27 05 2016

frettatiminn.is ritstjorn@frettatiminn.is auglysingar@frettatiminn.is 24. tölublað 7. árgangur

Föstudagur 27.05.2016

Hvers vegna erum við einmana í margmenni?

Ferdinand Jónsson geðlæknir um álag nútímans á sálina 32

Maðurinn sem bjargaði Íslandi Það eru margir sem vilja eigna sér viðreisn íslensks efnahagslífs þótt augljóst sé að þann heiður á aðeins einn; ferðamaðurinn.

Fjölgun starfa 2010 til 2015 Fiskvinnsla: 300 Málmbræðsla: 300 Byggingariðnaður: 900 Ferðaskrifstofur: 1.000 Leigustarfsemi: 1.500 Veitinga- og gistihús: 3.200

Öll nýju störfin Ef ekki væri fyrir aukningu ferðamanna væri hér mikið atvinnuleysi. Þótt aðrar atvinnugreinar hafi bætt við sig nokkrum starfsmönnum frá 2010 er ekki hægt að bera það saman við fjölgun starfa í ferðaþjónustu.

Listaháskólinn í fjárhagskröggum Samdráttur undanfarinna ára kemur niður 10 á náminu

1.261.938

969.181

781.016

649.921

540.824

459.252

Á meðan heildarvelta íslenskra fyrirtækja óx um 14 prósent frá 2010 til loka síðasta árs jókst veltan á hótelum og gistiheimilum um 133 prósent og veltan á bílaleigum um 196 prósent. Á meðan starfsmönnum í fiskvinnslu fjölgaði um 300 frá 2010 til loka 2015 fjölgaði starfsmönnum ferðaskrifstofa um eitt þúsund og starfsmönnum veitinga- og gistihúsa um 3200. Árið 2010 voru tekjur af ferðamönnum um þrír fjórðu af þeim tekjum sem Íslendingar höfðu af sölu sjávarafurða annars vegar og álútflutningi hins vegar. Í fyrra voru gjaldeyrSprenging Frá 2010 til 2015 istekjur af ferðafjölgaði ferðamönnum mönnum komnar úr 450 þúsund 1260 þúsund. Í ár er gert langt fram úr sjávarútráð fyrir yfir 1,6 vegnum og vel fram úr milljónum ferðamanna og álverunum. Í ár mun 2 milljónum á næsta ári. bilið aukast enn og svo aftur enn meira á næsta ári.

2010 voru ferðamenn um 450 þúsund, einn og hálfur á hvern íbúa. Í fyrra voru ferðamenn orðnir 1260 þúsund eða tæplega fjórir á hvern íbúa. Í ár verða þeir yfir 1,6 milljónir eða 5 á hvern íbúa og á næsta ári líklega um 2 milljónir eða sex ferðamenn á hvern íbúa.

Tekjur Íslendinga af ferðamönnum voru tæplega 200 milljarðar króna að núvirði árið 2010 en voru um 370 milljarða í fyrra og fara vel yfir 470 milljarða á þessu ári og líklega langt yfir 550 milljarða króna á næsta ári. | gse

Versti forsetinn Af mörgum slæmum er Rodrigo Duterte líklega verstur allra 24

Launung með lán og gögn Sala Búnaðarbankans aftur til rannsóknar 14

195,9%

132,9%

47,8%

Hvað ef Ólafur Ragnar hefði ekki orðið forseti?

Hvað hefði Guðrún eða Pétur gert?

Ofurvöxtur Þegar helstu greinar ferðamannaiðnaðarins eru bornar saman við meðalvöxt allra atvinnugreina frá 2010 til 2015 kemur í ljós að túrisminn þenst út á meðan aðrar atvinnugreinar rétt þokast áfram. Yst til hæri sést aukning allra atvinnugreina, þá flugsins, síðan veitingahúsa, þá gistihúsa og loks bílaleiga.

400 350 300

TARA ÖSP

27.05.16

Gerir þætti með Eddu Björgvins

Ál Sjávarafurðir Ferðamenn 2010

2015

SIGRÍÐUR ÞÓRA EM BOLTI

FYRIR ALLA

Aðrar sögur af öðru fólki

Í fyrsta sæti Á skömmum tíma hafa gjaldeyristekjur af ferðamönnum aukist upp yfir tekjur af sölu sjávarafurða og áls.

DJI vörurnar fást í iStore

GRÁA HÁRIÐ KOSTAR TÍMA OG PENINGA FÖSTUDAGUR

Magga Pála tæklar frekjuköst barna

Mynd | Hari

150

Solla á Gló vekur lukku í útlöndum

ENGINN BETRI AÐ FELA ÞUNGLYNDI

250 200

16

27,7% 13,7%

Phantom 3

Phantom 4

Viðurkenndur endursöluaðili

Inspire 1 v2.0

á tilboði!

379.990kr

(verð áður 489.990)

verð frá

verð

98.990kr

249.990kr

KRINGLUNNI ISTORE.IS

18

2|

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

Hátt í 300 stúlkur skráð sig á Barcelona-námskeið Fótbolti Þjálfarar á vegum stórliðsins FC Barcelona koma til landsins í sumar til þess að þjálfa íslenskar stúlkur. Kvennaliðið mun einnig koma síðar í sumar og spila við úrvalslið í Pepsí-deildinni.

Búið er að loka fyrir skráningu á stúlknanámskeið FC Barcelona sem fram fer hér á landi næsta sumar.

Hátt í þrjú hundruð stúlkur hafa skráð sig á námskeiðið. „Þetta verður í fyrsta skiptið sem þeir halda knattspyrnubúðir fyrir stelpur fyrir utan Spán,“ segir Logi Ólafsson, einn af umsjónarmönn-

um með metnaðarfullu verkefni spænska stórliðsins FC Barcelona, sem hyggst halda fjölmennt fótboltanámskeið fyrir stúlkur á Íslandi í sumar.

Um er að ræða átak á vegum Barcelona, en til stendur að fara um Evrópu með samskonar námskeið, en Ísland er fyrsti viðkomustaðurinn í Evrópu.

Stefnt var á að fá um 200 stúlkur á námskeiðið, en þátttakan hefur farið fram úr björtustu vonum.

Námskeiðið verður haldið á Hlíðarenda, heimavelli Vals, og er það ætlað stúlkum á aldrinum 10-16 ára. Áhugi Barcelona á Íslandi er

Lítil hreyfing síðasta mánuðinn

Forsetakosningar Skoðanakannanir mánuði fyrir kosningarnar 2012 voru merkilega keimlíkar niðurstöðu kosninganna. Það bendir ekki til að nokkrum takist að ógna forystu Guðna Th.

Í könnun sem vísir.is gerði mánuði fyrir forsetakosningarnar 2012 sögðust 56,4 prósent aðspurðra ætla að kjósa Ólaf Ragnar Grímsson og 34,1 prósent Þóru Arnórsdóttur. Í kosningunum sjálfum fékk Ólafur 52,8 prósent atkvæða og Þóra 33,2 prósent. Ólafur tapaði því 3,6 prósentustigum síðasta mánuðinn fyrir kosningum og Þóra 0,9 prósentustigum. Hreyfingin síðasta mánuðinn var því lítil sem engin.

Sagan ýtir því ekki undir von-

Guðni Th. jóhannesson.

ir Davíðs Oddssonar, Andra Snæs Magnasonar eða Höllu Tómasdóttur að ógna afgerandi forystu Guðna Th. Jóhannessonar, samkvæmt könnunum sem birst hafa síðustu daga. Samkvæmt þeim er Guðni rúmum 30 prósentustigum á undan keppinautum sínum. Ef hann glutrar niður þeirri forystu fram að kosningum munum við verða vitni af sögulegum mánuði. | gse

Björn Ingi kaupir bókabúð Máls og menningar

Björn Ingi Hrafnsson.

ingar hingað til. Viðskiptin eru ekki formlega frágengin en starfsfólk búðarinnar hefur fengið upplýsingar um kaupin. | þt

Frá kr.

9.900

Aðra leið m/sköttum og tösku

ALICANTE Flugsæti

Netverð á mann frá kr. 9.900 aðra leið m/sköttum og tösku.

Birt með fyrirvara um prentvillur. Heimsferðir áskilja sér rétt til leiðréttinga á slíku. Ath. að verð getur breyst án fyrirvara.

Heimildir Fréttatímans herma að fjölmiðlamaðurinn Björn Ingi Hrafnsson sé að kaupa rekstur bókabúðarinnar Máls og menningar við Laugaveg 18.

55 ár eru síðan bókabúðin var opnuð í húsinu og hefur Björn Ingi í huga að reka búðina þar áfram. Þá verður kaffihúsið Iða áfram á sínum stað. Arndís B. Sigurðardóttir hefur verið framkvæmdastjóri Iðu bókabúðanna og Máls og menn-

ekki síst til komin vegna ótrúlega góðs gengis íslenska kvennalandsliðsins. „Þeir koma meðal annars hingað vegna íslenska kvennafótboltans sem hefur risið mjög hátt undanfarin ár,“ segir Logi. Þá er einnig stefnt að því að kvennalið Barcelona komi til landsins síðar í sumar og spili við úrvalslið úr Pepsí-deildinni. Á meðal leiðbeinanda á námskeiðinu verður Dagbjört Ína Guðjónsdóttir, sem er dóttir handboltakappans Guðjóns Vals Sigurðssonar, en hún spilaði meðal annars með unglingaliði Barcelona á Spáni. | vg

Kvennalið Barcelona kemur í sumar og spilar leik hér á landi í tilefni af metnaðarfullu fótboltanámskeiði fyrir stúlkur.

Starfsmanni Félags heyrnalausra vikið frá Mansal Stjórn Félags heyrnarlausra hefur vikið starfsmanni úr starfi vegna gruns um mansal sem tengist sölu á happdrættismiðum Valur Grettisson valur@frettatiminn.is

Starfsmanni Félags heyrnalausra hefur verið vikið úr starfi vegna rannsóknar lögreglu á meintu mansali. Í yfirlýsingu frá félaginu segir að starfsmaðurinn hafi upplýst stjórn félagsins um málið síðasta mánudag en konan, sem er af erlendu bergi brotnu, leitaði til ásjár lögreglu vegna meints mansals af hálfu mannsins. Konan, sem er fötluð, seldi happdrættismiða fyrir félagið. Það var um síðustu helgi sem konan leitaði til lögreglu en hún er rússnesk að uppruna og heyrnarlaus. Konan mun hafa greitt 125 þúsund krónur til þess að komast til landsins, en starfsmaður Félags heyrnarlausra er sakaður um að hafa greitt henni tvívegis 20 þúsund krónur fyrir vinnu sína við að selja happdrættismiða fyrir félagið, en hún fékk aðeins 15% af andvirði miðanna. Samkvæmt tilkynningu Félags heyrnarlausra eiga allir sölumenn að fá 25% af seldum miðum.

Innlendir sem erlendir. Í svari Daða Hreinssonar, framkvæmdastjóra félagsins, í viðtali í Fréttablaðinu í gær, kom fram að konan hafi gert samkomulag við starfsmanninn um að hann fengi 10% af sölulaunum gegn því að konan fengi gistingu á heimili hans. Þá er starfsmaðurinn sakaður um að hafa rukkað konuna um 3000 krónur fyrir akstur á milli staða. Í tilkynningunni segir aftur á

Starfsmaðurinn upplýsti stjórnina um eftirgrennslan lögreglu síðasta mánudag.

móti að ef það komi til aukakostnaðar, t.d. gistikostnaðar vegna söluferða úti á land, hafi félagið jafnframt greitt þann kostnað.

Snorri Birgisson, yfirmaður mansalsteymis lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu, segir í samtali við Fréttatímann að málið sé til rannsóknar og að skýrslutökur séu hafnar. „Málið er hinsvegar á mjög viðkvæmum tímapunkti þannig við getum ekki gefið frekar upplýsingar um það,“ sagði Snorri svo. Í tilkynningu frá stjórninni segir að stjórn Félags heyrnarlausra harmi málið sem og líti það mjög alvarlegum augum. „Ef brotið er á rétti heyrnarlauss fólks hefur félagið veitt öllum þeim sem til þess hafa leitað aðstoð og leiðbeint þeim um rétt sinn,“ segir

svo í yfirlýsingunni. Aðalfundur félagsins fór fram í gær og stóð fram á kvöld. Honum var ekki lokið áður en Fréttatíminn fór í prentun.

Enginn hefur verið handtekinn vegna málsins en konan dvelur í Kvennaathvarfinu þessa stundina.

Sýknaður vegna skorts á ásetningi Dómsmál Ákæruvaldi tókst ekki að sanna að sautján ára piltur hafi ætlað sér að nauðga unglingsstúlku Piltur á tvítugsaldri var sýknaður í Héraðsdómi Vesturlands á miðvikudaginn fyrir að nauðga sextán ára stúlku sem gat ekki spornað við verknaðinum vegna ölvunar í júlí árið 2014. Pilturinn játaði að hafa haft mök við stúlkuna, sem var ofurölvi, en hann hélt því fram að kynlífið hefði verið með samþykki beggja aðila. Pilturinn var sýknaður á þeim grundvelli að hann hefði „haft réttmæta ástæðu til að ætla að brotaþoli væri samþykkur kynmökum,“ eins og það var orðað í dómi Héraðsdóms Vesturlands.

Vitni lýsa því þannig að stúlkan hefði sest klofvega yfir piltinn fyrr um kvöldið auk þess sem hún á að hafa kysst hann.

Pilturinn var sýknaður þar sem ekki tókst að sanna ásetning.

Stúlkan sagði móður sinni frá atvikinu á mánudeginum eftir, þá skrifaði hún meðal annars skilaboð til móður sinnar sem hún skrifaði: „Mamma það á enginn að geta gert manni eitthvað og komist upp með það.“ Svo skrifaði hún: „Mér var

nauðgað.“ Ekki var um það deilt að hún hefði verið ölvuð og kemur meðal annars fram að þrátt fyrir ósamræmi í frásögn hennar, sem megi skýra með ölvun, þá sé framburður hennar ekki ótrúverðugur. | vg

5x39 MBL

Öflug þjónusta við leigjendur Almenna leigufélagið býður leigjendum sínum sólarhringsþjónustu Leigjendur okkar vita nákvæmlega hvert þeir eiga að leita ef íbúðin þeirra þarfnast viðhalds og þökk sé góðu samstarfi við Securitas getum við sinnt neyðartilfellum allan sólarhringinn. Almenna leigufélagið hefur gert leigu að raunhæfum valkosti á húsnæðismarkaði með því að tryggja leigjendum örugga búsetu.

„Öll umsjón er til fyrirmyndar og vel hugsað um sameign og lóð. Okkur fjölskyldunni líður rosalega vel hérna.“ – Selma, íbúi í Brautarholti „Ég hef alltaf búið í eigin húsnæði en er nú að leigja í fyrsta sinn. Ég hafði heyrt margar hryllingssögur af leigusölum en þjónustan hefur verið góð og ábendingum vegna viðhalds alltaf sinnt fljótt og vel.“ – Gylfi, íbúi við Skyggnisbraut „Við erum mjög ánægð með að hafa komist beint í langtímaleiguíbúð eftir langa dvöl erlendis.“ – Elías og Birna, íbúar í Hátúni

Langtíma leigusamningur Sveigjanleiki

almennaleigufelagid.is

Samstarf Almenna leigufélagsins og Securitas tekur til allra íbúða félagsins.

JÓNSSON & LE’MACKS

•

jl.is

•

SÍA

24/7 þjónusta

4|

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

Lyktareftirlit með fiskþurrkun á Akranesi Ólykt Sérstakur lyktarhópur verður settur saman til þess að meta hugsanlega lyktarmengun frá nýrri fiskþurrkun sem bæjarstjórn Akraness heimilaði á þriðjudaginn að risi í bænum þegar breytingu á deiliskipulagi Breiðarsvæðis var samþykkt.

Hart hefur verið deilt um uppbyggingu verksmiðjunnar, meðal annars vegna lyktarmengunar frá núverandi verksmiðju. Mótmælendahópurinn Betra Akranes skilaði inn rúmlega 500 undirskriftum til þess að mótmæla áformunum, á meðan 700 bæjarbúar skrifuðu undir stuðningsyfirlýsingu við áformin. „Það eina sem er eftir er val í þennan lyktarhóp,“ segir Einar Brandsson, bæjarfulltrúi Sjálfstæðisflokksins og formaður skipulags - og umhverfisráðs. Til stendur að skipa 3-5 einstaklinga í hópinn til að framkvæma lyktarskynmatið 1-2 sinnum í viku. Hópurinn mun hefja

störf strax til að meta grunnástand lyktardreifingar þrátt fyrir að framkvæmdir séu ekki hafnar.

Forstjóri HB Granda hefur lýst því yfir að ef lyktarmengun verði óviðunandi þá verði starfsemi hætt í verksmiðjunni. Það er nokkuð sem Guðni Hannesson ljósmyndari, sem er einnig í samtökunum Betra Akranes, er efins um. „Við höfum gagnrýnt verksmiðjuna, sem er fyrir hér í bænum, í fimmtán ár án árangurs, þannig ég er ekki bjartsýnn á að eitthvað breytist núna,“ segir Guðni, sem bætir við að það sé beinlínis tímaskekkja að vera með stóra fiskþurrkunarverksmiðju inni í miðju bæjarfélagi árið 2016. | vg

Mynd | NordicPhotos/GettyImages

Lyktað af þurrkuðum þorskhausum.

Tryggja öllum kynjum salernisaðstöðu Jafnrétti Borgin sendir tilmæli um transklósett

Mannréttindaráð Reykjavíkurborgar hefur sent frá sér tilmæli um það sé framvegis haft í huga við hönnun, endurgerð og viðhald á opinberu húsnæði borgarinnar að tryggja öllum kynjum viðeigandi salernisaðstöðu og búningsklefa þar sem við á.

Jafnframt er borginni falið að gera úttekt á núverandi aðstöðu og skoða hvar hægt sé að breyta fyrirkomulaginu strax „án þess að afsláttur verði gefinn af næði eða öryggistilfinningu fólks af öllum kynjum,“ eins og segir í tilkynningu. Í mannréttindastefnu borg-

arinnar er skýrt kveðið á um að tryggja eigi jafnrétti karla, kvenna og transgender fólks og hluti af því sé að tryggja salernisaðstöðu í opinberu húsnæði.

Júlíus Vífill á biðlaunum Starfslok Júlíus Vífill getur verið á biðlaunum í 6 mánuði kjósi hann svo. Hann sagði af sér eftir að upp komst að hann ætti aflandsfélag.

Fyrrverandi borgarfulltrúi Sjálfstæðisflokksins, Júlíus Vífill Ingvarsson, heldur launum sínum í allt að sex mánuði, eftir að hann sagði af sér í apríl síðastliðnum vegna tengsla við aflandsfélagið sem greint var frá í Panamaskjölunum.

Samkvæmt samþykkt um kjör og starfsaðstöðu kjörinna fulltrúa hjá Reykjavíkurborg á borgarfulltrúinn rétt á biðlaunum í þrjá mánuði. Miðast þau við grunnlaun borgarfulltrúa sem eru um 554 þúsund krónur á mánuði.

Ef Júlíus tekur ekki við öðru launuðu starfi innan þriggja mánaða, heldur hann biðlaunarétti þar til hann tekur við öðru starfi, en þó ekki lengur en í sex mánuði. Afsögn borgarfulltrúans mun því kosta útsvarsgreiðendur um 3,3 milljónir, nýti hann sér réttindin til fulls.

Eins og fram kom í Kastljósi fyrir skömmu sýndu gögn úr grunni Mossack Fonseca að í ársbyrjun 2014 stofnaði Júlíus Vífill félagið Silwood Foundation í Panama. Málið hefur orðið að illvígri fjölskyldudeilu þar sem fyrrverandi borgarfulltrúinn er sakaður um að hafa sölsað undir sig sjóð föður síns. -vg Júlíus Vífill Ingvarsson sagði af sér þegar í ljós kom að hann ætti aflandsfélag.

Hann er nú á biðlaunum.

Aðalritstjóri 365 miðla sakaður um einelti Starfsmannamál Starfsmaður Fréttablaðsins sakar aðalritstjóra 365 miðla, Kristínu Þorsteinsdóttur, um einelti.

Hann er farinn í leyfi vegna málsins en hefur starfað hjá fyrirtækinu í hálfan annan áratug, eða nánast frá stofnun Fréttablaðsins.

Valur Grettisson valur@frettatiminn.is

Formleg athugun á málinu fór fram innanhúss undir handleiðslu mannauðsstjóra og fjármálastjóra fyrirtækisins í lok apríl eftir að starfsmaðurinn, Pjetur Sigurðsson, yfirmaður ljósmyndadeildar 365 miðla, kvartaði undan meintu langvarandi einelti útgefandans. Þeirri athugun var snarlega hætt eftir að Kristín komst á snoðir um málið. Pjetur fór þá í leyfi og forstjóri 365 miðla, Sævar Freyr Þráinsson, tók málið yfir. Samkvæmt heimildum Fréttatímans var Kristín beðin sérstaklega afsökunar á athugun mannauðsstjóra og fjármálastjóra. Málið er þó enn óleyst hvað Pjetur varðar.

Eineltið á að hafa staðið yfir í um eitt ár og lýst sér í sífelldum athugasemdum við störf og vinnuframlag Pjeturs, stirðum samskiptum þeirra á milli sem Pjetur

upplifði að lokum sem persónulega aðför að sér sjálfum.

Kvartaði hann að lokum formlega innan fyrirtækisins undan meintu einelti og úr varð að mannauðsstjóri og fjármálastjóri tóku starfsfólk í viðtöl til þess að kanna grundvöll ásakananna. Kristín komst fljótt á snoðir um athugun mannauðsstjórans og brást illa við, samkvæmt heimildum Fréttatímans. Var þá athugun mannauðsstjórans stöðvuð umsvifalaust og var Kristín beðin afsökunar á aðgerð mannauðsstjórans. Pjetur mun þó ekki hafa fengið sambærilega afsökunarbeiðni, heldur fór hann strax í leyfi, sem var í byrjun maí. „Ég verð bara að vísa á forstjóra 365,“ sagði mannauðsstjóri 365 miðla, Unnur María Birgisdóttir, og baðst undan viðtali vegna málsins. „Ég tel almennt ekkki rétt að tjá mig um einstök starfsmannamál,“ sagði Sævar Freyr í svari við fyrirspurn Fréttatímans og bætti við: „En ég get staðfest að faglegur ágreiningur kom upp á milli aðalritstjóra og eins starfsmanns.“ Sævar neitar hinsvegar að hann hafi stöðvað umrædda athugun.

Pjetur hefur starfað hjá fyrirtækinu í um það bil hálfan annan áratug, eða nánast frá stofnun Fréttablaðsins. Kristín tók við starfi

Kristín Þorsteinsdóttir, aðalritstjóri 365 miðla, gerði athugasemdir við athugun mannauðsstjóra á meintu einelti, og úr varð að því var snarlega hætt og hún beðin afsökunar.

aðalritstjóra eftir að Mikael Torfason og Ólafur Þ. Stephensen létu af störfum 2014. Þá vegna ágreinings við Kristínu.

Kristín ekki viljað svara spurningum blaðamanns vegna málsins. Þá hefur Pjetur ekki viljað tjá sig um málið.

Samkvæmt heimildum leitaði Pjetur einnig til Blaðamannafélagsins til þess að fá ráðgjöf vegna málsins. Þar á bæ var þó ekki sérstaklega aðhafst í málinu fyrir hönd starfsmannsins og engar upplýsingar fengust frá Hjálmari Jónssyni, formanni félagsins.

Ofbeldismaður heyrnarskertrar konu undir smásjá lögreglunnar Ofbeldi Lögreglan hefur sett í algjöran forgang rannsókn á brotum sem heyrnarskert kona sakar barnsföður sinn um að hafa framið.

Hæstiréttur staðfesti nálgunarbann yfir manninum í vikunni en hann má ekki koma nálægt konunni og börnum þeirra í sex mánuði. Hann má heldur ekki koma nálægt dvalarstað þeirra né setja sig í samband við þau.

Vegna alvarleika málsins telur lögreglan líklegt að það fari inn á borð embættis héraðssaksóknara og að gefin verði út ákæra á hendur manninum hið fyrsta. Að mati lögreglu er málið sérlega gróft þar sem ofbeldið beinist ekki bara gegn konunni heldur börnunum líka.

Konan óttast um öryggi sitt og barnanna og treystir sér illa til fara út með börnin, einkum vegna heyrnarskerðingar sinnar. Maðurinn á lagalegan umgengnisrétt við börnin en á meðan nálgunarbannið er í gildi má hann ekki hitta þau. Þess vegna hefur lögreglan lagt kapp á að ljúka málinu og koma því til dómstóla.

Meðal þess sem konan sakar manninn um er að hann hafi, árið 2007, þvingað hana til kynmaka á heimili þeirra, þrátt fyrir að hún hafi staðfastlega neitað því. Árið 2008 eða 2009 hafi hann greitt öðrum manni fyrir að eiga kynmök við hana.

Hún lýsir því að hann hafi í áraraðir beitt hana ofbeldi og veitt henni áverka. Ítrekuð lögregluafskipti, áverkavottorð og skýrslur af börnum þeirra í Barnahúsi eru talin renna stoðum undir frásögn konunnar. | þt

Tilboð í snarlinu

195,Lítill shake 395,-

6|

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

Fengu ekki að vita hvert Bilal var fluttur Hælisleitendur Bilal Fathi var framseldur til Finnlands síðasta föstudag, en fjölskylda hans hér á landi fékk engar upplýsingar hvert nákvæmlega hann var fluttur. „Það var mikill léttir að fá staðfestingu á því að hann væri hérna á mánudagsmorguninn,“ segir Ida Jensdóttir, móðir Kolgrímu Gestsdóttur og tengdamóðir Bilal Fathi Tamimi, sem situr nú í finnsku fangelsi í borginni Turku.

Mæðgurnar fengu engar upplýsingar um það hvert hann var fluttur, aðrar en að hann hefði lent í Helsinki. Þær fóru því upp á von og óvon til borgarinnar Turku,

þar sem hann bjó áður, til þess að finna hann. Þær leituðu svo til lögreglustöðvar í borginni á föstudag og óskuðu eftir upplýsingum um staðsetningu hans.

Hana fengu þær svo ekki fyrr en tveimur dögum síðar, eða á mánudaginn.

