‘De kracht van Gerard zit in zijn gelaagdheid’

Het nieuw te ontwikkelen park in het Emmasingelkwadrant wordt als groen pareltje een nieuwe hotspot in het centrum van Eindhoven. In twee hectare groen komen bewoners en bezoekers samen om de drukte van de stad even aan zich voorbij laten gaan. En het wordt de thuisplek van het nieuwe kunstwerk van Gerard Philips. We spraken Netty van de Kamp en Adriaan Geuze over de artistieke waarde van dit kunstwerk en de bijdrage die het levert aan de omgevingskwaliteit van deze bijzondere locatie.

Een Tijdelijke Plek

Roy Jakobs, CEO van Philips, overhandigde het kunstwerk op 15 mei aan burgemeester Jeroen Dijsselbloem. De stad is daarmee officieel eigenaar van Gerard. Het kunstwerk staat tijdelijk in het Gloeilampplantsoen op Strijp-T. Het blijft hier staan tot het verhuist naar het nieuwe Victoriapark in Eindhoven. De verwachting is dat Gerard in 2025 verhuist naar zijn nieuwe thuis.

Kunstenaar Andreas Hetfeld heeft negen maanden aan het kunstwerk gewerkt. Gerard Philips, toch vooral bekend als de briljante technische man op de achtergrond, treedt daarmee nu ook op de voorgrond en krijgt letterlijk weer een gezicht in de stad Eindhoven. Eindelijk. De enige fysieke herinnering aan de oprichter van Philips was tot voor kort te vinden bij zijn eerste gloeilampenfabriek op de Emmasingel, het Philips Museum

Over de redenen waarom Gerard minder populair lijkt dan zijn familieleden, lopen de meningen uiteen. Er wordt algemeen verondersteld dat Gerard een technicus was en daarmee rustig en bescheiden, zijn broer was de extraverte verkoper die graag op de voorgrond stond. Gerard was ook zestien jaar ouder dan Anton en ging in 1922 met pensioen. Anton pensioneerde in 1949, toen Gerard al zeven jaar was overleden. Gerard en zijn vrouw hadden geen directe nakomelingen om de familieverhalen uit eerste hand levendig te houden. Daarnaast zijn de foto’s, notities en werken van Gerard grotendeels verloren gegaan tijdens het Sinterklaas-bombardement door de geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Deze optelsom maakt van Gerard een relatieve onbekende en daar moest verandering in komen, vond men in de stad en bij Philips. En dus schonk ‘zijn’ bedrijf twee jaar geleden dit kunstwerk aan de stad en haar inwoners. Het nieuwe kunstwerk is niet zomaar een standbeeld. Het is een eerbetoon aan de man die de regio Eindhoven heeft gevormd tot wat die nu is: een innovatieve en creatieve broedplaats. De historische betekenis van Gerard voor de regio Eindhoven kan niet genoeg worden benadrukt. Hij begon de eerste hightech startup in Eindhoven en legde daarmee de basis voor de regio Brainport zoals we die vandaag de dag kennen.

De behoefte betrof een kunstwerk dat recht deed aan de persoon Gerard, maar daar bleef het niet bij. Het was snel duidelijk dat het resultaat vooral een eerbetoon moest worden aan Gerard als ingenieur, fabrikant én als mens en aan zijn bijdrage aan de ontwikkeling van de regio. Het kunstwerk is vooral bedoeld om emoties op te roepen, een verhaal te vertellen én te inspireren. Het is een artistieke erkenning aan de bijdrage aan de creatieve en innovatieve ontwikkeling van de regio.

„De persoon, de verhalen, de betekenis, het verleden en de toekomst zijn gevangen in dit kunstwerk. De kracht van dit beeld zit in de gelaagdheid. Zelfs als je geen band hebt met de persoon Gerard Philips, of het bedrijf, dan nog kun je enorm van dit kunstwerk genieten”, zegt Netty van de Kamp. Zij kreeg als adviseur Kunst & Ruimte bij Kunstloc Brabant het verzoek van Philips om mee te denken over een passend kunstwerk in de openbare ruimte. Ook nam ze deel aan de kunstselectiecommissie, een brede groep vertegenwoordigers vanuit Philips, de gemeente en de culturele sector.

