mataræði og hreyfingu hefur henni gengið vel að ná kílóunum af sér.

etta er hann Breki. Hann er sjö mánaða,“ segir Ragnheiður Ragnarsdóttir um frumburðinn sem hún er með í fanginu: „Breki Atlason. Mér finnst Breki sterkt og gott nafn til að standa eitt. Ég var búin að ákveða þetta nafn fyrir löngu og sem betur fer samþykkti maðurinn minn það. Ætli ég hafi ekki verið um tíu ára þegar ég fór að hugsa um hvað ég vildi eignast mörg börn og hvað þau ættu að heita. Ég var fyrir löngu komin með þrjú nöfn á lista, allt strákanöfn. Við maðurinn minn ákváðum reyndar líka stelpunafn á meðan ég var ólétt, svona til öryggis. Við erum því tilbúin með nöfn á næstu börn en vonandi koma þau ekki alveg strax.“ Breki situr rólegur og leikur sér að pandabirni meðan við spjöllum saman. Líf Ragnheiðar hefur breyst mikið á undanförnum misserum. Í um tvo áratugi snerist heimur hennar að mestu um sund, hún er margfaldur Íslandsmeistari, hefur náð góðum árangri á Evrópu- og heimsmeistaramótum og árið 2004 var hún yngsti íslenski sundmaðurinn til að keppa á ólympíuleikum, þá 19 ára gömul. Hún var að æfa á fullu og stefndi á sumarólympíuleikana 2012 þrátt fyrir að hafa nokkru áður fengið lungnabólgu þegar morgunógleðin bar hana ofurliði. Hún ákvað að taka sér frí frá keppni og einbeita sér að meðgöngunni. Hún var þá nýtrúlofuð Atla Bjarnasyni, viðskiptafræðinema og framkvæmdastjóra Nóbel námsbúða, og voru kynni þeirra í raun ást við fyrstu sýn.

Ætluðu að njósna um hann

Ragnheiður segir að hann hafi einfaldlega boðið henni á stefnumót án þess að þau þekktust neitt og hún ákveðið að slá til. Af því ég er nokkuð vel að mér um hvernig stefnumótamenningin er að þróast spyr ég hvort hann hafi boðið henni á stefnumót í gegnum Facebook og hún játar því brosandi. „Mér fannst hann svo sætur! Fyrsta stefnumótið var í ársbyrjun 2012 í Laundromat. Ég var þar með fimm vinkonum mínum sem búa erlendis. Við vorum heima í jólafríi og við ákváðum að fara saman út að borða. Sama dag hafði hann samband og ætlaði að bjóða mér út þá um kvöldið en ég sagðist vera upptekin. Mér leist samt svo vel á hann að ég spurði hvort við gætum kannski bara hist eftir að ég væri búin að borða með vinkonum mínum og hann tók vel í það. Vinkonur mínar ætluðu síðan að færa sig yfir á næsta borð áður en hann kæmi, þykjast ekki þekkja mig og taka hann út. Svo kom hann bara aðeins of snemma þegar

Líf sunddrottningarinnar Ragnheiðar Ragnarsdóttur hefur verið viðburðaríkt undanfarin misseri. Hún kynntist eiginmanni sínum á stefnumóti. Það var ást við fyrstu sýn og þau trúlofuðu sig mánuði síðar. Frumburður þeirra er Breki, sjö mánaða. Morgunógleði breytti áætlunum Ragnheiðar sem hafði sett stefnuna á ólympíuleikana. Ljósmynd/Hari

Það er hreinlega eins og ég hafi pantað hann úr pöntunarlista.

við sátum allar saman þannig að það gekk ekki upp. Hann átti hins vegar auðvelt með að heilla vinkonur mínar upp úr skónum, og mig líka. Hann bara kom brosandi, tók í höndina á öllum og spjallaði við okkur. Þær fóru síðan heim og hann keyrði mig heim. Við spjölluðum áfram í tvo tíma í bílnum og þarna strax á fyrsta stefnumótinu vorum við farin að skipuleggja

framtíðina. Stundum veit maður bara strax að fólk á saman. Það var þannig með okkur.“ Hún segir að þau séu bæði mjög metnaðarfull og viti að það þarf að hafa fyrir hlutunum til að ná langt. Íþróttaferill Ragnheiðar segir allt sem segja þarf um hennar metnað en auk þess að vera í námi rekur Atli fyrirtækið Nóbel námsbúðir sem býður upp á undirbúnings-

námskeið fyrir próf, hvort sem er í framhaldsskóla eða háskóla, þar sem eldri nemendur undirbúa þá sem yngri eru.

Búin að missa 35 kíló

Mánuði eftir að þau hittust fyrst trúlofuðu þau sig og um sumarið var Ragnheiður orðin ólétt. Breki kom síðan í heiminn í febrúar. „Það er allt búið að ganga rosalega

viðtal 23

Helgin 20.-22. september 2013

vel. Það er eins og ég hafi hrein lega pantað hann úr pöntunarlista. Hann sefur á nóttunni, er rólegur og glaður, drekkur vel og borðar vel.“ Miðað við hversu stilltur hann hefur verið allt viðtalið hef ég enga ástæðu til að efast um að þetta sé hið fullkomna barn. „Við giftum okkur þegar Breki var fjög urra mánaða. Ég var kannski að eins of bjartsýn á að ég væri komin í gott form þá. Ég var auðvitað rosalega grönn og í keppnisformi áður en ég varð ólétt en ég bætti á mig 45 kílóum á meðgöngunni. Ég er 188 sentimetrar á hæð þannig að þetta er ekki eins mikið og fyrir einhvern sem er 150 sentimetra hár en þetta var samt svolítið mikið. Ég fékk líka mikinn bjúg.“ Ragnheiður hefur nú þegar misst 35 kíló og hefur hún lagt áherslu á að borða hollan mat og hreyfa sig. „Ég ákvað að vera ekkert að drífa mig að missa þetta. Það er ekki heilbrigt. Allir sögðu mér reyndar að hann myndi drekka þetta af mér en það gerðist ekki. Hann drekkur vel en ég hef þurf að hafa fyrir því að léttast.“ Hún hefur skrifað niður fjölda uppskrifta sem hún hefur búið til á undanförnum mánuðum. „Ég borða hreinan mat, mikið prótein, góð kolvetni og góða fitu. Ég er ekki á fitusnauðu eða kolvetnasnauðu mataræði. Ég sleppi sykri og ég held að það hafi hjálpað. Allt sem ég borða fer auð vitað bara beint í brjóstamjólkina. Margar vinkonur mínar eru búnar að biðja mig um að setja upp skriftirnar saman í bók þannig að ég er svona að skoða það. Ég hef í gegnum tíðina verið að blogga um heilsu en ég er bara svo hrifin af bókum og veit fátt fallegra en fallega bók. Þegar ég er erlendis get ég eytt meiri tíma í að skoða bækur en skó.“

Andlit nýrrar förðunarlínu

Hún verður að mestu ein með Breka þar sem Atli er nú í skipti námi í Kína og verður þar allavega fram yfir áramót. „Ég var að hugsa um að fara líka til Kína en síðan var ég ekki alveg tilbúin að fara með litlu barnalungun í alla meng unina þar. Atli hefur líka nóg fyrir stafni í skólanum, öll fjölskyldan er hér og allar vinkonur mínar. Það varð eiginlega barnasprengja í vinkvennahópnum þannig að við getum hist með börnin á daginn.“ Ragnheiður er líka nýbyrjuð að vinna með förðunarfyrirtækinu New CID og eru auglýsingar frá því með Ragnheiði væntanlegar. Hún er vel kunnug fyrirsætustörf unum enda hefur hún setið mikið fyrir á undanförnum árum og tengja hana væntanlega flestir við Prodermsólarvörnina. Ég tilkynni henni að vitanlega kaupi ég ekkert annað en sólarvörn frá Proderm. „Það eru líka frábærar vörur. Ég myndi aldrei setja nafnið mitt eða andlit við eitthvað sem er ekki gott. New CID förðunarvörurnar hafa fengist á snyrtistofum en núna er merkið að fara á flug hér á landi. Litaúrvalið er ekki alveg bilað eins og hjá sumum þessum stóru merkjum heldur er lögð áhersla á að grunnurinn sé góður og markmiðið er að laða fram náttúrulega fegurð. Ég er mjög hrifin af þessum vörum og það er vissulega líka alveg hægt að leika sér aðeins með litina.“ Ragnheiður vinnur einnig hjá Te og Kaffi og hefur undanfarin misseri unnið með ömmu sinni sem framleiðir og selur íslenskar ullarvörur undir merkinu Mdesign.

Passar að hafa tíma fyrir sjálfa sig

Vegna þess hversu mikið Ragn heiður er núna ein með son sinn hefur hún fundið fyrir því hversu nauðsynlegt er að skipuleggja sig til að koma hlutum í verk. „Þegar mig langar á æfingu þá kemst ég

Hann átti hins vegar auðvelt með að heilla vinkonur mínar upp úr skónum, og mig líka.

ekki og þegar ég kemst þá langar mig ekki. Ég dríf mig nú samt. Ég mæli samt ekki með því að vera of harður við sjálfan sig. Ég var mjög hörð við sjálfa mig á tímabili því ég er auðvitað vön því að vera í mjög góðu formi. Það eina sem hefur dregið mig niður síðan hann fæddist er að komast ekki í öll fötin mín. Allt annað hefur gengið vel, hann er heilbrigður og við nýgift. Eina vandamálið er að ég kemst ekki í gallabuxurnar mínar sem er auðvitað ákveðið lúxusvandmál því ég er nýbúin að eignast barn.“ Hún ráðleggur öðrum nýbökuðum mæðrum að leyfa sér að eyða tíma í sjálfar sig, enda er ánægð móður að öllum líkindum betri móðir. „Ég átti svolítið erfitt með það um tíma.

Mér fannst ég ekki mega nagla lakka mig því það tók alveg 20 mín útur að láta naglalakkið þorna. En svo áttaði ég mig á að tíminn sem ég eyddi í mig var líka dýrmætur; að fara á kaffihús, fara í ræktina, vera lengi í sturtu. Þetta er allt svo vanmetið. Ég æfi alltaf í Hreyfingu og finnst alveg frábær slökun í raun að fara þangað á æfingu. Bláa lónið og Hreyfing eru mínir uppá halds staðir til að slaka á enda held ég að ég sé eini Íslendingurinn sem fer í Bláa lónið í hverjum mán uði. Við búum í Garðabæ þannig að það er svo stutt að fara.“ Það er þó ekki víst að fjölskyldan búi í Garðabæ til frambúðar því Ragnheiður og Atli horfa hýru auga til útlanda. „Hann langar að

fara í meira nám úti þegar hann er búinn með viðskiptafræðina og mig langar líka í nám. Við höfum skoðað Bandaríkin og Asíu en það er ekkert ákveðið. Ég bjó um tíma í SuðurAfríku og leið mjög vel þar. Mér fannst líka mjög gaman að keppa þannig að ég ætla ekki að útiloka að ég fari aftur í það. Þetta kemur allt í ljós.“ Þrátt fyrir mikinn metnað Breka til að vera stilltur er hann nú orðinn heldur sybbinn og kominn tími á seinni lúr dagsins. Það er því næsta mál á dagskrá hjá mæðginunum, og framtíðin bara kemur þegar hún kemur. Erla Hlynsdóttir erla@frettatiminn.is

Krumma

Öryggi - Gæði - Leikgildi LikeaBike

Sandkassasett

Leikarinn Guðjón Davíð Karlsson, eða Gói, verður umsjónarmaður Stundarinnar okkar í vetur sem er elsti þátturinn á RÚV. Hann er mjög stoltur yfir því að vera sýnt slíkt traust og trúði því varla þegar síminn hringdi og honum var boðið starfið. Ásamt því að leika í ýmsum leiksýningum í vetur skrifar Gói jólabók fyrir alla fjölskylduna sem kemur út fyrir næstu jól.

Ef við sonur minn getum hlegið saman þá veit ég að ég er með gott efni í höndunum. Gói og Kristín Þóra í hlutverkum sínum í Stundinni okkar en í vetur verður sögusviðið gamalt leikhús. Ljósmynd/Hari.

Berg trampolín

tundin okkar er elsti sjónvarpsþátturinn í íslensku sjónvarpi og verður Gói umsjónarmaður hennar í vetur. Hann viðurkennir að hafa verið alveg ótrúlega stoltur og ánægður að fá starfið. „Ég trúði því varla þegar Skarphéðinn dagskrárstjóri hringdi í mig og spurði hvort ég hefði áhuga á að taka þetta að mér,“ segir Gói sem hefur mikinn áhuga og metnað þegar kemur að gerð barnaefnis. „Það hefur aukist mikið eftir að ég byrjaði að vinna með átrúnaðargoðinu mínu, honum Þresti Leó en við settum upp Eldfærin og Baunagrasið og jólasýningu um síðustu jól í Borgarleikhúsinu. Leikhúsið og töfrar þess eru mikið áhugamál hjá mér og ekki síður að blanda saman gamni og fræðslu, svona „edutainment“ eins og það er kallað.“ Þegar Gói skrifar barnaefni sest hann niður og skrifar eitthvað sem honum finnst skemmtilegt og prófar svo efnið á Óskari, fimm ára syni

sínum. „Ef við getum hlegið saman þá veit ég að ég er með gott efni í höndunum. Ég þoli ekki þegar fullorðið fólk setur sig í einhverjar stellingar og tala niður til barna. Þau eru miklu klárari en við höldum.“ Búið er að skapa leikhúsheim í kringum Stundina okkar í vetur og fjallar hún um að Gói hafi verið fenginn til að blása lífi í gamalt leikhús. „Þar fyrir er Gloría sem leikin er af Kristínu Þóru Haraldsdóttir. Þau finna svo taktinn í sameiningu og setja upp sýningar. Allt gerist í þessu leikhúsi og kannski það sem er mest spennandi er að það getur allt gerst. Eða eins og Shakespeare sagði: „Öll veröldin er leiksvið“, segir Gói. Bragi Þór Hinriksson vinnur að Stundinni okkar með Góa og er um mikla framleiðslu að ræða því þættirnir verða þrjátíu og hafa þeir félagar unnið hörðum höndum við undirbúning í allt sumar. Gunni og Felix sem áður stýrðu þættinum

verða í hlutverkum svokallaðra handritalækna. „Maður getur leitað til þeirra til að fá staðfestingu á því maður sé á réttri braut. Það hefur verið ofboðslega gott að fá hvatningu frá þeim,“ segir Gói. Fyrstu tökur eru tilbúnar og segir Gói þær lofa góðu. Mikið verður af hressandi grínatriðum og tónlist sem samin er af Vigni Snæ. „Svo koma til okkar góðir gestir. Ég hef nú unnið mikið með Þresti Leó í gegnum tíðina og hann kemur og leikur með okkur oftar en einu sinni og oftar en tvisvar.” Ásamt því að sjá um Stundina okkar leikur Gói í Mary Poppins í Borgarleikhúsinu og öðrum sýningum á leikárinu. „Svo kemur út jólabók fyrir alla fjölskylduna eftir mig fyrir jólin og svo kem ég fram með Sinfóníuhljómsveitinni á nokkrum fjölskyldutónleikum í vetur.“ Dagný Hulda Erlendsdóttir dagnyhulda@frettatiminn.is

PIPAR\TBWA • SÍA • 132503

Berg Grafa

Helgin 20.-22. september 2013

Prófar efnið á syninum

S Winter þríhjól

viðtal

Öflug fjáröflun fyrir hópinn Samsettir fjáröflunarpakkar eða sérsniðnir eftir óskum hópsins

112 Reykjavík 587-8700 www.krumma.is

Hafið samband við sölumenn Rekstrarlands og leitið tilboða. Rekstrarland er byggt á fyrrum rekstrarvörudeild Olís og er dótturfyrirtæki Olíuverzlunar Íslands hf.

Skeifunni 11 | Sími 515 1100

www.rekstrarland.is

Verður þín hugmynd að veruleika á Ásbrú?

PIPAR\TBWA-SÍA - 131260

Verne Global er eitt fjölmargra fyrirtækja sem kosið hafa Ásbrú sem sína bækistöð. Fyrsta áfanga gagnaversins er þegar lokið. Gagnaverið er knúið af grænum endurnýjanlegum orkugjöfum, auk þess sem það er sérhannað til þess að nýta vindkælingu á svæðinu.

atvinnu-

Svona er lífið á Ásbrú Ásbrú í Reykjanesbæ er suðupottur tækifæra. Þar hefur á skömmum tíma byggst upp litríkt samfélag, þar sem saman fer öflug menntastofnun, fjöldi spennandi fyrirtækja og blómstrandi mannlíf. Nánari upplýsingar á www.asbru.is.

Þróunarfélag Keflavíkurflugvallar | Sími 425 2100 | www.asbru.is

viðtal

Helgin 20.-22. september 2013

Trúarbrögð og þjóðernishyggja sundra fólki frekar en að sameina það Baráttukonan, iðjuþjálfinn og formaður Siðmenntar, Hope Knútsson, millilenti á Íslandi á leið sinni frá Bandaríkjunum í reisu um meginland Evrópu fyrir þrjátíu og níu árum og kolféll fyrir landinu og ákvað að setjast hér að. Hope hlaut borgaralegt uppeldi hjá foreldrum sínum í Brooklyn í New York og þegar að fermingu barnanna hennar tveggja kom á níunda áratugnum stóð hún fyrir fyrstu borgaralegu fermingunni á Íslandi. Hope fagnaði sjötugsafmæli sínu á dögunum og ætlar ekki að hætta vinna, enda sé það öllum hollt að hafa hlutverk í samfélaginu. Það veit hún sem iðjuþjálfi.

Hope Knútsson hefur búið á Íslandi í þrjátíu og níu ár en lítur þó ekki á sig sem Íslending heldur jarðarbúa. Ljósmynd/Hari.

förðunarfræðingur. Eftir flutninginn til Íslands hófst Hope handa við að setja á stofn námsbraut í iðjuþjálfun á Íslandi en það ferli tók rúmlega tuttugu ár. Hope tók þátt í að stofna Iðjuþjálfafélag Íslands og sinnti stöðu formanns í tuttugu og tvö ár. Henni fannst nauðsynlegt að kynnast íslenska heilbrigðiskerfinu og vann í tvö og hálft ár á Kleppsspítalanum. „Ég fór oftast grátandi heim því spítalinn var eins og að fara í tímavél tuttugu og fimm ár aftur í tímann. Mér fannst svo rangt að fólk með vandamál ætti að leggjast inn á spítala og fá á sig geðveikisstimpil til að læra að höndla erfiðleika lífsins.“ Eftir að hafa starfað á Kleppsspítalanum gekk Hope til liðs við Geðhjálp því henni fannst nauðsynlegt að byggja upp þjónustu fyrir utan geðsjúkrahús og gegndi stöðu formanns Geðhjálpar í fimm ár, frá árinu 1981. Hope segir flutninginn til Íslands

hafa verið það lang erfiðasta sem hún hefur gert í lífinu og þó hún tali góða íslensku finnst henni eins og hún geti ekki verið alveg hún sjálf þegar hún talar íslensku. „Það er erfitt að grínast á íslensku og sérstaklega með orðaleiki eins og ég geri gjarna á ensku,“ segir Hope sem langaði mikið til að ganga í útlendingafélag á Íslandi. „Ég hélt ég væri eini útlendingurinn á Íslandi sem var svolítið einmanalegt. Úr því ekkert slíkt félag var hérna þurfti ég að stofna það og tók þátt í stofnun Félags nýrra Íslendinga árið 1991 og var formaður þess í fimm ár. „Á þessum tíma var enginn í kerfinu sem upplýsti útlendinga um Ísland svo við buðum upp á bæði félagsskap og fræðslu. Í félaginu var fólk frá um það bil tuttugu löndum. Svo þegar yfirvöld gerðu sér loksins grein fyrir því að það væru fullt af útlendingum á Íslandi var Miðstöð nýbúa stofnuð og þá var ekki lengur eins mikil þörf

H V Í TA H Ú S I Ð / S Í A

ope Knútsson á ættir sínar að rekja til Rússlands, Póllands, Þýskalands og Ungverjalands, ólst upp í Brooklyn hverfinu í New York og gekk í menntaskóla með Bobby Fischer og Barbra Streisand þó þau hafi ekki þekkst enda var skólinn stór. Hope hefur búið á Íslandi í þrjátíu og níu ár en lítur samt ekki á sig sem Íslending. „Mér líður frekar eins og ég sé jarðarbúi á þessari plánetu. Það er tvennt sem mér finnst hvað neikvæðast í mannkynssögunni og það eru trúarbrögð og þjóðernishyggja því þetta tvennt gerir meira til að sundra fólki en sameina það,“ segir hún. Á sjöunda áratugnum var Hope ósátt við margt sem var að gerast á þeim tíma í Bandaríkjunum og tók daglega virkan þátt í mótmælum gegn stríðinu í Víetnam, byggingu kjarnorkuvera og hergagnaframleiðslu. „Á þessum tíma var ég einnig mjög ósátt við bandaríska heilbrigðiskerfið og fannst mjög ósanngjarnt að fólk gæti misst ævisparnaðinn sinn við það að veikjast. Á þessum tíma var ég farin að leita að öðru landi til að búa í.“ Árið 1969 fór Hope svo í Evrópureisu og millilenti á Íslandi og fór Gullna hringinn. „Það var nóg. Ég varð heilluð af landinu og fannst svo gott að hér væru skattpeningarnir ekki notaðir til að þjálfa fólk til að drepa eða í vopnaframleiðslu, heldur til góða fyrir landsmenn. Mig langaði að vera hluti af svona frábæru samfélagi.“ Í framhaldinu hélt Hope mikið til hjá afgreiðslu Loftleiða á JFK flugvelli og reyndi að læra íslensku hjá starfsfólkinu þar. Hana langaði líka til að prófa að fara á stefnumót með íslenskum víkingi úr því hún stefndi nú að því að flytja til landsins. „Svo var það eitt kvöldið að inn á flugvöllinn gengur ljóshærður flugvirki og allir Íslendingarnir hrópuðu: „Þarna er einn fyrir þig!“ Til að gera langa og sexý sögu stutta var þetta hann Einar maðurinn minn og við giftum okkur ári seinna,“ segir Hope brosandi. Síðar fluttu þau til Íslands og eiga tvö börn, Tryggva 39 ára sem vinnur hjá Heklu og Kötlu 36 ára sem er

Fitul’til og pr—teinr’k ... … og passar með öllu

www.ms.is

fyrir félagið og það hætti starfsemi sinni.“ Þegar Tryggvi og Katla, börn Hope og Einars, voru að komast á fermingaraldur fékk hún þá hugmynd að standa fyrir borgaralegri fermingu á Íslandi en hún hafði lesið um slíkt í Noregi í blaðagrein eftir Ara Trausta. „Ég fékk senda handbók frá Húmanistafélaginu í Noregi og fór á heimsþing húmanista og var kynnt sem manneskjan sem ætlaði að stofna borgaralega fermingu á Íslandi.“ Borgaralega fermingin var umdeild á Íslandi og var prestur sem skrifaði blaðagrein og lét í ljós óánægju sína með að útlendingur ætlaði sér að breyta hefðum Íslendinga og nota orðið ferming um eitthvað sem var ekki tengt kristni en Hope segir orðið confirmare þýða að styðjast eða að styrkjast og það sé einmitt það sem fermingarbörnin geri, þau styrkist í þeirri ákvörðun sinni að verða ábyrgir borgarar. Þá hafi enginn

einkaleyfi á notkun orðsins. „Þetta byrjaði þannig að ég skrifaði blaðagrein um það að börnin mín ætluðu að verða fyrst á Íslandi til að fermast borgaralega og spurði hvort einhver myndi vilja vera með. Síminn hjá mér byrjaði að hringja þá og hefur ekki stoppað síðan, í tuttugu og fimm ár.“ Á námskeiðum fyrir borgaralegar fermingar eru kennd gagnrýnin hugsun, mannleg samskipti, mannréttindi, siðfræði og fleira „Á þessum tíma spurði fólk mig hvort það væri þá kristin siðfræði. En ég sagði að það væri almenn siðfræði því fólk geti verið gott og hagað sér siðferðislega rétt án þess að trúa á ósýnilega, yfirnáttúrulega veru.“ Núna eru borgaralegar fermingar haldnar á nokkrum stöðum á landinu ár hvert og næsta vor verður fjöldi fermingarbarna tæplega tvö hundruð og fimmtíu. Siðmennt býður einnig upp á borgaralegar nafnagjafir, giftingar og útfarir. Í maí síðastliðnum fékk Siðmennt skráningu sem lífsskoðunarfélag og síðan hefur fjöldi giftinga þrefaldast og starfa hjá félaginu tólf þjálfaðir athafnastjórar. Að sögn Hope fara nafnagjafir yfirleitt fram í heimahúsum en giftingar ýmist úti í náttúrunni, veislusölum eða í heimahúsum. „Útfarirnar eru ýmist í veislusölum, félagsheimilum eða í Fossvogskapellunni. Fríkirkjan í Reykjavík hefur stundum gefið okkur leyfi til að vera með athafnir. Svo eru óvígðir grafreitir í Gufuneskirkjugarði auk þess sem nýi duftkersreiturinn í Fossvogi er óvígður.“ Á dögunum fagnaði Hope sjötugsafmæli sínu og hélt veislu þar sem Páll Óskar og Hörður Torfa tóku lagið og sonur vinkonu hennar lék nokkur lög á fiðlu. „Þetta voru eins og einkatónleikar og alveg stórkostlegt.“ Þrátt fyrir að vera komin á hefðbundinn eftirlaunaaldur ætlar Hope sér ekki að setjast í helgan stein og starfar áfram sem formaður Siðmenntar. „Það er svo mikilvægt að hafa hlutverk og gefa til samfélagsins. Ég veit það vel, svona sem iðjuþjálfi.“ Dagný Hulda Erlendsdóttir dagnyhulda@frettatiminn.is

% afsláttur

Aðeins

íslenskt kjöt

í kjötborði

Aðeins

íslenskt

Folaldahakk af nýslátruðu

299

kjöt

í kjötborði

kr./kg

598 kr./kg

% afsláttur

Aðeins

íslenskt kjöt

í kjötborði

Við

llas dagú ðu l a l o F slátru af ný

9 9 4 1

g kr./k

kr./ 1998

eira

mm geru

fyrir

Folaldasnitsel af nýslátruðu

1499 1998

þig

kr./kg

% afsláttur

ir Bestöti í kj

Folaldafile af nýslátruðu

2598 3898

kr./kg

Aðeins

íslenskt

kjöt

í kjötborði

% afsláttur

Aðeins

íslenskt kjöt

Folalda innralæri af nýslátruðu

Öll verð eru birt með fyrirvara um prentvillur og/eða myndabrengl.

í kjötborði

ísleAðeins n kjötskt í

Folaldalund af nýslátruðu

3289 4698

kr./kg

afsláttu% r

kjöt bor ði

kr./kg

2198 3298

Helgartilboð! 15 kr./kg

McCain Superfries, rifflaðar, 900 g

598 698

kr./pk.

Gunnars bearnaise sósa 200 ml

349 389

% ur afslátt

kr./stk.

2778 3268

kr./pk.

Íslensk matvæli kjúklingalundir

SS bláberja helgarsteik

kr./kg

20 180 198

kr./stk.

Egils Kristall+, 1 lítri, 2 tegundir

229

kr./stk.

298 kr./stk.

kr./kg

afslátt % ur

Allra appelsínusafi, 1 lítri

2299 2649

afslátt % ur

Nóa Nizzabitar, 3 teg., 250 g

399 459

kr./pk.

Hamraborg – Nóatún 17 – Hringbraut – Austurver – Grafarholt

kr./pk.

Breiðholtsbakarí Bláfjallabrauð

259 325

kr./pk.

viðhorf

Helgin 20.-22. september 2013

Uppskrúfuð andoxun

Loksins U á Íslandi!

HELGARPISTILL

Nicotinell með Spearmint bragði - auðveldar þér að hætta reykingum

Jónas Haraldsson jonas@ frettatiminn.is

NÝTT

Nicotinell Spearmint 2 mg og 4 mg lyfjatyggigúmmí. Inniheldur nikótín. Ábendingar: Til meðferðar á tóbaksfíkn en lyfið dregur úr nikótínþörf og fráhvarfseinkennum og það auðveldar þar með reykingarfólki sem vill hætta að reykja, að hætta og auðveldar þeim sem ekki geta hætt, eða eru tregir til þess, að draga úr reykingum. Skammtar fyrir fullorðna 18 ára og eldri: Skammta skal ákvarða út frá því hversu háður nikótíni einstaklingurinn er. Mælt er með 4 mg lyfjatyggigúmmíi fyrir einstaklinga með mikla nikótínþörf og fyrir þá sem ekki hefur tekist að hætta með notkun 2 mg lyfjatyggigúmmís. Ef þú reykir fleiri en 30 sígarettur/sólarhring má miða við notkun 4 mg, 20-30 sígarettur/sólarhring er miðað við 2 eða 4 mg eftir þörf en ef reykt er minna en 20 sígarettur á sólarhring er æskilegt að nota 2 mg. Ef þú færð aukaverkanir við notkun stærri skammtsins (4 mg lyfjatyggigúmmí), skaltu íhuga minni skammt í staðinn. Tyggja skal eitt stk við reykingaþörf þar til finnst sterkt bragð. Þá skal láta það hvíla milli kinnar og tannholds. Þegar sterka bragðið minnkar skal tyggja aftur. Þetta skal endurtaka í 30 mín. Venjuleg notkun er 8-12 stk, þó ekki fleiri en 15 stk af 4 mg og 25 stk af 2 mg lyfjatyggigúmmíi á sólarhring. Meðferðarlengd er einstaklingsbundin en skal í flestum tilfellum standa í a.m.k. 3 mánuði, skal þá draga smám saman úr notkun lyfjatyggigúmmísins. Meðferð skal hætt þegar neyslan er komin niður í 1-2 lyfjatyggigúmmí á sólarhring. Venjulega er ekki mælt með notkun lyfsins lengur en í eitt ár. Sumir, sem eru hættir að reykja, gætu þó þurft lengri meðferð til þess að forðast að byrja aftur að reykja. Geyma skal afgangs lyfjatyggigúmmí þar sem reykingaþörf getur skyndilega komið upp aftur. Ráðgjöf getur aukið líkurnar á því að reykingafólk hætti að reykja. Nota má lyfið til að lengja reyklaus tímabil og draga þannig úr reykingum. Ef ekki hefur dregið úr fjölda sígaretta á sólarhring eftir 6 vikur skal leita faglegrar ráðgjafar. Reykingum skal hætt um leið og einstaklingurinn er reiðubúin til þess, þó ekki síðar en eftir 6 mánaða meðferð. Leita skal faglegrar ráðgjafar ef ekki hefur tekist að hætta reykingum eftir 9 mánaða meðferð. Frábendingar: Ofnæmi fyrir nikótíni eða einhverju hjálparefnanna, reykleysi. Ráðfærðu þig við lækni eða lyfjafræðing því ekki er víst að þú megir nota lyfið ef þú: ert á meðgöngu eða með barn á brjósti, hefur nýlega fengið hjartabilun eða hjartastopp, ert með hjarta- eða æðasjúkdóm, of háan blóðþrýsting, sykursýki, ofvirkan skjaldkirtil/nýrnahettur, magasár eða verulega skerta nýrna- og/eða lifrarstarfsemi eða ef þú ert yngri en 18 ára. Einstaklingum með gervitennur og þeim sem eiga í erfiðleikum með að tyggja tyggigúmmí er ráðlagt að nota önnur lyfjaform nikótínlyfja. Sjúklingar með arfgengt frúktósaóþol skulu ekki nota lyfið. Athuga ber að lyfið inniheldur natríum og bútýlhýdroxýtólúen (E321). Lesið allan fylgiseðilinn vandlega áður en byrjað er að nota lyfið. Sjá notkunarleiðbeiningar í fylgiseðli. Geymið þar sem börn hvorki ná til né sjá. Jafnvel lítið magn af nikótíni er hættulegt börnum og getur valdið alvarlegum einkennum eða dauða. Markaðsleyfishafi: Novartis Consumer Health S.A. Umboð á Íslandi: Artasan ehf., Suðurhrauni 12a, 210 Garðabæ

Teikning/Hari

Nicotinell er samstarfsaðili Krabbameinsfélagsins

Um helgina er stefnt að því að fara í sveitina og sækja eplin, sumaruppskeruna. Síðast þegar ég gáði voru fimm rauðgullnir ávextir á trénu, kannski ekki stórir – en samt epli. Ef ég ýki ekki, eins sagt er að laxveiðimenn geri stundum þegar þeir tjá sig um fiska sem þeir hafa misst, þá eru eplin á stærð við þokkalegar plómur. Vonandi hanga þau enn á eplatrénu þegar við vitjum þeirra því haustið fylgir í kjölfar óþurrkasumarsins og kalda vorsins með óttalega leiðinlegu veðri. Enn liggur ekki fyrir hvernig eplin bragðast. Vera kann að þau séu súr – og ljóst er að þau metta ekki marga munna. Því er stefnt að því að baka úr þeim. Eplakaka með þeyttum rjóma er lostæti. Þegar að bakstrinum kemur treysti ég því að aðrir en ég stýri verkinu. Ég mun hins vegar fylgjast vel með til þess að læra handbragðið, verði uppskeran betri næsta sumar. Eplalundurinn er ekki stór, aðeins tvö tré og annað bar ekki bar ávöxt, enda hálf ræfilslegt. Óvíst er að það lifi veturinn af, verði hann í líkindum við aðrar árstíðir þessa árs. Til stóð að fjölga eplatrjám í lundinum en við urðum of sein. Síðustu eplatré sumarsins voru auglýst með 70 prósent afslætti. Það virðist hafa hrifið því þegar ég mætti í verslunina til að ná í viðbót voru þau uppseld. „Þú verður að bíða fram á næsta vor,“ sagði búðarþjónn, rétt eins og hann væri að tala við amatör en ekki eplabónda sem biði uppskeru sinnar. Ekki er með góðu móti hægt að halda því fram að við hjónin séum sjálfum okkur nóg um grænmeti og ávexti, þrátt fyrir tilraunir í þá átt. Gulrótarfræ sem við höfum sáð að vori hafa aldrei þroskast almennilega. Betur gengur með kál af ýmsum gerðum. Það dugar í nokkur mál. Radísur hafa sprottið en okkur hefur hætt til að taka þær of seint upp. Því hafa þær trénað. Rifsberjatrén okkar standa svo sem fyrir sínu – en eru aðeins þrjú. Því er uppskeran takmörkuð. Staðið hefur til að fjölga þeim svo sulta fáist með jólarjúpunni en það hefur farist fyrir. Ber höfum við ætlað að tína í mörg ár, ekki síst aðalbláber sem bera af öðrum og nútímavísindi segja að séu ofurfæða. Ekkert hefur þó orðið af því. Við vorum ákveðin að fara í berjamó í haust en það hefur rignt allar helgar svo við höfum setið heima. Ég átti hins vegar erindi vestur á firði um liðna helgi. „Notaðu lausa stund, ef hún gefst, til að tína ber,“ sagði konan. Hún var þó vonlítil um árangur, þekkir sinn mann og hefur reynslu af því að hann er lélegur berjatínslumaður. Þess utan var veðurspáin slæm, að vanda, auk þess sem grunur lék á að næturfrost hefði skemmt þau ber sem þó höfðu, þrátt fyrir votviðri og sólarleysi, látið sjá sig. Færi á berjatínslu gafst dagstund þegar

upp stytti. Báðar systur mínar voru með í för, vopnaðar tínum og fötum. Ég var hvorki með tínu né fötu en fann til tóman skrúfupakka og greip með mér í móinn. Berin höfðu sloppið þótt ljóst mætti vera að þau þyldu ekki marga óveðursdaga til viðbótar. Ég heyrði þegar systurnar tæmdu úr tínunum í fötur sínar. Hægar gekk hjá mér. Það var helst að fingurnir lituðust vínrauðir af viðkvæmum aðalbláberjunum þegar ég stakk stöku beri í skrúfupakkann. Rúmmál hans var lítið. Hætt var við að afraksturinn yrði ekki til að hrópa húrra fyrir. Milli þess sem ég greip ber og ber á stangli settist ég á þúfu og horfði út á fjörðinn, yfir hólma og sker og gleymdi mér þannig í berjatínslunni, rétt eins og eiginkonu mína hafði grunað. Það er þó á við heilsusamlegt andoxunarefni berja að slaka á með þeim hætti í náttúrunni, í laut í skjóli fyrir haustvindum. Systurnar voru hins vegar ekki eins draumórakenndar og héldu sig að verki. Það hækkaði stöðugt í fötunum hjá þeim þótt lítið bættist í skrúfupakkann minn. Hið smáa er fagurt, ekki síður en það stóra, fjörðurinn og hólmarnir. Það sá ég þegar ég rýndi í gróðurinn allt í kringum mig. Berjaþúfurnar voru svartar eða bláar, með grænu, gulu og rauðu ívafi lyngsins. Það var að skrýðast haustbúningi, ekki síður en trén ofar í hlíðinni. Vatn seytlaði alls staðar í kringum mig. Vætutíð sumarsins og haustsins sá til þess. Sprænur voru í öllum skorningum og lækir með fjörugasta móti. Smyrill æfði flugkúnstir og á flös hvíldu tveir selir og biðu þess að yfir hana flæddi. Það var því lítið í skrúfupakkanum þegar systurnar kölluðu og sögðu að tímabært væri að leggja í hann, kannski botnfylli af aðalbláberjum. Þær roguðust hins vegar af stað með fullar fötur, andoxunarefni og aðra hollustu fyrir sig og sína. Lítið hafði ég hins vegar fram að færa þegar heim kæmi. „Ansi er þetta rýrt,“ sögðu systurnar þegar þær kíktu ofan í skrúfupakka bróður síns, „þér er greinilega margt betur gefið en úthald til berjatínslu. Þetta gengur ekki.“ Að því sögðu fundu þær til vænt plastbox með loki, gripu skrúfupakkann og tæmdu lítilræðið úr honum í boxið og fylltu það síðan með berjum af sinni gnótt. „Taktu þetta, það er ómögulegt að þú komir tómhentur heim.“ „Ansi varstu duglegur, elskan,“ sagði konan þegar ég gaukaði að henni berjaboxinu við heimkomuna, „þér hefur svo sannarlega farið fram í berjatínslunni. Hver hefði trúað því?“ Eplin fimm í kökunni verða skreytt með nýjum aðalbláberjum. Ég segi konunni seinna hver tíndi þau.