Fréttatíminn greindi frá því í síðustu viku að Hæstiréttur Íslands hefði staðfest framsalsbeiðni á hendur Bilal til Finnlands vegna líkamsárásar sem hann átti að hafa tekið þátt í rétt rúmlega fimmtán ára gamall og var hann fluttur úr landi síðasta föstudag. Sjálfur var hann flóttamaður í landinu og segist hafa lent í vinnumansali sem endaði með því að hann og annar, töluvert eldri maður, réðust á vinnuveitandann vegna ógreiddra launa.

Heimsþekktu amerísku heilsurúmin frá Spring Air.

Nú í Dorma

„Honum líður ágætlega miðað við aðstæður,“ segir Kolgríma, kærasta Bilal, en mæðgurnar eru bjartsýnar á að hann muni fá skilorðsbundinn dóm, verði hann sakfelldur. „Við erum hjá mjög góðu fólki, vinapari Bilal hérna í Turku, og þau hafa hjálpað okkur mikið,“ segri Ida sem réði meðal annars lögfræðing fyrir Bilal. Vonast mæðgurnar til þess að mögulegt verði að hann afpláni hér á landi. Þær fá svo að hitta hann næsta sunnudag. „Ég er mjög spennt að fá að sjá hann,“ segir Kolgríma sem saknar kærasta síns sárlega en stefnt er að því að réttarhöldin hefjist í byrjun júní. | vg

Vilja gefa mótefni í Frú Ragnheiði Skaðaminnkun Starfsfólk Frú Ragnheiðar vill fá heimild til að gefa skjólstæðingum sínum sýklalyf við sýkingum, skima fyrir lifrarbólgu C og geta gefið mótefni við of stórum skömmtum ópíumskyldra lyfja. Þóra Tómasdóttir thora@frettatiminn.is

Spring Air REGENCY heilsurúm með classic botni

Kolgríma Gestsdóttir og Bilal Fathi búa saman í Kópavogi.

„Naloxone er hættulaust efni og ekki ávanabindandi. Fyrir þá sem glíma við ópíumvanda, er lyfið jafn nauðsynlegt og insúlínpenni er sykursjúkum. Þess vegna er mikilvægt að geta gefið okkar skjólstæðingum það ef þeir taka of stóra skammta. Við myndum gjarnan vilja að lyfinu yrði dreift til fólks sem glímir við þennan vanda, líkt og gefið hefur góða raun í útlöndum í áraraðir. Þá fá notendur lyfið í nefspreyformi, fræðslu um notkun

þess og getur bjargað lífi fólks sem tekið hefur of stóra skammta,“ segir Svala Jóhannesdóttir, verkefnastýra Frú Ragnheiðar. Hún segir skjólstæðingahóp bílsins veigra sér við að sækja heilbrigðisþjónustu, meðal annars vegna þess að fólkið hefur upplifað fordóma og niðurlægingu áður. „Okkar hlutverk er því að mæta fólki þar sem það er. Eitt af meginmarkmiðum Frú Ragnheiðar er að draga úr útbreiðslu smitsjúkdóma.

En til þess viljum við geta skimað fyrir lifrarbólgu C og HIV smiti. Það myndi stórauka þjónustuna. Þá væri eðlilegt skref að geta veitt fólki sýklalyf í bílnum, því algengustu verkefni okkar eru að skoða ástand á æðum og meta hvort fólk sé með húðsýkingar vegna sprautunotkunar.“ Ísabella Björnsdóttir, félagsráðgjafi fíknigeðdeildar Landspítalans,

Ísabella Björnsdóttir, félagsráðgjafi á fíknigeðdeild Landspítalans.

er í stjórn Frú Ragnheiðar og tekur undir með Svölu um að nauðsynlegt sé að efla þjónustuna og viðurkenna sem heilbrigðisþjónustu fyrir jaðarsetta einstaklinga. „Þjónustan þarf að komast á föst fjárlög svo hægt verði að þróa verkefnið áfram í samræmi við þörfina sem er mikil.“ Hún segir að mæta þurfi þörfum skjólstæðinga Frú Ragnheiðar með víðtækari hætti. „Koma þarf upp nálaförgunarboxum víðar um borgina, svo fólk geti losað sig við sprautur á öruggari hátt. Það væri staðfesting á tilvist þessa jaðarsetta og oft á tíðum ósýnlilega hóps.”

Hvað er Frú Ragnheiður?

Val um svart eða hvítt PU leður eða grátt áklæði á botni.

Fáanlegt í stærðunum 120/140/160/180 x 200 cm

Komdu og leggstu í draumarúmið!

Regency er sérlega vandað heilsurúm frá Spring Air, einum þekktasta rúmaframleiðanda Bandaríkjanna.

Gerðu kröfur um gæði – Spring Air stenst þær.

• Fimm svæðaskipt pokagormakerfi

• Silkiblandað bómullar­ áklæði

• Tvöfalt gormakerfi

• Steyptur svampur í köntum

• Hægindalag í yfirdýnu

• Sterkur botn

Kynningartilboð 180 x 200 cm Fullt verð: 279.900 kr.

Aðeins 209.925 kr.

Holtagörðum 512 6800 Dalsbraut 1, Akureyri Skeiði 1, Ísafjörður

Afgreiðslutími Rvk. Mán. til fös. kl. 10–18 Laugardaga kl. 11–16 www.dorma.is

 Frú Ragnheiður er sérinnréttaður gamall sjúkrabíll sem þjónustar heimilislausa og fólk í neyslu með skaðaminnkun að leiðarljósi.  Meginmarkmiðið er að veita heilbrigðisþjónustu og draga úr útbreiðslu lifrarbólgu C og HIV. Bíllinn er á vegum Rauða krossins í Reykja-

vík, hefur tvo fasta viðverustaði en fer um allt höfuðborgarsvæðið. Bíllinn er mannaður heilbrigðisstarfsfólki í sjálfboðavinnu og verkefnastjóra í 50% starfshlutfalli sem annast umsýslu bílsins.  Í bílnum er nálaskiptaþjónusta þar sem einstaklingar

sem sprauta vímuefnum í æð geta fengið hreinar nálar, sprautur, nálabox og annað til að draga úr smitum. Tekið er við nálaboxum til förgunar.  Svo mikil eftirspurn er meðal menntaðs heilbrigðisstarfsfólks að fá að starfa á bílnum, að myndast hefur biðlisti.

Svala Jóhannesdóttir, verkefnastjóri í Frú Ragnheiðar-bílnum.

Auðvitað er hún sökuð um rasisma Bækur „Auðvitað er hún sökuð um rasisma, það eru allir sem segja satt í svona átakamálum,“ segir Geir Waage, sóknarprestur í Reykholti, en hann var einn þeirra sem hlýddu á rithöfundinn Hege Storhaug sem fjallaði um bók sína Þjóðarpláguna Íslam á fundi á Fosshóteli við Höfðatorg á miðvikudagskvöld. „Það er þó bara þvættingur. Þessi kona er nákunnug íslam, og mér finnst bókin hennar afar góð,“ segir Geir. „Hún er alls ekki einsýn eða ofstækisfull, það er fráleitt að halda því fram,“ segir hann. „Hún er einfaldlega borin þessum sökum þar sem hún er að gagnrýna þennan pólitíska réttrúnað og svokallað frjálslyndi í Vestur-Evrópu.

Norski höfundurinn er afar umdeildur í heimalandi sínu og hefur verið sakaður um kynþáttahatur

Mynd | Pressphoto

Frá fyrirlestri Hege Storhaug þar sem Geir Waage var meðal áheyrenda.

og hræðsluáróður. Lena Larsen, sérfræðingur í trúarbragðasögu, sem höfundurinn hefur kallað íslamista, segir í Klassekampen að málflutningur Hege Storhaug og skoðanasystkina hennar og áróðurinn gegn múslimum minni um margt að áróðurinn gegn

gyðingum í Þýskalandi á fjórða áratugnum. Það er bókaútgáfan Tjáningarfrelsið sem gefur út bókina á Íslensku en þýðandi er Magnús Þór Hafsteinsson, fyrrverandi þingmaður Frjálslynda flokksins. | þká

!

80kr

r

20% AfsLátTur

sUmArbLóm

4sTk 690kR

aF gArðhúSgögNum oG útIpoTtuM

Fjólur, Hádegisblóm, Morgunfrú, Silfurkambur, Skrautnál, Daggarbrá, Fagurfífill

sumarblómatilboð

útskriftarblóm útskriftargjafir innpakkanir

Hengilóbelía 990kr Skrautnál 10stk 1.290kr Silfurkambur 10stk 1.290kr

Sumarblómin streyma inn!

matjurtir 4stk 590kr

hjálpar þér í baráttunni við illgresið Stekkjarbakka 6 • 540 3300 • gardheimar.is

8|

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

Finnskar bækur nýja bylgjan Bókmenntir Íslendingar loksins búnir að uppgötva Finnland

Finnskir höfundar stóðu lengi frændum okkar Dönum, Svíum og Norðmönnum nokkuð að baki varðandi vinsældir, en nú virðist breyting þar á. Bókin Kólibrí morðin eftir Kati Hiekka-Pelto hefur vakið athygli hér sem annarsstaðar á árinu og í síðustu viku kom bókin Þar sem fjórir vegir mætast, eftir Tommi Konnunen, út. „Það er mikil vakning í gangi, það er rétt,“ segir Guðrún Vilmundardóttir, útgefandi hjá Bjarti-Veröld. „Ég held það komi í kjölfar Sofi Oksanen. Það er oft þegar einhver svona stór kemur, þá lítur fólk í þá átt.“ Þrjár bækur Oksanen hafa komið út á íslensku hjá JPV og ein sagan, Hreinsun, einnig verið sett upp af Þjóðleikhúsinu. Hún var gestur Bókmenntahátíðar árið 2009, en í fyrra var það Katja Kettu sem vakti athygli með bókinni Ljósmóðir af Guðs náð og gerist stríðinu, eins og verk Oksanen. „Hreinsun var náttúrulega „megahit“,“ segir Árni Þór Árnason hjá Forlaginu. „Og Katja Kettu hefur gengið vel líka.“ Sigurður Karlsson, leikari og þýðandi, hefur verið manna duglegastur við að þýða úr finnsku undanfarin rúman áratug og segir: „Það tók mig fjögur ár að finna útgefenda sem nennti að hlusta á mig ræða um finnskar bókmenntir á sínum tíma, en þetta

Glöggt er hestsaugað. Úr myndinni Hross í oss.

DiCaprio minnir á Benna Erlings Kvikmyndir Margt í myndinni The Revenant svipar til Hross í oss. En er hollt að sofa í hestshræi?

Valur Gunnarsson valurgunnars@frettatiminn.is

Katja Kettu sló í gegn á Bókmenntahátíðinni í fyrra með ljósmóðursögu sinni.

hefur verið stöðugt síðan og fer vaxandi.“ Meðal annarra Finna sem finna má í bókabúðum hérlendis eru Arto Pasilinna, sem fyrst sló í gegn með Ári hérans, krimmahöfundinn Antti Tuomainen og jafnvel Írakann Hassan Blasim sem hefur verið búsettur í Finnlandi í mörg ár og kom á Bókmenntahátíð síðasta haust. | vsg

Leonardo DiCaprio skar upp hestskrokk í The Revenant eftir Alejandro Innaritu og kom sér fyrir í honum, sem gerðist víst bæði í myndinni og utan hennar. Nánast sama atriði er að finna í Hross í oss eft- ir Benedikt Erlingsson. Sumir vilja meina að þetta sé engin tilviljun, og spunnust miklar umræður á facebook um helgina þar sem margir helstu menningarpáfar landsi n s tók u þátt.

Bergsteinn Sigurðsson úr

Kastljósinu hóf umræðurnar og segir hann líkindin á milli myndanna svo mikil að varla sé um tilviljun sé að ræða: „Ég hef frekar á tilfinningunni að Innaritu hafi beinlínis fengið þetta atriði „lánað“,“ segir hann Aðrir líta svo á að bæði Benedikt og Alejandro hafi sótt í sama brunn. „Lánað úr Return of the Jedi,“ segir Örn Úlfar Sævarsson, en reyndar var svipað atriði í annarri Star Wars mynd, The Empire Strikes Back. Páll Baldvin Baldvinsson bendir á að álíka senu sé að finna í Fóstbræðrasögu Gunnars Gunnarssonar og Páll Ásgeir Ásgeirsson vísar í sænsku Vesturfarasögurnar sem eitt sinn voru sýndar hér í SjónLeonardo DiCaprio: Vann loksins Óskarinn fyrir að sofa í hrosshræi.

Benedikt Erlingsson: Vann kvikmyndaverðlaun Norðurlandaráðs fyrir mynd sína.

! k k a t , t u a r b æ Pálmatré á S

Hverfið mitt – Hugmyndasöfnun

HVÍTA HÚSIÐ / SÍA

Nú er tækifærið til að skila inn betri tillögum Hvernig getur þitt hverfi orðið enn betra? Núna getur þú komið þinni hugmynd á framfæri, hvort sem hún er raunhæf eða ekki. Sendu inn tillögu á betrireykjavik.is fyrir 15. júní.

varpinu. Brynja Þorgeirsdóttir dregur fram vefsíðuna crawlinginsideanimalstosurvive.blogspot.is, sem er alfarið tileinkuð þeirri list að skríða inn í látnar skepnur til að halda lífi, en Bergsteinn vill meina að vísindin séu ekki sammála um gagnsemi þess.

Margt annað í Revenant, sem DiCaprio fékk Óskarsverðlaun fyrir, minnir á mynd Benna sem kom út tveim árum fyrr. Mikið er af nærmyndum af hestsaugum sem persónurnar speglast í og hrossið er allsstaðar nálægt. Margir hafa einnig bent á líkindi Revenant við verk hins goðsagnakennda rússneska leikstjóra Andrei Tarkovsky. Benedikt sjálfur á lokaorðið í umræðum þessum og segir: „Það er gaman að geta sagt þessa setningu: „Í þessari mynd er margt tekið að láni frá okkur Tarkovsky.““

10 |

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

Fjársvelti og húsnæðishrak setur mark sitt á skólastarfið

LISTAHÁSKÓLINN ER OLNBOGABARN Í SKÓLAKERFINU

Þóra Kristín Ásgeirsdóttir tka@frettatiminn.is

Listaháskólinn er enn á hrakhólum eftir sautján ára starf og greiðir 180 milljónir króna í leigu á ári, eða hátt í 20 prósent ríkisframlaga til skólans. Þá hafa skólagjöld nemenda hækkað jafnt og þétt en framlag ríkisins staðið í stað. Í ár var skólinn rekinn með 80 milljóna tapi og þurfti að grípa til niðurskurðarhnífsins.

Árið 2010 var áætlað að tíu þúsund ársverk væru í skapandi greinum en það er svipað og í landbúnaði eða fiskvinnslu og helmingi fleiri störf en í áliðnaði. Stjórnendur Listaháskólans, sem menntar flesta Íslendinga inn í þennan ört vaxandi geira, telja hinsvegar að skólinn njóti ekki sama skilnings og aðrar háskólastofnanir. Skólinn hefur ekki fengið húsnæði til framtíðar og er í raun á hrakhólum, framlög til rannsókna eru umtalsvert lægri en til annarra háskóla og hlutfall skólagjalda í rekstri skólans hefur farið hækkandi.

Miðað við þá fjármálaáætlun sem ríkisstjórnin hefur kynnt á Alþingi til næstu ára, verða fjárveitingar til háskólanna ekki hækkaðar.

Komið hefur fram að það þurfi að loka á hundruð nemenda í háskólum landsins á allra næstu árum, ef stjórnvöld breyti ekki verulega um stefnu. Í Listaháskólann kemst hinsvegar einungis fjórðungur um-

Meðan allir háskólar fengu samtals 333 milljónir á fjárlögum ársins, til að mæta útgjöldum, þar á meðal uppsöfnuðum halla, fékk Listaháskólinn ekkert. sækjenda, það eru strangar aðgangskröfur og erfitt að sjá fyrir sér að herða þær enn frekar.

Fríða Björk Ingvadóttir, rektor Listaháskólans, segir að háskólarnir bókstaflega hangi á horriminni eins og staðan er núna. Þá eigi að sækja til þeirra 3,7 milljarða til að leggja í hús íslenskra fræða, samkvæmt fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar. Það eru alvarleg tíðindi fyrir alla háskólana en kannski einna verst fyrir Listaháskólann sem ber skarðan hlut frá borði, eins og dæmið lítur út núna.

Ertu með góða hugmynd að viðburði fyrir Menningarnótt?

Við ætlum að styrkja skemmtilega og frumlega viðburði á Menningarnótt 2016 sem haldin verður 20. ágúst nk. Viðburðir hátíðarinnar fara fram á torgum, í húsasundum, görðum, galleríum, verslunum, menningarstofnunum og heimahúsum.

Við úthlutun í ár verður kastljósinu beint að viðburðum tengdum Grandanum. Sú tenging er þó ekki skilyrði fyrir styrkveitingu og tekið verður vel á móti öllum umsóknum.

Menningarnæturpotturinn er samstarfsverkefni Höfuðborgarstofu og Landsbankans sem hefur verið máttarstólpi Menningarnætur frá upphafi.

Veittir verða styrkir úr pottinum, 50-250.000 kr. til einstaklinga og hópa sem vilja skipuleggja fjölbreytta og áhugaverða viðburði á Menningarnótt.

Tekið er við umsóknum um styrki úr sjóðnum til og með 31. maí á www.menningarnott.is.

Nánari upplýsingar um styrki hátíðarinnar veita viðburðastjórar Höfuðborgarstofu í síma 590 1500 og á menningarnott@reykjavik.is.

Landsbankinn

landsbankinn.is

410 4000

Alm­ar Atla­son vakti heimsathygli fyrir umtalaðan gjörning en hann bjó „nak­inní kassa“ í sal Listaháskólans í Laugarnesi í desember í fyrra.

Framlög lækka Nemendum Listaháskólans hefur fjölgað um 68 frá árinu 2007 en framlög hafa hækkað á sama tíma um 6 milljónir og föstum starfsmönnum hefur fækkað um 4.

Meðan ríkið greiddi 2,4 milljónir á hvern nemanda árið 2007 greiðir það einungis rúmlega 2 í dag á núvirði. Í ár var skólinn rekinn með nærri 80 milljóna króna tapi. Meðan allir háskólar fengu samtals 333 milljónir á fjárlögum ársins, til að mæta útgjöldum, þar á meðal uppsöfnuðum halla, fékk Listaháskólinn ekkert.

Skólayfirvöld hafa hafist handa við að sameina bókasöfn skólans. „Þá hefur mötuneytunum verið lokað og sex starfsmönnum sagt upp. Fríða Björk Ingvadóttir segir að lengra verði ekki gengið án þess að það fari að bitna alvarlega á gæðum námsins. Hún segir að allstaðar hafi verið skorið nærri beini, nema í náminu sjálfu. Yfirbyggingin sé mjög lítil, það sé enginn aðstoðarrektor, enginn ritari, enginn kerfisstjóri, enginn fjármálastjóri, ekkert skjalavörslusafn sem sé í raun brot á lögum.

Listaháskólinn var stofnaður fyrir hartnær tveimur áratugum en þrjú markmið voru sett strax í upphafi, að búa til þverfaglegan listaháskóla, að leysa húsnæðisvanda skólanna sem hann leysti af hólmi og skapa fjárhagslegt hagræði með samvinnu þeirra.

Skólinn hefur hinsvegar verið á hrakhólum allt frá stofnun og starfar á fjórum mismunandi stöðum í borginni, í Þverholti, á Sölvhólsgötu, í Laugarnesi og í Austurstræti.

Húsnæðismálin hafa, að mati stjórnenda, komið í veg fyrir að sameiningin næði tilsettu marki, það er dýrara að starfa á fleiri en einum stað, það stendur líka í veg fyrir hinni þverfaglegu samvinnu sem var eitt af markmiðunum. Þá áætla stjórnendur skólans að óhagræði vegna húsnæðismála kosti skólann um 50 milljónir á ári.

Lítið fé til rannsókna „Samanburður við aðrar háskólastofnanir á Íslandi bendir til þess að skólinn njóti ekki sama skilnings og aðrar háskólastofnanir hafi ekki sömu vigt þegar kemur að því að sækja fjármagn,“ segir Fríða Björk Ingvadóttir, rektor Listaháskólans. Þannig er skólinn að greiða lægstu

Meðallaun prófessora í ríkisháskólunum

730.000

Meðallaun prófessora í LHÍ

519.000

Hlutfall skólagjalda hefur farið vaxandi í rekstri skólans en framlag ríkisins hefur nánast ekkert hækkað frá stofnun skólans, þrátt fyrir að nemendum hafi fjölgað.

Framlag ríkisins Skólagjöld 1.000 800 600 400 200 0

2007 2016

Heildarframlag ríkisins til LHÍ og skólagjöld 2007-2016 í milljónum króna á verðlagi jan. 2016.

0

400

300

200

100

0

2007 2016

Nemendafjöldi í LHÍ 2007-2016 2,5

2

1,5

1

0,5

0 2007 2016

Framlag ríkisins til LHÍ per nemanda 20072016 í milljónum króna á verðlagi jan. 2016

SamSUNgSEtRiD.iS

Fögnum íþróttasumrinu með nýrri árgerð, 2016-17

65” Samsung KS9005T SUHD • ULTRA HD PREMIUM • HDR1000 • 4K • QUANTUM DOT DISPLAY • SMART TV

55” Samsung KS8005T SUHD • ULTRA HD PREMIUM • HDR1000 • 4K • QUANTUM DOT DISPLAY • SMART TV

Þetta merki er eingöngu notað fyrir vörur sem uppfylla efri mæligildi mynd- og hljóðgæða.

Hátt dynamic svið (HDR), hámarks styrkleiki ljóss, svarti liturinn og breið litapalletta er þess á meðal. Einnig er merkið staðfesting á betri hljómgæðum. Framfarir í upplausn, skerpu, birtu, lit og hljóði hafa verið hraðar, en með þessu merki ættu flestir að sjá hvar mestu gæðin eru.

55” Samsung KS7005 SUHD • ULTRA HD PREMIUM • HDR1000 • 4K • QUANTUM DOT DISPLAY • SMART TV

FYRiR HEimiliN Í laNDiNU

lágmúla 8 · SÍmi 530 2800 · ormsson.is

SÍÐUmúla 9 · SÍmi 530 2900

12 |

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

Skólagjöld fyrir BA nám á haustmisseri 2016

HR

214.000 Bifröst

315.000 LHÍ

245.000 Skólagjöld fyrir meistaranám á haustmisseri

HR

379 - 499.000 Bifröst

510.000 LHÍ

257 - 398.000

laun í háskólasamfélaginu, auk þess sem prófessorar skólans hafa meiri kennsluskyldu og minna svigrúm til rannsókna. Háskólinn fær 8,6 prósent ofan á fjárveitingar til kennslu til að sinna rannsóknum, það er umtalsvert minna en allir aðrir háskólar á landinu, þannig fær Háskóli Íslands 39,6 prósent, Háskólinn á Akureyri 35 prósent og Landbúnaðarháskólinn á Hólum rúm 40 prósent. Ef Listaháskólinn, sem fær 80 milljónir til rannsókna, væri að fá sama hlutfall og Hólaskóli, fengi hann 400 milljónir. „Þetta finnst mér í hæsta máta óeðlilegt með tilliti til þess að við erum að sinna miklu stærra fræðasviði í þeirri atvinnugrein sem vex hraðast,“ segir Fríða Björk.

Hún segist telja að bág fjárhagsstaða Listaháskólans sé hluti af kúltúr, þar sem borin sé minni virðing fyrir menningu og listum en öðrum greinum. Þá sé heldur ekki hægt að útiloka að lobbíismi í fjárlaganefnd, menntamálaráðuneytinu og ríkisstjórn skipti þarna talsverðu máli. Í Listaháskólanum þurfi að klípa af framlagi til kennslu til að geta sinnt einhverjum rannsóknum. Þessu sé öfugt farið í öðrum háskólum. Í viðhorfskönnun meðal kennara Listaháskólans, sem var gerð á árunum 2013 til 2015, kemur fram að nær allir, fleiri en 9 af 10 starfsmönnum, telja álagið mikið, launin ósanngjörn og meira en helmingur segir vinnuaðstöðu slæma. Fríða Björk segir að þrátt fyrir þetta sé ekki allt í kalda koli, liðsandinn sé góður, skólinn komi vel út úr gæðaprófunum og sé eftirsóttur bæði af nemendum og kennurum. „Eitthvað erum við greinilega að gera rétt.“ Fötluðum mismunað Fríða Björk segir að bæði nemendur og kennarar búi þó við lélegan

Fríða Björk Ingvadóttir, rektor Listaháskólans, segir að hækkuð skólagjöld sé vond stefna og hluti af þeirri lítilsvirðingu sem mæti fræðasviði lista.

aðbúnað vegna húsnæðismálanna, sem hvorki standist reglur um kennslu á háskólastigi, né lög um aðgengi fatlaðra. Í tveimur húsum eru engar lyftur en það skerðir mjög aðgengi fatlaðra að námi og starfi í skólanum, líkt og áður sagði. Hún nefnir sem dæmi að alvarleg mál sem fjalli um mismunun gegn fötluðum hafi ratað inn á borð hjá skólanum. Það sé í raun hundaheppni að enginn, sem er bundinn við hjólastól, hafi óskað eftir því að leggja stund á listnám í skólanum. Það væri til dæmis ekki hægt að verða við því.

Fríða Björk segir að í niðurskurði undanfarinna ára hafi komið í ljós að húsnæðisvandinn komi í veg fyrir að hægt sé að hagræða frekar í rekstri skólans. Of margir fermetrar fari í ganga og anddyri, mötuneyti og bókasafn, auk ferðakostnaðar starfsmanna á milli. Þá standi húsnæðisvandinn þverfaglegu starfi fyrir þrifum og möguleika á því að auka tekjurnar svo sem með fjölgun erlendra nemenda, diplómanáms og Opna listaháskólans.

Hún segir að húsnæðismálin taki gríðarlega mikinn tíma og orku frá stjórnendum skólans. Sífellt sé verið að leita bráðabirgðalausna til að bjarga málum fyrir horn.

Skólagjöld nemenda sjálfra í Listaháskólanum eru fimmtungur af rekstrarfé skólans en þau hafa farið stigvaxandi frá því hann var stofnaður.

Húsin séu líka mjög gömul og viðhald þeirra sé flókið viðfangsefni þar sem ekki liggi fyrir hver framtíð þeirra eigi að vera.

