5. Turystyka muzealna - muzea, galerie i izby regionalne

5. Turystyka muzealna – muzea, galerie i izby regionalne

Muzea jako źródła wiedzy o przeszłości oraz współczesności należą do najważniejszych dóbr kultury. Polskie muzea, posiadające kolekcje sztuki europejskiej i narodowej są niewątpliwie duża atrakcją turystyczną kraju. W wielu muzeach w Polsce są zgromadzone cenne kolekcje, w pewnych dziedzinach wręcz unikatowe, których wartość nie jest w pełni doceniona [Jędrysiak 2008, s.63].

Zdaniem A. Rottermunda [1999, s.41], walorem muzeów jest to, że prezentowany przez nie

materiał artystyczny, przyrodniczy czy dokumentacyjny został usankcjonowany w procesie badań naukowych jako mający szczególną wartość estetyczna czy poznawczą.

Istotą turystyki muzealnej jest odwiedzanie obiektów uznawanych „za symbol kultury i intelektualnego rozwoju społeczeństwa [Jędrysiak 2008, s.65-67]. Turystyka muzealna jest zatem wędrówką pozwalającą na kontakt jej uczestników z elementami dziedzictwa narodowego, będącymi w sposób permanentny obiektami badań naukowych [Wyszowska, Jędrysiak 2017, s.29]. Ten

rodzaj turystyki kulturowej pozwala na styczność i obcowanie z „dotykalnym majątkiem

ludzkości” [Jędrysiak 2009, s.41].

Poniżej wymieniono najważniejsze muzea, galerie i izby regionalne znajdujące się na Kociewiu.

Stała Wystawa Przyrody Borów Tucholskich i Rzeki Wdy

Czarna Woda, ul. Starogardzka 5

Jest to jedna z największych atrakcji turystycznych w Czarnej Wodzie. W pomieszczeniach wystawy znajdujemy kilka ekspozycji: Fauna Borów Tucholskich, gdzie zgromadzono spreparowane okazy zwierząt i ptaków (sarna, bóbr, borsuk, jenot, bażanty, kruki i jastrzębie itp.), których ludzie współcześni oderwani od bezpośredniego kontaktu z naturą nigdy nie mieli by okazji obejrzeć. Owady i szkodniki Borów Tucholskich - okazałe zbiory fitopatologiczne, entomologiczne, szkodniki pierwotne i wtórne oraz żerowiska owadów. Archeologia z okolic Czarnej Wody i z rezerwatu „Kręgi Kamienne” w Odrach. Ułożona chronologicznie ekspozycja obejmuje historię materialną człowieka od okresu neolitu po czasy nowożytne.

Galeria „Ostoja”

Czarna Woda, ul. Starogardzka 23a

W 2000 r. w Czarnej Wodzie Michał Ostaja-Lniski otworzył galerię sztuki „Ostoja”. W rzeźbiarskiej twórczości Michała Ostoi-Lniskiego widoczne są akcenty ludowej sztuki Kociewia. Powstające w lipowym drewnie kapliczki, ołtarzyki, figurki świętych i anielic w tradycyjnych strojach, ptaszki i duże plenerowe rzeźby wykonane z całych pni mają kolorowe oblicza. Artysta maluje rzeźby, stosując ulubione przez Kociewiaków mocne barwy niebieskie, granatowe, żółte i zielone. Jego rzeźby ozdabiały ołtarz, przy którym Jan Paweł II odprawiał mszę w czasie wizyty w Sopocie w 1999 r.

Muzeum Archeologiczne

Gniew, pl. Zamkowy 1

Oddział Muzeum Archeologicznego na Zamku w Gniewie został otwarty w 1995 r. Nowa placówka zajęła zachodnie skrzydło zamku i poza prowadzeniem działalności wystawienniczej i naukowej, została też partnerem organizowanych na zamku turniejów i imprez historycznych. W 1998 r. otwarto czynną do dziś multimedialną wystawę opowiadającą o bitwie pod Grunwaldem – „Grunwald 1410”, a w 2010 r. wystawę „Życie codzienne na średniowiecznym zamku”.