Helgin 20.-22. september 2013

Halldóra Arnardóttir, doktor í listfræði og Þórarinn Eldjárn.

Frásagnir minninganna með Þórarni Eldjárn Á Landsbókasafni stendur yfir sýning á afrakstri minningarsmiðju fyrir Alzheimerssjúklinga sem fram fór fyrir tveimur árum. Smiðjan stóð yfir í tvær vikur og var í samstarfi við Þórarin Eldjárn rithöfund og fjórtán nemendur úr teiknideild Myndlistarskólans í Reykjavík. Smiðjan var hluti af rannsóknarverkefninu Listir og menning sem meðferð við Alzheimerssjúkdómnum og beinist að meðferð án lyfja og er upprunnin frá Minnismóttöku Virgen de la Arrizaca háskólasjúkrahússins í Murcia á Spáni. Meðal markmiða smiðjunnar var að opna umræðu um Alzheimerssjúkdóminn og kanna hvernig frásagnir minninganna gætu sameinast vísindalegum rannsóknum og eigindlegu mati á Alzheimersjúkdómnum. Þórarinn Eldjárn las sögu sína

Hvaðefsaga fyrir þátttakendur sem í lok upplestrarins tóku upp þráðinn og héldu samræðunum áfram um tengsl þeirra við hin ýmsu fjöll. Vonast var til að smásagan myndi vekja upp minningar um liðna atburði. Umsjón með smiðjunni hafði Halldóra Arnardóttir, doktor í listfræði og segir hún markmiðið fyrst og fremst að veita þátttakendum gleði. „Það er brosið sem er mikilvægt að þátttakendur fái og finni. Daglega lífið hjá þeim verður léttara því það er eitthvað skemmtilegt að gerast og fólk hlakkar til að fara á staðinn og taka þátt í smiðjunni,“ segir hún. Út er komin bók sem lýsir öllu ferli smiðjunnar þar sem allir sem tóku þátt segja frá sinni upplifun. Sýningin stendur til 3. október. -dhe

Twiggy

170.000 kr. Verð áður 244.000 kr.

LJÓSASALA Í LUMEX Láttu drauminn rætast! Til að rýma fyrir nýjum og glæsilegum vörum bjóðum við úrval ljósa og fylgihluta á frábæru verði í nokkra daga.

Skipholti 37 Sími 568 8388 Opið laugardaga frá 11-16

áltíð fyrir

ferðalög

Helgin 20.-22. september 2013  Fargjöld Borgað Fyrir Þjónustu sem áður var inniFalin

1 flaska af

Aukagjöld flugfélaganna

Það færist í vöxt að flugfarþegar þurfi að borga sérstaklega fyrir þjónustu sem áður var innifalin í fargjaldinu. Kristján Sigurjónsson kynnti sér gjöldin sem flugfarþegar þurfa nú að taka með í reikninginn.

Grillaður kjúklingur – heill Franskar kartöflur – 500 g Kjúklingasósa – heit, 150 g Coke – 2 lítrar*

Verð aðeins

1990,-

*Coca-Cola, Coke Light eða Coke Zero

Hamraborg – Nóatún 17 – Hringbraut – Austurver – Grafarholt

3 MILLJÓNIR GESTA

ÍSLAND Í EINSTÖKU LJÓSI °G R Á Ð U K V I K M Y N D 360 EXPO SKÁLINN Á MIÐBAKKA SJANGHÆ - FRANKFURT - REYKJAVÍK 2010

Hjá Norwegian kostar um 1200 krónur að taka frá sæti. Easy Jet go Wow Air rukka einnig fyrir þessa þjónustu og kosta dýrustu sætin tæpar þrjú þúsund krónur. Mynd/Norwegian

2011

2012-2013

að verða fimm félög sem bjóða upp á reglulegt áætlunarflug frá Keflavík í vetur. Þrjú þeirra rukka farþega aukalega fyrir innritaðan farangur og val á sæti. Hægt er að komast hjá því að greiða fyrir þetta tvennt með því að ferðast með lítinn farangur og láta vera að taka frá sérstakt sæti. Það er þó ólíklegt að þeir sem ferðast með öðrum vilji taka áhættuna á því að vera settir í sæti fjarri förunautunum. Sérstaklega þeir sem ferðast með börn. Á heimasíðu breska lággjaldaflugfélagsins Easy Jet kemur fram að sætum sé úthlutað af handahófi en reynt sé að láta fólk sem ferðast saman vera hlið við hlið. Það er því öruggast að borga fyrir þjónustuna. Hjá Easy Jet er sætunum skipt upp í nokkra verðflokka og kosta þau frá tæpum 650 krónum. Hjá Wow Air eru hefðbundin sæti á 995 krónur en þau sem eru með meira fótarými eru á 2995 krónur.

Íslensk debetkort duga sjaldan á netinu

Farþegar hér á landi komast ekki hjá kreditkortaþóknun erlendu flugfélaganna því íslensk debetkort eru ekki með númeraröð á framhlið né þriggja stafa öryggisnúmer. Það er því ekki hægt að greiða með þeim á netinu. Debetkort sem gefin eru út af bönkum í nágrannalöndunum eru hins vegar ekki svona takmörkuð. Þeir sem bóka far héðan með Norwegian til Oslóar þurfa því að borga aukalega rúmar átta

hundruð krónur og hjá Easy Jet leggst 2,5 prósenta kreditkortagjald ofan á farmiðaverðið. Bókunargjöld eru oftast innifalin en hjá Wow Air bætist það við fargjöldin og nemur 925 krónum.

Töskurnar dýrar

Það eru sennilega óhætt að fullyrða að búðaráp tilheyri ferðalögum til útlanda hjá mörgum lesendum. Það er því ekki víst að handfarangur dugi alltaf og þeir sem ætla að dvelja úti í viku eða meira komast varla hjá því að taka með sér stærri tösku. Það kostar ekki aukalega að innrita farangurinn hjá Icelandair og SAS en hjá hinum þremur félögunum þarf að borga fyrir þjónustuna. Norwegian rukkar minnst eða rúmar fjórtán hundruð krónur og hjá Easy Jet ræðst verðið meðal annars af eftirspurn og er því breytilegt eins og sjá má á töflunni hér fyrir neðan. Hjá Wow Air borga farþegarnir hins vegar 3495 krónur fyrir eina innritaða tösku en farangursgjald félagsins hækkaði nýverið úr 2900 krónum.

Kristján Sigurjónsson kristjan@turisti.is Kristján Sigurjónsson heldur úti ferðavefnum Túristi.is

Aukagjöldin Easy Jet Icelandair Norwegian SAS WOW

1 innrituð taska aðra leiðina 2749 til 3477 krónur (17-21,5 evrur) 0 1416 krónur (69 norskar) 0 3495 krónur

Val á sæti 647 til 2910 krónur (4-17,99 evrur) 0 1211 krónur (59 norskar) 0 995 eða 2995 krónur

Kreditkortaþóknun 2,5% 0 821 krónur (40 krónur) 0 0

Bókunargjald 0 0 0 0 995 krónur

Tækifæri

í september HARPA

EXPO SKÁLINN Hvalaskoðun

Kauptu mida og fádu þér

rjúkandi heitan espresso í bodi okkar

Blanda sem getur ekki klikkad-

Kæli- og frystiskápur

Uppþvottavél

KG 36VNW20

SN 45D201SK

Hvítur. Orkuflokkur A+. „crisperBox“-skúffa. Hljóðlátur. H x b x d: 186 x 60 x 65 sm.

12 manna. Fimm kerfi. Tímastytting þvottakerfa. „aquaStop“-flæðivörn.

Tækifærisverð: 99.900 kr. stgr.

(Fullt verð: 129.900 kr.)

(Fullt verð: 139.900 kr.)

Nóatúni 4 Sími 520 3000 www.sminor.is

EVRîP SK SAMG… NGUVIKA ê REYKAJARVê KURBORG www.visitreykjavik.is

Lj— smynd PŽ tur … rn Ragnarson

KEPPNI FYRIR BYRJENDUR OG LENGRA KOMNA SKRç ÐU ÞIG Nò NA! ALLIR GETA TEKIÐ ÞçT T

djmargeir og

Tjarnar SUMARIÐ KEMUR ç L AUGARDAG !

spretturinn 2013

HJî LREIÐAKEPPNI ç LAUGARDAGINN 21. SEPTEMBER. KL 15:00 ê KRINGUM REYKJARVê KURTJ… RN RçS MARK VIÐ IÐNî . SKRçN INGARFRESTUR TIL MIÐN® TTIS F… STUDAG Keppendur ’ B-keppni hj— la kl. 15.00-15.30 (10 hringir karlar/konur) Keppendur ’ A-keppni hj—l kl. 16.00-16.30 (15 hringir karlar/konur) ò tsl‡ ttarfyrirkomulag er ‡ keppninni sem þýðir að ef fremsti maður fer framœ r keppanda ’ sama hring ( hringar ) er s‡ sj‡ lfkrafa œr leik

VERÐLAUNAAFHENDING VIÐ IÐNî K L 17:00 FRçB® R SKEMMTUN ! M® TUM OG HVETJUM FREKARI UPPLÝSINGAR OG SKRçNIN G ç

Tjarnarspretturinn 2013

matur og vín

Helgin 20.-22. september 2013

 Bjór Tveir nýir Bjór ar á mark að fr á Borg -Brugghúsi

Fyrstu stelpurnar í fjölskyldunni Valgeir Valgeirsson og félagar í Borg-brugghúsi senda frá sér tvo nýja bjóra. Garún og Teresa eru fyrstu bjórar brugghússins sem bera kvenmannsnöfn. Garún verður flutt út til Bandaríkjanna en Teresa verður Októberfest-bjór á heimamarkaði. Bruggmeistararnir nota þýska tilraunahumla í Teresu enda er hún brugguð í nýjum bjórstíl.

að er ákveðin tilraunamennska með hverri nýrri sort. Við erum ekki mikið fyrir að endurtaka okkur,“ segir Valgeir Valgeirsson, bruggmeistari í Borg brugghúsi. Valgeir og félagar hafa lagt lokahönd á tvo nýja bjóra. Sá fyrri kallast Garún og er númer 19 í röðinni hjá brugghúsinu. Hann er fyrst um sinn hugsaður til útflutnings. Sá númer 20 heitir Teresa og er Októberfest-bjór brugghússins í ár. Þessir bjórar eru fyrstu Borgar-bjórarnir sem bera kvenmannsnöfn.

Bjó til bjór fyrir sjálfan sig

Að sögn Valgeirs er Garún 11,5 prósent „Icelandic Stout“ sem er einskonar undirflokkur „Imperial Stout“. Hann segir að það sem helst einkenni „Icelandic Stout“ sé að þeir séu mýkri og auðdrekkanlegri en hefðbundnir Stoutbjórar í þessum styrkleika. Auk Garúnar falla í þennan flokk Surtur nr. 8 og Surtur nr. 15 frá Borg og Lava frá Ölvisholti. Valgeir var áður bruggmeistari Ölvisholts og hefur því komið að þróun allra þessara bjóra. „Þetta er líklega sá stíll sem ég hef bruggað hvað oftast og ég er mjög áhugasamur um hann. Þegar ég bjó til Lava var ég fyrst og fremst að reyna að búa til bjór fyrir sjálfan mig, bjór sem mig langaði að drekka. Ég vissi reyndar vel að það væri markaður fyrir hann úti. Svo þegar ég kom í Borg vorum við Sturlaugur bruggmeistari sammála um að þessi bjórstíll væri tilvalinn fyrir

þorrabjórinn og þannig varð fyrsta útgáfa af Surti til. Og af því við erum ekki mikið fyrir að endurtaka okkur hafa komið tvær uppskriftir af Surti og nú Garún.“ Garún fær nafn sitt frá Guðrúnu frá Bægisá, lykilpersónu í Djáknanum á Myrká. Þrátt fyrir þjóðlega vísun er bjórinn fyrst um sinn ekki hugsaður fyrir heimamarkað. Borg hefur gengið frá samningi við Vanberg & DeWulf sem mun annast dreifingu á Garúnu í Bandaríkjunum. Kynning á Garúnu hefst í október eða nóvember og verður hún til sölu í sérvöruverslunum, á börum og veitingastöðum í Kaliforníu. Valgeir segir að Vanberg & DeWulf sé flott innflutningsfyrirtæki með sérvalda bjóra. Útsendari fyrirtækisins hafi heimsótt Borg, prófað bjóra þess og hrifist af ýmsum tilraunum brugghússins. „Úr varð að Garún var þróuð sérstaklega til útflutnings.“ Hversu umfangsmikill er þessi útflutningur? „Við byrjum bara rólega og ef það er áhugi þarna þá reynum við að anna eftirspurninni. Þessi markaður er hrikalega stór í Bandaríkjunum og ef við náum til brotabrots af honum þá eru möguleikarnir góðir.“

Garún Teresa

India Red Lager 5,5% Kominn í Vínbúðirnar.

Þýskir humlar í Októberfest-bjór

Nú í vikunni var bjór númer 20 frá Borg, Teresa, settur í sölu í Vínbúðunum. Teresa er Októberfest-bjór Borgar í ár. Teresa Karlotta var kona Lúðvíks fyrsta, krónprins af Bæjaralandi, sem Októrberfestbjór Borgar í fyrra var einmitt nefndur eftir. Brúðkaup Lúðvíks og Teresu fór fram 17. október árið 1810 og markar upphaf Októberfest-hátíðanna. Teresa er India Red Lager sem að sögn Valgeirs og félaga er „frumsaminn“ bjórstíll frá Borg. India vísar í mikla humlanotkun (í líkingu við India Pale Ale-bjóra), Red vísar í lit bjórsins sem er rauðtóna og Lager þýðir einfaldlega að um lager-bjór er að ræða eins og tíðkast á Októberfest. „Okkur fannst þetta nafn lýsa bjórnum hvað best en þetta flokkast ekki beint undir neinn sérstakan stíl. Þróunarvinnan hjá okkur er sjaldnast þannig að við gerum bjór eftir ákveðnum stíl. Við erum með bragðpælingar og hugmyndir í kringum þær og þegar við erum komnir með tilbúna vöru þá þarf að setja hana inn í tiltekinn ramma. Það hefur gengið misvel,“ segir Valgeir og hlær. Hann segir að gróskan hjá örbrugghúsum víða um heim sé svo mikil að erfitt sé að ætla að vera frumlegur í bjórgerð í dag. „Þetta kemur mikið frá Bandaríkjunum,

Með fróðleik í fararnesti Fæðuhringurinn í miðborg Reykjavíkur – saga matar frá landnámi til okkar daga

Laufey Steingrímsdóttir, prófessor við Matvæla- og næringarfræðideild Háskóla Íslands, Guðrún Hallgrímsdóttir matvælaverkfræðingur og Sólveig Ólafsdóttir sagnfræðingur leiða göngu þar sem matur, saga og menning verða meginefnið laugardaginn 21. september. Gangan hefst á horni Aðalstrætis og Túngötu kl. 11 og henni lýkur við gömlu höfnina. Gengið verður um gamla grænmetisgarða, stakkstæði, veitingastaði og verslanir liðins tíma.

Þátttaka er ókeypis og allir eru velkomnir.

þeir eru öfgarnar uppmálaðar í öllu. Þeir taka eitthvað gamalt og gott frá Evrópu og margfalda það með tíu. Þá verður ýmislegt skemmtilegt til.“ Teresa er þurrhumluð með nýjum þýskum humli, Polaris, sem enn er verið að gera tilraunir með. „Bandaríkjamenn hafa verið sterkir með humlana sína en Þjóðverjarnir eru að prófa sig áfram. Polaris kemur gríðarlega sterkt í gegn í Teresu. Okkur áskotnuðust nokkur kíló af honum og við urðum bara að prófa hann. Polaris er það öflugur einn og sér að við þurftum að blanda honum saman við bandaríska humla til að tóna hann aðeins niður. Það er gaman að hafa þýskt þema í þessu, það passar við þennan árstíðarbjór,“ segir Valgeir.

Stúfur verður jólabjórinn

Að endingu er Valgeir spurður hverju bjóráhugafólk megi eiga von á frá Borg í náinni framtíð. „Við erum að vinna ákveðna hugmyndavinnu fyrir næsta þorrabjór og erum komnir með hugmyndir fyrir sumarbjór sem verða kannski eða kannski ekki að veruleika. Fyrst er það samt jólabjór sem við höfum unnið að síðan í febrúar. Við erum ekki alveg búnir að leggja lokahönd á uppskriftina en ég get sagt að hann mun heita Stúfur. Og hann verður dvergur með mikilmennskubrjálæði.“

PIPAR \ TBWA • SÍA • 132679

Háskóli Íslands og Ferðafélag Íslands hafa staðið fyrir fræðandi gönguferðum sem hófust á aldarafmæli skólans 2011. Í áhugaverðum gönguferðum um höfuðborgarsvæðið og næsta nágrenni þess hafa reynsla og þekking fararstjóra Ferðafélagsins og þekking kennara og vísindamanna Háskóla Íslands blandast saman.

Icelandic Stout 11,5 % Verður eingöngu seldur í Bandaríkjunum fyrst um sinn.

Allar nánari upplýsingar á hi.is

Valitor er stuðningsaðili Ferðafélags Íslands.

Bruggmeistararnir Valgeir Valgeirsson og Sturlaugur Jón Björnsson í Borg brugghúsi hafa lagt lokahönd á tvo nýja bjóra, Garúnu og Teresu. Ljósmynd/Hari

FÍTON / SÍA

ÞÚ SÆKIR PIZZU OG STÓRAN SKAMMT AF BRAUÐSTÖNGUM OG FÆRÐ AÐRA PIZZU SÖMU STÆRÐAR AÐ AUKI. VIÐ NOTUM EINGÖNGU 100% ÍSLENSKAN OST!

SÍMI 58 12345

DOMINO’S APP

WWW.DOMINOS.IS

fjölskyldan

Helgin 20.-22. september 2013

 börn umferðaröryggi

Loftpúðar í framsætum lífshættulegir börnum Högg frá öryggispúðum í framsætum bifreiða getur leitt börn til dauða og er mælt með því að börn, lægri en 150 sm. að hæð og minna 40 kg. að þyngd, sitji aldrei í framsæti bifreiðar þar sem öryggispúði er. Nú til dags eru öryggspúðar í nánast öllum nýjum bílum og eru staðsettir í stýri bílsins og fyrir ofan hanskahólf. Þá eru sumir bílar búnir öryggispúðum í bílhurðum. Börn, fjórtán ára og yngri, eru níu prósent allra sem slasast í umferðinni á Íslandi og verður meirihluti þessara slysa þar sem börn eru farþegar í bíl. Börn sem eru léttari

en 36 kíló eiga að vera í sérstökum öryggisbúnaði, í bílstól eða á bílpúða með baki og með spennt belti. Öryggisbeltið eitt og sér er ekki fullnægjandi búnaður fyrir börn undir 36 kg því þá er beinagrindin ekki orðin nægilega þroskuð til að öryggisbeltið sitji rétt. Bílbelti getur því veitt barni alvarlega áverka í kviðarholi, lendi það í árekstri. Frá árinu 1996 hefur Umferðarstofa gert kannanir á öryggisbúnaði barna við leikskóla. Á fyrstu árunum voru niðurstöður vægast sagt óásættanlegar en með hugarfarsbreytingu hefur ástandið batnað

ð a j g geg ð! tilbo

remst – fyrst og f r! Hóádmýark 1 kassi á mann

37% afsláttur

kr. 3 í pk.

. pk Verð áður 399 rykrkk ur .

Hleðsla íþróttad ragði ulaðib með súkk ml í pk. 3x250

Eftirlitsmyndavél fyrir sumarbústaði og heimili · Tekur venjulegt GSM SIM kort · Hægt að panta mynd eða hlusta svæði. · SMS og MMS viðvörun í síma og netf. · Lætur vita ef rafmagn fer af og hiti breytist. · Hægt er að tengja allt að 15 auka skynjara. · Vöktun á heitum potti, raka, þrýstingi o.fl.

S. 699-6869 · rafeindir@internet.is · www.rafeindir.is

HAllGRímuR HElGAsON Íslensk bókmenntasaga IV. bindi 13. september – 5. október 2013 Opnunartímar 11:00-17:00 miðvikudaga til föstudaga 13:00-16:00 laugardaga og eftir samkomulagi

TVEIR HRAFNAR listhús, Art Gallery

Baldursgata 12 101 Reykjavík +354 552 8822 +354 863 6860 +354 863 6885 art@tveirhrafnar.is www.tveirhrafnar.is

GettyImages/ NordicPhotos

Fokk jú eða kæri vinur?

meðan birgðir endast!

250

Mikilvægt er að tryggja öryggi barna í bíl og nota þann öryggisbúnað sem hentar hverjum aldri. Mynd/

Börn sitja uppi með þann heim sem við sköpum þeim

24 x 250ml

kr. 8 pakkar

þó enn séu börn sem ekki eru fest í viðunandi öryggisbúnað. Könnun Umferðarstofu og Landsbjargar árið 2011 leiddi í ljós að 23 börn af 2504 sátu fyrir framan öryggispúða. Þar af voru sjö börn eingöngu með bílbelti, en þrjú alveg laus. Ökumönnum er skylt að sjá til þess að börn sem eru þeirra farþegar njóti þess öryggis sem fylgir notkun öryggisbúnaðar í bíl. Ökumaður sem ekki sinnir þessum skyldum má búast við að verða sektaður af lögreglu og að brot hans verði skráð í ökuferilsskrá.-dhe Upplýsingar af vef Umferðarstofu.

tta ára vini mínum er illa brugðið á nýjum slóðum í lífinu. „Krakkarnir segja bara fokk jú við mig og enginn segir kæri vinur, ekki einu sinni kennararnir.“ Hann skilur ekki öll þau nýju og framandi orð sem dynja á honum á degi hverjum en hann skilur að þessi sömu orð eru notuð sem vopn – sem valdatæki á aðra og að þau bíta ekki síður en barsmíðar. Þennan unga pilt langar til baka í umhverfi þar sem hann skilur bæði orðin og meininguna og getur treyst því að fólk segi það sem það meinar og að það velji sér jákvætt tungutak í daglegri umgengni. Hann langar bara til að leika með vinum sem hafa lært falleg orð bæði heima og í skólanum og auk þess fengið þjálfun í að nota orðin sín þegar snurða hleypur á þráðinn í vinahópnum. Hér er náttúrulega ekki við börn að sakast. Við, sem eldri erum, berum ábyrgð heimur barna á þeim neikvæðu orðum sem börn læra og ekki síður á öllum þeim jákvæðu orðum sem þau læra ekki hjá okkur. Minnst af tungutakinu læra þau á formlegum nótum, mest læra þau af þeim fyrirmyndum sem við erum. Þá kemur hið ógnvænlega; flest okkar ígrundum hvorki orðaval og tungutak né heldur tóninn sem við bjóðum umhverfi okkar upp á til góðs eða ills. Við tölum alltof oft hryssingslega, felum okkur bak við kaldhæðni og sendum tóninn án þess að hika. Við erum líka oft óskýr í skilaboðum, fylgjum fyrirmælum ekki eftir og segjum stöðugt „ekki“ án þess að gefa minnstu hugmynd um hvað eigi að gerast í staðinn. Eftir standa ráðvillt börn sem verða síðan skömmuð enn meira fyrir slæma hegðun, beina afleiðingu af bullinu í okkur fullorðnum. Margrét Jákvæða leiðin með fallegum og úthugsuðum orðum er margfalt árangursríkari með börnum heldur en neikvæða nöldrið. „Viltu hætta að sparka í borðfótinn, kæra Pála vinkona“ snarvirkar en neikvæða tuðið „hættu þessu sparki, krakki“, mun væntanÓlafsdóttir lega lítt stoða í lengd og bráð. „Við skulum hjálpast í herberginu þínu“, er hvetjandi ritstjórn@ á meðan „var ég ekki margbúinn að segja þér að laga til ...“ skilar engum árangri eins og margir hafa reynt. „Þú ferð ekki í spariskónum í leikskólann“, gerir ekkert frettatiminn.is nema tefja í morgunstressinu en jákvæð skilaboð og lítill valfundur gera kraftaverk: „Hvort viltu fara í kuldaskóna eða stígvélin?“ Allt snýst þetta sem sagt um fokk jú eða kæri vinur eins og vinur minn með harmasöguna fékk að reyna. Málið er bara að við, fullorðnu spjátrungarnir, stingum höfðinu í sandinn og teljum okkur trú um að tíska neikvæða nöldursins fari inn um annað eyrað og út um hitt – eða inn um annað augað og út um hitt þegar rafræna neikvæðnin er í essinu sínu. Nú, ef við blekkjum okkur ekki, getum við alla vega valið okkur umhverfi, samstarfsfólk og vinafólk út frá því hvort okkur hentar betur að hafa fokk þetta og fokk hitt eða kærleiksríkara tungutak. Börn geta hins vegar ekki valið, þau sitja uppi með þann heim sem við sköpum þeim.

dagar í Hrím

20% afsláttur af öllum LOMO myndavélum og aukahlutum

Nýjar vörur frá Designletters

Falleg hönnun er góð gjöf Iphone 5 veski 6.900,-

Verð frá 3.900,Fylgist með okkur @hrimhonnunarhus

Dagbækur 4.900,-

Pennaveski 2.550 kr Iphone veski 6.990 kr

Opnunartími Virka daga 10:00-18:00 Lau 10:00-18:00 Sun 13:00-17:00

H ö n n u n a r h ú s Laugavegi 25 - S: 553-3003

heilsa

Helgin 20.-22. september 2013  haust Fæða sem vinnur gegn pestunum

ROSEBERRY Öflugt gegn blöðrubólgu Virkar innan 24 tíma 2-3 töflur fyrir svefn

Fæst í apótekum, heilsubúðum og í heilsuhillum stórmarkaðanna www.gengurvel.is

Sex fæðutegundir sem byggja upp ónæmiskerfið Nú fer að renna upp tími haustpestanna og hin árlega kvefpest fer að láta á sér kræla. Því er um að gera að huga að mataræðinu í því skyni að innbyrða sem mest af fæðutegundum sem styrkja ónæmiskerfið. Hér er listi yfir nokkrar góðar.

Sveppir Nú er einmitt rétti tíminn til að fara út í næsta skóg í sveppatínslu. Sveppir innihalda tólf sinnum meira af hinu öfluga andoxunarefni l-ergothioneine en finna má í hveitiklíði. Andoxunarefnið styrkir ónæmiskerfið og ver rauðu blóðkornin. Sveppir innihalda einnig mikið magn trefja, selen (sem er nauðsynlegt fyrir ónæmiskerfið) og B-vítamínum en eru jafnframt hitaeiningasnauðir.

Hvítlaukur Hvítlaukur inniheldur efnið allicin sem hefur sveppadrepandi, bakteríudrepandi og veirudrepandi eiginleika. Allicin er öflugast rétt eftir að hvítlauksgeirinn hefur verið marinn þannig að mestu áhrifin nást með því að neyta hvítlauksins hrás þó svo að hann virki einnig eftir eldun.

Femmenessence og Revolution Styður við og kemur jafnvægi á eigin hormónaframleiðslu án þess að vera hormón

Grasker Kjöt graskersins er ríkt af andoxunarefnum og fræin innihalda mikið af heilnæmri fitu, omega-6 fitusýrum, sinki og kalíum. Grasker eru jafnFyrir karlmenn á öllum aldri: Eykur orku og úthald Auðveldar þyngdarstjórnun Styður kynferðislega virkni Styður hjarta- og æðaker�ð Styður við frjósemi og grundvallarheilbrigði

    

Fyrir konur á barneignaaldri Hjálpar til við að:  Jafna hormónasvei�ur  Koma jafnvægi á tíðahringinn  Draga úr sársaukafullum blæðingum  Draga úr fyrirtíðaspennu  Styður við frjósemi og grundvallarheilbrigði

Inniheldur hinn öfluga DDS1 ASÍDÓFÍLUS!

Epli er u rík af Cvítamíni sem er ef lir ónæmiskerfið og eru jafnframt mjög tref jarík. Fersk epli eru ríkust af andoxunarefnum og því best að velja epli sem hafa ferðast stystu vegalengdina. Eplasafi er einnig ríkur af C-vítamíni og smá lögg af honum daglega gerir heilmikið gagn fyrir ónæmiskerfið.

Hnetur Hnetur eru fullar af næringarefnum sem bæta heilsuna. Valhnetur og kastaníuhnetur, sem eru einmitt tilbúnar til tínslu um þessar mundir, hafa mesta magn andoxunarefna af öllum hnetum. Auk þess eru hnetur ríkar af E-vítamíni, sem stundum hefur verið kallað vítamínið sem hægir á öldrun. Þær eru einnig ríkar af hollri fitu sem vinnur gegn of háu kólesteróli. Kastaníuhnetur eru fituminnstu hneturnar og innihalda einungis þriðjung af fitumagni flestra annarra hnetutegunda. Þær er hins vegar ekki hægt að borða hráar, best er að rista þær og nota þær í ýmsar fyllingar eða mauka þær. Heslihnetur eru einnig mjög ríkar af trefjum, kalki, andoxunarefnum og E-vítamíni. Best er að kaupa hnetur sem eru enn í skelinni, þannig varðveitast góðir eiginleikar þeirra best.

Haustið er tími hreinAFSLÁTTUR

w w w.ge ngur vel.is

Ætlað konum eftir tíðahvörf: Dregur úr hitakófum og nætursvita Eykur orku og úthald Eykur beinþéttni Léttir lund og bjartsýni og bætir svefn Dregur úr leggangaþurrki

    

Epli

25% Hreindýrakjöt

PRENTUN.IS /

Fyrir konur eftir fertugt og þær konur sem �nna fyrir breytingaskeiðseinkennum:  Dregur úr hitakófum og nætursvita  Eykur orku og úthald  Eykur beinþéttni  Dregur úr pirringi, léttir lund og bætir svefn

framt rík af karótíni og C og E-vítamíni. Kjötið má nota í súpur eða baka í ofni og fræin er gott að rista og strá ofan á salöt.

Fæðubótarefni úr Macarót � 100% náttúruleg vara með lífræna vottun Inniheldur hvorki soja (ísó�avona) né mulin hörfræ

2 hylki á morgnana geta gert kraftaverk fyrir meltinguna

Við erum á facebook

Fæst í apótekum, heilsubúðum og stórmörkuðum

dýraveiða en hreindýrakjöt (og hjarta rk jöt) er mu n fituminna en skinnlaust kjúklingakjöt en inniheldur tvöfalt magn af járni á við nautakjöt og rúmlega tvöfalt meira járn en í spínati. Það er ríkt af omega-3 fitusýrum sem gerir það að algjörri nauðsyn á haustmatseðilinn.