Vond stefna „Sem dæmi um slæma aðstöðu að öðru leyti má nefna að skólinn ræður ekki yfir neinum sérhæfðum fyrirlestarsölum. Fyrirlestrar eru til dæmis í bílakjallara í Þverholti og í lausum húsum við Sölvhólsgötu. Það vantar stóla og borð með tölvutengingum og innstungum, betri tölvukost og prentara fyrir nemendur, fjarkennslubúnað og skjalavörslukerfi. Við eigum einungis örfáa veggskjái til að nota við kennslu, margmiðlunarvinnu, fjarfundi og slíkt og endurnýjun er engan veginn viðunandi. Þá vantar prjónavélar, saumavélar og hljóðfæri í tónlistardeildina.“ Skólagjöld nemenda sjálfra í Listaháskólanum eru fimmtungur af rekstrarfé skólans en þau hafa farið stigvaxandi frá því hann var stofnaður. Þau hafa hækkað um eitt hundrað milljónir á núvirði. Fríða Björk segir stjórnvöld greinilega stefna að því að nemendur greiði meira fyrir háskólanám í framtíðinni. Nemendur skólans telji þetta vera misrétti til náms, þar sem listnám á Íslandi sé eina námið, þar sem hlutfall skólagjalda sé jafn hátt og raun ber vitni án þess að ódýrari valkostur sé í boði í skólakerfinu. Nemendur greiði þessi gjöld eða fari utan til náms. Fríða Björk segist sammála nemendum um þetta, þetta sé vond stefna og hluti af þeirri lítilsvirðingu sem fræðasvið lista þurfi að búa við. Úthýsa ákveðnum listgreinum

VIÐ GETUM TENGT ÞIG VIÐ BESTU PARKETSLÍPARA LANDSINS HAFÐU SAMBAND OG VIÐ RÁÐLEGGJUM ÞÉR MEÐ SLÍPUN, LÖKKUN, OLÍUBURÐ OG ALMENT VIÐHALD Suðurlandsbraut 20

108 Reykjavík

Sími: 595 0500

www.egillarnason.is

Opnunartímar: mán - fös kl. 9–18 og lau kl. 11–15

Kolbrún Halldórsdóttir, formaður BÍL og stjórnarformaður Listaháskóla Íslands, segir að ekki komi til greina að hækka skólagjöldin meira en orðið er, þau séu löngu komin upp úr þakinu. Það séu allir í stjórn skólans sammála um. Hún segir að það komi ekki heldur til greina að fækka nemendum. Fyrir utan hvað það væri í hrópandi ósamræmi við þörfina, þá myndi það heldur ekki svara kostnaði. Það sé ekki hægt að fækka kennurum frekar ef gæði námsins eigi að halda sér. Ef þessi stefna haldi áfram þurfi að leggja af kennslu í einhverjum greinum innan skólans. „Stjórnvöld þurfa þá að ákveða, hvað á að skera burtu, arkitektúr, sviðslistir, dans eða tónlist, til dæmis? En miðað við það sem á undan er gengið hefði farið betur á því að þau hefðu sleppt því að hafa sérstaka málsgrein um að efla skapandi listir og menningu í stjórnarsáttmálanum,“ segir Kolbrún Halldórsdóttir.

Fríða Björk Ingvadóttir segir erfitt að svara því hvað valdi þessu sinnuleysi um Listaháskólann: „Því er mjög erfitt að svara,“ segir hún. „Skóli sem fær hæstu einkunn í gæðaúttektum, er eftirsóttur sem samstarfsaðili á alþjóðavísu og er með erfiðustu inntökuskilyrði allra íslenskra háskólastofnana, getur varla verið svo lélegur að þetta sinnuleysi teljist eðlilegt.“

Húsasaga Listaháskóla Íslands

1999

Listaháskólinn var settur í fyrsta sinn 10. september, en tónskáldið Hjálmar Ragnars var fyrsti rektorinn. Skólanum hafði verið hugsaður staður í gamla SS húsinu að Laugarnesvegi 91. Engir peningar voru settir í það.

2007

Listaháskólinn fær gefins ellefu þúsund fermetra lóð í Vatnsmýrinni, sunnan við náttúrufræðihúsið Öskju.

Reykjavíkurborg er gefandinn.

2008

var haldin samkeppni meðal arkitekta um hús fyrir listaháskóla á horni Laugavegar og Frakkastígs. Listaháskólinn, menntamálaráðuneytið og Arkitektafélagið stóðu að samkeppninni í samstarfi við Samson Properties. Markmið samkeppninnar var að fá fram tillögu sem yrði grundvöllur að hönnun byggingar á Frakkastígsreit sem myndi hýsa alla starfsemi skólans frá haustinu 2011. Lóðina í Vatnsmýrinni fékk byggingafélagið í makaskiptum.

Hrunið gerði endanlega út um áformin. Á Frakkastígsreit er nú að rísa hótel.

2013

Katrín Jakobsdóttir menntamálaráðherra skipar nefnd í apríl til að ákveða framtíðarstaðsetningu nýbyggingar undir Listaháskóla, meta átti tvo kosti, Sölvhólsgötu eða Laugarnes. Illugi Gunnarsson tekur við menntamálaráðuneytinu í maí. Ágreiningur reis um hver skyldi bera kostnaðinn af kostnaðarmati, eina milljón, og niðurstaðan var því aldrei kynnt.

2014

Stjórnendur leita fyrir sér um nýtingu á auðu húsnæði í Hörpu undir tónlistardeild skólans en fá ekki hljómgrunn. Reykjavíkurborg hleypur undir bagga og innréttar danssal og leikstúdíó í Austurstræti 22. Þrátt fyrir að það er staðan sú að skólinn hefur ekki efni á að leigja húsnæðið lengur, einungis tveimur árum eftir að það var tekið í notkun.

2015

Stjórnendur Listaháskólans kanna vilja stjórnvalda til að taka saman höndum við Landsbankann og Reykjavíkurborg og flytja skólann í höfuðstöðvar bankans í Austurstræti, Pósthússtræti og Hafnarstræti en bankinn ætlar að reisa nýbyggingu.

Tillagan kom fram í framhaldi af hugmyndasamkeppni um nýtingu húsnæðisins. Þetta er ekki gerlegt nema með aðkomu bankans og borgarinnar sem bæði hafa tekið jákvætt í málið. Engin svör hafa borist frá ríkinu.

2016

Listaháskólinn er í fjórum byggingum, Laugarnesvegi 91, Sölvhólsgötu, Þverholti og Austurstræti. Leigusamningar við húseigendur renna út á allra næstu árum. Stjórnendur skólans áætla að óhagræði vegna húsnæðismála kosti skólann um 50 milljónir á ári. Þeir sjá fyrir sér tvo valkosti, að skólinn fari í húsakost Landsbankans í Austurstræti og nærliggjandi götum eða að byggt verði upp í Laugarnesi eins og upphaflega var stefnt að.

Fótameðferð sem virkar

- 30%

-20%

4899

2239 kr. pk.

Verð áður 6999 kr. pk.

Easy Wax Electrical Roll-on Kit með áfyllingu

Silkimjúkir fætur

Verð áður 2799 kr. stk.

Fótameðferð Exfoliating

Áhrifaríkir maskar

- 30%

1189

kr. stk.

-20%

719

kr. stk.

Verð áður 1699 kr. stk.

kr. stk.

Verð áður 899 kr. stk.

Áfylling fyrir Easy Wax

Rakagefandi andlits - og hálsmaski

TILBOÐIN GILDA TIL 8. JÚNÍ - AFGREIÐSLUTÍMAR Á WWW.KRONAN.IS

14 |

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

Hlutur Hauck & Aufhäuser í kaupunum á Búnaðarbankanum er einkennilegur og hefur frá byrjun þótt grunsamlegur. Aðeins degi fyrir undirritun kaupsamnings, 16. janúar 2003, frétti Valgerður Sverrisdóttir (Framsóknarflokki), þáverandi viðskiptaráðherra, af hlut þýska bankans í kaupunum

Leyndu gögnum um bankasölu Hlutur Hauck & Aufhäuser í kaupunum á Búnaðarbankanum er einkennilegur og hefur frá byrjun þótt grunsamlegur. Aðeins degi fyrir undirritun kaupsamnings, 16. janúar 2003, frétti Valgerður Sverrisdóttir (Framsóknarflokki), þáverandi viðskiptaráðherra, af hlut þýska bankans í kaupunum Jóhann Hauksson ritstjorn@frettatiminn.is

Finnur Ingólfsson, þáverandi forstjóri VÍS, kannast ekki við að þýski bankinn Hauck & Aufhäuser hafi verið leppur fyrir íslenska k aupendu r Bú naða rba n k a ns þegar hlutur ríkisins í bankanum var seldur S-hópnum í ársbyrjun 2003. Eftirlits- og stjórnskipunarnefnd Alþingis leggur fram þingsályktunartillögu um rannsókn á aðkomu bankans á kaupum S-hópsins að hlut ríkisins í Búnaðarbankanum í samræmi við ábendingar umboðsmanns Alþingis. Þýski bankinn minnkar hlut sinn Í fyrstu var þýski bankinn stærsti einstaki kaupandinn með liðlega 16 prósenta hlut sem helmingseigandi Eglu hf. Rúmu ári eftir að bankasalan fór fram minnkaði Hauck & Aufhäuser hlut sinn í kaupunum verulega, samkvæmt

bréfi sem viðskiptaráðherra barst frá Kristni Hallgrímssyni, lögmanni Eglu. Í bréfinu kemur fram að hlutur þýska bankans átti að minnka úr 50 prósentum í um 17,3 prósent í Eglu ef yfirvöld samþykktu slíkt frávik frá kaupsamningi. „Erindi þetta felur í sér minniháttar frávik frá upphaflegum kaupsamningi aðila, og felur einvörðungu í sér að Egla hf. og/eða hluthafar þess breyti eignarhlutföllum innan hópsins...“, sagði í bréfi Kristins til viðskiptaráðherra.

Björn Jón Bragason sagnfræðingur ritaði grein í tímaritið Sögu árið 2011 um einkavæðingu Búnaðarbankans. Hann hefur eftir fyrrum viðskiptafélaga Ólafs Ólafssonar, sem ekki getur nafns: „Af hverju var verið að setja hlut þýska bankans inn í Eglu? Hvað var verið að fela?“ Stærsti kaupandinn að hlut ríkisins í Búnaðarbankanum var Egla hf. sem keypti liðlega 71 prósent hlutanna á móti Eignarhaldsfélagi Samvinnutrygginga (síðar GIFT), Samvinnulífeyrissjóðnum og Vátryggingafélagi Íslands, en Finnur var nýlega orðinn forstjóri VÍS þegar kaupin voru gerð.

Hluthafar í Eglu hf. voru Ker hf.

(49,5%), Hauck & Aufhäuser (50%) og VÍS með 0,5% eignarhlut. Eglu var í kaupsamningi gert að fjármagna kaupin að 65 prósentum með eigin fé en 35 prósent mátti félagið taka að láni. Samvinnulífeyrissjóðurinn og Samvinnutrygginar Íslands hf. urðu hinsvegar að greiða kaupverð sitt af óbundnu eigin fé.

Finnur Ingólfsson kannast ekki við að Hauck & Aufhäuser hafi verið leppur.

Týndur afskriftasjóður

Sjö milljarða króna lán Landsbankans til S-hópsins vegna kaupa á hlut ríkisins í Búnaðarbankanum fór leynt.

Halldór J. Kristjánsson var bankastjóri Landsbankans og Kjartan Gunnarsson stjórnarformaður

Engin erlend fjárfesting Ástæða er til að ætla að Hauck & Aufhäuser hafi ekki þurft að reiða fram neitt fé til Eglu eða kaupanna á Búnaðarbankanum. Bréf Kristins til viðskiptaráðherra bendir í þá átt.

Sömuleiðis miklar lántökur íslensku hluthafanna vegna kaupanna á Búnaðarbankanum. Björn Jón rekur í umfjöllun sinni um einkavæðingu Búnaðarbankans að aðeins lántaka Eglu, Kers h.f og Samvinnutrygginga hjá Landsbankanum vegna kaupanna á Búnaðarbankanum hafi numið alls 7 milljörðum króna af þeim 11,4 milljörðum sem ríkið setti upp fyrir hlut sinn. Frá láninu var gengið skömmu áður en Samson tók við rekstrinum. Ljóst má vera að Helgi S. Guðmundsson, formaður bankaráðs Landsbankans, Kjartan Gunnarsson, varaformaður ráðsins, og Halldór J. Kristjánsson bankastjóri báru ábyrgð á þeim lánveitingum, sem haldið var leyndum fyrir almenningi. Þrettán kvittanir frá Seðlabanka Íslands fyrir greiðslum vegna kaupanna á hlut ríkisins í Búnðarbankanum nema samtals um 6 milljörðum króna í dollurum. Auk greiðslna frá Eglu er þar að finna nærri eins milljarðs króna greiðslu frá Keri, sem ekki átti beina aðild að kaupunum heldur óbeina í gegn um Eglu. Athyglisverð er einnig greiðsla frá VÍS, sem skráð er sem stutt erlent lán líkt og aðrar greiðslur, en áskilið var í kaupsamningi að VÍS greiddi hlut sinn af óbundnu eigin fé.

Svo er að sjá sem íslenskir kaupendur innan S-hópsins hafi notið lánafyrirgreiðslu sem dró nær alveg úr þörfinni fyrir framlag frá erlendum banka. Þá er einnig á það að líta að kaupendurnir bjuggu yfir innherjaupplýsingum um væntanlegan samruna við KB banka í maí 2003 sem jók verðmæti eignar í Búnaðarbankanum til mikilla muna. Í desember síðastliðnum barst sérstökum saksóknara (nú héraðssaksóknara) kæra á hendur stjórnendum Arion banka fyrir að afhenda ekki gögn sem tengjast kröfu á hendur Búnaðarbankanum. Gögnin gátu leitt í ljós hvort krafan hefði gildi eftir samruna Búnaðarbankans við KB banka og síðar í Arion banka, arftaka KB banka.

Telur kærandi að krafa hans hafi viðurkennst í söluferli Búnaðarbankans haustið 2002 og fram að afhendingu hluta ríkisins í bankanum 16. janúar 2003 til S-hópsins.

Stjórnendur Arion banka höfðu verið krafðir um að leggja fram í héraðsdómi Reykjavíkur umbeðin gögn, þ.e. lokaskýrslu áreiðanleikakönnunar Búnaðarbankans sem sannanlega var unninn fram á síðasta dag. Kærandi telur að umrædd skýrsla geti sýnt og sannað hvað orðið hafi um 750 milljónir króna á afskriftareikningi Búnaðarbankans sem á síðasta ársfjórðungi 2002 voru færðar út úr bókum bankans sem endanlega tapað fé. Í tilvitnuðu dómskjali með kærunni segir: „Með því að færa 746 milljónir króna út úr bókum bankans og færa þær ranglega á ársreikning bankans árið 2002 sem endanlega töpuð útlán hafa einhverjir verið að stela úr bankanum 746 milljónum sem með réttu hefðu átt að mæta kostnaði bankans vegna skaðabótakröfu...“ Lykilgagn í læstri kistu

Tvær af þrettán kvittunum frá árinu 2003 fyrir greiðslum kaupenda Búnaðarbankans í dollurum, frá Seðlabanka Íslands. Alls nema greiðslurnar samtals um 6 milljörðum króna. Meðal greiðenda er VÍS og eru greiðslurnar skráðar sem skammtímalán, en tryggingarfélagið mátti ekki taka lán fyrir greiðslunni, samkvæmt kaupsamningi.

Kærandinn telur að Arion banki hafi gerst brotlegur með því að afhenda ekki umbeðin gögn. Auk þess hafi bankinn hag af því að leiða sannleikann í ljós um sölu Búnaðarbankans og afskriftareikning hans og gæti gert kröfu á hendur þeim sem hirtu sjóðinn ef sú fullyrðing kæranda reynist rétt.

Hvað sem öðru líður er nú ljóst að umrædd lokaskýrsla áreiðanleikakönnunar um Búnaðarbankann var unnin af nokkrum endurskoðendum PricewaterhouseCoopers og lögfræðistofan Landwell átti þar einnig hlut að máli. Um það vitna vinnuskýrslur PWC sem fundust í gagnasafni framkvæmdanefndar um einkavæðingu sem veittur var aðgangur að í tíð síðustu ríkisstjórnar. Hún gæti gagnast þeirri rannsóknarnefnd sem fengið verður það verkefni að rannsaka þátt Hauck & Aufhäuser í kaupunum á Búnaðarbankanum. Samkvæmt framansögðu ætti hana að vera að finna í fórum Arion banka, PWC, forsætisráðuneytinu (sem vistaði framkvæmdanefnd um einkavæðingu), eða hjá þeim sem ráku lögfræðistofuna Landwell.

RÚMFÖT | BARNADÚNSÆNGUR | ILMVÖRUR | ELDHÚSVÖRUR | BARNAFÖT | O.M.FL.

40% AFSLÁTTUR

RÝMUM FYRIR NÝJUM VÖRUM LÝKUR Á SUNNUDAG

GILDIR AÐEINS Í VERSLUNUM OKKAR Á LAUGAVEGI, GLERÁRTORGI OG Í KRINGLUNNI

LAUGAVEGI 176 | GLERÁRTORGI | KRINGLAN | LINDESIGN.IS

16 |

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

Hvað ef Ólafur Ragnar hefði ekki orðið forseti?

44,8%

Ólafur Ragnar eyddi meiru í kosningarnar 1996 en dæmi eru um.

Var alls ekki viss um sigur. Hvernig hefðu aðrir frambjóðendur beitt málskotsréttinum, hefðu þeir unnið? Og hverju hefði það breytt?

28,7% 24,5%

Valur Gunnarsson valurgunnars@frettatiminn.is

Ólafur Ragnar Grímsson

Guðrún Agnarsdóttir

Pétur Hafstein

Niðurstöður forsetakosninga árið 1996, ef allir frambjóðendur hefðu eytt jafn miklu en fengið sama fjölda atkvæða fyrir hverja krónu sem eytt var.

Í tilefni af 30 ára afmæli KRUMMA & Grafarvogsdagsins verður opið hús í verslun KRUMMA við Gylfaflöt 7 laugardaginn 28. maí næstkomandi frá kl 13-16

Andlitsmálun

Trampolín

GO-KART

BINGÓ SnúSnú Húlla Krítar Afmæliskaka & fl.

Gylfaflöt 7 587 8700 krumma@krumma.is www.krumma.is Verslun opin frá 08.30 - 18.00 mán-fös / 11.00 - 16.00 lau

®

„Icesave deilan leyst.“ Þannig hljómaði fyrirsögn í íslenskum fjölmiðlum í nóvember 2008. Hvernig varð þetta mál, aðeins eitt af mörgum í deiglunni þessa örlagaríku daga, að einu helsta þrætuepli þjóðarinnar það sem af er öldinni?

Var það Ólafur Ragnar Grímsson sem átti stærstan þátt í að svo fór?

Og hvað hefði gerst ef einhver annar hefði verið forseti?

Haustið 2008 var Ólafur Ragnar nánast vinalaus. Tímaritið Grapevine birti ræðu hans í Walbrook klúbbnum breska í heild sinni, þar sem hann mærði útrásarvíkingana, honum til háðungar. Í áramótaskaupinu var hann tekinn sérstaklega fyrir. Vinstri- og hægrimenn deildu um orsakir hrunsins, en báðir gátu verið sammála um að vera á móti Ólafi Ragnari.

Eitthvað varð Ólafur að gera.

Sumarið 2010 kom tækifærið loks. Forsetinn gæti kannski ekki orðið sameiningartákn þjóðarinnar, en hann gæti flykkt helmingi hennar að baki sér. Icesave málið, sem hafði verið leyst tæpum tveim árum áður, yrði gert að p ól it í sk u bitbeini með því að neita því undirskriftar. Og fordæmið hafði hann skapað sjálfur. Árið 2004 hafði hann hafnað undirritun svokallaðra fjölmiðlalaga, í fyrsta sinn sem forseti Íslands hafði virkjað málskotsrétt sinn sem margir höfðu álítið dauðan bókstaf. En hefðu aðrir forsetar brugðist eins við?

Dýrasta framboð sögunnar Það var engan veginn sjálfgefið að Ólafur Ragnar Grímsson yrði kjörinn forseti Íslands árið 1996. Þær tvær manneskjur sem höfðu gegnt embættinu næst á undan, Vigdís Finnbogadóttir og

Kristján Eldjárn, höfðu báðar getið sér gott orð fyrir menningar- og fræðistörf en voru ótengd stjórnmálaflokkum og miðað við skoðanakannanir mun það sama gilda um næsta forseta líka. Ólafur var hinsvegar umdeildur stjórnmálamaður, hafði verið í þrem flokkum, gegnt embætti fjármálaráðherra á erfiðum efnahagstímum og hlotið viðurnefnið „Skattmann“ fyrir vikið. Úrslit kosninganna 1996 voru á þann veg að Ólafur fékk 41.4 prósent atkvæða, Pétur Kr. Hafstein 29.5, Guðr ú n Ag na rsdót tir 26.4, en Ástþór Mag nússon kom nokkuð á eftir með 2.7 prósent. Framboðin eyddu og mismiklu fé í baráttuna. Framreiknað á núvirði eyddi Ólafur Ragnar 103 milljónum, Pétur 86, Guðrún 42 og Ástþór 98. Miðað við hlutfall fylgis var því Guðrún að fá mest fyrir peningana en Ástþór minnst. Hvers vegna vann hú n þá ekki?

Atkvæðið ódýrast fyrir Guðrúnu Kosningabaráttan 1996 var dýrari en áður voru dæmi um og áætluðu frambjóðendur fyrirfram að hún myndi kosta á bilinu 1030 milljónir á þávirði, sem reyndist nokkuð vanmat. Prófessorarnir Njörður P. Njarðvík og Páll Skúlason, sem báðir hlutu mikinn stuðning, kusu að fara ekki fram sökum kostnaðar. Ýmsir stjórnmálafræðingar hvöttu til þess að sett yrði þak á framlög til að tryggja að forseti yrði óháður fjármálaöflum, en það varð ekki úr. Þær reglur hafa þó verið settar í dag, og miðast 37.5 milljónir á mann. Sú sem komst næst þeirri tölu árið 1996 var Guðrún Agnarsdóttir.

Hvað ef?

Guðrún Agnars­dóttir, forseti Íslands Fyrsta stóra ákvörðunin á forsetaferli Guðrúnar var tekin árið 1999 þegar hún neitaði að skrifa undir lög um byggingu virkjunar á Eyjabakka. Var þetta í fyrsta sinn sem forseti Íslands beitti málskotsrétti sínum og spunnust miklar deilur í kjölfarið. Bygging virkjunarinnar var samþykkt með naumum meirihluta í þjóðaratkvæðagreiðslu árið 2000, en umræðan leiddi til þess að mjög dró úr virkjunaráformum stjórnvalda í kjölfarið.

Næst stóra skref var tekið þegar hún hafnaði fjölmiðlalögunum árið 2004 og varð afar umdeild á ný, en varð þó aftur kjörin um sumarið, í naumustu kosningu sem sitjandi forseti hefur hlotið.

Vinsældir hennar jukust til muna eftir hrunið árið 2008, þar sem hún þótti óháð bæði fjármála- og stjórnmálaöflum og varð því leiðtogi sem þjóðin leit til. Undirskriftasafnanir urðu tíðar og meðal annars hafnaði hún Icesave samningunum tvisvar við litla þökk vinstristjórnarinnar sem tók við árið 2009.

Hún átti þó eftir að verða enn meiri fleinn í síðu hægristjórnarinnar sem fylgdi í kjölfarið þegar hún hafnaði lögum um breytingar á veiðigjaldi árið 2013 og var þeim hnekkt í þjóðaratkvæðisgreiðslu í kjölfarið. Það sama gilti um kvótasetningu á makríl árið 2015.

Guðrún lét af embætti árið 2016 og hafði þá setið lengur á forsetastóli en nokkur annar. Þó hún hafi alla tíð verið umdeild eru flestir sammála um að hún hafi verið áhrifamesti forseti í lýðveldissögu þjóðarinnar og margir þakka henni framar öðrum fyrir þann aukna jöfnuð í íslenski samfélagi sem fylgdi í kjölfar efnahagshrunsins.

Angel

9.900 kr.

Möbius

27.900 kr.

Sunflower

Dew Drop

39.900 kr.

Daisy

25.900 kr.

Angel

25.900 kr.

Flair

6.100 kr.

30.100 kr.

Glæsilegar útskriftargjafir Rodania Vancouver

31.700 kr.

Daniel Wellington Sheffield

32.900 kr.

Armani Renato

68.100 kr.

Auguste Reymond Elegance Automatic

125.300 kr.

Armani Classic

55.200 kr.

Herraúr

Henry London Knightsbridge

35.900 kr.

Rodania Calgary

50.200 kr.

Hugo Boss Gentleman

40.900 kr.

Armani Retro

89.400 kr.

Kennet Cole Classic

20.900 kr.

Daniel Wellington St. Mawes

29.800 kr.

Skagen Hagen

42.500 kr.

Henry London Finchley

38.900 kr.

Tissot Classic Dream

31.900 kr.

Michael Kors Catlin

62.800 kr.

Kvenúr

Kíktu á úrvalið hjá okkur á Laugaveginum, í Kringlunni eða í vefversluninni á michelsen.is

Michelsen Tradition

73.000 kr.

Skagen Ancher

31.800 kr.

Laugavegi 15 og Kringlunni – sími 511 1900 – www.michelsen.is

Tissot Classic Dream

48.500 kr.

18 |

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

Hvað ef?

Pétur Kr. Hafsteinn, forseti Íslands

Ef aðrir hefðu þurft að halda sig innan sama ramma mál vel vera að það hefði breytt niðurstöðum kosninganna. Ef kostnaður er borinn saman við fylgi kostaði atkvæðið Ólaf því 1507 krónur, Pétur 1760 krónur en Guðrúnu 964. Að öðru óbreyttu hefði Guðrún því unnið nokkuð afgerandi sigur ef það hefðu verið kostnaðartakmörk. Vissulega má segja að Ólafur hafi verið reyndasti stjórnmálamaðurinn, en það breytir því ekki að hann eyddi mestu í baráttuna líka.