Muzeum Kapsla

Gniew, Plac Grunwaldzki 40

Jest to nietypowe prywatne muzeum, mieści się w żółtej kamienicy na gniewskim rynku. Muzeum zostało otwarte w 2017 r. W zbiorach muzealnych znajduje się około 1000 kapsli z wszystkich kontynentów oraz 450 różnych butelek. Urozmaiceniem wystawy jest stół z torem do gry w kapsle. Jest to swego rodzaju atrakcja, szczególnie dla młodych turystów, którzy nie znają tej formy zabawy. Muzeum cały czas się rozwija i stanowi ciekawą alternatywę dla wszystkich, którzy lubią nieszablonowe zwiedzanie połączone z odrobiną rozrywki.

Izba Pamięci Izydora Gulgowskiego w Iwicznie

Kaliska, ul. Izydora Gulgowskiego 16, Iwiczno (gmina, pow. starogardzki

Izydor Gulgowski (1874-1925), urodził się w Iwicznie – wsi kociewskiej, był on nauczycielem, folklorystą, etnografem, pisarzem, poetą, twórcą pierwszego w Polsce skansenu we Wdzydzach Kiszewskich. Izba Pamięci znajduje się w dawnej szkole w Iwicznie, poświęcona jest życiu i dziełu tego wielkiego etnografa i jego żony. W tej miejscowości znajduje się chata kociewska z ok. 1885 r. oraz figura przydrożna z 1885 r.

Prywatna wystawa kolekcjonerska Zygmunta Paschilke

Osieczna, ul. Dworcowa 30 (gmina wiejska, pow. starogardzki)

Zygmunt Paschilke, twórca ludowy i rzeźbiarz, mieszka w Osiecznej w budynku po byłej stacji PKP. Jest on synem rzeźbiarza Alfonsa Paschilke ze Smętowa, który wyrzeźbił m.in. repliki ołtarza Wita Stwosza. Artysta rzeźbi od niedawna, w jednym z pokojów ma mnóstwo ptaków, jakie można spotkać w okolicy. Są one fachowo pomalowane, według podręcznika o ptakach.

Muzeum Mitologii Słowiańskiej

Owidz

(wieś kociewska, pow. starogardzki)

Jest to nowoczesny obiekt przedstawiający wierzenia pradawnych ludów. To właśnie w tym miejscu można się dowiedzieć jak wyobrażali sobie wszechświat oraz do kogo modlili się wczesnośredniowieczni mieszkańcy Kociewia. Instytucja organizuje lekcje muzealne, organizowane są festyny archeologiczne.

Muzeum Diecezjalne Pelplin im. Biskupa Stanisława Wojciecha Okoniewskiego

Pelplin, ul. Biskupa Dominika 11

Muzeum posiada w swoich zbiorach jedną z największych kolekcji rzeźby średniowiecznej (Madonny szafkowe, poliptyk toruński), są zbiory szat, naczyń i relikwiarzy liturgicznych. W muzeum jest przechowywany jedyny w Polsce egzemplarz „najdroższej książki świata” – Biblii Gutenberga13, wydrukowany na papierze w oryginalnej XV wiecznej oprawie. Ten egzemplarz w Pelplinie, należy do najcenniejszych( zostało ich 48 szt. na całym świecie) z uwagi na sposób wykonania ręcznych uzupełnień. Dodatkowym „smaczkiem” jest plamka po odbitej przypadkiem czcionce – rzecz bardzo cenna dla historyków drukarstwa. W muzeum zobaczyć można jeszcze inne, cenne dzieła sztuki, głównie odnoszące się do okresu średniowiecza.

Muzeum Miodu i Pszczelarstwa w Pszczółkach

Pszczółki

ul. Kościelna 8a

Muzeum powstało w 2006 r. w Skowarczu, na granicy Kociewia i Żuław Gdańskich. Od 2014 r. mieści się w gmachu Gminnej Biblioteki Publicznej w Pszczółkach i jest prowadzone przez Rejonowe Koło Pszczelarzy w Pszczółkach. W muzeum można zapoznać się z etapami produkcji miodu, podziwiać stare sprzęty pszczelarskie i ule. W placówce są prowadzone lekcje i warsztaty.

Skarszewskie Centrum Ekspozycji Historycznych

Skarszewy ul. Szkolna 9

Powołane zostało w 2006 r. Na wystawie prezentowane są pamiątki przeszłości Skarszew i okolic od starszej epoki kamienia do II wojny światowej.