Hugsaðu vel um fæturna

Í meira en hálfa öld hafa miljónir manna um allan heim notað BIRKENSTOCK sér til heilsubótar. Hvað um þig?

tíska

Helgin 20.-22. september 2013

 Tísk a göTuTísk an í London

Tískufyrirmyndir á hverju götuhorni Gerð Arisona Stærðir: 35 - 48 Verð: 12.885.-

Sími: 551 2070 Opið má. -fö. 10 - 18, lokað á laugardögum í sumar. Góð þjónusta fagleg ráðgjöf.

Mikið úrval af gæða sængurfatnaði

Þú finnur okkur á Facebook undir “Fatabúðin”

Skólavörðustíg 21a

101 Reykjavík

Tískupenninn og bloggarinn Ella Caitliff.

Fyrirsætan Jimmy Q og fatahönnuðurinn Joshua Kane. Myndir/NordicPhotos/Getty

Jo Hilman yfirmarkaðsstjóri hjá Harpers Bazaar BNA.

S. 551 4050

Ert þú búin að prófa ?

ískuvika í London var á dögunum og þó að tískuvika snúist um tískusýningar er ekki síður gaman að skoða götutískuna. Götutíska snýst um stíl, að raða saman fötum, fylgihlutum, förðun og hárgreiðslu svo útkoma sé persónulegt og flott „lúkk“. Þegar á tískuviku stendur fyllast göturnar af fatahönnuðum, fyrirsætum, stílistum, bloggurum og fleira áhugafólki um tísku sem gerir göturnar að sínum eigin sýningarpöllum og setur sitt mark á götutískuna. Þar má sjá tískutrend í bland við „vintage“ og klassík. Í London mátti sjá mikið af sterkum litum, fallegum munstrum, þverslaufur, litríkar töskur og leður. Ágætis sýnishorn af því sem er í gangi í tískunni í dag. Sigrún Ásgeirsdóttir

Coconut Milk sjampó og næring

Nærandi hárvörur sem henta öllum hárgerðum. Blanda af náttúrulegri kókóshnetumjólk og þeyttu eggjahvitupróteini eykur mýkt, styrk og teygjanleika hársins og vinnur gegn daglegu sliti. Hentar sérlega vel lituðu hári.

sigrun@frettatiminn.is

Stílistinn Donya Campbell, bloggarinn Toni Tran og Martell Campbell sérfræðingur í karlmansstíl.

MJÚKUR OG ÞÆGILEGUR Teg 12164 létt fylltur í 70-85 B og 75-90C á kr. 5.800,Buxur við á kr. 1.995,OPIÐ: Mán. - fös. 10 - 18, Lokað á laugardögum

Laugavegi 178 · Sími 551-3366 · www.misty.is

Fyrirsætan Portia Freeman.

Ljósmyndarinn Jessie Bush.

Bloggarinn Marie Jensen.

Mary Charteris „Socialite“.

Bloggarinn Peony Lim.

tíska 41

Helgin 20.-22. september 2013

Gaddar og blettatígrar Peony Lim.

Mandkhai Jargalsaikhan. Trac y Hamilton .

Dýramunstur og gaddar á fötum og fylgihlutum hafa verið vinsæl í sumar. Á tískuviku í London bar þó mest á því í skótískunni. Hvort sem það eru háir hælar eða flatbotna, kvenskór eða karla. Götur London borgar fylltust af skóm með blettatígurmunstri og skóm skreyttum göddum. -sa

Pils eða buxur! Verð 11.900 kr. Stærð 36 - 46

Christina Centenera. Myndir/NordicPhotos/Getty

Karen Ng.

and n samb Hafið ndan nýja e s is ið x fá a r g o sta P vöruli

Vatteraðir jakkar - 14.900 kr.

Verð 13.900 kr.

2 litir: svart og munstrað svart Stærð 34 - 48

Fást í 5 litum, lime, svörtu, rauðu, kongabláu og fjólubláu Einnig til á herrana.

Yu Masu.

Erum einnig með gott úrval af bómullarbolum og mikið úrval að vinnufatnaði kíkið á praxis.is Char lotte Harding.

Bonito ehf. • Praxis • Friendtex Faxafen 10, 108 Reykjavík, sími: 568 2878 • www.praxis.is • www.friendtex.is Opið mán. – fös. kl. 11-17 • Laugardaga 11-15

Verð 6.900 kr.

2 litir: rautt og svart Stærð 36 - 44

XTREME OSTAPOPP

ÞAÐ VIRKAR.. ...MEÐ GEIRA GROBB

Kakíbuxur á 6.900 kr.

18 kl. 11a g a d -16 irka Opið v ardaga kl. 11 g au Opið l

ENN MEIRA OSTABRAGÐ

Laugavegi 178 ( Bolholtsmegin ) • Sími 555 1516

Kíkið á myndir og verð á Facebook

4 litir: svart, dökkbrúnt, fjólublátt, berjarautt Stærð 38 - 48

heilabrot

Helgin 20.-22. september 2013

Spurningakeppni fólksins 1. Við hvaða náttúruhamfarir myndast nornahár? 2. Hvað heitir millistig á milli lirfu og full þroskaðs fiðrildis? 3. Hvar lést Jón Sigurðsson? 4. Í hvaða landi er Katmandu höfuðborg? 5. Knattspyrnukonan Edda Garðarsdóttir hefur lagt takkaskóna á hilluna í bili að minnsta kosti. Með hvaða félagsliði lék hún sinn síðasta leik á dögunum? 6. Eftir leik í Pepsí-deildinni í vikunni létu formaður og varaformaður FH þung orð falla um formann knattspyrnudeildar andstæðinganna og báðust í kjölfarið afsökunar. Hverjir voru andstæðingar FH í leiknum? 7. Tónlistarmaðurinn John Grant samdi tónlist fyrir leikrit sem sýnt verður í Þjóðleikhúsinu í vetur. Hvað heitir leikritið? 8. Ný Pottþétt-plata kom út fyrir skemmstu. Númer hvað er hún í röðinni? 9. Hver er elsta gata Íslands? 10. Hver var á dögunum ráðinn í starf forstöðumanns ljósvakamiðla hjá Skjánum? 11. Hvaða enski landsliðsmaður í knattspyrnu lék sinn hundraðasta landsleik í síðustu viku? 12. Hvaða hljómplötu gerðu Megas og Spilverk þjóðanna saman? 13. Hver er stjórnandi RIFF, Alþjóðlegu kvikmyndahátíðarinnar í Reykjavík? 14. Eftir hvern er leikritið Maður að mínu skapi – stofuleikur sem Þjóðleikhúsið frumsýndi um helgina? 15. Hvaða stúlkunafn var vinsælasta eigin nafn nýfæddra stúlkna á síðasta ári?

Bjarni Þór Jónsson hjá Símanum

3. Í Kaupmannahöfn



4. Malasíu 5. Stjörnunni 6. Haukar 7. Pass 8. Númer 78 9. Lækjargata 10. Pálmi Guðmundsson



11. Alan Shearer 12. Pass 13. Pass 14. Braga Ólafsson 15. Emilía



6. stig Pálmi sigrar með 12 stigum gegn 6

9 6 1 1 7 2

2. Púpa

3 7



3. Í Kaupmannahöfn

 5. Val  6. Valur 



2 6 8 4 2 7 8 3 7 2 9 6 1 9 1 8 9 4 7 7 8 3

7. Pass 8. Númer 21



10. Pálmi Guðmundsson 11. Frank Lampard



  

12. Á bleikum náttkjólum 13. Hrönn Marinósdóttir 14. Braga Ólafsson 15. Emilía

 Sudoku fyrir lengr a komna

4. Nepal

9. Aðalstræti



12. stig

9 3 5

6 5

ATH Nýr vefur með krossgátulausnunum: krossgatur.gatur.net, lausnin er birt að viku liðinni. 155

PUÐRA

ÁSTÆÐA

HLUTI

HYLLI

SVELG

EYMD

YFIRSKIN DULINN

FYRIRMÆLI DÝRAHLJÓÐ TRAÐKA

 lauSn

Lausn á krossgátunni í síðustu viku. 154

FÍKNIEFNI HLUTI

P V A R T K U A R R R Á Í T A Ö K R B T A R U Ó Ð Ð H R I

SAMLOKA GÆTINN

mynd: public domain

... kvenna 35 til 49 ára á höfuðborgarsvæðinu lesa Fréttatímann*

1. Snjófljóð

4 2 5 9

læknir á Akureyri

 kroSSgátan

Bjarni skorar á Rannveigu Jónu Hallsdóttur heimspekinema að taka við.

2 4

(Jón) Pálmi Óskarsson

Svör: 1. Eldgos. 2. Púpa. 3. Í Kaupmannahöfn. 4. Nepal. 5. Val. 6. Valur. 7. Harmsaga. 8. Númer sextíu. 9. Aðalstræti í Reykjavík. 10. Pálmi Guðmundsson. 11. Frank Lampard. 12. Á bleikum náttkjólum. 13. Hrönn Marinósdóttir. 14. Braga Ólafsson. 15. Emilía.

74,6%

8 5 9 6 1 6 5 4

STILLA STÆLL

KRYDDBLANDA

A V A R N O F T A O P N A N O S B A T N A Ð Á T U R Ð A R A U N D S B Í Ó K Y N S L S P E A S P A S U R R A ARÐA

ÞEKKJA

GAGN

ÁTT

HINDRUNAR TÍÐAR

LJÚKA UPP

VAFRA

ANDSKOTANS

NAFNORÐ

HLJÓÐFÆRI

SKÁNA

KOMUST

VIÐUREIGN MÁLMTEGUND

STÓRGRÝTIS ÞRAUT

EINING

ÖRLÁTUR

KVIKMYNDAHÚS

KJARR

ÆTTLIÐUR

LÆRA

TAFLMAÐUR

SPERGILL

FISKUR

FYRIR HÖND

RYKKUR

ÁGÓÐI ÆST

GREMJAST LÉT Í FRAMMI

BÆN

ÞJAPPAÐI

VENJUR Í RÖÐ

SNERIL

H E R Ó Í N SAMTALS

SKIP

F A R TVEIR EINS ÁRÁS

S Ó K N SKURÐBRÚN GYLTU

S Ú HAF

Á A R L U S A G N A L I S K A N A Á A L L S K Æ T A K A R U R Ð U R R R H Á R N A N E N S I G N I A E G G I Ð I R N L A S Æ S

ÁRKVÍSLIR

K Ú T U R

H E I L S A

AÐ BAKI

SLAPPI

HÓFDÝR

ÁVARPA

FUGL

FLOTHOLT

HÆNGUR ÁNA

SMÁU

STEINTEGUND

SUSS

KÆRLEIKS

PÚKA

LÆNA

FAGNA

STULDUR

KAPÍTULI KVK. SPENDÝR

DÝRAHLJÓÐ

KEYRA

SLÆPAST

TALA

NEITUN

LÍFHVATI LJÁR

VINNINGUR EINSKIS

ÓSKERTA GLJÚFUR

HÁTTUR FLAN

RÍKJA

ANS

ÓBUNDINN

L A U S

FRUMEIND

LAND

ÖRÐU

DUGLEGUR

SUSS

SKERGÁLA

VEGNA

MÁLUM

ÓÞURFT

Á SJÓ

Ú A S T F L I T A A K A N I T Ó S Í M U R L L A L A G N N N D A V A R LAP

MÓÐA

mynd: public domain

 2. Púpa  1. Eldgos

 Sudoku

KEPPNI

ÓLJÓS

LJÁ

MYNDARSKAPUR

SPRIKL

FUGLAR FYRIRBOÐI

BLÁFÁTÆKUR

ÁRA

TEYMA

JURT

LÍFRÆN SÝRA

RAUST

BAKTAL

URMULL

ÁTT

DAÐRA

Í RÖÐ

GRÁTUR

AFSPURN

FYLGIHNÖTTUR

ÍLÁT

ÞAKBRÚN

*konur 35 – 49 ára á höfuðborgarsvæðinu. Capacent jan-mars. 2013

DOLLARI

FLÍK

ÓNEFNDUR

BOX ÁVÖXTUR

NÆÐINGUR

GRÓÐABRALL

HIK

BERA Á FÉ

FREMJA

EFNI HÓFDÝR

HÚÐPOKI

SÓT

ÓBUNDINN

GÓL

NÝR

KRAKKA SLÍMDÝR

ÁNA

GLEÐJA

VEIÐARFÆRI

FUGL

HLJÓÐFÆRI

TIL

POT

TÁLBEITA

AÐ

ÓGRYNNI

LÆSING Í RÖÐ

ÓNN

MEÐ StuÐNiNgi REYKJAvíKuRBORgAR & KviKMYNDAMiÐStÖÐvAR íSLANDS - MiÐASALA: 412 7711

SÉR EFTIR

BLÖKK

SKVETTAST

AÐALLEGA

PÓLL

FRÁ

SÍLL

MARGSKONAR

VÖRUMERKI AFSTYRMI

LÁÐ

SKÓLANEMAR: 25% AfSLáttuR gEgN fRAMvíSuN SKíRtEiNiS!

ILMSMYRSL

DAUFLEGUR

DRABBA

ÓNEFNDUR

HELGAR BLAÐ

Á FÆTI KAPPSAMT

HINDRA

HORFÐI

SKILABOÐ

SJÚKDÓMUR

MEST SELDU BÆKUR VERALDAR! Stórbættu líf þitt! I T Æ S 1.

„ „Jóhanna hefur skrifað merkilegt rit um leiðir til betra lífs og hvet ég fólk til að lesa bókina og íhuga efnið.“ o SIGMUNDUR GUÐBJARNASON, FYRRVERANDI REKTOR HÍ S

bækur – Allar n o s s d Eymun .-17. september 11

„ Einfaldlega hrein snilld“ „Feykiskemmtileg.“

FRIÐRIKA BENÓNÝS, FRÉTTABLAÐINU

„Hrífandi og fyndin.“

KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR, MORGUNBLAÐINU

★★★★★

„Stórkostleg saga. Hún grætir og kætir.“ KRISTJANA GUÐBERGSDÓTTIR, DV

2. SÆTI Eymundsson – Alla r bækur 11.-17. september

DYNAMO REYKJAVÍK

KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR, MBL.

skák og bridge

Helgin 20.-22. september 2013

 Sk ák ak ademían Úti er ævintýri ÖSkubuSku fr á Úkr aínu...

Drottning endurheimtir ríki sitt

ínverska skákstúlkan Hue Yifan vann hug og hjörtu Íslendinga þegar hún mætti til leiks á N1 Reykjavíkurskákmótinu í fyrra. Þá var hún ríkjandi heimsmeistari kvenna, aðeins 17 ára gömul, eftir að hafa árið áður orðið yngst allra í sögunni (bæði karla og kvenna) til að ná heimsmeistaratign. Hún þurfti að sjá á eftir titlinum í desember í fyrra, þegar hin úkraínska Anna Us-

Hue Yifan. Heimsmeistari kvenna á ný! Ljósmynd/HJ

henina sigraði óvænt á útsláttarmóti FIDE um titilinn. Anna, sem er 28 ára, var aðeins í 17. sæti á stigalista kvenna, og því ekki beinlínis sannfærandi heimsmeistari. Hue Yifan er hinsvegar næststigahæst kvenna í heiminum – aðeins goðsögnin Judit Polgar er hærri. (Judit, 37 ára, hefur aldrei tekið þátt í keppni um heimsmeistaratitil kvenna.) Anna Ushenina hefur verið kölluð Öskubuska skákheimsins, eftir að hafa öllum að óvörum komist til æðstu metorða. En nú er draumurinn úti – eða svo gott sem. Hinn 11. september hófst einvígi hennar við Hue Yifan í kínversku borginni Taizhou. Þar hefur vinkona okkar frá Kína sýnt mátt sinn og megin, og bókstaflega tætt Önnu í sig. Eftir sex skákir hafði Hue Yifan unnið þrjár – allar með svörtu! – en öðrum skákum lokið með jafntefli. Yifan þarf því aðeins 1 vinning úr fjórum síðustu skákunum til að endurheimta kórónuna. Og það verður örugglega létt verk og löðurmannlegt fyrir geðþekku snilldarstúlkuna frá Kína.

Skákin blómstrar á Selfossi

Selfoss er að verða einn helsti skákbær landsins, eftir að hið kraftmikla skákfélag heimamanna eignaðist heimavöll í Fischerssetrinu á Austurvegi 21. Þar er hægt að skoða margvíslega muni sem tengjast þessum ættleidda syni Íslands, ekki síst úr einvígi Fischers og Spasskys í Reykjavík 1972. Sunnlendingum þykir greinilega vænt um skákfélagið sitt, og í vikunni færði Dagmar Una Ólafsdóttir á Selfossi skákfélaginu styrk upp á 400 þúsund krónur, sem verða notaðar til skákkennslu í skólunum í Árborg. Megi þessi myndarlegi styrkur verða öðrum innblástur!

Fróðleiksmoli vikunnar

Sumir álíta að búið sé að rannsaka allar skákbyrjanir ofan í kjölinn. En það er nú öðru nær. Á Vísindavefnum hafa menn reiknað út mögulegar stöður á taflborðinu eftir aðeins þrjá leiki: Í upphafsstöðunni getur hvítur valið úr 20 leikjum og svartur hefur líka úr 20 leikjum að velja þegar hann svarar. Mögulegar stöður eftir fyrsta leik eru því 400.

Efnilegur skákmeistari og stoltir foreldrar: Gagnaveitumótið – Haustmót Taflfélags Reykjavíkur er komið á fullan skrið og er teflt í fjórum flokkum. Hinn ungi og efnilegi Róbert Luu, sem er í 3. bekk í Álfhólsskóla í Kópavogi, tekur þátt í sínu fyrsta stórmóti og í 2. umferð vann hann snaggaralegan sigur á Pétri Jóhannessyni í aðeins 24 leikjum. Róbert er einn af lærisveinum Lenku Ptacnikova, bestu skákkonu Íslands, sem gert hefur Álfhólsskóla að Íslands- og Norðurlandameisturum. Framtíðin er björt í Kópavogi. L jósmynd/HJ

Eftir annan leik hvíts eru 5.362 stöður mögulegar og 71.852 þegar svartur hefur svarað. Eftir þriðja leik hvíts eru 809.896 stöður mögulegar og eftir að svartur hefur leik-

ið sinn þriðja leik, eru mögulegar stöður á borðinu orðnar 9.132.484. Og nú geta okkar góðu lesendur tekið við keflinu – meðalskák er svona kringum 40 leikir...

 bridge Jón baldurSSon og Þorlákur JónSSon hafa Spilað Saman Sem par um ár abil

Sterkt par skorar á lokasprettinum

ón Baldursson og Þorlákur Jónsson hafa spilað saman sem par um árabil en Jón Baldursson og Sigurbjörn Haraldsson hyggja á samstarf sem par á næsta keppnistímabili. Óhætt er að segja að Jón og Þorlákur hafi endað með sæmd. Þeir unnu næsta öruggan sigur 207 impar gegn 156 á sveit J.E. Skjanna í úrslitaleik bikarsveitakeppninnar sem háður var sunnudaginn 15. september. Jón og Þorlákur voru í sveit Lögfræðistofu Íslands með Bjarna Einarssyni, Aðalsteini Jörgensen, Sverri Ármannssyni og Steinari Jónssyni. Sveit Lögfræðistofunnar atti kappi við sveit SFG (Sölufélag garðyrkjumanna) í undanúrslitum og vann þar góðan sigur, með 177 impum gegn 99. Sveit Lögfræðistofunnar græddi heila 13 impa á þessu spili. Samningurinn var sá sami á báðum borðum, 3 grönd. Munurinn var sá að Jón Baldursson var sagnhafi í vestur, en samningurinn spilaður á austurhöndina á hinu borðinu. Sagnir tók fljótt af hjá Jóni og Þorláki. Norður gafari og AV á hættu:

♠ ♥ ♦ ♣ ♠ ♥ ♦ ♣

76 102 ÁKG752 ÁD10

D10842 K743 D4 43 N

A S

♠ ♥ ♦ ♣

ÁG DG98 9863 865

♠ ♥ ♦ ♣

K953 Á65 10 KG972

Eftir pass norðurs, opnaði Þorlákur á 2 hjörtum í austur sem sýndi 11-15 punkta og stuttan tígul með lengd í öllum hinum litunum. Jón lauk fljótt sögnum með 3 gröndum. Útspil norðurs var spaði, Jón reyndi kóng í blindum sem kostaði ás og suður tók slag á spaðagosa. Suður spilaði síðan tígli. Jón tók ás og kóng og það nægði til að koma samningnum heim. Á hinu borðinu opnaði austur á 1 laufi eftir pass norðurs, vestur sagði einn tígul og norður doblaði til að sýna lengd í hálitum (eftir pass í upphafi). Suður sagði hjarta og vestur sagði 3 hjörtu til að spyrja austur um stöðvara í litnum. Útspil suðurs, gegn 3 gröndum austurs, var hjartadrottning og útlitið verra fyrir sagnhafa. Hann gaf tvisvar, drap á ás, tók laufslag, tígli á ás og reyndi spaða á kóng. Vörnin tók þá sína upplögðu 5 varnarslagi.

Naumur sigur í lokamóti sumarbridge

Birkir Jónsson og Kristján B. Snorrason unnu nauman sigur í lokamóti sumarbridge sem haldið var föstudagskvöldið 13. september. Þátttakan var 36 pör. Lokastaða efstu para varð þannig: 1. Birkir Jón Jónsson – Kristján Snorrason 60,8% 2. Magnús Sverrisson – Halldór Þorvaldsson 60,3% 3. Bergur Reynisson – Stefán Stefánsson 58,6% 4. Kristján Már Gunnarsson – Gunnlaugur Sævarsson 57,3% 5. Júlíus Sigurjónsson – Ragnar Magnússon 55,2%

Oddur Hannesson skoraði mest af bronsstigum í sumarbridge í sumar, 302 stig. Í öðru sæti kom bróðir hans Árni með 223 stig, Halldór Þorvaldsson skoraði 214 stig, Stefán Stefánsson 207, Hermann Friðriksson 205 og Bergur Reynisson 202 brons-

Sk iptiti lboð á ræstivögnu m gólfþvottavé , lum og sópvélu m

Spilarar í úrslitaleiknum í sveitum Lögfræðistofunnar og J.E.Skjanna. Frá vinstri í aftari röð eru Þorlákur Jónsson, Bjarni Einarsson, Karl Sigurhjartarson, Jón Baldursson, Snorri Karlsson, Steinar Jónsson, Sigurbjörn Haraldsson, og Anton Haraldsson. Í fremri röð eru Sævar Þorbjörnsson, Aðalsteinn Jörgensen, Sverrir Ármannsson og Pétur Guðjónsson.

stig. Mikil keppni var um besta meðalskorið í sumarbridge. Hlutskarpastur var Kristján Már Gunnarsson með 58,32% skor að meðaltali. Lokastaða 5 efstu varð þannig: 1. Kristján Már Gunnarsson 2. Gunnlaugur Sævarsson 3. Árni Hannesson 4. Kjartan Ásmundsson 5. Birkir Jón Jónsson

58,32% 57,42% 57,13% 56,88% 56,12%

Keppnin hafin um Bermúdaskálina í Balí

Heimsmeistaramótið í bridge er nýhafið í Bali í Indónesíu. Mótið verður spilað dag-

ana 16.-29. september og spilað um Bermúdaskálina í opnum flokki, Venice bikarinn í kvennaflokki og D‘Orsi verðlaunin í eldri flokki. Íslenska landsliðið er þar ekki á meðal keppenda en Ísland á samt einn fulltrúa í þessari keppni, Hjördísi Eyþórsdóttur, atvinnuspilara í Bandaríkjunum, sem er í kvennaliði USA2. Eftir 3 umferðir í undankeppni af 21 var sú sveit efst með 48,10 stig (mest hægt að vinna 20-0) í leik þegar þessi orð voru skrifuð. Til að fylgjast með skori er hægt að nota þennan hlekk: http://worldbridge.org/repository/tourn/bali.13/microsite/Results.htm

Hako gólfþvottavélar og sópvélar Hakomatic B 115R gólfþvottavél

Hako Jonas 980 E sópvél

Rekstrarvörur

Hakomatic B30 CL gólfþvottavél

Hafðu samband við ráðgjafa eða sölumenn RV og fáðu tilboð í þá Hako vél sem hentar þér.

- vinna með þér Hako Hamster 500E sópvél

Réttarhálsi 2 • 110 Reykjavík Sími: 520 6666 • Fax: 520 6665 sala@rv.is • www.rv.is

00c Nýr Chrysler 3 væntanlegur

Verð aðeins 8.390Þ. kr.

DÍSEL 241hö - Vel útbúinn

S GUR

sjónvarp

Föstudagur

Helgin 20.-22. september 2013

Föstudagur 20. september RÚV

20:20 Logi í beinni Þáttur í umsjá Loga Bergmann þar sem viðmælendur mæta í bland við tónlistaratriði ásamt öðrum óvæntum uppákomum. allt fyrir áskrifendur

fréttir, fræðsla, sport og skemmtun

4 22:00 History of Violence Rólyndismaður vinnu hetjudáð með því að beita ofbeldi sem hefur í för með sér afdrifaríkar afleiðingar.

Laugardagur

21.15 Indiana Jones og síðasta krossferðin Hér á garpurinn Indiana Jones á í útistöðum við nasista sem hafa rænt föður hans.

19:45 Beint frá messa Tónleikaröð í umsjá Bubba Morthens þar sem valinkunnir tónlistarmenn halda tónleika í messa skipa.

Sunnudagur allt fyrir áskrifendur

fréttir, fræðsla, sport og skemmtun

22:00 Dexter - NÝTT (1:12) Lokaþáttaröðin af þessum ódauðlegu þáttum um fjöldamorðingjann og prúðmennið Dexter Morgan.

19.40 Ísþjóðin með Ragnhildi Steinunni (4:6) (Hanna Rún Óladóttir) Þáttaröð um ungt og áhugavert fólk.

N VER Ý SLUN

STÆ VERSL RSTA TÖLVUUN HALLA LANDSINS Í RMÚLA 2

14.20 Íslandsmótið í handbolta (Valur-Haukar) 15.40 Ástareldur (Sturm der Liebe) 17.20 Unnar og vinur (23:26) 17.43 Valdi og Grímsi (2:6) 18.12 Smælki (10:26) 18.15 Táknmálsfréttir 18.25 Fagur fiskur (3:8) (Makríll og nesti). e. 19.00 Fréttir 19.30 Veðurfréttir 19.35 Kastljós 20.00 Útsvar (Borgarbyggð Hornafjörður) 21.10 Í spor annarra (A Walk in kennari 5 My Shoes) Stressaður 6 á erfitt með að setja sig í spor annarra en neyðist til þess eftir að hún lendir í bílslysi. 22.40 Ferskir vindar (Easy Virtue) Ungur Englendingur giftist bandarískri þokkadís. Þegar hann kemur með hana heim til foreldra sinna er hún eins og gustur úr framtíðinni og blæs bresku stífninni út um gluggann. 00.15 Banks yfirfulltrúi: Vinur kölska (2:3) (DCI Banks: Friend of the Devil). e. 01.45 Útvarpsfréttir í dagskrárlok

SkjárEinn

STÖÐ 2

Laugardagur 21. september RÚV

STÖÐ 2

RÚV

08.00 Morgunstundin okkar / Tillý 07:00 Barnatími Stöðvar 2 og vinir / Háværa ljónið Urri / Sebbi / 08:10 Malcolm in the Middle (6/16) Úmísúmí / Abba-labba-lá / Litli Prinsinn / 08:30 Ellen (48/170) Kung Fu Panda - Goðsagnir frábærleikans 09:15 Bold and the Beautiful / Robbi og Skrímsli / Skúli skelfir 09:35 Doctors (57/175) 10.30 Útsvar e. 10:15 Fairly Legal (4/13) 11.35 360 gráður (17:30) e. 11:00 Drop Dead Diva (10/13) 12.10 Með okkar augum (5:6) e. 11:50 The Mentalist (18/22) 12.40 Kastljós e. 12:35 Nágrannar allt fyrir áskrifendur 13.05 Golfið e. 13:00 Extreme Makeover: Home Edition 13.35 Mótorsport (1:3) e. 13:45 Back-Up Plan fréttir, fræðsla, sport og skemmtun 14.05 Kiljan e. 15:25 Ævintýri Tinna 14.50 Útúrdúr e. 15:45 Scooby-Doo! Leynifélagið 15.40 Popppunktur 2009 (14:16) e. 16:05 Waybuloo 16.30 Á allra vörum 16:25 Ellen (49/170) 17.30 Táknmálsfréttir 17:10 Bold and the Beautiful 4 5 17.40 Bombubyrgið (3:26) e. 17:32 Nágrannar 18.10 Ástin grípur unglinginn (76:85) 17:57 Simpson-fjölskyldan (20/22) 18.54 Lottó 18:23 Veður 19.00 Fréttir og Veðurfréttir 18:30 Fréttir Stöðvar 2 19.40 Ævintýri Merlíns (4:13) 18:47 Íþróttir 20.30 Hljómskálinn (80's) 18:54 Ísland í dag 21.05 Hraðfréttir e. 19:11 Veður 21.15 Indiana Jones og síðasta kross19:20 Ríkið (5/10) ferðin (Indiana Jones and the Last 19:40 Arrested Development (14/15) Crusade) 20:20 Logi í beinni 23.20 Lestarránið (The Taking of 21:05 World's Greatest Dad Robin Pelham 1 2 3) e. Williams í ljúfsárri gamanmynd. 01.05 Bifurinn (The Beaver) e. 22:35 Fright Night Endurgerð sam02.30 Útvarpsfréttir í dagskrárlok nefndrar hrollvekju frá 1985.

08.00 Barnatími 07:00 Strumparnir / Villingarnir / 10.25 Ævintýri Merlíns (4:13) e. Hello Kitty / Algjör Sveppi / Elías / 11.15 Ísþjóðin með Ragnhildi Steinunni Lukku láki / Scooby-Doo! Mystery Inc. (3:6) (Kári Helgason) e. / Loonatics Unleashed / Young Justice 11.45 Hljómskálinn (3:4) (80's) e. 11:05 Big Time Rush 12.15 Angela Merkel - Á eigin forsendum 11:30 Bold and the Beautiful (Power on Her Own Terms) 13:10 Ástríður (1/10) 13.10 Undur lífsins – Hvað er líf? (2:5) e. 13:40 Heimsókn 14.00 Tónaflóð e. 14:00 Um land allt allt fyrir áskrifendur 17.00 Mótorsystur (10:10) 14:25 Sjálfstætt fólk (1/15) 17.20 Táknmálsfréttir 15:00 ET Weekend fréttir, fræðsla, sport og skemmtun 17.30 Poppý kisuló (29:52) 15:45 Íslenski listinn 17.40 Teitur (40:52) 16:15 Sjáðu 17.50 Kóalabræður (4:13) 16:45 Pepsí-mörkin 2013 18.00 Stundin okkar (18:31) e. 18:00 Ávaxtakarfan - þættir 18.25 Basl er búskapur (3:10) 18:236 Veður 4 Fréttir 5 19.00 18:30 Fréttir Stöðvar 2 19.30 Veðurfréttir 18:50 Íþróttir 19.40 Ísþjóðin með Ragnhildi Stein18:55 Lottó unni (4:6) (Hanna Rún Óladóttir) 19:05 Ísland í dag - helgarúrval 20.10 Útúrdúr 19:20 Næturvaktin 21.00 Hálfbróðirinn (4:8) (Halvbroren) 19:45 Beint frá messa 21.45 Skepnur suðursins villta (Beast 20:30 Veistu hver ég var? of the Southern Wild) 21:10 The Watch 23.15 Angela Merkel - Á eigin forsendum 22:50 Fast Five (Power on her Own Terms) e. 00:55 Blue Crush 00.10 Nafnlaus (Sin Nombre) e. 02:40 Death Sentence 01.45 Útvarpsfréttir í dagskrárlok 04:25 War, Inc.