Pétur treysti á Alþingi Helsta valdatæki forseta Íslands er málskotsrétturinn, sem Ólafur notaði sem kunnugt er fyrstur manna. En hvernig hefðu aðrir farið að? Pétur Kr. um hann fyrir kosningarnar 1996: „Forseti á einungis að grípa til hans við alveg sérstakar og ófyrirsjáanlegar aðstæður. Alþingismenn hafa umboð frá kjósendum og meirihluti þeirra á að ráða lagasetningu. Það er þingræðisreglan, sem allt okkar stjórnarfar byggist á.“ Því verður að teljast nokkuð ólík-

legt að Pétur hefði beitt réttinum með sama hætti og Ólafur gerði, þar sem þingmeirihluti var fyrir bæði fjölmiðlafrumvarpinu og Icesave samningunum.

Guðrún og vilji þjóðar Guðrún Agnarsdóttir sagði hinsvegar: „Mér finnst að setja eigi ákvæði í lög, sem heimili þjóðinni að greiða atkvæði um mikilvæg mál eftir settum reglum, einmitt vegna þess fullveldisréttar sem er í höndum þjóðarinnar.“ Guðrún hafði sem þingmaður tíu árum áður sett fram frumvarp þess efnis að ef 10 prósent þjóðarinnar skrifuðu undir ætti að vísa málum í þjóðaratkvæðisgreiðslu og margir stuðningsmenn hennar bjuggust við að hið sama yrði haft að leiðarljósi í hugsanlegri forsetatíð.

Ef niðurstöður úr forsetakosningunum 1996 hefðu farið annan veg hefði Pétur Kr. ef til vill aldrei beitt málskotsréttinum, en Guðrún beitt honum ítrekað í samræmi við undirskriftasafnanir. Niðurstaðan varð hinsvegar sú að Ólafur Ragnar beitti honum stundum og stundum

Mér finnst að setja eigi ákvæði í lög, sem heimili þjóðinni að greiða atkvæði um mikilvæg mál eftir settum reglum, einmitt vegna þess fullveldisréttar sem er í höndum þjóðarinnar.

Guðrún Agnarsdóttir

ekki, en ómögulegt var að segja til um það fyrirfram hvað hann myndi gera eða eftir hvaða reglum hann færi eða hvort undirskriftarlistar hefðu nokkur áhrif þar á.

Niðurstaðan úr Icesave deilunni hefði þó í öllum tilfellum orðið sú sama, en hún er sú að Landsbankinn greiddi á endanum reikninginn, hvað sem öllum þjóðaratkvæðisgreiðslum leið.

Fyrstu 12 ár Péturs á forsetastóli voru heldur viðburðalítil. Þrátt fyrir að 45.000 manns hefðu skrifað undir áskorun um að hann hafnaði lögum um virkjun á Eyjabakka árið 1999 og fimm árum síðar hafi 31.000 manns hafi skorað á hann að samþykkja ekki fjölmiðlalög varð hann við hvorugri kröfunni með þeim rökum að „þingræði ríkti í landinu.“ Í kjölfar setningar fjölmiðlalaga árið 2004 var fjölmiðlasamsteypan Norðurljós brotin upp og fjöldamargir minni miðlar urðu til í kjölfarið.

Atburðurinn var stundum nefndur „Síðasti sigur Davíðs“ sem vék úr forsætisráðherrastóli ári síðar, en sumir vilja meina að það hafi verið nokkurskonar Pyrrosarsigur þar sem gagnrýni á stjórnvöld jókst til muna í kjölfarið. Það var jafnvel haft á orði að Davíð hefði ætlað sér að verða ritstjóri Morgunblaðsins eftir að stjórnmálaferli hans lauk, en slík áform voru orðin ótæk í hinu nýja fjölmiðlaumhverfi.

Pétur beið talsverðan álitshnekki í efnahagshruninu haustið 2008, og var hann gagnrýndur fyrir að hafa gengið fulllangt í stuðningi sínum við Sjálfstæðisflokkinn. Aðrir sögðu honum til varnar að hann hefði gagnrýnt Baugsveldið, þó aðrir teldu slíkt ekki á verksviði forseta. Stuðningsmenn hans

töldu jafnframt að enn verr hefði farið í hruninu hefði hann stöðvað fjölmiðlalögin, sem komu í veg fyrir einokun útrásarvíkinga á umræðunni.

Farsæl endalok Icesave málsins tryggðu endurkjör vinstristjórnarinnar árið 2013, en sumir hægrimenn töldu að Pétur hefði haft það í hendi sér að lama hana með því að hafna samningunum og áfelldust hann fyrir að gera það ekki.

Pétur Kr. lét af embætti forseta Íslands árið 2012, í samræmi við þá hefð að enginn forseti sitji lengur en í 16 ár.

Stenst kröfur sem stærri bílar væru stoltir af

ŠKODA Rapid kemur skemmtilega á óvart, bæði í akstri og viðmóti. Hreinar línur, nýtt aflmikið yfirbragð og tímalaus fágun gera Rapid að frábærum kosti. Komdu í reynsluakstur og snertu á framtíðinni.

HEKLA · Laugavegi 170-174 · Reykjavík · Sími 590 5000 · hekla.is Höldur Akureyri · Bílasala Selfoss · Bílás Akranesi · HEKLA Reykjanesbæ · Heklusalurinn Ísafirði

Verð frá aðeins

2.940.000 kr. www.skoda.is

ÁRNASYNIR

NOTAÐU ÞITT FÉ SKYNSAMLEGA

Frá 1.650 kr. á dag

avis.is 591 4000

Vissir þú að meðal heimilisbíll er notaður í eina klukkustund á dag Langtímaleiga er þægilegur, sveigjanlegur og skynsamlegur kostur

FRAMTÍÐIN ÚTSKRIFAST Ferðapúði með hettu Tveir litir í boði Verð: 5.499-.

Hulstur fyrir Ipad Air.

Hulstur fyrir Ipad mini.

Til í nokkrum litum og munstrum

Til í nokkrum litum og munstrum

Verð: 14.499-

Heimskort, tvær stærðir í boði stærð 200x120 cm.

Verð: 29.999.stærð 100x60 cm.

Verð: 12.899.-

25%

vildarafsláttur

Ferðataska Arctic græn 55 cm Vildarverð: 13.604.Verð: 18.139.-

Verð: 11.999-

Pinworld - Íslandskort Verð: 8.999-

25%

25%

vildarafsláttur

Ferðataska Arctic svört 55 cm Vildarverð: 13.604.Verð: 18.139.-

vildarafsláttur

Ferðataska Arctic dökkblá 55 cm Vildarverð: 13.604.Verð: 18.139.-

5%

afsláttur af ÖLLUM VÖRUM einnig tilboðum

25%

vildarafsláttur

Ferðataska Arctic fjólublá 55 cm Vildarverð: 13.604.Verð: 18.139.-

T FRÁBÆR

VERÐ

Karólína Lárusdóttir Tilboðsverð: 8.699.Verð: 10.373.-

Íslensk listasaga 1-5 Tilboðsverð: 17.999Verð: 49.999.-

Íslenskir málshættir og snjallyrði Verð: 2.999-

Náttúran

Spakmælabókin

Leiðsögn í máli og myndum

Tilboðsverð: 6.299.Verð: 16.597.-

Vildarverð: 4.999.Verð: 5499.-

Alkemistinn

Íslandssaga A - Ö

Steinn Steinarr

Vildarverð: 3.599.Verð: 3.999-

Tilboðsverð: 5.499.Verð: 5.999-

Vildarverð: 4.699.Verð: 5.186.-

Orð að sönnu

Snorri Hjartarsson

Stríðsárin

Saga tónlistarinnar

Tilboðsverð: 7.599Verð: 8.999-

Verð: 2.999.-

Vildarverð: 14.999.Verð: 16.999.-

Vildarverð: 11.599.Verð: 12.999-

Austurstræti 18

Álfabakka 16, Mjódd

Hafnarfirði - Strandgötu 31

Ísafirði - Hafnarstræti 2

Skólavörðustíg 11

Kringlunni norður

Keflavík - Sólvallagötu 2

Vestmannaeyjum - Bárustíg 2

Laugavegi 77

Kringlunni suður

Akureyri - Hafnarstræti 91-93

Hallarmúla 4

Smáralind

Akranesi - Dalbraut 1

540 2000 | penninn@penninn.is | www.penninn.is | www.eymundsson.is

Vöruúrval mismunandi eftir verslunum. Gildistími er til og með 29 maí. Upplýsingar eru birtar með fyrirvara um villur og myndabrengl.

22 |

Made in GerMany Since 1950

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

lóaboratoríum

lóa hjálmtýsdóttir

LAKKVÖRN +GLJÁI Sterk og endingargóð gljávörn!

Hefur hlotið frábæra dóma!

KRÓNAN ER ALMENNINGSEIGN – EINS OG FISKURINN

V

ið hvern áfanga af losun hafta heyrast fullyrðingar stjórnmálamanna um að nú hilli undir að öllum gjaldeyrishöftum verði lyft. Þetta eru innihaldslausar væntingar. Það er óhugsandi í ljósi nýliðinnar sögu að íslenska krónan verði nokkru sinni án hafta. Það var reynt um skamma hríð að láta hin svokölluð markaðsöfl gæta krónunnar og það endaði í hruni gjaldmiðilsins sem leiddi yfir allan almenning þungbæra kjaraskerðingu sem fólk er enn að súpa seyðið af.

Svo til allan líftíma sinn hefur krónan verið í höftum. Íslenska krónuhagkerfið er svo lítið og veikt að það er ekki hægt að sleppa krónunni lausri. Sagan sannar að krónan heldur illa utan um verðmæti.

Verðbólga hefur ætíð verið hærri hér en í næstu löndum. Ástæða þess að verðbólga er nú lág er að hversu hátt gengisfallið var síðast. Sá sem geymdi fé sitt í krónum horfir því á verðmæti sín rýrna. Íslenskar krónur vilja því út úr kerfinu til að bjarga lífi sínu. Þetta ójafnvægi hefur alla tíð verið á Íslandi. Allir sem vettlingi geta valdið hafa reynt að koma fé sínu í skjól í útlöndum. Það átti við um saltfiskútflytjendur snemma á síðustu öld og síldarspekúlanta, heildsala og bílasala, fiskútflytjendur og útrásarvíkinga.

Lengst af var girt fyrir fjárflóttann með lögum um gjaldeyrisskil, en þau

voru alla tíð götótt. Þeir sem mestan hag höfðu af götunum, fiskútflytjendur og heildasalar, beittu áhrifum í gegnum stjórnmálaflokkana til að halda þessum götum opnum.

Ströngustu reglur giltu fyrir almenning en ríkisvaldið horfði í gegnum fingur sér varðandi svik inn- og útflutningsfyrirtækja.

Með EES-samningnum voru gjaldeyrisviðskipti gefin frjáls. Eftir það liðu ekki nema um tíu ár áður en fjárflóttinn frá Íslandi hafði rústað íslensku efnahagslífi. Öll fyrirtæki landsins höfðu verið skuldsett upp í rjáfur til að standa undir arðgreiðslum til eigendanna sem flúðu með féð út úr krónuhagkerfinu. Við það féll krónan, verð á innflutningi snögghækkaði og kaupmáttur meginþorra almennings féll saman.

Eftir á að hyggja er augljóst að stjórnvöld hefðu átt að grípa inn í. Á þremur árum fyrir Hrun runnu úr landinu um 2200 milljarðar króna að núvirði. Það er sexföld snjóhengjan sem Seðlabankinn er að reyna að hemja með lögum sem Alþingi samþykkti um helgina. Ástæður þess að ekkert var að gert voru annars vegar trúarlegar og hins vegar mannlegar. Stjórnvöld á þessum tíma, bæði í ríkisstjórn og Seðlabanka, voru markaðstrúar; trúðu að með óbeisluðum markaði risi upp hið náttúrlega jafnvægi. Þegar fjármunir streymdu til landsins í von

um hagnað af vaxtamunarviðskiptum töldu ráðamenn það viðurkenningu markaðarins á hæfni þeirra sjálfra og færni. Þegar erlendir spákaupmenn misstu trú á íslensku bólunni sprakk hún. Afleiðingar fjárflóttans hvolfdust yfir almenning.

Sagan kennir okkur að krónan er sameign okkar. Við eigum hvert fyrir sig einhverjar krónur en verðmæti þeirra markast af því hvernig okkur farnast að verja verðgildi krónunnar.

Við getum farið með fé okkar eins og við viljum, svo framarlega sem það skaðar ekki aðra. Þótt það geti verið hagsmunir okkar að flytja fé okkar úr landi getum við ekki gert það ef það veldur öllum hinum skaða. Á meðan ferðamenn streyma til landsins er engin þörf á að setja gjaldeyrishöft á öll venjuleg viðskipti. Höftin munu ekki að snerta venjulegt líf venjulegs fólks á nokkurn hátt. En ef það sjást aftur merki fjárflótta frá Íslandi verða stjórnvöld að setja upp girðingar sem halda. Við skulum vona að þá verði ekki einhverjir markaðstrúar oflátungar við völd.

Við sættum okkur við höft varðandi mjaðamaskiptaaðgerðir, svo dæmi sé tekið. Þegar 150 manns vilja slíka aðgerð en Landspítalinn annar ekki nema 50 á ári verður þriggja ára bið eftir aðgerð. Það sama mun gilda um fjárflótta frá Íslandi. Ef 500 milljarðar vilja komast út úr krónuhagkerfinu en kerfið þolir aðeins útstreymi 100 milljarða á ári mun myndast fimm ára biðröð. Það má vera fúlt fyrir þá sem lenda í röðinni, en þeir verða bara að sætta sig við það. Hinn kosturinn er að taka upp sterkari mynt.

Höftin munu ekki hafa áhrif á þá sem vilja ferðast til útlanda eða stunda eðlileg milliríkjaviðskipti. Þau munu aðeins hefta eitt prósent af eina prósentinu, fólkið sem flutti út 2200 milljarða króna fyrir nokkrum árum og rústaði með því íslenskan efnahag.

Gunnar Smári

Köllunarklettsvegi 1, 104 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Útgefandi: Gunnar Smári Egilsson. Ritstjórar: Gunnar Smári Egilsson og Þóra Tómasdóttir.

Fréttastjóri: Þóra Kristín Ásgeirsdóttir. Ritstjórnarfulltrúi: Höskuldur Daði Magnússon. Framkvæmdastjóri og auglýsingastjóri: Valdimar Birgisson. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 83.000 eintökum í Landsprenti.

E N N E M M / S Í A / N M 7 4 9 5 5 R e n*Miðað a u l tviðMuppgefnar e g a n etölur N framleiðanda Ý R 5 x 3 8umaeldsneytisnotkun lmenn í blönduðum akstri

NÝR MEGANE NÝTT ÚTLIT, NÝJAR ÁHERSLUR

NÝR RENAULT MEGANE

DÍSIL, ELDSNEYTISNOTKUN FRÁ 3,7 L/100 KM* Renault Megane hefur aldrei verið glæsilegri en í þessari nýju útgáfu sem hönnuð er af verðlaunahönnuðinum Laurens van den Acher. Nýr Renault Megane er ekki einungis glæsilegur útlits heldur er hann hlaðinn tækninýjungum og staðalbúnaði sem setur ný viðmið í þessum stærðarflokki bíla. Sjón er sögu ríkari.

VERÐ: 3.390.000 KR. DÍSIL, BEINSKIPTUR ESP stöðugleikastýring, ASR spólvörn, 6 öryggispúðar (5 stjörnur í EuroNCAP), LED dagljós, leðurklætt stýri með aðgerðahnöppum, Bluetooth símabúnaður með raddstýringu, 2ja svæða tölvustýrð loftkæling, upphituð framsæti, fjarlægðarvarar að aftan og framan, 16" álfelgur, regnskynjari fyrir rúðuþurrkur, sjálfvirk há/lág ljós (High beam assist), akreinavari (Lane departure warning), vegaskiltisnemi (Roadsign recognition).

GE bílar Reykjanesbæ www.gebilar.is 420 0400

Bílasalan Bílás Akranesi www.bilas.is 431 2622

Bílasala Akureyrar Akureyri www.bilak.is 461 2533

Bílaverkstæði Austurlands Egilsstöðum www.bva.is 470 5070

IB ehf.

Selfossi www.ib.is 480 8080

„ÞÚ TANKAR SJALDNAR Á RENAULT“ BL söluumboð Vestmannaeyjum 481 1313 862 2516

BL ehf Sævarhöfða 2 / 110 Reykjavík 525 8000 / www.bl.is

24 |

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

Úr spakmælum Rodrigo Duterte Um sín fyrstu verk sem forseti: Gleymið lögum um mannréttindi. Ef ég kemst alla leið í forsetahöllina geri ég það sama og ég gerði sem borgarstjóri. Þið þarna dópsalar, ræningjar og iðjuleysingar ættuð að hypja ykkur. Því ég drep ykkur. Ég kasta ykkur öllum í Manila-flóa til að fita fiskana.

Íbúar Manila á Filippseyjum flykktust út á götu til að styðja Rodrigo Duterte í forsetakosningunum í vor.

Forseti Filippseyja styður dauðasveitir Það er enn rúmur mánuður þar til Rodrigo Duterte tekur formlega við embætti sem forseti Filippseyja, eftir stórsigur hans í forsetakosningum í byrjun maí, en Duterte hefur þegar vakið heimsathygli með yfirlýsingum sínum um fjöldaaftökur á glæpamönnum og fyrir að hafa bölvað sjálfum páfanum í sót og ösku Vera Illugadóttir vera@frettatiminn.is

Duterte hefur verið kallaður „Refsarinn“ og „Duterte Harry“, eins og hinn frægi lögreglumaður Clints Eastwood, og líkt við Donald Trump – en aðrir vilja meina að Duterte sé miklu hættulegri, því saga hans hingað til sanni að hann sé vel fær um að standa við stóru orðin. Það er kvöld. Á skuggalegum bar situr maður á sextugsaldri, sterklega byggður. Hann ýtir koníaksglasi milli handanna og þegar vel er að gáð má sjá að hann er með skammbyssu girta ofan í gallabuxnastrenginn. Þetta er ekki lýsing á senu úr einhverri bófamyndinni, heldur er það nokkurnveginn svona sem forsíðugrein bandaríska vikuritsins Time, 19. júlí 2002, hefst. Greinin fjallar um borgina Davao City á Filippseyjum og það er borgarstjórinn sjálfur, Rodrigo Duterte, sem situr við barinn og teygar

koníak með skammbyssuna við höndina. Það er greinilegt strax frá upphafi greinarinnar að Duterte þessi er enginn hefðbundinn borgarstjóri, og það kemur æ betur í ljós því lengur sem blaðamaður Time fylgir honum eftir. Þegar hann yfirgefur loks skuggalegan barinn síðar um kvöldið sest hann upp á stórt mótorhjól – því hann, sjálfur borgarstjórinn, fer sjálfur í reglulegar eftirlitsferðir um myrkvaðar götur Davao að næturlagi.

Ekki aðeins í leit að glæpamönnum að störfum, heldur fylgist hann líka með lögreglumönnunum á götum borgarinnar. Gruni hann lögreglumann um að hafa tekið við mútum, að vera ölvaður við skyldustörfin, eða önnur brot, skrifar blaðamaður Time, hikar hann ekki við að ganga sjálfur í skrokk á honum.

Davao-borg er fjórða fjölmennasta borg Filippseyja og sú stærsta á Mindanao, suðlægustu eyju klasans. Það hefur lengi verið róstu-

Um það hvernig hann hyggist leysa langvinna deilu við Kína um yfirráð á Spratly-eyjum í SuðurKínahafi: Ég fer þangað á sjósleða og set niður filippseyska fánann.

Um ástralskan trúboða sem var nauðgað í óeirðum í fangelsi í Davao 1989:

samt á Mindanao. Þar búa flestir múslimar Filippseyja, að minnsta kosti tuttugu prósent íbúa eyjunnar aðhyllast íslamstrú. Aðskilnaðarhreyfing múslima hefur barist gegn filippseyskum stjórnvöldum áratugum saman, og tugþúsundir fallir í þeim átökum. Kommúnískur skæruliðahópur, Nýi þjóðarherinn, hefur sömuleiðis herjað í Mindanao um margra ára skeið.

Við slíkt langvinnt ófremdarástand er kannski skiljanlegt að glæpir grasseri í stærstu borg eyjarinnar. Á áttunda og níunda áratug síðustu aldar óðu glæpagengi uppi í Davao, hrelltu óbreytta borgara og börðust innbyrðis – svo blóðuga að borgin var þekkt sem „morðhöfuðborg“ Filippseyja og almennt sem ein hættulegasta borg í Suðaustur-Asíu. En það var áður en Rodrigo Duterte kom til skjalanna.

Það var ein áströlsk, þegar ég sá andlitið á henni hugsaði ég, „Andskotinn. Hvílík synd ... þeir nauðguðu henni, hver á eftir öðrum. Ég var reiður yfir því að henni hefði verið nauðgað en hún var svo falleg. Ég hugsaði, borgarstjórinn hefði átt að vera fyrstur.“ Um Donald Trump:

Skaut samnemanda fyrir stríðni Rodrigo Duterte fæddist árið 1945 á filippseysku eyjunni Leyte, en fjölskyldan flutti til Davao-borgar

Hann er fordómafullur, það er ég ekki.

Graníthellur

Þú færð landslagsráðgjöf og garðlausnir hjá okkur

Steypustöðin býður upp á mikið úrval af fallegum hellum og mynstursteypu fyrir heimili, garða, göngustíga og bílaplön.

4 400 400 Hafðu samband og láttu sérfræðinga okkar aðstoða þig við að finna réttu lausnina.

20 YFIR

TEGU N AF HE DIR LLUM

Malarhöfða 10 110 Reykjavík

Hringhellu 2 221 Hafnarfjörður

Hrísmýri 8 800 Selfoss

Berghólabraut 9 230 Reykjanesbær

Smiðjuvegi 870 Vík

Skoðaðu úrvalið á www.steypustodin.is

Sími 4 400 400 www.steypustodin.is

FEGURÐIN BÝR Í BÓKUM Jóhannes S. Kjarval & Íslenska teiknibókin saman í pakka Verð kr. 14.999.Að verðmæti 32.430.-

Crated Rooms in Iceland

Lesið í markaðinn

Fullt verð kr. 4.999

Dancing Horizon

Vildarverð kr. 8.999 Fullt verð kr. 10.999

Reykjavík sem ekki varð

Vildarverð kr. 6.999 Fullt verð kr. 8.817

Vildarverð kr. 6.999 Fullt verð kr. 8.299

Austurstræti 18

Álfabakka 16, Mjódd

Hafnarfirði - Strandgötu 31

Ísafirði - Hafnarstræti 2

Skólavörðustíg 11

Kringlunni norður

Keflavík - Sólvallagötu 2

Vestmannaeyjum - Bárustíg 2

Laugavegi 77

Kringlunni suður

Akureyri - Hafnarstræti 91-93

Hallarmúla 4

Smáralind

Akranesi - Dalbraut 1

Fjallaland

Vildarverð kr. 10.999 Fullt verð kr. 13.485

Nína S

Vildarverð kr. 6.799 Fullt verð kr. 8.499

540 2000 | penninn@penninn.is | www.penninn.is | www.eymundsson.is

Vöruúrval mismunandi eftir verslunum. Gildistími Vildarverðs er frá 27. maí, til og með 30. maí. Upplýsingar eru birtar með fyrirvara um villur og myndabrengl.

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

26 |

þegar hann var þriggja ára gamall. Í filippseysku þjóðlífi er löng og rík hefð fyrir áhrifa- og valdamiklum ættum. Duterte-fjölskyldan tengist tveimur gamalgrónum stjórnmálaættum fjölskylduböndum, Durano og Almendras, og faðir Rodrigos var sjálfur borgarstjóri og héraðsstjóri á sínum tíma. Í frændgarði hans má svo finna fleiri borgar- og bæjarstjóra og valdamikla menn.

Rodrigo var skapstór og uppivöðslusamur piltur og var rekinn úr skóla fyrir agabrot. Slíkt fylgdi honum raunar fram á fullorðinsár. Þegar hann var langt kominn í laganámi í háskóla í höfuðborginni Manila reiddist hann svo þegar samnemandi stríddi honum á suðrænum uppruna hans að hann tók upp skammbyssu og skaut hann. Samnemandinn komst lífs af og Duterte fékk meira að segja að útskrifast úr náminu, þó hann hafi ekki fengið að vera við sjálfa útskriftarathöfnina með hinum. En skammbyssan og ofbeldið hefur sem sagt aldrei verið langt undan þegar Rodrigo Duterte er annars vegar.

Grunaðir glæpamenn líflátnir Eftir útskrift sem lögfræðingur vann Duterte sem saksóknari og fór svo að skipta sér af stjórnmálum. Árið 1988 var hann kjörinn borgarstjóri Davao og því embætti gegndi hann, með nokkrum stuttum hléum, í tuttugu og tvö ár, allt fram til dagsins í dag. Alls sjö kjörtímabil. Á þessari löngu valdatíð Dutertes er það mál flestra að Davao-borg hafi sannarlega umturnast, breyst úr alræmdu glæpabæli í eina af öruggustu og lífvænlegustu borgum landsins, ef ekki bara heimshlutans. Duterte er enda gríðarlega vinsæll meðal borgarbúa í Davao og hefur verið lengi. En þær aðferðir sem hann hefur beitt til að ná þess-

um árangri hafa sömuleiðis gert hann umdeildan.

Duterte hefur opinberlega og ítrekað lýst yfir stuðningi við einskonar dauðasveitir, sem fóru fyrst að birtast á götum Davao á ofanverðum tíunda áratugnum. Dauðasveitirnar voru skipaðar sjálfboðaliðum, langþreyttum á óöldinni í borginni – og markmið þeirra var að binda enda á hana með því að einfaldlega að taka grunaða glæpamenn af lífi. Algjörlega án dóms og laga, og hvort sem það voru morðingjar, dópsalar, smáþjófar eða götubörn, og hvort sem óyggjandi sannanir lágu fyrir sekt eða ekki.

Samkvæmt úttekt alþjóðlegu mannréttindasamtakanna Human Rights Watch í fyrra hafa slíkar dauðasveitir borið ábyrgð á dauða meira en þúsund manna síðan Duterte settist í borgarstjórastólinn.

Eflaust er fjöldi fórnarlamba vel á annað þúsund manns, segja mannréttindasamtök á vettvangi í Davao, og þar á meðal fjöldi barna. Sameinuðu þjóðirnar, Human Rights Watch sem og fleiri mannréttindasamtök hafa gagnrýnt það harðlega í gegnum árin að þessum sveitum sé leyft að starfa svo að segja óáreittum.