13 Biblia Gutenberga – uważa się ją za najcenniejszą książkę na świecie. Jest kompletnym wydaniem Pisma Świętego. Została przygotowana i wydrukowana w latach 1452-1455 w Moguncji przez Jana Gutenberga, który był również jej wydawcą. Biblia wydrukowana została prawdopodobnie w ok. 200 egzemplarzach - 165 na papierze i 35 na pergaminie. Do naszych czasów przetrwało 48 egzemplarzy, z czego tylko 20 kompletnych, a jeden z nich jest znajduje się w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie [Liedtke 1981].

Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego

Piaseczno

ul. Kociewska 2 (wieś kociewska, gm. Gniew, pow. tczewski)

Piaseczno to wieś, w której powstało pierwsze na ziemiach polskich Towarzystwo Włościańskie - Kółko Rolnicze. Jego założycielem był Juliusz Kraziewic 14. Początki muzeum w Piasecznie sięgają 1966 r. Najpierw była to Izba Pamięci, a od połowy 1970 r. społeczne Muzeum Regionalne, później Ośrodek Tradycji Kółek Rolniczych, by w końcu stać się Oddziałem Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie. Na parterze zwiedzających wita płaskorzeźba – alegoria dawnego życia chłopów, której treść uzupełnia napis autorstwa Juliusza Kraziewicza: „Kto kocha swoją ojczyznę, cnoty, obyczaje, niechaj strzeże tej ziemi, nich ją w skiby kraje”. W dwóch salach udostępniona jest wystawa stała ukazująca historię kółek rolniczych i organizacji społeczno-patriotycznych. Przed wejściem do muzeum znajduje się skansen, w którym zgromadzono m.in. szereg maszyn wykorzystywanych w rolnictwie w ostatnich kilkudziesięciu latach.

Izba Pamięci Józefa Wybickiego

Skarszewy ul. Zamkowa 4

W dawnym Zamku Joannitów w Skarszewach można oglądać stałą ekspozycję, która jest poświęcona pamięci Józefa Wybickiego (1747-1822), twórcy hymnu narodowego. W nowo powstałej izbie zebrano m.in. fotografie ilustrujące zabytki i miejsca, w których za życia bywał właśnie Józef Wybicki. W zamkowych gablotach są również materiały prasowe, książki i inne publikacje poświęcone twórczości i życiu autora Mazurka Dąbrowskiego. Unikatami są prywatne pamiętniki twórcy i jego świadectwo ślubu z Kunegundą Drwęcką z 1773 r. (pobrali się w kościele pw. św. Wojciecha w Poznaniu). Uzupełnieniem ekspozycji są tłumaczenia hymnu w języku niemieckim i francuskim. W Izbie Pamięci wystawione zostały też teksty różnych pieśni.

Muzeum Ziemi Kociewskiej

Starogard Gdański

ul. Boczna 2

Muzeum mieści się w basztach Narożnej i Gdańskiej dawnych murów obronnych miasta. Powstało w 1980 r. Zgromadzono w nim ogromne zbiory związane z historią i kulturą Kociewia. Oprócz ponad 800 zbiorów etnograficznych można zapoznać się z wystawami historycznymi dotyczącymi miasta i regionu począwszy od pradziejów, aż do zakończenia II wojny światowej.

14 Juliusz Kraziewicz (1829-1895) – twórca pierwszego na ziemiach polskich kółka rolniczego w Piasecznie. W epoce zaborów, szczególnie na ziemiach zaboru pruskiego, gdzie ludność polską systematycznie germanizowano, wydzierając jej ziemię i mowę ojczystą, kółka spełniały zarówno doniosłą rolę dźwigni postępu gospodarczego, jak również rolę ognisk oporu przeciwko akcji wynaradawiania Polaków [Juliusz Kraziewicz.. 2012]. 106

Starogard Gdański

ul. Jana III Sobieskiego 14

Muzeum mieści się w dawnym budynku kasyna oficerskiego wybudowanego w XIX w. Muzeum zostało otwarte w 2016 r. Obejrzeć w nim można pamiątki związane z 2. Pułkiem oraz salę do przeprowadzania lekcji muzealnych (np. Sala Prezydencka im. np. Ignacego Mościckiego czy Sala Generalska im. gen. dyw. dr Bolesława WieniawyDługoszowskiego).