00:20 Doomsday 02:05 Saw V 03:35 Traitor 05:25 Fréttir og Ísland í dag

11:40 Dr.Phil 09:55 Singapúr 2013 - Æfing # 3 12:20 Dr.Phil 11:00 Meistarad. Evrópu 13:05 Kitchen Nightmares (6:17) 12:50 Formúla 1 2013 - Tímataka 13:55 Secret Street Crew (3:6) 14:40 Meistaradeildin - meistaramörk 14:45 Men at Work (10:10) 15:10 Meistaradeild Evrópu 15:10 Rules of Engagement (5:13) 17:00 Evrópudeildarmörkin 2013/2014 15:35 Happy Endings (4:22) 17:50 Rayo Vallecano - Barcelona allt fyrir áskrifendur 16:00 Parks & Recreation (4:22) 19:55 La Liga Report 16:25 Bachelor Pad (2:7) 20:25 Valencia - Swansea fréttir, fræðsla, sport og skemmtun 17:55 Rookie Blue (6:13) 22:05 Formúla 1 2013 - Tímataka 18:45 Unforgettable (1:13) 23:50 Rayo Vallecano - Barcelona 19:35 Judging Amy (6:24) 20:20 Top Gear (3:6) 21:15 Law & Order: Special Victims Unit 4 Dexter - NÝTT (1:12) 5 22:00 08:00 Swansea - Liverpool 22:50 The Borgias - NÝTT (1:10) 09:40 Match Pack 23:40 Málið (2:12) 10:10 Ensku mörkin - úrvalsdeildin 00:10 Hannibal (1:13) 11:05 Enska úrvalsdeildin upphitun allt fyrir áskrifendur 00:55 Flashpoint (14:18) 11:35 Norwich - Aston Villa 01:40 Dexter (1:12) 13:35 Laugardagsmörkin 6fræðsla, sport og skemmtun fréttir, 02:30 Excused 13:50 Liverpool - Southampton 02:55 Pepsi MAX tónlist 16:00 Laugardagsmörkin

SkjárEinn

06:00 Pepsi MAX tónlist 11:35 Dr.Phil 13:40 Gordon Ramsay Ultimate Cookery Course (6:20) 14:10 Gordon Behind Bars (2:4) 09:55 Singapúr 2013 - Æfing # 1 15:00 Design Star (2:13) 13:25 Singapúr 2013 - Æfing # 2 15:50 Judging Amy (5:24) 16:00 Spænsku mörkin 2013/14 16:35 The Office (24:24) 16:30 Tottenham - Tromsø 17:00 Family Guy (22:22) 18:15 Zulte-Waregem - Wigan 20:00 Meistarad. Evrópu - fréttaþáttur 17:25 America's Next Top Model (2:13) 18:10 The Biggest Loser (13:19) 20:30 La Liga Report allt fyrir áskrifendur 21:00 Evrópudeildarmörkin 2013/2014 19:40 Secret Street Crew (3:6) 20:30 Bachelor Pad (2:7) 21:50 Valencia - Swansea fréttir, fræðsla, sport og skemmtun 22:00 Along Came a Spider 23:35 M. Haifa - AZ Alkmaar 23:40 Rookie Blue (6:13) 00:30 Murdoch (1:2) 01:20 Murdoch (2:2) 02:10 Men at Work (10:10) 16:40 Hull - Cardiff 4 5 02:35 Excused 18:20 Sunderland - Arsenal 03:00 Pepsi MAX tónlist 20:00 Match Pack 20:30 Premier League World 16:15 Chelsea - Fulham allt fyrir áskrifendur 21:00 Enska úrvalsdeildin - upphitun 18:30 West Ham - Everton 21:30 Football League Show 2013/14 20:10 WBA - Sunderland 4 fréttir, fræðsla, sport og skemmtun 07:55 The Jewel of the Nile 22:00 Tottenham - Norwich 21:50 Newcastle - Hull 09:40 African Cats 23:40 Enska úrvalsdeildin - upphitun 23:30 Fulham - WBA allt fyrir áskrifendur 11:10 The Notebook 09:40 Broadcast News 00:10 Messan 13:10 Dear John 11:50 The Other End of the Line 01:10 Man. Utd. - Crystal Palace SkjárGolf allt fyrir áskrifendur 14:55 The Jewel of the Nilefréttir, fræðsla, sport og skemmtun 13:40 Moneyball 08:10 Tour Championship 2013 (2:4) 4 5 6 16:40 African Cats 15:50 Broadcast News SkjárGolf 12:40 Inside the PGA Tour (38:47) 18:10 The Notebook 18:00 The Other End of thefréttir, Linefræðsla, sport og skemmtun 06:00 Eurosport 13:05 PGA Tour - Highlights (36:45) 20:15 Dear John 19:50 Moneyball 07:40 Tour Championship 2013 (1:4) 14:00 Tour Championship 2013 (3:4) 22:00 The Double 22:00 The Fighter 15:40 PGA Tour - Highlights (36:45) 19:30 Tour Championship 4 5 2013 (3:4) 23:35 Submarine 23:55 Flypaper 16:35 Inside the PGA Tour (38:47) 00:30 PGA Tour - Highlights (36:45) 01:10 I Am Number Four 01:20 The River Why 17:00 Tour Championship 2013 (2:4) 01:25 Eurosport 4 5 03:006 The Double 03:05 The Fighter 02:30 Eurosport

06:00 Pepsi MAX tónlist 08:25 Dr.Phil 09:05 Pepsi MAX tónlist 14:55 The Voice (13:13) 17:25 Dr.Phil 18:05 The Office (24:24) 18:30 Happy Endings (4:22) 18:55 Minute To Win It 19:40 Family Guy (22:22) Peter Griffin og fjölskylda lenda í ótrúlegum ævintýrum. 20:05 America's Funniest Home Videos (41:44) Fjölskylduþáttur þar sem sýnd eru fyndin myndbrot sem venjulegar fjölskyldur hafa fest á filmu. 20:30 The Biggest Loser (13:19) 5 22:00 History of 6 Violence 23:40 Flashpoint (14:18) 00:30 Excused 00:55 Bachelor Pad (1:7) 03:05 Pepsi MAX tónlist

Sunnudagur

508:00 Journey 2: The Mysterious 6 Island

09:30 Real Steel allt fyrir áskrifendur 11:30 Stand By Me 13:00 The Descendants fréttir, fræðsla, sport og skemmtun 14:55 Journey 2: The Mysterious Island 16:30 Real Steel 18:35 Stand By Me 20:05 The Descendants 22:00 The Change-up 4 23:506Season Of The Witch 01:25 Brüno 02:45 The Change-up

1 6 B L S B ÆKLINGUR

STÚTFULLUR SJÓÐHEITUM O AF PNUNARTILBOÐUM

Tölvutek • Reykjavík • Hallarmúla 2 • 563 6900 • Akureyri • Undirhlíð 2 • 430 6900 • www.tolvutek.is

sjónvarp 47

Helgin 20.-22. september 2013  Í sjónvarpinu Hannibal

STÖÐ 2 06:10 Fréttir 07:00 Strumparnir / Villingarnir / Hello Kitty / UKI / Algjör Sveppi / Grallararnir / Ben 10 / Tommi og Jenni / Hundagengið / Batman: The Brave and the bold 12:00 Nágrannar 13:45 Logi í beinni 14:35 Beint frá messa 15:20 Veistu hver ég var? allt fyrir áskrifendur 16:05 Hið blómlega bú 16:45 Broadchurch (6/8) fréttir, fræðsla, sport og skemmtun 17:35 60 mínútur 18:23 Veður 18:30 Fréttir Stöðvar 2 18:55 Sportpakkinn (4/30) 19:10 Næturvaktin Íslensk þáttaröð 4 með Jóni Gnarr og Pétri Jóhanni Sigfússyni í aðalhlutverkum. 19:35 Sjálfstætt fólk (3/15) 20:10 Ástríður (2/10) 20:35 Broadchurch (7/8) Magnþrunginn spennuþáttur sem fjallar um rannsókn á láti ungs drengs sem finnst í fjörunni í litlum smábæ. 21:25 Underground: The Julian Assange Story Leikin mynd um forsprakka Wikileaks, Julian Assange. 23:00 Boardwalk Empire (2/12) 23:55 60 mínútur 00:40 The Daily Show: Global Editon 01:10 Suits (8/16) 01:55 Nashville (13/21) 02:40 The Newsroom (9/9) 03:35 The Untold History of The United States (4/10) 04:35 Too Big To Fail

11:00 Meistarad.Evrópu - fréttaþáttur 11:30 Formúla 1 14:40 Tom Watson á heimaslóðum 15:00 Meistaradeildin - meistaramörk 15:45 Pepsí deildin 2013 18:00 Rayo Vallecano - Barcelona 19:40 Þýski handboltinn 2013/2014 allt fyrir áskrifendur 21:00 Pepsí-mörkin 2013 01:20 Real Madrid - Getafefréttir, fræðsla, sport og skemmtun

09:00 Chelsea - Fulham 10:40 West Ham - Everton 12:20 Arsenal - Stoke 14:45 Man. City - Man. Utd. allt fyrir áskrifendur 17:00 Liverpool - Southampton 18:40 Norwich - Aston Villa fréttir, fræðsla, sport og skemmtun 20:20 Arsenal - Stoke 22:00 Man. City - Man. Utd. 23:40 WBA - Sunderland

SkjárGolf 4

06:00 Eurosport 06:30 Tour Championship 2013 (3:4) 16:00 Tour Championship 2013 (4:4) 03:00 Eurosport



Ágætis, blóðug, byrjun Í kjölfar vinsælda hins dagfarsprúða raðmorðingja Dexters Morgan eru snyrtilegir og morðóðir geðsjúklingar að ná nokkuð traustri fótfestu í sjónvarpi. Áttunda og síðasta þáttaröðin um Dexter hefur göngu sína á Skjá einum um helgina og það segir sína sögu að í vikunni byrjaði Skjárinn að sýna fyrstu þáttaseríuna og sjálfan Hannibal Lecter. Þannig að þegar einn raðmorðinginn kveður tekur annar við. Þættirnir um Dexter eru frábært sjónvarpsefni og óneitanlega verður eftirsjá að þessum tilfinningadofna öðlingi sem veitir sjúkum hvötum sínum útrás með því að slátra einungis illmennum. Fyrsti þátturinn um Hannibal lofar góðu og ljóst að þeir sem með þá þekktu persónu véla 5

ætla ekki að gefa neitt eftir í subbulegu ofbeldinu. Blóðbaðið í þessum þætti var mátulega óþægilegt á að horfa en þó var þannig búið um stungusárin að maður vill ekki missa af næsta þætti. Og því bendir allt til þess að þeir sem byrji að fylgjast með Hannibal muni klára þá blóðugu vegferð. Þættirnir náðu enda nægum vinsældum í Bandaríkjunum til þess að þegar hefur verið ákveðið að gera aðra seríu. Anthony Hopkins gerði Hannibal algerlega að sínum í kvikmyndinni The Silence of the Lambs þannig að það er ekki ráðist á garðinn þar sem hann er lægstur með því að laga persónuna að sjónvarpi. Allir sem þekkja hann hafa skoðanir á honum og sínar meiningar um hann. Það er því góður krókur á móti bragði að tefla

þeim frábæra, danska leikara, Mads Mikkelsen, fram í hlutverki ungs Hannibals. Þessi magnaði leikari var í það minnsta ekki lengi að sannfæra mig og engin ástæða til annars en að lýsa yfir fullu trausti á Mikkelsen í þeim djöfulgangi sem framundan er. Þórarinn Þórarinsson

SÚRMJÓLK

NÝJAR UMBÚÐIR

SAMA GÓÐA INNIHALDIÐ

H V Í TA H Ú S I Ð / S Í A / 1 3 - 2 4 9 0

22. september

Súrmjólkin skipar sígildan sess í matarmenningu Íslendinga og er sjálfsagður hluti af morgunverðarborðinu.

bíó

Helgin 20.-22. september 2013

 Frumsýnd riddiCk

Geimútlagi í hefndarhug

Ert þú með brjóstsviða?

Leikarinn Vin Diesel vakti fyrst verulega athygli árið 2000 þegar hann lék glæpamanninn Riddick í hinum ágæta geimhrolli Pitch Black. Þar tókst hann á við mannætuskrímsli sem fóru á stjá að næturlagi en svo heppilega vill til að Riddick sér í myrkri. Og munaði nú um minna í þeim hildarleik. Saga Riddicks hélt áfram fjórum árum síðar í The Chronicles of Riddick, frekar slappri mynd sem gerði lítið fyrir leikarann. Diesel hefur gengið illa að ná fótfestu utan Fast and the Furious-bálksins og hefur einnig viljað halla sér að Riddick og

undir til þess að hún gæti orðið að veruleika. Riddick verður ekki í hel komið en hér er hann skilinn eftir nær dauða en lífi á skrímslaplánetu og hann er ekki fyrr kominn á kreik fyrr en hausaveiðarar og vígamenn eru komnir á hæla hans. Einhverjir þeirra eru mjög áfram um að kála honum en aðrir hugsa Vin Diesel er loksins mættur til leiks á sér gott til glóðarinnar og ætla að ný í hlutverki hins haukfrána geimskúrks fá verðlaunafé fyrir að handsama Riddick. hann, enda Riddick að sjálfsögðu eftirlýstur maður víða. hans fornu frægð á ný. Hann hefur Aðrir miðlar: Imdb: 7,0, Rotten Tomlengi barist fyrir því að koma þessatoes: 59%, Metacritic: 48% ari þriðju mynd alla leið og lagði allt

 Frumsýnd The BuTler

Dregur úr brjóstsviða á 3 mínútum 1 • Virkar í allt að 4 tíma 2 •

Galieve Peppermint

Tuggutöflur með piparmintu bragði

Mixtúra Cool Mint 300 ml

Mixtúra með Cool Mint bragði og lykt.

Forest Whittaker leikur Cecil Gaines sem starfaði sem yfirþjónn nokkurra Bandaríkjaforseta á sögulegum tímum í lífi þjóðarinnar.

Saga brytans í Hvíta húsinu Kvikmyndin The Butler byggir á sögu Cecil Gaines, sem mátti þola fordóma og mótlæti á fyrri hluta síðustu aldar, rétt eins og aðrir Bandaríkjamenn sem áttu ættir að rekja til Afríku. Hann lét ekki bugast og barðist gegn straumnum og ávann sér vinsemd og virðingu nokkurra Bandaríkjaforseta á langri starfsævi sem bryti í Hvíta húsinu. Forest Whitaker leikur Cecil í myndinni sem gagnrýnendur ytra hafa ausið lofi.

Galieve Cool Mint mixtúra, dreifa /skammtapoki / Galieve Peppermint tuggutöflur.. Innihaldslýsing: Hver 10 ml skammtur af Galieve Cool Mint inniheldur 500 mg af natríumalgínati, 267 mg af natríumhýdrógenkarbónati og 160 mg af kalsíumkarbónati. Hver tafla Galieve Peppermint inniheldur: 250 mg af natríumalgínati, 133,5 mg af natríumhýdrógenkarbónati og 80 mg af kalsíumkarbónati. Ábendingar: Meðferð við einkennum maga- og vélindabakflæðis, svo sem nábít (sýrubakflæði), brjóstsviða og meltingartruflunum (tengdum bakflæði), t.d. eftir máltíðir eða á meðgöngu. Skammtar og lyfjagjöf: Galieve Cool Mint mixtúra: Til inntöku. Fullorðnir og börn 12 ára og eldri: 10-20 ml (eða 1-2 skammtapokar) eftir máltíðir og þegar farið er að sofa (allt að fjórum sinnum á dag). Galieve Peppermint tuggutöflur: Til inntöku, eftir að hafa verið tuggin vandlega. Fullorðnir og börn 12 ára og eldri: Tvær til fjórar töflur eftir máltíðir og þegar farið er að sofa (allt að fjórum sinnum á sólarhring). Frábendingar: Ekki má nota lyfið hjá sjúklingum með þekkt ofnæmi fyrir virku efnunum eða einhverju hjálparefnanna, eða ef grunur er um slíkt. Sérstök varnaðarorð og varúðarreglur við notkun: Galieve inniheldur natríum. Þetta þarf að hafa í huga þegar þörf er á mjög saltsnauðu fæði, t.d. í sumum tilvikum hjartabilunar og skerðingar á nýrnastarfsemi. Galieve inniheldur kalsíumkarbónat. Gæta þarf varúðar við meðferð sjúklinga með blóðkalsíumhækkun, nýrnakölkun og endurtekna nýrnasteina sem innihalda kalsíum. Verkun er hugsanlega skert hjá sjúklingum með mjög lága þéttni magasýru. Ef einkenni batna ekki eftir sjö daga, skal endurmeta klínískt ástand. Yfirleitt er ekki mælt með meðferð hjá börnum yngri en 12 ára, nema samkvæmt læknisráði. Galieve Cool Mint mixtúra/skammtapokar inniheldur metýlparahýdroxýbenzóat (E218) og própýlparahýdroxýbenzóat (E216) sem geta valdið ofnæmisviðbrögðum (hugsanlega síðbúnum). Galieve Peppermint tuggutöflur má ekki gefa sjúklingum með fenýlketónmigu, þar sem þær innihalda aspartam.. Lesið leiðbeiningar á umbúðum og í fylgiseðli fyrir notkun. Geymið þar sem börn hvorki ná til né sjá. Markaðsleyfishafi: Reckitt Benckiser Healthcare A/S. Umboð á Íslandi: Artasan ehf., Suðurhrauni 12a, 210 Garðabæ. 1. V Strugala er. Al. The journal of international medical research, vol 38 (2010) A randomized, Controlled, Crossover trial to Investigae Times of onset of the perception of soothing and cooling by Over-the-Counter Heartburn Treatments. 2. B.Chevrel, MD. Journal of International Medical Research, vol 8 (1980) A comparative Cross-over Study on the Treatment of heartburn and Epigastric Pain; Liquid Gaviscone and MagnesiumAluminum Antacid Gel.

Forest Whittaker leikur Cecil á sinn látlausa og yfirvegaða hátt.

ecil Gaines ólst upp á plantekru í Suðurríkjunum við kröpp kjör í kringum 1920. Eftir að hafa þjónað húsbændum sínum með prýði um árabil liggur leið hans til Washington. Hann er ráðinn til starfa í Hvíta húsinu í stjórnartíð Eisenhowers og veður upp frá því vitni að sögulegum atburðum sem eiga sér stað í og í kringum Hvíta húsið. Saga hans er því um leið saga þjóðarinnar í stjórnartíð Eisenhowers, Kennedys, Johnsons, Nixons og Reagans og ekki síst réttindabaráttu þeldökkra í Bandaríkjunum. Cecil hóf störf í Hvíta húsinu 1952 og vann sig upp í stöðu yfirþjóns forseta og þjónaði fyrrnefndum forsetum sem slíkur áratugum saman en hann vann í forsetabústaðnum í ein 34 ár þar til hann lét af störfum 1986. Lee Daniels leikstýrir The Butler sem vakti síðast athygli og aðdáun með hinni áhrifaríku mynd Precious. Hann virðist ekki síður hitta á réttan tón með The Butler sem gagnrýnendur í Bandaríkjunum hafa almennt tekið vel. Forest Whittaker leikur Cecil á sinn látlausa og yfirvegaða hátt en í raun hefur borið meira á spjallþáttadrottningunni Oprah Winfrey í kringum myndina en hún þykir fara á kostum í hlutverki eiginkonu Cecils, Gloriu. Aukaleikararnir eru heldur ekki af verri end-

anum en Robin Williams leikur Eisenhower, James Marsden leikur John F. Kennedy, Liev Schreiber túlkar Lyndon B. Johnson, John Cusack leikur Richard Nixon og breski öndvegisleikarinn Alan Rickman leikur Ronald Reagan. Þá leikur Jane Fonda Nancy Reagan auk þess sem Vanessa Redgrave, söngkonan Mariah Carey, Cuba Gooding Jr og Lenny Kravitz láta að sér kveða. Cecil fylgdist ekki síst með afskiptum forsetanna af réttindamálum afrískra Ameríkana en miklar væringar voru í þeim málum um miðbik aldarinnar. Sonur hans blandar sér í baráttuna af mikilli einurð og lendir meðal annars í klónum á Ku Klux Klan í Suðurríkjunum eftir að Kennedy náði kjöri. Hann hætti störfum í stjórnartíð Reagans en lifði þann merkis atburð þegar Barack Obama náði kjöri og varð fyrsti þeldökki forseti Bandaríkjanna. Aðrir miðlar: Imdb: 6,5, Rotten Tomatoes: 73%

Þórarinn Þórarinsson toti@frettatiminn.is

STJÖRNUBÖRN eru glaðleg geimbörn sem koma utan úr geimi til jarðarinnar með jákvæð & uppbyggjandi skilaboð til jarðarbarna.

Stjörnubörn ný barnafatalína frá Lín Design

0-10 ára

25% kynningaafsláttur ÍSLENSK HÖNNUN er mikilvægt skref í starfsemi Lín Design. Frá upphafi hafa allar okkar vörur verið hannaðar á Íslandi og svo er einnig með Stjörnubörn.

ÍSAUMUR í stað plastprentunar! Allar flíkurnar eru unnar úr bómull þar sem Stjörnubörnin eru ofin í efnið. Þar sem ending skiptir miklu máli plastprentum við ekki í efnið.

Náttföt

2.985 kr. 3.980 kr.

ENDING & ENDURNÝTING fata tók á sig nýja mynd við framleiðslu Stjörnubarna. Þegar barnið þitt vex upp úr flíkinni getur þú komið með hana og fengið 15% afslátt af nýrri flík. Rauði krossinn sér svo um að koma fötunum áfram til þeirra sem geta nýtt þau aftur.

Nærfatasett

2.985 kr. 3.980 kr.

Buxur

2.092 kr.

Kjóll

2.790 kr.

2.985 kr. 3.980 kr.

Peysa

1.867 kr. 2.490 kr.

Laugavegi 176 Glerártorg www.lindesign.is

HLJÓÐBÓK með ævintýrum Stjörnubarna er á vefsíðu Lín Design, www.lindesign.is. Góða skemmtun!

menning

Helgin 20.-22. september 2013

Mary Poppins „Stórfengleg upplifun“ – EB, Fbl

 Árni Heiðar og gissur PÁll umkringdir ÁHorfendum

Mary Poppins (Stóra sviðið)

Opna glugga til Napólí í Þingholtunum

Fös 20/9 kl. 19:00 9.k Fim 3/10 kl. 19:00 16.k Mið 16/10 kl. 19:00 20.k Lau 21/9 kl. 19:00 10.k Fös 4/10 kl. 19:00 17.k Lau 19/10 kl. 19:00 aukas Sun 22/9 kl. 13:00 11.k Lau 5/10 kl. 19:00 18.k Sun 20/10 kl. 13:00 Sun 6/10 kl. 13:00 aukas Mið 23/10 kl. 19:00 21.k Fim 26/9 kl. 19:00 13.k Fös 27/9 kl. 19:00 14.k Fim 10/10 kl. 19:00 19.k Fim 24/10 kl. 19:00 22.k Lau 28/9 kl. 19:00 15.k Lau 12/10 kl. 19:00 aukas Fös 25/10 kl. 19:00 23.k Sun 29/9 kl. 13:00 aukas Sun 13/10 kl. 13:00 aukas Fös 1/11 kl. 19:00 aukas Súperkallifragilistikexpíallídósum! Leiksýning á nýjum skala.

Rautt (Litla sviðið)

Fös 20/9 kl. 20:00 5.k Sun 29/9 kl. 20:00 11.k Fös 11/10 kl. 20:00 18.k Lau 21/9 kl. 20:00 6.k Mið 2/10 kl. 20:00 14.k Lau 12/10 kl. 20:00 19.k Sun 22/9 kl. 20:00 7.k Fim 3/10 kl. 20:00 15.k Sun 13/10 kl. 20:00 20.k Fim 26/9 kl. 20:00 8.k Fös 4/10 kl. 20:00 13.k Mið 16/10 kl. 20:00 21.k Fös 27/9 kl. 20:00 9.k Lau 5/10 kl. 20:00 16.k Sun 20/10 kl. 20:00 22.k Lau 28/9 kl. 20:00 10.k Sun 6/10 kl. 20:00 17.k Meistaraverk sem hreyfir við, spyr og afhjúpar. Sýningum lýkur í október.

Jeppi á Fjalli (Nýja sviðið)

Fös 4/10 kl. 20:00 frums Fim 24/10 kl. 20:00 14.k Fim 14/11 kl. 20:00 26.k Lau 5/10 kl. 20:00 2.k Fös 25/10 kl. 20:00 15.k Fös 15/11 kl. 20:00 27.k Sun 6/10 kl. 20:00 3.k Lau 26/10 kl. 20:00 16.k Þri 19/11 kl. 20:00 aukas Fim 10/10 kl. 20:00 4.k Sun 27/10 kl. 20:00 17.k Mið 20/11 kl. 20:00 28.k Fös 11/10 kl. 20:00 5.k Fös 1/11 kl. 20:00 18.k Fim 21/11 kl. 20:00 29.k Lau 12/10 kl. 20:00 6.k Lau 2/11 kl. 20:00 19.k Fös 22/11 kl. 20:00 30.k Sun 13/10 kl. 20:00 7.k Sun 3/11 kl. 20:00 20.k Mið 27/11 kl. 20:00 aukas Mið 16/10 kl. 20:00 8.k Mið 6/11 kl. 20:00 aukas Fim 28/11 kl. 20:00 31.k Fim 17/10 kl. 20:00 9.k Fim 7/11 kl. 20:00 23.k Fös 29/11 kl. 20:00 32.k Fös 18/10 kl. 20:00 10.k Fös 8/11 kl. 20:00 21.k Sun 1/12 kl. 20:00 33.k Lau 19/10 kl. 20:00 11.k Lau 9/11 kl. 20:00 22.k Fim 5/12 kl. 20:00 34.k Sun 20/10 kl. 20:00 12.k Sun 10/11 kl. 20:00 24.k Fös 6/12 kl. 20:00 35.k Mið 23/10 kl. 20:00 13.k Mið 13/11 kl. 20:00 25.k Sun 8/12 kl. 20:00 36.k Benni Erlings, Bragi Valdimar og Megas seiða epískan tón - sjónleik

Englar alheimsins (Stóra sviðið)

Sun 22/9 kl. 19:30 36.sýn Fös 4/10 kl. 19:30 38.sýn Fim 26/9 kl. 19:30 aukas. Fös 11/10 kl. 19:30 39.sýn Sun 29/9 kl. 19:30 37.sýn Mið 16/10 kl. 19:30 Aukas. Fim 3/10 kl. 19:30 aukas. Fim 17/10 kl. 19:30 41.sýn Leikrit ársins 2013 - fullkomið leikhús!

Maður að mínu skapi (Stóra sviðið)

Fös 20/9 kl. 19:30 3.sýn Fös 27/9 kl. 19:30 5.sýn Lau 21/9 kl. 19:30 4.sýn Lau 28/9 kl. 19:30 6.sýn Nýtt íslenskt leikrit eftir Braga Ólafsson!

Harmsaga (Kassinn)

Fös 20/9 kl. 19:30 Frums. Mið 25/9 kl. 19:30 Aukas. Lau 21/9 kl. 19:30 2.sýn Fim 26/9 kl. 19:30 3.sýn Ofsafengin ástarsaga sótt beint í íslenskan samtíma!

Fös 25/10 kl. 19:30 42.sýn Mið 30/10 kl. 19:30 Aukas. Fim 31/10 kl. 19:30 44.sýn

Lau 5/10 kl. 19:30 7.sýn

Lau 28/9 kl. 19:30 5.sýn Lau 5/10 kl. 19:30 6.sýn

Skrímslið litla systir mín (Þjóðleikhúskjallarinn) Lau 21/9 kl. 14:00 5.sýn Sun 22/9 kl. 12:00 6.sýn Barnasýning ársins 2012

Lau 28/9 kl. 14:00 8.sýn Sun 29/9 kl. 12:00 9.sýn

Lau 5/10 kl. 14:00 10. sýn Sun 6/10 kl. 12:00 11. sýn

Árni Heiðar Karlsson píanóleikari og Gissur Páll Gissurarson söngvari ætla að slá upp tvennum stofutónleikum á heimili kunningja sinna í Þingholtunum um þar næstu helgi. Fimmtíu manns komast í sæti á hvorum tónleikunum þannig að tónlistarmennirnir verða bókstaflega umkringdir áheyrendum þegar þeir opna glugga til Napólí með tónlistinni.

ið vorum með svona húskonsert í ágúst í fyrra. Það var alveg frábært þannig að við vildum endilega gera þetta aftur,“ segir Árni Heiðar Karlsson píanóleikari sem ætlar að flytja tónlist frá borginni Napólí á Ítalíu, ásamt söngvaranum Gissuri Páli Gissurarsyni. Þeir troða upp í heimahúsi kunningjafólks við Óðinsgötu en gestgjafarnir búa svo vel að vera með forláta konsert flygil í stofunni. „Þetta kunningjafólk mitt er svo almennilegt að hleypa okkur inn. Það er alveg frábært að fá að halda tónleika inni í stofu á svona tæki. Það má eiginlega segja að þetta sé næstum því eins og að taka Hörpuna heim til sín.“ Tónleikarnir verða haldnir fimmtudagskvöldið 26. september og föstudagskvöldið 27. september og hefjast klukkan 20.30. „Þetta eru 50 sæti. Við viljum ekkert vera að troða fólki inn vegna þess að við erum með hlé og veitingar. Fólk mætir þarna í ekta stofustemningu. Það verður kveikt upp í arninum og fólkið alveg umkringir okkur. Í hléinu verður boðið upp á léttar veitingar að hætti hússins. Þær eru í ítölskum stíl og munu koma skemmtilega á óvart.“ Árni Heiðar segir Napólí í gegnum aldirnar hafa verið suðupunkt menningar. „Á þessum ævintýralega stað hefur skapast sérstök sönglagamenning sem í daglegu tali eru kölluð Canzone Napoletana, eða Napolílög. Lögin eru um margt sérstök því þau fleyta rjómann af aríum ítölsku óperunnar en eru samt byggð á þjóðlagagrunni og þau má heyra flutt, jafnt með einum gítar sem heilli sinfóníuhljómsveit. Á þessum stofutónleikum verður opnaður lítill leynigluggi inn í þessa heillandi töfraveröld Napólímenningarinnar.“ Miðar á tónleikana eru seldir á Miði. is en síðast þegar þeir félagar tróðu upp í heimahúsi seldist upp á augabragði.

Gissur Páll og Árni Heiðar opna lítinn leyniglugga inn í tónlistarveröld Napólí á Óðinsgötu í næstu viku.

Þórarinn Þórarinsson toti@frettatiminn.is

Aladdín (Brúðuloftið)

Lau 5/10 kl. 14:00 Frums. Lau 12/10 kl. 15:30 3.sýn Lau 12/10 kl. 13:30 2.sýn Lau 19/10 kl. 13:30 4.sýn Brúðusýning fyrir áhorfendur á öllum aldri

Lau 19/10 kl. 15:30 5.sýn

GRAL í Tjarnarbíói. Leikhústilboð - fjórir miðar á 9900 kr.

Karíus og Baktus (Kúlan)

Lau 5/10 kl. 13:30 Lau 12/10 kl. 13:30 Lau 5/10 kl. 15:00 Lau 12/10 kl. 15:00 Karíus og Baktus mæta aftur í október!

Hættuför í Huliðsdal (Kúlan)

Göldróttur bræðingur.

Lau 21/9 kl. 13:00 6.sýn Sun 22/9 kl. 13:00 8.sýn Lau 21/9 kl. 16:00 7.sýn Sun 22/9 kl. 16:00 9.sýn Spennandi sýning fyrir hugrakka krakka!

Lau 28/9 kl. 13:00 10.sýn Lau 28/9 kl. 16:00 11.sýn

4 sýningar á 13.900 kr. 551 1200

HVERFISGATA 19 LEIKHUSID.IS

MIDASALA@LEIKHUSID.IS

Komdu í yoga framhaldsyoga

H.A. DV

Salurinn veltist um af hlátri. Gaman!!! E.B. Fréttablaðið

GRALEiðurinn og eitthvað

Rétt öndun · góð slökun áhersla á mjóbak og axlir.

Kennt í Sjúkraþjálfaranum í Hafnarfirði þriðjudaga og fimmtudaga kl. 18.20 Kristín Björg · Sími 691 0381

Eiðurinn og eitthvað eftir Guðberg Bergsson

Horn á höfði snýr aftur! Verðlaunasýning

Fös. 20. sept kl. 21.00 Lau. 21. sept kl. 21.00 Mið. 25. sept kl. 20.00

Sun. 22. sept kl. 13.00 - örfa sæti laus. Sun. 22. sept kl. 15.00 - örfa sæti laus. Sun. 6. okt kl. 13.00

Allra síðustu sýningar!

Miðasala á midi.is og midasala@tjarnarbio.is

NEMUR MEIRA EN AUGAÐ SÉR. NÁÐU ALLRI HREYFINGUNNI Í EINU SKOTI.

NOKIA LUMIA 925

dægurmál

Helgin 20.-22. september 2013

 Í takt við tÍmann Baldvin Þormóðsson

Hættur að nota sjampó Baldvin Þormóðsson er 19 ára Garðbæingur sem útskrifaðist úr MH í vor og var að hefja nám í viðskiptafræði í HÍ. Baldvin hefur unnið í Herrafataverslun Kormáks og Skjaldar síðan hann var unglingur og það mótar fatastíl hans. Uppáhaldskvikmynd Baldvins er 60 ára gömul og hann er Dominos-maður þegar kemur að pítsum. Staðalbúnaður

Fatastíllinn minn er margbreytilegur, ég er mikið fyrir peysur en ég er oftast líka frekar fínn. Nú er haustið komið og þá er ég kominn í góða skó og ullarsokka en er samt í fínni skyrtu við. Haust og vetur eru uppáhalds árstíðirnar mínar, þær henta mínum stíl. Ég er ekki í alveg nógu góðu formi til að vera á hlýrabolnum á sumrin. Ég er að vinna í Herrafataverslun Kormáks og Skjaldar um helgar og hef gert það í nokkur ár. Áður en ég byrjaði í búðinni var ég með sítt hár og spangir og gekk í Korn-bol. Ég var bara settur inn á lager fyrst um sinn. Nú kaupi ég langmest af fötunum mínum þar en ég versla líka í GK Reykjavík og Spútnik. Mér finnst fataúrval hér á landi mjög gott og hér eru frábær íslensk fatamerki. Mér finnst miklu skynsamlegra að safna peningum og kaupa eina góða flík hér heldur en að kaupa tíu flíkur í H&M sem allir eiga. Uppáhaldsflíkin mín er Harris Tweed jakki úr Kormáki og Skildi. Hann virkar við öll tilefni. Það er gott skóúrval í Kron og ég versla þar. Það er ekkert að því að eiga gott skósafn, strákar vanmeta oft skóbúnað.

svo horfði ég á rómantískar gamanmyndir vikuna á eftir. Uppáhaldskvikmyndin mín er How to Marry a Millionaire með Betty Grable og Marilyn Monroe frá 1953, það er hin fullkomna mynd. Ég hef ekki gefið mér tíma til að byrja að horfa á Game of Thrones, Breaking Bad eða Orange is the New Black. Þegar ég horfi á sjónvarpsþætti horfi ég bara aftur og aftur á Seinfeld.

Vélbúnaður

Ég hef átt Macbook Pro í þrjú ár og vinn mikið á hana. Henni var reyndar einu sinni stolið en ég fékk hana aftur eftir þrjá mánuði. Hún var í fínu lagi en það var skrifaður diskur í drifinu með hörðustu teknótónlist sem ég hef nokkurn tímann heyrt. Svo er ég með iPhone eins og allir aðrir en ég nota hann mest í Hungry Shark Evolution. Það er geggjaður leikur!

Aukabúnaður

Ég hef gaman af góðum mat. Á Snaps bistro er geggjað að fá sér andalifur og djúpsteikti kjúklingurinn á Nora Magazine er góður. Annars reyni ég að vera lítið í skyndibitanum. Nema í pítsum á sunnudögum og ég ætla ekkert að reyna að láta eins og ég panti á Eldsmiðjunni. Ég panta bara á Dominos. Ég hætti að nota sjampó fyrir löngu síðan og hárið mitt hreinsar sig sjálft. Einu snyrtivörurnar sem ég nota eru JS Sloane brilljantínvaxið sem góður vinur minn, Smutty Smiff, framleiðir. Ég fer til útlanda á hverju ári með Hamrahlíðarkórnum. Í fyrrasumar fór ég í mánaðarferð um helstu stórborgir í Suður-Evrópu og endaði á Costa del Sol í útskriftarferð. Þar var mikið borðað og drukkið. Í þessari ferð smakkaði ég tartar í fyrsta og síðasta sinn.

Baldvin Þormóðsson er nemi í viðskiptafræði við HÍ með áherslu á markaðsfræði.