Rodrigo Duterte er mikill kvennaljómi, að eigin sögn.

Hann er tvígiftur og hefur jafnframt stært sig af því opinberlega að eiga fjölda ástkvenna.

Verðlaun fyrir afskorið höfuð

Kallaði páfa tíkarson

En Rodrigo Duterte hefur ætíð látið alla slíka gagnrýni eins og vind um eyru þjóta, enda er hann mun hrifnari af því að hreykja sér af dauðasveitunum og undraverðum árangri þeirra í baráttunni við glæpaóværuna, og hvetja morðingjana til dáða. Sem borgarstjóri notaði hann iðulega tækifærið í viðtölum í útvarpi og sjónvarpi til að lesa upp nöfn nokkurra eftirlýstra glæpamanna. Og þeir fundust iðulega látnir ekki löngu síðar, teknir af lífi af dauðasveitum.

Á bilinu 80 til 85 prósent allra Filippseyinga tilheyra kaþólsku kirkjunni og ítök hennar í filippseysku þjóðlífi hafa lengi verið mjög sterk.

En Rodrigo Duterte er einn fárra Filippseyinga sem tilheyrir öðrum kristnum trúarsöfnuði, „Konungsríki Jesús Krists“ sem leitt er Apollo Quiboloy, predikara frá Davao sem jafnframt heldur því fram að hann sé sjálfur sonur Guðs.

Duterte hefur haldið því fram að hann hafi orðið fyrir kynferðislegu ofbeldi af kaþólskum presti í æsku.

borg heims,“ sagði Duterte í fyrra og vísaði þar til skoðanakönnunar sem gerð var á vefsíðunni Numbeo.com, reyndar aðeins með tæplega fimm hundruð manna úrtaki. „Hvernig haldið þið að mér hafi tekist það? Hvernig kom ég Davao meðal öruggustu borga heims? Með því að drepa alla þessa glæpamenn.“ Duterte er sem fyrr segir gríðarlega vinsæll meðal íbúa Davao og ýmislegt má finna til sem hann gerði gott á langri borgarstjóratíð sinni. Hann efldi lögreglulið borgarinnar, setti upp fjölda öryggismyndavéla, og kom upp neyðarlínu.

Davao varð fyrsta borg Filippseyja þar sem hægt var að hringja í 911 og fá strax samband við lögreglu.

Hann ef ldi líka heilbrigðiskerfið, bannaði reykingar hvarvetna um borgina, og bætti líka réttindi hinsegin fólks í borginni – nokkuð sem þótti mjög róttækt skref á hinum rammkaþólsku og íhaldssömu Filippseyjum.

Árið 2012 bauð hann fjögurra milljóna pesóa verðlaun, um tíu milljónir íslenskra króna, fyrir að drepa Ryan Yu, alræmdan leiðtoga bílaþjófagengis. Og milljón pesóa til viðbótar, yrði borgarstjóranum fært afskorið höfuð Yus í íspoka. (Það var að lokum alþjóðalögreglan Interpol sem hafði hendur í

hári Yus þessa, og hann fékk því að halda höfðinu.)

Duterte hefur gefið í skyn að sem forseti ætli hann sér að taka upp svipaða stefnu á landsvísu. Í kosningabaráttunni hét hann því að taka hundrað þúsund glæpamenn af lífi og kasta líkum þeirra svo í Manila-flóa. „Davao er níunda öruggasta

FRÁ TEIKNINGU AÐ FALLEGUM GARÐI Fáðu ráðgjöf landslagsarkitekta okkar og aðstoð við efnisval

Frí ráðgjöf til 1. júní Pantaðu tíma í ráðgjöf í s. 412 5050 eða á sala@bmvalla.is.

Kynntu þér úrvalið af fallegum hellum og garðeiningum á bmvalla.is

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

Kann það að skýra þá fæð sem hann virðist leggja á kaþólsku kirkjuna, en hann notar hvert tækifæri til að bölva kirkjunni og kirkjunnar mönnum, jafnvel sjálfum páfanum. Það vakti reiði kaþólikka í Filippseyjum sem utan þegar Duterte kvartaði í ræðu undan umferðaröngþveiti í miðborg Manila þegar Frans páfi heimsótti borgina í nóvember í fyrra: „Páfi, helvítis tíkarsonurinn þinn, farðu heim. Komdu ekki hingað aftur!“ hrópaði Duterte yfir stórum hóp stuðningsmanna sinna. Ummælin urðu svo umdeild að Duterte neyddist á endanum til að biðja páfa afsökunar, en þó með semingi. Hann sagði þá ennfremur að þau hafi ekki beinst gegn páfanum sjálfum heldur borgaryfirvöldum í Manila sem ekki hafi haldið nægilega vel utan um umferðarmál í stórborginni á meðan heimsókn páfa stóð.

Nýr Marcos í fæðingu?

Valdatíð einræðisherrans Ferdinands Marcos er mörgum Filippseyingum enn í fersku minni.

Marcos sat á valdastól í tuttugu og eitt ár, frá 1965 til 1986. Þar af voru herlög í gildi í níu ár, 1972-1981, sem takmörkuðu mjög fjölmiðla- og tjáningarfrelsi og gerðu Marcos kleift að handtaka og fangelsa andstæðinga sína óáreittur, og láta beita þá miskunnarlausum pyntingum og ofbeldi.

Flestir Filippseyingar voru fegnir að sjá að baki Marcos þegar hann flúði til Bandaríkjanna eftir fjöldamótmæli almennings 1986. Enda hafði hann og fjölskylda hans líka steypt ríkissjóði í gríðarlegar skuldir til að geta fjármagnað eigin lúxuslífsstíl – þar á meðal hið alræmda skósafn forsetafrúarinnar, Imeldu Marcos, – og um tíu milljarðar dollara sem hurfu úr ríkiskassan-

um á valdatíð Marcos hafa aldrei fundist.

Marcos lést í útlegð á Hawaii 1989. Líkamsleifar hans voru fluttar aftur til gamla landsins og hvíla nú í grafhýsi Marcos-fjölskyldunnar á ættaróðalinu á norðanverðum Filippseyjum. En ættingjar hans hafa lengi barist fyrir því að fá að grafa líkið í kirkjugarði í Manila sem eingöngu er ætlaður helstu stríðshetjum filippseysku þjóðarinnar, en þær hugmyndir ætíð mætt mikilli mótspyrnu.

Rodrigo Duterte hefur nú gefið það út að þegar hann tekur formlega við embætti forseta Filippseyja þann 30. júní næstkomandi verði það eitt af hans fyrstu verkum að verða við þessum óskum Marcos-fjölskyldunnar. Einræðisherrann fái að hvíla við hlið helstu hetja filippseysku þjóðarinnar – og það sama hvað almenningur mótmæli.

Skeytingarleysi Dutertes í garð slíkra mótmæla og lítið tillit til laga og reglna hafa fengið marga til að velta því fyrir sér hvort Duterte hyggist leiða Filippseyjar aftur á braut einræðis – að verða sjálfur „næsti Marcos“. Vegna stórkarlalegra yfirlýsinga í kosningabaráttunni var Duterte líka gjarnan líkt við bandaríska forsetaframbjóðandann Donald Trump.

En eins og Tom Smith, breskur sérfræðingur í Suðaustur-Asíu, bendir á í nýlegri grein í Guardian, ætti ekki að bera þá Trump og Duterte saman. Ekki nóg með að Duterte sé þegar kominn til valda, heldur hafi saga hans sýnt að hann sé vel fær um að standa við orð sín, hversu stór sem þau kunna að vera.

Fari svo að Trump komist alla leið í Hvíta húsið sé þó ólíklegt að hann geti nokkurntímann innleitt herlög í Bandaríkjunum, þó hann feginn vildi. En það gæti Duterte vel gert.

GÓÐ

ÚTSKRIFTARGJÖF

TF-GPA AIRBUS 321 2016 módel 200 sæti

TVÆR NÝJAR

VIÐ KYNNUM FLUNKUSPLUNKUNÝJAR VÉL AR Í FLJÚGANDI FORMI

Við kynnum til leiks tvær glænýjar Airbus A321 flugvélar beint úr kassanum, árgerð 2016.

Vélarnar eru þær fullkomnustu sinnar tegundar þegar kemur að eldsneytis- og umhverfisstöðlum og eru að auki búnar nýjustu gerð sæta til að tryggja þægindi gesta. Þar með eru vélarnar okkar orðnar 11 talsins — og flugflotinn sá yngsti á landinu og þótt víðar væri leitað.

VIÐ HLÖKKUM TIL AÐ TAKA Á MÓTI YKKUR.

TF-GMA AIRBUS 321 2016 módel 200 sæti

R Í LOFTINU

KATRÍNARTÚNI 12 WOWAIR.IS WOWAIR@WOWAIR.IS

30 |

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

„Þú þarft að hafa svo mikið fyrir að sjá hann að þegar hann birtist, þegar hann kemur í allri sinni dýrð, þá þarftu ekki að fara í einhver helgihús eða leggjast á bæn eða neitt, þarna er það!“

Fámennt í stórborginni Ferdinand Jónsson er geðlæknir sem starfar með viðkvæmasta hópi samfélagsins í Lundúnum. Hann nýtur starfsins fram í fingurgóma en meðal þess sem hann gerir til þess að verja sjálfan sig í erfiðu starfi er að yrkja ljóð á sínu ástkæra ylhýra meðan hann gengur meðfram bökkum Thames árinnar Steinunn Stefánsdóttir ritstjorn@frettatiminn.is

Það var stappfullt á fyrstu hæðinni í Eymundsson í Austurstræti þegar Ferdinand Jónsson fagnaði þar útkomu annarrar ljóðabókar sinnar, Í úteyjum, og því, eins og sagði í boðsbréfinu, að þrjú ár og einn mánuður var liðinn frá útkomu fyrstu bókar hans, Innsævi.

Nú eru 19 ár síðan Ferdinand fluttist til Lundúna til að fara í framhaldsnám í geðlæknisfræðum sem hann kallar reyndar drottningu læknisfræðinnar. Samt sem áður á hann feikimarga vini hér á Íslandi og þétt fjölskyldunet. „Er það ekki af því að maður er smaladrengur?“ segir Ferdinand þegar hann er spurður út í þetta og svo hlær hann sínum hljómmikla og smitandi hlátri og heldur áfram: „Það er gaman að hitta fólk af lífsleiðinni, bara yndislegt, það er eiginlega það besta við þetta, að hitta þetta góða fólk.“

Ferdinand segist verja öllum fríum sínum á Íslandi og vera með íslenskan síma sem hann noti óspart til að viðhalda tengslum sínum við ræturnar hér heima. „Ég meina, ég er geðlæknir,“ segir hann svo. „Ég get talað um styrkleika og veikleika og kannski hafa margir af mínum styrkleikum í tengslum verið mínir veikleikar en þetta gefur manni raunveruleg tengsl við fólk.“ Það verður að vera sannleikur Samtalið færist nú í áttina að skáldskapnum og ljóðabókunum tveimur sem Ferdinand hefur nú gefið út.

Náttúrudýrkun er leiðarstef í báðum bókum en undirliggjandi eru sterkar tilfinningar; ást, þrá, sorg og söknuður og í nýútkomnu bókinni blasa tilfinningarnar enn sterkar við en í þeirri fyrri. „Já, hún gengur töluvert mikið nær mér,“ segir Ferdinand um Í úteyjum. „Þess vegna hef ég meiri áhyggjur af þessu núna. Ég velti endalaust fyrir mér og hvað skiptir máli í ljóðlist og ég held að maður verði að vera einlægur og hleypa að sér. Þetta verður að vera raunverulegt. Þetta gengur ekkert upp öðruvísi. Þetta verður að vera saga manns og tilfinningar manns, auðvitað blandaðar öðru en það verður að vera sannleikur í hlutunum.“ Það besta við að gefa út ljóðin í stað þess að yrkja bara fyrir skúffuna er að mati Ferdinands að fá annað fólk og önnur sjónarmið að ljóðunum og hann segist vera heppinn með það fólk, bæði æskuvinkonu sína, Valgerði Benediktsdóttur, sem les allt yfir fyrir hann og svo Bjarna Þorsteinsson, ritstjóra hjá Veröld. „Þetta verður raunverulegt þegar aðrir koma að þessu. Eins yndislegt og það er að yrkja fyrir skúffuna sína þá er mjög gaman þegar aðrir koma að með aðra vinkla.“ Fuglar út um allt Fuglar af öllum sortum eru mjög áberandi í ljóðum Ferdinands. „Þeir

Náttúrudýrkun er leiðarstef í báðum bókum Ferdínands.

Mynd | Hari

„Það besta við að gefa út ljóðin í stað þess að yrkja bara fyrir skúffuna er að mati Ferdinands að fá annað fólk og önnur sjónarmið að ljóðunum …“

„… svo fer smaladrengurinn í gang og gengur yfir Tower Bridge og meðfram bökkum Thames árinnar og raðar saman íslensku orðunum.“

„Ég er umvafinn og dekraður af þessari fjölskyldu minni sem er yndisleg, mikil kærleikskeðja. Þau hafa leyft mér að vera úti. Ég hef samviskubit yfir því endalaust og auðvitað kem ég heim fyrr en síðar.“

eru út um allt, þessar elskur,“ segir hann hlæjandi. „Ég hef haft gaman af fuglaskoðun alveg síðan ég var strákur, ekki til að tikka við einhverjar sortir. Ég hef gaman af því að fylgjast með atferli þeirra og lífi og reyna að upplifa eitthvað nýtt. Ég hef sérstakan áhuga á konungi íslenskra fugla sem er haförninn. Þú þarft að hafa svo mikið fyrir að sjá hann að þegar hann birtist, þegar hann kemur í allri sinni dýrð, þá þarftu ekki að fara í einhver helgihús eða leggjast á bæn eða neitt, þarna er það! Ég held að það sé mjög mikilvægt að muna að við mennirnir erum mjög andlegar verur og við höfum mikla þörf fyrir þetta andlega, trúarlega, eða hvað það heitir.“ Hvunndagur Ferdinands Hvunndegi sínum í Lundúnum ver Ferdinand meðal viðkvæmustu einstaklinga samfélagsins, heimilislausu fólki með geðsjúkdóma. Hann vinnur á þremur stöðum í austurhluta Lundúnaborgar, á sjúkrahúsinu Mile End, í samfélagsteymi í Bethnal Green og á heilsugæslustöð á Brick Lane sem sérhæfir sig í heimilislausum. Starfið á þessum þremur stöðum tengist. Hann er með göngudeild á heilsugæslunni og fylgir svo sjúklingum sínum eftir ef þeir fara inn í samfélagsteymið eða leggjast inn á spítalann. „Það er þessi teymisvinna sem mér finnst kannski mest heillandi við geðlæknisfræðina. Ég er að vinna með hjúkrunarfræðingum, félagsfræðingum, sálfræðingum, iðjuþjálfum og fólki sem hefur sérmenntun í menningu og túlkun. Svo vinnum við í nánu samstarfi við trúarhópa og trúarleiðtoga sem hjálpa okkur að skilja, þetta er ofboðslega áhugaverð skoðun á manninum frá mjög mörgum hliðum og það gerir þessi erfiðu mál svo miklu léttari og þetta veldur því kannski að ég er svolítið fastur í draumaheimi geðlæknisfræðinnar en svo fer

SUMARHÁTÍÐ

20

DAGANA 27. - 29. MAÍ

AFSLÁTTUR

AF ÖLLUM F&F VÖRUM

Kringlan, Skeifan, Spöng, Garðabær, Smáralind, Borgarnes, Njarðvík, Selfoss og Akureyri

32 |

smaladrengurinn í gang og gengur yfir Tower Bridge og meðfram bökkum Thames árinnar og raðar saman íslensku orðunum.“ Við erum öll eins Ferdinand segist alltaf sjá það betur og betur hversu líkir mennirnir séu. „Ég vinn með fólki hvaðanæva að úr heiminum, fólki sem talar alls konar tungumál og játar alls konar trú og hefur alls konar siði en svo erum við bara öll eins. Við höfum sömu vonir og þrár. Við höfum sama sársauka og sömu vonbrigði. Ég held að við séum ekkert svo flókin, við tikkum eftir sömu lögmálunum. Það er mín tilfinning að þetta séu einföld ferli og vandamálin eru oft þau sömu. Það er eitthvað sem er ekki sagt, það vantar einlægni, það er misskilningur og það er stolt og heiður sem kemur í veg fyrir einlægnina.“ Hann er líka þeirrar skoðunar að við mannfólkið séum með farangur foreldra okkar og forforeldra í farteskinu, þjóðarinnar og í raun mannkynsins alls. „Við erum ferðalangar en við erum með ofboðslega mikið í farteskinu. Það er heillandi. Það er mjög, mjög heillandi.“ Traust og tengsl Ferdinand leggur mikið upp úr því að byggja upp góð tengsl við sjúklinga sína og leggur áherslu að í manneskjunni bak við geðsjúkdómana búi mikil lífsreynsla. „Það gerist að mínu viti ekkert gott nema maður hafi góð tengsl við sjúklingana sína og eigi traust þeirra. Þú getur fyllst svo mikilli auðmýkt og virðingu gagnvart því fólki sem hefur þurft að fara í gegnum svo stóra og dimma dali að þú skilur bara ekki hvernig þetta er hægt en það slípar manneskjuna og gerir hana oft mjög stóra og fallega. Og það er mjög heillandi og að ná tengslum við slíkt fólk því þegar það veikist svo illa þá er búið að byggja þessar brýr og þá er hægt að gera svo mikið. Þá þarf oft ekki svo mikla hörku í samskiptin af því að fólk treystir og það er mjög gefandi. Það eru yndisleg tengsl.“ Hvers vegna geðlæknisfræði?

Mamma Ferdinands, Helga Óskarsdóttir, starfaði við hjúkrun en pabbi hans, Jón Júlíus Ferdinandsson, var listamaður og hann telur að þetta hafi verið góð blanda. Hann segir að gildin sem hann ólst upp við í æsku hafi mótað hann, starfsval hans og allan starfsferilinn og þessi gildi telur hann eiga uppruna í viðhorfum og gildismati hjúkrunarfræðingsins móður hans. „Mér var bara innrætt að ég ætti að beygja mig fyrir þeim sem búa við skarðan hlut í samfélaginu, þeim sem er litið niður á og þeim sem samfélagið hafnar.

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

Hún hefur þessi gildi og ég upplifði að þetta væru mjög merkileg gildi þannig að ég erfi þennan farangur sem hefur reynst mér alveg frábær og gefið mér ofboðslega mikið.“ Þegar Ferdinand er beðinn að gera nánar grein fyrir því hvað varð til þess að hann varð læknir og svo geðlæknir segir hann: „Mamma mín er hjúkrunarfræðingur af guðs náð og elskaði sitt starf. Þegar ég var að hugsa um hvað ég ætti að læra þá hugsaði ég með mér að mamma fengi mikla hamingju úr sínu starfi, ekki bara að vinna með sjúklingum heldur að vinna með öllu þessu fólki. Eiríkur, eldri bróðir minn, fór í læknisfræðina á undan mér og ég skynjaði líka að hann fann þessa sömu starfsánægju. Þegar ég var að byrja í læknisfræðinni vann ég svo sem aðstoðarmaður hjúkrunarfræðings á 11A sem var smitsjúkdómadeild þá, fékk að vera þar sumar og elta þessar stóru flottu konur sem kenndu mér mikið og þessi samskipti hjúkrunarfræðinga við sjúklinga heilluðu mig. Það gat verið stórkostlegt að fylgjast með þeim krafti sem bjó í þessum samskiptum og þau eru nauðsynleg og dýrmæt þegar fólk er mest útsett og viðkvæmt. Það heillaði mig og ég sá að drottningin innan læknisfræðinnar byggði mest á samskiptum og tengslum.“ Á hinn bóginn felst þjálfun geðlækna einnig í því að passa upp á sig í samskiptum við sjúklinga sem geta reynt verulega á. „Þú verður að passa upp á þig svo þú brennir ekki upp,“ segir Ferdinand sem hefur áhyggjur af því að það sé erfitt að fá ungt fólk inn í fagið vegna þess hversu sterkt það upplifir sársaukann. „Maður vill einmitt fá fólk inn í greinina sem finnur þennan sársauka og tekur hann nærri sér en maður verður að vera meðvitaður um að unga fólkið hefur ekki varnirnar sem við höfum.“ Ætlaði til Bandaríkjanna „Ég ætlaði til Bandaríkjanna í framhaldsnám en þegar ég fór í viðtöl þarna úti fannst mér óhugnanlegt að sjá í stórborgum eins og New York og Philadelphiu að strætin voru full af fólki sem var heimilislaust og með geðsjúkdóma, þeir sem hafa þekkinguna sjá á fólki ef það er með geðsjúkdóma. Þarna var verið að grilla mig í þessum viðtölum en ég spurði bara á móti: Hvað ætlar þú að gera fyrir þetta fólk, hvernig getur þú siðferðilega unnið og hér þegar allar götur eru fullar af fólki sem þarf hjálp en það fær enga hjálp. Það er bara verið að gefa því teppi og súpur. Ég gerði mér grein fyrir að ég gæti ekki unnið innan þessara ramma. Í Evrópu er sjálfræðissviftingarlög-

Mynd | Hari

gjöfin notuð til þess að hjálpa fólki sem er orðið mjög veikt. Við lítum svo á að við verðum að gera það. Það verður að stoppa þessa sjúkdóma því annars brenna þeir fólk upp og það endar á einhverjum hræðilegum stað sem er miklu verri en raddirnar og ranghugmyndirnar, þar sem það er bara flatt og getur ekkert gert, missir öll tengsl og verður bara einangrað á götum þessara borga og þetta var ekki hægt fyrir mig.“ Það varð því úr að Ferdinand fór til Lundúna og hann sér ekki eftir því enda fór það svo að flestir bestu vinir hans út læknadeildinni enduðu þar líka. „Þetta var yndislegt samfélag. Við studdum hvert annað í okkar fögum en fórum náttúrlega meira eða minna öll í geðlæknisfræði, í drottninguna.“ Góð fjölskylda Ferdinand er mikill fjölskyldumaður bæði í einkalífi sínu og starfi.

Hann er yngstur fjögurra systkina og fordekraður af því að eigin sögn.

Hann er í nánum tengslum við systkini sín og einnig þeirra börn, að ekki sé minnst á móður hans sem lifir í hárri elli. Í starfi sínu leggur hann mjög mikla áherslu á að styrkja fjölskyldu sjúklinganna. „Það er ekkert heilbrigðiskerfi sem kemst nærri góðri fjölskyldu og ef þú nærð að styrkja fjölskyldu og hjálpa henni að skilja betur veikindin og finna til styrksins þá geta stórir hlutir gerst og maður getur fyllst mikilli aðdáun og auðmýkt við að hitta allt þetta fólk og kynnast þeirra leiðum því þetta er fólk sem gefst aldrei upp vegna þess að það elskar sína nánustu. Ég verð oft mjög snortinn af fólki sem verður á vegi mínum í vinnunni og því hvað fólk er stórt og hvað það getur gert, hvers það er megnugt. Á hinn bóginn þarf ég að passa mig, ég þarf að vernda mig og það er hægt að gera

Í starfi sínu leggur Ferdínand áherslu á að styrkja fjölskyldu sjúklinga.

það á ýmsan hátt. Eitt af því sem hjálpar mér er að yrkja ljóð. Þá nota ég aðrar heilastöðvar en um leið nýti ég mér eitthvað af þessum tilfinningum til þess að skapa eitthvað sem mér finnst raunverulegt.“ Þessar sterku tilfinningar og á stundum nánast óraunverulegu aðstæður sem geta mætt Ferdinand í vinnunni gera á hinn bóginn að verkum að hann hefur orðið nokkuð vandlátur bæði á leikhús og bókmenntir. „Ég hef auðvitað unun af því að fara í leikhús í Lundúnum og nýt þess líka að lesa góðar bækur.

Hins vegar er dagurinn í vinnunni þannig að ég þarf svolítið að velja hvað ég ætla að sjá og upplifa því ég er búinn að vera í raunveruleikanum allan daginn og í leikhúsinu er stundum verið að reyna að setja eitthvað á svið sem mér finnst bara ekki passa. Þetta kannski eyðileggur aðeins fyrir manni.“ Alltaf á leiðinni Ferdinand segir að það hafi staðið lengi til hjá honum að flytja heim til Íslands og þegar vandi steðji að fjölskyldunni sé hann kvalinn af samviskubiti yfir því að vera ekki hér hjá sínu fólki. Hann geti legið andvaka um nætur og ákveðið að segja upp vinnunni og selja íbúðina strax næsta morgun. Af því hefur þó ekki orðið enn. „Ég er umvafinn og dekraður af þessari fjölskyldu minni sem er yndisleg, mikil kærleikskeðja. Þau hafa leyft mér að vera úti. Ég hef samviskubit yfir því endalaust og auðvitað kem ég heim fyrr en síðar.“ Honum finnst að lífið í stórborginni geti verið dálítið einangrað. „Ég fann það þegar góður vinur minn lést fyrir aldur fram fyrir nokkrum árum hversu rosalega stórborgin getur verið fámenn. Hér erum við hins vegar eins og bræður og systur og það eru svo sterk tengsl

Það verður að stoppa þessa sjúkdóma því annars brenna þeir fólk upp og það endar á einhverjum hræðilegum stað sem er miklu verri en raddirnar og ranghugmyndirnar, þar sem það er bara flatt og getur ekkert gert, missir öll tengsl og verður bara einangrað á götum þessara borga og þetta var ekki hægt fyrir mig.“

á milli okkar og landið okkar fylgir okkur eins og einhver móðir innra með okkur og maður getur saknað hennar mjög sárt þegar miklir erfiðleikar steðja að.“ Í úteyjum rís og hnígur landið innra í úteyjum örn í húmi flýgur einn í augum dvelur flóðs og fjöru gætir þú

KYNNIÐ

YKKUR

TT Á L S F A EM NDAI M HYU

AF NÝJU

BÖRNIN

FÁ

NING Ð A L G EM S I DAGSIN

Misstu ekki af reynsluakstursleik Hyundai á morgun frá 12-16

Grillaðar pylsur og gos handa gestum

VEGLEGIR EM VINNINGAR OG GLÆSILEG TILBOÐ!