Izba Regionalna Ziemi Świeckiej Świecie

ul. Mikołaja Kopernika 2

Izba mieści się w budynku neogotyckim. Składa się z kilku pomieszczeń, z których pierwsze zostało przeznaczone na wystawy czasowe związane z dziejami miasta Świecia oraz jego okolicą – Ziemią Świecką. W dwóch kolejnych izbach znajdują się eksponaty związane z kulturą materialną Kociewia. Zwiedzający znajdzie tu eksponaty związane z Kociewiem, w tym meble charakterystyczne dla tego regionu, np. ponad stuletnia maglownica, szafy kredensy, narzędzia codziennego użytku, w tym lampy, sztućce, nosidła do wody, dzbany, strugi, itd. Inna ekspozycja to średniowieczne eksponaty oraz dwie makiety przedstawiające zamek z okresu XIV w. i makietę nieistniejącego już miasta lokowanego w widłach Wisły i Wdy z okresu XIV – XIX w. Jedno z pomieszczeń jest tematycznie związane z okresem nowożytnym i współczesnym. W gablotach eksponowane są dokumenty, zdjęcia i szkice obrazujące życie codzienne mieszkańców z tych okresów, oraz przedmioty codziennego użytku, jak np. charakterystyczna urzędnicza ostrzynka do ołówków, zabytkowe ornaty, czy butelki z dawnej rozlewni wód mineralnych „Zdrój Marianki”. Izba Regionalna sprawuje opiekę nad zamkiem krzyżackim oraz organizuje w sezonie turystycznym – w okresie od 1 maja do 30 września – szereg imprez plenerowych, popularyzujących naukę i sztukę, dzieje miasta oraz Kociewia, często współpracując w tym zakresie z Towarzystwem Miłośników Ziemi Świeckiej.

Muzeum Wisły

Tczew

ul. 30 Stycznia 4

Celem muzeum jest zapoznanie zwiedzających z problematyką wiślaną w jak najszerszym kontekście, stąd też jest tu w nim bogactwo prezentowanych tematów. Na wystawie muzealnej znajdziemy: najstarsze informacje o Wiśle, charakterystykę Wisły i jej dorzecza, przyrodę nadwiślańską, ewolucję osadnictwa, dzieje Pomorza oraz prawo rzeczne. Jest tu także bardzo ciekawa wystawa poświęcona historii kajakarstwa wraz z eksponatami z różnych stron świata.

Centrum Konserwacji Wraków Statków

Tczew,

ul. Ignacego Paderewskiego 24

Oddział Narodowego Muzeum Morskiego otworzono w 2016 r. Oprócz pracowni konserwatorskich mieści się tam magazyn studyjny, w którym zwiedzający mogą oglądać zabytkowe łodzie i ich ocalałe fragmenty z terenów Polski (najstarsze z V–VII w.), łodzie z Afryki (pozyskane przez załogi polskich statków) oraz kolekcję kajaków z lat 30. do 50. XX w., stępkę czy fragment burty Miedziowca. Wystawę uzupełniają 3 historyczne jachty: „Opty”, „Dal” (na której Andrzej Bohomolec, Jerzy Świechowski i Jan Witkowski jako pierwsi polscy żeglarze przepłynęli Atlantyk) oraz „Kumka IV” – jeden z pierwszych jachtów spawanych.

Fabryka Sztuk

Tczew

ul. 30 Stycznia 4

Fabryka Sztuk powstała w 2007 r. jako Centrum Wystawienniczo-Regionalne Dolnej Wisły w Tczewie. Placówka prowadzi działalność wystawienniczą (wystawy historyczne, głównie związane z historią miasta, wystawy etnograficzne i sztuki) oraz bardzo szeroką działalność edukacyjną (różnorodne lekcje, warsztaty i spotkania dla dzieci). Fabryka Sztuk jest organizatorem inscenizacji historycznych (z 1627 r., 1807 r, 1939 r.) oraz Pchlego Targu i Jarmarków Świątecznych. Placówka ma także swoje zbiory związane z historią miasta i regionu oraz kociewską sztuką ludową i naiwną (m.in. kolekcja ponad 300 obrazów malarza prymitywisty Bogdana Lesińskiego).