Hugbúnaður

Ljósmynd/Hari

Það fer eftir stemningunni hvert kvöld hvar ég djamma en ég fer mikið á Prikið og Dollý og svo getur verið gott að byrja kvöldið á Kaldabar. Eftir að ég fór að djamma með eldra fólki hef ég líka farið svolítið á Boston. Eitt eftirminnilegt kvöld þar stóð pabbi vinar míns við barinn að drekka kampavín. Bestu kvöld lífs míns eru samt undantekningarlaust á karókístaðnum Live Pub. Uppáhaldsdrykkurinn minn er Einn klassíkur á Prikinu. Ég fæ mér hann alltaf en veit ekki enn hvað er í honum. Ég er í skóla og í hlutastarfi á Fíton og hjá Kormáki og Skildi svo ég hef ekki mikinn tíma fyrir margt annað. Ég hef eiginlega bara tíma seint á kvöldin og þá horfi ég mikið á bíómyndir. Ég tek stundum æði, eina vikuna horfði ég bara á Sci fi-myndir og

 appafengur

Evernote

Evernote man allt. Þess vegna er jú viðeigandi að táknmynd appsins sé af fíl. Evernote er ekki nýtt af nálinni en það er bara svo ótrúlega handhægt að það á skilið að skrifað sé um það hér. Í raun er fátt sem appið getur ekki haldið utan um; þú getur skrifað þar minnismiða, tekið myndir, geymt skjámyndir, tekið upp hljóð og vistað vefsíður. Appið sér um að skipuleggja gögnin og er mjög auðvelt að leita í þeim. Þá er einfalt að senda gögnin hvert á land sem er í tölvupósti. Það sem mér finnst sérlega gott við Evernote er að hægt er að nota sama aðgang í símanum, í spjaldtölvunni og í borðtölvunni. Þannig getur þú sett upplýsingar inn í appið í gegnum borðtölvuna en hefur alltaf aðgang að þeim í gegn um símann, og öfugt. Ég geymi satt að segja mikið af mataruppskriftum í appinu og skoða þær síðan í símanum við eldavélina, með myndum og öllum leiðbeiningum. Ég hef það síðan fyrir satt að skólafólk noti Evernote til að glósa og þá hafa nemendurnir aðgang að glósunum alls staðar, alltaf. Erla Hlynsdóttir erla@frettatiminn.is

FRUMSÝNT 20. SEPTEMBER

HARMSAGA Brandenburg

Nýtt íslenskt leikverk eftir Mikael Torfason í leikstjórn Unu Þorleifsdóttur með tónlist eftir John Grant Elma Stefanía Ágústsdóttir Snorri Engilbertsson

551 1200

HVERFISGATA 19

LEIKHUSID.IS

MIDASALA@LEIKHUSID.IS

Kortasalan er í fullum gangi. Tryggðu þér sæti á besta stað. 4 sýningar á 13.900 kr.

dægurmál

Helgin 20.-22. september 2013  eva Lind sk artar verðLaunaHúðfLúri

Með merkingu lífsins á eigin skinni Ermi Evu Lindar er býsna tilkomumikil og Gunnar flúrari hafði í fyrstu takmarkaða trú á því að hún væri tilbúin í þetta en eftir fyrsta tímann, sem tók sjö klukkustundir, sannfærðist hann um að henni væri alvara.

Kvikmyndaklipparinn Eva Lind Höskuldsdóttir fór alla leið þegar hún ákvað að fá sér húðflúr og ber nú listaverk með persónum og lífspeki úr Disney-myndinni Lísu í Undraland. Flúrið er litríkt og líflegt og skilaði Evu Lind og flúraranum Gunnari Valdimarssyni á Íslenzku Húðflúrstofunni fyrstu verðlaunum fyrir bestu litunina á húðflúrshátíðinni sem haldin var í Reykjavík um síðusu helgi. „Mér hafa alltaf fundist tattú falleg en átti samt ekki von á því að ég myndi þora að fá mér slíkt,“ segir Eva Lind. Eftir að hafa haft fögur húðflúr samstarfskonu sinnar fyrir augunum lengi áttaði hún sig á að þetta væri eitthvað sem hana langaði til að gera. Eva Lind heillaðist ung af ævintýrinu um Lísu og hvernig veruleikanum er snúið þar á hvolf. „Tattúið samanstendur af nokkrum ólíkum og skemmtileg-

 reynir LyngdaL gerir fraMHaLd HaMarsins

um persónum úr Lísu í Undralandi. Það má segja að ég túlki myndina gjörsamlega á minn hátt og persónurnar standa allar fyrir eitthvað í mínum huga. Lirfan spurði tildæmis: „Hver ert þú?“ Þetta fannst mér stór spurning sem ég var mörg ár að svara,“ segir Eva Lind. „Kanínan er alltaf sein, stoppar ekki og heldur alltaf áfram að hlaupa. Sem minnir mig á hvernig lífið er stundum og að það megi stundum hægja á hraðanum. Kötturinn minnir á að það eru margar leiðir sem þú getur farið í lífinu en það er engin ein endilega rétt. Þannig að nú geng með þá merkingu og skilning sem ég legg í lífið í listaverki á eigin skinni.“ Eva Lind vinnur þessa dagana við gerð framhaldsmyndarinnar Borgríki 2 og vindur sér síðan í sjónvarpsþættina Hið blómlega bú. Ólík en spennandi og metnaðarfull verkefni sem hún segir virkilega spennandi að taka þátt í. -þþ

 Hannes ÓLi Margir grínfLetir á forsætisr áðHerr a

Sóknarfæri á ósamstæðum skóm Reynir Lyngdal er kominn á fulla ferð í tökum á Hrauninu, sjálfstæðu framhaldi sakamálaþáttanna Hamarinn sem RÚV sýndi fyrir nokkrum árum.

Sigmundur Davíð Gunnlaugsson forsætisráðherra virðist hafa einstakt lag á að sýna sig í kómísku ljósi. Síðasta útspil hans í þessum efnum, þegar hann mætti á fund Baracks Obama í ósamstæðum skóm, vakti raunar heimsathygli. Ætla má að ráðherrann verði því frekur til fjörsins í áramótaskaupinu. Leikarinn Hannes Óli Ágústsson hefur sérhæft sig í túlkun á ráðherranum og sér mikil sóknarfæri í stóra strigaskómálinu.

Morðgáta á Snæfellsnesi „Við erum búin með fjóra tökudaga hérna á Snæfellsnesi og þetta er búið að vera mjög skemmtilegt og mikill hugur í mannskapnum,“ segir kvikmyndaleikstjórinn Reynir Lyngdal sem er kominn á fleygiferð í gerð sakamálaþáttanna Hraunið. „Við erum búin að ná ótrúlega flottum útitökum, enda er Snæfellsnesið alveg einstakt í fegurð sinni.“ Þættirnir eru gerðir fyrir Ríkissjónvarpið og eru sjálfstætt framhald Hamarsins, þátta sem sýndir voru í sjónvarpinu 2009. Í Hamrinum lék Björn Hlynir Haraldsson lögreglumanninn Helga sem var sendur í lítið sveitaþorp til þess að

aðstoða lögregluna þar við rannsókn dularfulls slyss. Í Hrauninu er Helgi sendur á Snæfellsnes eftir að maður finnst þar látinn í sumarbústað. „Nú er Helgi náttúrlega kominn í aðra sveit þannig að segja má að hér sé um smá stefnubreytingu að ræða,“ segir Reynir og bætir við að persónugalleríið hafi endurnýjast að mestu. „Björn Hlynur er auðvitað enn í sínu hlutverki og María Ellingsen, sem lék réttarmeinafræðinginn í Hamrinum, snýr einnig aftur.“ Ráðgert er að sýna Hraunið í Sjónvarpinu yfir páskana á næsta ári.

Maður þyrfti náttúrlega að fara að æfa sig fljótlega til þess að koma sér almennilega í karakter.

Sigmundur Davíð Gunnlaugsson þykir grínaktugur að eðlisfari og hefur hvergi slegið af í skemmtilegum uppákomum frá því hann tók við embætti forsætisráðherra.

eikarinn Hannes Óli Ágústsson hefur túlkað Sigmund Davíð Gunnlaugsson, forsætisráðherra í áramótaskaupum síðustu ára. Hingað til hefur hann varpað upp spéspegli af Sigmundi Davíð sem óbreyttum þingmanni en slátturinn á Sigmundi Davíð hefur verið slíkur í kosningabaráttunni og eftir að hann varð forsætisráðherra að ætla má að Hannes Óli verði, rétt eins og ráðherrann, frekur til fjörsins í næsta áramótaskaupi. „Ég vona það allavegana,“ segir Hannes Óli þegar hann er spurður hvort hann sjái fram á drjúga aukavinnu í kringum skaupið undir lok ársins. „Það er nú ekki búið að hafa samband við mig ennþá en mér finnast allavegana mörg sóknarfæri og maður ætti kannski að setja sig í samband við eitthvað af þessu liði og minna á sig,“ segir leikarinn í léttum dúr. Hann er þó alveg rólegur yfir vangaveltum af þessu tagi og segist ekki vera byrjaður að víxla skóm. „Ekki ennþá en maður þyrfti náttúrlega að fara að æfa sig fljótlega til þess að koma sér almennilega í karakter. “ En er ekki erfitt að grínast með menn sem eru jafn fyndnir að eðlisfari og Sigmundur Davíð hefur sýnt með til dæmis hugmyndum um íslenska kúrinn, stjórnlítilli fíkn í ís og Mountain Dew, innliti á karókíbar, hrósi um Dana fyrir að tala góða dönsku og netta Kennedy-takta í opnum bíl innan um Vestur-Íslendinga í Kanada, að ógleymdum Nike-skónum góða? „Það þarf í það minnsta varla að skrifa þetta fyrir hann,“ segir Hannes, hlær og segir ljóst að forsætisráðherrann sé dálítið grínaktugur að eðlisfari. „Ég held þetta snúist fyrst og fremst um mismunandi tegundir af húmor. Ég meina, hann tekur sjálfan sig sæmilega alvarlega upp að vissu marki en svo er spurning hvar markið er og hvort ekki sé hægt að leika sér eitthvað hinum megin við það mark.“ Hannes Óli hefur í nógu að snúast og þeytist milli Akureyrar, þar sem hann býr, og Reykjavíkur í spennandi verkefnum og þarf svosem ekkert að treysta á Sigmund Davíð til þess að eiga til hnífs og skeiðar. „Út september er ég er að sýna barnasýningu sem heitir Hættuför í Huliðsdal um helgar í Kúlunni í Þjóðleikhúsinu. Sýningin er búin að fá mjög fínar viðtökur, góða dóma og svona. Svo er ég á fullu að æfa hérna hjá Leikfélagi Akureyrar sýningu sem heitir Sek. Þetta er nýtt íslenskt leikrit eftir Hrafnhildi Hagalín. Mjög spennandi uppfærsla og að ég held eins ólíkt barnaleikriti og hægt er en það er rosalega gaman að leika sér þarna á milli.“ Þórarinn Þórarinsson toti@frettatiminn.is

Leikarinn Hannes Óli Ágústsson hefur túlkað Sigmund Davíð með snilldartilþrifum í áramótaskaupum og sér mörg grínsóknarfæri í framkomu forsætisráðherrans á þessu ári.

SOM DU SER MEG NO

!"#$%#&'()*'+%,!%-'.,/&'0%121"-1%#%

27. Settimana Internazionale della Critica di Venezia

LAILA GOODY RAGNHILD HILT ANDREA BRÆIN HOVIG ANNE MARIT JACOBSEN BIRGITTE LARSEN KARI ONSTAD HENRIETTE STEENSTRUP ANDRINE SÆTHER ANE DAHL TORP TRINE WIGGEN KOSTYMESJEF BENTE ULVIK LYDDESIGNER GUNN TOVE GRØNSBERG PRODUKSJONSDESIGNER TUVA HØLMEBAKK KOMPONIST PEDER KJELLSBY KLIPPER JENS CHRISTIAN FODSTAD FOTOGRAF KIM HIORTHØY www.facebook.com/somdusermeg LINJEPRODUSENT HANS-JØRGEN OSNES EKSEKUTIV PRODUSENT SIGVE ENDRESEN PRODUSENT YNGVE SÆTHER MANUS OG REGI DAG JOHAN HAUGERUD

GABRIELA PICHLER FOTO JOHAN LUNDBORG LJUD LSSON CASTICASTING NG LOTTA ONSLEDARE PETER KIKIMAY MAY KLIPPNING KLIPPNING GABRIELA GABRIELA PICHLER & JOHAN LUNDBORG PRODUCENT CHINA CHINA ÅHLANDER MANUS GABRIELA LJUDMARTI MARTINN HENNEL MUSI MUSIKK ANDREAS ANDREASSVENSSON SVENSSON&&JONAS JONASNINILSSON LOTTAFORSBLAD FORSBLAD PRODUKTI PRODUKTIONSLEDARE LUNDBORG EXEKUTIV PRODUCENT MARTI MARTINN PERSSON PRODUCENT SAMPRODUKTION MED FILM FILMI ISKÅNE SKÅNE SVERIGES SVERIGESTELEVISION TELEVISION FILMFILMI VÄST I VÄSTI SAMARBETE I SAMARBETEMEDMED D ENTERTAINMENT HINDEN HINDEN PIRAYAFILM PIRAYAFILMMEDMEDSTÖDSTÖDAV SVENSKA AV SVENSKA FILMINSTITUTET FILMKONSULENT FILMKONSULENTSUZANNE SUZANNEGLANSBORG GLANSBORG BOOST BOOS HBG KONSTNÄRSNÄMDEN KONSTNÄRSNÄMNDEN DISTRIBUTION DISTRIBUTIONTRIART TRIARTFILMS FILM I SAMPRODUKTION SOLIDSOLIENTERTAINMENT FILMINSTITUTET

THE DEEP ÍSLAND

THE HUNT DANMÖRK

EAT SLEEP DIE OPEN TO ME SVÍÞJÓð

FINNLAND

I BELONG NOREGUR

Allar myndirnar eru sýndar með enskum texta, nema Jagten sem sýnd er með íslenskum texta.

Dagana 20. - 25. september Miðaverð aðeins 500 kr. Dagskrá og miðasala á Miði.is

JAGTEN DK

KERRON SINULLE KAIKEN FI

ÄTA SOVA DÖ SE

DJÚPIÐ IS

Norræn bíóveisla hefst í dag í Háskólabíói.

HE LG A RB L A Ð

Hrósið ... fær Kjartan Örn Styrkársson, 11 ára forritari, sem sigraði í alþjóðlegri forritunarkeppni í sínum aldursflokki á vegum tölvufyrirtækisins Microsoft.

Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300 ritstjorn@frettatiminn.is www.frettatiminn.is  BakHliðin Tanja Ýr ÁsTþórsdóTTir BERGEN SÆNG oG koDDI Góð sæng fyllt með 1000 gr. af polyesterholtrefjum. Sængin er sikksakksaumuð. Stærð: 135 x 200 sm.

www.rumfatalagerinn.is

KAUPTU 2 OG SPARAÐU

Tilboð gilda til 25.09.13

1000

ZELLa oG ZENNa SÆNGURvERaSETT Flott sængurverasett úr 100% polymíkró fíber. Stærð: 140 x 200 sm. og 50 x 70 sm. 1 sett: 1.995 Nú 2 sett: 2.990 Stærð: 140 x 220 sm. og 50 x 70 sm. 1 sett: 2.495 Nú 2 sett: 3.990

SPARIÐ

1000

140 X 200 SM.

Uppátækjasöm og ákveðin Aldur: 21. Maki: Nei, er einhleyp. Börn: Nei. Foreldrar: Drífa Þorgeirsdóttir og Ástþór Björnsson. Menntun: Útskrifaðist af eðlisfræðibraut Menntaskólans við Sund. Er núna á fyrsta ári í fjármálaverkfræði í HR. Fyrri störf: Ísbar booztbar, Draumaís, vann hjá Arion banka síðasta sumar. Starf: Háskólanemi, afgreiðslustörf hjá Júník og kynningarstörf hjá Ölgerðinni. Áhugamál: Að eiga góðar stundir með vinum og fjölskyldu, loftfimleikar, jaðaríþróttir, er mikill dýravinur og hef áhuga á öllu sem við kemur snyrtivörum. Stjörnumerki: Vatnsberi. Stjörnuspá: Þú laðast af fólki sem þú átt lítið sameiginlegt með. Ekki hafa áhyggjur þótt þú finnir til feimni, sjálfstraust þitt er meira en ella núna.

1.995

FULLT VERÐ: 6.995

5.995

DÝNUDAGAR SPARIÐ

20.000 AF ÖLLUM STÆRÐUM

elsti kosturinn við Tönju er hvað hún er ákveðin stelpa,“ segir Guðrún Lund en þær hafa verið vinkonur frá sex ára aldri. „Tanja er alltaf á fullu og mjög upptekin svo stundum nær maður varla að hitta hana. Hún er mjög uppátækjasöm og ef hún fær einhverjar hugmyndir þá framkvæmir hún þær. Til dæmis eftir menntaskóla ákváðum við að skella okkur til Spánar í þrjá mánuði að vinna og það var það skemmtilegasta sem við höfum gert saman. Sama hvað við gerum saman þá er alltaf stuð hjá okkur. Það er alltaf gaman að vera í kringum Tönju og ég er mjög stolt af henni.“

SÆNG+KODDI

FÆTUR OG BOTN FYLGJA MEÐ

SWEET DREamS amERíSk DýNa Vönduð og góð dýna með sterkri hliðarstyrkingu. Í efra lagi er áföst 10 sm. þykk yfirdýna úr hágæða svampi. fætur og botn fylgja með. Stærðir: 90 x 200 sm. 79.950 nú 59.950 120 x 200 sm. 99.950 nú 79.950 140 x 200 sm. 119.950 nú 99.950 153 x 203 sm. 129.950 nú 109.950 183 x 203 sm. 149.950 nú 129.950

TVERÐ NÚ FRÁ:

59.950 A DÝN YFIR FALIN INNI

Tanja Ýr var á dögunum kjörin ungfrú Ísland.

ALLT AÐ 36 MÁNUÐIR

DUNLoPILLo LUX RafmaGNSRúm Einstaklega gott rafmagnsrúm með vandaðri latexdýnu með 7 þægindasvæðum. Yfirdýna úr latexi sem andar. Áklæði á yfirdýnu er hægt að taka af og þvo við 40°C. Stillingar fyrir bak og fætur. Falleg, bólstruð rúmumgjörð. Þráðlaus fjarstýring fylgir. Fætur fylgja.

SPARIÐ

UPPLÝSINGAR: Bólstruð umgjörð, rafmagnsbotn + fætur DUNLOPILLO dýna úr latex svampi DUNLOPILLO yfirdýna úr latexi sem andar

130.000

90 X 200 SM.

GOLD

T1 X 90 X 200 SM. FULLT VERÐ: 379.950

e in st ö k Gæði

ALLT AÐ 36 MÁNUÐIR

249.950

Alzheimersdagurinn 21. september 2013  FA AS StoFnAð 14. mArS 1985

Fyrsta Alzheimersfélagið á Norðurlöndum Félag áhugafólks og aðstandenda Alzheimers sjúklinga og annarra skyldra sjúkdóma eða FAAs er nú á tuttugasta og níunda aldursári. megin stefnumál félagsins eru að gæta hagsmuna skjólstæðinga sinna og auka skilning stjórn valda, heil brigðisstétta og almennings á Alzheimers sjúkdómnum. slagorð félagsins er „munum þá sem gleyma.“

élag áhugafólks og aðstandenda Alzheimerssjúklinga og annarra skyldra sjúkdóma hefur skrifstofu sína í Reykjavík en hefur á undanförnum árum víkkað starfsemina út um landið. Að sögn Fanneyjar Proppé Eiríksdóttur, formanns félagsins, eru nú starfandi tenglar á tíu stöðum vítt og breitt um landið og getur fólk leitað til þeirra eftir fræðslu og stuðningi. „Svo förum við á þessa staði einu sinni á ári með fræðslu auk þess sem tengiliðirnir halda sjálfstæða fundi hver á sínum stað,“ segir Fanney.

Eru til staðar fyrir skjólstæðinga sína

Flestir félagsmenn í FAAS eru aðstandendur og áhugafólk um Alzheimerssjúkdóminn og tengda sjúkdóma. „Okkar skjólstæðingar missa tökin á tilverunni og þurfa á miklum stuðningi að halda. Oft gera þau sér ekki grein fyrir veikindum sínum nema kannski til að byrja með en svo glatast sá skilningur eftir því sem sjúkdómurinn ágerist. Þeir geta ekki barist fyrir sínum hag sjálfir og því gerum við það.“ Markmið félagsins er að gæta hagsmuna skjólstæðinga sinna auk þess að efla samvinnu og samheldni aðstandenda. „Við viljum líka auka skilning og þekkingu stjórnvalda, heilbrigðisstarfsstétta og almennings á sjúkdómnum og þeim vandamálum sem fólk með heilabilun og fjölskyldur þeirra glíma við.“ Þá sé það markmið félagsins að opna umræðuna um Alzheimerssjúkdóminn og að auka skilning almennings á honum. „Það velur sér enginn Alzheimers og fólk úr öllum stigum þjóðfélagsins getur fengið sjúkdóminn. Ekki aðeins eldra fólk heldur líka þeir yngri því fólk undir fimmtugu hefur einnig greinst með sjúkdóminn.“ Að sögn Fanneyjar er gott fyrir aðstandendur að hafa einhvern að leita til þegar þá grunar að einhver nákominn sé að veikjast af heilabilun. „Þá er gott að tala við fólk sem veit hvernig heilabilun lýsir sér og getur leiðbeint um hvað beri að gera. Fólk getur pantað viðtal hjá okkur eða spjallað í síma. Svo stöndum við fyrir ýmis konar fyrirlestrum um mál, tengd heilabilun, sem við finnum að fólk er að velta fyrir sér.“ Rúmlega tólf hundruð manns eru í félaginu og hefur það engar fastar tekjur nema af félagsgjöldum. Félagið hefur tekjur af sölu minningarkorta félagsins og hefur fengið arf auk þess að fá styrki frá félagasamtökum, sveitarfélögum og einstaklingum. „Við fáum aldrei fast framlag á fjárlögum ríkisins og þar er alltaf verið að skera meira og meira niður. Þar sem okkar starfsemi er mjög umfangsmikil og

Fanney Proppé er formaður FAAS en félagið berst fyrir því að aðstandendur Alzheimerssjúklinga öðlist rétt á veikindadögum þegar þeir eru frá vinnu vegna umönnunar ástvina sinna. Ljósmynd/Hari.

Það velur sér enginn Alzheimers og fólk úr öllum stigum þjóðfélagsins getur fengið sjúkdóminn.

þörf finnst mér að ríkið ætti að styrkja reksturinn enn betur og vera í náinni samvinnu með okkur.“

stefnubreytingu heilbrigðisyfirvalda að flytja alla slíka þjónustu til sveitarfélaganna.

Dagþjálfun viðheldur færni

FAAS hefur á undanförnum árum barist fyrir viðurkenningu á því að aðstandendur sem þurfi oft og tíðum að hætta að vinna til að sinna mökum sem greinst hafa með heilabilun fái fjárhagsaðstoð. „Þegar annar makinn er veikur og hinn í skertri vinnu getur verið erfitt að láta hlutina ganga upp fjárhagslega,“ segir Fanney. Yfirleitt sé það þannig fyrstu árin eftir greiningu að aðstandendur taki mikinn þátt í umönnuninni. „Fólk fær veikindadaga vegna barna sinna en ekki maka.“ Fyrir síðustu alþingiskosningar reyndi félagið að vekja sérstaka athygli á réttindabaráttu sinni og segir Fanney útlit fyrir að núverandi heilbrigðisráðherra sýni málefninu skilning. „Við stefnum að því að koma upp upplýsingamiðstöð. Þá gætu sjúklingar og aðstandendur komið á einn stað og fengið allar nauðsynlegar upplýsingar þar.“ Að sögn Fanneyjar er engin tölfræði til á Íslandi í dag um það hve margir eru greindir með Alzheimers eða aðra tengda sjúkdóma og það þykir þeim í félaginu það mjög slæmt. Hér sé notuð þumalputtareglan um að það sé um eitt prósent landsmanna með slíkan sjúkdóm svo reikna má út að það séu um 3300 manns en hve margir greinist árlega sé ekki vitað með vissu.

Í stóru og virðulegu húsi við Flókagötu í Reykjavík er Hlíðabær sem var fyrsta sérhæfða dagþjálfunin fyrir fólk með heilabilun og var opnuð fyrir tuttugu og sjö árum fyrir tilstilli FAAS. Í dag býður FAAS upp á sérhæfðar dagþjálfanir á þremur stöðum þar sem á milli fimmtíu og fimm til sextíu manns fá aðstoð og þjálfun alla virka daga ársins. Þar og á öllum sérhæfðum dagþjálfunum er rekið öflugt starf þar sem um tuttugu manns mæta á hvern stað hvern virkan dag ársins. Í dagþjálfuninni er líðan skjólstæðinganna bætt með markvissri þjálfun, möguleikar þeirra til að búa lengur á eigin heimili auknir auk þess sem aðstandendum er veittur stuðningur og hvíld. Segir Fanney að þannig sé hægt að viðhalda færni þeirra að hluta. Vandinn sé þó sá að oft þurfi fólk að bíða í marga mánuði eftir að komast inn í sérhæfða dagþjálfun. Um hundrað manns eru á biðlista eftir að komast í dagþjálfun. Á þessum langa biðtíma hraki fólki mikið og sé orðið mjög veikt þegar það loksins kemst að í dagþjálfun. „Þá getur fólk síður nýtt sér þá þjónustu sem í boði er og á því stutt tímabil þar áður en það fer inn á hjúkrunarheimili.“ FAAS hefur nú markað sér þá stefnu til framtíðar að hætta sjálft rekstri sérhæfðra dagþjálfana og snúa sér enn frekar að fræðslu, ráðgjöf og kynningu og er það til samræmis við þá

Minningarkort Móttaka minningarkorta félagsins er í síma 533 1088 og á netfanginu alzheimer@alzheimer.is. Minningarkortin eru einnig fáanleg í Gallery 8, Hafnargötu 26 í Reykjanesbæ, í Blómabúð Akureyrar, í Blómabúðinni Akur á Akureyri, í Eymundsson á Akureyri og í Reykjanesbæ.

Baráttan við kerfið endalaus

Dagný Hulda Erlendsdóttir dagnyhulda@frettatiminn.is

MUNUM ÞÁ SEM GLEYMA

Helgin 20.-22. september 2013

Hvaða stuðning fá fjölskyldur sem sjá um Alzheimerssjúka og aðra minnisveika?

Umönnunarleiðangur

ér, hjá okkur á Íslandi, verður fátt um svör, þegar þessa spurningu ber á góma. Þeir sem eru heppnir fá inni á dagþjálfunum fyrir ástvini sína, sem greinst hafa með slíka sjúkdóma, þegar sjúkdómurinn fer að ágerast. En það eru ekki allir svo lánsamir að fá inni á dagþjálfunum, því nærri 100 manna biðlisti er á flestum stöðum á höfuðborgarsvæðinu og lítið er um slíkar þjálfanir úti á landsbyggðinni. Lítill skilningur, hefur fram að þessu, verið á Alzheimer sjúkdómnum hjá almenningi, og hann gjarnan flokkaður sem elliglöp. Mítan er að fólk sem sé orðið gamalt, gleymi bara eðlilega öllu og sé hálfpartinn út úr heiminum. Sú er bara alls ekki raunin. Auðvitað er eðlilegra að þeir sem ná háum aldri gleymi einhverju, en fjandans „þýski karlinn“ Alzheimer grefur ekki síður um sig hjá ungu fólki, allt niður í 45 ára aldur, og það geta ekki talist elliglöp! Því miður sýna rannsóknir alls staðar í heiminum, að við megum búast við mikilli aukningu á Alzheimer tilfellum á næstu 20-30 árum og þá ekki síst hjá yngra fólkinu. Þeir sem greinast með sjúkdóminn, eru gjarnan settir til hliðar, eins og ljótu börnin hennar Evu, því vinir, og þeir sem hafa átt samskipti við þá, treysta sér illa til að umgangast viðkomandi og hætta að sjást. Þetta einangrar ekki bara þann sjúka heldur líka maka hans og fjölskyldu. Vonandi breytist þetta með bættri upplýsingagjöf og opnari umræðu. Alzheimer sjúkdómur leggst þungt á þann veika, en hann gerir líka annað. Hann veikir alla fjölskyldu viðkomandi og þá ekki síst þann sem næst honum stendur og annast hann allan sólarhringinn. Sá aðili tekur að sér að sinna starfi, sem samsvarar 4 vöktum á sjúkrahúsi, þ.e. morgunvakt, kvöldvakt og næturvakt, auk þess að vera alltaf á bakvakt, því ef um starfsmann sjúkrahúss væri að ræða, þá þyrfti að manna þessar 4 vaktir, því upp geta komið veikindi eða annað, sem kemur í veg fyrir að starfsmenn á öðrum vöktum geti mætt. Slík skipting er ekki í boði hjá umönnunaraðila, hann er bundinn 24-7 við að sinna þeim sjúka. Þegar minn maður greindist með Alzheimer var ekki mikla fræðslu að fá eða stuðning varðandi hvað væri framundan. Það hefur nú, sem betur fer, breyst til betri vegar, þó alltaf megi gera betur. Ég brá því á það ráð að leita svara á netinu og komst inn á Mayo Clinic og gerðist áskrifandi að fréttabréfi þeirra, sem sent er út í tölvupósti. Þetta varð mín biblía og létti mér mikið lífið fyrstu skrefin og gerir í raun ennþá. Í lok júní fékk ég póst og þar var á ferðinni bloggsíða, sem Angela Lunde hafði sett inn, en hún hefur starfað við ráðgjöf til aðstandenda síðastliðin12 ár.

Hvað heitir hann nú aftur, þýska fíflið sem felur allt fyrir mér?

Ég ætla að deila með ykkur hluta af því, sem Angela setti fram í blogginu sínu og á erindi við okkur öll, sem störfum í þágu minnissjúkra og/eða eigum veikan ástvin. Angela byrjar bloggið sitt svona: „Í síðustu viku var lengsti dagur ársins og opinberlega fyrsti sumardagur, 21.júní. Á þessum degi tekur fólk í Bandaríkjunum sig saman og skipuleggur hópastörf frá sólarupprás til sólarlags við að safna peningum og vekja athygli á Alzheimer og til að sýna stuðning við þá fjölskyldumeðlimi, sem annast slíka sjúklinga. Mörgum umönnunaraðilum finnst hver dagur ársins vera sá lengsti. Vinsæl bók, sem ber heitið „The 36Hour Day“ lýsir vel þeirri tilfinningu. Í annarri góðri bók, eftir Gail Sheehy, sem heitir „Passages in Caregiving“, segir Gail frá því að miklum meirihluta umönnunaraðila í fjölskyldum sé kastað inn í það hlutverk án nokkurs undirbúnings eða þjálfunar, fyrir það sem þeim er ætlað að takast á hendur og þeim breytingum sem þeir standa frammi fyrir. Þeir séu gjörsamlega óundirbúnir þeim tilfinningaátökum, sem fylgja slíkum leiðangri. Hún telur að ef auglýst yrði eftir aðila í þessa vinnu, þá gæti auglýsingin litið út eitthvað á þessa leið:

Aðstoð óskast

Óundirbúinn fjölskyldumeðlimur óskast til að vera talsmaður, leiðsögumaður, umönnunaraðili og tilfinningalegur stuðningur fyrir maka, foreldri, systkini eða sambýling. Starfið felur í sér:  Að sjá um alla persónulega umhirðu.  Að sjá um lyf og lyfjagjöf.  Að annast samskipti við lækna og heilbrigðisstarfsfólk.  Að fylgja eftir réttindum viðkomandi.  Að greiða reikninga og sjá um öll fjármál.  Að annast samskipti við hið opinbera.  Að sjá um tómstundir og hreyfingu.  Að uppfræða aðra fjölskyldumeðlimi.  Að takast á við samskiptaörðugleika og læra nýjar aðferðir í tjáskiptum.  Vinnutími: Eftir þörfum og kröfum hins sjúka.  Laun: Engin.  Hlunnindi: Verulega takmörkuð.“ Það að annast einstakling með Alzheimer eða aðra skylda minnissjúkdóma

getur verið það erfiðasta, sem nokkur tekur að sér. Eftir birtingu greinar Angelu Lunde urðu margir til að blogga og láta í ljós sína skoðun. Þar kom skýrt fram að allir voru sammála um að það sem þar ytra vantaði helst væri að alvarlega yrði litið þess að styðja þyrfti kröftuglega við fjölskyldur hinna sjúku. – Hér á landi er nákvæmlega það sama upp á teningnum. En hvaða úrbætur er hægt að gera sem sannarlega myndu skipta máli til hins betra? Hverjar eru þarfir þessara fjölskyldna? Angela hefur sinnt stuðningi við fjölskyldur Alzheimersjúkra síðastliðin12 ár. Hún tók saman lista yfir það sem hún taldi að umönnunaraðilarnir þörfnuðust og ættu rétt á að fá. Þetta setti hún á listann:  Það þarf að spyrja viðkomandi hvers hann þarfnast, væntingar hans og hvað kemur honum best, þ.e. persónubundin þjónusta.  Að hann viti fyrir víst hvert hann getur sótt sér aðstoð og úrræði, sem mæti hans væntingum, verðmætamati og fjárhagslegri getu.  Að hann viti hvernig hann á að snúa sér til að fá hvíld fyrir sig, og fjárhagslega og opinbera aðstoð til að geta nýtt slíka hvíld.  Að honum standi til boða upplýsingar, aðstoð og hagnýtar aðferðir um hvernig hann á að takast á við erfiðar tilfinningar, s.s. sekt, reiði, gremju, áhyggjur, vonleysi og einangrun.  Að geta tjá sig við aðila, einstakling eða hóp, þar sem skilningur er á ástandi og líðan, og stuðningur er veittur án þess að dæma.  Að samfélagið opni augun fyrir því að styðja frekar en að einangra.  Að ríkið viðurkenni að Alzheimersjúkdómurinn og aðrir minnissjúkdómar eru verulega stór hluti af veikindum í okkar heilbrigðiskerfi, og með því að viðurkenna það, móti ríkið stefnu í þessum málum og komi fram með áætlun, sem styðji umönnunaraðila og meti að verðleikum þeirra framlag. Allt eins gæti þessi listi verið útbúinn fyrir umönnunaraðila á Íslandi. Nákvæmlega sömu atriði brenna á okkur hér. Í augnablikinu virðumst við vera óralangt frá þessu öllu, en við þurfum stefnu og sýn til að ná fram breytingum. Nokkuð hefur miðað á Íslandi á síðustu 5 árum, en þegar við höfum sótt ráðstefnur erlendis, kemur í ljós að við stöndum nánast ennþá á byrjunarreit. Í sumum löndum hafa miklar breytingar átt sér stað og er það fyrst og fremst

Ragnheiður K. Karlsdóttir.