Nú er þátttaka í reynsluakstursleik Hyundai á lokasprettinum. Allir sem reynsluaka eiga möguleika á að vinna VIP ferð fyrir tvo til Marseille, hátíðarkvöldverð þann 17. júní og miða á Ísland-Ungverjaland 18. júní.

Veglegur EM afsláttur fylgir öllum nýjum Hyundai bílum og sérstakur EM aukahlutapakki er í boði með öllum nýjum Hyundai Tucson og Santa Fe að verðmæti allt að 600.000 kr.

Hyundai er einn af aðalstyrktaraðilum UEFA EURO 2016 Öllum Hyundai bílum fylgir 5 ára verksmiðjuábyrgð og ótakmarkaður akstur.

Hyundai / Kauptúni 1 / Sími 575 1200 / www.hyundai.is

framleiðanda um eldsney tisnotkun í blönduðum akstri.

EM HÁTÍÐ HYUNDAI

* Viðmiðunartölur

E N N E M M / S Í A / N M 7 5 5 0 3 H y u n d a i b í l a s ý n i n g 5 x 3 8 U E F A 5 x 3 8

Í TILEFN

FRÉTTATÍMINN | FÖSTUDAGUR 27. MAÍ 2016

34 |

Mynd | Ósk Vilhjámsdóttir

Námsmenn í Vestur-Berlín. Íslenskar mæður og börn í almenningsgarði á 17. júní 1989, nokkrum mánuðum áður en múrinn féll

Frá vinstri: Soffía Gunnarsdóttir, starfsmaður íslenska sendiráðsins í Berlín, með dóttur sína. Sesselja Auður Eyjólfsdóttir, aðstoðarskólastjóri Langholtsskóla. Hrönn Kristinsdóttir kvikmyndaframleiðandi. Sigríður Þorgeirsdóttir heimspekingur með Elísabetu í fanginu. Krjúpandi er Jóna Fanney Friðriksdóttir framkvæmdastjóri, Hrafnhildur Ragnarsdóttir sérkennslukennari. Margrét Rósa Sigurðardóttir menntaskólakennari. Jórunn Sigurðardóttir útvarpskona. Börnin eru frá vinstri fremst, Sölvi Tómasson í fanginu á Jórunni, Stígur Helgason hjá Hrafnhildi, Hildur Guðnadóttir með Þórarin Guðnason í fanginu á Jónu, Arnór Óskarsson fremst fyrir miðju, Guðbjörg Ágústsdóttir, Borghildur Indriðadóttir, Auður Anna Kristjánsdóttir lengst til vinstri. Fyrir aftan Auði er síðan Una Stígsdóttir og við hliðina á henni er Elísabet Ágústsdóttir með kaskeiti.

Innmúraðar mæður í Berlín Þegar Berlínarmúrinn féll 1989 var í borginni talsvert samfélag íslenskra námsmanna sem upplifði þessa sögulegu tíma. Hér er brot af sögu þeirra og afkomenda, sem í dag búa margir í Berlín.

Alda Lóa Leifsdóttir aldaloa@frettatiminn.is

Á níunda áratugnum hljómaði þýsk­ an einsog flauel í kvikmyndum Fass­ binders, Trottu og Wenders, trega­ full fegurð og ný dýpt í mennsku sem hafði ekki farið mikið fyrir í kvikmyndum fram að því. Á sama tíma var hreyfing innan myndlistar­ innar sem kallaði sig „Neue Wilden“ og náði meir að segja til fleiri en bara listunnenda. Neue Wilden voru mik­ ið til bara strákar að mála stórt og klæddu sig í leður og spiluðu á bassa­ gítar eða trommusett, dálítið einsog Utangarðsmenn að mála myndir.

Fyrir unga manneskju, sem var svag fyrir nýjungum, var allt þetta ágætis aðdráttarafl til þess að flytja búferl­ um og setjast að í Berlín.

„Eyjan í rauða hafinu“ Berlín „Eyjan í rauða hafinu“ var hernumin og skipt í franska, am­ eríska og breska hlutann innan múrsins en Rússarnir fengu Aust­ ur-Berlín og allt fyrir utan múrinn. Þetta var lítið að abbast upp á okk­ ur Íslendingana, maður vissi þó að ef viðkomandi labbaði nógu lengi í eina átt þá blasti við múrvegg­ ur. Það var þó helst þegar einhver skriðdrekasýning poppaði upp í hverfinu að henni fylgdi svona óljós áminning um að Berlín hafði einu sinni verið leiksvæði ógnvekjandi atburða sem vonandi myndu ekki endurtaka sig og núna var hún und­ ir eftirliti.

Ég bjó í Kreuzberg og hjólaði meðfram ánni Spree á markaðinn þegar veður leyfði. Það gat hins­ vegar verið alveg skuggalega kalt í Berlín á veturna. Ég hef aldrei upp­ lifað eins mikinn kulda, fyrir utan kannski á Svalbarða. Þegar verst lét þá hreinlega fraus andardrátturinn, og loftið var svart af mengun vegna kolanna sem voru notuð í upphitun húsanna og fyrir verksmiðjurnar í Austur-Berlín. Það voru stærðarinnar svæði innan Berlínar sem voru óbyggð og höfðu staðið óáreitt síðan í stríð­ inu. Þessi svæði voru mögnuð af því að þau sögðu svo mikla sögu með því að segja ekki neitt og vera

Potzdamerplatz, landið í kringum bókasafnið og fílharmóníuna þar sem flóamarkaðurinn var um helgar og hinn ástsæli þýski leikari Curt Bois ráfaði um í myndinni Himmel über Berlin. Í dag kallast þetta svæði Sony center, eftir að stórfyrirtæki byggðu það upp og heppnaðist nokkuð vel að byggja þarna algjöran óskapnað sem engum þykir vænt um.

FRITZ HANSEN, ROSENDAHL, STELTON, ERIK JORGENSEN, MARIMEKKO, JOSEPH JOSEPH, CARL HANSEN, HAY OG ALLIR HINIR Harpa / Skeifan 6 / Kringlan / 5687733 / epal@epal.is / www.epal.is

Í DAG FÖSTUDAG, Á MORGUN LAUGARDAG OG Á SUNNUDAG, 26. - 29. MAÍ

FRÉTTATÍMINN | FÖSTUDAGUR 27. MAÍ 2016

36 |

Berlín 1989 Alda Lóa og Auður Anna Kristjánsdóttir sem býr í Reykjavík og er að klára LHÍ. Morgunmaturinn er og var mikilvæg máltíð Þjóðverjum.

Góðar Tollalæfermingargjafir kkun skSóarloámeonnn

beSNJÓBRETTAPAKKAR tra ve en áðurrði 0% !

3

Salomon X-Ultra mid GTX Stærðir 36-48

MONTANA, 3000mm vatnsheld

2. manna 16.995 kr. 12.796 kr.

3. manna 19.995 kr. 15.996 kr.

4. manna 26.995 kr. 21.596 kr.

Verð áður 36.995 kr. nú 29.995 kr.

SWALLOW 250 Kuldaþol: -8 þyngd: 1,7 kg.

11.995 kr. 9.596 kr.

Í s le n s k u

ALPARNIR

alparnir.is

FAXAFENI 8, SÍMI 534 2727

ekki neitt nema sandur, mold og strá og nokkrir múrsteinar og bíða þarna auðmjúk eftir næsta degi.

Uppáhalds svæðið mitt var Potsdam, landið í kringum bókasafnið og fílharmóníuna þar sem f lóamarkaðurinn var um helgar og hinn ástsæli þýski leikari Curt Bois ráfaði um í myndinni Himmel uber Berlin. Þorpið í Berlín Árið 1986 fékk ég inngöngu í Hoch­ schule der Kunste þar sem þeir Ómar Stefánsson og Tolli voru fyrir í málaradeildinni en það var svo kalt þann veturinn í Berlín að ég frestaði flutningunum. Í millitíðinni hafði Kalda stríðið þiðnað eftir fund Reagans og Gorbachev í Reykjavík 1986. En þegar Auður, dóttir mín, fæddist árið eftir og var orðin rétt tæplega níu mánaða gömul tókum við á okkur rögg, ég og Kristján, barnsfaðir minn, og fluttum til Berlínar.

En árið 1989 þegar skólasystir mín, Ósk Vilhjálmsdóttir myndlistarkona og ferðafrömuður, tók myndina í garðinum við hliðin á TU, Tekniske Universitet, bjuggu ekki fleiri en 40 íslenskir námsmenn í Vestur-Berlín með börnum.

Síðan hefur Íslendingunum fjölgað og eru í dag tífalt fleiri, en ég efast samt um að hlutfallið af börnunum sé hið sama, mig grunar að börnin séu færri í dag. Þá vorum við bara námsfólk á námslánum í Berlín, fæst eitthvað að vinna í borginni, allavega ekki við sem áttum börn. Þetta voru upp til hópa gagnkynhneigð pör sem komu með eða eignuðust barn í miðju námi. Þegar ég settist að í Berlín tóku reyndari og eldri Íslendingar við mér og fjölskyldunni. Ég man eftir Gústa heimspekingi heima við eldhúsborðið að hjálpa okkur nýliðunum að sækja um barnabætur, leigubætur og alla styrki sem hugsast gat. Hann var með vitneskju sem var gulls ígildi og hafði farið á milli kynslóða námsmanna frá Íslandi. Íbúðirnar héldust gjarnan innan nýlendunnar, ég fékk mína íbúð hjá Íslendingi sem fékk hana eftir annan Íslending. Það var gott að vera með barn í Berlín og mikið gert fyrir barnafjölskyldur og ýmsar fyrirgreiðslur fyrir ungt fjölskyldufólk. Leiguhúsnæði og matur ódýr miðað við á Íslandi og í minningunni þá lifði ég góðu lífi og keyrði á gulum Mercedes Benz sem var keyptur af Tyrkja í Kreuzberg.

Syndaflausn í Bioladen Það var í Berlín sem ég heyrði fólk fyrst véfengja bólusetningar og yfirhöfuð gera athugasemdir um uppruna fæðunnar. Ég lærði að versla í Bioladen þar sem allir voru PC og frekar þurrir á manninn, „weltsmerz“ hékk í loftinu en maður keypti sér syndaaflausn og

Sigríður Þorgeirsdóttir heimspekingur

Engin gervikurteisi Sigríður lauk heimspekinámi við Freie Universität árið 1988 en hélt síðan áfram í doktorsnám sem hún lauk við Humbodlt háskólann. Hún er sérfræðingur okkar í Nitetzsche og femíniskri heimspeki. „Þegar ég kom fyrst til Berlínar bjó ég í Wohngemeinschaf (wg). Andi ‘68 sveif enn yfir vötnum og allt var rætt í kaf. Þýsk heimspeki var alveg sérkapítuli, svakalega „intense“, við eyddum mörgum vikum í að kryfja fáeinar síður af texta og það var upp á líf og dauða, eins og ekkert væri mikilvægara. Ég bý enn að þeirri ástríðu. Berlínarbúar hafa reynt mikið á 20. öldinni, og virka hrjúfir í fyrstu en undir slær heitt hjarta. „Herz mit Schnauze“.

Engin gervikurteisi og það hét „radikale Ehrlichkeit“ að segja það sem manni bjó í brjósti. Þetta var heiðarleiki, hjálpsemi, andmaterialismi þessa tíma. Þessi ár voru hápunktur „alternatív“ menningar í Vestur-Berlín, samanber alla foreldrareknu leikskólana, skóladagheimilin og náttúrulækningastofur. Leiga var lág, matur ódýr og fallegar Altbau-leiguíbúðir. „Það var spennandi að fara yfir í Austrið.

Heimsókn í diskó í Austur-Berlín var svolítið eins og að koma á félagsheimili út á landi. Menn mættu í hermannabúningum á dansgólfið og þótt fínt. Það var eitt og annað í Austrinu sem minnti okkur á Ísland uppvaxtaráranna, ákveðin ein-

Sigríður og Elísabet Magnúsdóttir Sigríðardóttir, sem býr í Þýskalandi þar sem hún kláraði læknisfræði.

angrun, en líka einlæg forvitni um umheiminn.“ „Það var ódýrt á sinfó og leikhús í beggja megin múrsins.

Kapítalisminn sópaði því út eftir að Berlín var ekki lengur niðurgreidd eftir hrun múrsins. Fáum árum síðar varð borgin næstum gjaldþrota þegar peningamenn/bankamenn/ pólitíkusar fóru ránshendi um fjárhirslur borgarinnar. Fyrr á tímum voru dómkirkjuturnar miðja borga en eftir að allt var komið undir merki samkeppnissamfélagsins og Potsdamer Platz var byggt sem nýtt miðbæjartorg, var það hannað þannig að Mercedes Benz merkið og Sony merkið báru við himin.“ „Eitt besta djobb sem ég hef haft á ævinni fékk ég fyrsta árið mitt í Berlín þegar ég sat sem áhorfandi við sjónvarpsupptökur á öllum 9 sinfóníum Beethovens í Berliner Filharmóníunni með Herbert von Karajan sem stjórnanda.“

Ósk Vilhjálmsdóttir myndlistarkona

Ævintýri, myrkur, rokk og ról Ósk stundaði myndlistarnám við Hochscule der Kunste í Berlin og bjó þar frá ‘88 til ‘94. „Það var algjör tilviljun að ég flutti þangað, ég var ekki á leið til Berlínar heldur til San Francisco. Mér fannst leiðinlegt í þýsku í menntaskóla en elskaði frönsku og allt franskt. Ég vissi ekkert um Berlín, vissi ekki einu sinni að það væri múr og að borgin væri innmúruð í miðju austrinu. Ég fór í skrýtið ferðalag og lenti í Berlín þar sem hópur af Íslendingum var ennþá að skemmta sér í björtu morgunsárinu. Ég hafði áður verið einn vetur í París og fann hvað Berlín var miklu meira „cool“ og töff. París var svo formföst og gamaldags og Frakkar snobbaðir.

Berlín kom þarna á óvart, ævintýri, myrkur, rokk og ról, sterk vinstri slagsíða, miklu meiri broddur en í París. Þarna bjuggu

listamenn einsog Blixa Bargeld. Um þetta leyti var ég í málaradeildinni heima og málaði allan daginn, heilluð af nýja málverkinu og með svo sterka útþrá. Berlín var Mekka nýja málverksins. HdK akademían í Berlín stútfull af stælgæjum og stælpíum í útslettum vinnugöllum með pensil á lofti og hrokafullan svip. Ómótstæðilegt. Kreuzberg svo „cool“, geggjuð „fusion“ í því hverfi; harðasta pönksenan, stærsta Tyrkjanýlendan, húsatökusena, táragas, knæpur, rokktónleikar – en samt svo sveitó.“

Ósk og Borghildur Indriðadóttir, sem býr í Berlín og vinnur hjá Ólafi Elíassyni meðfram námi sínu í arkitektúr.

Hrönn Kristinsdóttir kvikmyndaframleiðandi

Að allt hið allra þyngsta, þú alein berð Hrönn Kristinsdóttir flaug í byrjun árs 1985 með fragtvél Arnarflugs til Amsterdam, en þar var pláss fyrir 10 farþega. Þaðan lá leiðin til Berlínar. Hún innritaði sig í Freie Universitet og byrjaði í leikhúsfræði og málvísindum. „Þegar ég kom fyrst til Berlínar fannst mér ég í fyrsta sinn finna fyrir algjöru frelsi, ég þekkti fáa og gat ferðast um borgina án þess að rekast á nokkurn sem ég kannaðist við,“ segir Hrönn. „Þetta var frelsi frá smábænum Reykjavík þar sem maður þekkti annan hvern mann. Í byrjun tók ég alltaf öðruhvoru u-bahn, allskyns leiðir, bara til að sjá fullt af fólki sem ég hafði aldrei séð áður, það gladdi mig mjög. Í Urbanstrasse bjuggum við Jóna Fanney Friðriksdóttir saman. Þar lásum við upphátt fyrir hvor aðra milli herbergja, texta sem okkur fundust mikilvægir og merk-

minn.i s www.f rettati tatimin n.is ritstjor n@fret rettatim inn.is auglysi ngar@f

Helga rblað

7. árgang ur 14. tölubla ð apríl 2016 • 8. apríl–10.

n

Panama-skjöli

Sven Bergman Illnauðsynleg u aðferð í viðtalin

u r í Vestur-Evróp 332 ráðherra skir þar af 3 íslen 4 í skattaskjóli

Ris og fall Sigmundar tta, Upp eins og rake prik niður eins og Bless 18

in 10

maðurinn 8

Sænski blaða

Spilltasta þjóð

m felldi Maðurinn se herra forsætisráð

Hemúllinn Fjölskyldufaðir í Breiðholti − turvelli pönkari á Aus Mannlíf 62

Við getum tekið sem dæmi sólpalla þar sem algengasta grafa aðferðin er að holur og steypa hólka. Með þessum skrúfum er ferlið mun einfaldara, öruggara og

Viðhald húsa FRÉTTATÍMINN

apríl 2016 Helgin 8.–10. www.frettatiminn.is

Húsið var herset

ið

kostnaðarminna.

Dýrleif Arna Guðmundsdóttir, hjá Áltaki. verkfræðingur

17

ingarþrungnir og einmitt fullir af angist, til dæmis ljóð H. Hesse „Alles das schwere tut Mann allein“ – sem er jú í raun rétt. Þetta var áður en við urðum ástfangnar af mönnum okkar og eignuðust börnin,“ segir hún. „Mér finnst Berlín hafa haft mjög mikil áhrif á mig. Ég var í borginni þegar ég var á mörkum þess að verða alvöru fullorðin og gekk með mitt fyrsta barn. Eftir að ég flutti burtu til LA (mánuði áður en múrinn féll) kom ég ekki til Berlínar í 12 ár. Þegar ég síðan kom, til að fara á Berlinale, og keyrði inn í borgina með leigubíl framhjá Potsdamer Platz (Sony Center) þá þurfti ég að gráta smá þegar ég sá hvað borgin hafði breyst og ég er nú ekki sérlega „sentimental“ týpa. Það hafði bara svo margt breyst. Mig hefur oft langað að flytja aftur til gömlu Berlínar, sérstaklega eftir að ég

Sara og Hrönn. Sara fæddist í Berlín 1988 og býr í Los Angeles og vinnur við kvikmyndagerð.

bjó í Sarajevo 2014 sem hafði að einhverju leyti sömu dýnamík og Berlín fyrir 28 árum. Stríð og ógn svo nálæg í tíma og rúmi og fólk svo ákveðið í að láta það ekki hafa áhrif á sig heldur frekar nýta það í sköpun og bjartsýni – kannski rugl en það var mín upplifun.“

FRÉTTATÍMINN | FÖSTUDAGUR 27. MAÍ 2016

38 |

Berlín 1989 barnið var gult eins og það væri með gulu eftir allan gulrótarsafann. Í Berlín lærði ég líka að elda og það var gaman að elda af því að það var svo gott. Á Íslandi var ekkert á boðstólum nema tómatar og gúrkur. Og ég var sólgin í grænmeti sem ég keypti hjá Tyrkjanum og Tyrkjabúðin var, samanborið við Bioladen, óður til lífsins. Þar flæddu yfir allar hugsanlegar tegundir af ólívum og fetaosti, kökum í sírópi, halvasælgæti, rúsínum og möndlum í sekkjum og allt þetta úrval af grænmeti var mikill munaður. Þjóðverjar voru og eru líklega ennþá með frábært heilbrigðiskerfi. Þeir tóku ungbörnin nýfædd í höfuðbeina- og spjaldhryggsmeðferð og ég fór í fyrsta sinn í nálarstungur á ævinni þegar töflur sem læknirinn gaf mér virkuðu ekki á höfuðverkinn. Sumir læknanna voru hómópatar og gáfu út remedíur samhliða pensiíni. Fyrir þessa þjónustu borgaði ég sem námsmaður einhverja smáaura í sjúkrakassann og fékk í staðinn sálfræðing, nudd og spangir og allt það maður þarf til þess að vera keikur í spori. Þýska þjóðarsálin Á yfirborðinu var Berlín frekar róleg og eitthvað skjól þarna innan múrsins. Það var engin herskylda, þannig að þýskir friðarsinnar fluttu til Berlínar og samkynhneigðir úr sveitum Þýskalands settust þar að. Það var því þessi víðsýni í loftinu en á sama tíma þessi þýska reglufesta og pólitísk rétthugsun. Það er ótrúlegt hvað tvær þjóðir geta verið ólíkar, eins og Þjóðverjar og Frakkar, sem búa sitt hvoru megin við landamærin, en það liggur við að Frakkarnir fari frekar yfir á rauðu en grænu ljósi. Ef þú vogar þér að ganga yfir á rauðu ljósi í Berlín þá áttu á hættu að fá gusuna yfir þig. Þá stendur þjóðin þéttingsfast saman, ungir og gamlir, og hella úr skálum reiði sinnar, oftast yfir einhvern útlendingsbjána eins og mig sem lærði í Reykjavík að hlaupa yfir á rauðu áður en vindurinn feykti mér út í sjó.

Innri barátta útlendingsins Margir af Íslendingunum stunduðu

Hrafnhildur Ragnarsdóttir sérkennari

Umburðarlyndi fyrir skrýtnum

„Það var eitt og annað í Austrinu sem minnti okkur á Ísland uppvaxtaráranna, ákveðin einangrun, en líka einlæg forvitni um umheiminn.“ Hérna eru þær Hrönn og Halldóra Geirharðs með vinum sínum í Austur-Berlín.

nám við Freie Universitet sem var hálfgerður hippaskóli á þessum tíma, stofnaður eftir að múrinn var byggður en Humbolt skólinn varð eftir í Austur-Berlín. Freie Universitet stóð undir nafni og var frekar frjálslegur skóli í hvað varðaði skil og námsárangur og sumir nemendanna voru komnir til ára sinna og höfðu kannski verið viðloðandi skólann í 10 eða 15 ár og ekkert bólaði á útskrift.

Við Ósk Vilhjálmsdóttir sátum í tímum hjá voða gáfuðum listasöguprófessor í Hochschule der Kunste. Ég man hvað mig langaði að fá einhvern botn í þessa fyrirlestra herra Kerbers, en ég fór alltaf jafn ringluð út eftir tíma hjá honum. Hjá Kerber voru gjarnan heitar umræður um listasögu og heimspeki og þýsku krakkarnir töluðu, að því virtist, endalaust, langlokur sem byrjuðu á einni sögn. Maður beið svo og beið eftir næstu sögn sem kom svo aldrei eða ef hún kom loksins þá tapaðist þessi örfíni þráður sem ég hélt mig hafa náð.

Austrið Það var hægt að skreppa í dagsferð yfir til Austur-Berlínar í gegnum Check point Charlie, en það þurfti að skila sér til baka fyrir miðnætti og eyða gjaldeyrinum sem manni var uppálagt að kaupa. Búðirnar voru meira og minna tómar, að vísu gátu tónlistarnemar náð sér í klassískar nótur, aðrir gátu keypt sér das Kapital og kommúnistaávarpið, drukkið

bjór og kaffi og fengið fremur þurrlega þjónustu. Ég veit ekki hvað við Íslend­ ingarnir skildum vel þessar absúrd aðstæður. Ég man allavega að það bar ekki á neinni samkennd með Austur-Þjóðverjunum sem þjónust­ uðu okkur. Það var meira eins og manni fyndist örlög þeirra vera sjálfsköpuð eins og hugmyndir eru almennt um fátækt fólk, að það sé því sjálfu að kenna. Þegar múrinn féll kom í ljós að Íslendingarnir áttu oft meiri samleið með Austur-Þjóðverjum. Þeir voru einsog útlendingar í vestrinu. „Der Ossi“ tókst einhvern vegin að skilja sögu sína úr seinni heimstyrjöldinni eftir hjá Vestur-Þjóðverjanum og glímdu ekki við fortíðina. Ég var ein heima með barnið þegar múrinn féll og allt svo undur­ samlega óraunverulegt, en daginn eftir, þegar ég fór út að keyra á benz­inum mínum og ég var stödd á hring­torginu í kringum sigur­­súluna, var ég föst í miðjum flota af austurþýskum bílum þeirrar tegundar sem Ingvar Helgason hafði flutt inn til Íslands þegar ég var barn. Allt í kringum mig voru litlir trabantar. Á þessum vikum minnist ég þess að hafa eignast austur-þýska vinkonu sem ég man ekki lengur nafnið á, en það fylltist allt af bjartsýnu fólki sem fór um borgina og vildi kynnast fólki og var meira að segja komið heim til fráskilinnar, einstæðrar móður frá Íslandi sem bjó í Kreuzberg með dóttur sina.

Hrafnhildur flutti til Berlínar árið 1982 og lærði sérkennslufræði við FU. Hún bjó fyrst á fimmtu hæð á Haubachstraße í Charlottenburg þar sem kolin voru sótt niður í kolakjallarann, en það voru svona eggjakol sem fuðruðu upp. „Ég man eftir því að hafa geymt fötin mín fyrir næsta dag undir sænginni svo að það yrði auðveldara að fara á fætur.“ „Í byrjun vorum við varla fleiri en 20 Íslendingar í borginni. Svo fæddust börnin og hópurinn stækkaði og voru nálægt 50 þegar myndin var tekin 1989. Ég gat ekki hugsað mér að fæða á þýsku og fór heim og fæddi Stíg „á íslensku“ árið 1984. Stígur synti um einsog fiskur í sínu þýska umhverfi en um leið og hann fór yfir landamærin þá var ekki hægt að fá eitt orð upp úr honum á þýsku, hvernig sem ömmurnar reyndu. Ég vissi ekki hvert ég ætlaði þegar við mæðgin flugum til baka til Berlínar eftir langa sumardvöl á Íslandi, ekki stakt orð á þýsku og þýska flugfreyjan hjá Aeroflot spurði: „Darf Ich Ihnen etwas anbieten?“ og Stígur, þriggja ára, svaraði um hæl: „Bitte geben Sie mir ein Apfelsaft mit Eiswürfel.“ „Í Berlín var mikið umburðarlyndi fyrir skrýtnu fólki, en alltaf þessi krafa um að vera PC og að borða „Sonnenblumenbrot“. Á foreldrarekna leikskólanum hans Stígs kom tilkynning um að rauða Haribo hlaupið væri eitrað og það mætti ekki borða það. Síðan kom tilkynning um að bláa Haribo væri líka eitrað og krakkarnir tíndu samviskusamlega eitrið frá og lögðu það til hliðar, nema Stígur sem var mikill nammigrís.