Muzeum Kociewskie - Kociewska Izba Twórczości Ludowej

Wycinki

(wieś kociewska, gmina Osiek, pow. starogardzki)

Muzeum Kociewskie - Kociewska Izba Twórczości Ludowej. W 2002 r. Zenon Usarkiewicz, wraz z mieszkańcami wsi, stworzył w Wycinkach Izbę Kociewską Twórczości Ludowej, która przeistoczyła się w Muzeum Kociewskie. Zenon Usarkiewicz jest animatorem kultury, fotografem. Jego zdjęcia ukazują znane i odkryte przez niego miejsca na Kociewiu – dworek w Szteklinie, drewniana chata podcieniowa z XIX w. w Borzechowie, wiatrak w Tczewie, malownicze obrzeża lasów kociewskich z makami, łąki, uroczyska i in. Obecnie w muzeum znajdują się przedmioty, narzędzia kuchenne i gospodarcze, które wyszły z użytku i dziś stanowią wartość muzealną. Znajdują się tu także rzeźby i malarstwo współczesne autorów z Wycinek. W Wycinkach działa dwóch rzeźbiarzy, jeden z nich jest również malarzem oraz cztery panie hafciarki. Muzeum mieści się w budynku byłej szkoły.

Kociewska Izba Regionalna przy Zespole Szkół Publicznych w Bytoni

Zblewo

ul. Kasztelańska (gmina wiejska, pow. starogardzki)

W budynku nowej szkoły Izba Regionalna mieści się (od 2007r.) w odrębnym pomieszczeniu zaaranżowanym na wzór wnętrza chaty kociewskiej. W ciągu kilkunastu lat zgromadzono pokaźną kolekcję dawnych przedmiotów, co pozwoliło na wyeksponowanie ich w naturalnym, domowym charakterze poszczególnych pomieszczeń - w kuchni, komorze (spiżarnia), izbie gościnnej ze stołem na piętnaście osób oraz w części gospodarczej (szałerek).Dziś w bytońskim szkolnym muzeum znajdują się: stare komody, szafy, kredensy, kufry, kołyska, stoły i krzesła dawnych mieszkańców najbliższej okolicy. Są to niejednokrotnie rzeczy używane dawniej przez dziadków i pradziadków uczniów naszej szkoły. Ponadto muzeum posiada bogate kolekcje lamp naftowych, kolekcje żelazek na węgiel i tzw. duszę, kolekcje filiżanek czy też innych naczyń kuchennych, ganków. Bardzo interesujące są dawne narzędzia i urządzenia służące do pracy w gospodarstwie oraz do pracy w przydomowych warsztatach – stolarskim, kołodzieja, szewca. Dawne kierzanki, centryfugi, kołowrotki świadczą o charakterze zajęć miejscowej ludności. Izba posiada swój niepowtarzalny regionalny, kociewski klimat i przyciąga wiele osób chętnych, które podziwiają zbiory.

Bardzo ciekawą międzynarodową akcją turystycznego wykorzystywania muzeów jest odbywająca się każdego roku w maju Noc Muzeów. Jest to wyjątkowa okazja do zwiedzania muzeów i galerii o nietypowej porze. Ideą akcji jest bezpłatne udostępnianie mieszkańcom miast i turystom placówek kulturalnych. Wielu mieszkańców nie ma możliwości poza weekendami wstąpić do galerii czy muzeum, ponieważ są one czynne za krótko. Nietypowa pora akcji (godz. 19.00-24.00) daje taką szansę. Noc Muzeów jest także formą promocji i popularyzacji zbiorów muzealnych danego miasta / regionu przez przygotowanie nietypowego programu ekspozycji. [Jędrysiak 2008, s.66].

Na Kociewiu, stało się już tradycją, iż dawne Opactwo Cysterskie w Pelplinie otwiera swoje wrota i wita wszystkich zainteresowanych podczas ogólnopolskiej Nocy Muzeów. Wszystko, co od lat stanowi Pomnik Historii – zespół pocystersko-katedralny, zachwyca po raz wtóry bogactwem architektury, wyposażenia oraz niepowtarzalną atmosferą przywołując dawne czasy, kiedy gospodarowali tu szarzy mnisi. Jak zwykle uczestnicy Nocy Muzeów spotkają się u wrót głównych katedry o godz. 20.00, by wziąć udział w atrakcjach, z których skorzystać można do północy.

Źródło: www.kiwiportal.pl Źródło: ww.radiotczew.pl

Źródło: www.tcz.pl

Źródło: www.pelplin.pl

Źródło: www.radiotczew.pl Źródło: www.tczewska.pl