því að þakka að ríkisstjórnir þessara landa hafa tekið höndum saman við Alzheimerfélögin og heilbrigðisstarfsfólk, sem vinnur með þennan sjúkdóm, og mótað stefnu í málinu. Ef ég mætti forgangsraða því sem ég tel að þurfi að gera sem allra fyrst fyrir umönnunaraðila Alzheimersjúkra og annarra minnissjúkra þá liti listinn út svona: 1) Móta sem allra fyrst stefnu í málum þessarra sjúklinga og umönnunaraðila þeirra. 2) Setja nú þegar í gang vinnu við að koma upp gagnagrunni hjá landlækni yfir fjölda greindra einstaklinga á landinu. 3) Opna húsnæði, þar sem hægt væri að sinna umönnunaraðilum, styrkja þá og leiðbeina þeim í gegnum verkefnið framundan, líkt og Ljósið er fyrir krabbameinsfjölskyldur. Í byrjun þessarar greinar vísaði ég í bloggskrif Angelu Lunde, sem hefjast á því að segja frá að í Bandaríkjunum nýta menn lengsta dag ársins, 21.júní, ár hvert til að safna peningum til styrktar Alzheimersjúkum og þeirra umönnunaraðila. – Við hjá FA AS höfum átt og eigum marga og góða stuðningsvini, sem hafa létt okkur baráttuna gegnum árin, og við fáum öðru hvoru góðar gjafir í Minningarsjóðinn okkar. Væri nú ekki frábært ef við gætum átt einn dag á ári og safnað fé til að koma á laggirnar og reka húsnæði, sem væri griðastaður fyrir umönnunaraðila, þar sem m.a. væri hægt að fylla þá orku, til að takast á við þeirra erfiða umönnunarleiðangur? Með baráttukveðjum, Ragnheiður K. Karlsdóttir umönnunaraðili og varaformaður FAAS

Hann heitir Alzheimer, afi.

MunuM Þá SEM GlEyMA

Helgin 20.-22. september 2013

Óeðlilegt minnisleysi hinna eldri en önnur einkenni hjá þeim yngstu.

Jón Snædal, yfirlæknir Minnismóttöku á Landakoti, segir að í þeim ættum þar sem sjúkdómurinn er algengur séu samt flestir sem sleppi við að fá hann. Ljósmynd/Hari.

Alzheimerssjúkdómurinn er taugahrörnunarsjúkdómur í heila sem um það bil fjögur prósent Íslendinga um sjötugt fá. Líkurnar aukast svo með hækkandi aldri og er talið að um þrjátíu prósent áttatíu og fimm ára Íslendinga séu með sjúkdóminn eða einkenni sem líkjast honum.

Fyrstu einkenni mismunandi eftir aldri

ð sögn Jóns Snædal, yfirlæknis Minnismóttöku á Landakoti, er misjafnt eftir aldri hver fyrstu einkenni Alzheimerssjúkdómsins eru. Hjá eldra fólki eru fyrstu einkenni yfirleitt óeðlilegt minnisleysi, sérstaklega þegar kemur að nýliðnum atburðum. „Þeir yngstu sem koma til okkar eru um fjörutíu og fimm ára en það er mjög sjaldgæft að svo ungt fólk greinist með Alzheimers. Í þeim tilvikum eru fyrstu einkenni sjúkdómsins önnur en hjá þeim eldri og geta birst þannig að fólk á erfitt með að rata og tjá sig ásamt því sem önnur einkenni gera vart við sig.“ Alzheimers er taugahrörnunarsjúkdómur í heila sem veldur því að efnaferli sem leiða til útfellingar í heilanum fara af stað og afleiðing þess er að taugafrumur visna og týna smám saman tölunni. Jón segir sjúkdómsferlið mismunandi á milli einstaklinga og að líklega séu það nokkrir sjúkdómar sem í dag eru kallaðir Alzheimers og því sé mjög misjafnt hvernig einkennin birtast hjá fólki. „Alzheimerssjúkdómurinn er greindur á grundvelli upplýsinga sem sjúklingurinn sjálfur og aðstandendur gefa. Síðan eru tekin próf sem meta fyrst og fremst minni og einnig ýmsa aðra þætti. Síðan hafa menn orðið ásáttir um að ýmsar rannsóknir gefi sterka vísbendingu og þá er annars vegar verið að ræða um að mæla rúmmál á minnisstöðvunum í heilanum með segulómun og hins vegar með því að mæla sérstök eggjahvítuefni í mænuvökva,“ segir Jón. Lífslíkur Alzheimerssjúklinga hafa ekki verið rannsakaðar á síðustu árum en rétt fyrir aldamót voru þær að meðaltali áratugur. Jón segir það þó afar

breytilegt á milli einstaklinga og að lífslíkur geti verið allt frá nokkrum árum og í yfir tvo áratugi. Ekki er til nákvæm tölfræði um fjölda fólks með Alzheimerssjúkdóminn hér á landi en talið er að á bilinu hundrað og fimmtíu til tvö hundruð manns greinist með sjúkdóminn árlega og segir Jón það þýða að um það bil tvö þúsund til tvö þúsund og fimmhundruð manns séu með sjúkdóminn á hverjum tíma. Tíðnin hefur haldist í hendur við hærri lífaldur fólks. „Tíðnin hjá þeim sem eru sjötugir er um það bil fjögur prósent og svo tvöfaldast hún næstu áratugina þannig að hjá þeim sem eru áttatíu og fimm ára er tíðnin um þrjátíu prósent.“

Þjónusta við þennan hóp fer fram í heimahúsum fyrst eftir greiningu en eftir því sem á líður aukast líkurnar á að fólk flytjist á hjúkrunarheimili sem er dýrasti kosturinn sem samfélagið er með fyrir fólk á efri árum.

Alzheimers algengari í sumum ættum

Arfgengur þáttur veldur Alzheimerssjúkdómnum en Jón segir hann ekki eins sterkan og áður var talið en að sjúkdómurinn sé þó algengari í sumum ættum en öðrum. „Í þeim ættum þar sem sjúkdómurinn er algengur eru samt flestir sem sleppa við að fá hann. Það gæti einnig verið hrein tilviljun að hann sé algengari í sumum ættum en öðrum.“ Fólk sem greint er með Alzheimerssjúkdóminn þarf alla jafna á mikilli þjónustu að halda og segir Jón sjúkdóminn því nokkuð kostnaðarsaman fyrir samfélagið. „Eðli málsins samkvæmt fer þjónusta við þennan hóp fram í heimahúsum fyrst eftir greiningu en eftir því sem á líður aukast líkurnar á að fólk flytjist á hjúkrunarheimili sem er dýrasti kosturinn sem samfélagið er með fyrir fólk á efri árum.“

Merkar íslenskar rannsóknir Hér á landi hafa verið gerðar þrjár rannsóknir á undan-

förnum árum sem vakið hafa athygli utan landsteinanna. Ein þeirra snertir erfðafræði sjúkdómsins en hér á landi fannst fyrsta genið sem virðist vera verndandi fyrir sjúkdóminn. „Því geni hefur aldrei verið lýst áður og hlutu niðurstöðurnar því töluverða eftirtekt. Í kjölfarið var þessi erfðaþáttur staðfestur í nágrannalöndunum,“ segir Jón. Í annarri rannsókn fannst nýr áhættuþáttur sem var sá sterkasti sem fundist hefur í tuttugu ár og er líka búið að staðfesta þann áhættuþátt í nágrannalöndunum. Að sögn Jóns eru þessir þættir sjaldgæfir og því hefur reynst

erfitt að finna þá. Fyrirtækið Mentis Cura hefur þróað tækni sem hægt er að nota til að greina Alzheimerssjúkdóminn snemma. „Við bindum vonir við að sú tækni muni leiða til þess að fleiri geti komist í greiningu því hún er einfaldari og ódýrari en aðrar rannsóknir.“ Þá er verið að taka fyrstu skrefin í rannsóknum á tengslum við kæfisvefn sem virðist algengari hjá fólki með fyrstu einkenni Alzheimerssjúkdómsins og er búið að kynna fyrstu niðurstöður erlendis. Dagný Hulda Erlendsdóttir dagnyhulda@frettatiminn.is

Vitsmunaleg og andleg starfsemi sem verður fyrir áhrifum við heilabilun FruMStæðni (Primitivisering) Framheilastöðvar

GlEyMSkA Minnið, lærdómur. Upprifjun (Amnesi)

MálStol Tungumálið, tjáning. Málskilningur. (Afasi)

HEilAbilun SkynStol Skynáhrif, úrvinnsla áhrifa, túlkun, skilningur. Næmni. (Agnosi)

VErkStol Athafnir, hátterni. Samhæfing. (Apraksi) svava@alzheimer.is

MUNUM ÞÁ SEM GLEYMA

Helgin 20.-22. september 2013

Vildi að ég hefði verið þolinmóðari Móðir Ragnheiðar Elínar Árnadóttir, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, greindist með Alzheimerssjúkdóm þegar Ragnheiður sjálf var um tvítugt. Þegar Ragnheiður lítur til baka vildi hún óska að hún hefði sýnt móður sinni meiri þolinmæði og nærgætni í veikindunum. Hennar ráðleggingar til aðstandenda Alzheimerssjúklinga eru þær að taka alltaf fullan þátt í samræðunum þó þær snúist oft og tíðum um það sama aftur og aftur. Margir í móðurfjölskyldu Ragnheiðar hafa greinst með Alzheimers og ætlar Ragnheiður að nýta sér tæknina og láta kanna hvort líkur séu á að hún sjálf eigi eftir að fá sjúkdóminn.

Maður horfir á þann sem manni þykir vænt um hverfa frá manni.

agnheiður Elín Árnadóttir, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, ólst upp í Keflavík og er yngst fjögurra systkina. Þegar hún var rúmlega tvítug greindist móðir hennar, Hólmfríður Guðmundsdóttir, með Alzheimerssjúkdóminn og við tók erfitt tímabil hjá fjölskyldunni. „Það hafði orðið dauðsfall í fjölskyldunni árið 1989 og þegar við lítum til baka voru viðbrögð mömmu þá önnur en maður átti von á, hún var svolítið ringluð. Á þeim tíma gerðum við okkur þó enga grein fyrir því að ástæðan væri fyrstu einkenni Alzheimerssjúkdómsins. Móðir Ragnheiðar var fædd árið 1928 og var því 75 ára þegar hún lést árið 2003.

Dramatískur aðdragandi greiningar

Þrátt fyrir að móðir Ragnheiðar hefði verið svolítið gleymin í nokkurn tíma var sjúkdómurinn ekki greindur strax. Kvöld eitt fór hún í spilaklúbb með vinkonum sínum, eins og hún gerði reglulega. „Mamma var yfirleitt ekki lengi á þessum spilakvöldum því hún var útivinnandi og átti að mæta til vinnu næsta dag. Á þessum tíma var ég að vinna hjá Flugleiðum og átti að mæta til vinnu um klukkan fimm næsta morgun. Þegar mamma fór í spilaklúbbinn gantaðist ég við hana um að ef það yrði mikið fjör hjá þeim myndi ég bara sækja hana á leiðinni í vinnuna snemma næsta morgun. Þegar Ragnheiður svo fór á fætur klukkan fjögur var móðir hennar ekki enn komin heim og fannst Ragnheiði það mjög óvenjulegt. „Ég fann eitthvað á mér og ákvað að keyra framhjá húsinu þar sem þær höfðu verið að spila saman í

Ragnheiður Elín segir lífsnauðsynlegt að hafa húmor. Alzheimerssjúkdómsferlið sé svolítið eins og dramaleikrit. Stundum sé það ofboðslega sorglegt en geti líka verið fyndið. Ljósmynd/Hari.

staðinn fyrir að fara beint í vinnuna. Þegar ég var búin að keyra stutta vegalengd sá ég eitthvað liggja á götunni og hélt fyrst að þetta væri ruslapoki. Svo þegar ég kom nær sá ég að þetta var mamma sem lá þarna meðvitundarlaus. Ragnheiður hristi móður sína og sá að hún var á lífi. Þar næst hljóp hún heim og lét föður sinn hringja í sjúkrabíl. Í ljós kom að liðið hafði yfir móður Ragnheiðar þegar hún gekk heim um kvöldið og hún hafði legið þarna í nokkurn tíma og orðin ansi köld. Ragnheiður segir mikla óvissu hafa ríkt fyrst um hvað hefði gerst og hún sjálf hafi fyrst ekki vitað

hvort hún hafi verið rænd eða orðið fyrir einhverju öðru. Á þessum tíma var móðir Ragnheiðar 64 ára gömul. „Í kjölfarið fór mamma í miklar rannsóknir og sem leiddu að lokum í ljós að hún var með Alzheimerssjúkdóminn þannig að þá má segja að þetta atvik hafi verið upphafið að greiningunni. Síðar um sumarið flutti Ragnheiður til Bandaríkjanna til náms og sá áberandi mun á móður sinni í hvert sinn er þær hittust þau ár er hún dvaldi ytra. „Fimm árum eftir greininguna fór mamma á svo á hjúkrunarheimili þar sem hún dvaldist í sex ár til dauðadags.“

Þakklát fyrir umhyggju samstarfsfólks í Sparisjóði Keflavíkur Móðir Ragnheiðar hafði meirihluta sinnar starfsævi verið aðalbókari Sparisjóðs Keflavíkur og vann áfram þar í nokkur ár eftir að sjúkdómsins varð vart. „Fólkið þar kom alveg yndislega vel fram við mömmu og hún hélt reisn sinni allan starfstímann. Minnkandi starfsgeta hennar var ekki álitin stórt vandamál, heldur voru henni smám saman falin léttari verkefni. Allan tímann fékk hún að halda sinni skrifstofu jafnvel þó það væri verið að breyta til og hafa opin

rými. Samstarfsfólk hennar leysti þetta svo vel að maður stendur í eilífri þakkarskuld við það. Að lokum ákvað móðir Ragnheiðar sjálf, einn góðan veðurdag, að hætta að vinna og lauk sinni starfsævi því sátt. Ragnheiður segir móður sína hafa verið slungna við að leyna sjúkdómnum fyrir öðrum til að byrja með. „Til dæmis ef hún var að fara út í búð og ég bað hana um að kaupa algenga vöru eins og mjólk. Ef hún gleymdi því sagði hún bara við mig að mjólkin hefði verið búin, aldrei þessu vant. Í fyrstu trúði ég henni alltaf því hún var mjög sannfærandi.“ Stundum

MUNUM ÞÁ SEM GLEYMA

Helgin 20.-22. september 2013

Mæðgurnar saman á þrítugsafmælisdegi Ragnheiðar Elínar. Ljós-

Ragnheiður Elín ársgömul í fangi móður sinnar, Hólmfríðar Guðmundsdóttir. móðurVinstra megin situr móður amma Ragnheiðar, Helga Kristjánsdóttir. Hægra megin Ragner svo móðursystir Ragn heiðar, Gerður G. Bjarklind.

mynd/úr einkasafni.

Ljósmynd/úr einkasafni.

kom fyrir að fólk sem Ragnheiður hafði sagt frá veikindum móður sinnar efaðist um hún væri að segja satt. „Í samræðum smeygði hún sér frá því að ruglast og náði oft vel að halda línunni og fólk velti fyrir sér hvaða vitleysa þetta væri að hún væri með Alzheimers.“

Persónuleiki ástvinar hverfur

„Alzheimers er hræðilegur sjúkdómur. Það er bara eina orðið yfir þetta. Maður horfir á þann sem manni þykir vænt um hverfa frá manni. Persónuleikinn er það sem gerir okkur að því sem við erum en hann hverfur eftir því sem sjúkdómurinn ágerist. Á óvæntum stundum verði fólk svo það sjálft aftur. Slíkt gerðist til dæmis daginn sem móðir hennar flutti af heimili sínu og á hjúkrunarheimili. Ákvörðunin hafði verið þeim aðstandendum gríðarlega erfið en þau ákváðu að fara eftir ráðleggingum lækna sem töldu best að hún myndi leggjast inn á hjúkrunarheimili á meðan hún hefði enn getu til að mynda tengsl. „Það var svo skrítið að daginn sem hún fór á hjúkrunarheimilið mundi hún varla hvað hún hafði borðað kvöldið áður en gerði sér á einhvern hátt grein fyrir því sem var að gerast. Hún sagði við okkur á leiðinni út í bíl að hún vissi að hún væri að fara eitthvert og kæmi ekki aftur til baka. Að við værum að senda hana í burtu. Maður var með krumpað hjarta og með áhyggjur af því að hún væri að fara af heimilinu sínu of snemma.“ Eftir á telur Ragnheiður að móðir hennar hefði kannski átt að fá að vera lengur heima því eftir að hún fluttist á hjúkrunarheimilið hrakaði henni hratt og náði ekki að mynda þau tengsl sem búist hafði verið við. „Það hvenær á að senda fólk á hjúkrunarheimili er gríðarlega erfið ákvörðun fyrir aðstandendur. Þegar um Alzheimerssjúklinga er að ræða er álagið á makann mikið. Svolítið eins og að vera með lítið barn. Á endanum þarf þó alltaf að hugsa fyrst og fremst um hagsmuni og öryggi þess sem er með sjúkdóminn.“ Undir það síðasta var móðir Ragnheiðar orðin mjög veik og augun voru tóm og litlu sambandi hægt að ná við hana. „Á þessum tíma gat hún ekkert tjáð sig. Þetta var erfitt að horfa upp á en hún var mjög mikið veik síðustu tvö til þrjú árin og persónuleikinn hennar kom æ sjaldnar í ljós.“ Eftir andlátið segir Ragnheiður Elín að nokkuð stórmerkilegt og óvænt hafi gerst. „Þegar ég sá hana liggja látna í rúminu og búið var að leggja hana til þá var eins og karakterinn kæmi aftur í andlitsdrættina. Eins og mamma væri komin aftur. Ég veit ekki hvort þetta er eitthvað sem aðrir hafa upplifað líka,“ segir Ragnheiður.

Var óþolinmóður unglingur

Eins og áður sagði var Ragnheiður aðeins rúmlega tvítug þegar móðir hennar veiktist og segist hún því miður stundum hafa verið óþolinmóð við móður sína. „Ég var bara dæmigerður unglingur sem,

eins og svo margir á þeim aldri, finnst að heimurinn snúist um sig. Ef það er einhver eftirsjá tengd þessum tíma þá er það sú að hafa ekki verið þolinmóðari og nærgætnari við mömmu.“ Á þessum tíma hafi hún eflaust verið að gera sér grein fyrir því að hún væri með sjúkdóminn og verið farin að finna fyrir óöryggi og minnkandi getu. Fyrri stig sjúkdómsins séu erfiðari fyrir sjúklinginn sjálfan en með tímanum hverfi hann svo inn í sinn eigin heim og þá verði ástandið mun erfiðara fyrir aðstandendur sem horfi á ástvin sinn hverfa og geti ekkert að gert. „Ef það er eitthvað sem ég á að ráðleggja aðstandendum Alzheimerssjúklinga þá er það að sýna þolinmæði og aftur þolinmæði. Það er öllum fyrir bestu að leika bara leikritið og svara sömu spurningunum aftur og aftur og láta viðkomandi líða vel. Þessu ástandi verður ekki breytt með sífelldum leiðréttingum. Þá verða líka allir argir og viðkomandi líður enn verr.“

Aðstandendur gæta hagsmuna ástvina sinna

Móðir Ragnheiðar fór á hjúkrunarheimili í Grindavík og fór einhver fjölskyldumeðlimur í heimsókn til hennar á hverjum degi og segir Ragnheiður það fyrst og fremst hlutverk aðstandenda að vera hagsmunagæsluaðilar og hjálpa fólki að vera áfram persónan sem það var. „Mamma vildi alltaf vera fín til fara. Hárgreiðslukonan hennar var alveg yndisleg og fór alltaf reglulega til hennar og setti í hana permanent og við pössuðum upp á að hún fengi reglulega handsnyrtingu og væri klædd í föt sem féllu að hennar smekk.“ Ragnheiður segir móður sína hafa notið umönnunar góðs fólks á hjúkrunarheimilinu og að allir hafi passað upp á það til dauðadags að allt væri í takt við það sem móðir hennar hefði viljað. Ragnheiður Elín borðar ekki agúrkur og hefur tekið loforð af sínum nánustu þess efnis að fái hún einhvern tíma Alzheimers verði hún ekki látin borða agúrkur. „Ég sit nú á alþingi fyrir Suðurkjördæmi sem er mikið agúrkuræktarsvæði en bæti það upp með því að borða því mun meira af tómötum,“ segir hún og hlær. „Í fjölskyldunni og vinahópnum er mikið grín gert að því hversu illa mér er við agúrkur. Ef sá dagur rennur upp að ég borði agúrkur verð ég sennilega komin með Alzheimers en treysti á að fólkið mitt komi í veg fyrir að eitthvað sem er svo mikið úr takti við minn smekk verði að veruleika,“ segir Ragnheiður og brosir.

Óttast sjálf að fá Alzheimerssjúkdóminn Margir í móðurfjölskyldu Ragnheiðar Elínar hafa greinst með

Alzheimerssjúkdóminn og veltir hún sjálf því stundum fyrir sér hvort það sama bíði hennar. „Þetta er mjög ríkjandi í minni fjölskyldu. Systir mömmu er núna veik. Amma fékk sjúkdóminn sem og bróðir hennar. Pabbi bendir mér þó iðulega á að þau standi nú tvö að mér en hans fólk verður manna elst og er hresst fram á síðasta dag.“ Íslenska fyrirtækið Mentis Cura býr yfir tækni sem greinir Alzheimers og önnur minnisglöp á fyrri stigum og ætlar Ragnheiður Elín að nýta sér þá þjónustu á næstu árum. „Ég vil fá að vita hvort ég eigi eftir að fá Alzheimers eða ekki. Ég hugsa að mamma hefði gert sumt öðruvísi ef hún hefði vitað að þegar þau pabbi færu á eftirlaun og ætluðu að hafa það gott saman yrði hún mjög

veik. Ég tel að maður skipuleggi sig öðruvísi og lifi lífinu á betri hátt ef maður veit að maður verður ekki hundrað ára.“

Húmorinn er lífsnauðsynlegur

Þó aðstæður Alzheimerssjúklinga og aðstandenda þeirra séu oft mjög erfiðar segir Ragnheiður nauðsynlegt að gleyma því ekki að hafa húmor fyrir hlutunum. Það sé beinlínis nauðsynlegt til að lifa af. „Þetta ferli er svolítið eins og dramaleikrit. Stundum er það ofboðslega sorglegt en stundum getur það líka verið fyndið.“ Móðir Ragnheiðar kom í heimsókn til hennar til Bandaríkjanna þegar hún var að ljúka námi þar og á sama tíma kom til þeirra pípari vegna bilunar í íbúðinni á næstu hæð fyrir ofan. „Mér leist ekkert

allt of vel á píparann, stóð í einhverju stappi við hann og vildi ekki skilja hann eftir einan í íbúðinni minni. Á meðan á þessu stóð sat mamma á milli systra minna í sófanum og sagði ákveðin: „Í hvert sinn sem ég kem hingað er þessi karl hérna og ég þoli hann ekki.“ Hún hafði þó aldrei komið áður í þessa íbúð til mín,“ segir Ragnheiður. Eftir að hafa búið í Reykjavík í nokkur er Ragnheiður nú flutt aftur til Keflavíkur í heimabæinn sinn og er heimili fjölskyldunnar í næstu götu við kirkjugarðinn. „Nú erum við nálægt mömmu og ég get kíkt út um gluggann og séð legstaðinn hennar. Það er gott að finna fyrir nærveru hennar á þann hátt.“ Dagný Hulda Erlendsdóttir dagnyhulda@frettatiminn.is

Félag áhugafólks og aðstandenda- Alzheimerssjúklinga og annarra skyldra sjúkdóma Hátúni 10b, 105 Reykjavík - Sími: 533 1088 - netpóstur: faas@alzheimer.is - netfang: www.alzheimer.is

Málstofa um „Réttindi og lögræði í heilabilun“ Árlega er alþjóðlega Alzheimersdagsins hinn 21. september minnst um heim allan. FAAS mun í tilefni dagsins standa fyrir málsstofu á Grand Hóteli laugardaginn 21. september 2013 kl. 17-19 undir heitinu Réttindi og lögræði í heilabilun

Dagskrá:

• Heilabilun og skert fjármálafærni. Ásrún Eva Harðardóttir, lögfræðingur hjá sifja- og skiptastofu sýslumanns Reykjavíkur. • Lífeyrir og tengdar bætur frá Tryggingastofnun. Þorgerður Ragnarsdóttir, framkvæmdastjóri á samskiptasviði tryggingastofnunar ríkisins. • Hvaða aðstoð getur þú fengið á þjónustumiðstöðum sveitarfélaganna. Árdís Antonsdóttir, félagsráðgjafi á þjónustumiðstöð Grafarvogs og Kjalarness • Baráttan við kerfið- sagan endalausa. Ragnheiður K. Karlsdóttir, aðstandandi og varaformaður FAAS Umræður og fyrirlesarar munu svara fyrirspurnum. Málstofustjóri verður Guðlaugur Þór Þórðarson, alþingismaður og fyrrverandi heilbrigðisráðherra

Allir eru velkomnir

MUNUM ÞÁ SEM GLEYMA

Helgin 20.-22. september 2013

Upptaka heilarita og úrvinnsla til greiningar á heilabilunarsjúkdómum

Greiningarmiðstöð Mentis Cura

febrúar á þessu ári opnaði Mentis Cura greiningarmiðstöð og er hún til húsa í Álftamýri 1-5 í Reykjavík. Þar er boðið upp á upptöku heilarita og úrvinnslu á þeim til greiningar á heilabilunarsjúkdómum. Ný og byltingarkennd aðferð sem hefur verið í þróun hjá Mentis Cura um árabil.

Greining skiptir öllu

Þrátt fyrir að ekki sé hægt að koma í veg fyrir heilabilun þá getur skipt máli að einstaklingar séu greindir snemma og á sem nákvæmastan hátt, bæði fyrir þá sjálfa og aðstandendur. Þegar einstaklingar upplifa breytingar á minni eða grunur vaknar um byrjandi heilabilun er í flestum tilfellum fyrst leitað til heimilislæknis sem leggur mat á hvort um byrjandi heilabilun er að ræða ásamt því að útiloka aðrar hugsanlegar ástæður fyrir einkennum. Ef ástæða þykir til er viðkomandi vísað til frekara mats á minnismóttöku Landspítalans. Þau greiningartæki sem standa heilsugæslulæknum til boða við mat á fyrstu stigum heilabilunar eru af skornum skammti og mikil þörf hefur verið á frekari úrræðum.

Áralöng þróun skilar árangri

Fyrirtækið Mentis Cura hefur um árabil unnið að þróun aðferðar til að meta heilabilunarsjúkdóma út frá heilariti. Á Læknadögum sem haldnir voru í janúar síðastliðnum kynnti félagið í fyrsta skipti afurð sína undir nafninu „Sigla“ sem nýjung í heilsugæslu aldraðra. Aðferðin hefur nú verið notuð til tveggja ára á minnismóttöku Landspítalans og gefið góða raun. Nú er svo komið að heilarit er orðið hluti af reglubundnu greiningarferli heilabilunar á minnismóttökunni. Þessi nýja aðferð kemur ekki í stað þeirra rannsókna sem læknir þarf að framkvæma til að komast að niðurstöðu. Hún veitir þó lækni mikilvægan stuðning í greiningarferlinu. Við bindum vonir okkar við að reynslan af þessari nýju tækni og aðgengi að henni leiði til þess að fleiri sem upplifa breytingar á vitrænni getu fái betri og nákvæmari greiningu en áður.

Einföld mæling

Upptaka á heilalínuriti er mjög einföld mæling og felur ekki í sér nein óþægindi eða inngrip í líkamsstarfsemi. Rafnemum er komið fyrir á höfði og viðkomandi situr í þægilegum stól í tíu mínútur á meðan upptaka heilalínuritsins fer fram. Forsendur þess að koma í heilaritsmælingu er að tilvísun berist frá lækni svo hægt sé að senda honum niðurstöður. Í framhaldi af því mun læknirinn svo skýra frá niðurstöðum til viðkomandi.

Álftamýri 1-5, 108 Reykjavík. Opnunartími: mán.- fim. 9-16 og fös. 9-12. Síminn er 5309900 greining@mentiscura.is Upptaka á heilalínuriti er mjög einföld mæling.

Samskipti – Tjáskipti Forðist beinar spurningar

Náið augnsambandi Notið líkamsmálið

Verið góð spegilmynd

Sýnið umburðarlyndi og væntumþykju Kristinn Johnsen, stofnandi fyrirtækisins, Kristinn Grétarsson framkvæmdastjóri og Sjöfn Kjartansdóttir sérfræðingur.

Hlægið MEÐ en ekki AÐ

Forðist nafnorð svava@alzheimer.is

Þrátt fyrir að ekki sé hægt að koma í veg fyrir heilabilun þá getur skipt máli að einstaklingar séu greindir snemma.

mUNUm ÞÁ Sem GleYmA

Helgin 20.-22. september 2013

Hvað á að gera við þetta fólk sem kemur til með að greinast með heilabilun?

Fljótum við sofandi að feigðarósi? H

eilabilun er samheiti yfir nokkra sjúkdóma sem herja á heilann. Einkenni heilabilunar eru margvísleg en þau helstu eru minnisleysi, ruglingur og erfiðleikar með tal og að skilja mælt mál. Langalgengasta tegund heilabilunar er Alzheimerssjúkdómurinn en vissulega eru til aðrar tegundir heilabilunar, svo sem æðaheilabilun og Lewy Body heilabilun ásamt fleiri tegundum (Alzheimer´s Society, 2013a). Því miður er of lítið til af gögnum á Íslandi til þess að gera ítarlegar greiningar á sjúkdómnum þrátt fyrir fyrirheit frá Landlækni í viðtali frá því á síðasta ári (Svava Aradóttir, 2012). Sökum þess þarf að notast við heimildir frá öðrum löndum þar sem mikil vinna hefur verið lögð í að kortleggja sjúkdóminn. Á vef Hagstofunnar má finna gögn um mannfjöldaþróun fram til ársins 2061 (Hagstofan, 2013a). Í töflu 1 má sjá hvernig mannfjöldaspá (lágog hágildi) kemur til með að þróast fram til ársins 2040. Ljóst er af þessum tölum að Íslendingum kemur til með að fjölga um á bilinu 17-31% frá 2013 til 2040.

Tafla 2 Há og lágspá um fjölda 67-80 ára og 80 ára og eldri einstaklinga á Íslandi. 67 - 80 ára Lágspá 24.356

24.356

11.646

32.441

32.463

12.947

2030

44.704

44.835

18.493

18.519

2040

48.586

48.975

28.332

28.412

321.857

340.418

346.279

2030

361.853

385.405

2040

376.580

Samkvæmt þessum tölum má sjá að fjölgun einstaklinga frá 2013-2040 í hópnum 67-80 ára verður á bilinu 99-101% og 143-144% í hópnum 80 ára og eldri. Til samanburðar má nefna að fjölgun einstaklinga frá 20132040 í hópnum 50-67 ára verður á bilinu 23-28%. Því er ljóst að íslenska þjóðin er að eldast og er vert að hafa miklar áhyggjur af því í samhengi við heilabilun því eins og kom fram hér að framan eykst algengi þessa sjúkdóms eftir því sem einstaklingurinn er eldri. Tölur um algengi heilabilunar eru svolítið á reiki en algengt er að miðað sé við að um 7% einstaklinga á aldursbilinu 67-80 ára þjáist af einhvers konar heilabilun og 20-25% þeirra einstaklinga sem eldri eru en 80 ára (Alzheimer föreningen Sverige, 2012). Eins og áður hefur komið fram er gagnaöflun og skráningu á fjölda heilabilaðra ábótavant á Íslandi svo notast verður við gögn frá Hagstofunni ásamt tölum um algengi til þess að áætla fjölda einstaklinga með heilabilun á árunum 2013, 2020, 2030 og 2040. Í töflu 1 og 2 má sjá áætlaðan fjölda heilabilunarsjúklinga á Íslandi (ákveðið var að gera greininguna með algengi á bilinu 5-9% fyrir aldurshópinn 67-79 ára og á bilinu 20-25% fyrir aldurshópinn 80 ára og eldri til þess að fá nokkrar mögulegar niðurstöður). Séu miðtölurnar notaðar (7% og 22,5%) fáum við út að heildarfjöldi heilabilunarsjúklinga er alls 4.325. Ljóst er að þetta er umtalsverður fjöldi á íslenskan mælikvarða, til samanburðar má benda á að fólksfjöldinn í Vestmannaeyjum var rúmlega 4.200 manns í febrúar á þessu ári (Hagstofan, 2013b).

422.047 Heimild: Hagstofan

Mynd 1: Mannfjöldaspá fyrir Ísland 2013 – 2040. Heimild: Hagstofan

Heilabilun byrjar að öllu jöfnu ekki að hrjá fólk fyrr en það er komið á efri ár og er byrjað að tala um algengi heilabilunar hjá þeim einstaklingum sem eldri eru en 65 ára (Í þessari greiningu verður unnið með hópinn 67 – 80 ára og svo 80 ára og eldri). Hægt er að skoða mannfjöldaþróunina eftir aldursbili og liggur því beinast við að skoða þá tvo hópa sem líklegastir eru til þess að verða greindir með heilabilun. Myndin sýnir fjölgunina á einstaklingum á annarsvegar aldursbilinu 65-80 ára og svo hins vegar þeim sem eru eldri en 80 ára frá árinu 2013 til 2040.

Mynd 3: Fjöldi 67-80 ára einstaklinga með heilabilun. Heimild: Hagstofan

Heimild: Hagstofan

Háspá

2013

Háspá

2013

Spá um mannfjölda eftir kyni og aldri 2013-2040

2020

80 ára + Lágspá

2020

Tafla 1

Lágspá

Háspá

Á Mynd 3 má sjá að einstaklingum í þessum hópi kemur til með að fjölga nokkuð snarpt fram til 2030, en eftir það hægir á fjölguninni. Birgir Óli Sigmundsson.

Tafla 4 Fjöldi 80 ára og eldri einstaklinga með heilabilun. Lágspá Háspá Lágspá Háspá Lágspá Háspá 25%

25%

2013

20%

2.329 2.329 2.620 2.620

2.912

2020

2.589 2.589

3.237

2030

3.699 3.704

2040 5.666

5.682

22,5%

2.913

4.161

4.167 4.623 4.630

6.375 6.393

7.083

7.103

Heimild: Hagstofan

Tafla 4 sýnir að fjöldi 80 ára og eldri einstaklinga með heilabilun er áætlaður á bilinu 2.329 til 2.912. Árið 2020 verður fjöldinn á milli 2.589 og 3.237. Árið 2030 verður fjöldinn á milli 3.699 og 4.630 og svo loks árið 2040 verður fjöldinn á bilinu 5.666 og 7.103.