Hrafnhildur og Stígur Helgason í riflaflauels barnavagni í Tiergarten árið 1985. Stígur vinnur á Plain Vanilla og skrifar í Kjarnann.

Einu sinni vorum við saman í bíó og Stígur sat þar alsæll með sitt nammi, ekki nema það að í næstu röð sátu feðgin þar sem dóttirin var með gulrætur í poka. Pabbinn bendir í áttina til okkar Stígs og segir við dótturina: Guck mal wie die Kinder verwöhnt werden, sem þýðir á lausbeislaðri íslensku, sjáðu, hvernig dekrað er við börnin.“ „Þetta var á þessum pönkárum, allir með litað hár. Ég gleymi því ekki þegar ég, ásamt einhverjum Íslendingum, var að þvælast seint um kvöld í Kreuzberg og það kom svona hópur á móti okkur af þýskum pönkurum, uppstrílaðir með bleika handakamba, nælur og dót í andlitinu og rottu á öxlinni, en það var eins og við manninn mælt þrátt fyrir að engin umferð væri í kringum okkur, þá biðu pönkararnir á rauða ljósinu á meðan við villingarnir löbbuðum yfir án þess að blikna.“

Jóna Fanney framkvæmdastjóri

Köld, jafnvel hrokafull

Jóna Fanney og Tóti sonur hennar, lagasmiður og músíkant býr í Reykjavík.

Ég hélt til Þýskalands í nám einfaldlega vegna þess að ég vildi ná góðum tökum á þýsku. Ég sótti um fjölmiðlafræði í nokkrum háskólum í Þýskalandi og fékk inn í Freie Universität í Vestur-Berlín og bara lét slag standa. Ég vissi ekkert hvað ég var að fara út í. Ég var frekar saklaus og lúðaleg þegar ég mætti til Berlínar. Stemningin í borginni var hins vegar svört og pönkuð. Andrúmsloftið var mjög sérstakt. Borgin var full af ekkjum sem misst höfðu menn sína í heimsstyrjöldinni og svo flykktist ungt fólk til Berlínar vegna þess að þeir sem þar höfðu lögheimili þurftu ekki að ganga í herinn.

Ekkjur og námsmenn var skrýtin blanda. Stemningin var köld og jafnvel hrokafull. En einhvern veginn vandist þetta og ég hætti að skynja þetta svona sterkt með tímanum. Þetta var eins og að búa á eyju og ég skynjaði alltaf af og til að ég þurfti að komast frá borginni. Ferðalagið í gegnum

Austur-Þýskaland var sérstakt. Við máttum einungis stoppa á vissum stöðum á svokölluðum Gaststätte og oft var austur-þýska lögreglan að reyna að næla sér í aukapening með því að stoppa mann og sekta fyrir nákvæmlega ekki neitt. Oft var farið í heimsókn til Austur-Berlínar og þá þurftum við að skipta 25 vestur-þýskum mörkum á móti 25 austur-þýskum sem höfðu nákvæmlega ekkert verðgildi nema austan megin. En fyrir þessa upphæð var hægt að lifa kóngalífi í einn dag, borða, drekka og kaupa bækur. Ég keypti t.a.m. öll bindin af Das Kapital eftir Engels og Marx fyrir slikk og þetta las maður inn á milli og bóhemaðist.

Kalda stríðið var í algleymingi og þetta var allt beint fyrir framan nefið á manni. Þetta var lærdómsríkur tími fyrir sálina og Berlín hefur breyst mikið frá því sem hún var á níunda áratugnum. Þetta var óhemju góður tími en Berlín er í dag mun glaðari og lítríkari.

„Prófgráða frá Háskóla Íslands hefur mjög mikla þýðingu því hún opnar gríðarlega möguleika á vinnumarkaði, bæði hérlendis og erlendis.“ Guðlaug Edda Hannesdóttir, stjórnmálafræði

VELKOMIN PIPAR\TBWA • SÍA

Í HÁSKÓLA ÍSLANDS

SPENNANDI NÁM OG ÖFLUGT FÉLAGSLÍF Í HÁSKÓLA Í FREMSTU RÖÐ YFIR 400 NÁMSLEIÐIR Í BOÐI Í HÁSKÓLA ÍSLANDS Umsóknarfrestur um grunnnám er til 5. júní

40 |

Dráttarbeisli

undir flestar tegundir bíla

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

Sara Björnsdóttir opnar sýningu í Gerðarsafni í kvöld

Setjum undir á staðnum VÍKURVAGNAR EHF.

Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is

Flâneur – listin að ráfa Úrval af lokuðum farangurskerrum frá Ifor Williams Sýningareintak á staðnum. VÍKURVAGNAR

Hvern langar ekki að týna sér um stund í erlendri stórborg? Gerir það okkur ekki örugglega gott að víkka sjóndeildarhringinn í útlöndum?

Myndlistarkonan Sara Björnsdóttir opnar í kvöld sýninguna Flâneur í Gerðarsafni í Kópavogi, klukkan 20. Þar veltir Sara fyrir sér þeirri reynslu að flytjast til erlendrar stórborgar. London hefur verið hennar heimavöllur síðustu níu mánuði og verður það áfram. Fréttatíminn fékk Söru til að segja nokkur orð um stórborgina, ráfið um göturnar og sjálfa sig.

Guðni Tómasson gudni@frettatiminn.is

EHF.

Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is

Kerrur

frá Ifor Williams í öllum stærðum og útfærslum

Einnig mikið úrval varahluta í Ifor Williams og aðrar gerðir af kerrum, ásamt úrvals viðgerðarþjónustu.

VÍKURVAGNAR EHF.

Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is

Kerrur

Ég var ósjálfrátt búinn að vera Flâneur í London í marga mánuði áður en ég fór að velta fyrir mér þessu hugtaki, sem snýst um það hvernig við þroskumst við að ráfa stefnulaust í borginni með ekkert markmið, bara labba út í buskann. Ég fann á sjálfri mér að þetta opnaði mig, var rosalega inspírerandi og ég fylltist af einhverjum sköpunarkrafti. Á níu mánuðum hef ég labbað einhverja rúma 2000 kílómetra.

Maður þarf bara stundum að fara í burtu, verða fyrir áhrifum og fá einhverja innspýtingu í sjálfan sig. Sumum finnst London ekki ljóðræn borg, hún þykir ljót og stór. London er auðvitað öðruvísi en t.d. París en hún leynir á sér og býður upp á svo margt. Borgin er dálítið eins og strangt foreldri sem krefst mikils af manni. Ég verð oft alveg svakalega einmana.

Sýningin í Gerðarsafni er sjálfsprottin. Hún er í tveimur sölum.

Annar salurinn verður rökkvaður og þar varpa ég upp ljósmyndum og vídeóum. Ég les líka sögu sem seytlar inn í eyru áhorfenda, nánast eins og undirmeðvitund mín þegar ég gekk um borgina. Hinn salurinn lýsir síðan því hvað gerðist þegar ég kom til baka úr göngutúrnum. Sá salur er bjartur og hreinn og þar eru 30 textaverk á veggjunum sem urðu til á göngunni.

frá Ifor Williams í öllum stærðum og útfærslum

Einnig mikið úrval varahluta í Ifor Williams og aðrar gerðir af kerrum, ásamt úrvals viðgerðarþjónustu.

VÍKURVAGNAR EHF.

Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is

Það er eitthvert afl að togar mig til London. Þetta er ótrúlega furðulegt. Í einhver ár var ég t.d. búin að vera með þrýsting í síðunni eins og einhver væri að pota í mig. Svo fór þetta bara þegar ég kom til London. Daginn sem ég kom aftur heim kom potið aftur, bara hinum megin! Ég er því ekki búin með borgina.

Þarna er einhvers konar sósa af menningarheimum sem koma saman í einni borg, þannig að hún verður eins og eitthvert líffæri. Ég er búin að vera á leiðinni alveg síðan ég var þarna í námi fyrir 18 árum. Núna voru aðstæður í mínu lífi þannig að ég gat stokkið. Ég stökk og sé ekki eftir því. Við náum vel saman, ég og London.

LAGERSALA LAGERSÖLUNNI LÝKUR Á AS KALI N D 2 LAUGARDAG DAGANA 20.–30. MAÍ ASKALIND 2

50-70% VERÐHRUN

80% AFSLÁTTUR AF STÓLUM AFSLÁTTUR BORÐUM AF ALLRI OG SÓFUM GJAFAVÖRU

70% 60-80% AFSLÁTTUR AFSLÁTTUR AF ÖLLUM ÖLLUM GJAFAVÖRUM HÚSGÖGNUM

LAGERSALAN OKKAR ER Í ASKALIND 2, KÓPAVOGI

LAGERSALA ASKALIND 2, KÓPAVOGI. SÍMI: 861-7541 OPNUNARTÍMI: MÁN-LAU 13-18. SUN 12-17

42 |

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

AUGLÝSING ÁRSINS – HHHH – M.G. Fbl. MAMMA MIA! (Stóra sviðið)

Fös 27/5 kl. 20:00 Fim 9/6 kl. 20:00 Lau 28/5 kl. 20:00 Fös 10/6 kl. 20:00 Sun 29/5 kl. 20:00 Lau 11/6 kl. 20:00 Þri 31/5 kl. 20:00 Sun 12/6 kl. 20:00 Mið 1/6 kl. 20:00 Mið 15/6 kl. 20:00 Fim 2/6 kl. 20:00 Fim 16/6 kl. 20:00 Fös 3/6 kl. 20:00 Lau 18/6 kl. 20:00 Lau 4/6 kl. 20:00 Sun 19/6 kl. 20:00 Sun 5/6 kl. 20:00 Þri 21/6 kl. 20:00 Mið 22/6 kl. 20:00 Þri 7/6 kl. 20:00 Mið 8/6 kl. 20:00 Fim 23/6 kl. 20:00 Uppselt út leikárið! Sýningar haustsins komnar í sölu.

GOTT UM HELGINA

Fös 24/6 kl. 20:00 Lau 25/6 kl. 20:00 Sun 26/6 kl. 20:00 Fös 9/9 kl. 20:00 Lau 10/9 kl. 20:00 Sun 11/9 kl. 20:00 Fös 16/9 kl. 20:00 Lau 17/9 kl. 20:00 Sun 18/9 kl. 20:00 Fös 23/9 kl. 20:00 Lau 24/9 kl. 20:00

Auglýsing ársins (Nýja sviðið)

Sun 29/5 kl. 20:00 síð sýn. Ærslafullur og andstyggilegur gleðileikur eftir Tyrfing Tyrfingsson

Njála (Stóra sviðið) Fim 29/9 kl. 20:00

Mið 5/10 kl. 20:00

Tvídjakkar og götuhjól

Stór sýning er á verkum Huldu Hákon sem tengjast hafinu, sjómennsku, fiskveiðum og bjargráðum.

Kenneth Máni (Litla sviðið) Lau 28/5 kl. 20:00 Síð sýn.

Allra síðasta sýning

Hvern langar ekki að bregða sér í gervi bresks hefðarmanns- eða konu og hjóla virðulega um borgina í sumarmánuði eins og þessum? Tweed Ride Reykjavík er árlegur viðburður þar sem hjólareiðafólk kemur saman í sínu fínasta pússi og hjólar um bæinn. Þetta er í fjórða sinn sem sá leikur verður leikinn og munu Herrafataverzlun Kormáks & Skjaldar, Geysir shop og Reiðhjólaverzlunin Berlin að leggja til verðlaunin fyrir best klædda herrann, best klæddu dömuna og flottasta hjólið. Það borgar sig því að taka þemað alvarlega.

Hvar? Lagt verður af stað frá Hallgrímskirkju og endað á Kex Hostel eftir rúnt um bæinn.

Hvenær? Lagt af stað klukkan 14.

Mynd | Hulda Hákon

Hátt í sjötíu listamenn alþýðunnar á Svalbarðsströnd 1950

65

2015

Í hjarta Hróa hattar (Stóra sviðið)

DAVID FARR

Lau 28/5 kl. 19:30 76.sýn Sun 29/5 kl. 19:30 77.sýn Sýningum lýkur í vor!

Lau 4/6 kl. 19:30 78.sýn Sun 5/6 kl. 19:30 79.sýn

Lau 11/6 kl. 15:00 aukasýn Lau 11/6 kl. 19:30 Lokasýn

Improv Ísland (Þjóðleikhúskjallari)

Mið 1/6 kl. 19:30 Ný sýning í hverri viku - Ekkert ákveðið fyrirfram!

Mugison (Kassinn) Fös 27/5 kl. 20:30 Lau 28/5 kl. 20:30 Sun 29/5 kl. 20:30 Fim 2/6 kl. 20:30 Fös 3/6 kl. 20:30 Lau 4/6 kl. 20:30 Miðasala á mugison.com

Sun 5/6 kl. 20:30 Fim 9/6 kl. 20:30 Fös 10/6 kl. 20:30 Sun 12/6 kl. 20:30 Fim 16/6 kl. 20:30 Fös 17/6 kl. 20:30

Lau 18/6 kl. 20:30 Sun 19/6 kl. 20:30 Fim 23/6 kl. 20:30 Fös 24/6 kl. 20:30 Lau 25/6 kl. 20:30 Sun 26/6 kl. 20:30

Safnasafnið á Svalbarðsströnd hefur sýnt alþýðulist í um tvo áratugi og nú stendur yfir sýning á verkum 67 listamanna. Meðal verkanna á sýningunni eru hannyrðir 36 óþekktra kvenna, verk eftir Kíkó Korríró og Huldu Hákon. Safnið hefur einnig verið í samstarfi við List án landamæra og í ár sýnir listakona GÍA verk sín af því tilefni.

Hvar? Safnasafnið á Svalbarðsströnd.

Hvenær? Opið er daglega á sýninguna frá klukkan 10 til 17 alla daga fram til 4. september.

Gleðisprengjur söngleikjanna

ADHD djassar í Gamla bíói Eftir mikið og stíft tónleikahald erlendis síðustu ára þótti hljómsveitinni ADHD tími til kominn að skemmta Íslendingum. Þeir troða upp í Gamla bíói á föstudagskvöldið og á dagskrá eru glæný lög sem þeir félagar hljóðrituðu snemma á árinu. Að sjálfsögðu fá eldri slagararnir að óma af fyrri plötum hljómsveitarinnar.

Hljómsveitin ADHD samanstendur af færustu tónlistarmönnum þjóðarinnar, Óskar Guðjónsson er á saxófón, Ómar Guðjónsson á gítar og bassa, Davíð Þór Jónsson á píanó og hljóðgervil og Magnús Tryggvason á trommum. Hljómsveitin hefur gefið frá sér fjórar hljómplötur sem hafa hlotið frábæra dóma. Um þessar mundir er hljómsveitin að leggja loka hönd á fimmtu útgáfu sem áhorfendur fá að njóta í Gamla bíói.

Hvar? Gamla bíó.

Hvenær? Föstudaginn klukkan 21.

Play (Stóra sviðið) Þri 31/5 kl. 19:30 Listahátíð í Reykjavík

551 1200 | Hverfisgata 19 | leikhusid.is | midasala@leikhusid.is Ekkert að óttast 551 1200 | Hverfisgata 19 | (Kassinn) leikhusid.is | midasala@leikhusid.is Lau 4/6 kl. 19:30 Áhugaleiksýning ársins!

ÞORVALDUR ÖRN KRISTMUNDSSON

HVERFANDI MENNING – DJÚPIÐ 21. 5. – 11. 9. 2016

ADHD kemur fram í fyrsta skiptið á Íslandi í tvö ár.

Mynd | Spessi

Skötuveisla með engum óþef Hjólabrettasenan er komin til að vera og hvaða staður er betri til að halda hjólabrettamót ungmenna en Ingólfstorgið góða? Metnaðarfullir brettakrakkar spreyta sig á hinu árlega hjólabrettamóti krakka á aldrinum 12 til 16 ára í dag. Emmsjé Gauti verður kynnir veislunnar, Sturla Atlas tekur lagið og dómarar verða Introbeats, Reyví og Óli. Hjálmaskylda!

Hvar? Ingólfstorgi.

Hvenær? Í dag frá klukkan 14.

Fyrir hverja? Alla krakka á aldrinum 12-16 ára. Skráning á skotuveislan.is.

Annie, Spamalot, Book of Mormon – þau Bjarni Snæbjörnsson og Sigga Eyrún hafa troðið upp um allt land sem Viggó og Víóletta og nú ætla þau að syngja uppáhaldslögin sín úr söngleikjum á TIKK TIKK BÚMM! á Café Rosenberg í dag. Það er óhætt að lofa mikilli gleði söngleikjanna á tónleikunum og mun Karl Olgeirsson vera með þeim félögunum á píanóinu – og jafnvel syngja líka.

Hvar? Café Rosenberg.

Hvenær? Í kvöld klukkan 21.30.

Hvað kostar? 2500 krónur.

Popp í kirkju Poppkór Íslands, Vocal Project, heldur órafmagnaða tónleika í Guðríðarkirkju í kvöld, föstudag. Á dagskránni eru ýmis popplög eftir þekkta flytjendur á borð við David Bowie, Retro Stefson, Justin Timberlake og Ed Sheeran.

Hvar? Guðríðarkirkja.

Hvenær? Föstudaginn klukkan 20.

u r í Vestur-Evróp 332 ráðherra skir þar af 3 íslen 4 í skattaskjóli

Bless 18 in 10

Spilltasta þjóð

m felldi Maðurinn se herra forsætisráð

I ÆT

RS T

RÆ

TI

TI

TU

FS ST

BA N

KA

Prikið Föstudagur: DJ Coccoon Laugardagur: DJ Logi Pedro

ÓL

LÆ

KJ AR

GA TA

RÆ

AU S

ST

RÆ

TI

ING

TH Ú

SST R

TI

PÓS

RÆ

ND SU LTU VE

T.

amaðurinn 8

Sænski blað

Bravó Föstudagur: DJ Madame Melancolique Laugardagur: DJ Steindór Jónsson

.S AV

Ris og fall Sigmundar tta, Upp eins og rake prik niður eins og

RS T

TI

ÓL SK

n

Sven Bergman Illnauðsynleg u aðferð í viðtalin

TU

RST Æ

22

7. árgang ur 14. tölubla ð apríl 2016 • 8. apríl–10.

Panama-skjöli

AU S

F NA

GI

Helga rblað

HA

TR YG GV AG AT A

Hemúllinn Fjölskyldufaðir í Breiðholti − turvelli pönkari á Aus Mannlíf 62

E AV UG LA

minn.i s www.f rettati tatimin n.is ritstjor n@fret rettatim inn.is auglysi ngar@f

Tívólí Föstudagur: KGB Laugardagur: DJ Pilsner/ DJ Sunna Ben.

NA US

TI RÆ

AÐ AL

ST

AÐGANGUR ÓKEYPIS Grófarhúsi, Tryggvagötu 15, 6. hæð, 101 Reykjavík · Opið 12–19 mán–fim, 12–18 fös, 13–17 um helgar · www.borgarsogusafn.is

Húrra Laugardagur: Tónleikar með Valdimar/ DJ Simon FNHNDSM

TI N

Plötusnúðar helgarinnar

Fatnaður

Pumpur

Hjálmar

Fatnaður

Fjallahjól GÆÐA FJALLAHJÓL Á FRÁBÆRUM VERÐUM

Pumpur

188.900 Hjálmar

129.000

Focus Whistler Pro 29r

Focus Whistler Evo 29r

Shimano XT 20gíra, Tektro glussa-diskabremsur og RockShox dempari með læsingu í stýri.

Shimano Alivio 27gíra, Tektro glussa-diskabremsur og dempari með læsingu í stýri.

Fatnaður

89.900 Pumpur

99.900

Focus Whistler Core Donna 27r

Focus Whistler Elite 29r 99.900 kr.

Shimano Altus 21gíra, Shimano diskabremsur og dempari.

Shimano Acera 27gíra, Tektro Auriga glussa-diskabremsur og læsanlegur dempari.

FOCUS FJALLAHJÓL, ÞÝSK GÆÐI Í GEGN Hjálmar

hjolasprettur.is Dalshrauni 13 Hafnarfjörður 565 2292 hjolasprettur@hjolasprettur.is

SÓL Á SPOTTPRÍS

Frá kr.

49.995

STÓRTILBOÐ Í SÓLINA!

EKKI MISSA AF SÓLARFERÐ Á ALGJÖRUM SPOTTPRÍS

ENNEMM / SIA • NM75547

Birt með fyrirvara um prentvillur. Heimsferðir áskilja sér rétt til leiðréttinga á slíku. Ath. að verð getur breyst án fyrirvara.

KRÍT

Allt að 54.500 kr. afsláttur á mann

Allt að 30.000 kr. afsláttur á mann

Allt að 30.000 kr. afsláttur á mann

Allt að 50.000 kr. afsláttur á mann

Stökktu

Omega Platanias

Helios Apartments

Porto Platanias Village

Frá kr. 79.995 m/ekkert fæði innifalið

Frá kr. 97.895 m/ekkert fæði innifalið

Frá kr. 103.845 m/ekkert fæði innifalið

Frá kr. 124.095 m/allt innifalið

Netverð á mann frá kr. 79.995 m.v. 2 í herbergi/ íbúð/stúdíó.

Netverð á mann frá kr. 97.895 m.v. 2 fullorðna og 2 börn í íbúð.

Netverð á mann frá kr. 114.495 m.v. 2 í stúdíó.

Netverð á mann frá kr. 103.845 m.v. 2 fullorðna og 2 börn í íbúð.

Netverð á mann frá kr. 123.295 m.v. 2 í stúdíó.

Netverð á mann frá kr. 124.095 m.v. 2 fullorðna og 2 börn í íbúð.

Netverð á mann frá kr. 169.995 m.v. 2 í stúdíó.

6. júní í 10 nætur.

16. júní í 10 nætur.

27. júní í 10 nætur.

6. júní í 10 nætur.

COSTA DE ALMERÍA

Allt að 40.000 kr. afsláttur á mann

COSTA DE ALMERÍA

Allt að 40.000 kr. afsláttur á mann

COSTA DEL SOL

Allt að 30.000 kr. afsláttur á mann

COSTA DEL SOL

Allt að 30.000 kr. afsláttur á mann

H3 Laguna Playa

Hotel Zoraida Beach Resort

Aguamarina Aparthotel

Marconfort Griego Mar Hotel

Frá kr. 69.795 m/ekkert fæði innifalið

Frá kr. 91.970 m/hálft fæði innifalið

Frá kr. 89.895 m/ekkert fæði innifalið

Frá kr. 101.945 m/allt innifalið

Netverð á mann frá kr. 69.795 m.v. 2 fullorðna og 2 börn í íbúð.

Netverð á mann frá kr. 94.195 m.v. 2 í íbúð.

Netverð á mann frá kr. 91.970 m.v. 2 fullorðna og 2 börn í tvíbýli.

Netverð á mann frá kr. 124.095 m.v. 2 í tvíbýli.

Netverð á mann frá kr. 89.895 m.v. 2 fullorðna og 2 börn í íbúð.

Netverð á mann frá kr. 119.895 m.v. 2 í stúdíó.

Netverð á mann frá kr. 101.945 m.v. 2 fullorðna og 2 börn í fjórbýli. Netverð á mann frá kr. 131.695 m.v. 2 í herbergi.

2. júní í 11 nætur.

2. júní í 11 nætur.

9. júní í 11 nætur.

9. júní í 11 nætur.

SALOU

SALOU

Allt að 40.000 kr. afsláttur á mann

TENERIFE

Allt að 40.000 kr. afsláttur á mann

TENERIFE

Allt að 30.000 kr. afsláttur á mann

Allt að 30.000 kr. afsláttur á mann

Hotel Jaime I

Hotel Oasis Park

Arena Suites Apartments

Iberostar Las Dalias

Frá kr. 64.195 m/morgunmat innif.

Frá kr. 89.095 m/allt innifalið

Frá kr. 67.495 m/ekkert fæði innifalið

Frá kr. 126.695 m/allt innifalið

Netverð á mann frá kr. 64.195 m.v. 2 fullorðna og 2 börn í herbergi.

Netverð á mann frá kr. 93.295 m.v. 2 í herbergi.

Netverð á mann frá kr. 89.095 m.v. 2 fullorðna og 2 börn í herbergi.

Netverð á mann frá kr. 95.195 m.v. 2 í herbergi.

Netverð á mann frá kr. 67.495m.v. 2 fullorðna og 2 börn í íbúð.

Netverð á mann frá kr. 80.195 m.v. 2 í íbúð.

Netverð á mann frá kr. 126.695 m.v. 2 fullorðna og 2 börn í herbergi. Netverð á mann frá kr. 140.795 m.v. 2 í herbergi.

10. júní í 7 nætur

10. júní í 7 nætur.

22. júní í 7 nætur.

22. júní í 7 nætur.

BENIDORM

Allt að 35.000 kr. afsláttur á mann

ALBIR

MALLORCA

Allt að 35.000 kr. afsláttur á mann

MALLORCA

Allt að 54.500 kr. afsláttur á mann

Allt að 30.000 kr. afsláttur á mann

Marconfront Benidorm Suites

Albir Playa Hotel & Spa

Stökktu

Hotel Santa Ponsa Pins

Frá kr. 101.095 m/allt innifalið

Frá kr. 79.445 m/hálft fæði innifalið

Frá kr. 49.995 m/ekkert fæði innifalið

Frá kr. 98.795 m/hálft fæði innifalið

Netverð á mann frá kr. 101.095 m.v. 2 fullorðna og 2 börn í svítu.

Netverð á mann frá kr. 128.495 m.v. 2 í svítu.

Netverð á mann frá kr. 79.445 m.v. 2 fullorðna og 2 börn í herbergi. Netverð á mann frá kr. 107.445 m.v. 2 í herbergi.

Netverð á mann frá kr. 49.995 m.v. 2 í herbergi/ íbúð/stúdíó.

Netverð á mann frá kr. 98.795 m.v. 2 í herbergi.

5. júní í 7 nætur.

5. júní í 7 nætur.

7. júní í 7 nætur.

7. júní í 7 nætur.

Algjörlega frábær verð!

Bókaðu sól!

46 |

NOTAÐU ÞITT FÉ SKYNSAMLEGA

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

Skyndibrúðkaup og uppreisnarskírnir Ný tækifæri til hvatvísra ákvarðana Sóknarprestur Breiðholtskirkju kynnti í vikunni til leiks svokallaðan „drop-in“ skírnarog brúðkaupsdag. Fréttatíminn tók saman hugmyndir til nýtingar á nýjunginni: Frumlegt stefnumót: Allir eru komnir með leið á bíóferðum og vandræðalegum máltíðum á Sjávargrillinu. Athugaðu hvort deitið hefur virkilegan áhuga: Kíkið við í Breiðholtskirkju og látið pússa ykkur saman! Annað hvort tekur hinn stefndi vel í það eða þú sérð hann aldrei aftur. Teningnum er kastað.