„De ambachtelijke manier waarop de kunstenaar dit werk heeft gemaakt, het materiaal dat hij heeft gebruikt

OPROEPEN UIT DE STAD en de gelaagdheid die hij erin heeft weten te verwerken geven het kunstwerk een intrinsieke artistieke waarde. Ondanks het gewicht en de omvang straalt ‘Gerard’ een enorme lichtheid en vriendelijkheid uit. Dat is echt heel bijzonder.” Het kunstwerk is net zo gelaagd als het bedrijf zelf. Het verbindt de geschiedenis met het heden en de toekomst, het verbindt mensen en verschillende delen van de stad met elkaar. „Ik vind het resultaat echt magnifiek. Andreas heeft goed geluisterd en de opdracht heel goed begrepen”, zegt ze.

Al in 2019 startte Eindhovenaar Rick Vermulst een petitie op petitie. nl. Hij en 145 anderen vonden dat een standbeeld van Gerard Philips ontbrak in de stad. Volgens de petitie verdiende Gerard als grondlegger van Philips en als technicus aan de basis van Brainport een eigen standbeeld. In 2020 verscheen een artikel op Indebuurt.nl waarin werd opgeroepen een standbeeld voor Gerard op te richten.

Het kunstwerk is bijvoorbeeld opgebouwd uit 496 lagen cortenstaal. Deze lagen staan symbool voor de lagen van een CT-scan. Met een hypermoderne plasmasnijder werden de ringen op maat gesneden. Van de Kamp: „Het is echt een eigentijds beeld, gemaakt met de technieken die nu beschikbaar zijn. Dit had een aantal jaren geleden niet gekund. Daar komt het innovatieve karakter van Philips dus weer duidelijk naar voren.”

De kracht van het kunstwerk is volgens Van de Kamp de optelsom van drie waarden. De eerste waarde is economisch van aard. „Het gaat niet zozeer over Gerard als persoon, maar over hoe hij aan de basis stond van een innovatief bedrijf dat uitgroeide tot een wereldspeler.”

Gerard zorgde met zijn voortdurende innovaties voor een bedrijf dat veel werkgelegenheid bood in en rondom Eindhoven. Vanuit Philips ontstonden weer allerlei andere bedrijven, waardoor de regio Brainport

ADRIAAN GEUZE inmiddels bekend staat als de slimste van Europa. en de Torenallee verbinden het centrum met Landgoed de Wielewaal en Oirschot.

De tweede waarde van het beeld heeft te maken met die werkgelegenheid. Hoewel Philips uitgroeide tot mondiale speler had Gerard altijd oog voor de mensen in zijn bedrijf. Denk aan de sociale voorzieningen zoals het studiefonds of de bouw van Philipsdorp. Gerard zorgde goed voor zijn mensen. Dat sociaal-maatschappelijke aspect komt terug in dit beeld, omdat het een cadeau is aan de stad. Iedereen kan er straks van genieten en er een mening over hebben. Het is iconisch en zeer fotogeniek, maar dat laatste is vooral een leuke bijkomstigheid”, grapt Van de Kamp.

Het sluitstuk van de ontwikkeling bevindt zich in het Emmasingelkwadrant. Hier wordt meanderende kabbelende beek de Gender geherintroduceerd. Het Gerard Philipsmonument wordt gesitueerd aan deze beek. Geuze ontwierp de nieuwe invulling en gaf het park een duidelijke functie in de binnenstad. Het park, met de Gender die er bovengronds komt en Gerard als trekpleisters, moet de verbinding worden tussen de binnenstad en Strijp-S.