Mynd 4: Fjöldi fólks með heilabilun 80 ára og eldri. Heimild: Hagstofan

Mynd 4 sýnir aftur á móti uggvænlegri þróun því fjölgun einstaklinga 80 ára og eldri hækkar töluvert frá 2020 til 2030 en síðan verður sprenging í fjölguninni frá 2030 til 2040. Þetta er frekari staðfesting á því að heilabiluðum á eftir að fjölga mikið á næstu áratugum.

Tafla 3

Tafla 5

Fjöldi 67-80 ára fólks með heilabilun. Lágspá Háspá Lágspá Háspá Lágspá Háspá 5%

2013

1.218

1.705

2.192

2020

1.622

1.623

2.271

2.272 2.920

2.922

2030

2.235

2.242

3.129

3.138 4.023 4.035

2040

2.429 2.449

Hlutfall fólks með heilabilun sem hlutfall af fjölda Íslendinga. Heimild: Hagstofan og útreikningar höfundar Heildarfjöldi ís- Heildar- HeildarHlutlendinga. fjöldi fjöldi fall af (Hagheilaheila- heildarstofan, bilaðra. bilaðra fjöldi 2013a) Lægsta Hæsta Lægsta (Mið spá)

3.401 3.428 4.373 4.408 Heimild: Hagstofan

2020 342,716

Mynd 2: Þróun fólksfjölda í 67-80 ára hóp og hóp eldri en 80 ára. Heimild: Hagstofan

20%

Tafla 3 sýnir að fjöldi einstaklinga með heilabilun í aldurshópnum 6780 ára árið 2013 er áætlaður á milli 1.218 og 2.192 einstaklingar. Árið 2020 verður áætlaður fjöldi á bilinu 1.622 til 2.922, árið 2030 verður fjöldinn á bilinu 2.235 og 4.035 og loks árið 2040 verður fjöldinn á bilinu 2.429 til 4.408.

1.2%

Hlutfall af heildarfjöldi Hæsta

4,211

6,158

1.8%

2030 371,796

5,934

8,665

1.6%

2.3%

2040 395,866

8,096

11,511

2.0%

2.9%

Heimild: Hagstofan og útreikningar höfundar

Tafla 5 sýnir áætlaðan heildarfjölda fólks með heilabilun sem hlutfall af íslensku þjóðinni. Þessar tölur benda til þess að hlutfall þessa hóps af allri

þjóðinni verði á bilinu 1,2-2,9% sem hlýtur að teljast áhyggjuefni sökum þess hve mikla umönnun þeir einstaklingar sem hafa langt gengna heilabilun þurfa. Dönsku Alzheimerssamtökin telja að heildarfjöldi einstaklinga 60 ára og eldri með heilabilun verði 155.000 árið 2040 (Alzheimer foreningen, e.d.). Sé þeirri tölu deilt í heildarfjölda Dana árið 2040 (Statistics Denmark, e.d.) fæst út að 2,5% dönsku þjóðarinnar koma til með að þjást af heilabilunarsjúkdómum. Í Bretlandi er svipaða sögu að segja, en gögn þaðan benda til þess að 2-2,5% bresku þjóðarinnar muni þjást af einhverskonar heilabilun árið 2041 (Alzheimer´s Society, 2013b; Office for National Statistics, 2011). Þessi samanburður við Danmörku og Bretland benda til þess að útreikningar höfundar séu nærri lagi. Tvenns konar kostnaður kemur til með að falla á samfélagið sökum þessarar miklu fjölgunar sem kemur til með að verða á fólki með heilabilun. Beinn kostnaður sem fellur á heilbrigðiskerfið þegar þessir einstaklingar þurfa varanlega vistun á hjúkrunarheimili eða dagvistun. Óbeini kostnaðurinn kemur síðan til með að falla á íslenska efnahagskerfið í heild sinni með þeim hætti að vinnufærir einstaklingar sem greinast með heilabilun þurfa annaðhvort að hætta að vinna eða stórlega draga úr vinnuframlagi. Jafnframt kemur óbeinn kostnaður til með að falla þegar barn/börn/makar einstaklinga með heilabilun þurfa annaðhvort að draga úr vinnuframlagi eða yfirgefa vinnumarkaðinn til að annast veikan fjölskyldumeðlim. Annar þáttur sem vert er að minnast á er að einstaklingar með heilabilun þurfa mikla umönnun hjá faglærðu fólki. Skortur á þessu faglærða fólki gæti einnig orðið að miklu vandamáli þegar fjölgunar á fólki með heilabilun fer að verða vart. Sú spurning sem brýnt er að svara er hvað gera á við þetta fólk sem kemur til með að greinast með heilabilun? Lítil sem engin vinna hefur átt sér stað hjá yfirvöldum við að mæta þeim mikla vanda sem þessi fjölgun mun að hafa á íslenskt samfélag, svo siglum við kannski sofandi að feigðarósi? Birgir Óli Sigmundsson Heilsuhagfræðingur og ráðgjafi hjá Curo Consulting Ltd, Englandi

Heimildir Alzheimer foreningen (e.d.). Fakta om demens. Sótt 28.08.2013 frá: <http:// www.alzheimer.dk/viden/fakta-omdemens> Alzheimer föreningen Sverige (28.08.2012). Alzheimers sjukdom. Sótt 28.08.2013 frá: <http://www. alzheimerforeningen.se/alzheimers. php?select=meny2_1> Alzheimer´s Society (2013a). Types of dementia. Sótt 28.08.2013 frá: <http:// www.alzheimers.org.uk/site/scripts/

documents.php?categoryID=200362> Alzheimer´s Society (2013b). Dementia 2013 infographic. Sótt 26.08.2013 frá: <http://www.alzheimers.org.uk/ infographic> Hagstofan. (22.08.2013a). Spá um mannfjölda eftir kyni og aldri 2013-2061. Sótt 28.08.2013 frá: http://www.hagstofa.is/?PageID=2593&src=https:// rannsokn.hagstofa.is/pxis/Dialog/ varval.asp?ma=MAN09010%26ti=Sp%E1+um+mannfj%F6lda+eftir+k

yni+og+aldri+2013%2D2061%26pa th=../Database/mannfjoldi/mannfjoldaspa2010/%26lang=3%26units=Fj%F6ldi <http://www.hagstofa. is/?PageID=2593&src=https:// rannsokn.hagstofa.is/pxis/Dialog/ varval.asp?ma=MAN09010%26ti=Sp%E1+um+mannfj%F6lda+eftir+kyni+og+aldri+2013-2061%26path=../Database/mannfjoldi/ mannfjoldaspa2010/%26lang=3%26units=Fj%F6ldi>

Hagstofan. (12.02.2013b). Mannfjöldi eftir þéttbýlisstöðum, kyni og aldri 2011-2013. Sótt 27.08.2013 frá: http:// www.hagstofa.is/?PageID=2593&src=https://rannsokn.hagstofa. is/pxis/Dialog/varval.asp?ma=MAN03105%26ti=Mannfj%F6ldi+eftir +%FE%E9ttb%FDlisst%F6%F0um %2C++kyni+og+aldri+2011%2D2013 %26path=../Database/mannfjoldi/ Byggdakjarnar/%26lang=3%26units=Fj%F6ldi <http://www.hagstofa.

is/?PageID=2593&src=https:// rannsokn.hagstofa.is/pxis/Dialog/ varval.asp?ma=MAN03105%26ti=Mannfj%F6ldi+eftir+%FE%E9ttb%F Dlisst%F6%F0um%2C++kyni+og+al dri+2011-2013%26path=../Database/ mannfjoldi/Byggdakjarnar/%26lang=3%26units=Fj%F6ldi> Office for National Statistics. (26.10.2011). National Population Projections, 2010-Based Projections. Sótt 26.08.2013 frá: <http://www.

ons.gov.uk/ons/publications/ re-reference-tables.html?edition=tcm%3A77-229866> Svava Aradóttir. (2012). Þetta brennur á Geir Gunnlaugssyni, landlækni. FAAS fréttir. 2. tbl. 10. árg. Bls. 24-25. Statistics Denmark. (e.d.). Population projections. Sótt 28.08.2013 frá: <http://www.dst.dk/en/Statistik/ emner/befolkning-og-befolkningsfremskrivning/befolkningsfremskrivning.aspx>

Alzheimersdagurinn 21. september 2013

MUNUM ÞÁ SEM GLEYMA

Lífið er eins og konfektkassi sigtryggur sveinn bragason greindist með Alzheimerssjúkdóm fyrir fimm árum í kringum 65 ára aldur. Þá vann hann hjá Íslenska járnblendifélaginu á Grundartanga en varð að láta af störfum því minnisleysið var farið að há honum í daglegu lífi. sigtryggur lítur tilveruna björtum augum og telur sig þrátt fyrir allt vera heppinn og vera sýnd mikil þolinmæði af fólkinu í kringum sig.

Þegar Sigtryggur hittir fólk í fyrsta sinn biður hann það að hafa í huga að hann sé með Alzheimerssjúkdóminn sem þýði að hann muni lítið af því sem honum er sagt og spyrji kannski sömu spurninganna oftar en einu sinni. Ljósmynd/Hari.

etta byrjaði með gleymsku og ég var spyrjandi sömu spurninganna aftur og aftur,“ segir Sigtryggur Sveinn Bragason um það hvernig einkenni Alzheimerssjúkdómsins birtust í fyrstu hjá honum. Nú er Sigtryggur orðinn sjötugur en fór fyrst að finna fyrir einkennunum í kringum 65 ára aldurinn. „Ég hefði að öllu jöfnu hætt að vinna 67 ára en fannst mjög gaman í vinnunni hjá Íslenska járnblendifélaginu á Grundartanga og hafði jafnvel vonast til að þess að vinna fram undir sjötugt. En svo upp úr 65 ára var minnisleysið orðið það mikið að ég varð að hætta að vinna. Við því var ekkert að gera.“ Í upphafi hélt Sigtryggur jafnvel að um snemmbær elliglöp væri að ræða en svo leiddu rannsóknir í ljós að ástæðan var Alzheimerssjúkdómur. Eftir greininguna og starfslokin langaði Sigtrygg síst af öllu að hlamma sér í sófann og keypti sér því góða gönguskó og göngustafi og gengur um það bil fimmtán hundruð kílómetra á ári. „Ég geng stundum allt að tíu til tuttugu kílómetra í einu. Ég er hávaxinn og tek löng skref og gengur því ágætlega að komast áfram,“ segir hann brosandi.

Aðspurður hvort hann villist ekki í gönguferðunum segir hann svo ekki vera því hann gangi alltaf um kunnugar slóðir í nágrenni við heimili sitt. „Ég geng alltaf að heiman og oftast um Elliðaárdalinn svo það eru hæg heimatökin að fara í skóna og arka út. Svo tek ég símann auðvitað með, svona til öryggis. Mér finnst virkilega gott að fara út að ganga.”

Lætur vita af Alzheimerssjúkdómnum við fyrstu kynni

Þegar Sigtryggur hittir fólk í fyrsta sinn útskýrir hann alltaf fyrir því að hann sé með Alzheimerssjúkdóm og að það þýði að hann muni mjög lítið af því sem honum er sagt. „Ég bið fólk að hafa það í huga að ef ég segi tóma vitleysu að spyr sömu spurninganna aftur og aftur þá sé það vegna Alzheimers. Þá heldur fólk síður að ég sé alveg stór skrítinn. Það er miklu betra að gera þetta svona en að vera eitthvað að pukrast með þá staðreynd að maður sé með Alzheimerssjúkdóminn. Það er bara rugl.“ Tilfinning Sigtryggs er sú að fólk hafi sýnt honum mikinn skilning og að hann sjálfur hefði ekki þá þolinmæði sem hans fólk hefur sýnt honum. Sigtryggur lítur tilveruna björtum

augum og telur sig heppinn að vera almennt heilsuhraustur. „Miðað við það sem ég hef heyrt af Alzheimers tel ég mig vera ofsalega heppinn. Sjúkdómurinn þróast mis hratt hjá fólki. Það má segja að tilfellin séu jafn mismunandi og þau eru mörg.“ Það er fyrst og fremst skammtímaminnið sem veldur Sigtryggi vandræðum í daglegu lífi og reynir hann því að skrifa allt það sem hann þarf að gera niður á minnismiða. „Gallinn er bara sá að stundum gleymi ég að skrifa niður á minnismiða. Það gerir Alzheimers.“ Eldri atburði man Sigtryggur að hluta og þá helst í glefsum og ekki endilega í réttu samhengi, auk þess sem hann er farinn að gleyma andlitum fólks sem hann hitti í fortíðinni. „Stundum þegar það er eitthvað sem ég man ekki veit ég ekki hvort það er einfaldlega venjuleg elligleymska eða Alzheimers sem veldur því að ég man ekki. Það getur verið erfitt að greina á milli.“

Kvikmyndir hentugri en skáldsögur

Á árum áður las Sigtryggur mikið en gafst upp á lestrinum eftir að minnið fór að versna og erfiðara varð að muna samhengi sagnanna. „Ég

Það er um að gera að líta á björtu hliðarnar og átta sig á því að það gefur lífinu lit og skemmtilegheit að það skuli ekki allir vera nákvæmlega eins.

les kannski tíu blaðsíður og svo næsta kvöld ætla ég að lesa tíu í viðbót en man þá ekki hvað ég las kvöldið áður. Ég reyni að lesa smásögur og það gengur betur.“ Kvikmyndir henta Sigtryggi vel og getur hann náð samhengi hlutanna þar. „Ég fór nú mikið í bíó hérna áður fyrr en svo lagðist það af. Ég er fréttafíkill og horfi stundum á sjónvarpið ef það er eitthvað áhugavert og jafnvel líka ef það er eitthvað óáhugavert,“ segir hann og hlær.

Best að sýna jafnaðargeð

Sigtryggur segir það hjálpa sér í daglegu lífi að hafa hlutina í föstum skorðum og fara eftir ákveðinni rútínu hvern dag. Það hjálpi líka mikið að sætta sig við orðinn hlut. „Það þýðir ekkert að væla. Þá bara versna einkenni Alzheimers og þá minnkar það litla sem manni tekst að halda utan um í minninu, þrátt fyrir sjúkdóminn.“ Það sé því farsælast að reyna að sýna jafnaðargeð, sé þess kostur. „Það er um að gera að líta á björtu hliðarnar og átta sig á því að það gefur lífinu lit og skemmtilegheit að það skuli ekki allir vera nákvæmlega eins. Ef allir væru eins og hugsuðu eins, það væri nú aumt.“ Spjallið endar Sigtryggur svo á orðum móður Forrest Gump. „Lífið er eins og konfektkassi, maður veit aldrei hvernig mola maður fær.“ Dagný Hulda Erlendsdóttir dagnyhulda@frettatiminn.is

Þeytingar

Kartöflur

Rófa

Spergilkál

Drekktu grænmetið!

Hitaeiningasnauðar

C-vitamín bomba

Gott fyrir ónæmiskerfið

íslenskt grænmeti

Sölufélag garðyrkjumanna

hauSt 2013

gey m i ð b l a ð i ð

Hraunsós í Ölfusi – rækta appelsínur norðursins – rófur eru seðjandi, trefjaríkar, hitaeiningasnauðar og fullar af C vítamíni

líklega hefur hún einnig vaxið villt í Rússlandi. Konungsfjölskyldan í Bretlandi var farin að rækta rófur í matjurtagarði sínum árið 1669 og um 1700 var ræktun hafin í Frakklandi. Fyrst er getið um rófur í rituðum heimildum í norður Ameríku árið 1817, en þar hófst rófnarækt í stórum stíl í Illinois. Rófan er skyld káltegundum en andstætt þeim nýtum við ekki af henni blöðin heldur forðarótina sem hún myndar og við köllum rófu í daglegu tali. Rófan eða forðarótin myndast úr þeim hluta plöntunnar sem samsvarar stöngli og rót. næringargildi Rófa er mikilvæg matjurt og er rík af vítamínum og steinefnum. Hún er stundum nefnd „appelsína norðursins“ vegna þess hversu rík hún er af C vítamíni. Auk þess er í henni mikið af A vítamíni í formi karótíns. Hún er trefjarík og hitaeiningasnauð, aðeins 49 (kcal) í 100 gr. Hún er því upplögð sem millibiti, seðjandi og trefjarík. geymsla Rófur á að geyma í kæli við hita sem næst 0° í sem mestum raka.Venjulega má draga úr vatnstapi í geymslu með því að sveipa þær plastfilmu. Munið að nota aðeins plast sem er viðurkennt fyrir grænmeti og ávexti.

Listakokkar Höfundar uppskrifta í blaðinu eru: nanna rögnvaldsdóttir, Helga mogensen og margrét leifsdóttir.

hari

Nú telur Hrafnkell að uppskeran nái vart 100 tonnum. „Við erum með tvo stofna af rófum, Sandvíkurrófu, sem er upprunninn frá Kálfafellsrófunni, sem er íslenskt afbrigði, en einnig ræktum við stofn sem upprunninn er frá norður Noregi“, segir Hrafnkell. Sandvíkurrófan er mjög bragðgóð. Hún er ljósari en norska afbrigðið, sem er gulleitt. Fullkomnar kæligeymslur eru notaðar á Hrauni, sem reistar voru fljótlega eftir að rófnarækt hófst. Rófan hefur mikla þýðingu sem matjurt hér á landi því aðeins er ræktað og borðað meira af kartöflum. Hún þroskast ágætlega í íslensku loftslagi og geymist auk þess vel. Ræktun og neysla rófu er mest í löndum norður Evrópu og helst á Norðurlöndum. Hún er stundum kölluð kálrabi, en ekki má rugla þeirri nafngift saman við hnúðkál, sem mikið er ræktað í Þýslalandi og gengur undir nafninu kohlrabi. Íslenskar rófur eru fáanlegan mest allt árið en framboð fer mest eftir því hvernig til hefur tekist með ræktun árið áður. Rófur er hægt að rækta um allt land, þó ræktun þeirra gangi einna best á Suðurlandi. Fyrstu prentuðu heimildir um rófu eru frá Sviss. Árið 1620 segir svissneskur bóndi frá rófnarækt og tekur fram að rófan sé upprunnin í Svíþjóð og þar vaxi hún villt. Rófan er upprunnin á norðurslóðum og

hari

að hefur oft gengið betur hjá okkur, veðráttan hefur sett strik í reikninginn þetta árið. Það hefur verið mjög mikil úrkoma og lítil sól og lítur út fyrir að uppskera verði langt undir meðallagi“, segir Hrafnkell Karlsson bóndi á Hrauni í Ölfusi og formaður Félags gulrófnabænda. Hann og kona hans Sigríður Gestsdóttir hafa ræktað rófur frá árinu 1975. Þau hjón stofnuðu rekstrarfélagið Hraunsós um jörðina og fleiri eignir árið 2002. Þau rækta hross og einnig er töluverð trjárækt á jörðinni. Einnig hafa þau nytjað söl eins og gert hefur verið á jörð þeirra frá alda öðli. Þau fást í verslunum í Reykjavík, Selfossi, Vestmannaeyjum og víðar, en einnig eru söl flutt út til Danmerkur. Talið er að Hraun hafi byggst upp á 12. – 13. öld og er jarðarinnar getið í rituðum heimildum um 1400. Til eru sagnir um átök sem urðu á Hrauni 1502, þegar Lénharður fógeti var veginn þar. Hrafnkell er fæddur og uppalinn á Hrauni og hafa forfeður hans í beinan karllegg búið á Hrauni frá því laust eftir aldamótin 1800. Sigríður er fædd og uppalin á Selfossi, en er ættuð úr Landsveit og Ásahreppi í Rangárþingi. Hrafnkell og Sigríður hófu bússkap á Hrauni árið 1973. Rófur hafa verið ræktaðar á Hrauni um áratugaskeið. Undanfarin ár hefur uppskeran verið frá 100 og upp í tæplega 200 tonn á ári.

Elsa Björg Magnúsdóttir

hrafnkell Karlsson og sigríður gestsdóttir hafa ræktað rófur frá árinu 1975.

ÍSLENSKT GRÆNMETI HAUST 2013

Rófu – fennelgratín 6 hvítlauksgeirar heilir og í hýði 2 msk ólífuolía 1 krukka af tómatsósu 2 stk fennel skorið þversum í ½ cm þykkar sneiðar 2 stórar rófur skrældar, klofnar í tvennt og síðan í grófar sneiðar smá salt og grófur pipar ásamt 1tsk tímían og 1 tsk fennel fræ ½ krukka af steinlausum svörtum ólífum Þessi réttur er góður hvor heldur með gorgonzola eða parmesan osti

Smyrjið eldfasta fatið að innan með olíu, grænmetinu raðað í ásamt hvítlaukgeirunum, ólífuolíu dreift yfir ásamt tómatsósu, kryddum og ólífum. Sett inn í heitan ofninn og bakað í 30-40 mínútur (200°C) Grænmetið á að vera lunga mjúkt og baðað í ólífuolíu og sósu. Dásamlega gott með grænu salati, fiski og grillkjöti Helga Mogensen

Ný manneldismarkmið -500 grömm á dag af grænmeti og ávöxtum

að er vel fylgst með heilsu fólks á Norðurlöndum. Ríkisstjórnir landanna hafa nú hrundið í framkvæmd aðgerðaáætlun um betri heilsu og aukin lífsgæði með bættu mataræði og aukinni hreyfingu. Það er norræna ráðherranefndin sem hefur umsjón með vinnunni og hún hefur þegar birt fyrstu könnunina, sem náði til tæplega tíu þúsund íbúa á Norðurlöndum. Í henni kemur fram að enn er langt í land að ráðlögðum dagskammti sé náð þegar litið er til grænmetis og ávaxta. Hingað til hefur hann verið 400 grömm, en nú bregður svo við í þessari nýju rannsókn að sett eru fram ný viðmið, sem eru 500 grömm á dag. Það er stefnan að stuðla að aukinni neyslu á grænmeti og ávöxtum til að bæta heilsu og auka lífsgæði íbúa á Norðurlöndum ( http://www.norden.org/en/publications/ publikationer/2012-552). „Framtíðarsýn Norrænu aðgerðaáætlunarinnar fyrir árið 2021 er sú að að minnsta kosti 70% íbúa eldri en 10 ára neyti minnst 500 gramma grænmetis og ávaxta daglega sem samsvarar fimm skömmtum á dag. Samkvæmt könnuninni neyta 8 - 22% fólks í löndunum ávaxta og grænmetis fimm sinnum á dag.Við eigum því langt í land með að ná þessu markmiði“, segir í rannsókn Norrænu ráðherranefndarinnar.

Landsmenn hafa tekið íslenska grænmetinu mjög vel. Þeir hafa aukið neyslu sína á þessari úrvalsvöru jafnt og þétt. En betur má ef duga skal og enn er langt í land ef manneldismarkmið eiga að nást. Grænmetisbændur hafa lagt mikla vinnu í að upprunamerkja íslenskt grænmeti þannig að það fari ekki á milli mála hvaðan það kemur. Hægt er að rekja grænmetið til þeirra bænda sem rækta það. Þeir leggja allan sinn metnað í að senda frá sér góða og ferska vöru. Grænmetisbændur þakka ykkur góðar móttökur og vona að íslenska grænmetið haldi áfram að gleðja ykkur og næra.

Kristín Linda Sveinsdóttir Markaðsstjóri Sölufélags garðyrkjumanna

kristin@sfg.is

Garðyrkjubændur leggja sig fram við að bjóða upp á góða vöru til að koma til móts við kröfur neytenda ...

Útgefandi: Sölufélag garðyrkjumanna Ábyrgðarmaður: Kristín Linda Sveinsdóttir kristin@sfg.is Myndir: Hari Umbrot: Jón Óskar/Grái kötturinn jonoskarin@gmail.com Umsjón með útgáfu: Katrín Pálsdóttir katrin@sfg.is

islenskt.is

d-vítamínríkir sveppir -tilraunir gerðar með að margfalda D-vítamín með lýsingu

Þá kemur það fram í könnuninni að á Íslandi voru fleiri of feitir (BMI≥30) en á hinum Norðurlöndunum. Það kemur ekki á óvart að flestir séu of feitir á Íslandi þegar litið er til sykurneyslu, því hún er mest á Íslandi þegar litið er til Norrænu ríkjanna. Offita er vandamál sem heilbrigðisstéttir hafa verið að berjast við undanfarin ár. Með hverju ári þyngist þjóðin og nú er svo komið að 58,5 prósent landsmanna eru of þungir eða eiga við offitu að stríða. Það er því ljóst að landsmenn verða að breyta neysluvenjum sínum. Þeir sérfræðingar sem unnu landskönnunina segja að niðurstöður hennar nýtist á margan hátt, m.a. varðandi áherslu í heilsueflingu og forvörnum á sviði næringar. Grænmetisbændur taka undir með sérfræðingunum sem unnu könnunina og vonast til að stjórnvöld, fyrirtæki og almenningur tileinki sér þá þekkingu sem fæst úr þeirri miklu og vönduðu vinnu sem nú liggur fyrir. Garðyrkjubændur leggja sig fram við að bjóða upp á góða vöru til að koma til móts við kröfur neytenda og eru sífellt að huga að nýjungum í framleiðslu.

s v eppi r

Kíktu inn á fésbókina okkar - facebook.com/islenskt.is. Þar er leikur í gangi sem gæti verið gaman að taka þátt í. Glæsilegar grænmetiskörfur í verðlaun.

lúðasveppir og Matís ásamt sænskum vísindamönnum hafa undanfarna mánuði gert tilraunir með að auka D-vítamín í sveppum. Það er gert með því að lýsa sveppina sérstaklega. Fyrstu niðurstöður lofa mjög góðu og líklega koma D-vítamínríkir sveppir á markaðinn í haust. Kastaníusveppir hafa verið notaðir við þessar tilraunir og í þeim hefur D-vítamínið sjöfaldast við lýsinguna. Sveppategundir skipta þúsundum og er þær að finna um allan heim. Flestar eru þær til gagns fyrir menn og náttúru. Frá örófi alda hafa menn tínt sveppi og matreitt þá. Þeim lærðist fljótt að sumar tegundir sveppa voru ljúfengar og aðrar bragðvondar eða jafnvel eitraðar. Sá sveppur sem er algengastur í matargerð er upprunninn sunnan úr Evrópu. Frakkar hófu að rækta hann og oft er hann kallaður franski sveppurinn. Franska orðið „champignon“ er orðið alþjóðlegt yfir þessa tegund af sveppum. Sveppir voru lengi vel taldir tilheyra jurtaríkinu vegna þess að þeir birtast innan um annan gróður. En þegar betur er að gáð þá tilheyra þeir sínu eigin ríki, svepparíkinu. Frumbjarga plöntur umbreyta ólífrænum efnum, koltvísýringi og vatni, yfir í lífræn efni við ljóstillífun. Það er flókið ferli og byggist á því að grænuefni plantanna umbreytir orku sólarljóssins í efnaorku. Sveppir vinna næringu og orku úr plöntuvefjum. Matsveppir sem eru algengastir í verslunum tilheyra svokölluðum hattsveppum. Með kynbótum á villtum tegundum hefur það tekist að ylrækta þá í stórum stíl.

Neysla á ferskum sveppum hefur aukist mjög mikið undanfarin ár. Landsmönnum stendur til boða ferskir íslenskir sveppir allt árið. Matsveppir sem fást hér í verslunum nefnast ætissveppir (Agaricus campestris). Tveir stofnar af ætissveppum eru einkum ræktaðir,en það eru venjulegir hvítir hnappasveppir og brúnleitir kastaníusveppir. Hnappasveppir eru þessir algengu hvítu sem allir þekkja, með mildu en ákveðnu bragði. Kastaníusveppirnir eru bragðmeiri og henta vel þegar við viljum gera okkur dagamun eða undirstrika villibráð. Flúðasveppir voru stofnaðir árið 1984, en þaðan koma allir íslenskir sveppir sem eru á markaði. Ræktun er vandaverk og fer fram í ræktunarklefum þar sem hita og raka er stýrt af mikilli nákvæmni. NæriNgargildi Í sveppum eru mörg næringarefni, en mjög fáar hitaeiningar, 30 kcal í 100 grömmum. Sveppir eru próteinríkari en flest grænmeti. Þeir eru einnig ríkir af B vítamíni, járni, kalki, kalí, seleni og trefjum. Þá er einnig A og C vítamín í sveppum að ógleymdu D vítamíni. geymsla Matsveppir eiga að vera safaríkir og næstum hvítir á lit. Á þeim eiga ekki að vera brúnir blettir. Allir matsveppir hafa takmarkað geymsluþol. Best er að geyma þá í myrkri og um það bil tveggja gráðu hita og við mikinn raka.

Sá sveppur sem er algengastur í matargerð er upprunninn sunnan úr Evrópu. Frakkar hófu að rækta hann og oft er hann kallaður franski sveppurinn. Franska orðið „champignon“ er orðið alþjóðlegt yfir þessa tegund af sveppum.

ÍSLENSKT GRÆNMETI HAUST 2013

Kartöflusúpa 100 g laukur, saxaður (1 meðallaukur) olía til steikingar 250 g íslenskar kartöflur, skornar smátt ½ tsk timjan 2 stk lárviðarlauf ½ tsk kórírander fræ, möluð svartur pipar 1,5 l vatn salt ½ búnt steinselja

Laukurinn er svitaður í potti ásamt kryddunum þar til hann er glær. Kartöflunum og vatninu er bætt út í. Soðið í a.m.k. 30 mín, þá maukað með töfrasprota og smakkað til með salti og saxaðri steinselju. Ef töfrasproti er ekki til staðar má sjóða súpuna lengur og slá kartöflurnar í sundur með pískara. Nanna Rögnvaldardóttir

Kartaflan

f o rs æ ti i v

-matjurt í þúsundir ára í Suður-Ameríku

Kristján Gestsson og Anna Guðbergsdóttir kartöflubændur á Forsæti IV.

Vinsælustu kartöflutegundirnar eru Gullauga og Rauðar

jónin Kristján Gestsson og Anna Guðbergsdóttir eru kartöflubændur á bænum Forsæti IV í Flóahreppi og hafa þau stundað þann búskap frá árinu 1970. Kartöflur hafa þó verið ræktaðar á jörðinni í rúmlega hálfa öld en foreldrar Kristjáns, þau Gestur Mosdal Kristjánsson og Helga Kristín Þórarinsdóttir hófu ræktunina um 1960. Garðyrkjubýlið hefur yfir góðum tækjakosti að ráða, það gerir þeim hjónum kleift að vinna að mestu leyti

ein við framleiðsluna. Útsæðið sem sett er niður ár hvert er að hluta til heimaræktað en kartöfluheilbrigði er þó haldið við með aðkeyptu stofnútsæði eftir ákveðnum reglum sem þar um gilda. Útsæðið er látið forspíra og sett niður í lok apríl og fram yfir miðjan maí. Fyrstu kartöflugrösin byrja að kíkja upp úr görðunum rúmlega hálfum mánuði eftir niðursetningu. Fram í júlí bíða svo bæði bóndinn og neytendur með mikilli eftirvæntingu eftir fyrstu uppskeru sumarsins en hún kemur á markað um miðjan júlí. Þær kartöflur sem fyrstar koma á markað eru ræktaðar undir plasti sem flýtir fyrir uppskerunni um allt að 15 daga. Upptaka til geymslu hefst síðan í lok ágúst og stendur út september. Uppskerumagnið er að miklu leyti háð veðurfari og getur því verið mjög breytilegt á milli ára. Ræktunarsvæðið er 24 hektarar og getur uppskeran verið allt frá 10 til 30 tonn af hektara. Mikilvægt er að þær kartöflur sem teknar eru upp á haustin séu geymdar í kæligeymslum við réttan hita og rétt rakastig. Með því móti er auðveldlega hægt að halda vörunni ferskri fram að næstu uppskeru. Kartöflurnar eru geymdar óhreinsaðar í kæligeymslunni yfir veturinn en áður en þær eru sendar á markað eru þær flokkaðar og þvegnar. Vinsælustu tegundirnar eru íslensku afbrigðin Gullauga og Rauðar og er því mest ræktað af þeim. Fleiri tegundir eru þó ræktaðar á býlinu og má sem dæmi nefna Premiere og Milva.

Þær kartöflur sem fyrstar koma á markað eru ræktaðar undir plasti sem flýtir fyrir uppskerunni um allt að 15 daga.

egar kartaflan barst til Evrópu var henni tekið með nokkurri tortryggni. Það var fyrst eftir að hún var almennt tekin í sátt í Englandi, Írlandi, Frakklandi og síðast en ekki síst í Þýskalandi, að kartaflan fór að vera mikilvæg matjurt á Norðurlöndum. Hún barst fyrst til Íslands á ofanverðri 18. öld. Séra Björn Halldórsson í Sauðlauksdal ræktaði hana fyrstur Íslendinga. Kartaflan er upprunin í norðurhluta Suður-Ameríku og hefur verið mikilvæg matjurt á þeim slóðum í þúsundir ára. Hún þótti það mikilvæg fæða hjá Inkum að hún var tekin í guða tölu. Kartaflan barst til Evrópu í kjölfar landafundanna á 16. öld og breiddist fljótt út um álfuna, þar sem hún varð ein mikilvægasta fæðutegundin. Áður en kartaflan barst til Evrópu var brauð og hnúðmeti af öðru tagi mikilvæg fæða. Enska heitið „potato“ er komið úr indíánamáli þar sem kartaflan kallast „batat“ eða „patat“ en það síðarnefnda er notað í mörgum tungumálum, bæði um kartöflur og sætar kartöflur. Kartaflan er næringarrík og fremur auðveld í ræktun við íslenskar aðstæður. Þó er hún nokkuð viðkvæm fyrir ýmsum sjúkdómum af völdum veira, baktería og sveppa. Einn slíkur sjúkdómur, kartöflumygla, olli algerum uppskerubresti á Írlandi á árunum eftir 1840, en á þeim tíma var kartaflan orðin undirstöðufæða fátækra smábænda þar í landi. Mikil hungursneyð varð í kjölfarið og þúsundir manna urðu hungrinu að bráð. Þúsundir fluttust vestur um haf til Ameríku. Margir vestuarfaranna settust að í ríkjunum Maine og Idaho, en þar stendur kartöflurækt í miklum blóma enn þann dag í dag. Kartafla myndar jarðstöngulhnýði. Hún tilheyrir náttskuggaætt (solanaceae) og er náskyld mörgum þekktum plöntum eins og eggaldini, tómötum, papriku, stjörnualdini (carambola) og tóbaki. Allar tegundir náttskuggaættar mynda eiturefnið sólanín, í mismiklum mæli þó. Í kartöflu er það í öllum grænum plöntuhlutum sem notið hafa birtu. Það eyðist ekki við suðu: fjarlægið því alla græna hluta kartaflna áður en þeirra er neytt.