Gifstu besta vini þínum: Britney Spears giftist æskuvini sínum, Jason Alexander, í Vegas og hver man ekki eftir Vegasferð Ross og Rachel í Friends? Drekkið, giftið ykkur og gleymið.

Hjónaband Britney og Jason entist reyndar bara í 55 klukkustundir, en skilnaður er seinni tíma vandamál.

Steggjanir og gæsanir: Áttu guðlausan vin sem er að fara að ganga í hnapphelduna? Að ráða nektardansara er úrelt, skírn er ógleymanleg athöfn sem gæti tryggt þínum vini vist í himnaríki í þokkabót!

Gerðu uppreisn gegn foreldrum: Einu sinni gat ungt fólk í uppreisn storkað foreldrum sínum með því að segja sig úr þjóðkirkjunni, en það er liðin tíð í samfélagi þar sem trúleysi er normið. Í staðinn geta unglingar rétt kerfinu puttann með því að láta skíra sig, jafnvel allt öðru nafni en foreldrarnir gáfu þeim.

Stúdentagarðarnir #4 Alexandra býr á stúdentagörðunum ásamt kærastanum sínum, Aðalsteini. Þau hafa komið sér huggulega fyrir í íbúðinni sem þeim þykir stór í samanburði við fyrri búsetu.

Myndir | Hari

ÁRNASYNIR

Vantar bara lífræna tunnu og ræktun

Vissir þú að meðal heimilisbíll er notaður í eina klukkustund á dag Langtímaleiga er þægilegur, sveigjanlegur og skynsamlegur kostur

Frá 1.650 kr. á dag

avis.is 591 4000

Alexandra Arnardóttir býr í paraíbúð á stúdentagarði ásamt kærastanum sínum, Aðalsteini Huga Gíslasyni. Hún er fjórði viðmælandi í myndaröðinni Stúdentagarðarnir. Litið er inn til námsmanna og kannað hvernig ungt fólk nýtir rými með sniðugum og hagkvæmum lausnum, þar sem nægjusemi einkennir búskapinn. Leigumarkaðurinn er til umræðu og kynslóðin sem dreymir ekki um einbýlishúsið.

Svanhildur Gréta Kristjánsdóttir svanhildur@frettatiminn.is

O

kkur þykir þetta rými mjög stórt í samanburði við íbúðina sem við bjuggum í áður. Við vorum að leigja pínulitla og vafasama holu á Grettisgötu fyrir 150.000 krónur á mánuði,“ segir Alexandra Arnardóttir, sálfræðinemi í Háskóla Íslands. Hún, ásamt kærasta sínum Alla, býr í paraíbúð á Eggertsgötu. „Það var fyrir heppni að við losnuðum úr henni og fluttum í Þingholtin í 37 fermetrar íbúð á svipuðu verði og þessi. Þegar við misstum hana komumst við blessunarlega að á stúdentagörðunum.“ Karakter er það helsta sem Alexandra leitast eftir í húsnæði. Því ríkti því takmörkuð tilhlökkun yfir stúdentagörðunum í fyrstu, en íbúðirnar verða seint kallaðar ríkar af karakter. „Okkur líður hinsvegar mjög vel hérna. Ég elska bleika gólfið, ég vil alltaf hafa bleikt gólf héðan í frá. Við höfum sankað að okkur hinu og þessu í búið í gegnum árin. Tekkhúsgögnum frá ömmum og öfum, Fríðu frænku og öðrum flóamörkuðum. Við fundum eldhúsborðið í kjallara hjá afa Alla, pússuðum það niður og máluðum fætur og kanta. Það er eins og nýtt í dag og það mun eflaust fylgja okkur lengi.“ Lífið á stúdentagörðunum er ánægjulegt, samkvæmt Alexöndru,

Íbúðin skartar skemmtilegum smáatriðum og fallegum húsgögn sem parið hefur pússað og gert upp.

staðsetningin trompar partístandið um helgar. „Það er auðvitað djamm hérna um helgar, en sjálf erum við dugleg að bjóða til okkar í matarboð og partí.“ Alexandra og Alli leggja mikið upp úr því að vera umhverfisvæn.

Nýverið voru tunnur fyrir plast kynntar á görðunum og bíður Alexandra óþreyjufull eftir lífrænu tunnunni. „Áður urðum við að ganga heillengi til að flokka plastúrgang, svo það er frábært að vera komin með sérstaka tunnu fyrir það. Hér er ungt fólk sem er meðvitað um umhverfismál og góður vettvangur til þess að prófa umhverfisvænar lausnir áfram, sem mér skilst að sé á dagskrá. Ég held

það væri mikill áhugi fyrir ræktun og þesslags, það væri gaman að sjá frekari lífræna og umhverfisvæna þróun í samfélagi stúdentagarðanna.“ Hvað íbúðina varðar, setja plöntur og skemmtileg smáatriði svip á heimilið. Bækur, styttur, lampar, kaktusar og kerti. Alexandra segir litlu eyjuna í eldhúsinu gera mikið fyrir rýmið. „Við erum mjög dugleg að elda. Gordon Ramsey og Jamie Oliver eru okkar helstu fyrirmyndir í eldhúsinu og leiða okkur áfram í eldamennskunni.“

 Fleiri myndir á frettatiminn.is

Dýnudagar 20-40%

afsláttur Sérsniðnar dýnur fyrir þig og þína.

Fyrir bústaðinn, fellihýsið, húsbílinn, heimilið eða bara hvar sem er.

Birt með fyrirvara um prentvillur og verðbreytingar.

Aðeins það besta er nógu gott fyrir þig.

Frá

20%

4.886.-

afsláttur

Sæng og koddi

Dýnur

Frábært úrval.

Í bústaðinn, fellihýsið, tjaldvagninn, o.fl.

Vissir þú að

heitir nú Vogue fyrir heimilið?

30% afsláttur

Eggjabakkadýnur Sérsníðum eggjabakkadýnur fyrir þig.

Síðumúla 30 . Reykjavík Hofsbót 4 . Akureyri www.vogue.is

48 |

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

Nýr dagur – nýtt menningarnám Sumarlína snyrtivörurisans Mac vekur hörð viðbrögð fyrir að „stela“ menningu frumbyggja Ameríku Snyrtivörufyrirtækið Mac Cosmetics kynnti nýverið sumarlínu sína sem ber titilinn „vibe tribe“ eða ættbálkastraumar. Línan hefur vakið hörð viðbrögð fyrir að misnota menningu, tákn og sögu kynstofna sér til framdráttar. Línan vísar skýrt í menningu frumbyggja Ameríku og er því menningarnám (e. cultural appropriation).

Fyrirsæturnar skarta fléttum og

fjöðrum í hári og klæðast sjölum innblásnum af Navajo mynstri sem er sprottið frá klæðaburði Navajo frumbyggja. Fyrirsæturnar sitja sólbrúnar fyrir í náttúrunni með litríka förðun og húðflúr.

Fyrirtækið neitar alfarið að línan sé menningarnám og segir hana vísa í tónlistarhátíðir á borð við Coachella. Sú hátíð hefur lengi verið í brennidepli, þar sem hvítt fólk kemur saman og „rænir“ menningu annarra kynstofna og nýtir sem tískutrend. Dæmi um þetta eru fastar fléttur (e. braides), fjaðrahattur indjána, indversk bindi

(rauði depillinn sem indverskar konur staðsetja á milli augabrúnanna), twerk-dansinn víðfrægi og „kimono“ sjöl úr japanskri menningu.

Mac er ekki þeir fyrstu sem eru gagnrýndir fyrir menningarnám en nýlega fór Navajo-þjóðin, stærsti ættbálkur frumbyggja Ameríku í mál við Urban Outfitters fyrir að nota þeirra stíl í fatalínu sinni.

Navajo tapaði málinu í síðustu viku fyrir að vera ekki nógu þekkt „vörumerki“ til að geta eignað sér slíka fagurfræði. Urban Outfitters bíður dóms í sex álíka málum. | sgk

Hvað er menningarnám (cultural appropriation)?

Sumarvörurnar frá Mac eru skýrt menningarnám frumbyggja Ameríku.

Menningarnám er þegar þættir úr menningu þjóðar (tákn, klæðaburður, orð, tónlist, dans) eru teknir úr samhengi og gjarnan nýttir sem tískufyrirbrigði.

Menningarnámi fylgir hugsunarleysi þar sem ekki er tekið tillit til gildis og sögu þess sem er stolið. Ýkt dæmi um slíkt er „blackface“ þegar hvítt fólk málar andlit sitt svart á öskudag. Fjaðrir og indjána menning, japönsk kimono slá, indversk sjöl og förðun og fastar fléttur eru dæmi sem eiga sér mikla sögu og táknræna merkingu. Í stóra samhenginu snýst menningarnám um misnotkun á menningu minnihlutahópa og þeirra sem njóta ekki sömu forréttinda.

Tilbúnar á vígvöllinn Hagaskólastelpurnar Una og Margrét koma fram á TEDx um helgina. Þær brýna fyrir stelpum að taka meira pláss.

sitt pláss. „Við höfum völdin til þess. Við verðum að fara sífellt út fyrir þægindarammann og tala til nýrra hópa. Það gengur ekki að ræða jafnrétti aðeins í hópi femínista, það þarf að láta í sér heyra á ólíklegum stöðum,“ segir Una. Þær eru yngstu mælendur á Aðspurðar hvers vegna Hagaskóli TEDxReykjavík, þær Una Torfadóttir sé hávær í umræðunni um jafnrétti og Margrét Snorradóttir. Stúlkurnfara stelpurnar að hlæja. „Þetta er ar eru að ljúka grunnskólagöngu við nú helst einn vinahópur sem ákvað Hagaskóla og eru bestu vinkonur. að taka pláss. Við erum nokkrar Báðar hafa þær nýtt sér vettvang sem komum fram í fjölmiðlum og skólans til að koma feminískum erum með læti. Það er frábært að sjá málefnum á dagskrá. „Við nýttum þriðjung skólans vera orðinn hluta af Skrekk til þess að fjalla um raunheim Þær 15 ára Una og Margrét flytja erindi Ronju femínistafélaginu.“ ungra stelpna,“ segir Una en hún er á TEDxReykjavík um nauðsyn þess að Mikill undirbúningur er að baki einn höfunda siguratriðis Skrekks konur taki meira pláss. framkomunnar á TEDx sem fer fram „Elsku stelpur“ sem fór líkt og eldur á ensku. „Við ætlum að forðast íslensk-enskan hreim,“ um sinu á netheimum. „Ég stofnaði svo femínistafélagsegir Margrét og Una tekur undir. „Við erum búnar að ið Ronju í Hagaskóla,“ bætir Margrét við. Ronja vakti æfa okkur með því að tala saman á ensku eins og fáathygli fjölmiðla undir kassamerkinu #ronjaferátúr þar sem félagið bauð stelpum skólans upp á ókeypis vitar. Við tökum einnig þátt í pallborðsumræðum með túrtappa og dömubindi.

Uglu Stefaníu hjá Trans Ísland, þetta verður spennandi Á TEDx fjalla þær um mikilvægi þess að stelpur taki og lærdómsríkt.“ | sgk

Garðsláttuvélar

í miklu úrvali

ÞÓR

Reykjavík: Krókháls 16 110 Reykjavík Sími 568-1500

Akureyri: Lónsbakka 601 Akureyri Sími 568-1555

Vefsíða og Opnunartími: Opið alla virka daga netverslun: frá kl 8:00 - 18:00 www.thor.is Lokað um helgar

7. árga ngur 14. tölu blað aprí l 2016 • 8. aprí l–10 .

in

Panama-skjöl

Sven Bergman g Illnauðsynle inu aðferð í viðtal

Súmóglíma gölluðu vélmennanna

Þ

inn.i s www .fret tatim inn.i s atim ritstj orn@ frett ttati minn .is augly singa r@fre

Hel garb lað

Fegurð í mistökunum

Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir salka@frettatiminn.is

Mikið og fjölbreytt úrval garðsláttuvéla * Sláttuvélar með raf- eða bensínmótor * Sláttuvélar með eða án grassafnara * Sláttuvélar með eða án drifs

H F

Þeir Sam Rees og Arnar Ómarsson standa fyrir súmóglímu vélmenna í Mengi á laugardag.

pu r í Vestur-Evró ir 332 ráðherra þar af 3 íslensk 4 í skattaskjóli

Ris og fall Sigmundar etta, Upp eins og rak prik niður eins og Bless 18

ðin 10

Spilltasta þjó

ú getur tekið þátt hvort sem þú ert fimm ára gamall krakki með legó eða verkfræðimenntaður,“ segir Arnar Ómarsson, einn skipuleggjenda Hebocon-keppni sem fer fram í Mengi Auðvelt er á laugardag. að búa til Hebocon er súmóglíma vélmenna Heboconmeð tæknilega vankanta og er upp-vélmenni runnin í Japan: Japanska orðið heboi úr gömlum leiker lýsir einhverju sem skortir tækniföngum og eiginleika. raftækjum „Sum vélmennin geta kannski ekki annað en það að hristast út af borðinu eða gefa frá sér skrýtin hljóð en það er akkúrat það sem þau eiga að gera. Það eru gallarnir sem eru fallegastir við Hebocon.“ Keppnin sjálf snýst því í raun um að gera lélegasta vélmennið og að sögn Helstu reglur Arnars ætti því sá sem Hebocondettur fyrst út í keppn-keppni: inni að vera stoltastur, en Vélmenni tapar sá sem sigrar að fá skömm ef það fellur á í hattinn. hliðina eða út af Arnar er sjálfur nýbyrjborðinu. aður í Hebocon-bransanþegar dýra tölvan okkar Hver lota í keppn- er hæg því maður býst um, en segir vélmennagerðina fyrir hvern sem inni er í mesta lagi við hraðanum, en hér bú1 mínúta. er: „Það er best að endurumst við ekki við að rónýta gömul leikföng eða bótarnir standi sig.“ Vélmenni er ekki úr leik þó hluti tæki. Oft förum við Sam Hebocon snýst um að vélmennis brotni Rees, annar skipuleggjgefa tækninni svigrúm til af því. andi Hebocon, og finnað vera ófullkomin. um gamla mótora eða „Ég sé til dæmis Sigga, dýradúkkur sem gátu veifað í Rauða hrekkjusvínið í Toy Story, í allt öðru krossinum eða Hjálpræðishernum.“ ljósi núna. Hann var útmálaður sem Sem dæmi gerði Arnar vélmenni einhver hrotti í myndinni, en í raun með því að líma þrjá kaffiþeytara- var hann bara að gera tilraunir að mótóra við epli. búa til Hebocon-vélmenni. AugljósArnar segir galla á vélum gefa lega sannur listamaður.“ þeim persónuleika: „Ef maður á til dæmis gamla þvottavél sem gefur Steinunn Eldflaug Harðardóttir verður kynnir á keppninni sem fer frá sér skarkala er hún með karakter og manni þykir vænt um hana, á fram á laugardag, klukkan 21, og enn er hægt að skrá sig í hana á www. meðan fullkomlega hljóðlaus þvottaraflost.is vél er bara vél. Við verðum brjáluð

ALVÖRU MATUR

Á ÖRFÁUM MÍNÚTUM Þú getur valið úr fimm spennandi tegundum og bragðað á heiminum með góðri samvisku.

Heimshorn Holta eru fulleldaðar kjúklingabringur með alvöru kryddi og án óþarfa aukaefna.

FAJITAS

KJÚKLINGABRINGUR

BARBECUE KJÚKLINGABRINGUR

ARGENTÍNU

KJÚKLINGABRINGUR

50 |

FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016

Vinnustofan Stofna nýtt ríki í skrifstofu úti á Granda Kortagerð, forritun og kvikmyndagerð kemur saman í vinnurýminu Reykjavík Coworking Space úti á Granda. Peter og René eru tveir þeirra sem nýta sér rýmið í sinni vinnu, en þeir vinna nú að verkefni sínu Rockall, einskonar frumkvöðlaverkefni þar sem lokamarkmiðið er risastórt í sniðum: Að búa til nýtt land á eyju milli Bretlands og Íslands sem þeir kalla Rockall: „Verkefnið snýst um að opna umræðuna um hvernig heimurinn virkar og hvernig við viljum hafa samfélag,“ segja þeir. Fyrst ætla þeir þó að prófa sig áfram með frumgerð Rockall á auðu svæði í Slippnum hér á Íslandi. Þessa vikuna standa þeir í ströngu við að bóka ræðumenn og listamenn á svæðið og safna fyrir verkefninu með hópsöfnun á netinu. „Þeir sem vinna hér enda oft á að starfa saman á einhvern hátt.

Fólk vinnur hér mislengi svo það er mikið flæði af nýju fólki sem kemur með nýja orku og hugmyndir, sem er frábært,“ segir René. | sgþ

Listin að lifa hugsandi Heimspeki Páls Skúlasonar, fyrrverandi rektors Háskóla Íslands, virðist lifa góðu lífi með íslenskum áhugamönnum um hugarleikfimi, en Páll lést síðasta vor eftir farsælan feril. Páll var áhrifamikill kennari og háskólamaður.

Hann var mikill náttúruunnandi og kenndi kynslóðum íslenskra háskólanema gagnrýna hugsun, m.a. í forspjallsvísindum eða „fílunni“ svokölluðu sem var inngangur margra að háskólanámi. Með heimspeki sinni hafði Páll mikil áhrif á yngri heimspekinga og nýleg bókaröð með textum hans, sem Háskólaútgáfan gefur út, hefur notið nokkurra vinsælda. Efni bókanna er ágætt og aðgengilegt hugarfóður.

Um helgina fer fram ráðstefna í Háskóla Íslands um heimspeki Páls undir yfirskriftinni Hugsun og veruleiki. Þar koma saman innlendir og erlendir fræðimenn sem nálgast verk Páls frá ýmsum hliðum. Fjögur þemu í verkum

heimspekingsins verða dregin fram, en þau eru náttúra og vitund, menntun og háskóli, siðfræði og lífsskoðanir og loks stjórnmál og rökvísi þeirra.

Eins og lög gera ráð fyrir eru stórar spurningar viðraðar á slíkri ráðstefnu, sem öllum getur verið hollt að velta fyrir sér. Þannig er t.d. spurt hvort stjórnmál séu í eðli sínu ósiðleg og hvernig við skiljum fjölbreytni lífsins. Einnig er varpað fram spurningum um helgi náttúrunnar, akademískt frelsi og tilgang háskóla í samtímanum. Páll var í verkum sínum gagnrýninn á markaðsvæðingu samfélagsins og hann taldi svið viðskipta hafa verið yfirfært um of á óskyld svið samfélagsins, eins og t.d. menningu og menntun. Því verður viðskiptamenning líka til umfjöllunar á ráðstefnunni sem fer fram í dag og á morgun. Tvær stofnanir Háskóla Íslands standa að ráðstefnunni, Siðfræðistofnun og Heimspekistofnun. Ráðstefnan fer fram í Lögbergi og efst í dag klukkan 9.15. Ókeypis er á ráðstefnuna og allir með heila meira en velkomnir.

Mynd | Hari

Katrín Ásmundsdóttir segir margt hafa komið sér á óvart við rannsókn Hæpsins á landamærastefnu Íslands.

Hélt að landið okkar væri opnara

Katrín Ásmundsdóttir er þáttastjórnandi Hæpsins, lögfræðinemi og verðandi flugfreyja sem hefur mestan áhuga á að fjalla um hluti sem hún sjálf hafði jafnvel fordóma fyrir. Hún segir þætti Hæpsins um landamæri hafa óvænt orðið að fimm mánaða langri rannsóknarblaðamennsku.

É Útsala Páll Skúlason var áhrifamikill kennari og háskólamaður.

50-70% afsláttur

Útsala á erlendum bókum og völdum kaupfélagsvörum út maí í Bóksölu stúdenta á Háskólatorgi.

Háskólatorgi www.boksala.is s. 5 700 777 www.facebook.com/boksala

g er að læra lögfræði og oft finnst manni einhver lagaleg atriði fáránleg þegar maður sér þau fyrst, en þegar þau eru svo útskýrð fyrir manni skilur maður fullkomlega af hverju þau eru til staðar. Sú varð hins vegar ekki raunin í þessu tilfelli,“ segir Katrín Ásmundsdóttir, önnur þáttastjórnenda Hæpsins.

Síðustu tveir þættir Hæpsins tóku á landamærastefnu Íslands á gagnrýninn hátt og athygli vakti þegar Katrínu og Unnsteini, hinum stjórnanda þáttarins, var meinað að taka viðtal við hælisleitendur í Arnarholti: „Landamæraþættirnir urðu óvart að einskonar rannsóknarblaðamennsku sem tók fimm mánuði í framleiðslu. Okkur langaði ekki að skila þessu efni af okkur án þess að gefa raunsæja mynd af þessu kerfi. Við hefðum í raun getað gert heila seríu eingöngu um landamærastefnu Íslands.“ Katrín segist lítið hafa vitað um málaflokkinn fyrir gerð þáttanna

Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir salka@frettatiminn.is

og því hafi margt komið á óvart. „Ég hélt að landið okkar væri aðeins opnara og það væri auðskiljanleg ástæða fyrir öllum þessum brottvísunum.“ Hún segist jafnframt hafa komist að því að enginn einn aðili væri ábyrgur fyrir göllum á kerfinu: „Útlendingastofnun finnur oft mest fyrir reiði almennings en hefur þröngan ramma að vinna eftir.

Sá rammi er hins vegar mótaður af stefnu stjórnvalda, sem er þó auðvitað afmörkuð af lögum.“ Svo er spurning hvort lögin afmarkist ekki af vilja fólksins í landinu: „Ef við værum hávær og opin með að vilja að landið sé opnara myndu stjórnvöld kannski haga sinni stefnu eftir því.“ Katrín segir reynsluna hafa haft mikil áhrif á alla sem að þáttagerðinni komu: „Hælisleitendur líta oft á fjölmiðla sem mögulegan bjargvætt og það var erfitt að þurfa að útskýra að í raun gætum við lítið gert til að hjálpa þeim beint.“ Þau Katrín og Unnsteinn taka

þátt í öllum stigum framleiðslunnar frá hugmyndavinnu til klippingar, en Katrín hefur einnig sinnt lögfræðinámi í HR frá byrjun Hæpsins og mun starfa sem flugfreyja í sumar. Þrír þættir eru eftir af þessari seríu Hæpsins og verður umfjöllunarefni næsta þáttar einfaldlega strákar. „Það er áhugaverðast fyrir mig að skoða hluti sem ég hafði fyrirfram ákveðnar hugmyndir eða jafnvel fordóma fyrir og uppræta þá í kjölfarið,“ segir Katrín. Þó markhópur Hæpsins sé ungt fólk er áhorfendahópur þáttarins fjölbreyttur. Katrín segir heldri konur, sem sitja yfir í prófum hjá henni í HR, til dæmis oft hnippa í hana og hrósa þættinum: „Svo hringir amma eftir hvern þátt og tilkynnir mér hvort hún sé ánægð með efni þáttarins eða ekki. Hingað til var hún ánægðust með landamæraþáttinn og síst ánægð með þann sem við gerðum um kynlíf og rómantík – sem er kannski skiljanlegt.“

1.490 kr.

ALLAR STÓRAR PIZZUR AF MATSEÐLI

PÖNNUPIZZA: 1.590 KR. EF ÞÚ SÆKIR, VIKUNA 23.–29. MAÍ 2016

www.dominos.is

sími 58 12345

domino’s app

GOTT UM HELGINA

Spurt er... Hvað ætlar þú að sjá á Listahátíð í Reykjavík?

KAMMERÓPERA

Arnar Eggert Thoroddsen poppfræðingur Ég er afar spenntur fyrir kammeróperunni hennar Önnu Þorvaldsdóttur, sem er í leikstjórn Þorleifs Arnar Arnarssonar. Það sem Anna hefur verið að gera í tónlistarlegu tilliti er einfaldlega rosalegt og þetta verður því „eitthvað“. Og að Þorleifur sé að leikstýra ... þetta er nánast of mikið!

BALLETT OG DAGBÆKUR

Aðalheiður Magnúsdóttir, nýr eigandi Ásmundarsals

Ég fór að sjá Ashkenazy, það voru frábærir tónleikar – léttir, sumarlegir og skemmtilegir. Ég er spennt fyrir frumsýningunni á San Francisco ballettinum í Hörpu. Ég get eindregið mælt með Weather Daries í Norræna húsinu, frábært verkefni þar á ferð. Í heildina er ótrúlega mikið af fjölbreyttri sköpun á Listahátíð í ár.

ÓHEFÐBUNDIN TÍSKUSÝNING OG KONUR Í LYKILHLUTVERKUM

Diljá Ámundadóttir, framkvæmdastjóri Þetta reddast ehf. Ég ætla að sjá sýningu Hildar Yeoman á nýrri fatalínu sinni sem verður í Læknaminjasafninu þann 3. júní. Það er ekki hefðbundin tískusýning heldur innsetning þar sem Hildur teflir saman hönnun, dansi, tónlist, ljósmyndun og vídeómyndlist. Svo langar mig líka að sjá leikritið Sími látins manns í Tjarnarbíói þar sem konur eru í lykilhlutverkum, auk þess að sjá um leikstjórn og tónlistarsköpun.

*Listahátíð í Reykjavíkur stendur yfir til 5. júní. Dagskrána má nálgast á www.listahatid.is

Gott að fagna fjölbreytni Markaður með hönnun og mat alls staðar að úr heiminum, heimstónlist og balkandansar. Það er leitun að meiri fjölbreytni á Íslandi en má finna á Fjölmenningardegi Reykjavíkurborgar í Hörpu á morgun.

Gott að fara í útskriftarveislur Þessa helgina eru margir á leið í útskriftarveislur og á þönum að redda útskriftargjöfum. Sígildar útskriftargjafir: Blómvöndur, allt of dýr kertastjaki úr Hrím eða best af öllu: Beinharðir peningar til að borga LÍN-lánin.

Gott að spara Mánaðarlok og allir blankir eftir sumardjamm maímánaðar. Aðgangur er oft ókeypis á listasýningar Listahátíðar svo það er hægt að eiga góða helgi þrátt fyrir blankheit!