De derde waarde zit in het stedenbouwkundige aspect. Dat is vooral het vakgebied van Adriaan Geuze. Sinds lange tijd is Geuze de stedenbouwkundige en supervisor van de herontwikkeling van de Philipsfabrieken langs de West Corridor: Strijp-S en -T, Stadionbuurt, Hartje Eindhoven, stadion en Emmasingelkwadrant. Een belangrijk deel van de Philips-legacy is hier te vinden. Het gebied heeft zich ontwikkeld tot een vitale, multifunctionele stad. Voor Eindhoven is het gebied van onschatbare waarde. De groenstructuur

Landschapsarchitect en oprichter/eigenaar van West 8, een bedrijf met kantoren in New York en Brussel. Hij ontving meerdere prijzen voor zijn werken, werd benoemd tot bijzonder hoogleraar aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft en was gastdocent aan Harvard University. Een belangrijk thema voor West 8 is het bijdragen aan oplossingen tegen de afname van natuur- en recreatiegebieden door de toenemende verstedelijking.

„Het leuke aan dit deel van Eindhoven is dat de geschiedenis en het heden mooi samenkomen”, vertelt Geuze. „Het is voor Nederland uniek gebied met sterke identiteit en duizend verhalen.” De landschapsarchitect heeft goed nagedacht over de herontwikkeling van dit gebied in het centrum. „Er was behoefte aan een plek waar mensen naartoe kunnen komen. Het beekdal vormt samen met de tweehonderd bomen een oase aan groen in een stenen omgeving. Daar horen Gerard en het terugbrengen van de Gender natuurlijk bij.”

Geuze is ontzettend onder de indruk van het eindresultaat. „Andreas is wonderbaarlijk geslaagd in de opdracht.” Het kunstwerk is volgens hem treffend bij de verhalen over Gerards karakter. „Het is een vriendelijk beeld geworden, waarmee je oogcontact kunt maken. En dat je kunt aanraken.” De poort onder het kunstwerk speelt daarin een belangrijke rol, want het pad van het centrum naar Strijp-S loopt door het kunstwerk heen. Het kunstwerk verbindt daarmee letterlijk diverse hotspots van de binnenstad en creëert een landmark.

Volgens Geuze is het kunstwerk perfect voor deze locatie in het centrum. „Hij krijgt een plek in een park, waar mensen samenkomen. Precies zoals hij vroeger van zijn mensen hield.” De aard-tonen passen volgens Geuze goed in het groen en het beeld gaat op in de natuur. „Daarnaast is de afmeting perfect in deze context. Het gaat om de juiste schaal. Er wordt hoog gebouwd en

Netty Van De Kamp

Adviseur Kunst & Ruimte bij Kunstloc Brabant. Als kunsthistorica heeft ze geleerd door kunst op een andere manier naar de werkelijkheid te kijken. Als adviseur kijkt ze vooral naar duurzaamheid en circulariteit bij objecten in de openbare ruimte. Ze betrekt vanuit haar rol kunstenaars bij gebiedsontwikkeling en andere ruimtelijke vraagstukken.

er komen bomen van vijftien meter. Dan heb je een groot beeld nodig”,

Strijp. Geuze: „Het kijkt naar de toekomst. Zo leggen we de verbinding tussen oud en nieuw.” zegt hij. Het kunstwerk kijkt naar het westen toe, vanuit de stad naar

Hoe je ook kijkt naar het kunstwerk, het geeft het park in de binnenstad een extra dimensie. Het brengt mensen samen en creëert zo een gevoel van saamhorigheid en verbondenheid. Het zorgt daarmee voor verbinding in de stad. Het laat zien waar we vandaan komen en inspireert om na te denken over de toekomst. Het kan dienen als motivatie om nieuwe ideeën te ontwikkelen en om te streven naar innovatie en vooruitgang, net zoals Gerard Philips dat altijd heeft gedaan.

Grote Vriendelijke Gerard

Afmeting: 8 meter breed, 7 meter hoog

Aantal maanden aan gewerkt: 9

Gewicht: 23 ton

Aantal lagen: 496

Aantal ring-onderdelen: 4.659

Aantal verbindingstukjes: 50.000 (met de land geknipt en tweezijdig gelast)