NæriNgargildi Kartaflan er næringarrík, full af vítamínum og steinefnum. Í kartöflum eru fáar hitaeiningar, aðeins 88 (kcal) í 100 gr. Þar sem flestir borða kartöflur nánast daglega eru þær með mikilvægustu uppsprettum B- og C-vítamíns í fæðunni. Einnig eru kartöflur ríkar af járni, kalki, fosfór og trefjum. Í þeim er mikill mjölvi sem gerir þær mettandi þó þær séu ekki mjög hitaeiningaríkar. Æskilegt er að sjóða kartöflur með hýðinu, annars tapast mikið af næringarefnum út í suðuvatnið. Séu þær afhýddar fyrir suðu ber að nota eins lítið vatn við suðuna og kostur er og nota síðan vatnið í sósur eða til brauðgerðar til að nýta næringarefnin sem skolast hafa út. geymsla Kartöflur á að geyma við 4-6° C og mikinn raka en við slík skilyrði geymast þær í allt að 6 mánuði án þess að dragi úr gæðum. Mjög snemmsprottnar kartöflur geymast þó skemur. Góð loftræsting þarf að vera í kartöflugeymslu til að leiða burt koltvísýring sem myndast við öndun, þó má kaldur dragsúgur ekki leika um þær. Etýlen sem kartöflurnar mynda í geymslunni getur ýtt undir að þær spíri. Þær mega ekki vera í birtu, þá myndast í þeim sólanín og hnýðin verða græn. Af þessari ástæðu er best að geyma kartöflur í bréfpokum eða öðrum ógegnsæjum umbúðum. Ef kartöflur eru hafðar í pappírssekkjum minnkar einnig hættan á að raki setjist utan á hnýðin og valdi bakteríu eða sveppasjúkdómum. gæðamat Kartöflur eiga að vera þurrar, hreinar og þéttar í sér, lausar við áverka, sprungur og spírur auk þess sem þær mega ekki vera grænar. Kartöflum sem pakkað er í plastpoka eiga að vera jafnar að stærð og gæðum. Á veturna þarf að fylgjast vel með kartöflum sem geymdar hafa verið við lægri hita en 4° C en það ýtir undir niðurbrot mjölva þannig að bragðið versnar, þær verða of sætar.

ÍSLENSKT GRÆNMETI HAUST 2013

Kartöflusalat með gúrkum 1 íslensk gúrka, lítil 500 g soðnar kartöflur 1-2 vorlaukar 1 dós sýrður rjómi, 18% 1 tsk dijonsinnep 10-15 basilíkublöð, söxuð nýmalaður pipar salt

Þetta kartöflu-gúrkusalat er sérlega gott með steiktu og grilluðu kjöti. Gúrkan skorin í teninga, tómatarnir í báta og kartöflurnar í bita, ekki mjög litla. Vorlaukurinn saxaður fremur smátt. Sýrður rjómi, dijonsinnep, söxuð basilíka, pipar og salt hrært saman í skál og síðan er gúrku, tómötum, vorlauku og kartöflum hrært saman við. Látið standa nokkra stund í kæli. Borið fram t.d. með lambakjöti eða öðru steiktu kjöti. Nanna Rögnvaldardóttir

Sólstafir

3 meðalstórar gulrætur 1 íslensk paprika rauð eða gul 2 afhýddar appelsínur 3 cm engifer 0,5 lítrar kalt vatn og 1 handfylli klakar Allt sett í blandara og blandað vel

Fáðu þér sopa af grænmeti! -þeytingar við allra hæfi

Ný neysluviðmið hafa verið sett fram varðandi ráðlagðan dagskammt af grænmeti og ávöxum. Nú er stefnt að því að neyta minnst 500 gramma á dag. Þetta er sú framtíðarsýn sem Norræna ráðherranefndin setti nýlega fram eftir viðamikla rannsókn sem gerð var í öllum norrænu ríkjunum. Í henni kom fram að íbúar á Norðurlöndum eiga langt í land með að ná þessu markmiði. Hér á landi hafa landsmenn að meðaltali neytt um 200 gramma af grænmeti og ávöxum, þannig að betur má ef duga skal. Grænmetisþeytingar henta vel til að fá börn til að borða grænmeti.

Laufléttur

1 Grand salat 1 rauð íslensk paprika 2 cm engiferg 2 lúkur frosinn mangó (eða ferskur) safi úr ½ sítrónu 0,4 l kalt vatn Allt sett í blandara og blandað vel

Hér eru nokkrar góðar uppskriftir af grænmetis- og ávaxtaþeytingum. Það er Margrét Leifsdóttir heilsumarkþjálfi IIN sem gerði uppskriftirnar. Hún hefur sótt nám í hráfæðiskóla Ann Wigmore í Puerto Rico og þar lærði hún meðal ananrs að gera græna drykki. „Ég reyni að borða mikið af dökkgrænu og litríku grænmeti vegna þess að það er auðmeltanlegt og fullt af vítamínum, steinefnum og trefjum og best er að nota íslenskt grænmeti því það er laust við alla mengun“, segir Margrét. „Grænir þeytingar eru góður felustaður fyrir kaldpressaðar olíur. Það er mjög gott fyrir okkur að bæta 1 msk. af kaldpressaðri olíu út í drykkinn. Þannig fáum við omega 3 fitusýrur sem virka m.a. bólgueyðandi á líkamann. Kaldpressaðar olíur eru í dökkum glerflöskum. Sömueiðis er gott að setja spírur út í þeytingana, þær eru stútfullar af ensímum sem hjálpa líkamanum við að melta fæðuna. Verið duglega að prófa ykkur áfram með eigin uppskriftir og notið grænmeti sem ykkur finnst best“, segir Margrét Leifsdóttir.

Sprækur

1 knippi pottasalat, td. Grand-, Endive- eða Íssalat 2 stilkar sellerí 1 avókadó 2 gulrætur 2 epli (helst lífrænt) 0,4 lítrar kalt vatn (ca. 2 glös) 1 handfylli klakar Allt sett í blandara og blandað vel

C – vítamín þruma

2 íslenskar paprikur (rauðar, gular eða appelsínugular) 1 handfylli kirsubjerjatómatar ½ agúrka5 safi úr ½ sítrónu 0,3 lítrar kalt vatn Allt sett í blandara og blandað vel

Hvítkál í felum

1 handfylli íslenskt hvítkál 1 handfylli íslenskt kínakál 1 handfylli frosið mangó ½ avókadó 1 handfylli frosin ber 0,5 lítrar kalt vatn Allt sett í blandara og blandað vel

Atvinnumaðurinn 1 grænt íslenskt potta- eða pokasalat 2 stönglar sellerí með laufunum 2 meðalstórar gulrætur ½ agúrka ½ hnúðkál 1 avókadó 2,5 cm engifer 2 græn epli 0,5 lítrar kalt vatn og handfylli klakar Allt sett í blandara og blandað vel

ÍSLENSKT GRÆNMETI HAUST 2013

Ofnbakað grænmeti 500 g kartöflur 500 g gulrófur 300 g gulrætur 300 g hnúðkál (má sleppa) 2 rauðlaukar 5 msk olía safi úr ½ sítrónu 3-4 hvítlauksgeirar, saxaðir nálar af 1-2 rósmaríngreinum, saxaðar (má sleppa) 3-4 msk steinselja, söxuð

Ofninn hitaður í 200°C. Kartöflurnar skornar í fjórðunga eða báta (ef þær eru stórar). Gulrófurnar flysjaðar og e.t.v. skornar í stóra bita. Rófurnar og hnúðkálið flysjað og skorið í bita. Laukurinn afhýddur og skorinn í fjórðunga. Olíu, sítrónusafa, hvítlauk, rósmaríni og steinselju blandað saman í eldföstu fati eða ofnskúffu. Grænmetið sett út í og velt upp úr olíunni. Bakað í 30-40 mínútur, eða þar til allt grænmetið er meyrt í gegn og hefur tekið lit. Hrært einu sinni eða tvisvar. Borið fram t.d. með steiktu kjöti eða kjúklingi. Nanna Rögnvaldardóttir

Yndi Sumarkveðja

½ rófa ca. 120 gr. (eða hnúðkál) 2 handfylli íslenskt Kínakál 3 meðalstórar gulrætur 2 handfylli frosinn ananas 1 handfylli frosin hindber eða blönduð ber 0,4 lítrar kalt vatn Allt sett í blandara og blandað vel

Alvöru ofurdrykkur

3 stór grænkálsblöð (eða 2 handflylli af öðru dökkgrænu salati) 2 handfylli hvítkál (ekki taka kjarnann með) 2 ½ cm engifer 2 handfylli frosinn ananas 0,5 lítrar kalt vatn Allt sett í blandara og blandað vel

3 stór grænkálsblöð ½ agúrka 1 rauð paprika ein lúka bláber (fersk eða frosin) 1 epli (helst lífrænt) ½ liter kalt vatn 1 handfylli klakar Allt sett í blandara og blandað vel

Óvænt blómkálsbomba 2 handfylli blómkál ½ rófa eða hnúðkál (ca. 70 gr.) 1 handfylli frosin ber 1 handfylli frosið mangó 0,5 lítrar kalt vatn Allt sett í blandara og blandað vel

Siggi frændi

(hentar vel fyrir börn og byrjendur í grænum) 75 gr. íslenskt fjallaspínat ½ rófa (ca 70 gr.) 1 avókadó 0,4 lítrar Engifersafi frá Floridana 1 handfylli klakar Allt sett í blandara og blandað vel

Miðjarðarhafsþeytingur

4 vel þroskaðir tómatar 3 stilkar sellerí með laufunum 75 gr. fjallaspínat eða annað íslenskt spínat (góð 2 handfylli) 1 handfylli íslenskt klettasalat 1 avókadó (má sleppa) ½ bolli ferskt basil safi úr einni sítrónu 0,4 l vatn Allt sett í blandara og blandað vel

Haust

½ rófa (ca. 70 gr.) 1 handfylli spergilkál ½ agúrka 1 paprika 2 gulrætur 1 epli 0,4 lítrar kalt vatn og handfylli klakar Allt sett í blandara og blandað vel

Rokkólí

1 handfylli spergilkál 1 handfylli blómkál 1 stilkur sellerí 2 epli ½ avocado safi úr ¼ af sítrónu 0,5 lítrar kalt vatn Allt sett í blandara og blandað vel

ÍSLENSKT GRÆNMETI HAUST 2013

Gljáðar gulrætur með rauðlauk og engifer 500 g gulrætur 1-2 rauðlaukar 2 msk olía 2 tsk hlynsíróp eða sykur 1 tsk engifer, fínsaxað eða rifið nýmalaður pipar salt 200 ml appelsínulímonaði nokkrar greinar af fersku timjani (má sleppa)

Ofninn hitaður í 200°C. Gulræturnar skafnar eða flysjaðar og toppurinn skorinn af. Rauðlaukurinn flysjaður og skorinn í geira. Olíu, sírópi, engifer, pipar og salti blandað saman í eldföstu móti og gulrótunum og lauknum velt upp úr leginum. Sett í ofninn, appelsíninu hellt í mótið og bakað í 30-40 mínútur, eða þar til gulræturnar eru meyrar (best að stinga í þær með hnífsoddi). Bætið við meira appelsíni eða vatni eftir þörfum, svo að gulræturnar brenni ekki. Þær eru mjög góðar með alls konar steiktu og grilluðu kjöti. Nanna Rögnvaldardóttir

hn ú ðkál

auðs h olt

upplagt sem snakk eða í nestisboxið Hnúðkál er notað á sama hátt og gulrófa, gulrætur og annað rótargrænmeti. Það er gott gufusoðið með smjöri, stappað og kryddað með múskati. Bragðið er heldur mildara en hjá gulrófu. Hnúðkál hefur verið á borðum Indverja í margar aldir. Íbúar í norðurhéruðum landsins t.d. í Kashmír hafa miklar mætur á því. Í Kashmír er hnúðkál jafn algengur matur og kartöflur eru á Íslandi. Það er auðvelt að rækta hnúðkál og það þolir vel svalt loftslag. Frá Indlandi barst hnúðkálið til Evrópu þar sem það hefur verið í hávegum haft lengi, sérstaklega í Austur-Evrópu. Það er einnig mikið ræktað í Þýskalandi, Hollandi og Luxemburg. Þar er hnúðkál jafn algengt í matjurtagörðum og kartöflur og gulrætur. Hnúðkál er tvíært af krossblómaætt. Nafnið dregur hnúðkálið af því að það myndar húðinn í efri hluta stöngulsins fyrra árið, en blómstrar og myndar fræ síðara árið. Hnúðurinn myndast á stönglinum en ekki í rótinni eins og hjá rótargrænmeti. Hnúðurinn er ekki neðanjarðar heldur er hann allur ofanjarðar. Hnúðkál er ræktað hér á landi og þrífst ágætlega við íslenskar aðstæður. Hnúðkál er í tveimur litbrigðum. Annars vegnar með ljósgrænu hýði og mörgum stökum og sterklegum blaðstilkum og hins vegnar með fjólubláu hýði og fíngerðari blaðstilkum. Að innan er liturinn hvítur hjá báðum tegundum næringargildi Hnúðkál er ríkt af A og C vítamínum og steinefnum og er trefjaríkt. Í 100 gr. eru aðeins 46 hitaeiningar (kcal). geymsla Best er að geyma hnúðkál í kæli á svipaðan hátt og rófur og gulrætur. Gæta verður að því að það verði ekki fyrir vökvatapi. Hægt er að frysta hnúðkál, en þá er best að skera það í sneiðar eða teninga og snöggsjóða í 2-3 mínútur áður en það er fryst.

Hjónin Vignir Jónsson og Ásdís Bjarnadóttir.

rækta gulrætur á bökkum hvítár

jónin Vignir Jónsson og Ásdís Bjarnadóttir stunda kúabúskap á Auðsholti í Hrunamannahreppi. Árið 1997 hófu þau að rækta gulrætur ásamt kúabúskapnum og framleiða nú í kringum 100 tonn á ári. Gulræturnar rækta þau í sendnum jarðvegi á bökkum Hvítár sem er hitaður upp með heitu vatni úr borholu. Búfjáráburður er uppistaðan í áburðinum á gulræturnar og ræktunin því vistvæn. Uppskeran er tekin upp í lok júlí. Gulræturnar eru síðan geymdar ferskar í kæli fra september og yfir veturinn en þá fer fram mesta vinnan við að flokka og pakka.

Fjölskylda Vignis og Ásdísar vinnur saman við ræktunina og þegar mest er að gera og mikið liggur við, eins og á uppskerutímanum, segir Vignir stórfjölskylduna kallaða til. Kröfur íslenskra neytenda um gæði eru miklar og segir Vignir fjölskylduna leggja allt kapp á að uppfylla þær. Mikil vinna liggi á bak við hverja gulrót. Uppskeran er tekin upp með vélum og gulræturnar þvegnar. Hver gulrót er svo snyrt í höndunum, þær síðan flokkaðar og þeim pakkað til neytenda. Frá Auðsholti fara sendingar tvisvar í viku. Í apríl er svo næstu uppskeru sáð.

Gulrót er full af andoxunarefnum

ulrótin er ein af mikilvægari matjurtum hér á landi þó ræktun hennar hafi staðið mun skemur en til dæmis gulrófu. Til eru margar ólíkar gerðir af gulrótum sem eru mismuandi að lögun og lit. Sterkur appelsínugulur litur gulrótarinnar er litarefnið karótín, sem er forstig A vítamíns. Í þeim er einnig lýkopen sem er rautt litarefni en það dregur úr bólgum og kemur í veg fyrir að tappar myndist í blóði. Tómatar eru einnig mjög ríkir af lýkópeni.Vísindamenn við Kuopio háskólann í Finnlandi hafa rannsakað efnið í tólf ár. Í rannsóknum þeirra kom í ljós að þeir sem höfðu mest af lýkópeni í blóðinu voru síður í hættu en aðrir að fá heilablóðfall. Gæði gulrótarinnar er mjög háð ræktunaraðferðinni. Ef jarðvegurinn er meðhöndlaður eins og gert er hér á landi í lífrænni og vistvænni ræktun verður gulrótin bragðmikil, sæt og auðug af karótíni og næringarefnum.

(sáldvefur) sem þykkna. Einnig má sjá ganga sem liggja á milli viðarvefs og sáldvefs en þeir sjá um að flytja vatn og næringu um rótina. Oft má sjá greinilegan hring á milli viðarvefs og sáldvefs en það er vaxtarlag rótarinnar.Viðarvefurinn vex inn á við frá vaxtarlaginu en sáldvefurinn út á við.

Gulrót er af sveipjurtaætt eins og dill, steinselja, kóríander og fleiri tegundir matjurta. Gulrótin er upprunnin í Norður-Afríku en hefur breyst mikið á aldanna rás. Þegar hún barst til Evrópu með Aröbum var rótin fjólublá eða ljósgul og seig í sér. Kynbætur á gulrótinni hófust í Hollandi snemma á 19. öld. Gulrótin er tvíær jurt sem myndar sívala forðarót fyrra árið en blómstrar seinna árið og myndar þá sveiplaga blómskipan með smáum blómum sem minna bæði á dill og kerfil. Ef skorið er þvert í gengum rótina sést greinilega að það eru bæði innsti hluti hennar (viðarvefur) og sá ytri

næringargildi Í gulrótum er mikið af litarefninu karótín sem er í meira magni í gulrótinni en í nokkurri annarri ætri plöntu. Því stærri og litsterkari sem ræturnar eru þeim mun meira karótín er í þeim. Karótín ummyndast yfir í A-vítamín í líkamanum sem meðal annars er mikilvægt fyrir sjónina, húðina og slímhimnur líkamans. Skortur á A-vítamíni getur leitt af sér náttblindu en hún er algengari en áður var talið. Hjá þeim sem eiga erfitt með að keyra bíl í myrkri getur ástandið lagast við að fá karótín úr fæðunni. Auk þess er í gulrótum lýkópen, B og C vítamín ásamt mikilvægum steinefnum eins og kalí, kalki,

járni og fosfór. Gulrætur eru góð uppspretta fyrir þessi næringarefni því þær eru ódýrar og hægt að hafa þær á borðum daglega allt árið. Gulrótin er eitt mikilvægasta grænmetið í ungbarnafæði. Börnum yngri en eins árs á ekki að gefa hrátt grænmeti. Gulrótin er mjög góð soðin og maukuð ein og sér eða blönduð saman við aðrar fæðutegundir. Gulrótin er næringarrík en hitaeiningasnauð. Í 100 grömmum eru aðeins 46 hitaeiningar (kcal). geymsla Gulrætur geymast almennt vel. Best er að geyma gulrætur í kæli við 0 – 2°C og mikinn raka því þeim hættir mjög til að tapa vatni. Þær eiga ekki að standa í birtu því þá verða þær grænar og beiskar á bragðið. Ef einungis á að geyma gulrætur í skemmri tíma er ágætt að hafa þær í götuðum plastpokum, þeim sömu og þær eru seldar í. Fylgist vel með að ekki verði rakaþétting innan í pokanum og fjölgið götunum ef þarf.

ÍSLENSKT GRÆNMETI HAUST 2013

Steikt hnúðkál 2 íslenskt hnúðkálshöfuð (einnig má nota gulrófur) salt 3 msk ólífuolía 1-2 hvítlauksgeirar nýmalaður pipar 1 tsk herbes de provence eða oregano

Hnúðkálið snyrt, afhýtt ef það er ekki nýupptekið, og síðan skorið í um 1 cm þykkar sneiðar. Vatn hitað í potti, saltað og síðan eru hnúðkálssneiðarnar forsoðnar í 3-4 mínútur. Teknar upp og látið renna af þeim á eldhúspappír. Olían hituð á stórri pönnu. Hvítlaukurinn saxaður smátt og látinn krauma í 1/2 mínútu og síðan eru hnúðkálssneiðarnar settar á pönnuna, kryddaðar með kryddjurtum, pipar og salti og látnar krauma við meðalhita þar til þær hafa tekið góðan lit og eru meyrar. Bornar fram með salati eða fersku grænmeti og e.t.v. sósu úr sýrðum rjóma eða jógúrt, söxuðum vorlauk og kryddjurtum. Nanna Rögnvaldardóttir

r auðkál

Trefjarík næringarbomba Í

hvít ká l

Á hátíðaborðið H

ér á landi er rauðkál einungis ræktað til að selja það ferskt, en erlendis fer stór hluti uppskerunnar í niðursuðu. Rauðkál er tvíær tegund og seinna árið teygist úr stönglinum og plantan blómstrar gulum blómum í klasa. Rauðkál er náskylt hvítkáli og var þekkt í Noregi á víkingatímanum. Það er af krossblómaættinni og er því náskylt öðru kálmeti. Rauðkál er afbrigði af höfuðkáli og getur verið jafn breytilegt í lögun og hvítkál. Í öllum tegundum af höfuðkáli er rautt litarefni í einhverjum mæli en óvenju mikið af því gefur kálinu dökkrauðan eða fjólubláan lit. Neysla á rauðkáli er mest hér á landi um jól og áramót.

NæriNgargildi Rauðkál er hitaeiningasnautt, aðeins 27 heitaeiningar (kcal) í 100 gr. Það er mjög góð uppspretta C-vítamíns. Auk þess er í því járn og kalk. Ystu blöin eru vítamínríkust. Rauðkál er mjög trefjaríkt. Það er gott hrátt og fínt skorið í salat. Einnig má smjörsteikja það á pönnu. Með hátíðamat um jól og áramót er algengt að nota það soðið með lauk, eplum, ediki, sykri, salti og negul. Hæfilegt er að sjóða það í 10 til 15 mínútur ef það er fínt skorið. geymsla Rauðkál geymist vel í kæli við 0 – 5 ° C. Þar sem ferskt rauðkál er á markaði hluta ársins er gott að frysta það. Það er skorið í mjóa strimla og snöggsoðið í 3 mínútur. Frystið það í plastpokum þegar það hefur kólnað.

slenskt snemmsprottið hvítkál kemur á markaðinn um miðjan júlí en það hefur takmarkað geymsluþol og þarf því að seljast jafnóðum. Seinsprottið kál er uppskorið í september og október og geymist fram í lok febrúar. Íslenskt hvítkál er því fáanlegt frá því um miðjan júlí fram í lok febrúar. Hvítkál hefur verið þekkt við suðaustanvert Miðjarðarhaf í um 5 þúsund ár. Það var ræktað á dögum Forn-Egypta mörg þúsund árum fyrir Kristburð, bæði til matar og ekki síður vegna lækningamáttar. Með Rómverjum barst það til Mið-Evrópu og síðan með víkingum til Norður-Evrópu þar sem það hlaut heitið kál eftir latneska heitinu Caulis. Ræktun hvítkáls verður ekki almenn hér á landi fyrr en um miðja síðustu öld. Hvítkál er náskylt öðrum káltegundum svo sem kauðkáli, blöðrukáli, rósakáli, blómkáli og spregilkáli. Eins og flestar káltegundir er hvítkál í raun stórt brum þar sem blöðin sitja á stuttum stöngli og leggjast hvert yfir annað og mynda höfuð. Þetta er tvíær tegund og seinna árið teygist úr stönglinum og plantan blómstrar gulum blómum í klasa. Oft má sjá að stöngulinn hefur lengst á káli sem hefur verið lengi í geymslu. Þrátt fyrir nafnið á hvítkál ekki að vera hvítt á litinn heldur grænt

eða ljósgult. Blöðin verða ljósari eftir því sem þau sitja innar í höfðinu. Lögun höfuðsins er allbreytileg. Litur höfuðsins á að vera jafn og ekki má bera á áverkum eða gulnun á ytra borði. Höfuðin eiga að vera þéttvaxin og blöðin stíf og safarík, ekki má bera á linum blöðum og blaðstilkum.

NæriNgargildi Hvítkál er meðal mikilvægustu grænmetistegunda sem við neytum. Það er trefjaríkt og mikilvæg og ódýr uppspretta A og C vítamína auk þess er í kálinu fólasín, kalk og kalíum. Eins og hjá öðrum káltegundum eru það ystu blöðin sem eru næringarríkust og því grænni sem þau eru þeim mun meira er í þeim af vítamínum og járni. Hvítkál er ómissandi hluti af hollu og fjölbreyttu fæði. Í 100 gr. af hvítkáli eru aðeins 30 hitaeiningar ( kcal). geymsla Hvítkál geymist vel í kæli og gallalaus höfuð af snemmsprottnu káli ættu að geta geymst í nokkrar vikur í kæli við 0 – 5°. Seinsprottið kál geymist enn lengur eða allt í 5 mánuði ef hitinn er rétt yfir frostmarki og rakinn mikill. Kál er viðkvæmt fyrir etýlen en það veldur því að blöðin gulna og detta af. Tómatar, epli og perur gefa t.d. frá sér etýlen.

k í Na k á l

í alla austurlenska rétti K

ínakál var nánast óþekkt hér á landi þar til fyrir um 20 árum en er nú ein algengasta káltegundin á borðum landsmanna. Kínakál er mikilvæg matjurt í Austur-Asíu, meðal annars í Japan. Þar hafa verið gerðar miklar kynbætur á kínakáli sem meðal annars hafa gefið af sér yrki sem henta til ræktunar á norðlægum slóðum. Ræktun kínakáls hefur aukist jafnt og þétt hér á landi enda kunna landsmenn vel að meta það. Kínakál er ættað frá Kína eins og nafnið gefur til kynna. Kínakál hefur verið ræktað í um 6.000 ár, en frá þeim tíma hafa fundist fræ af kínakáli. Heimildir herma að kínakál hafi verið algeng fæða í suðurhluta Kína á 5. öld. Kínakál er enn þann dag í dag talið ómissandi í flesta austurlenska rétti. Elstu rituðar heimildir um kínakál í Evrópu eru frá 1751, en talið er að það hafi borist mun fyrr með trúboðum sem komu frá

Austurlöndum. Kínakál er mjög mikið notað í austurlenska rétti. Það náði þó ekki almennri hylli í Evrópu fyrr en eftir síðari heimsstyrjöldina. Kínakál er mildara á bragðið og í því er minna af trefjum en í öðrum káltegundum. Það hentar vel í ýmsa hráa rétti eins og salat. Til eru margar gerðir af kínakáli sem eru mismunandi að lit og lögun. Þyngd hausanna er einnig breytileg en oftast 0,5 – 1,5 kg. NæriNgargildi Kínakál er næringarríkt og ódýr uppspretta fyrir A og C vítamín ásamt steinefnum. Eins og gildir um káltegundir almennt þá eru það ystu blöðin sem eru hvað næringarríkust. Í grænu blöðunum er bæði meira af steinefnum og vítamínum en í þeim ljósari. Þar sem kínakál er ekki eins trefjaríkt og annað kál er það betur hæft til að nota hrátt. Við suðu tapast ætíð nokkuð af vítamínum

og steinefnum. Kínakál er hitaeiningasnautt, aðeins 18 hitaeiningar (kcal) í 100 g. geymsla Kínakál geymist fremur vel við 0-2°C, en er þó næmt fyrir áhrifum etýlens. Mikilvægt er að geyma það ekki nálægt vöru sem myndar mikið etylen eins og eplum, tómötum og perum. Gott er að geyma kínakálið í plasti til að halda í því raka.

8 Væntanlegt á markað

Vefjur og lasagna Íslenska grænmetið nýtur sín vel í nýjum réttum sem Sölufélag garðyrkjumanna er að senda á markaðinn bráðlega. Um er að ræða kælivöru, vefjur og lasagna. Í þeim er íslenskt blómkál, spergilkál og gulrætur, sem er tekið ferskt af akrinum og fryst. Þannig varðveitast öll næringarefnin í grænmetinu og hægt er að eiga fyrsta flokks grænmeti í réttina allt árið. Réttirnir eru í álbakka. Þeir eru hitaðir í ofni við 180 til 200 gráður í 20 mínútur. Einnig er upplagt eða setja þá á grillið.

ÍSLENSKT GRÆNMETI

Gey m i ð b l a ð i ð

HAUST 2013

Rófusúpa úr sveitinni 4 stk meðalstórar rófur 4 msk ólífuolía 1 stk laukur 2 tsk broddkúmen 2 tsk túrmerik 1 msk sítrónusafi Salt og nýmalaður svartur pipar eftir smekk

Góður biti af ferskum engifer, smátt saxaður og látinn sjóða með rófunum Rófur og laukur saxað smátt. Grænmetið er léttsteikt í olíu og kryddinu þar til það er orðið meyrt. Þá er vatninu bætt útí og látið sjóða í 20 mín. Þá er komið af töfrasprotanum til að mauka súpuna. Bragðbæta með sítrónusafa, salti og pipar. Súpan er best frekar þykk . Síðan má breyta henni að vild t.d. með því að minnka vatnsmagnið en nota þess í stað kókósmjólk. Látið malla við vægan hita í 5 mín eftir að hafa verið bragðbætt. Ferskar smátt saxaðar jurtir og vorlaukurinn eru settar yfir rétt áður en súpan er borin fram og varla þarf að nefna það að nýbakað brauð er það eina sem þarf með réttinum. Helga Mogensen

Gró ður Þorleifur Jóhannesson og Sjöfn Sigurðardóttur reka garðyrkjustöðina Gróður ehf.

Kartöflu- og grænmetisgratínin frá Sölufélagi garðyrkjumanna kannast flestir við, en nú eru þau komin í nýjar umbúðir. Í grænmetisgratíninu er íslenskt grænmeti, gulrætur, spergilkál og blómkál. Það er tekið ferskt af akrinum. Til að öll næringarefnin varðveitist sem best er grænmetið fryst og þannig fæst fyrsta flokks grænmeti í réttina allt árið. Í kartöflugratíninu eru íslenskar kartöflur sem geymdar eru við bestu aðstæður og því fæst ávallt úrvalshráefni í réttinn. Réttirnir eru kælivara. Þeir eru hitaðir í ofni við 180 til 200 gráður í 20 mínútur. Einnig er tilvalið að setja þá á grillið.

Kátir kroppar -frosinn íslenskur barnamatur Það fyllir okkur barnslegri gleði að kynna, Káta kroppa, nýjan íslenskan barnamat framleiddan samkvæmt ströngustu gæðakröfum úr íslensku grænmeti, sem er fullt af orku hins íslenska sumars. Þú veist hvaðan það kemur,við sækjum það ferskt af akrinum, vinnum og frystum. Þessi aðferð hefur notið mikilla vinsælda því með frystingu er hægt að tryggja meiri ferskleika og betri varðveislu næringarefna en í niðursoðnum barnamat.

rækta kínakál á bökkum litlu-laxár „Mér finnst óskaplega gott að grilla spergilkál, smá salt og smjör, það þarf ekkert annað.“

orleifur Jóhannesson býr ásamt konu sinni, Sjöfn Sigurðardóttur, á Hverabakka II á Flúðum. Þar reka þau garðyrkjustöðina Gróður ehf. og stunda fjölbreytta ræktun en hjá Gróðri ehf. eru ræktaðir tómatar, kirsuberjatómatar og agúrkur á 4000 fermetrum í gróðurhúsum. Eins er stunduð útirækt á staðnum og ræktað kínakál, spergilkál, blómkál, sellerí og rófur á um 15 hekturum lands. Gróður ehf. er jafnframt eini framleiðandinn innan Sölufélags garðyrkjumanna sem ræktar sellerí. Garðyrkja hefur verið stunduð á Hverabakka nánast óslitið frá árinu 1944. Faðir Sjafnar stofnaði Gróður ehf. og keyptu Þorleifur og Sjöfn stöðina af honum. Þorleifur segir það þó ekki hafa verið ætlunina að gerast garðyrkjubóndi. Þau hjónin eru bæði menntaðir kennarar og vinnur Sjöfn við kennslu á Flúðum. Þorleifur sér þó ekki eftir því að hafa farið út í garðyrkju og segir starfið sérstaklega gefandi og skemmtilegt og honum leiðist aldrei í vinnunni.

Á staðnum vinna um 6 manns á veturna en á sumrin fjölgar allt upp í 15 manns. Allt grænmetið hjá Gróðri ehf. er handtínt, hreinsað og flokkað á staðnum. Sendingar fara daglega frá garðyrkjustöðinni til neytenda en tómatarnir eru tíndir þrisvar sinnum í viku og gúrkurnar daglega. Ræktunin er vistvæn, tómatarnir og gúrkurnar eru ræktaðar í vikri, lífrænum vörnum er beitt og sjá býflugur um að frjóvga plönturnar. Hluti útiræktunarinnar fer fram í heitum jarðvegi frá náttúrunnar hendi og er jarðhiti einnig nýttur til upphitunar í gróðurhúsunum. Heita vatnið kemur úr Grafarbakkahver sem liggur við húshornið á Hverabakka en garðyrkjustöðin stendur á bökkum Litlu-Laxár.

Græ N k á l

Sannkölluð ofurfæða G

rænkál hefur undanfarið skotist upp á vinsældarlistann hjá landsmönnum og er nú talið ómissandi í salöt, heilsurétti og heilsudrykki. Grænkál er sannkölluð ofurfæða, svo næringarríkt er það. Grænkál hefur verið ræktað við sunnanvert Miðjarðarhaf í 5 þúsund ár. Egyptar höfðu mikið dálæti á grænkáli og ræktuðu það sér til matar og til lækninga. Kálið barst til Norður-Evrópu með Rómverjum. Rússneskir innflytjendur hófu ræktun á því í Kanada og þaðan barst

það til Bandaríkjanna. Í Norður-Evrópu og á Norðurlöndum var grænkálið mjög mikilvægur C vítamín gjafi. Fyrir meira en hundrað árum var grænkálið jafn algengt í matjurtargörðum bænda á Íslandi og kartöflur og rófur. NæriNGarGildi Grænkálið er eitt næringarríkasta grænmeti sem fyrirfinnst. Það er stútfullt af vítamínum og steinefnum og er trefjaríkt. Það er sannkallað ofurfæði. Í því er mikið af A, B, C og E

vítamínum, en einnig fólasín, kalk og mikið magn andoxunarefna. Grænkálið er upplagt að nota í alls konar næringardrykki sem gerðir eru í blandara. Í 100 gr. eru 56 hitaeiningar (kcal). Geymsla Blöð grænkáls eiga að vera dökkgræn og jafnlit. . Best er að geyma grænkál í kæli en gætið þess að raki sé á kálinu. Grænkálið er næmt fyrir etýleni og því ber að varast að hafa það nálægt eplum, perum eða tómötum.